Kreu ILigjerat udhezuese Me keto ligjerata do te njiheni:

1. Hyrje ne kontabilitetin publik;2. Sektori publik dhe privat;3. Kontabiliteti ne sektorin publik;4. Pasurite e sektorit publik dhe kontabiliteti i tyre;5. Burimet e financimit te njesive publike;6. Shpenzimet e njesive publike;7. Te ardhurat e njesive publike;8. Ndertimi i pasqyrave financiare;9. Sistemi i thesarit te shtetit dhe kontabiliteti i tij;10. Kontabiliteti i organizatave jofitimprurese;11. Standardet nderkombetare te kontabilitetit per sektorin publik.

Objektivi i lendes Pasi kemi perfunduar me bazat e kontabilitetit financiar ne vitin e I-re dhe

kontabilitetin financiar ne vitin e II-te, me kete lende perfundimisht do te njihemi me menyren se si i zbatojne parimet kontabel organizatat me komplekse ne sektorin publik.

Duhet te jeni te aft qe ti kuptoni Diferencat ne mes te organizatave ne sektorin publik dhe te atyre ne sektorin

privat, sidomos per sa u takon objektivave te tyre, menyren se si keto objektiva kane ndikim ne raportet financiare te organizatave ne sektorin publik dhe privat;

Pershkruani perdoruesit e pasqyrave financiare te organizatave me te perhapura ne sektorin publik dhe informacionet kryesore qe ofrojne raportet e tyre financiare;

Kuptoni parimet kyçe kontabel ne te cilat trajtimi i sektorit publik eshte i ndryshem nga ai ne sektorin privat;

Pergadisni nje bilanc te gjendjes dhe pasqyre te te ardhurave dhe shpenzimeve per nje organizate tipike ne sektorin publik.

Definicione Definicione të ndryshme nga autorë të ndryshëm:

KONTABILITETI është sistem informacioni që mat, përpunon dhe komunikon informacionin financiar të një entiteti ekonomik.

KONTABILITETI është procesi i vrojtimit, i matjes, i vlerësimit, interpretimit dhe komunikimit të informacionit financiar për qëllime të kontrollit financiar dhe marrjen e vendimeve efektive të drejtimit ekonomik të njësive ekonomike.Ai siguron informacionin sasior për aktivitetet ekonomike të një ndërmarrjeje.

Kontabiliteti sistem informacioni dhe matjeje që identifikon, regjistron dhe komunikon informacionin relevant, të besueshëm dhe të krahasueshëm të aktiviteteve të një organizate ekonomike.

QËLLIMI i kontabilitetit është të ofron informacion rreth një biznesi ose organizate jo fitimprurëse. Sistemi kontabël është organizuar që të akumulon të dhëna rreth marrëdhënieve financiare të një firme, t’i klasifikon këto të dhëna dhe të përmbledh raporte periodike, të cilat njihen si PASQYRA FINANCIARE. 1

Meqë kontabiliteti përdoret për të akumuluar dhe komunikuar informacionin financiar, ai shpesh quhet GJUHA E BIZNESIT.

Informacioni kontabelInformacioni në drejtimin e një sistemi ekonomik ka rol shumë të rëndësishëm, mbase siguron kushtet që të gjithë operatorët të kenë mundësi të orientohen dhe të marrin vendimet e duhura.Në këtë mënyrë sistemi ekonomik do të mund të funksionojë normalisht dhe pa probleme.Ndër këto informacione, për rolin e tij të veçantë dallohet informacioni që rrjedh nga kontabiliteti.Llojet e kontabilitetit

Kontabiliteti financiar Kontabiliteti menaxherial Kontabiliteti publik Kontabiliteti i taksave dhe i tatimeve Kontabiliteti bankar, etj

Kontabiliteti publik jo frofitabil dhe raportimi financiar Bazuar në karakteristikat si:

konceptet standardet procedurat

Nuk gjendet te organizatat private biznesore I dizajnuar për akomodimin e informatave për nevoja të shfrytëzuesve të

raporteve financiare. I aplikueshëm –

o Për qeveritë qendrore dhe komunaleo Institucionet jo profitabël

Universitetet Spitalet Organizata tjera jo profitabël

Llojet kryesore te organizatave Institucionet qeveritare – Qeveria qëndrore, qeveria komunale, qyteti, etj. Institucionet edukative – shkollat publike, kolegjet dhe shkollat tjera private,

universitetet . Institucionet shëndetësore dhe sociale – spitalet, shtëpitë e shëndetit, agjencitë për

shërbime sociale etj. Po ashtu - agjencitë religjioze dhe humanitare, fondacionet etj.

Krahasimet kryesore te burimeve financiare Shembull QEVERIA Biznesi

Për operacione per operacinone◦ Taksat shitja

Për kapitale Per kapitalet◦ Grantet Rezervat◦ Borxhet Borgjet

2

Krahasimet kryesore te burimeve financiare Shërbime monopolistike: pa treg të hapur

◦ Policia dhe zjarrfikësit Ngarkesat zakonisht mbulojnë një pjesë të kostove

◦ Shkollat publike, universitetet publikeRregulloret dhe kontrolliBiznesi :

◦ I aftë të modifikoj apo tërheq nga tregu mallin dhe shërbimet jo profitabile◦ Përgjegjës në vlerën dhe kualitetin e mallit dhe shërbimit të ofruar◦ Motivi - profiti

Sektori publik:◦ I pa aftë për të modifikuar apo tërheq nga tregu disa mallra dhe shërbime

jo profitabile◦ Mallrat dhe shërbimet e ofruara zakonisht janë unike dhe pa ngarkesa

financiareSP operacionet e ndikuara nga :Elementet e jashtme

◦ Ligjet dhe rregulloret shtetërore◦ Rregulloret mbi grantet◦ Vendimet juridike

Elementet e brendshme◦ Urdhëresat, udhëzimet, rregulloret , statutet◦ Obligimet kontraktuare◦ Marrëveshjet me donatorët

Veshtrim i pergjithshem mbi kontabilitetin publicKontabiliteti dhe sistemet e raportimit janë elemente themelore për administrimin e buxhetit, përgjegjësinë financiare dhe realizimin e politikaveBazat e kontabilitetit, i referohen parimeve të kontabilitetit që përcaktojnë se kur mund të njihen transaksionet për qëllime të raportimit financiar.

• Kontabiliteti i cash-it• Kontabiliteti akrual• Kontabiliteti në mes dy parimeve

Rregullimi ligjor i kontabilitetit publicLigji mbi kontabilitetin e organizatave buxhetore dhe organizatave joprofitabile;Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit për Sektorin Publik i aprovuar nga Bordi i SNK për Sektorin PublikKontabiliteti i sektorit publikOse Kontabiliteti publik pasqyron kryesisht veprimtarinë ekonomike-financiare të organizatave publike, matë dhe kontrollon krijimin e burimeve financiare dhe përdorimin e tyre, në përputhje me planifikimin buxhetor.Kontabiliteti publik përmbledh:

1. Kontabilitetin e shtetit,2. Kontabilitetin e qeverive komunale,3. Kontabilitetin e ndërmarrjeve publike4. Kontabilitetin e organizatave dhe institucioneve jo fitimprurëse 3

Kontabiliteti i shtetit - jep informacion dhe kontrollon realizimin e të ardhurave dhe të shpenzimeve të buxhetit të shtetit si dhe pasqyron dhe kontrollon veprimtarinë ekonomike – financiare të organeve të pushtetit qendror.Kontabiliteti i shtetit përfshin:

1. Kontabilitetin e thesarit të shtetit,2. Kontabilitetin e institucioneve administrative kombëtare.

Kontabiliteti i qeverive komunale – pasqyron veprimtarinë ekonomike – financiare të qeverive komunale.Kontabiliteti i ndërmarrjeve publike - nuk ndryshon nga kontabiliteti i ndërmarrjeve private,Kontabiliteti i institucioneve jofitimprurëse dhe OJQ-ve është disiplinë e veçantë e kontabilitetit,Lidhja ndermjet kontabilitetit publik dhe shtetitBuxheti i shtetit eshte plan financiar i shtetit per periudhen nje vjeçare. Ai detajohet sipas muajve dhe zbatimi i tij kontrollohet nga drejtoria e Pergjithshme e Thesarit.Buxheti vjetor tek njesite publike perfshine buxhetin e veprimtarise rrjedhese (buxhetin operativ) dhe buxhetin e shpenzimeve kapitale (buxhetin kapital).Buxheti operativ pasqyron te gjitha llojet e shpenzimeve rrjedhese, qe do t’I kryeje njesia publike gjate periudhes buxhetore, si dhe te gjitha burimet e parashikuara te financimit te tyre.Buxheti kapital pasqyron shpenzimet e planifikuara per investimet dhe burimet e financimit te tyre per periudhen buxhetore.Ura lidhese midis kontabilitetit te njesive publike dhe buxhetit jane:

1. te ardhurat publike dhe 2. shpenzimet publike

Ato perbejne objektivin kryesor te pasqyrimit ne buxhet.Lidhja ne mes kontabilitetit dhe buxhetit eshte e dyanshme:-buxheti vendose standardin, te cilin kontabiliteti e krahason me te dhenat faktike per te percaktuar shmangien;-kontabiliteti kontrollon hap pas hapi zbatimin e buxhetit dhe percakton shmangien e te dhenave faktike prej tij, duke u dhene perdoruesve informacionin e nevojshem per marrjen e vendimeve;-kontabiliteti siguron nje baze te domosdoshme te dhenash per hartimin e buxhetit te periudhes se re neprmes pasqyrave financiare qe i harton. Njohja e sakte e kesaj lidhjeje ne mes kontabilitetit dhe buxhetit ben qe te kuptojme qarte pse buxhetimi I sakte dhe mbajtja e rregullt e kontabilitetit japin efekte shume pozitive ne administrimin e burimeve financiare.Nocionet themelore te kontabilitetit publik-te ardhurat dhe shpenzimet publikeKontabiliteti publik objektiv kryesor ka njohjen dhe arkëtimin e të ardhurave publike dhe njohjen dhe pagesën e shpenzimeve publike.Të ardhurat, realizohen përmes politikës për të ardhura fiskale, mbledhja e tatimeve dhe taksave.Shpenzimet publike, paraqesin përfitimet e të ardhurave publike sipas qëllimeve të përcaktuara nga buxheti i shtetit.

4

Etika e kontabilitetitFaktor me rendesi qe ndikon ne kontabilitet eshte rritja e interesimit per etiken profesionale.Etika e biznesit paraqet grumbullin e standardeve dhe rregullave te sjelljes morale dhe profesionale nga ana e te gjithe pjesemarresve ne biznes.Keto rregulla edhe identifikojne sjelljen e menxhereve, te punesuarve, aksionareve, etj.Etika veqanarisht eshte e rendesishme per kontabilitetin.Pse?Sepse besueshmeria e informacionit kontabel varet ndjeshem nga ata te cilet e pergadisin ate, e kontrollojne dhe e raportojne.Ata duhet rreptesisht te bazohen ne kodin e miresjelljes, i cili bazohet ne tri parime themelore:

ne integritetin e personit te tille;ne objektivitetin e informatave te perpunuara dhe te raportuara nga ai;ne pavaresine profesionale te tij

Te bazuarit ne keto tri parime sjell keto perparesiMënjanon gabimet e vogla etikePërqendrohet në reputacionin e juaj afatgjatëJu mund të pritni të keni pasoja nga mbajtja e një pozicioni etik

Profesionet ne kontabilitetGama e sherbimeve te cilat i ofrojne kontabilistet po vjen gjithnje e me shume duke u rritur per shkak te rritjes se nevojave kontabel, si dhe per shkak te rritjes se vazhdueshme te kerkeses per informacionin kontabel.Kater lloje te profesioneve kontabel

Kontabilistet privat- shumica e profesionisteve kontabel jane te vendosur ne sektorin privat si nenpunes te firmave. Ata merren me kontabilitetin financiar, menaxherial dhe me kotrollimin e brendshem.

Kontabilistet publikë- ofrojne sherbime ne dispozicion per publikun, kuptohet kundrejt nje pagese.

Kontabilistet e entiteteve publike shteterore- jane te punesuar ne kuader te entiteteve publike qofte ne nivel lokal apo qendror, ose si kontabiliste prane organizatave tjera jo me qellim fitimi. Detyra e tyre eshte qe te pergadisin pasqyra financiare, t’i kontrollojne shpenzimet dhe te ardhurat, t’i nxjerrin ne pah keqperdorimet e ligjit nga ana e shfrytezuesve buxhetor, etj.

Edukatoret kontabel- meqe kontabilitei dita dites po behet sherbim thelbesor per shoqerite moderne, po rritet edhe kerkesa per edukatore kontabel qe do te pergadisin brezin e ri ne profesionin kontabel.

Auditimi Auditimi është ekzaminimi i hollësishëm i raporteve financiare të një organizate.Auditorët e pavarur të cilët ekzaminojnë informacionet për të konfirmuar se janë të përgatitura në pajtim me standardet janë kontabilistë publik të çerfifikuar.

5

Kreu IISektoret publik dhe privat

Qfare eshte sektori privatTermi “sektori privat” perdoret per te pershkruar kompanite, te cilat ushtrojne veprimtarine e tyre per te realizuar fitim.Megjithate jo te gjitha kompanite menaxhohen per qellimin e maksimalizimit te fitimit. Shembulli me i qarte ne kete rast jane organizatat bamirese. Ne te njejten kohe sektori privat perfshine organizata te tilla, siç jane p.sh. firmat ligjore dhe firmat kontabel, te cilat

nuk jane kompani, por prape ato ekzistojne per te realizuar fitime per pronaret e tyre.

Organiztat ne sektorin privat zoterohen dhe financohen ne menyre vullnetare nga aksionaret dhe gjenerojne te hyra nga veprimtarite operative, e jo nga grantet dhe tatimet.Qfare eshte sektori publikTermi “sektori publik” nenkupton secilen organizate, e cila administrohet per te ofruar sherbime ndaj publikut dhe jo per te realizuar fitime.Financimi i tyre kontrollohet nga

qeveria, e cila ne te njejten kohe monitoron edhe performancen e tyre. Sektori publik I

nje vendi perbehet nga autoritetet publike qe percaktohen ne menyre politike, te cilat kane monopolin ne periudhen kontabel te caktuar.Synon ne plotesimin e nevojave publike ne fushen ekonomike, sociale dhe politike duke siguruar keshtu ne radhe te pare sherbime publike.Funksioni kryesor i sektorit publikEshte qe te ndermarre dhe te realizoje politika publike nepermjet sherbimeve qe perfitohen nga shoqeria e nje vendi.Pra funksion paresor ka sigurimin e te mirave publike dhe sherbimeve te rendesishme, te tilla si rendi publik, mbrojtja kombetare, kultura, arsimi, shkenca, ndihma shoqerore dhe ekonomike, shendetesia, etj.Ngjajshmerit ne mes te dy sektorevePavaresisht nga diferencat qe u treguan ekzistojne shume ngjashmeri per sa i takon kontabilitetit te dy sektoreve.Te dy sektoret perdorin:

- kontabilitetin me regjistrim te dyfishte- zbatojne te njejtat parime themelore kontabel, te tilla si hipoteza e vijueshmerise

dhe akrualet- te dy sektoret zbatojne standardet kontabel

Perberja e sektorit publikSektori publik perbehet nga nje sere organizmash, te cilat kryejne veprimtari komplekse. Ato jane:1. Organet e qeverisjes qendrore dhe njesite varese te tyre;2. Organet e qeverisjes rajonale;3. Organet e qeverisjes vendore;4. Ndermarrjet publike;5. Organiztat jofitimprurese publike.Organet e qeverisjes qendrore perfshijn :Organet qendrore ekzekutive, si kryeministria, ministrite, njesite varese te tyre. Njesite varese jane:drejtoria e pergjithshme e doganave, drejtoria e pergjithshme e tatimeve,etj. Institucionet kombetare kulturore e shkencore, si: akademia e shkences,universiteti

publik, institucionet e shkences ne varesi ne ministrise se arsimit e shkences, teatri kombetar, etj. 6Organet qendrore ligjvenese, si: kuvendi, presidencaOrganet qendrore gjyqesore, si: gjykata e larte, gjykata kushtetuese, prokuroria e pergjithshme.Organet e qeverisjes rajonale perfshijn:Zene vend ndermjetes ne mes organeve te qeverisjes qendrore dhe atyre vendore.Funksionin e tyre e ushtrojne nen kontrollin nga organet qendrore, perveç ne vendet federative, ku jane te pavarura nga qeveria federative.Organet e qeverisjes vendore : Jane njesite publike qe i qeverisin qytetet dhe fshatrat, siç jane komunat.Qeverisjen e tyre e kryejne ne zonat ku ndodhen me juridiksionin e tyre.Ndermarrjet publike Jane ndermarrje prodhuese, tregtare dhe sherbyese ne varesi te organeve te qeverisjes qendrore dhe atyre vendore.Fitimi qe realizojne ato eshte tregues i rendesishem per to,por krahas fitimit kane edhe objektiva te tjera, si shtimi I sasise se prodhimit dhe permiresimi i cilesise se sherbimit per popullsine, bizneset, etj.Nje ndermarrje konsiderohet publike atehere kur qeveria qendrore dhe vendore eshte aksionare dhe zoteron me pjesen me te madhe te kapitalit, d.m.th. e kontrollon ate.Ndermarrje publike konsiderohen te gjitha institucionet financiare publike (sigurimet e pasurise, shoqerore, shendetesore) te cilat kane karakteristiken e perbashket, qe perfitojne grante nga buxheti i shtetit.Gjithashtu konsiderohen edhe organizatat jofitimprurese vullnetare te shendetesise dhe te mireqenies, ne ato raste kur ato financohen dhe kontrollohen nga shteti, qofte edhe pjeserisht.Institucionet dhe organizatat jo fitimprurese publikeJane organizma publike, qe kane qellim permiresimin e mireqenies shoqerore, pa synuar te sigurojne fitimin ne kembim te sherbimeve qe ato kryejne.Veçori dalluese e tyre eshte sigurimi i burimeve te financimit nga buxheti i shtetit dhe nga kontribues vullnetare, te cilet nuk presin asnje fitim nga mjetet e derdhura.Kryejne veprimtari arsimore, fetare, mireberese, etj, ne sherbim te grupeve te caktuara te popullsise.Kontabiliteti i ketyre njesive dallon nga ai i 5., andaj edhe trajtohet veçmas me vone gjate leksioneve te ardhshme.Veqorit kryesore te njesive ne sektorin publik:Kane disa veçori, te cilat dallojne nga bizneset private:

- Nuk krijohen per realizimin e fitimit. Per kete shkak shumica prej tyre jane te perjashtuara nga tatimi ne fitim;

- Qellimi i shumices prej tyre eshte qe te sigurojne te mira dhe sherbime popullsise gjate vitit, duke perdore burimet financiare qe ato disponojne;

- Nje pjese e konsiderueshme e burimeve te financimit sigurohen nga tatimet dhe taksat, qe mblidhen nga njesite publike dhe popullsia, si dhe nga bizneset;

- Sherbimet publike nuk zgjidhen vullnetarisht prej konsumatoreve, dhe ato shpesh perfitohen pa pagese. Ne keto kushte eshte veshtire te gjykohet mbi sasine dhe cilesine e sherbimeve, pasi ato nuk vleresohen ne treg te hapur;

- Nuk ekziston lidhje direkte ne mes kontributit financiar dhe perfitimit per sherbimet qe ofrojne keto organizma; 7

- Vendimet ne lidhje me politikat kryesore merren nga keshilla te votuara nga populli ose keshilla me drejtues te emeruar me konsensus.

Andaj Per shkak te rregullimit te forte ligjor tek njesite publike, menaxheret e tyre kane liri veprimi me te kufizuar se sa menaxheret e njesive te biznesit.Edhe roli i kontabilitetit dhe raportimit financiar tek njesite publike ndryshon ne krahasim me bizneset.

Nga njohurite e juaja te marra deri me tani mbi sektorin privat dhe publik, tregoni diferencat kryesore ne mes ketyre dy sektoreve…….

Qellim kryesor i kompanive ne sektorin privat eshte zakonisht maksimalizimi I pasurise se aksionareve – pronarit te kapitalit.

Si hap i ndermjetem, drejtoret e kompanive mund te ndjekin edhe objektiva te tjera, te cilat ne fun te fundit do te maksimalizojne fitimet e tyre, si ata mund te hedhin ne treg prdukte te reja, ose mund te hyjne ne tregje te reja per t’i rritur eventualisht fitimet, etj.

Qellim kryesor i organiztave ne sektorin publik,nuk eshte prodhimi i mallrave ose i sherbimeve per t’i shitur, dhe ne kete menyre ata nuk udhehiqen nga realizimi i fitimit. Objektivat e tyre financiare zakonisht jane dytesore ne krahasim me objektivat e tyre sociale.

Perdoruesit e raporteve financiare ne sektorin publikNe menyre qe te kuptoni kontabilitetin ne sektorin publik, duhet te mbajme parasysh se kush jane perdoruesit e raporteve financiare ne sktorin publik, dhe cilat jane informacionet qe kerkojne ata te jene prezente ne pasqyrat financiare.Pasqyrat financiare ne sektorin publik synojne nje grup te ndryshem te perdoruesve, nga tatim-paguesit e deri te qeveria qendrore.Andaj ne vazhdim do te bejme renditjen e perdoruesve specifike te pasqyrave financiare, duke pase parasysh edhe informacionet per te cilat ata jane te interesuar.Qeveria vendoreKonsumatoret e sherbimeve, tatim-paguesit- do të ishin të interesuar për informacionet mbi performancën kundrejt synimeve dhe për sa i takon përdorimit më të mirë të burimeve për të vlerësuar performancën e këshillit.Partnerët nga sektori privat– për shembull një kompani e cila është duke shqyrtuar hyrjen në një kontratë me një këshill vendor për të ofruar shërbime do të ishte e interesuar në shpenzimet totale për arsimimin të shpenzuara në vitet e kaluara.Konkurrentet nga sektori privat- shërbimet e ofruara nga qeveria vendore, të tilla si largimi i mbeturinave ose shërbimet e pemëzimit të qytetit, në të njëjtën kohë mund të kryhen edhe nga firmat konkurrentë në sektorin privat, të cilat do të ishin të interesuara mbi informacionet për të hyrat dhe shpenzimet e këtyre shërbimeve.Organizata të tjera të qeverisjes vendore – për qëllime krahasimi dhe përdorimi si pika referimi.Qeveria qendrore – për të përpiluar statistika mbi huatë e marra nga sektori publik në mënyrë që të përmbushen detyrimet fiskale.Qeveria qendroreMinistrat e qeverisë – informacionet mbi shpenzimet totale, huatë totale dhe për sa I takon përmbushjes së synimeve të premtuara nga qeveritë në mënyrë që të vlerësohet

performanca. Diçka e tillë do të ketë ndikim mbi vendimmarrjen përfshirë miratimin e buxhetit të viteve të ardhshme. 8Konsumatorët e shërbimeve, tatim - paguesit dhe votuesit – informacionet mbi performancën kundrejt synimeve dhe premtimet elektorale për vlerësimin e performancës dhe përcaktimin e mënyrës së votimit.Bizneset – informacionet që kanë të bëjnë me disponueshmërinë e granteve ose financimit (p.sh. një prodhues i motorëve të aeroplanëve do të ishte i interesuar në nivelet e financimit të aktiviteteve të mbrojtjes).Spitalet Konsumatorët, të tillë si pacientët dhe grupet e mbështetjes së pacientëve –informacionet mbi synimet që kanë të bëjnë me performancën të tilla si koha që kalohet në listat e pritjes, informacionet mbi shpenzimet mesatare për pacient për të vlerësuar në qoftë se spitalet janë duke performuar brenda asaj që pritet prej tyre. Qeveria qendrore – për të vlerësuar të vepruarin në përputhje me ligjet dhe rregulloret kushtet e financimit, për planifikimin e niveleve të financimit në vitet e ardhshme dhe për konsolidimin e raporteve të përgjithshme financiare të Departamentit të Shëndetësisë.Organizatat bamirëse – organizatat bamirëse mjekësore mund të përdorin raportet financiare të spitaleve për të vlerësuar, për shembull, se cilat spitale kanë më shumë nevojë për t’iu dhuruar një makinë dialize e veshkave.Spitalet e tjera –spitalet private do të ishin të interesuara për sa i takon informacioneve që kanë të bëjnë me performancën në një raport financiar të spitaleve publike në mënyrë që të kenë ku të fokusojnë marketingun e tyre. Spitalet publike do të ishin të interesuara për sa i takon informacioneve për qëllim të krahasimit me një pikë të referimit.Universitetet Organizmat që japin donacione për kërkimet – informacionet mbi nivelet e financimit dhe performancës kundrejt synimeve për të përcaktuar faktin se sa mirë janë përdorur grantet dhe se cilat universitete duhet të marrin grante në të ardhmen, të tilla si grantet për kërkime mjekësore.Konsumatorët, të tillë si studentët dhe unionet e studentëve – informacionet mbi financimet me anë të granteve që janë marrë deri tani për të lobuar qeverinë qendrore për më shumë para.Objektivat dhe funksionet e raporteve financiareDiferencat ne mes sektorit privat dhe atij publik nenkuptojne se edhe objektivat dhe funksionet e raporteve financiare te tyre jane te ndryshme.Sektori publik-te vepruarit ne perputhje me ligjinOfrojnë siguri ndaj qeverisë qendrore dhe tatim – paguesve për sa i takon të vepruarit në përputhje me kërkesat ligjore dhe kërkesat e tjera që kanë të bëjnë me përdorimin e burimeve nga organizatat. Për shembull, të vepruarit në përputhje me ligjet dhe rregulloret për sa i takon kufijve të financimit me anë të borxhit ose me kushtet e financimit me ane te granteve.Sektori privat-te vepruarit ne perputhje me ligjinRaportimi i fitimit për vitin, dhe matja e shumës që është e shpërndashme ndaj aksionarëve dhe ofrimi i sigurisë ndaj aksionarëve për sa i takon faktit se drejtorët e kanë menaxhuar kompaninë në interesin më të mirë të aksionarëve dhe në përputhje me kërkesat ligjore dhe rregullative.

Sektori publik-pergjegjesit per llogaridhenje

Ofron përgjegjësitë për llogari-dhënie për sa i takon kujdestarisë së parave publike. Ofron informacione për tatim - paguesit për të vlerësuar performancën kundrejt objektivave të 9 deklaruar dhe për të vlerësuar ekonominë, efikasitetin dhe efektivitetin në përdorimin e burimeve që janë vënë në dispozicion të organizates.Sektori privat-pergjegjesit per llogaridhenjeOfron informacione për aksionarët në mënyrë që të jenë të aftë të vlerësojnë performancën kundrejt asaj që ata vetë presin, për shembull duke e krahasuar me kompanitë e tjera që operojnë në të njejtin sektor, me vitet e kaluara, etj.Sektori publik-planifikimiOfron një bazë për planifikimin e burimeve dhe për sa i takon autorizimit të fondeve, për shembull informacionet për të mbështetur autorizimin e fondeve te tjera.Sektori privat-planifikimiDrejtorët ka më shumë gjasa të përdorin pasqyrat e brendshme financiare të ndërtuara për qëllime të menaxhmentit dhe projeksionet për planifikimin e ardhshëm meqenëse këto varen më shumë nga vlerësimet e përditshme se sa nga financimi i qeverise.Sektori publik –aftesia per te vazhduar punenI lejon përdoruesve të vlerësojnë faktin nëse një organizatë mund të vazhdojë të ofrojë shërbime në të ardhmen. Për shembull, një universitet i cili raporton një deficit për disa vite me radhë nuk do të shihet me sy nga aplikantët e mundshëm studentë në rast se do të ketë mbyllje të departamenteve në vitet e ardhshme gjate studimeve te tyre.Sektori privat –aftesia per te vazhduar punenI lejon përdoruesve të vlerësojnë faktin nëse një organizata mund të vazhdojë të ofrojë mallra ose shërbime në të ardhmen. Për shembull, furnitorët e mundshëm të vlerësojnë se sa ia vlen t’i ofrohen shitje me kredi një kompanie. Diçka e tillë është shumë më e rëndësishme në sektorin privat, në të cilin kompanitë dështojnë rregullisht dhe ka shumë pak gjasa që t’i jepet ndihmë për të mos falimentuar nga qeveria.Sektori publik-mardhenjet me publikunI ofron organizatës mundësinë për të bërë të ditur një pasqyrë të arritjeve të veta e cila i drejtohet përdoruesve më të rëndësishëm, punonjës dhe publikut. Për shembull, i një autoriteti lokal raporti financiar zakonisht do të përfshijë një raport të krye-shefit ekzekutivi cili i konfirmon votuesve dhe tatim - paguesve arritjet e autoritetit ne fjale gjate vitit.Sektori privat-mardhenjet me publikun I ofron kompanisë mundësinë të parashtrojë një pamje të favorshme të vetes kundrejt aksionarëve ekzistues dhe atyre të mundshëm, me qëllimin e maksimizimit të vlerës së aksioneve të veta. Kompania në të njëjtën kohë do të dëshirojë të parashtrojë një imazh të favorshëm për punonjësit ekzistues dhe punonjësit e mundshëm (për marrjen në punë dhe për t’i mbajtur ata në punë), klientet e mundhsem dhe furnitoret.

10Kreu III

Kontabiliteti ne sektorin publikSiduron informasione per :

marrjen e vendimeve lidhur me perdorimin e rezervave ekonomike, identifikimin e zonave kyçe te vendimeve dhe per percaktimin e objektivave;

drejtimin dhe kontrollin me efektivitet te burimeve njerezore e materiale; ruajtjen e pasurise; kontrollin shoqeror mbi funksionimin e organizmave qe e perbejne ate.

Diferenca Diferenca ne kontabilitetin e sektorit publik ndaj atij privat qendron tek fakti qe ndermarrjet publike e matin fitimin jo duke synuar maksimalizimin e tij, por duke synuar ne perdorimin e tij per te vazhduar me kryerjen e sherbimeve dhe per te permiresuar cilesine e tyre.Per rrjedhoj :

Kontabiliteti dhe raportimi financiar ne sektorin publik fokusohet tek:1. KONTROLLI2. PERGJEGJSHMERIA, ne perdorimin e burimeve financiare.

Dy mjetet kryesore ligjore dhe financiare, qe perdoren per realizimin e ketyre qellimeve jane:

1. BUXHETI2. KONTABILITETI

Konceptet kryesore te kontabilitetit dhe raportimit financiar te sek.publikJane:

1. pergjegjshmeria;2. mbulimi i shpenzimeve rrjedhese nga te ardhurat rrjedhese

Pergjegjshmeria Eshte detyrim ligjor qe kane organizmat publike per te vertetuar ne menyre bindese permes pasqyrave financiare, se e kane menaxhuar pasurine publike dhe se i kane menaxhuar burimet financiare te cilat u jane besuar, ne perputhje me ligjin e buxhetit dhe ligjin ne fuqi.Dy lloje te pergjegjshmeris jane:

1. Pergjegjshmeria financiare2. Pergjegjshmeria operative

E para tregon se njesai publike i ka perdore fondet publike ne perputhje me vendimet publike te shprehur ne buxhet dhe pasqyra financiare.E dyta tregon efikasitetin me te cilin i kane realizuar objektivat e veprimtarise se tyre.

Per shkak te veçorive qe ka sektori publik pergjegjshmeria konsiderohet si GURI I THEMELIMIT TE RAPORTIMIT FINANCIAR.

Konsiderohet se njesia publike ka pergjegjshmeri te larte atehere kur:- i krahasojne emerimet e sherbimeve te buxhetuara me ato qe ne fakt i kane

permbushur, dhe informojne per kete popullsine dhe shfrytezuesit e tjere;- masin efektivitetin e punes duke krahasuar rezultatet e punes se tyre me sinjalet

qe vijne nga jashte (anketat, etj).

11Mbulimi i shpenzimeve rrjedhese nga te ardhurat rrjedheseKy koncept kerkon qe shpenzimet e periudhes te financohen nga te ardhurat e realizuara gjate kesaj periudhe.Kjo do te thote se gjate periudhes kontabel te mos njihen shpenzimet qe i tejkalojne burimet financiare te parashikuara ne buxhetin e vitit fiskal.Shkaqet Shkaqet per moslejimin e krijimit te borxheve qe do te shlyhen ne periudhat e ardhshme jane:

1. keto borxhe do te rendojne popullsine ne vitet e ardhshme, duke reuktuar te ardhurat;

2. ato mund te çojne ne reduktimin e shpenzimeve per sherbimet publike ne vitet e ardhshme, gje qe perseri do te godaste nivelin e jeteses se popullsise.

Ky koncept pra kerkon qe buxheti i organizmave publik te jete i balancuar.Rregullimi nderkombetar i kontabilitetit te sek.publik

Rregullimi nderkombetar i kontabilitetit te sektorit publik kryhet nga federata nderkombetare e Kontabilisteve – IFAC, e cila eshte krijuar ne vitin 1973.

Misioni – eshte zhvillimi i profesionit kontabel duke u mbeshtetur ne standarde te harmonizuara, si dhe aftesimi i kontabilisteve per te kryer sherbime te qendrueshme me cilesi te larte dhe me interes te pergjithshem.

Eshte organizate jofitimprurese, jopublike dhe jopolitike.Komiteti i sektorit publikKa per qellim realizimin e programeve per te permiresuar menaxhimin financiar dhe pergjegjshmerine ne sektorin publik. Ky qellim perfshine:

1. zhvillimin e standardeve te kontabilitetit dhe auditimit si dhe nxitjen e pranimit vullnetar te tyre nga vendet e ndryshme te botes;

2. zhvillimin dhe koordinimin e programeve per nxitjen e arsimimit dhe te kerkimit shkencor;

3. inkurajimin dhe lehtesimin e shkembimit te informacionit ne mes paleve te interesuara.

Standardet nderkombetare te kontabilitetit te sek.publik Jane nje teresi rregullash qe i’u rekomandohen per zbatim vendeve te ndryshme

pasi ato t’i kene pershtatur. SNKSP permbledhin rregulla per kontabilitetin, raportimin financiar dhe

auditimin ne sektorin publik. Qellimi eshte qqe te gjtha vendeve te botes t’u krijohet mundesia per te dhene

informacione financiare te qendrueshme dhe te krahasueshme.KontabilitetiDiferenca kryesore ne mes kontabilitetit ne sektorin publik nga ai privat eshte se sektori publik ka me shume te beje me kujdestarine e fondeve dhe vleren e perfituar nga parata e shpenzuara, dhe jo me realizimin e fitimit.Pasqyra e te ardhurave dhe shpenzimeveNje organizate ne sektorin publik do të duhet të përgatisë një pasqyrë të të ardhurave dhe shpenzimeve ose pasqyrë të performancës financiare.Pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve përmbledh të gjitha transaksionet e të hyrave të organizatës për vitin. Me transaksionet e të hyrave, nënkuptojmë kostot e përditshme të zhvillimit të aktiviteteve dhe të hyrat (të ardhurat) e përftuara për të paguar për to. 12

Për shembull, shpenzimet e pagave janë një transaksion i të hyrave ndërsa shpenzimet e bëra për pasuritë jo - qarkulluese të tilla si një blerja e një ndërtese të re për zyra është një shpenzim kapital, dhe duhet të duket në bilancin e gjendjes.PASHFormati dhe mënyra e paraqitjes së pasqyrës së të ardhurave dhe shpenzimeve ndryshon nga organizata në organizatë, në varësi të llojit të saj, duke pasur si qëllim ofrimin dhe paraqitjen e informacioneve tek përdoruesit e pasqyrave në një mënyrë të tillë që siguron relevancën më të madhe për ta.Me mundësi i keni vënë re diferencat kryesore të mëposhtme midis kësaj pasqyre të të ardhurave dhe shpenzimeve, dhe pasqyrës së fitimit dhe të humbjes të sektorit privat të cilën e keni studiuar më parë:Pasqyrat e të ardhurave dhe të shpenzimeve të autoriteteve lokale fokusohen në ofrimin e informacioneve mbi shpenzimet dhe kostot, në vend të fitimeve. Diçka e tillë është konsistente [në harmoni] me objektivat kryesore të autoriteteve lokale, të cilët janë ofrimi i shërbimeve ndaj komunitetit.Në vend të qarkullimit nga shitjet, të ardhurat në pasqyrën e të ardhurave dhe të shpenzimeve të autoritetit lokal përbëhen nga tatimet lokale të mbledhura dhe grantet e të hyrave nga qeveria qendrore, plus të ardhurat e arkëtuara nga secili shërbim (p.sh. € 3.1 milion të ardhurat nga shërbimet e kalimit të kohës së lirë, të cilat me mundësi të madhe përbëhen nga tarifat e hyrjes që ngarkohen prej përdorimit të pishinave të komunës dhe ambienteve sportive).Autoritetet e qeverisjes vendore janë të përjashtuar nga pagesa e tatimeve në mënyrë që të mos ketë shpenzime për tatime.Vini re theksin që i vendoset segmenteve në pasqyrat financiare. Fusha të ndryshmetë shërbimeve, të tilla si shërbimet sociale dhe ambientaliste, tregohen ndarazi për të treguar mënyrën se si janë përdorur fondet në secilën fushë – diçka e tillë njihet si kontabiliteti i fondeve. Kostot kryesore, të tilla si departamenti i kontabilitetit dhe departamenti ligjor, duhet t’i alokohen duke përdorur një bazë të arsyeshme linjave të ndryshme të shërbimeve dhe përfshihen brenda për brenda secilit grup të shpenzimeve për shërbime. Vini re se një spital, nga ana tjetër, mund të ketë vetëm një linjë shërbimi, p. sh. ofrimi i shërbimeve të kujdesit për shëndetin.Kontabiliteti,raportimi dhe auditimi

Kontabiliteti Raportimi financiar Sistemet informative të menagjimit financiar Matja dhe vlerësimi i mbarëvajtjes Auditimi i jashtëm Kontrolli i brendshëm dhe auditimi i brendshëm

Kontabiliteti i parasë së gatshmeo Transaksionet dhe ndodhitë njihen kur paraja merret apo paguhet

Kontabiliteti me bazë parash të gatshme jep informata mbi:o Pranimet e parasë (hyrjet)o Pagesat (daljet)o Gjendjen financiare të parasë

13

Kontabiliteti akrualo Transaksionet dhe ndodhitë njihen kur ato ndodhin dhe jo kur paraja të

merret apo të paguhetKontabiliteti me bazë akruale jep informata mbi:

o Gjendjen e parasë (hyrjet, daljet)o Pasuritë o Detyrimet

Kontabiliteti me bazë parash të gatshme Kontabiliteti me bazë akruale

Thjeshtësia Pregatitja e raporteve më e shpejtë Kontroll efektiv nga parlamenti

Informata mbi gjendjen e përgjithshme

Raportim më i mirë financiar Informata të sakta mbi koston për

vendimet e menagjmentit

Fokusohet vetëm në rrjedhën e parave

Më tepër punë në përgatitjen e informatave plotësuese

- Më tepër punë në identifikimin dhe vlerësimin e pasurive

- Sistemi kontabël dhe kompjuterik më i sofistikuar

Kontabiliteti i parasë i modifikuar◦ Librat mbeten të hapur edhe për një periudhë specifike pas përfundimit të

vitit Kontabiliteti akrual i modifikuar:

◦ Përjashtime në njohjen e pasurive dhe detyrimeve◦ Të hyrat dhe shpenzimet njihen në bazë të parasë, pasuritë dhe detyrimet

në bazë akrualeRaportimi financiar është raportimi mbi:

- Gjendjen financiare të qeverisë- Mbarëvajtjen- Nevojën potenciale për resurse në të ardhmen- Opcionet dhe prioritetet për shpenzim

Shfrytëzuesit e raporteve financiare të qeverisë:- Shfrytëzuesit e brendshëm (për të marrë vendime)- Shfrytëzuesit e jashtëm (për ta mbajtur qeverinë përgjegjëse)

Raportimi financiarParimet e raportimit

Legjitimiteti Tërësia Relevanca Besueshmëria Kuptueshmëria Shpejtësia Krahasueshmëria dhe dobishmeria

Qëllimi i raporteve financiare 14

Të japin informata mbi resurset, alokimin dhe përdorimin e resurseve

Të japin informata mbi gjendjen tërësore financiare Të japin informata mbi mbarëvajtjen Si orientim për veprimet në të ardhmen, për pregatitje të buxhetit

Konsolidimi është metodë e prezentimit të të dhënave financiare për një bashkësi njësish ashtu sikur ato të përbënin një njësi të vetme

• Transaksionet ndërmjet njësive që konsolidohen eliminohen• Kushti preliminar: baza e njëjtë e kontabilitetit

Sistemet informative te menaxhmentit financiarSistemi efektiv informativ financiar duhet të sigurojë:

Informata të sakta dhe të shpejta për vendimmarrje Përmirësim të efektivitetit dhe efikasitetit të programeve të

shpenzimit Transparencë dhe përgjegjësi për resurset publike Përgjigje të duhur ndaj ndryshimit të kushteve makroekonomike Raportim të mirë

Sistem informativ kompjuterik Një regjistrim i të dhënave për të gjitha qëllimet Qasje në informata të besueshme dhe të shpejta Qasje në të dhëna në lokacione të shpërndara Konsolidimi i shumave të mëdha të të dhënave Automatizim i shumë kontrolleve dhe procedurave Gjurmë auditimi

Rrezik- të bëhet një bashkësi sistemesh të pjeseshme të informacionit që u mungon integritetiMatja dhe vleresimi i mbarvajtjes

Lidhje e fortë ndërmjet mbarëvajtjes së sektorit publik dhe mbarëvajtjes së përgjithshme të ekonomisë

Masat apo indikatorët e mbarëvajtjes◦ Ndjek objektivat e vendosura për atë njësi◦ 1. hyrjet◦ 2. produktet◦ 3. rezultatet

Raportimi i mbarëvajtjes:për t’i përmirësuar raportet vjetore duke përfshirë informata më të mira mbi rezultatet,Publikime sistematike mbi rezultatet për qytetarët,Informata kualitative dhe kuantitative mbi mbarëvajtjen.Sfida për të ardhmen – implementimi i buxhetimit të mbarëvajtjes

Përdorimi i të dhënave mbi mbarëvajtjen:◦ Sfida për menagjment◦ Sfida për ta planifikuar buxhetin (për alokimin e resurseve)◦ Të ndihmohet gjykimi i efikasitetit dhe prioriteteve nga MEF◦ Faza e fundit: të zhvillohet lidhja ndërmjet rezultateve dhe resurseve

15Auditimi i jashtem

Auditimi ◦ Inspektimi i regjistrave dhe/ose organizatave për të parë se planifikimi dhe

përdorimi i resurseve publike a janë konform ligjit dhe objektivave të përcaktuara nga qeveria dhe nga parlamenti

◦ Bindja për cilësi të raporteve financiarePavarësia e:

◦ Institucioneve supreme të auditimit◦ Të audituarve◦ auditorëve

Raportet e auditimit: ◦ E rëndësishme: gjetje të qarta dhe rekomandime ekonomike◦ Për parlamentin, njësinë e audituar dhe ministrinë e financave◦ Dokumentet publike

Roli themelor i auditimit të jashtëm: ◦ Të ngrejë veprime korrektive◦ Të bëjë rekomandime për mbarëvajtje më të mirë të resurseve publike◦ T’i ndihmojë parlamentit që ta mbajë përgjegjëse qeverinë◦ Ta monitorojë dhe përparojë kontrollin e brendshëm◦ Përfshirje aktive në reformën e financave publike

Auditimi i brendshemAuditimi i brendshëm: bën kontrollime dhe vlerëson sistemet dhe procedurat e organizatës për ta minimizuar mundësinë për gabime, mashtrime dhe për praktika joefikasePavarësia e auditimit të brendshëm

◦ Auditimi financiar◦ Auditimi i mbarëvajtjes

Kreu IVPasurit afatgjatate njesive publike dhe kontabilizimi i tyre

Pasurit afatgjataNjesite publike kane ne perdorim vlera te konsiderueshme pasurish afatgjata.Ne rrjedhen e veprimtarise se tyre, keto organizma investojne per te sigurura pasuri afatgjata.Ato i perdorin ato dhe i nxjerrin jashte perdorimit kur eshte e nevojshme.Veçori e tyre eshte se perdoren nga organet qeverisese pas disa periudhave.Lidhur me kete, njesite publike i kontabilizojne si pasuri aftgjata ato pasuri, te cilat parashikohen te perdoren per realizimin e veprimtarise se tyre ekonomike gjate disa periudhave te ardhshme, dhe prej te cilave (njesite publike fitimprurese) pritet te sigurohen fitime, ne disa periudha te ardhshme.Pasurite afatgjata pasqyrohen ne kontabilitet te vlersesuara me koston historike (fillestare), pra me koston me te cilen jane blere plus pagesta tjera per transport dhe instalim.Ato te cilat dhurohen, regjistrohen ne bilanc me vleren e tregut ne çastin e dhurimit.E ne bilanc vleresohen me vleren neto kontabel, pra vlera fillestare e zbritur per zhvleresimin e akumuluar.

16Klasifikimi Nje njesite publike pasurite afatgjata klasifikohen ne :

1. Pasuri afatgjata jomateriale;2. Pasuri afatgjata materiale;3. Pasuri afatgjata financiare.

Karakteristike te jesite publike eshte setek to kemi me pak pasuri afatgjate jomateriale se sa ne biznese.Ndersa sa i perket pasurive afatgjata materiale, disa prej tyre jane karakteristike per njesite publike, si; pyjet, plantacionet, infrastruktura (rruget, rrjetet, etj), monumentet historike, etj.Pasurite afatgjata financiare ndahen ne huadhenie te brendshme, te jashtme, investime afatgjata.Sigurimi i pasurive afatgjata materialeNjesite publike i sigurojne ato permes:

1. kryerjes se investimeve kapitale2. perfitimit te tyre si dhurime

Investimet kapitale kryhen:- duke i blere ato;- duke i ndertuar ato;- duke i rikonstruktuar.

Blerja me pages te mevonhme regjistrimi ne kontabilitet Blerja e pasurive afatgjate nga te tretet si rregull behet me pagese te

mevonshme, pasi te kryhet tenderi per te percaktuar furnitorin.Debi: blerje e mjeteve te transportit 10.000 Kredi: LLP per pasuri afatgjata 10.000

Artikulli pasqyron blerjen me kredi. Emri i plote i llogarise blerje te mjeteve te transportit eshte “shpenzime kapitale per blerjen e mjeteve”. Ne kontabilitet pasqyrohet ne baze te fatures perkatese te derguar nga furnitori.

Kur mjetet e transportit merren, ato evidentohen ne kontabilitet si hyrje pasurish me vleren fillestare.

Debi: mjete transporti 10.000 kredi: blerje e mj transportit 10.000

Blerja me pages e menjehershme-regjistrimi ne kontabilitet

Debi: blerje e pajisjeve informatike 2.000 Kredi: llogaria ne thesar e njesise publike 2.000

Hyrja e pajisjeve pasqyrohet: Debi: pajisje informatike 2.000 Kredi: blerje e pajisjeve informatike 2.000

17Ndertimi i pasurive afatgjata

Ndertimi i pasurive nga te tretet eshte nje menyre e realizimit te investimeve kapitale, ku zakonisht ne kete menyre sigurohen ndertesat, rruget si dhe rikonstruksionet e ndertesave.Ndertimi kryhet nga bizneset e specializuara ne fushen e ndertimeve.Me avansimin e punimeve biznesi perkates i mat dhe i vlereson punimet e kryera ne nje dokument qe njihet me emrin ”situacion” i punimeve. Ajo i dergohet njesise publike porositese per ta njoftuar ate lidhur me mbarevajtjen e punimeve dhe detyrimet ndaj biznesit ndertues.Shembull Supozojme se nje firme eshte duke ndertuar nje rruge me porosi te njesise publike. Njesia publike porositese, pasi e pranon situacionin e pare me vlere prej 3.000 e kontabilizon:

Debi: ndertime te rrugeve 3.000 Kredi: furnitore per pasuari afatgjata 3.000

Emri i llogarise ndertime te rrugeve eshte “shpenzime kapitale per ndertimin e rrugeve”.Me perfundimin e ndertimeve ajo merret ne dorezim dhe kontabilizohet me koston e plote te ndertimit te saj, te akumuluar ne llogarine “ndertime te rrugeve”.

Ne kete rast supozojme se kostoja e ndertimin kap shumen prej 15.000.

Debi: rruge tokesore 15.000 Kredi: ndertime te rrugeve 15.000

Shembull tjeterSupozojme se nje njesi publike, p.sh. Komuna e Prishtines vendose te ndertoje disa rruge ne nje zone te qytetit. Ajo kete detyre ia ngarkon ndermarrjes te specializuar per mirembajtjen e rrugeve, e cila eshte njesi varese e saj.Situacionet qe pergaditen nga njesia varese i dergohen komunes, dhe pastaj ajo i kontabilizon:

Debi: ndertime te rrugeve 2.000 Kredi: te ardhura nga kryerja e investimeve kapitale 2.000

Me kete veprim komuna pasqyron nje investim kapital ne proces dhe njeh te ardhurat nga kryerja e investimeve si te ardhura rrjedhese.

Pas perfundimit te puneve, kontabilizimi eshte;

Debi: rruge tokesore 2.000 Kredi: ndertime te rrugeve 2.000

Kontabilizimi i pasurive afatgjata te perfituara si dhurimeKa raste kur njesia publike i siguron pasurite afatgjata permes granteve ne natyre nga dhurues te ndryshem.

18

Fjala “grant” ne kete rast shfaqet me kuptimin “dhurate”.Nryshe nga sigurimi i pasurive permes investimeve kapitale, ne kete rast nuk kryhen shpenzime per sigurimin e tyre.Per kete arsye dhurimet nuk pasqyrohen si shpenzime kapitale.

Pasuria e perfituar si grant kontabilizohet:

Debi: ndertesa 10.000 Kredi: grante kapitale 10.000

Dhurimi çon ne shtimin e pasuriveafatgjata dhe shtimin e fondeve te njesise publike.

Kontabilizimi i rivleresimit te pasurive afatgjataPasurite afatgjata here pas here rivleresohen ne rritje. Arsyeja eshte inflacioni, ku si rrjedhoje rritet vlera e tregut e pasurive te reja, gje qe kerkon korrigjimin e vleres se pasurive qe jane ne perdorim nga njesia publike.

Ne kontabilitet ai pasqyrohet keshtu:

Debi:instalime teknike 2.000 Kredi: zhvlersimi i akumuluar 200 rezerve nga mbivleresimi 1.800

Kjo tregon se shtimi i vleres kontabel krijon nj rezerve qe paraqitet ne llogarine perkatese te rezervave nga mbivleresimi.Pastaj ne bilanc vlera kontabel e instalimeve teknike pasqyrojne vlere te re me rastin e mbivleresimit te tyre.Vlera e zhvlersimit paraqet vlere te zmadhuar te llogaritur ne vleren e re ne çastin e mbivleresimit.Vlera e rezervave pasqyron shtimin e fondeve te reja te njesise publike, ne te njejten mese me shtimin e vleres neto kontabel te pasurise.Kontabilizimi i zhvleresimit te pasurive afatgjataNjesite publike mund te perdorin nje nga metodat e njohura per llogaritjen e zhvleresimit te pasurive te tyre afatgjata.Zhvleresimi ne kontabilitet paraqet procesin e korrigjimit te vleres fillestare dhe ben te mundur paraqitjen e pasurive ne bilanc me vleren e mbetur.Ai pasqyrohet si shpenzim dhe shperndasn vleren fillestare te pasurise neper periudha kontabel.Ne njesite publike fitimprurese , zhvleresimi pasqyrohet si shpenzim dhe sherben per te krijuar burime te veta per te financuar blerjen e te rejave, ashtu siç ndodhe edhe ne biznese.

Debi: shpenzimet e zhvleresimit 500 Kredi: zhvleresimi i akumuluar 500Ne njesite publike jo fitimprurese , zhvleresimi nuk e redukton fitmin e as nuk e zmadhon humbjen, pasi qe keto organe nuk presin as fitim e as humbje. Te ardhurat e tyre buxhetohen te barabarta me shpenzimet.

19

Ne kete rast zhvleresimi zvogelon burimet e veta dhe pasqyrohet si zvogelim i fondeve baze. Ai nuk sherben me tutje per krijimin e pasurive te reja, pasi qe keto fonde u jepen njesive jofitimprurese ne formen e grantit kapital apo nga buxheti.

Debi: fonde baze 500 Kredi: zhvleresimi i akumuluar 500

Kjo tregon pakesimin e vleres fillestare tepasurive dhe ne te njejten masezvogelimin e fondeve qe kane qeneburim i financimit te tyre.Pra nje pasuri zvogelohet, por zvogelohet edhe fondi qe e financon ate.Shembull i rivleresimitViti që mbaron në datën 31 Mars 2009

Këshilli Komunal i Prishtines ndërtoi një ndërtesë të reshkolle për € 100,000. Jeta e dobishme ekonomike e ndërtesës së shkollës vlerësohet të jetë50 vjet, gjë që nxjerr në pah një shpenzim tëzhvlerësimit për vitin, me vlerë prej € 2,000.Tepricat e mëposhtme janë në këtë mënyrë të përfshirë në raportin financiar për vitin:

Bilanci i gjendjesNdërtesa e shkollës me kosto historike € 100,000Minus zhvlerësimi i akumuluar (2,000)

Vlera neto në libra € 98,000

Pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeveArsimimi, biblioteka dhe artet: shpenzimet ezhvlerësimit € 2,000

Viti që mbaron në datën 31 Mars 2010Në datën 31 Mars 2010, ndërtesa e shkollësduhet të rivlerësohet duke përdorur indekset përkatëse për inflacionin e përgjithshëm.

Indekset përkatëse, të publikuara nga qeveria qendrore, janë si vijon: 31 Mars 2009 100 31 Mars 2010 10

Për të vlerësuar ndërtesën e shkollës duhet të ndiqen e mëposhtme.Vini re se trajtimi kontabël i adoptuar në sektorin publik është paksa i ndryshëm nga ai i adoptuar nga kompanitë në sektorin privat në kohën kur rivlerësohen pasuritë.Indexet e kostos se ndertesesVlera e re e ndërtesës llogaritet duke pjesëtuar koston origjinale me indeksin më vlerën më të vogël dhe duke e shumëzuar me indeksin me vlerën më të madhe, p. sh.€ 100,000 x 105 / 100 = € 105,000Regjistrimet kontabël për rritjen prej € 5,000janë:

Debi :Pasuritë jo - qarkulluese: ndërtesat € 5,000 Kredi:Rezerva e rivlerësimit të pasurive jo - qarkulluese € 5,000

20

Indexi i zhvleresimit te akumuluarNjësoj si indeksimi i kostos së ndërtesë, në të njëjtën kohë duhet të indeksojmë zhvlerësimin e akumuluar të ndërtesës. Zhvlerësimi i akumuluar duhet të indeksohet duke iu rritur vlera, njësoj siç është bazuar zhvlerësimi mbi vlerën e një pasurie e cila tani ka dalë nga përdorimi [pjesa e zhvlerësuar].Rritja në vlerë llogaritet në të njëjtën mënyrë si kostoja, p. sh. € 2,000 x 105 / 100 = € 2,100Regjistrimet kontabël për rritjen prej € 100 janë:

Debi:Rezerva e rivlerësimit të pasurive jo - qarkulluese € 100 Kredi:Zhvlerësimi i akumuluar € 100

Ngarkimi i shpenzimit te zhvleresimit te vitit actual duke u bazuar mbi vlerene e re bruto te ndertesesLlogaritja është si vijon: € 105,000 / 50 = € 2,100

Regjistrimet kontabël do të jetë:Debi :Pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve € 2,100Kredi:Zhvlerësimi i akumuluar € 2,100

Tepricat e mëposhtme janë përfshirë në këtë mënyrë në raportin financiar për vitin që mbaron në datën 31 Mars 2009:Bilanci

Bilanci i gjendjesNdërtesa e shkollës sipas rivlerësimit € 105,000Minus zhvlerësimi i akumuluar (€ 2,000 + € 100 + € 2,100) =€ (4,200)Vlera neto në libra € 100,800Rezerva e rivlerësimit të pasurive jo - qarkulluese (€ 5,000 - €100)=€ 4,900

Pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeveArsimimi, biblioteka dhe artet: shpenzimet e zhvlerësimit € 2,100Vini re se shpenzimet e zhvlerësimit për ndërtesën e shkollës janë rritur nga € 2,000 në vitin e kaluar në € 2,100 për këtë vit. Diçka e tillë pasqyron koston ‘e re’ të përdorimit të ndërtesës së shkollës. Meqenëse çmimet janë rritur, ashtu siç tregohet nga inflacioni në vlerën e ndërtesës së shkollës, edhe kostoja e zëvendësimit të mundshëm eventual të ndërtesës e shkollës është rritur në të njëjtën kohë, dhe në këtë mënyrë edhe pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve e ka pasqyruar diçka të tillë.Teprica me vlerë prej € 4,900 do të duhet të mbetet në rezervën e rivlerësimit të pasurive jo - qarkulluese deri në kohën kur pasuria të jetë shitur ose larguar në mbeturina, pikë në të cilën do të duhet të transferohet tek fondet e përgjithshme.Shembull Kuvendi Komunal ndërtoi një shtëpi të re për kujdesin e të moshuarve me një kosto prej € 150,000 në vitin që mbaron në datën 31 Mars 2009. Jeta e dobishme ekonomike e shtëpisë vlerësohet të jetë 60 vjet. 21

Indekset e inflacionit të publikuara nga qeveria qendrore janë si vijon: 31 Mars 2009 100 31 Mars 2010 105

Cilat janë regjistrimet kontabël që kanë të bëjnë me shtëpinë për të dy vitet, dhe cilat janë tepricat që do të duhet të përfshihen në bilancin e gjendjes dhe pasqyrën e të ardhurave dhe të shpenzimeve për të dy vitet për sa i takon shtëpisë?Viti që mbaron në datën 31 Mars 2009Ndërtimi i shtëpisë (duke supozuar se të gjitha pagesat ndaj kontraktorëve ishin bërë në para të gatshme)

Debi:Pasuritë jo - qarkulluese: ndërtesat € 150,000 Kredi:Paraja e gatshme € 150,000

Zhvlerësimi i shtëpisë për 60 vjet

Debi:Shërbimet sociale: shpenzimet e zhvlerësimit € 2,500 Kredi: Zhvlerësimi i akumuluar € 2,500Kontabilizimi i daljes se pasurive afatgjataNga njesia publike pasurite afatgjata dalin kur:

1. nxirren jashte perdorimit per shkak te konsumimit fizik;2. demtohet per shkaqe te jashtezakonshme;3. shiten;4. dhurohen.

Nxjerrja jasht perdorimitNe momentin kur pasuria nxirret jashte perdorimit nderpritet llogariyja e zhvleresimit te tij dhe mbyllet.P.sh. Nje ndertese e konsumuar plotesisht njesia publike e nxjerr jashte perdorimit:

Debi: zhvlersimi i akumuluar i nderteses 7.000 Kredi: ndertesa 7.000

Demtimet per shkaqe te jashtzakonshmeTe tilla konsiderohen p.sh. demtimet nga fuqite e natyres.Kontabiliteti eshte i ngjashem me nxjerrjen jashte perdorimit.

Debi: ndertesat e demtuara- zhvlersimi 1.000 Kredi: ndertesat 1.000

Ky regjistrim e tregon ç’regjistrimin e ndertese se demtuar nga llogaria e rregullt “ndertesa”, edhe pse ne kete rast perfshine tere vleren kontabel, d.m.th. supozohet se paska qene plotesisht edhe e zhvleresuar.Ky regjistrim mbeshtetet ne proces-verbalin i cili konstaton gjendjen fizike te ndertese se shkaterruar dhe gjendjen faktike te tij ne kuader te njesise publike.Shitja e pasurive afatgjataKur njesise publike nuk i nevojitet me nje pasuri per te ushtruar veprimtarine e saj, si dhe ne rastet e privatizimit te pronave publike, ajo mund ta shese ate. 22

Shitja e nje pajisjeje pasqyrohet ne kontabilitet:

Debi: kliente 100 Kredi: te ardhurat nga shitja 100

Regjistrimi tregon lindjen e nje te drejte ndaj klientit per vleren e tregut me te cilen eshte shitur pajisja.Arketimi i vleres se shitjes regjistrohet:

Debi: llogaria ne thesar e njesise publike 100 Kredi: kliente 100

Nese pasuria me vlere fillestare prej 800, zhvleresim te akumuluar prej 400 shitet p.sh. per 300, atehere kontabilizohet keshtu:

Debi: kliente 300 zh a 400 humbje nga shitja 100 Kredi: pajisje 800

Llogaria e zhvleresimit debitohet per shumen e zhvleresuar te pajisjes konkrete, pajisja kreditohet me vleren fillestare ne mbeshtetje te fletedaljes, ndersa humbja tregon pakesimin e fondeve baze, pasi qe vlera e tregut eshte me e vogel se sa vlera e mbetur kontabel.Dhurimi i pasurive afatgjataNjesite publike ashtu siç perfitojne grante, mund edhe te dhurojne grante, pra t’u japin pasuri njesive publike te tjera te te njejtit nivel.Nese jepen mjete transporti, kontabilizimi eshte:

Debi: fonde baze 2.000 Kredi: mjete transporti 2.000

Dhurimet pakesojne vleren e pasurive afatgjata tenjesise publike dhe zvogelon fondet baze te tij.Ti rikujtojm…

Ne sektorin publik pasurite afatgjata kerkohet te rivleresohen per te pasqyruar keshtu drej vlerat e tyre aktuale ne menyre qe:

bilanci i gjendjes te jape nje pamje te plote dhe te qarte te pasurive te mbajtura nga organizmat ne sektorin publik, ne menyre qe perdoruesit te kuptojne mire vleren ekonomike te pasurive.

SNKSP 17 kerkon qe shpenzimet e zhvleresimit te jene tregues real I kostos se perdorimit te pasurive, sidomos ne koherat kur çmimet rriten dhe me kete rast kostot e zevendesimit jane me te larta se kostot origjinale te blerjes se tyre.

23

Kreu VPasurit afatgjata financiare,pasurit afatshkurtera

HuadhenjetDhenia e huave perben nje nga format e ndihmes se shtetit ndaj njesive ne sektorin publik dhe privat.Nga kjo ndihme perfitojne njesite varese te qeverisjes qendrore, njesite ekonomike private dhe individet.Pra ….Ndërhyrja e shtetit në sektorët e ndryshëm të ekonomisë bëhet përmes

◦ huadhënieve dhe ◦ paradhënieve

Përfituesit:◦ Organet e pushtetit të vendit◦ Institucionet buxhetore◦ Ndërmarrjet publike dhe private◦ Individët◦ Shtetet e huaj

Paradhëniet: njihen si huadhënie afatmesme të shtetit◦ Jepen në afat deri në dy (2) vjet◦ Mund të ripërtriten edhe për 2 vjet tjera◦ Pas përfundimit (skadimit), paradhëniet e pashlyera transformohen në

huadhënie

Huadhëniet:◦ Jepen me afat deri në 4 vjet

Urdhërdhënësi: Ministri i financave apo i deleguarai i tij

Arkëtimet dhe pagesat kryehn nga thesari i shtetit apo thesareve lokaleKarakteristika të përbashkëta paradhëniet dhe huadhëniet-Paraqesin zbatim të ligjit të buxhetitKontabilizimi i huadhenjeve dhe paradhenjeveHuadhëniet dhe paradhëniet regjistrohen gjatë vitit vijues (ushtrimor) në thesarin e degëve.Në fund të vitit (periudhë ushtrimore) huadhëniet dhe paradhëniet pasqyrohen në Ministrinë e financave në kuadër të aktiveve të qëndrueshme financiare.Klasifikimi HUADHENIET

1. te brendshme- direkte afatgjata dhe nenhuadhenie:2. te jashtme

Huadheniet e brendshme direkte afatgjata jane hua afatgjata qe u jep qeveria njesive te sektorit publik per t’i ndihmuar ato me mjete financiare.Nenhuadheniet jane pjese e huave te nenshkruara nga qeveria per organizma te huaj. Qeveria u jep nenhuadheniet njesive te ndryshmepublike te vendit ne perputhje me ligjin e buxhetit.

24Kontabiliteti me veprimet lidhur me dhenjen e huave

Debi: huadhenie 3.000 Kredi: llogaria e thesarit te qeverise 3.000

Arketimi i shumave te huadhenieve:

Debi: llogaria e thesarit te qeverise 2.000 Kredi: huadhenie 2.000

Teprica debitore e llogarise “huadhenie” tregon shumen e huase qe nuk eshte arketuar

ende. Huadheniet sjellin interes, te cilat regjistrohen ne llogarine “te ardhura nga interesi

i huadhenies”, e cila krediton me rastin e arketimit te interesit nga huadhenia.

Debi: llogaria e thesarit te qeverise 150 Kredi: te ardhurat nga interesi i huadhenies 150

Llogaria “te ardhurat nga interesi i huadhenies”ben pjese ne te ardhurat financiare. Ne fund te periudhes mbyllet dhe me levizjen esaj kreditore bartet ne llogarine “rezultati izbatimit te ligjit te buxhetit”.

Debi: te ardhurat nga interesi i huadhenies 150 Kredi : rezultati i zbatimit te ligjit te buxhetit 150

Investimet afatgjata ne aksionePasqyrohen ne kontabilitet kur blihen aksione te njesive publike ose private fitimprurese, ashtu edhe kur shiten ato.Blerja e aksioneve:

Debi: investime afatgjata ne aksione te ndermarrjeve publike 20.000 Kredi: llogaria ne thesar 20.000

Ne rastet kur njesite publike aksionet e njesive ekonomike fitimprurese i perfiton si dhurime, atehere:

Debi: investime afatgjata ne aksione 4.000 Kredi: grante te brendshme kapitale 4.000

Pasurite afatshkurtera te njesive publike dhe kontabilizimi i tyreKlasifikimiPasurite afatshkurtera te njesive publike ndahen ne:

1. mjetet monetare – llogaria ne thesar, ne banka, arka, etj;2. investimet afatshkurtera – huadhenie afatshkurtera, investime ne letra me vlere;3. te drejta – kliente, deftesa te arketueshme, etj;4. inventare – materiale, objekte, mallra, etj;5. parapagimet – qeraja e parapaguar, abonimet, sigurimet,etj.

25

Mjetet monetareNjesite publike i mbajne mjetet monetare ne llogarine ne thesar dhe ne llogarine arka.neprmes thesarit ato kryejne arketimet qe burojne nga veprimtaria rrjedhese dhe e investimeve.Ato perdorin llogarine rrjedhese ne banke vetem per arketimet dhe pagesat per projektet e huaja, te cilat administrohen dhe kontrollohen nga njesai perkatese publike.Investimet afatshkurteraKryesisht ndeshen me huadhenie afatshkurtera me garanci shteterore.Keto jane hua qe u jepen njesive publike nga organizma te huaja. Shteti u garanton ketyre organizmave kthimin e huase.Hua afatshkurtera mund t’u jape qeveria njesive publike, dhe kontabilizimi eshte i njejte me huadheniet afatgjata.Llogarit e arketueshmeNdërsa llogaritë e arkëtueshme të një kompanie në sektorin privat do të përbehen kryesisht nga shitjet që i janë faturuar klientëve dhe që nuk janë paguar ende, llogaritë e arkëtueshme në një organizatë në sektorin publik mund të përbëhen nga shumë elemente

të ndryshme, përfshirë: Tatimet e pa - paguara lokale• Shërbimet që i janë ngarkuar [duke kërkuar rimbursimi] organizatave të tjera në sektorin publik por që nuk janë paguar ende (për shembull një spital i cili i ofron shërbime të kujdesit shëndetësor për të moshuarit mund t’i kërkojë rimbursim autoriteteve të qeverisjes vendore që janë përgjegjës për shërbimet sociale)• Vlera monetare të mbledhura nga organizatat e tjera në sektorin publik në emër të organizatës sonë por që nuk janë arkëtuar ende. Për shembull, një autoritet i qeverisjes vendore mund të përfshijë policinë tatimore në arkëtimin e tatimeve vjetore vendore, të cilat duhet t’i paguhen autoritetit në fjalë dhe që duhet të përfshihen si një llogari e pagueshme në bilancin e gjendjes të policisë tatimore deri në kohën kur të arkëtohen.Shërbime që i janë faturuar publikut por që nuk janë paguar ende. Shembuj të tillë përfshijnë tarifat e studentëve të universiteteve, tarifat e mbledhjes se mbeturinave nga autoritetet lokale dhe tarifat e pacientëve privatë të spitaleve.InvertaretLlogarite e inventareve qe perdoren gjeresisht ne ne njesite publike jofitimprurese jane materialet, objektet e inventarit, etj.Ne njesite publike inventaret qe blihen mund te pasqyrohen si te konsumuara menjehere– shpenzim. Kjo ndodh kur perdoret metoda e inventarizimit peridik.Por mund te perdoret edhe metoda e inventarizimit te vazhdueshem.ne kete rast inventaret e blere pasqyrohen ne perberje te pasurive afatshkurtera duke shtuar elementin e blere ne llogarine e inventareve.Nese nje njesi publike ka blere gjate vitit 20.000 euro materiale per zyre per veprimtarine rrjedhese dhe i ka regjistruar ato direkt si shpenzime, atehere:

Debi: shpenzime per materiale zyreje 20.000 Kredi: furnitore 20.000

26ParapagimetNdodh qe organet qeverisese te paguajne ne avance prime sigurimi, te kryejne pagesa lizingu dhe te parapaguajne per sherbime tjera qe atyre do t’u kryhen gjate periudhes kontabel.

Ushtrim mbi veprimet me pasuri afatgjate ne nje njesi publikeNe njesine qeverisese X, me daten 01.12.2009 llogarite e pasurive afatgjata ishin si vijon:Ndertesa 30.000, zhvleresimi i ndertesave 12.000, mjete transporti 5.000, zhvleresimi I mjeteve te transportit 600, inventari 12.000, zhvleresimi I inventarit ekonomik 2.400, shpenzime per ndertim 6.000, fonde 45.000, llogaria ne thesar 8.000, grante te brendshme kapitale 6.000, grante te jashtme kapitale 1.200, furnitore 1.800.Gjate muajit dhjetor 2009 jane kryer keto veprime:

- Me 01.12 u blene dy kompjutere me vlere 1.000 sipas fatures;- Me 05.12 merret ne dorezim ndertesa e ndertuar me vlere 5.000;- Me 19.12. u krye rivleresimi ne rritje i pasurise afatgjate. Shtimi I vleres eshte:

ndertesa 5.000, zh i ndertesave 50, mjete transporti 800, zh mj transportit 110, invenatri ekonomik 1.900, zh inventarit 60;

- Me 30.12. llogaritet zhvleresimi vjetor. Shumat e llogaritura jane: ndertesa 350,mjete transporti 810, inventari ekonomik 420;

- Me 30.12. u shit njeri nga mjetet e transportit. Vlera fillestare ishte 1.400, zhvl akumuluar deri ne çastin e shitjes 650. Vlera sipas çmimit te tregut u arketua ne thesar. Nga shitja rezultoi vlera 150.

KerkohetNjesia publike t’i pasqyroje ne ditar te gjitha transaksionet e ndodhura nje muajin dhjetor, si dhe tepricat e dhena ne fillim.NdertesaMjete transportiInventariShpenzime per ndertimLlogaria ne thesar

30.0005.00012.0006.0008.000

Zhv i ndertesaveZhv i mjeteve transpoZhv i InventaritFonde bazeGrante te brendshmeGrante te jashtmefurnitore

12.0006002.40037.0006.0001.2001.800

01.12. inventar 1.000 furnitoret 1.000

05.12 ndertesa 5.000 shpenzime kapitale per ndertim 5.000

19.12 ndertesa 5.000 mjete transporti 800 inventar 1.900 zhvl ndertesave 50 zhvl mjeteve transportit 110 zhvl inventarit 60 rezerve nga rivleresimi 7.370

27

30.12. fonde baze 2.380 zhvl I ndertesave 350 zhvl I mjeteve te transportit 810 zhvl I inventarit 42030.12. zhvl I mjeteve te transportit 650 te ardhurat nga shitja e mjeteve te transp 750 mjete transporti 1.40030.12. llogaria ne thesar 900 te ardhurat nga shitja e mjeteve te transp 900

Pasqyrohet arketimi ne llogarine ne thesar I vleres se realizuar ne treg nga ashitja e mjeteve te transportit (900 euro) dhe I te ardhurave te njohura ne llogarine e te ardhurave nga shitja.

Ushtrim mbi huadheniet ne njesite publikeGjate vitit 2008 dhe 2009 jane kryer veprimet qe vijojne lidhur me huadheniet:

1. Pasqyrohet dhenia e huase afatgjate nje ndermarrjeje publike ne vlere 5.000;2. Pasqyrohet shuma e nje nenhuadhenie, nga huadheniet e jashtme, qe nje njesi

publike i ka dhene komunes ne vlere prej 2.400 per 4 vite;3. Pasqyrohet arketimi i shumave te maturuara te huave, per vitin e pare 1.000 euro,

derdhur nga ndermarrja publike, dhe 600 euro derdhur nga komuna;4. Pasqyrohen te ardhurat nga interesi I huadhenieve dhe nenhuadhenieve te

arketuara gjate vitit 2009 ne thesar.Te pasqyrohen veprimet e kryera ne ditar.

Vep 1 huadhenie te brendshme 5.000 llogaria ne thesar te qeverise 5.000Vep 2 nenhuadhenie nga huadheniet e jashtme 2.400 llogaria ne thesar te qeverise 2.400Vep 3 llogaria ne thesar te qeverise 1.600 huadhenie te brendshme 1.000 nenhuadhenie nga huadheniet e jashtme 600Vep 4 llogaria ne thesar te qeverise 62.5 te ardhurat nga interesi i huadhenieve 62.5

Shpjegim: 1. Huaja e pare ishte me kushtet: 5.000 per 5 vite me interes 4%..5000 / 5 x 4% = 50

2. Huaja e dyte (nenhuaja) ishte me kushtet: 2.500 per 4 vite me interes 2%..2.500 / 4 x 2% = 12.5 50+12.5=62.5 pasqyrohet arketimi Ii te ardhurave nga interesat e huadhenieve dhe nenhuadhenieve te thesarit.

28

Kreu VIBurimet e financimit ne njesit publike

1. Burimet e veta;2. Burimet e huazuara – detyrimet.

Burimet e veta te nje njesie publike jofitimprurese perbehet nga fondet e veta dhe mund te kete ne te edhe suficit. Ne fondet e veta bejne pjese edhe grantet kapitale te brendshme dhe te jashtme, rezervat,suficiti si tejkalim i te ardhures rrjedhese kundrejt shpenzimeve rrjedhese te qeverise.Llogaria e fondeve baze kreditohet kur zmadhohen burimet e njesise publike, kjo ndosh me hurjen e pasurise ne njesi;Llogaria ne fjale debitohet kur zvogelohen burimet e veta, ndosh me daljen e pasurise nga njesia publike.Grantet kapitale jane financime ose ndihma financiare qe u vihen ne dispozicion njesive publike. Perdoren per investime kapitale, do te thote per sigurimin e pasurive afatgjate. Ato mund te perfitohen nga shteti, organizmat publike brenda dhe jashte shtetit.Raste te perfitiit te granteveMarrja e grantit ne para nga buxheti i shtetit:

Debi : llogaria ne thesar i njesise publike 60.000 Kredi : granti kapital nga buxheti i shtetit 60.000

Marrja e grantit kapital ne para nga vendet jashte:

Debi: llogaria ne thesar e njesise publike 10.000 Kredi: grante kapitale nga jashte 10.000

Nese granti arketohet ne para ne disa periudha atehere ne njesine publike lind e drejta ndaj dhenesit te grantit:

Debi: te drejta per t’u arketuar 90.000 Kredi: grante kapitale 90.000

Derdhja e kestit te pare:

Debi: llogaria ne thesar 10.000 Kredi: te drejta per t’u arketuar 10.000

Nese granti merret ne pasuri afatgjate atehere:

Debi: pajisje informatike 5.000 Kredi: grante kapitale 5.000 Rezervat Rezervat njesite publike fitimprurese i veçon nga rezultati financiar i realizuar ne periudhat kontabel te meparshme dhe te pritshme.Rezervat krijohen per mbulimin dhe financimin e nje pjese te shpenzimeve kapitale te njesive publike fitimprurese.Ato paraqesin kontributin e tyre per financimin e veprimtarise se tyre kapitale. 29

Krijimi i rezerves kontabilizohet keshtu:

Debi : zbritje per investime kapitale nga fitimi i pritshem ne periudhen kontabel Kredi: rezerve per investime kapitale

Perdorimi i rezerves kontabilizohet:

Debi:: rezerve per investime kapitale Kredi: fonde baze

Rezerva per shpenzime rrjedhese krijohet edhe ne njesite publike fitimprurese edhe ne ato jofitimprurese.Krijimi i rezerves per shpenzime rrjedhese ne njesite publike fitimprurese:

Debi:fitim i mbartur nga vitet e kaluara Kredi: rezerve per shpenzime rrjedhese

Burimet e huazuaraKlasifikohen ne detyrime:

1. Afatgjata2. Afatshkurtera

Hyjne:detyrimet ndaj furnitoreve, kreditoreve, personelit, ndaj shtetit per tatime dhe taksa,…,etj.Karakteristike per njesite publike jane huamarrjet afatshkurtera dhe afatgjata.Parimet e pergjithshme te kontabilizimit te huamarrjeve te shtetit

Kriteri i origjinës së borxhit Kriteri i afatit të shlyerjes

◦ Borxhi i përhershëm (afatgjatë dhe afatmesëm: obligacionet afatgjata dhe huamarrjet afatgjata të shtetit nga organizmat financiarë ndërkombëtar dhe nga bankat e huaja)

◦ Borxhi me afat të shkurtër (bonot e thesarit dhe huamarrjet afatshkurtëra) Kriteri i kombësisë së huadhënësve

◦ Borxhi i brendshëm◦ Borxhi i jashtëm

Kontabilizimi i huamarrjes afatgjateMarrja e huave nga qeveria:

Debi: llogaria e thesarit te qeverise 10.000 Kredi: huamarje afatgjate 10.000

Maturimi:

Debi:huamarrje afatgjate e maturuar 1.000 Kredi:llogaria e thesarit te qeverise 1.000

30

Pagesa e interesit:

Debi; shpenzime nga interesi i huamarrjes afatgjate 100 Kredi: llogaria e thesarit te qeverise 100

Ushtrim per burimet e veta –fondet dhe per huamarrjen afatgjateGjate vitit 2009 komuna X ka kryer keto veprime:

1. Me date 11.01. regjistrohet shuma prej 5.000 nga financimi buxhetor per investime ne komune;

2. Me date 18.05.komuna regjistron marrjen e nje granti per pajisjet ne nje shkolle ne fshatin X ne shumen prej 10.000 e cila derdhet ne llogarine ne thesar te komunes.

3. Me date 05.07. qeveria mori nje hua per 6 vite nga Banka Boterore me vlere 40.000.

4. Pas nje viti pagoi kestin e pare te huase 6.000.5. Po te njejten dite regjistroi interesin e maturuar 10%.

11.01. llogaria ne thesar e njesise publike 5.000 grante kapitale 5.00018.05.llogaria ne thesar e njesise publike 10.000 grante kapitale 10.00005.07. llogaria ne thesar e qeverise 40.000 huamarrje afatgjate 40.000

05.07. huamarrje afatgjate e maturuar 6.000 llogaria ne thesar e qeverise 6.00005.07. shpenzime interesi te huamarrjeve 600 llogaria ne thesar e qeverise 600

31