K O N T A B I L I T E T I D H E A N A L I Z A F I N A N C I A R E

Kujt i drejtohet ky libër?Meqenëse tekstet ekzistuese të kontabilitetit, në shqip, janë shkruar kryesisht për studentët degëve “Financë“ dhe supozojnë një formim paraprak në shkencat bazë ekonomike, e gjykuam me vlerë të shkruanim këtë tekst praktik në shërbim të administratorëve të bizneseve, pa qenë nevoja e ndonjë bagazhi paraprak në shkencat ekonomike, prandaj ne e kemi emërtuar “Kontabiliteti dhe analiza financiare për jospecialistët“. Krahas administratorëve, libri synon t’u vijë në ndihmë edhe llogaritarëve, magazinierëve,arkëtarëve etj. Niveli i tij është tepër elementar përfinancierët.Teksti pasqyron përvojën e grumbulluar, që nga viti 1991, gjatë hartimit dhe zhvillimit të vazhdueshëm të programit kompjuterik “Alpha“ nga Instituti i Modelimeve në Biznes.Në fakt, programi “Alpha“ synon, jo thjesht t’u lehtësojë punënfinancierëve të ndërmarrjeve duke automatizuar veprimet, por thelbësisht t’u japë administratorëve të bizneseve informacione të rëndësishme për zhvillimin e biznesit të tyre. Për këtë arsye,ky libër, krahas teknikave kontabël, trajton dhe elemente bazë të analizës

financiare praktike.Programi “Alpha“ sot përdoret nga mbi katër mijë ndërmarrje, kryesisht në Shqipëri por edhe jashtë saj si në: Kosovë, Maqedoni e Mal të Zi. Shfrytëzimi optimal i programit“Alpha“ ndihmohet nga njohuritë e shtjelluara në këtë libër.Çfarë njohuri paraprake nevojiten për ta kuptuar?Njohuritë e dhëna në shkollën e mesme të përgjithshme janë të mjaftueshme për të kuptuar konceptet dhe metodat e paraqitura.PËRMBAJTJAPJESA E PARË: NJOHURI TË PARA TË KONTABILITETITI. NJOHURI TË PARA TË KONTABILITETIT .......................141. HYRJE .................................................................................. 14 2.NDËRMARRJA DHE TRANSAKSIONET E SAJ ...............................15i. Koncepti i transaksionit: ...........................................................163. NORMALIZIMI I PROCEDURAVE KONTABËL ....................................17 4. KONCEPTE BAZË .................................................................... 18i. Koncepti i Aktivit dhe Pasivit ....................................................18 ii.Koncepti i Llogarisë .................................................................19 iii.Koncepti i Debitit dhe Kreditit ..............................................20 iv.Llogari të Likuiditetit ..............................................................22. v.Regjistrimi me Parti Dyfishe

...................................................23

5. SHEMBULL ZBATIMI .................................................................. 24 6.PARIMET E REGJISTRIMIT TË TRANSAKSIONEVE ................................ 29II. ORGANIZIMI I PLANIT KONTABËL TË PËRGJITHSHËM 321. HYRJE .................................................................................. 32 2.ORGANIZIMI I PLANIT TË LLOGARIVE ..........................33i. Klasat Kryesore të PKP ..........................................................33 ii.Shembull për llogarinë “Banka” ...........................................333. LLOGARITË E BILANCIT ............................................................. 34i. Klasa 1: Kapitali, rezervat...................................................34 ii.Klasa 2: Llogaritë e Aktiveve Afatgjata ..............................34 iii.Klasa 3: Inventarët ..............................................................35 iv.Klasa 4: Llogaritë me të tretët .............................................36 v.Klasa 5: Mjete monetare dhe të ngjashme.............................37

vi. Pozicioni i llogarive në Bilanc ..............................................374. LLOGARITË E SHPENZIMEVE ....................................................... 39i. Shpërndarja e Shpenzimeve ...................................................395. LLOGARITË E TË ARDHURAVE ..................................................... 41ii.Klasifikimi i të ardhurave ........................................................41 iii.Përcaktimi i Rezultatit ............................................................426. ORGANIZIMI I SISTEMIT KONTABËL...........................................43

i. Dokumentet .............................................................................43 ii.Ditari i Kontabilitetit ..............................................................43 iii.Libri i Madh ..............................................................................45 Bilanci Vërtetues ..........................................................................487. PASQYRAT FINANCIARE KRYESORE ............................................50i. Bilanci .......................................................................................50 ii.Pasqyra e të Ardhurave e Shpenzimeve (PASH) ......................528. USHTRIM ZBATIMI NR. 2 ............................................................ 56i. Shtrimi i problemit........................................................56 ii.Zgjidhje e Ushtrimit 2 (Kërkesa 1) .........................................57 iiiZgjidhje e Ushtrimit 2 (Kërkesa 2) ..........................................59III. TRAJTIMI KONTABËL I DISA VEPRIMEVE ...................641. NGA VARET TRAJTIMI KONTABËL ............................64 2VEPRIMET QË LIDHEN ME BLERJEN ............................................... 67i. Cikli i dokumenteve të Blerjes .................................................67. ii.Fatura: Baza për regjistrimin e Blerjes ....................................68 iii.Vlerësimi i elementeve të Faturës ........................................69 iv.Kontabilizimi i Veprimeve të Blerjes .................................703. VEPRIMET QË LIDHEN ME SHITJEN ............................................... 78

i. Cikli i dokumenteve të Shitjes ................................................78 ii.Kontabilizimi i Veprimeve të Shitjes .....................................784. VEPRIMET ME INVENTARIN ......................................................... 85

. Inventari dhe Metodat e Regjistrimit

............................................85 ii.Dokumentet e Magazinës ...........................................................86 iii.Kontabilizimi i Hyrjeve në Inventar ......................................89. iv.Vlerësimi i Kostos së Inventarit ..............................................91 v.Kontabilizimi i Daljeve nga Inventari .........................................94 vi.Veprime të tjera me inventarin .......................................................955. VEPRIMET E ARKËTIMIT DHE TË PAGESËS ....................................... 96i. Dokumentet e Bankës dhe të Arkës ..............................................96 ii.Veprimet me Bankë ....................................................................99 iii.Veprimet me Arkën ................................................................102. iv.Xhirimet e Brendshme ..................................................................1046. VEPRIMET ME PRODHIMIN .........................................................107i. Mënyrat e trajtimit ......................................................................107 ii.Dokumentet e prodhimit ...........................................................108 iii.Kontabilizimi i prodhimit ..............................................................1107. VEPRIMET ME LISTËPAGESAT .....................................................114i. Listëpagesa e Punonjësve (LP) ...................................................114 ii.Kontabilizimi i Listëpagesës ...........................................................116

8. ZHVLERËSIMET (AMORTIZIMET DHE PROVIZIONET) . i.Çjanë zhvlerësimet ? ...................................................................119 ii.Shpenzimet për Amortizimin ...................................................120 iii.Përcaktimi i Shpenzimit të Amortizimit Vjetor ........................122 iv.Trajtimi Kontabël i Amortizimeve .............................................125. v.Trajtimi Kontabël i Provizioneve..................................................1259. USHTRIM AMORTIZIMI ..............................................................129i. Paraqitja e Ushtrimit të Amortizimit ..........................................129 ii.Zgjidhje Ushtrim Amortizimi .....................................................13010.DALJA E AKTIVEVE AFATGJATA ..................................................136i. Parimet e Regjistrimit të Daljeve të AA .....................................136 ii.Regjistrimi në Ditar ...................................................................136PJESA E DYTË: ANALIZA E LLOGARISË SË REZULTATITI. ANALIZA E LLOGARISË SË REZULTATIT .......................................1441. TREGUESIT E NDËRMJETËM TË MENAXHIMIT (TNM) ..145i. Marzhi Tregtar (MT) ......................................................145 ii.Prodhimi i Ushtrimit (PU) ......................................................145

ii.Vlera e Shtuar (VS) ................................................................146 iv.Teprica Bruto (TB) ...................................................................146. v.Rezultati i Shfrytëzimit (FSh) .......................................................147. vi.Rezultati Përpara Tatimit (FpT) ..................................................147. vii.Rezultati i Ushtrimit (FU) ..........................................................147

2. PRODUKTI I NDËRMARRJES .......................................................149i. Prodhimi i Ushtrimit (PU) .........................................................149. ii.Marzhi Tregtar (MT) .................................................................150. iii.Analiza e Marzhit Tregtar .........................................................1503. KONCEPTI I VLERËS SË SHTUAR (VS) ..............................152i. Llogaritja e Vlerës së Shtuar .....................................................152. ii.Interpretimi Ekonomik ..................................................................1524. TEPRICA BRUTO E SHFRYTËZIMIT (TB) .........................................154i. Ndarja e Vlerës së Shtuar ............................................................154. ii.Teprica Bruto (TB) ..................................................................155. Perkufizimi i Tepricës Bruto ...........................................................1555. FITIMI I SHFRYTËZIMIT (FSH) .....................................................156i. Koncepti i FSh ............................................................................156. ii.Përcaktimi i FSh ..........................................................................1566. FITIMI I USHTRIMIT (FU) ...........................................................158i. Zbërthimi i Llogarisë së Rezultatit .............................................1587. MATJA E RENTABILITETIT (KTHIMIT) ...........................................161i. Koncepti i Rentabilitetit ...............................................................161II. ANALIZA E BILANCIT ..........................................................166

1. LEXIMI I THJESHTË I BILANCIT ..........................................167i. Pasivi i Bilancit .........................................................................167. ii.Aktivi i Bilancit .......................................................................169. iii.Krahasimi Aktiv / Pasiv ..........................................................1702. NEVOJAT PËR FINANCIME .........................................................171i. Financimet afatgjata ...................................................................171. iiFinancimet afatshkurtra ..............................................................171. iii.Financimet e menjëhershme: .......................................................1723. BILANCI FUNKSIONAL ..............................................................174i. Pasivi i Bilancit Funksional ........................................................174. ii.Aktivi i Bilancit Funksional .......................................................175. iii.Paraqitja e Bilancit Funksional ..................................................1784. FONDI I ZHVILLIMIT .................................................................179i. Koncepti i Fondit të Zhvillimit .................................................179. ii.Përcaktimi i Fondit të Zhvillimit .............................................180. iii.Interpretimi Ekonomik ..................................................................1815. NEVOJA PËR FONDIN E ZHVILLIMIT..............................................182i. Koncepti i Nevojës për Fond Zhvillimi .........................................182. ii.Përcaktimi i Nevojës për Fonde Zhvillimi ......................................182 iii.Interpretimi Ekonomik ..................................................................184

6. REDUKTIMI I NEVOJAVE PËR FOND ZHVILLIMI .............185i. Reduktimi i Inventarëve ...........................................................185. ii.Negocimi i Afateve të Pagesave me Furnitorët .........................186. iii.Negocimi i Afateve të Pagesave me Klientët .............................1867. MJETET MONETARE ................................................................188i. Koncepti i Mjeteve Monetare .....................................................188. ii.Përcaktimi i Mjeteve Monetare të Ndërmarrjes ...........................188. iii.Interpretimi Ekonomik ..................................................................190III. MËNYRAT E FINANCIMIT TË NDËRMARRJES .................1941. BLERJA E AKTIVEVE AFATGJATA .................................................194i. Koncepti i Investimit ...............................................................194. ii.Përcaktuesit e Investimeve ..........................................................1962. FINANCIMI I INVESTIMEVE .................................................198i. Financimi i Investimeve ............................................................198. ii.Marrja Hua .................................................................................1993. FLUKSI I PARASË ...................................................................201i. Koncepti i “Fluksit të parasë” (Cash Flow) .................................201. ii.Paraqitja e Fluksit të Parasë ......................................................203. iii.Disa tregues interesantë që lidhen me CF ..................................2064. FINANCIMI I CIKLIT TË SHFRYTËZIMIT .............................208

i. Konvertimi i Elementeve të Aktivit Qarkullues ............................208. ii.Metoda të Tjera të Financimit të Shfrytëzimit .............................2095. PËRMBLEDHJE ......................................................................211i.Perparesite e te metat e financimeve të ndryshme .......................211 ii.Disa koeiii.Disa koeficientë ndihmës për marrjen e vendimeve .....................212PJESA E TRETË: FJALOR I TERMAVE KRYESOREFJALOR .....................................................................................................216 LITERATURA .............................................................................................228P J E S A E P A R ËN J O H U R I P Ë R K O N T A B I L I T E T I N E P Ë R G J I T H S H Ë M

Në këtë kapitull tregohet psenevojitet kontabiliteti, cilat veprimetë ndërmarrjes pasqyron dhepërse duhen unifikuar regullat e rregjistrimit të këtyre veprimeve.Jepen konceptet bazë të kontabilitetit dhe parimet e regjistrimit kontabël të ilustuara me shembuj zbatimi.Njohuri të para tëkontabilitetiK A P I T U L L I IINJOHURI TË PARATË KONTABILITETIT1Hyrje ..........................142Ndërmarrja dhetransaksionet e saj .......153Normalizimi i ProceduraveKontabël 174 KonceptetBazë .........................185

ShembullZbatimi 246Parimet e Regjistrimittë Transaksioneve 29K a p i t u l l i I

I. NJOHURI TË PARA TË KONTABILITETIT1. HYRJENdërmarrja ka si synim të prodhojë produkte ose shërbime për të kënaqur nevoja të shoqërisë.Për të marrë vendimet e duhura, ndërmarrja ka nevojë për një sistem informacioni që quhetKontabilitet i cili së pari përshkruan, vlerëson dhe paraqet pasurinee ndërmarrjes, domethënë gjendjen e kësaj pasurie dhe detyrimet në një moment të dhënë. Dokumenti kontabël që përmbledh të dhënat për pasurinë e një ndërmarrjeje quhetBilanc.së dyti, i bën të mundur ndërmarrjes vlerësimin e efikasitetit të punës së saj(prodhimit, ndërtimit, shërbimit etj.), duke u nisur nga aftësia e saj për të sjellë fitim, dmth për të dhënë rezultat pozitiv. Dokumenti kontabël që paraqet rezultatin endërmarrjes quhet Llogaria e Rezultatit1.Më poshtë do të gjeni parimet themelore të kontabilitetit të përgjithshëm që do t’ju ndihmojnë për të analizuar më mirë pasqyrat bazë kontabël që janë: bilanci i ndërmarrjes dhe llogaria e rezultatit.Shënim:Bilanci, Llogaria e Rezultatit dhe disa pasqyra të tjera përbëjnë ato që quhen“Llogaritë Vjetore” të ndërmarrjes. Në fjalorin e përditshëm të gjitha këto pasqyra njihenshkurt si “Bilanci”.

2. NDËRMARRJA DHE TRANSAKSIONET E SAJ

Gjatë veprimtarisë së përditshme, ndërmarrja ka nevojë të blejë mallra, lëndë të paraa shërbime, që i nevojiten asaj dhe të shesë produktet e saj. Ndërmarrja është pra e lidhur me aktorë të tjerë ekonomikë (furnitorë, blerës, punonjës etj.), me të cilët kryen veprime të ndërsjella. Nga kjo lind nevoja e mbajtjes së gjurmëve të këtyreveprimeve ekonomike që ajo kryen me partnerët e saj.Veprimet apo marrëdhëniet e ndërsjella, që lidhin ndërmarrjen me partnerët e saj ekonomikë, në gjuhën e kontabilitetit quhentransaksione. Shembuj transaksionesh:Produktet: që në kuptimin e gjerë të fjalës janë: prodhimet (për ndërmarrjet prodhuese); mallrat(për ndërmarrjet tregtare); shërbimet (për ndërrmarrjet e shërbimit) etj. Pra, produktet e aktivitetit tëndërmarrjes.Transaksion quhet edhe “Fluks”, “Ngjarje kontabël” ose “Veprim ekonomik”.Ndërmarrja u paguan rrogat punonjësve.Blen ndërmarrja mall nga furnitori.Ndërmarrja merr kredi nga banka.

i. Koncepti i transaksionit:Transaksioni është një marrëdhënie, një veprim apo lëvizje, që ndryshon vlerën e një variabli ekonomik, në një periudhë të caktuar kohe.Dallojmë:- transaksionet fizike (reale) që shprehin lëvizjet e të mirave dhe shërbimeve (p.sh:livrim malli, kryerje e një shërbimi apo prodhim produkti).- transaksionet monetare që shprehin lëvizjet e parave, në përgjigje të transaksioneve fizike (psh pagesat për blerje e arkëtimet për shitje).-transaksionet financiare që paraqesin kreditë dhe borxhet e ndërmarrjes.Në lidhje me ndikimin në rezultat transaksionet mund të jenë:- transaksione të rezultatit që ndikojnë në rezultat; të cilët në raport me pronarët(ortakët/aksionerët) ndahen në:o shpenzime: kur transaksioni përfaqëson një konsum

të pasurisë (shpenzim), që nëkëtë këndvështrim është një borxh që i kanë ndërmarrjes pronarët;o të ardhura: kur transaksioni përfaqëson një shtim të pasurisë (të ardhura), që nëkëtë këndvështrim është një detyrim që ndërmarrja i ka pronarëve.- transaksione të bilancit që janë transaksionet që nuk ndikojnë në rezultat. Vini Re! Shpenzimet dhe Të ardhurat, nuk janë gjë tjetër veçse Borxhet dhe Kreditë e pronarëve ndaj ndërmarrjes prandaj ato trajtohen si transaksionet financiare dhe përfshihen në to.Në lidhje me ndërmarrjen, transaksionet janë të dy tipeve:- transaksione të brendshme: kur transaksioni përfaqëson një marrëdhënie midis dy pjesëve të ndërmarrjes, pa praninë e faktorëve jashtë ndërmarrjes.- transaksione të jashtme: kur transaksioni përfaqëson një marrëdhënie midis ndërmarrjes dhe njërit prej partnerëve të jashtëm.Me këtë terminologji, roli kryesor i kontabilitetit të përgjithshëm është të regjistrojë bashkësinë e transaksioneve që prekin ndërmarrjen, më saktë pasurinë e ndërmarrjes.Kontabiliteti duhet të kapë, klasifikojë dhe regjistrojë transaksionet që prekin ndërmarrjen për të furnizuar, pas përpunimeve të duhura, informacione në shërbim të marrjes së vendimeve për drejtimin e ndërmarrjes.

3. NORMALIZIMI I PROCEDURAVE KONTABËLPër të thjeshtuar hartimin, leximin dhe analizën e dokumenteve kontabël, është inevojshëm standardizimi i metodave kontabël dhe jo secili të ndërtojë terminologjinëdhe metodat e veta. Në qoftë se gjithsecili do të mbante kontabilitetin sipas “mënyrëssë vet”, pa ju përmbajtur disa rregullave, do të ishte e pamundur të vlerësohej gjendja endërmarrjes dhe të krahasohej ajo me një tjetër.Plani i përgjithshëm kontabël e lejon këtë

standardizim duke propozuar një klasifikim të transaksioneve të ndryshme që duhet të regjistrohen nga shërbimi kontabël indërmarrjes.Standardizimi i praktikave kontabël bëhet me ligje, vendime, udhëzime etj., të cilatzhvillohen në bazë të përparimeve në shkencat financiare.Krahas rregullave nacionale, globalizimi i ekonomisë bën që shtetet të tentojnë drejt standardizimeve ndërkombëtare, për të dhënë informacion sa më të saktë. Në këtë rrugë është duke ecur edhe legjislacioni në Shqipëri

.4. KONCEPTE BAZËNdërmarrja, në veprimtarinë e saj, kryen çdo ditë veprime që prekin pasurinë e saj.Regjistrimi i transaksioneve që modifikojnëpasurinëe ndërmarrjes dhe përpunimi I këtij informacioni është objekt i sistemit kontabël të ndërmarrjes. Paraqitja e gjendjes pasurore të ndërmarrjes quhet bilanc.i. Koncepti i Aktivit dhe PasivitBilanci pasqyron nga njëra anë burimet financiare,që përdor ndërmarrja në veprimtarinëe saj (kapitali i sjellë nga pronarët/aksionerët e ndërmarrjes, huatë e mara nga bankatetj.).Burimet e ndërmarrjes regjistrohen në anën e djathtë të bilancit, që quhetPasiv i bilancit.Nga ana e majtë e bilancit, që quhetaktivi bilancit, regjistrohen përdorimet e këtyre burimeve, pra ato që ndërmarrja ka bërë me burimet (pasuria e ndërmarrjes), si përshembull: lëndët e para, makineritë, mjetet ndihmëse për veprimtarinë apo depozitat në bankë apo arkë.Krahas burimeve dhe përdorimeve të mirëfillta, ka dhe kategori specifike,si: Gjatë një veprimi blerjeje, ndërmarrja nuk është e detyruar të paguajë në çast;asaj mund t’i lihet një afat pagese nga furnitori, pra ndërmarrja përfiton një borxhafatshkurtër nga furnitori. Kontabiliteti e klasifikon

këtë borxh si kredi afatshkurtërdhe e regjistron si burim. Kjo kredi afatshkurtër konsiderohet si “e shlyer”, kurndërmarrja bën realisht pagesën që i detyrohet furnitorit, brenda afatit të pagesës.Ndaj kjokredia e furnitorit konsiderohet si burim (pasiv) për ndërmarrjen.Me arsyetim të ngjashëm, kur ndërmarrja i akordon një afat pagese klientit të vet,kontabiliteti e konsideron këtë si një kredi afatshkurtër që ndërmarrja i jep atij.Kjo hua do t’i “shlyhet” ndërmarrjes kur klienti të paguajë shumën e duhur brenda afatit të pagesës. Si përfundim,kredia për klientin konsiderohet si përdorim(aktiv) për ndërmarrjen.Mbi këtë bazë, bilanci paraqitet si vijon5:Përdorimet(Aktivi)Burimet(Pasivi)Investime në aktive fikse5Burime të brendshme: Kapital i sjellë nga aksionerët ,Investim në lëndë të para, materiale,mallra etj.Burime të jashtme afatgjata: Hua afatgjata Kredi për klientët etj.Borxhe ndaj furnitorëve etj. Zbulime bankareDepozitim në bankë ose në arkë

ii. Koncepti i Llogarisë6Bilanci është një dokument kontabël që pasqyron tërësinë e pasurive dhe të detyrimeve(borxheve) të ndërmarrjes. Pasuritë dhe borxhet janë të natyrave të ndryshme.Në anën e pasivit vendosen burimet që janë: qoftë të brendshme (kapitalet), qoftë nga jashtë (huatë),

të cilat mund të jenë afatshkurtra apo afatgjata.Nga ana e aktivit kemi gjithashtu një bashkësi elementesh me karakteristika të ndryshme nga njëri-tjetri, kemi për shembull: asete fikse, që kanë kërkuar shpenzime të larta(truall, godina industriale etj.); stoqe lëndësh të para apo kartëmonedha në sirtarët e arkës së ndërmarrjes.Një nga parimet e kontabilitetit është të përpiqet të japë një pamje sa më besnike të ndërmarrjes. Aktivi dhe pasivi i bilancit janë, kështu, të ndara në grupe që përbëhen nga elemente me karakteristika të njëjta (asetetfikse, borxhet afatgjata).Për të dhënë një pasqyrë më të qartë, secili grup ndahet në nëngrupe dhe kjo ndarje vazhdohet, aq sa është e nevojshme, për të përshkruar në detaje elementet e pasivit dhetë aktivit të bilancit të ndërmarrjes. Këto ndarje quhen llogari.5Aktive fikse: Pasuri e paluajtshme 6Zbulim: Kur Banka i bën lehtësi klientit të vet që ka llogari bankare rrjedhëse, sipas së cilës klienti mund të jetë debitor për një shumë të caktuar, gjatë një periudhe të caktuar.

Përdorimet(Aktivi)Burimet(Pasivi)Investime në aktive fikse5Burime të brendshme: Kapital i sjellë nga aksionerët Investim në lëndë të para, materiale,mallra etj.Burime të jashtme afatgjata: Hua afatgjata Kredi për klientët etj.Borxhe ndaj furnitorëve etj.Çdo elementi të pasurisë së ndërmarrjes i shoqërohet një llogari(për shembull: llogaria “troje”, llogaria “arka”, llogaria “hua” etj.)iii. Koncepti i Debitit dhe KredititGjendja e llogarive ndryshon nga lëvizjet (hyrjet e daljet), që pasqyrojnë veprimet e kryera nga ndërmarrja. Për shembull, llogaria “banka” ushqehet nga hyrjet e ndryshme të paraveqë vijnë në ndërmarrje (nga shitjet,...) dhe zbrazet nga shpenzimet (pagesa e rrogave,pagesa për blerje të lëndëve të

para,...).Si rrjedhim, çdo llogari ndahet në dy pjesë ku regjistrohen lëvizjet që e prekin atë. Këtody pjesë quhenDebi(majtas) dheKredi(djathtas). Për të paraqitur një llogari përdoret simboli në formë T-je:Llogari “Banka” 512Debi KrediNë Debi (majtas) regjistrohen:- Hyrjet që bëhen në ndërmarrje nga transaksionet fizike (Për shembull: mallrat që hyjnë në ndërmarrje, të blera apo të prodhuara).- Akëtimetqë bën ndërmarrja nga transaksionet monetare (Për shembull: paratë që hyjnë në ndërmarrje nga arkëtimet e shitjeve).- Borxhetqë i kanë ndërmarrjes, nga transaksione financiare, të tretëtTë tretët: quhen klientët, furnitorët, punëtorët, ortakët, entitete apo persona të tjerë, që kanë marrëdhënie ekonomike me ndërmarrjen.

shembull klientët për faturat e palikuiduara)- Shpenzimet që kryen ndërmarrja, që interpretohen edhe si borxhe që i kanë ndërmarrjes pronarët (ortakët/aksionerët)Në Kredi (djathtas) regjistrohen:- Daljet që bëhen nga ndërmarrja, në transaksionet fizikë (Për shembull: mallrat eshitura që dalin).- Pagesatqë bën ndërmarrja, nga transaksionet monetare (Për shembull: paratë që paguan për blerjet e bëra).- Kreditë

që ka marrë ndërmarrja nga të tretë, nga transaksionet finaciare (Për shembull borxhi që i ka ndërmarrja furnitorit për faturën që nuk i ka likuiduar).-Të ardhurat e realizuara, që interpretohen edhe si detyrim që ndërmarrja i ka pronarëve (pra si kredi e pronarëve).Le t’i përmbledhin këto në një tabelë:Regjistrimi në LlogariLloj i i transaksionit Debi(Majtas)Kredi(Djathtas)Transaksion fiz i k ( r e a l ) H y r j e t D a l j e t T r a n s a k s i o n m o n e t a r A r k ë t i m e t P a g e s a t Transaksion fin a n c i a r B o r x h e t K r e d i t ëT r a n s a k s i o n r e z u l t a t i S h p e n z i m e t T ë a r d h u r a tËshtë e thjeshtë të vizualizosh në çdo çast gjendjen neto të çdo llogarie, duke zbritur nga debiti total i llogarisë (pra nga totali i vleftave të regjistruara në debi) kreditin total të po asaj llogarie (totalin e vleftave të regjistruara në kredi): Kjo diferencë quhetTeprica e llogarisëKur debiti > krediti, llogaria quhet debitore dhe kur krediti > debiti, llogaria quhet kreditore.Nisur nga ky përcaktim, një i tretë (klient) quhet debitor në qoftë se llogaria e tij është me tepricë debitore; ndërsa një i tretë (furnitor) quhetkreditornë qoftë se llogaria e tijështë me tepricë kreditore.iv. Llogari të LikuiditetitLlogari të likuiditetit quhen llogaritë e parave dhe vlerave të ngjashme me to; dmth llogaritë e arkës së ndërmarrjes dhe llogaritë bankare

të saj, si dhe letrat me vlerë që mund të shndërrohen menjëherë në para.Në llogaritë e likuiditetit veprimet regjistrohen si më poshtë:Arkëtimet(paratë që marrim) regjistrohen në debi të llogarive të likuiditetit.Pagesa (paratë që japim) regjistrohen në kredi të llogarive të likuiditetit.v. Regjistrimi me Parti DyfisheMbajtja e kontabilitetit me parti dyfishe është një teknikë që mbështetet mbi parimin elementar: “asgjë nuk krijohet, asgjë nuk humbet, gjithçka transformohet”. Në kuptimin ekonomik, ky parim shprehet nga dy rregullat :a)çdo vlerë që qarkullon në ndërmarrje vetëm zhvendoset;b)pasurimi i ndërmarrjes vjen nga aftësia e saj për ta përftuar këtë pasurim nga të tjerët (të tretët).Kontabiliteti mbështetet mbi faktin që çdo transaksion midis ndërmarrjes dhe një partneri të saj përbëhet nga dy lëvizje të njëvlefshme me sens të kundërt.Për shembull: shitja e një produkti përbëhet nga një dalje fizike (livrimi i produktit) dhe nganjë hyrje monetare (vlefta e paguar nga klienti) me të njëjtën vleftë sa ajo e shitjes.Llogaritë bankare: Llogaritë (kontot) që ndërmarrja ka në banka. Arkëtimet: Paratë që marrim në arkë apo bankë. Këto nuk duhet të ngatërohen me të ardhurat, sepse nuk ka detyrimisht përputhje midis arkëtimeve dhe të ardhurave.Shembull i blerjes së një veture: ndërmarrja blen një veturë 10’000 €, pra rrit pasurinë sepse i shtohet një veturë, pra kjo ngjarje paraqitet si Debit. Si kundër parti, ajo duhet ta paguajë veturën, pra të zvogëlojë pasurin financiare të saj, gjë që paraqitet në Kredit.Përmbledhasi, blerja e veturës shkruhet :o llogaria e makinave debitohet me 10'000 €o llogaria e parave kreditohet me 10'000 € Në qoftë se ndërmarrja e blen veturën nga një furnitor por nuk paguan menjëherë, por

pa snjë farë kohe, regjistrimi kryhet në dy kohë: ajo e regjistron veturën në Debit, por konstaton se i ka një borxh furnitorit :o llogaria e makinave debitohet me 10'000 €o llogaria e furnitorit kreditohet me 10'000 €Kur ndërmarrja bën pagesën, ajo regjistron :o llogaria e furnitorit debitohet me 10'000 €o llogaria e parave kreditohet me 10'000 €dhe veprimi i blerjes së veturës është përfunduar.Ky quhet parimi i kontabilitetit me parti dyfishe: çdo lëvizje midis ndërmarrjes dhe njërit prej partnerëve të saj regjistrohet në llogaritë e ndërmarrjes me anën e një regjistrimi të dyfishtë, njëri në debitin e një llogarie, tjetri në kreditin e një llogarie tjetër, me të njëjtën vleftë. Për të evidentuar këtë lidhje mes tyre, këto dy llogari quhen kundërpartitë njëra-tjetrës.Kjo teknikë krijon mundësinë, të garantohet barazia e pasurisë dhe e të mirave (atë qëzotëron ndërmarrja e që është në Debit) me detyrimet (huatë e marra nga ndërmarrja e që regjistrohen në Kredit). Në këtë kontekst, nëse krijohet një shtesë pasurie (përshembull : nga shitja e një shërbimi), rezultati i veprimit në bilanc do të kontabilizohet si borxh (në Kredit) ndaj pronarit ose aksionerit. Pra, çdo të ardhure apo shpenzimi I korrespondon një mjet për ta realizuar atë.Barazimi i debiteve me kreditet është gjithashtu një mjet kontrolli i saktësisë së kontabilizimeve.

5. SHEMBULL ZBATIMIKatër ortakë vendosin të krijojnë shoqërinë “IMB”. i.Ata vendosin të derdhin në bankë si kapital fillestar 100000 lekë.ii. Për të plotësuar nevojat, marrin një hua prej 250000 lekë për 10 vjet.iii. Me anën e këtyre burrimeve, ndërmarrja “IMB” blen një makineri me çmim 150000lekë.Le t’i analizojmë këto veprime:i. Ortakët derdhin 100000 lekë në bankë për IMB:Banka100000 100000Kapitali

Për ndërmarrjen, kjo pasqyrohet duke regjistruar një burim prej 100000 lekë në bilanc.Kjo shumë regjistrohet në llogarinë “bankë” të ndërmarrjes.- në pasivin e bilancit: kontabilizohet (regjistrohet) shuma prej 100000 lekë në llogarinë “kapital”, në anën kredi.- në aktivin e bilancit (si kundërparti): kjo shumë shënohet në debi të llogarisë“bankë”.Sjellin 100000 lekëIMBOrtakë

ii. Ortakët marrin 250000 lekë hua nga banka250000Hua250000BankaKy veprim, për ndërmarrjen pasqyrohet duke regjistruar një burim (hua) prej 250000 Lekë në bilanc. Kjo shumë do të figurojë në llogarinë “bankë” të ndërmarrjes, ku disponohet.- në pasivin e bilancit: kontabilizohet burimi prej 250000 lekë në llogarinë “hua”, në kredi.- në aktivin e bilancit: shuma vendoset në debi të llogarisë “bankë”Skematikisht këto regjistrime paraqiten:iii. Blerja e makinerisë IMB Pagesa 150000LekëFurnitorIMBLivrimi i makinerisë FURNITORE

Ky veprim për ndërmarrjen do të thotë: kontabilizimi i një shpenzimi prej 150000 lekë në bilancin e saj, që pasqyron pagesën që i bën furnitorit, si dhe regjistrimi në bilanc(inventar) i makinerisë, që reflekton livrimin e makinerisë.Nëse pagesa bëhet e menjëhershme(“cash”) kontabilizimi mund të bëhet sipas skemës:Kur blerja e makinerisë bëhet me pagesë të vonuar (pas një farë kohe); në këtë rast do të ketë regjistrim të dy veprimeve (transaksioneve), që u përgjigjen dy momenteve (dhedy dokumenteve) të ndryshme:Veprimi i parë: që i përgjigjet livrimit të makinerisë nga furnitori; në këtë moment shfaqet një borxh i ndërmarrjes ndaj furnitorit.Veprimi i dytë: ndërmarrja i paguan borxhin furnitorit.

Kontabilizimi i veprimit të parëCash”: lexohet “kesh” = pagesë “me para në dorë” (nënkupton pagesat e menjëhershme)Dokumenteve: Në këtë rast justifikimi i dy veprimeve bazohet në dy dokumente të ndryshme: a) Blerja(livrimi i makinerisë) bazohet në faturën e blerjes, ndërsa b) pagesa në dokumentin e pagesës.Makineria150000Banka150000IMBFurnitorLivrimi i makinerisë

Ky veprim për ndërmarrjen do të thotë regjistrim i një shpenzimi prej 150000 lekë në bilancin e saj, që kontabilizon makinerinë që i jep furnitori dhe borxhin që i ka ndërmarrja furnitorit.150000MakineriaFurnitori150000150000Bankë150000FurnitorKontabilizimi i veprimit të dytëVeprimi i dytë regjistrohet kur ndërmarrja i kryen pagesën furnitorit, në vleftën e barabartë me atë të blerjes së makinerisë, duke shlyer kështu borxhin.Ky veprim për ndërmarrjen do të thotë regjistrim i një shlyerje huaje (pakësim burimi) prej150000 lekë në bilancin e saj; që kontabilizon pagesën e ndërmarrjes.IMBFurnitorpagesa e makinerisë

Ky kontabilizim i dyfishtë të çon në fund të fundit në të njëtin rezultat me atë të blerjes“cash” të makinerisë.Përfundimisht, bilanci i ndërmarrjes “IMB” pas këtyre tri veprimeve paraqitet si vijon:A k t i v iM a k i n e r i 1 5 0 0 0 0 B a n k ë 2 0 0 0 0 0

T o t a l A k t i v 3 5 0 0 0 0P a s i v iK a p i t a l1 0 0 0 0 0H u a2 5 0 0 0 0T o t a l P a s i v3 5 0 0 0 0

Veprimi 2Furnitor150000150000Veprimi 1150000Bankë150000Makineri

6. PARIMET E REGJISTRIMIT TË TRANSAKSIONEVENë parim, një ndërmarrje duhet të regjistrojë të gjitha transaksionet, të brendshme dhe të jashtme, që prekin gjendjen e pasurisë së saj. Për të bërë regjistrimet, janë përcaktuar disa parime themelore që duhen respektuar. Respektimi i këtyre parimeve garanton paraqitjen sa më reale të gjendjes pasurore të ndërmarrjes.Për të garantuar që ndërmarrja të mos regjistrojë asnjë transaksion jo real, që do të deformonte pasqyrimin e gjendjes së saj pasurore, kërkohet që: Regjistrimi i një transaksioni të mbështetet mbi ekzistencën e një prove të kryerjes së tij.Regjistrimi duhet të mbështetet mbi një provëNë bazë të këtij parimi, plani kontabël kërkon që çdo regjistrim të mbështetet,përveç përjashtimeve të vlefshme, mbi një dokument justifikues, me datë dhe vlerë.Këto dokumente justifikuese duhet të ruhen për një periudhë të paktën 10-vjeçare.Transaksionet duhet të jenë regjistruar në trajtë kronologjike.Natyra e dokumenteve

justifikuese është dyllojesh:a)dokumenti mund të pasqyrojë një veprim të vetëm. Tipi i dokumentit varet nga tipi i transaksionit që regjistrohet (faturë që vjen nga një furnitor ose që iadresohet një klienti, mandat pagesë, ...)b)dokumenti mund të ketë origjinë krejt të brendshme dhe të grupojë një bashkësi veprimesh: këto quhen dokumente përmbledhëse që kanë të bëjnë me ditaret ndihmëse.Ligji për kontabilitetin kërkon që çdo ndërmarrje të mbajë detyrimisht një libër ditar,librin e madh dhe librin e inventarit. Kërkohet gjithashtu që libri ditar të mos përmbajë asnjë boshllëk. Sikurse dokumentet justfikuese, edhe këto dokumente kontabël duhet të mbahen të paktën 10 vjet.Parimet kryesore dhe karakteristikat e informacionit kontabëlParimet e regjistrimit të transaksioneve dhe të paraqitjes së pasqyrave financiare në mënyrë të plotë përshkruhen në “Standardet Kombëtare të Kontabilitetit“. Në vijim po përmëndim shkurt disa prej tyre:- Parimi i konstatimit të të drejtave dhe detyrimeve:sipas të cilit efektet e transaksioneve njihen kur ato ndodhin (dhe jo kur paguhen)... Domethëne ndërmarrja duhet të informojë e pasqyrojë jo vetëm veprimet e kryera me arkëtime e pagesa por edhe detyrimet për t’u paguar në të ardhmen, si dhe ato që do të sjellin arkëtime në të ardhmen...- Parimi i njësisë ekonomike raportuese:sipas të cilit ndërmarrja mban llogari tëveçanta të aktiveve, detyrimeve dhe veprimeve ekonomike të veta nga ato të aktiveve,detyrimeve dhe veprimeve ekonomike të aksionerëve, kreditorëve, punonjësve,klientëve të saj dhe personave të tjerë...- Parimi i vijimësisë:sipas të cilit veprimtaria ekonomike e ndërmarrjes duhet të ketë vijimësi dhe ndërmarrja nuk ka në plan ose nuk

do ta ketë të nevojshme të ndërpresë aktivitetin e saj .... Nëse jo, atëherë, ajo duhet t’a reflektojë këtë fakt...- Parimi i kompensimit:sipas të cilit aktivet dhe detyrimet si dhe të ardhurat e shpenzimet nuk kompensohen me njëra-tjetrën, ato raportohen më vete, me përjashtim të rasteve kur një gjë e tillë kërkohet ose lejohet....- Parimi i kuptueshmërisë,kërkon që informacioni në pasqyrat financiare duhet të paraqitet në mënyrë të tillë që të jetë informues dhe pa ekuivok,... për të informuar një grup të gjerë përdoruesish (aksionerët dhe kreditorët, punonjësit, partnerët në biznes, institucionet shtetërore ...)- Rëndësia dhe materialiteti,kërkon që pasqyrat financiare të paraqesin të gjithë informacionin material që ndikon në gjendjen financiare, performancën financiare dhe fluksin e parasë së ndërmarrjes. Informacioni në këto pasqyra konsiderohet material nëse mungesa ose pasaktësia në prezantimin e tij do të ndikonte në vendimet ekonomike të përdoruesve të pasqyrave financiare...- Besueshmëria,kërkon që informacioni të jetë i besueshëm,...nuk përmban gabime materiale si dhe ... është një prezantim besnik i asaj që ky informacion përpiqet ose pritet në mënyrë të arsyeshme të prezantojë....merret në konsideratë përmbajtjae tyre ekonomike mbi formëm ligjore...paanshmëria ... parimi i maturisë që të shmanget mbivlerësimi i aktiveve dhe i të ardhurave ose nënvlerësimi i detyrimevedhe shpenzimeve ...- Parimi i qëndrueshmërisë dhe krahasueshmërisë,kërkon që të përdoret e njëjta politikë kontabël, e njëjta paraqitje dhe të njëjtat formate të pasqyrave financiare...për një krahasim objektiv te treguesve të performancës financiare të ndërmarrjes në vite...dhe për krahasimin me ndërmarrje të tjera...

Organizimi I planit kontabël të përgjithshëmII. ORGANIZIMI I PKP1. HYRJEKontabiliteti përfshin:Kontabilitetin e Përgjithshëm(quhet dhe Kontabiliteti Financiar)dheKontabilitetin Analitik(quhet dhe Kontabiliteti Manaxherial ose Kontabiliteti i Kosto-Drejtimit).Kontabiliteti i Përgjithshëm pasqyron marrëdhëniet me një numër të madh aktorësh brenda dhe jashtë ndërmarrjes. Ai shërben si bazë dhe për Kontabilitetin Analitik.Të dhënat e Kontabilitetit Analitik shfrytëzohen nga drejtuesit e kompanisë. Organizimi itij varet nga specfikat e ndërmarrjes dhe përparësitë e saj.Ne,fillimisht, do të ndalemi në Kontabilitetin e Përgjithshëm. 33

2. ORGANIZIMI I PLANIT TË LLOGARIVENë Kontabilitetin e Përgjithshëm, për të thjeshtuar leximin dhe analizën e dokumenteve kontabël, është i domosdoshëm një standardizim i metodave kontabël.Plani Kontabël i Përgjithshëm (PKP) e mundëson këtë standardizim, duke propozuar një klasifikim të transaksioneve, që duhet të regjistrohen nga shërbimi kontabël i ndërmarrjes.PKP, në sajë të metodave që përdor për regjistrimin e veprimeve që prekin ndërmarrjen,jep një pasqyrim të saktë të gjendjes së ndërmarrjes në një moment të dhënë.i. Klasat Kryesore të PKPNë Planin Kontabël të Përgjithshëm (PKP) dallohen shtatë klasa me numrat 1, 2, 3, 4, 5,6 dhe 7, ku pesë klasat e para janë për llogaritë e bilancit dhe dy të fundit për llogaritëe rezultatit të administrimit.Në përgjithësi: shifra e parë tregon klasën e llogarisë; shifra e dytë tregon një ndarje të klasës, grupin; shifra e tretë tregon ndarjen e grupit, nëngrupin; e kështu mund të vazhdohet më tej.Le ta ilustrojmë kuptimin e shifrave të llogarisë me një shembull.ii. Shembull për llogarinë “Banka”Një veprim, që tregon një lëvizje (hyre ose dalje) në llogarinë bankare të ndërmarrjes,do të pasqyrohet me një regjistrim në llogarinë me numër 512.5- tregon që llogaria është e klasës 5 “Mjete monetare dhe të ngjashme”.51- tregon që llogaria është e grupit 1 të klasës 5, që përfaqëson “Banka dhe institucione të tjera financiare”.512- tregon që llogaria është e nëngrupit 2 të grupit 1 të klasës 5, që emërtohet“Vlera monetare në bankë”.Le t’i shqyrtojme klasat e llogarive më në detaje. 

343. LLOGARITË E BILANCITi. Klasa 1: Kapitali, rezervat.Një ndërmarrje, kur krijohet, ka nevojë për kapitale për të ushtruar veprimtarinë e saj.Këto burime fillestare merren ose nga ortakët (kapitalet e veta) ose nga partnerët e jashtëm të ndërmarrjes (hua nga bankat dhe detyrime të ngjashme).Klasa 1 përmban bashkësinë e burimeve të quajtura “afatgjata“ (ose “të përhershme”)të ndërmarrjes:o Burime të brendshme:Kapitali themeltar (aksionar);Rezervat e fonde të tjera të vetat;Rezultati i ushtrimit.

o Burime të jashtme:Subvencionet për investime;Huatë afatgjatadhe të ngjashme me to.o Provizionet:për rreziqe dhe detyrime të parashikuara me ligj.ii. Klasa 2: Llogaritë e Aktiveve AfatgjataKapitalet i shërbejnë ndërmarrjes për të përftuar mjete afatgjata që shërbejnë përtë ushtruar veprimtarinë e saj. Në kontabilitet me “Aktive Afatgjata”(AA)16Kuptohet bashkësia e mjeteve që do t’i shërbejnë për një kohë më shumë se një vit ndërmarrjes.13Rezultat i ushtrimit– quhet shkurt rezultati i vitit të ushtrimit të aktivitetit, për të cilin raportohet.14Hua afatgjata quhen ato me afat shlyerje mbi një vit.15Provizionet: Shuma të parashikuara për rreziqe e shpenzime. Koncepti i tyre do të sqarohet më poshtë.16Aktive Afatgjata(AA): Ky është emërtimi i përdorur në Standardet Kombëtare të Kontabilitetit (SKK) përaktivet që janë quajtur më parë Aktive të Qëndrueshme (AQ) ; quhen

edhe “aktive të paluajtshme”(AsseteImobilare) ose Aktive Fikse (Fixed Assets). 35Aktivet Afatgjata(AA)mund të jenë të llojeve të ndryshëm:o AA Jomateriale emri i mirë (vendndodhja, emri i mirë etj. si këto që ndikojnë).shpenzime të zhvillimit (studime, projekte, …)konçensione, të drejta të ngjashme, liçensa, patenta,…o AA Materiale troje, ndërtesa, instalime teknike, makineri, automjete, pajisje mobilimi,...o AA në Proces përbëhen nga aktive afatgjata materiale ose jomateriale, që janë në proces ndërtimi apo krijimi; parapagime e pagesa pjesore të bëra...o AA Financiare përbëhen kryesisht nga aksionet që ka ndërmarrja për ndërmarrjet e kontrolluaraapo të lidhura me të, mbajtja e të cilave është afatgjatë; huadhënie afatgjatëetj. si këto.o Amortizimi dhe zhvlerësimi i aktiveve afatgjata:aktivet afatgjata, në tërësi, janë objekt i një trajtimi specifik që i lejon ndërmarrjes të pasqyrojë amortizimet.iii. Klasa 3: InventarëtNdërmarrja duhet të blejë lëndë të para dhe të ndërmjetme që ajo do t’i transformojë gjatë procesit të prodhimit. Meqenëse këto elemente nuk përdoren të gjitha në të njëjtinçast, këta duhet të stokohennga ndërmarrja.Dallojmë ndër to stoqet:o Materiale lëndë e parë, material ndihmës, pjesë ndërrimi,….Aktivet Afatgjata Jomateriale(AAJ): janë quajtur “Aktive të Qëndrueshme të Patrupëzuara” (AQP)Aktivet Afatgjata Materiale(AAM): janë quajtur “Aktive të Qëndrueshme të Trupëzuara”(AQT)Stokohen

: dmth të magazinohen apo depozitohen në magazina ose sheshe.o Objekte inventariambalazh qarkullues, inventar i imët,….o Prodhimi në procesprodhimi, punime e shërbime në proces.o Produktetë gatshme, gjysmë të gatshme e nënprodukte.o Mallragjendje, të pa mbërritura ose tek të tretët.o Zhvlerësimi i inventarëve.iv. Klasa 4: Llogaritë me të tretëtKëto llogari përfaqësojnë bashkësinë e angazhimeve financiare të kontraktuara ose tëakorduara nga ndërmarrja dhe që nuk janë, as marrje hua afatgjatë (llogari të klasës 1),as dhënie hua afagjatë (llogari të klasës 2).Në përgjithësi dallohen llogaritë:o Detyrime tregtare (furnitorë):përdoret për detyrimet ndaj furnitorëve. Kur furnitori nuk kërkon që pagesa të bëhet menjëherë, ai i akordon ndërmarrjes një afat pagese. Ky afat pagese konsiderohet si një borxh i kontraktuar me këtë furnitor dhe kontabilizohet në pasivin e bilancit.

o Të drejta tregtare (klientë):përdoret për detyrimet që na kanë klientet. Kur ndërmarrja nuk i kërkon klientit ta paguajë menjëherë, por i akordon atij një afat pagese. Ky afatpagese konsiderohet si një hua që i jepet klientit, ndaj regjistrohet në aktivine bilancit.o Kolektive- Personeli dhe llogaritë përkatëse- Sigurimet shoqërore dhe organizma shoqërore- Shteti (taksa, tatime) dhe kolektivitetet lokale- Grupe dhe ortakë.o Debitorë e kreditorë të ndryshëm:përdoret për qeratë financiare, huamarrje afatshkurtër, provizione, grante,etj.

v. Klasa 5: Mjete monetare dhe të ngjashme Disa nga veprimet e ndërmarrjes prekin pasuritë monetare të saj, qoftë të arkës (llogariaarkë), qoftë të bankës (llogari bankare). Llogaritë financiare paraqesin sasinë e mjeteve monetare (parave) që zotëron ndërmarrja dhe mjete të ngjashme me to.Ndër grupet e llogarive dallojmë:oLetra me vlerë afatshkurtratë pjesëmarrjes dhe të huave, të blera nga ndërmarrja për të nxjerë fitime.oBankadhe institute financiare të ngjajshme.oArkadhe vlera të tjera të afërta me to (bileta, pulla tatimore e postare).oHua,derivativët e instrumentet financiare afatshkurtra.vi. Pozicioni i llogarive në BilancKëto pesë klasa përbëjnë llogaritë e bilancit. Bilanci është pra një dokument përmbledhës,që mundëson vlerësimim e efektit të transaksioneve të ndryshme, që kontabilizohen në llogaritë e klasave nga 1 në 5.Në formë përmbledhëse pozicioni i këtyre klasave, grupeve apo llogarive në bilanc paraqitet si vijon:

Përdorimet(Aktivi)Klasa 2:

Aktive afatgjata (jomateriale, materiale,

fin anciare në proces)Klasa 3:Stoku i mallrave, materialeve etj.Klasa 5:Depozita në bankë ose në arkë

Burimet(Pasivi)Klasa 1:Burime të brendshme (Kapitali etj)Burime të jashtme (Hua etj afatgjata).

Klasa 4:Të drejta tregtare (klientë etj.)

Klasa 5:Hua etj. afatshkurtra

4. LLOGARITË E SHPENZIMEVENë shumicën e veprimeve që kryen ndërmarrja, ajo konstaton shpenzime ose të ardhura.Shpenzimet dhe të ardhurat (llogaritë e klasave 6 dhe 7) përmbajnë bashkësinë e veprimeve që prekin gjendjen e ndërmarrjes duke e varfëruar atë (llogaritë e shpenzimeve) ose duke e pasuruar atë (llogaritë e të ardhurave).Plani kontabël i përgjithshëm i klasifikon shpenzimet dhe të ardhurat në varësi nga natyra e tyre, domethënë në varësi të natyrës së transaksionit që i ka gjeneruar.i. Shpërndarja e ShpenzimeveShpenzimet janë veprime që e varfërojnë ndërmarrjen; ato sjellin zvogëlim të pasurisësë saj. Shpenzimet regjistrohen në klasën 6, më saktësisht në debi të këtyre llogarive; e thënë ndryshe, rritjet e shpenzimeve regjistrohen në debi të llogarive të klasës 6.Llogaritë e shpenzimeve klasifikohen në: a Shpenzimet e Shfrytëzimit (llogaritë 60 ÷ 65)o Shpenzime për blerjet (Llogaritë 60)janë shpenzimet për blerjen e lëndëve të para, mallrave dhe furnizimeve që dotë konsumohen nga ndërmarrja gjatë procesit të prodhimit.o Shpenzime për punime e shërbime nga të tretë (Llogaritë 61 dhe 62)janë shpenzime për shërbime e punime të nevojshme për ndërmarrjen, që kryhen nga të tretët, përjashto personelin e ndërmarrjes. (Shembull: pagesa e qirave,

energjisë, transportit, reklamave, telekomunikacionit, riparime etj.)o Shpenzime për pushtetin publik (Llogaritë 63)grupojnë shpenzimet për pushtetin publik, d.m.th. tatimet dhe taksat e paguara nga ndërmarrja, si kundërparti të shërbimeve të sektorit publik(financimi irrjetit rrugor etj.).o Shpenzime për personelin (Llogaritë 64)grupojnë shpenzimet për personelin; për pagat; sigurimet shoqërore e shëndetësore dhe të tjera.o Shpenzime të tjera shfrytëzimi (Llogaritë 65)grupojnë shpenzimet e tjera të shfrytëzimit që nuk i takojnë asnjërës prej llogarive të lartpërmendura. (Shembull: shpenzime për pritje, gjoba e dëmshpërblime, subvencione të dhëna).b Shpenzimet Financiare (llogaritë 66)Përmbajnë shpenzimet për pagesën e interesave mbi huatë që ndërmarrjaka kontraktuar tek ente të ndryshme kredie, për të financuar investimet e saj materiale. Këtu përfshihen edhe humbjet nga shkëmbimet valutore, si dhe humbjete tjera nga shitblerja e letrave me vlerë, ....c Shpenzimet e Jashtëzakonshme (llogaritë 67)Përmbajnë veprime, që sjellin varfërimin e ndërmarrjes por, që nuk janë të përsëritshme me kalimin e kohës dhe që janë të pavarura nga veprimet e menaxhimit të përditshëm të ndërmarrjes. (P.sh: ndëshkime në rastin e një procesi gjyqësor,fatkeqësi të ndryshme natyrore, ...)d Shpenzimet e llogaritura (llogaritë 68)Përfaqësojnë shpenzime të llogaritura nga vetë ndërmarrja, kryesisht, për zhvlerësime, amortizime dhe provizione. Meqenëse këto shpenzime kontabilizohen në një llogari të klasës 6, ato do të influencojnë në llogarinë rezultat të ndërmarrjes.Dallohen përgjithësisht:o Shpenzime amortizimi janë shpenzimet që lidhen me amortizimin e elementeve të aktivit.

o Provizioneshuma që parashikojnë shpenzime eventuale për ngjarjeve të ndryshme.

5. LLOGARITË E TË ARDHURAVESi llogaritë e shpenzimeve, edhe të ardhurat e ndërmarrjes klasifikohen sipas natyrës së tyre, domethënë në varësi të natyrës së transaksionit që i ka krijuar.i. Klasifikimi i të ardhuraveTë ardhurat, që regjistrohen në klasën 7, pasqyrojnë veprime që sjellin pasurimin e ndërmarrjes, pra që sjellin rritjen e likuiditeteve të saj. Këto të ardhura regjistrohen në kreditin e këryre llogarive.a Të ardhurat e shfrytëzimit (llogaritë 70 ÷ 75)o Të ardhura nga shitjet (Llogaritë 70)grupojnë të ardhurat që i vijnë ndërmarrjes nga shitja e mallrave, e produkteve,e punimeve ose e shërbimeve. Totali i llogarive të klasës 70 përcakton shifrën e afarizmittë realizuar nga ndërmarrja gjatë vitit ushtrimor(Llogaritë 71)o Prodhimi i aktiveve afatgjata për vete (Llogaritë 72)është pjesa e prodhimit të aktiveve afatgjata (materiale ose jomateriale) të realizuara nga ndërmarrja që mbahet për nevojat e veta. Këtu nuk përfshihen aktivet afatgjata financiare (AAF).Shuma e llogarive 70, 71 dhe 72përbën të ardhurat e funksionimit të ndërmarrjes(që ndryshon pra nga shifra e afarizmit).o Subvencione (Llogaria 73)përmban grande ose subvencione të shfrytëzimit, që mund të përftojë ndërmarrja nga pushteti publik apo kolektivitete lokale si ndihmë, për të prodhuar apo subvencionuar çmimin. Shembull: subvencionet e disa sektorëve nga shteti.o Të ardhura të tjera të shfrytëzimit (Llogaritë 75)

Grupojnë të ardhura të menaxhimit të përditshëm që nuk i përkasin asnjërit prej rasteve të lartpërmendur. Në to futen edhe të ardhurat e realizuara nga pakësimi i një elementi të aktivit të bilancit. Shembull: të ardhurat nga shitja e një aktivi afatgjatë; të ardhurat për patenta, liçensa, marka që merr ndërmarrja nga të tjerët, kundrejt dhënies së të drejtës për t’i përdorur ato.b Të ardhura financiare (llogaritë 76)Ndërmarrja mund të realizojë disa të ardhura që nuk janë rrjedhojë e veprimtarisësë saj të përditshme, por që vijnë nga politika e saj financiare ose: nga që ajo kapjesë në një ndërmarrje tjetër; nga që ajo i ka dhënë hua një ndërmarrjeje tjetër;nga përfitimet që ajo realizon nga veprimet e këmbimit të monedhave.c Të ardhura të jashtëzakonshme (llogaritë 77)Përfshijnë të ardhura nga veprime, që nuk supozohet të ripërsëriten në kohë dhe që janë të pavarura nga veprimet e menaxhimit të zakonshëm të ndërmarrjes.Ato vijnë shpesh nga të ardhura të realizuara nga rikuperime për dëmtimet e fatkeqësitë, ndryshime të strategjisë e të tjera.d Të ardhura të llogaritura (llogaritë 78)Sikurse dhe për shpenzimet e llogaritura, këto të ardhura nuk vijnë nga një veprim I ndërmarrjes me ndonjë partner të jashtëm; ato përllogariten nga vetë ndërmarrja.Bëhet fjalë për ato veprime vlerësuese që kanë një ndikim pozitiv në llogarinë e rezultatit të ndërmarrjes dhe që, si të ardhura, duhet të kontabilizohen në një llogari të klasës 7. Për shembull rimarrjet mbi provizionet kur realizohen shpenzimet e ngjarjeve që ishin provizionuar si të mundshme.ii. Përcaktimi i RezultatitRezultati i një ndërmarrjeje për një periudhë të dhënë, pëftohet duke zbritur nga të ardhurat shpenzimet. Kur rezultati është pozitiv, thuhet se ndërmarrja është me fitim,dhe kur rezultati është negativ, thuhet se ndërmarrja është me humbje.

6. ORGANIZIMI I SISTEMIT KONTABËLTransaksionet ekonomike regjistrohen nga kontabiliteti sipas parimeve të sistemit të organizimit kontabël, në disa etapa, sipas skemës në vijim:i. DokumentetDokumentet, me të cilët justifikohen transaksionet, duhet të ruhen e të paraqiten sa herë kërkohen për një periudhë dhjetë-vjeçare. Që të gjenden lehtë ato, shpesh, regjistrohen në disa libra ndërmjetës sipas natyrës së tyre, si: libri i shitjes, libri i blerjes, libri iarkës, … . Në to shënohen kryesisht të dhënat identifikuese të dokumentit (Numri, data,përshkrimi, vlefta,…) por jo llogaritë.Këta libra bëjnë pjesë në sistemin e administrimit të dokumentacionit, por jo në sistemin e mirëfilltë kontabël, pasi shërbejnë thjesht për t’i gjetur dokumentet.ii. Ditari i KontabilitetitDitari është regjistri kontabël i etapës së parë. Në të regjistrohet gjithçka që prek pasurinë e ndërmarrjes, pra të gjitha transaksionet, veprim pas veprimi dhe nga dita në ditë. Ai përbëhet nga një bashkësifletësh me format të caktuar, të lidhura dhe të numërtuara.a Mënyrat e regjistrimit të veprimeve në DitarNjë transaksion regjistrohet në Ditar duke shënuar: origjinën, përmbajtjen, vleftën si dhedokumentet justifikuese mbi të cilat mbështetet regjistrimi. Në veçanti, çdo regjistrimnë ditar duhet të përmbajë:oVleftënme të cilën ai ndikon në llogaritë përkatëse.oLlogaritë dhe përshkriminqë sqaron përmbajtjen e veprimit.oReferencënte dokumenti justifikues i veprimit.oDatën e regjistrimit të veprimit.Fletët e ditarit, pasi mbushen,

firmosen njëra pas tjetrës dhe nga përgjegjësi. Ditari nuk duhet të përmbajë asnjë boshllëk e asnjë modifikim, të çfarëdo natyre qoftë.b Paraqitja e Ditarit:26

Ditari i KontabilitetitShënim:1. Ditari i Kontabilitetit mund të mbahet në formate të ndryshme. Ky që paraqitet këtu është një format i përshtatur për kontabilitetin e informatizuar te programi“Kontabiliteti Alpha”.2. Për ilustrim, në ditar janë regjistruar transaksionet e përshkruara te “5. ShembullZbatimi”.Çdo element që identifikohet quhet “artikull” i ditarit.Dokumenti justifikues: Mund të jetë dokument bazë i prodhuar nga vetë ndërmarrja, si: Faturë Shitje;Mandat Arketimi, … ose dokument justifikues i prodhuar nga të tretë si Faturë Blerje, Fletë Doganimi,…26Nr Ref : = Shkurtim i fjalës Numri i Referencës. Eshtë numër rendor i Ditarit që shërben si referencë