Java e Bibliotekës · Vjersha të zgjedhura për fëmijë, botim i Qendrës për Edukim dhe...

BiblioletraletraVITI 3 • NUMRI 1 • PRILL 2006REVISTË E BIBLIOTEKËS KOMBËTARE DHE UNIVERSITARE TË KOSOVËS

Biblioteka Kombëtare dhe Universitare eKosovës në fillim të këtij muaji (3 – 8prill) po nis edicionin e katërt të Javës së

Bibliotekës në Kosovë. Ky është viti i katërt qëBKUK dhe Zyra Amerikanë në Prishtinë, sithemelues të kësaj veprimtarie, po organizojnënë partneritet këtë ngjarje më rëndësi për kul-turën dhe bibliotekarinë në Kosovë. Organizimi i kësaj Jave përfshin aktivitete tërëndësishme përmbajtjesore në përputhje meinteresimet kulturore, por dhe të zhvillimit krejttë veçantë që e preokupojnë komunitetin bib-liotekar.Java në programin e përgatitur ka paraparë sem-inare, ligjërata, ditën e dhurimit të librit, pjesëmuzikore, mbrëmje poetike dhe aktivitetet tëtjera e vizita institucioneve kulturore e arsimore.Java e Bibliotekës në Kosovë, ashtu si edhe vitevetë kaluara, edhe sivjet do t’i japë mbështetje tëfuqishme kulturës dhe bibliotekarisë në Kosovë.

Ky aktivitet po afron mundësinë ebashkëpunimit ndërkombëtar me përfaqësues tëbibliotekave moderne të Evropës e të SHBA-së,pjesëmarrja e të cilëve i kanë garantuar sukseskëtij manifestimi. Punimet dhe ligjëratat që lexohen gjatë Javës sëBibliotekës në Kosovë, me temë nga bibliotekaria,arti, historia, të ekspertëve bibliotekarisë, studi-uesve, përfaqësuesve të kulturës e përkrahës tësaj, tashmë janë duke u botuar nga BKUK-ja nëedicionin Java e Bbliotkës. Materialet që lexohengjatë Javës, sidomos ato nga fusha e bib-liotekarisë, bëhen referencë për bibliotekarëtkosovarë, nga këto përfitohet shpeshherë për tëndërmarrë hapa në punët praktike në bibliotekëdhe për të gjetur fijet e shkathtësisë për iniciati-va konkrete. Në debatet dhe ligjëratat e edicionit të kaluar tëJavës së Bibliotekës, janë dhënë shpjegime, infor-macione, përshkrime e ilustrime, në të cilat janë

gjetur përgjigje, rekomandime e udhëzime nëshumë nga çështjet esenciale që e preokupojnëbibliotekarinë dhe bibliotekar në Kosovë.Java vijon t’i kënaqë nevojat e kolegëve bib-liotekarë në Kosovë, që nuk mund të marrinpjesë në seminare e punime shkencore jashtë,duke përfituar nga ligjëratat dhe dialogu qëzhvillohet në fushën e kulturës së bibliotekarisë. Tash kur BKUK ka shpallur këtë vit si Vit tëProfesionalizmit të Bibliotekës e, njëkohësisht,edhe të formimit të Qendrës së BibliotekësUniversitare, misioni i së cilës do të jetë ofrimi ishërbimeve cilësore për studentët e Universitetittë Prishtinës, Java me temat bosht të saj do tëinkurajojë kurorëzimin me sukses të këtyre pro-jekteve.Profili i tashëm dhe i ardhshëm i Javës sëBibliotekës në Kosovë janë fati i librave e i kul-turës, artikulimi i asaj që quhet shqetësim përruajtjen e trashëgimisë kulturore.

Java e BibliotekësJava e Bibliotekës

2

VITI 3 • NUMRI 1 • PRILL 2006

BOTIM

Botues: BKUK • Kryeredaktor i botimeve: Dr. Sali Bashota Kryeredaktor: Fazli GajrakuKëshilli redaktues: Dr. Bahtie Gërbeshi-Zylfiu, Mr. Shukrie Rama, Bedri Gashi,

Gjon Berisha, Besim KokollariLektore: Hazbije Qeriqi • Realizimi kompjuterik: Hekuran RexhepiFotoreporter: Bashkim BinakuAdresa: Sheshi “Hasan Prishtina”, p.n. PrishtinëTel: ++381 38 225-605, Fax: ++381 38 248-940 • e-mail: [email protected]

Biblioteka Kombëtare eShqipërisë, përpara komunitetitbibliotekar, paraqitet me numrin

e ri të revistës "Bibliothecae 5", 2004,organ i kësaj biblioteke.Bibliothecae është revistë profesionale eshkencore nga fusha e bibliotekarisë dhekulturës në përgjithësi. E ndarë nëkaptina dhe pjesë të veçanta sipasfushave, kjo revistë përmban materialeme rëndësi të veçantë.Ky numër fillon me tekstin e Dr. AurelPlasarit, drejtor i Bibliotekës Kombëtaretë Shqipërisë, i shkruar me rastin e 60-vjetorit të Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës, dhe pason meshkrimin e drejtori të BKUK-së - Dr.Sali Bashota, po ashtu fjalim i mbajtur gjatë këtij përvjetori. Një shkrim tjetër me vlerë të veçantë shkencore - i Dr. Aurel Plasarit, ështëai që flet për kodikun e shek. XVIII, i panjohur dhe i pastudiuar gjerë metani, që bën fjalë për Shën Nikodhimin e Beratit. Ky kodik është pronë eBibliotekës Kombëtare të Shqipërisë. Me shumë interes është kaptina "Veprimtarë të Albanologjisë", në të cilënështë përshkruar biografia dhe veprimtaria e 13 njerëzve të mëdhenj, të cilëtkanë dhënë kontribut të çmuar në fushën e albanologjisë.Fusha e bibliotekarisë në këtë numër është e prezantuar me disa shkrime qëkanë të bëjnë me botimet elektronike; sistemin informativ të BibliotekësKombëtare, katalogimin në botim (CIP-in); kopjen e detyruar etj. Në këtë revistë janë prezantuar edhe projekte të reja, dokumente dhedeklarata ndërkombëtare për "Shoqërinë e Informacionit" dhe atë tëOrganizatës Botërore të Pronësisë Intelektuale (WIPO), pastaj ngjarje, pro-movime, manifestime e veprimtari ndërkombëtare nga fusha e bibliotekarisë.Në shërbim të komunitetit bibliotekar, janë informacionet që jepen duke prezantuartituj të rëndësishëm të rekomanduar të librave nga fusha e bibliotekarisë, si dhe të artiku-jve nga kjo fushë. Në Bibliothecae është edhe fjalorthi i terminologjisë bibliotekare, qëvijon të prezantohet me fjalë e shprehje të reja - i përgatitur nga znj. Farfuri Xhaja.

GJ. B.

“Bibliothecae 5” Në këtë numër

Ndre Mjeda në Kosovë.................................4

Java e Bibliotekës dhe komunitetet......6

Pasurimi i koleksioneve të

lëndëve mësimore .....................................7

Të kuptuarit e formatit MARC për njësi

bibliografike...................................................8

Zhvillimi i Bibliotekës Universitare........15

Përkrahja e bibliotekarisë amerikane

për Kosovën...................................................16

BIBLIOTEKAKOMBËTARE

DHE UNIVERSITAREE KSOVËS

THE NATIONALAND UNIVERSITYLIBRARYOF KOSOVA

3


LETRA

Një themelues historik shumëinstitucionesh emërmëdha,perandori Hadrian, thoshte me

gojën e shkrimtares MargueritteYourcennar se "të ngrehesh një bibliotekëdo me thënë të grumbullosh rezerva nëhambar për të përballuar dimrat emendimit, që gjithnjë priten të vijnë".Punëtorët e librit që, këtu e 60 vjet tëshkuar, themeluan ish-bibliotekënKrahinore të Kosovës, atëherë në Prizren,sot Biblioteka Kombëtare dheUniversitare në Prishtinë, mund të mos ekenë ditur këtë parim, por instinkti i tyreprej krijuesish të hambareve duket të ketëfunksionuar me përsaktësi: ndoshta aspakrastësisht ata e themeluan këtë bibliotekënë një dimër jo vetëm "meteorologjik",

por me siguri edhe politik e social, siçmund të përfytyrohet të këtë qenë ai i1944-ës. Është një akt që i bënë nder his-torisë së kulturës së Kosovës, por dhe asajshqiptare në përgjithësi.

Përshtypja ime është se përdoruesit ebibliotekave, sikurse i quajmë në gjuhënteknike "lexuesit", janë të prirur të men-dojnë gjithnjë se "dimrat e mendimit" ikemi kaluar, se i kemi tanimë mbrapa.Krijuesit dhe mbarështuesit e bib-liotekave, përkundrazi, me punën e tyrevijojnë të jenë ende ata që ndryshojnëduke llogaritur ngaherë dimra të rinjmendimi, dimra të mundshëm, qëdikur mund te na presin përpara. Ky mëduket të jetë kulmi fisnik i punës së tyre.Për këtë arsye të gjithë ata që punojnëende sot për të ngritur biblioteka të reja,

prej atyre komunale/bashkiake tek atoshkollore, si dhe për të mbarështuar bib-liotekat tanimë historike, e kanë tëdrejtën të ndihen paksa - të ndihemipaksa - "perandorë të vegjël". Me këtëndjesi dëshiroj të përshëndes festën his-torike të Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës dhe të uroj që sëbashku të marrim pjesë si në festa përv-jetorësh, ashtu dhe në ceremoni theme-lesh të reja, me shpresë në mote në pran-verë "meteorologjike" e jo me dimër, si nëKosovë dhe në Shqipëri.

(Nga fjala e Dr. Aurel Plasari në cer-emoninë festive të 60-vjetorit të

Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës)

Për festën historike tëBibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës*

* Titulli është i redaksisë

4


HULUMTIME

MR. TAHIR FONIQI

HYRJE

Poeti Ndre Mjeda (l866-l937)është njëri prej romantikëve tanëmë të shquar. Takimi me veprën

poetike të këtij poeti (haset edhe membiemrat: Mjedja e Miedia ) nëKosovë, me sa dihet deri më tash,ndodh më l948 përmes poezisë "Bylbylinë pranverë", botuar në një tekst shkol-lor për nevojat e shkollarëve fillestarë tëKosovës. Fjala është për katër strofat epara, 12 vargje, të poemës së parë tëNdre Mjedës "Vaji i bylbylit, shkruarmë l887. Poezia fillon me vargun: "Poshkrihet bora" e përfundon me vargun:"Po e gzon gjith k?nd".

Mjeda në Kosovë është poet i dashurdhe i çmuar, që sot lexohet edhe nëmënyrë dixhitale. Fjala është për librinVjersha të zgjedhura për fëmijë, botimi Qendrës për Edukim dhe Përparim2005. Me emrin e Ndre Mjedës vepronedhe Shoqata e Enigmatikëve nëGjilan. Në Kosovë është ribotuar edheBibliografia e Ndre Mjedës në përku-jdesje të Dr. Begzad Baliut e hartuarnga Jup Kastrati, botuar në Shkodër mël967. Ndërsa ne e kemi hasur edhe njëpoezi kushtuar Ndre Mjedës ngaHasan Hasani. " Mund të them mekënaqësi se sot për sot Mjeda ështëautori më i studiuar në letërsinë tonë tëtraditës", ka thënë Mentor Quku.Ndërsa Sabri Hamiti për Ndre Mjedënshton: "E para, poezinë e tij e kemipasur jo vetëm lekturë të obligueshme,po edhe të dashur që nga mësimet epara të letërsisë në fillore. Shumë ide tëtij, vargje të tij, shumë vjersha të tij jovetëm se i kujtojmë përmendësh, po ikemi bërë edhe pronë të dijes person-ale, na kanë hyrë në mënyrën e të men-duarit". Në Kosovë Ndre Mjedën e

njohim kryesisht si poet për fëmijë e tërritur. Por edhe, hartues të teksteveshkollore, autor të artikujve estudimeve lidhur me gjuhën shqipe,krijues të përrallëzave e gjëegjezave (kashelasha ), si kjo:

Vjamë kam trupin, pambukshpirtin,

Një flakë t'vogël kam mbi kryGjithkujt dritën duke shkëlqyIa jap, emrin kush ma di! ( 6 ) etj.

MJEDA NË BOTIMET PERIODIKE E MONOGRAFIKE

Në botimet periodike Mjedën e hasimqë nga viti l962. Fillimisht është prezantu-ar në gazetat e revistat: "Rilindja", "Zani iRinisë", "Jeta e Re", "Pionieri","Thumbi"etj. Në këto organe ai është prezantuarsidomos me poezitë: "Vaji i bylbylit","Lissus", "Skodra", "Uzdaja pa dobi","Vorri i Skanderbegut", "Edhi e ujku","Figurja në mur", "Zemër forti e zemërtrimi", "Filxhani i kafes" (fragment),"Vjeshta", etj.

Në mënyrë më të denjë Ndre Mjedaështë prezantuar në botimet mono-

grafike: në tekstet shkollore, në antologjie botime të tjera të ngjashme. Në këtobotime hasen sidomos poezitë: "Bylbylinë pranverë", "Andrra e jetës","Dimni", "I tretuni", "Lejleku", "Mallipër atdhe", "Prendvera", "Scodra","Trina", "Vera", "Vjeshta", "I mbetuni","Lokja", "Mbreti i Tules" (W. Goethe),"Shtegtari", "Vaji i bylbylit", "Vaji i dal-lëndyshes", "Zoga", "Andërr", "Lissus","Gjuha shqipe", "Mustafa Pasha nëBabunë", etj. Më së shumti janë prezan-tuar vjershat: "Andrra e jetës","Vjeshta", "I tretuni", "Dimni","Prendvera", "Vera", "Vaji i bylbylit",etj. Këto poezi janë botuar në tekstet endryshme shkollore dhe titujt:Antologji e letërsisë shqipe, mbarështu-ar nga Hasan Vokshi, Elhami Nimani eTajar Hatipi, Prishtinë, l954, Antologjie letërsisë shqipe (prej De Radës e kën-dej) e Rexhep Qosjes - Prishtinë, l970,Nga poezia e traditës, I, II, Prishtinë,l977 e Kajtaz Rrecajt, Lulëkuqet e majit,Prishtinë, l978 e Rexhep Hoxhës etj.

Në mënyrë më të plotë Ndre Mjedaështë prezantuar më l962 me librinpoetik Vjersha dhe poema në përgatitjetë poetit Enver Gjerqeku. Ky vëllim ka30 vjersha, 1630 vargje dhe është ndarënë pesë cikle: "Juvenilia" (3 vjersha),"Lirika të ndryshme" (4), "Poema" (3),"Vjersha për fëmijë" (l7) dhe "Prejgjuhës së hueja" (3). Vëllimi ka hyrjen,titulluar Ndre Mjeda nga EnverGjerqeku. ?shtë botuar në l0000 kopje.Ky titull ka pasur vetëm një botim.Ndërkaq më l966 Mjeda prezantohetme librin tjetër Përmbledhje vjershashpër fëmijë, në zgjedhje e shpjegime ngaAnton Çetta. Ky vëllim ka 53 vjersha,përrallëza e kashelasha. Libri ka tekstinhyrës dhe pasthënien nga Anton Çetta.?shtë botuar në 3000 kopje.

Ndërkaq më l990, Ndre Mjedaprezantohet me titullin Juvenilia, botim

Ndre Mjeda në Kosovë(Në 140-vjetorin e lindjes)

Ndre Mjeda (1866 - 1937)

5


HULUMTIME

i Shtëpisë botuese Rilindja, që do takëtë një ribotim më 200l nga Shtëpiabotuese Libri shkollor. Këta tre titujjanë botuar në 23000 kopje e përfshijnë406 faqe tekst shtypi ose 25 tabakë (paribotime). Prej këtyre titujve më seshumti ribotime ka pasur vëllimiPërmbledhje vjershash për fëmijë, gjith-sej gjashtë: l966, l972, l977, l980, l984e 200l. Ribotimet e këtij vëllimi janështypur në 46000 kopje.

Më 2005, ndërkaq, botohet kryeveprae Mjedës Andrra e jetës, sipas origjinalittë Vjenës (l9l7), me parathënie të gjerë (37 faqe ) të Anton Nikë Berishës. Librine ka nxjerrë botuesi Shpresa e Prishtinësdhe ka 63 faqe shtypi. Poema ka 72 stro-fa katër e gjashtë vargjesh dhe 296 vargje.

PREJ VËLLIMIT TË PARË DERI TE KOMPLETI LETRAR

Mund të thuhet se Ndre Mjeda nëKosovë është prezantuar mirë dhe nëkontinuitet. Në mënyrë kompleteMjeda botohet më l982 me titullin epërbashkët Vepra, në përgatitje të SabriHamitit e në botim të Redaksisë sëbotimeve Rilindja të Prishtinës.

Ky komplet ka tri vëllime, 596 faqeshtypi dhe është botuar në 9000 kopje.

Në vëllimin e parë është përfshirëpoezia për të rritur e Ndre Mjedës, nëvëllimin e dytë përfshihet krijimtarialetrare për fëmijë: poezi e prozë - rrë-fime, artikuj dhe Bibliografia e NdreMjedës, hartuar nga Jup Kastrati, ndër-sa në vëllimin e tretë gjendet studimimonografik mbi Mjedën, titulluar Mbiveprën poetike të Mjedës të autoritMark Gurakuqi. Kompleti Vepra ështëpasuruar me studimin e gjerë të SabriHamitit: "Ndre Mjeda poet" ( vëllimi iparë f. VII-XXXIX) e me aparaturën enevojshme studimore.

Sipas kërkimeve tona bibliografike,Ndre Mjeda në Kosovë është prezantuarme shtatë tituj librash: botime, ribotimee komplete veprash, gjatë qarkut kohorl962-2005, që rrokin l555 faqe shtypi,me ribotime, në tirazh 79000 kopje.Mbarë poezia e Ndre Mjedës është botu-ar rëndom si lekturë shkollore.

TË TJERËT PËR NDRE MJEDËNNdre Mjeda ka qenë shpesh edhe

objekt studimesh letrare. Me veprën e tijpoetike është marrë numër i mirë kri-tikësh e studiuesisht letrarë: Anton NikëBerisha, Isak Ahmeti, Rrustem Berisha,Razi Brahimi, Anton Çetta, Ali D. Jasiqi,Mark Gurakuqi, Enver Gjerqeku, SabriHamiti, Dedë Berisha, Vehbi Kikaj,Adem Pajaziti, Rexhep Qosja, MensurRaifi, Ibrahim Rugova, Demush Shala,Dhimiter S. Shuteriqi, Hasan Vokshi,Elhami Nimani, Tajar Hatipi, ShkëlqimZjarri (mbase pseudonim), Xhevat Syla,Agim Deva etj. Vështrimet e tyre ata ikanë botuar në shtypin periodik:"Rilindja", "Zani i Rinisë", "Shkëndija","Përparimi", "Pionieri" dhe në titujt elibrave: Kritika, Prishtinë, l972 të RaziBrahimit, Përmbledhje vjershash përfëmijë, Prishtinë, l966 të Ndre Mjedës,Vjersha dhe poema, Prishtinë, l966 tëNdre Mjedës, Studime letrare, Prishtinë,2003 të Sabri Hamitit, Shfletime,Prishtinë, l972 të Ali D. Jasiqit, Dialogjeme shkrimtarët, Prishtinë, l979 tëRexhep Qosjes, Kritika letrare, tekste,shënime, komente, Prishtinë, l979 tëIbrahim Rugovës e Sabri Hamitit,Antologji e letërsisë shqipe, Prishtinë,l954 të Hasan Vokshit, Elhami Nimanit,Tajar Hatipit etj.

Në vështrimet e studimet e këtyreautorëve Ndre Mjeda paraqitet si njëriprej shkrimtarëve tanë më të fuqishëm,një urë midis letërsisë së Rilindjes dheperiudhës së pavarësisë, poet i shquar itraditës sonë letrare, poet i përkushtim-it të madh krijues, i dijes dhe i përvojëssë pasur letrare e jetësore, poet mendjenja të fuqishme lirike, mjeshtër imadh i vargut, poet që i besonardhmërisë së njeriut, demokrat, poredhe bilbil i mbyllur në kafaz emelankolik, njëri ndër tre-katër poetëte parë të letërsisë sonë për fëmijë, poet indjeshëm dhe poet tipik i frymës sënatyrës shqiptare, poet i perceptimit tërealitetit shoqëror të kohës, poeti mëvital e më optimist i letërsisë sonë,gjuhëtar i dalluar, njohës i thellë i latin-ishtes dhe i disa letërsive botërore, patri-ot e intelektual, teolog, përkthyes, për-

pilues i enigmave e gjëegjëzave (kashe-lasha), njeri me karakter të fortë, njohësi shquar i kulturës sonë, deputet iOpozitës në Kuvendin Kombëtar (l921-l924 ) etj.

Ndre Mjeda i ka kushtuar rëndësimaksimale edhe anës artistike tëpoezisë, pra edhe formës. Që herët ai eka pasur të qartë maksimën "Edhetrupi më i bukur duket i shëmtuar, poqe se vishet keq". Poezinë Ndre Mjedae ka kuptuar si "superart".

MJEDA I CENSURUAR Deri më l962 veprën poetike të

Ndre Mjedës në Kosovë e kemi të njo-hur fare pak dhe kjo përmes ndonjëpoezie e fragment poezish e poemash,të botuara në shtypin periodik e në tek-stet e ndryshme shkollore.

Shtrohet pyetja: a është prezantuar icensuruar Ndre Mjeda në Kosovë? Po.Bile gjithë deri me botimin e kompletittë tij më l982.

Kjo hetohet që me botimin e katërstrofave të para të poemës së njohur "Vajii bylbylit" më l948 me titullin "Bylbyli nëpranverë", ku vërehen edhe ndërhyrje egabime gjuhësore. Ose ta marrinpoemën antologjike "Lirija", e cila nukhaset në botimet periodike dhe në tekstetshkollore të konsultuara për këtë punim.Ndërkaq te vëllimi Vjersha dhe poema,Lirija, botohet pa strofën e parë. Apokëngët e poemthit I tretuni, pesë këngë,na dalin të çukitura vargjesh e strofash:hiqen nga dymbëdhjetë vargje nga këngae dytë e katërt dhe e pestë. Dihet Cikli "Itretuni", asht një dhimbje dhe mall qëgufon ndër vargje-në pesë këgë të nji "tësyrgjynosuri" ( 7 ). Po ashtu në poezinëMalli për atdhe është hequr strofa enjëmbëdhjetë, përkatësisht vargjet:

Njaj zemri nierit nuk ka qi udhtiminPer mirakande merr me u bëgatue;Lerg teje, o Shqype, kush lypë gjalliminPo do mallkue ( 8 )Edhe poezia Vera botohet pa strofën

e fundit të katërtën ( 9 ).Pra janë hequr vargje e strofa, që aso-

ciojnë me gjendjen politike-shoqërore,sociale etj. në Kosovë.Mars 2006

6


OPINIONE

BEDRI GASHI

Në ditët e shënimit për tëkatërtën herë me radhë tëJavës së Bibliotekës në Kosovë,

kujtojmë ato të mëhershmet të cilatshënjojnë një nivel të konsoliduar tëorganizimit, gjatë së cilës Javë prezanto-hen ide dhe koncepte të përparuara tëbibliotekarisë e të kulturës në përgjithësi.

Si veprimtari e përkrahurfuqishëm nga Zyra Amerikane nëPrishtinë, ky organizim ka barturmesazhe të fuqishme miqësie e pune,profesionalizmi e kulture, dije eshkence, arsimi e arti, me pjesëmar-rje të përfaqësuesve të rëndësishëm tëzyrave diplomatike në Kosovë, për-faqësuesve politikë e kulturorë tëKosovës, intelektualë, ekspertë tëfushës së bibliotekarisë nga ShBA etj.Kemi mësuar shumëçka nga ato qënuk i kemi ditur dhe kemi zbatuarshumëçka nga ato që s'i kemi zbatu-ar më parë.

Ligjëratat, workshopet, sesionetshkencore, promovimet dhe ekspozi-tat e shumta, të mbajtura në vijimësi,gjatë tri veprimtarive të kaluara tëJavës së Bibliotekës në Kosovë,paraqesin fillimin e begatë të një tra-dite që gjatë tërë një jave promovonvlera esenciale që plotësojnë bosh-llëkun e një kohe të keqe.

Si përmbledhje e tërë kësaj që utha më lartë, Biblioteka Kombëtaredhe Universitare e Kosovës dhe bib-liotekat e të gjithë tipave, janë pasu-ruar më shumë se kurrë më parë meinformacione, publikime dhe traj-time të çështjeve më esenciale për

krijimin dhe funksionin e bib-liotekave moderne.

Përvojat dhe dijet e transmetuaragjatë këtyre Javëve, kanë pasurndikim të fuqishëm në ndërtimin eideve të reja për të projektuar tëardhmen e bibliotekarisë sonë.

Në vigjilje të edicionit të katërt tëJavës së Bibliotekës në Kosovë, kujto-jmë Deklaratën për bibliotekat dhelirinë intelektuale të IFLA-s, dhebindemi se fryma që po ndërtonBKUK-ja, jo vetëm gjatë Javës, poredhe pas saj është në përputhje meparimet demokratike të kësajdeklarate. Në Deklaratë, thuhetqartë se "Bibliotekat japinndihmesën e tyre për zhvillimin dhemirëadministrimin e lirisë intelek-tuale, si dhe për ruajtjen e vleravethemelore demokratike dhe të tëdrejtave universale të qytetarëve".

E drejta e secilit për të shprehurmendimin e vet dhe kuptimi për tëpërkrahur lirinë e shprehjes së tjetritështë ecje përpara e të gjithë neve,

është ndërtim i vlerave tëdemokracisë e të lirisë. Mbi këtëfrymë organizimi dhe manifestimiJava e Bibliotekës në Kosovë do tëmarrë karakter të rëndësishëm kul-turor e bibliotekar, që kalon kufijtë eKosovës. Në këtë kontekst, është erëndësishme edhe përfshirja masive ebibliotekave dhe bibliotekarëve tëpakicave - një koordinim ipajtueshëm, human e ligjor i proce-seve të ardhshme të rrjetit bibliotekarnë Kosovë. Qasjet tona janë nështrirje jashtëzakonisht pozitive dhepremtuese për ndërtimin e të gjithakapaciteteve tona bibliotekare, qof-shin në Graçanicë, në Skënderaj, nëPejë a në Zubin Potok.

Misionet tona bibliotekare janë nëfunksion të së ardhmes dhe ruajtjessë trashëgimisë së përgjithshme tëçdo komuniteti kosovar, që ështëdepozituar dje, që depozitohet sotdhe që do të depozitohet nesër, pran-daj shumë mesazhe mund të për-cillen nga ky manifestim i rrallë.

Java e Bibliotekës dhekomunitetet

7


BIBLIOTECA

URIM SALLAUKA

Në BKUK për katër muaj rreshtjanë duke u realizuar një sërëiniciativash e projektesh për

zhvillimin e Qendrës së BibliotekësUniversitare. Brenda kësaj qendre pritet tëhapen së shpejti disa shërbime të reja, tëcilat përkojnë me statusin e Universitetittë Prishtinës dhe me misionin eBibliotekës Universitare, në mbështetje tëarsimit në Kosovë. Një nga këto shërbimedo të jetë edhe Koleksioni iLëndëve Mësimore(KLM). Ky shërbim dota mbështesë drejtpër-drejt procesin mësimornë Universitetin ePrishtinës.

Duke e parë funk-sionimin dhebashkëpunimin e bib-liotekave të ndryshme tëuniversiteteve amerikane, si:biblioteka e Kolexhit Simmons,biblioteka e Mount Holyoke-it, bib-lioteka e Universitetit të Massachusetts(Masaçusets), biblioteka e Amherst-it,Smith-it, etj., me profesorët e këtyreuniversiteteve, është nxitur ideja qëedhe Qendra e Bibliotekës Universitareta krijojë një këso shërbimi të ri. Mekëtë iniciativë të re, secili profesor do tëduhej të bashkëpunojë ngushtë mekëtë shërbim të QBU-së; në çdo fillimtë vitit akademik profesori do t'iparashtronte QBU-së listën e materi-aleve në planprogramin e tij. Dhe, pas-taj, mbetet detyrë dhe obligim i QBU-së që ta blejë ose ta sigurojë nëpërmjetformave të ndryshme të pasurimit këtë

fond. Kjo literaturë vendoset në fondine Koleksionit të Lëndëve Mësimore, ecila mbetet e vendosur aty për një vitakademik, ose për një semestër. Pastaj,me përfundimin e vitit akademik apotë semestrit, ai koleksion vendoset nëfondin e përgjithshëm. Me kërkesën eprofesorëve, sipas nevojës, ky veprimpërsëritet çdo vit.

Pra, qëllimi kryesor i KLM nëQendrën së Bibliotekës Universitare

është pasurimi me libra të rinj univer-sitarë, që referohen nga profesorët eUniversitetit të Prishtinës. Ky shërbimdo të jetë në Departamentin eQarkullimit dhe do të ketë një hapësirëtë veçantë për fondin e librave.Gjithashtu, sistemimi i këtyre libravedo të jetë i ndarë sipas fakulteteve,degëve të fakulteteve, viteve dhelëndëve, si dhe do të jetë i lehtë për t'ishërbyer përdoruesit aty për aty. Kyshërbim më së shumti do t'u shërbejëprofesorëve dhe studentëve, sepse liter-atura për të cilën do të kenë më sëshumti nevojë do të jetë gjithmonë në

shërbim në Koleksionin e LëndëveMësimore.

QBU-ja pritet të ketë marrëdhënieshumë të mira me të gjitha fakultetetdhe në veçanti me profesorët, që do tajapin kontributin e tyre, duke i ndih-muar QBU-së, studentëve dhe vetvetes.

Me iniciativën e kësaj qendre, person-eli i QBU-së ka kontaktuar gjithëadministratën në fakultetet eUniversitetit të Prishtinës. Janëaranzhuar takime me dekanë, me pro-

dekanë, me sekretarë dheme profesorë, si dhe

janë kërkuar prej tyreqë të jepen infor-macione për plan-programet mësi-more të secilit pro-fesor, duke i identi-fikuar titujt e libraveuniversitarë, si liter-

aturë e obliguar. Secilitdekanat të UP-së i është

lënë nga një shkresë për këtëçështje. Nga profesorët, deri më taniështë arritur të grumbullohen të dhënapër një numër të konsiderueshëm tëplanprogrameve.

Pas kësaj, QBU do të bëjë përpjekje qëmenjëherë t'i blejë këto materiale dhe stu-dentët dhe profesorët e Universitetit tëPrishtinës të shërbehen me literaturën enevojshme në kohën e duhur.

Vlerësohet se shërbimi i Koleksionevetë Lëndëve Mësimore të QBU-së ështënjë shërbim shumë i rëndësishëm përmbajtjen në trend të materialit bib-liotekar, duke u kushtëzuar nga nevojatdhe kërkesat e të gjithë të interesuarve,duke filluar nga studentët.

Pasurimi i koleksionevetë lëndëve mësimore

8


MATERIALE

Ç'ËSHTË NJËSIA NË FORMATIN MARC DHE PSEËSHTË E RËNDËSISHME?

Sot është e pamundur që të lexo-het një revistë biblioteke, të mar-rësh pjesë në një konferencë për

biblioteka, apo edhe vetëm të kesh njëbisedë të zakonshme me kolegët e tjerëbibliotekarë dhe të mos dëgjosh shpre-hjet "formati MARC", "njësitë në for-matin MARC", apo edhe "përputhsh-mëria e formatit MARC me formatete tjera". Në shumë biblioteka nuk kapasur ende mundësi personeli i tyre tëndjek kurse të rregullta, në të cilat dotë mësonin për tema të rëndësishme tëautomatizimit të bibliotekave dherolin e formatit MARC në këtë proces,pasi dihet që sistemet e automatizuarajanë pjesë e rëndësishme në biblioteka.

Ky dokument do të shpjegojë - samë thjesht që është e mundur - kupti-min se çfarë është një njësi në formatinMARC, si dhe do të japë informa-cione themelore për ta kuptuar dhevlerësuar një njësi në formatinMARC.

ÇKA NËNKUPTOJMË ME FORMATIN MARC?

Ç'është njësia në formatin MARC(lexo: mark)? Me njësi në formatinMARC nënkuptojmë njësi kata-loguese të lexueshme nga makina(kompjuteri).

Atëherë çfarë nënkuptojmë menjësi kataloguese të lexueshme ngamakina?

Të lexueshëm nga makina (kom-pjuteri): Me "të lexueshëm nga maki-na" nënkuptojmë se një lloj i makinës,për shembull kompjuteri, mund t'ilexojë dhe interpretojë elementet tëcilat i vejmë në një njësi të katalogim-

it. Në faqet në vijim do tëjapim shpjegime se kuqëndron rëndësia e kësajdhe si është e mundur njëgjë e tillë.

Njësi kataloguese:"Njësi kataloguese"nënkupton njësinë bibli-ografike, apo edhe infor-macionin tradicional tëvënë në skeda. Njësia bib-liografike përfshin, jodetyrimisht, me një struk-turë të caktuar, elementetsi vijon: 1) një përshkrimtë njësisë së informacionit,2) përcaktuesen kryesoredhe përcaktueset shtesë,3) përcaktueset lëndore,dhe 4) numrin e klasi-fikimit. (Njësitë në for-matin MARC zakonishtkanë edhe informacionetë tjera shtesë).

1) Përshkrimi: Bibliotekarët indjekin rregullat anglo-amerikane tëkatalogimit, botimi i 2-të i vitit 2002(AACR2), për të bërë përshkriminbibliografik të njësive bibliotekare. Ky"përshkrim" paraqitet në fushat endryshme të një skede. Ajo përfshintitullin, pjesën e personave përgjegjëspër botimin, botimin, hollësitë përspecifikat e botimit, informacione përbotimin, përshkrimin fizik, vërejtjetdhe numrat standard.

2) Përcaktuesja kryesore dhepërcaktueset shtesë: AACR2, po ashtu,përmban rregulla të cilat i përcaktojnë"pikat e qasjes" (përcaktueset) në njënjësi (të cilat shpesh i quajmë "përcak-tuese kryesore" dhe "përcaktuese tëtjera shtesë"), dhe formën që këto për-caktuese duhet të marrin. Këto për-

caktuese përcaktojnë mënyrën se sipërdoruesi mund të nxjerrë informa-cionin duke kërkuar katalogun e njëbiblioteke.

Me fjalë të tjera, rregullat nëAACR2 përdoren për t'u gjeturpërgjigje pyetjeve si: Për këtë libër, aduhet të ketë përcaktuese të një apomë shumë autori apo një e më shumëtitujsh në katalog? A duhet të shëno-het titulli i koleksionit (serisë)? Siduhet të shkruhet emri i autorit? Aështë vetë titulli përcaktuese kryesorenë këtë rast (nëse nuk ka autor)?

3) Përcaktueset lëndore (përcak-tueset shtesë lëndore): Bibliotekaripërdor Listën e përcaktuesve lëndorSears, Përcaktueset lëndore tëBibliotekës së Kongresit, si dhe lista tëtjera standarde për të përzgjedhur njëpërcaktuese nën të cilën do të vendosetnjësia kataloguese. Përdorimi i një liste

Të kuptuarit e formatitMARC për njësi bibliografike

9


MATERIALE

zyrtare dhe të miratuar për përdorimka rëndësi të madhe për standardizim,dhe për të siguruar që të gjitha njësitëkataloguese në një lëmi të caktuar tëgjenden nën përcaktuesen e njëjtë dhepo ashtu në vendin e njëjtë në katalog.

Për shembull, lista e përcaktuesvelëndore tregon se të gjitha librat, qëbëjnë fjalë për gurët e çmuar, t'u për-caktohet përcaktuesja lëndore 'Gurët eçmuar'. Duke përdorur këtë përcak-tuese të autorizuar, eliminohetmundësia që disa libra të radhiten nënpërcaktuesen 'Gurët e çmuar' e disanën përcaktuesen 'Xhevahiret'. Edhenëse një libër titullohet Informacionetë përgjithshme për Xhevahiret, libripërsëri do të radhitet nën përcaktuesen'Gurët e çmuar'. Në atë mënyrë, tëgjitha librat në një lëndë të caktuar dotë radhiten në një vend në katalog,kështu që përdoruesi do të mund t'igjejë me lehtësi. Përdoruesi nuk do tëketë nevojë që të mendojë gjatë dhe tëimagjinojë se cilat janë sinonimet efjalës të cilën ai dëshiron ta kërkojë.

4) Numri i klasifikimit:Bibliotekari përdor tabelën e klasi-fikim sipas Djuit apo atë të Bibliotekëssë Kongresit për të përzgjedhur num-rin e klasifikimit për njësinë kata-loguese. Qëllimi i numrit të klasi-fikimit është që t'i vendosë njësitë enjë lëndë ta caktuar së bashku, afërnjëra-tjetrës, në një raft të bibliotekës.Shumica e njësive pastaj nënradhitennë mënyrë alfabetike sipas autorit.Pjesa e dytë e numrit të klasifikimitparaqet emrin e autorit, duke ndih-muar në këtë nënradhitje.

PSE NA DUHEN NJËSITË NË FORMATIN MARC?

Pse kompjuteri nuk mund t'i lexojënjësitë e autorizuara të krijuara nëskeda?

Informacioni i njësive të krijuara nëskeda letre nuk mund të futet thjeshtnë kompjuter dhe të bëhet menjëherëpjesë e katalogut të automatizuar.

Kompjuteri ka nevojë për metoda dhemënyra me anë të të cilave i interpre-ton informacionet që gjenden në njëskedë letre të një njësie kataloguese.Njësitë në formatin MARC përmba-jnë një udhërrëfyes të interpretimit tëtë dhënave të krijuar në të, të njohurasi "shenja orientuese", para secilëspjesë (element) të informacioneve tënjë njësie bibliografike.

Vendi në të cilën vendoset se cilapjesë e njësive bibliografike (autori, tit-ulli, numri i klasifikimit, etj.) quhet"fushë." Struktura e njësive në for-matin MARC përmban nganjëherënjë numër të fushave me gjatësi tëkufizuar dhe kështu ato fusha përmba-jnë një numër të kufizuar të karak-tereve.

Megjithatë, për të mundësuar njëkatalogim ashtu si duhet të librave dhe

njësive të tjera bibliotekare, strukturatjetër e njësive bibliografike mundësonnjë numër të pakufizuar të fushavedhe të gjatësive të tyre. Ky fleksibilitetështë i nevojshëm pasi jo të gjithë kanëgjatësi të njëjtë (Kështjella kundrejtHistoria e letërsisë botërore). Madjedisa libra janë edhe pjesë e një kolek-sioni apo serie, të cilat kërkojnë tëkenë një fushë, e cila do të përmbajëatë informacion, ndërsa të tjerat nukkanë nevojë për një informacion tëtillë. Për më tepër, materialetaudiovizuele e kanë më të gjatë për-shkrimin fizik (5 filma: sd., me ngjyra;35 mm. + doracakun) se sa shumica elibrave (403 f. : me ilustrime. ; 22cm.).

Kompjuteri nuk mund të hamendse një lloj i caktuar i informacionit fil-lon dhe mbaron në pozitë të njëjtë në

10


MATERIALE

çdo njësi bibliografike. Për shembull,fusha e personave përgjegjës nuk fillongjithmonë në pozitën e 145-të të njënjësie bibliografike dhe të mbarojëpastaj në pozitën e 270-të. Prandaj,secila njësi në formatin MARC përm-ban një "pasqyrë të vogël të përmbajt-jes" të formuluar në bazë të standard-eve të paracaktuara.

"Shenjat orientuese" të informa-cioneve: Kompjuterit duhet t'i ofrohetndihmë nëse dëshirojmë që ai t'i lexo-jë dhe interpretojë si duhet njësitë bib-liografike të krijuara në formatinMARC. Tabela e mëposhtme e tregoninformacionin që duhet ta bartin këto"shenja orientuese".

Po qe se një njësi bibliografike ështëkrijuar si duhet dhe është ruajtur nëkompjuter, atëherë mund të krijohendhe shkruhen programe kompjuterike,të cilat mund ta shfaqin informacioninashtu si duhet në ekran të kompjuteritapo edhe të shtypin skeda prej letre. Poashtu, mund të krijohen programe tëndryshme, të cilat do të mundësojnëkërkimin dhe nxjerrjen e rezultatevepër lloje të caktuara të informacionevebrenda fushave specifike. Programetkompjuterike mund të shfaqin poashtu edhe lista të njësive të caktuara tëcilat i përmbushin kriteret e caktuara tënjë kërkimi të veçantë.

Krahasimi i njësisë së njëjtë, kuparaqitet me tekst dhe me tage në for-matin MARC, paraqet një shembull tëmirë të përparësive të formatit MARC21. Këtu kemi të bëjmë me hapësirënqë zënë këto informacione në bazën e tëdhënave të bibliotekës. Shih tabelat mëlart. Formati MARC 21 përdor taget"670" "$a" dhe "$b" "$c" për t'i dallu-ar fushat veç e veç në vend të ruajtjes sëfjalëve "fusha e botimit", "vendi ibotimit", "emri i botuesit" dhe "data ebotimit" për secilën njësi bibliografike.Ky standardizim mundëson përdorim-in më efikas të kompjuterëve, dukekursyer sa më shumë hapësirë në të.

Pse një standard? Ju mund të kri-joni metodat tuaja të organizimit të

informacioneve të njësive bibli-ografike, por në atë mënyrë do taizoloni bibliotekën tuaj, do t'i kufizonimundësitë, dhe do t'i krijoni vetes suajshumë më shumë punë. Duke e për-dorur formatin standard MARCmundësoni parandalimin e dyfishimittë punës së njëjtë dhe u mundësonibibliotekave që t'i përdorin informa-cionet e njëjta të njësive bibliografikenë mes tyre. Përzgjedhja e formatitMARC u mundëson bibliotekave tëmarrin dhe përdorin informacionet enjësive bibliografike, të cilat janë tëparashikueshme dhe të besueshme. Poqe se një bibliotekë do të zhvillonte njësistem "të vetin", që nuk do të për-dorte njësitë në formatin MARC, nukdo të paraqiste ndonjë përparësi apopërparim në fushën e industrisë sëstandardeve, qëllimi i të cilave ështëkomunikimi i informacioneve sa mëgjerë që të jetë e mundur.

Përdorimi i formatit MARC ubënë të mundur bibliotekave që tëshfrytëzojnë sistemet e automatizuarabibliotekare, të cilat shërbejnë përmenaxhimin e veprimtarisë bib-liotekare. Shumica e sistemeve të tillau përshtaten nevojave të çdo lloj bib-lioteke dhe janë të projektuara në atëmënyrë që të punojnë me formatinMARC. Këto sisteme mirëmbahennga shitës të ndryshëm komercial,kështu që bibliotekat mund të përfito-jnë nga teknologjia e fundit. Formati

standard në MARC po ashtu mundë-son që bibliotekat të mund të zëvendë-sojnë një sistem me një tjetër dukegarantuar që informacionet e ruajturanë këtë format të përputhen përsërime sistemin e ri.

MARC 21: Për shkak se Bibliotekae Kongresit ka koleksione të mëdha, sidhe programe bashkëpunimi me bib-lioteka të tjera, formati MARC21shërben si burim kryesor i njësive bib-liografike për katalogët në ShBA dhenë nivel ndërkombëtar. Në kohën kurBiblioteka e Kongresit filloi të për-dorte kompjuterë në vitet e 1960-ta,ajo e shpiku formatin bibliografik nëMARC të Bibliotekës së Kongresit, sis-tem që përdorte numra të shkurtër,shkronja dhe simbole brenda vetë një-sisë bibliografike për të dalluar lloje tëndryshme të informacioneve brendaasaj njësie. Formati fillestar MARC iBibliotekës së Kongresit u zhvillua nëformatin MARC 21, i cili është bërëstandardi i përdorur nga shumica eprogrameve kompjuterike të bib-liotekave. Formati MARC 21 përnjësitë bibliografike, si dhe të gjithadokumentacionet zyrtare për formatinMARC 21, mirëmbahet ngaBiblioteka e Kongresit. Ajo ështëbotuar si Formati MARC 21 përnjësitë bibliografike (MARC 21Format for Bibliographic Data).

Përktheu nga origjinali:Besim J. Kokollari

11


MATERIALE

/ vijon nga numri i kaluar /

EMËRTIMET LËNDORE TË SHPREHURA MEEMRA TË PËRVEÇËM

Emërtimet Lëndore të shprehura meemra të përveçëm ndahen në:

1. Emra të personave;2. Emra të organizatave;3. Emrat të grupeve etnike, kom-

bësitë etj.;4. Emrat gjeografikë.

1. Emrat e personave - përdoren si EL(Emërtime lëndore) për biografitë,kritikat, botimet përkujtimore, bib-liografitë, veprat letrare kushtuarnjë personi. Forma e emrit, ndiqetsipas rregullave të AACR2 d.m.th.sikur te përcaktuesja kryesore eshprehur me autor. Në Tregues janënjë numër i kufizuar emrash, dhekataloguesi mund t'i shtojë ata sipasnevojës. Kryesisht, duhet të ndiqetshembulli i Shekspirit për t'i shtuaredhe emërtimet e tjera lëndore përautorë. Kështu veprohet dhe përemrat e familjeve. Ndërsa, përemrat e karaktereve të letërsisë, pasemrit, në kllapa, vendoset cilësori(karakter letrar) ose (karakter i tril-luar), p.sh. Tarzani (karakter i trillu-ar).

Në MARC 21, i cili po praktikohet nëBKUK, fushat 6XX janë përcaktuarpër klasifikimin lëndor. Kështu, pomarrim një shembull të EL të shpre-hur me emër personi.Shembull:

Titulli: Poezia e Lasgush Poradecit nëkontekstin e poezisë evropiane / HysenMatoshiEL në MARC 21: 600 14 $ a Poradeci, Lasgush$ x Kritika, interpretimi.

2. Emrat e organizatave - përfshihenorganizata, shoqata, institute,agjenci shtetërore, firma tregtare,konferenca, ekspedita etj. Krahasemrit mund të përdoren dhe cilë-sorë.

Shembull:

Titulli: Gjimnazi i Mitrovicës / FazliHajriziEL në MARC 21: 650 #4 $ a Gjimnazi i Mitrovicës (Kosovë)

$ v Biografi.

Kataloguesi mund të shtojë emërtimenë tregues sa herë të jetë nevoja e për-dorimit të tyre. Por, gjithsesi futja etermave në tregues të emërtimeve lën-dore duhet konsultuar me standardin. Edhe ngjarjet historike, emrat e kaf-shëve dhe bimëve të veçanta, emrat eçmimeve, të festave, të festivaleve etj.,në klasifikimin lëndor përdoren siemra të përveçëm.

Shembull:

Titulli: Çështja e Kosovës gjatë Luftës sëDytë Botërore / Izber HotiEL në MARC 21: 650 #4 $ a Lufta Botërore, 1939-1945

$ z Kosovë.

Këtu duhet t'i shtohet edhe një EL përKosovën, por do ta sqarojmë te EL tëshprehura me emra gjeografikë.

3. Emrat e grupeve etnike, kombësitëetj. - në tregues janë në numër tëkufizuar, mirëpo ata shtohen gjatëpërdorimit. P.sh.: Shqiptarët;Arabët; Italianët; etj.

Shembull:

Titulli: Gjenocidi i Malit të Zi mbi pop-ullin shqiptar 1912-1913 :

(Dokumente) / Zekeria CanaEL në MARC 21: 650 #4 $ a Shqiptarët

$ x Historia-Dokumente.

Këtu shtohen, po ashtu, edhe emër-time të tjera për ta klasifikuar saktë-sisht këtë libër.

Edhe sistemet filozofike, fetë, etj., janëemërtime të veçanta në tregues, p.sh.:Budizmi; Konfucianizmi; Krishtërimi etj.

4. Emrat gjeografikë - në tregues dalinsi emërtime kryesore ose pjesë e njëemërtimi të përbërë. P.sh. :

Shqipëria - HistoriaZbukurimi i mjedisit - Kosovë

Kurse, emrave të provincave, qyteteve,territoreve brenda një vendi u ven-doset emrin e vendit në kllapa. P.sh.:Gjeneva (Zvicër)Venediku (Itali)

Shembull:Titulli: Të papunët e Marienthalit :(studim socio-demografik) / MarieJahoda ...[et al.]EL në MARC 21: 651 #4 $ a Marienthal (Gjermani)

$ x Gjendja sociale.Emrat e vendeve vendosen ashtu sishqiptohen në shqip. Ndërkaq, kurforma e emrit nuk është e njohur nëgjuhën shqipe, atëherë përdoret formaorigjinale. Në Treguesin e EmërtimeveLëndore nuk gjenden të gjithë emratgjeografikë, andaj kataloguesi i krijonvetë ata, sipas nevojës. P.sh.: Bjeshkët eNemuna (Kosovë);Deti Adriatik, etj.

Edhe emrat e lagjeve dhe njësi të tjera,ndërtesa, rrugë, parqe, ura, monu-mente, formohen me emrin e tyre

Rëndësia e klasifikimit lëndor

12


MATERIALE

duke i shtuar emrin e qytetit dhe tështetit në kllapa. Përdoren në gjuhën evendit ku ndodhen. P.sh.: Rruga"Nëna Terezë" (Prishtinë, Kosovë);Pont -Neuf (Paris, Francë).Shembull:

Titulli: Shkodra në shekullin XV /Lulzim LajçiEL në MARC 21: 651 #4 $ a Shkodra (Shqipëri)

$ x Historia$ x Principata e Shkodrës. Balshët.

NËNNDARJET

Në Treguesin e Emërtimeve Lëndorejanë katër tipa të nënndarjeve: lën-dore, gjeografike, kronologjike dhe tëformës. Gjithashtu, ekzistojnë edhenënndarjet e lira.Nënndarjet lëndore - paraqesin njëaspekt të emërtimit kryesor, por jo vend,kohë ose formë. P.sh.:Sociologjia - MetodologjiaShekspir, Uiliam - Karakteret Zemra - Sëmundjet - Diagnoza

Njëri nga këta shembuj, në MARC21, gjegjësisht në programin e autom-atizuar Aleph 500 do të dukej kështu:

Titulli: Diabeti dhe zemra / GaniBajraktariEL në MARC 21: 650 #4 $ a Zemra

$ x Sëmundjet$ x Diagnoza.

Nënndarjet gjeografike - Të gjithaemërtimet nuk mund të ndahengjeografikisht në tregues. Ato subjekteqë mund të ndahen gjeografikisht kanëpërbri shënimin (Mund të ndahetgjeografikisht). P.sh.:

Ekologjia (Mund të ndahet gjeografikisht)Shembull:

Titulli: Ekologjia e bimëve : praktikum/ Esat Hoxha, Behxhet Mustafa

EL në MARC 21: 650 #4 $ a Ekologjia

$ z Kosovë.

Kurse, ato subjekte që nuk mund tëndahen gjeografikisht kanë përbrishënimin (Nuk ndahet gjeografikisht).P.sh.:Marrëdhëniet ekonomike ndërkom-bëtare (Nuk ndahet gjeografikisht)Shembull në MARC:

Titulli: Marrëdhëniet e Shqipërisë mevendet anëtare të Bashkimit EkonomikEuropian / Sinan Tafaj EL në MARC 21: 650 #4 $ a Marrëdhëniet ekonomike

ndërkombëtare.

Këtij shembulli duhet t'i shtohen edheEL të tjera si subjekte kryesore.Nënndarjet kronologjike - Nënndarjakronologjike përdoret më shpesh teshkencat shoqërore dhe veçanërisht tehistoria. P.sh.:Shqipëria - Historia

- Deri në vitin 1912- Paleoliti deri në shek. 7 të e. r.- Ilirët etj.

Te disa vende si p.sh. Shqipëria -Historia është formuar EL në Treguesnë konsultim me historianë dhe mundtë krijohen nënndarje të tjera mekalimin e kohës. Kurse te disa subjek-te nënndarjet kohore janë të përcaktu-ara. P.sh.:Arti modern - Shekulli 19Arti modern - Shekulli 20Mirëpo, disa EL shprehin njëkohësishtveçori lëndore dhe kronologjike. P.sh.:Arti antikArti barokArti mesjetarArti romanesEdhe një datë e fillimit dhe e mbarim-it ose edhe vetëm data e fillimit të njëngjarjeje, si emërtime mund të nënda-hen. P.sh.:Lufta Botërore 1914-1918Politika botërore 1945-

Pastaj, periudhat historike, ngjarjet eshënuar të ndjekura nga një datë, siemërtime, mund të pasohen nga njënënndarje. p.sh.:Shqipëria - Historia - Shek. 16-17Shembull në MARC:

Titulli: Dokumente të shekujve XVI-XVII për historinë e Shqipërisë /Injac ZamputiEL në MARC 21: 651 #4 $ a Shqipëria

$ x Historia$ y Shek. 16-17.

Nënndarjet e formës - tregojnë formënfizike ose bibliografike të veprës, si:- Bibliografi- Harta- Enciklopedi- Vepra të ilustruara- Programe kompjuteriÇdo emërtim kryesor ose edhe emër-tim me disa nënndarje mund tëshoqërohet me nënndarje të formës.P.sh.:Arti mesjetar - KongreseMinoritetet - Kosovë - BibliografiGjuha shqipe - Gjuha letrare - Tekstepër shkolla filloreShembull në MARC:

Titulli: Gjuha shqipe 8 : Gramatikë-Drejtshkrim-Gjuha e folur dhe e shkru-ar / Bahri BeciEL në MARC 21: 650 #4 $ a Gjuha shqipe

$ x Gjuha letrare$ v Tekste për shkolla fillore.

Ky shembull mund të ketë edheEmërtime Lëndore të tjera.Mirëpo, mund të përdoren edhe mëshumë nënndarje forme në një emër-tim kryesor dhe vendosen njëra pastjetrës. P.sh.:Shqipëria - Industritë - Statistika - Periodikë

- vijon -Përgatiti: Hazbije QERIQI

13


BIBLIOTECA

Për bibliotekarët e fillimshekullit21, krahas vrapit për zhvillim tëshpejtë në shkencat informative,

preokupim është edhe ruajtja dhespastrimi i fondeve bibliotekare. Që tëmundësohet shqyrtimi paralel i ruajtjesdhe i spastrimit të fondit, do të duhej tëkemi parasysh pyetjet kryesore që ndih-mojnë shtjellimin e kësaj problematike.Disa prej pyetjeve janë:

1. Çfarë kushtesh ndihmojnë jetëg-jatësinë e burimeve bibliotekare?

2. Çfarë masash marrin bibliotekatqë të sigurohen që përdorimi imadh i materialeve nuk do t'içojë deri te rreziku i dëmtimit tëmaterialeve?

3. Si mund të ruhen materialetdigjitale?

4. Pse është i rëndësishëm planifiki-mi për raste rreziku dhe si bëhetai?

5. Cila është ideja egjithëpranueshme për spastrim(herrje)?

6. Si vendoset se për cilat revista dotë ndërpritet parapagimi?

7. A vjen në shprehje spastrimi edhei burimeve elektronike?

Ndoshta duket e çuditshme që paralel-isht të shqyrtohen ruajtja (d.m.th. orga-nizimi i ruajtjes sa më gjatë i burimevetë informacionit) dhe spastrimi i fondit,mirëpo, këto të dyja janë alternativa tënjëra-tjetrës. Kjo ndodh për shkak se tëdyja këto aktivitetet merren mevlerësimin e jetëgjatësisë (të qëndruesh-mërisë) së materialeve dhe do të vlerëso-het se: a do të jetë një titull gjithmonë ikërkuar; ose - a është botuar për tëplotësuar nevojat e hartuara, të cilattashmë janë pjesë e së kaluarës?Këto dy fusha kanë emërues të për-

bashkët - vendim-marrje profesionistepër vlerën e materialit. Kjo punë, praruajtja dhe spastrimi i fondit bib-liotekar kryhet njëkohshëm; e për-bashkët e këtij aktiviteti është çështja eshpenzimit të kohës që është e nevo-jshme që këto punë të kryhen. Vendimi për të bërë spastrim të fondevemund të pritet jo këndshëm, sidomos

nga bibliotekarët, të cilët tërë jetën e tyreprofesionale ia kanë kushtuar mbledhjes,e jo largimit; sipas mendimit të tyre, melargimin e materialeve, fitohet vetëm pakhapësirë e lirë nëpër rafte, e cila shumëshpejt pastaj mund të plotësohet. Përkëtë arsye, shumë bibliotekarë mendojnëqë është më mirë (e më lehtë), që materi-ali i siguruar njëherë të mbetet gjithmonënë dispozicion. Një mendim i tillë i bib-liotekarëve është i paarsyeshëm dhe paso-jë afatgjate e kësaj pakujdesie është qëmateriali me vlerë të qëndrueshmendoshta nuk do të jetë i mbrojtur, derisagrumbujt e njësive me vlera të pakta ose

jetëshkurtra do t'i vërshojnë raftet dhe dot'i ngufasin katalogët (joelektronik), dukevështirësuar gjetjen e titujve të rinj.Kështu që biblioteka do të shndërrohetnë një depo bibliografike.Edhe ruajtja edhe spastrimi vinë nëfund të "ciklit jetësor" të informacion-eve bibliotekare (shih fig)

Këto janë punët përfundimtare nëstrukturën e menaxhimit të burimevetë informacionit në biblioteka.Për ruajtjen duhet të fillojmë nga disadefinicione; ruajtja është term i gjerëdhe nënkupton të gjitha aktivitetet lid-hur me mbledhjen e burimeve dhe meruajtjen e përmbajtjes informative. Ajoqëndron përball konservimit, e cila ipërket tretmanit të njësive fizike për tëvazhduar jetën e vlefshme të tyre (dherestaurimit - që nënkupton për-punimin e materialit të dëmtuar meqëllim që të kthehet në gjendje sa më tëpërafërt me origjinalin). Për këtë shkak,

Ruajtja dhe spastrimi ifondit bibliotekar

14


BIBLIOTECA

ruajtja është njëkohësisht term i gjerëdhe fushë e gjerë, përkundër kon-servimit që është fushë e veçantë dhespecifike. As ruajtja nuk ndodh vetvetiu, sikurseqë nuk ndodh as menaxhimi i fondevenë përgjithësi. Ruajtja duhet të menax-hohet. Dhe, problemi kryesor në këtëfushë është i njëjtë qe njëqind vjet: samë suksesshëm që grumbullohet dhepromovohet material i rrallë, shumëlexues dëshirojnë të arrijnë tek ai mate-rial, dhe sa më shumë që të shfrytëzo-het, aq më tepër i nënshtrohet rrezikut.Me qëllim të parandalimit të kësaj,duhet aplikuar një varg i tërë strategjishmenaxhuese që lidhen ngushtë mekushtet hapësinore për vendosjen ematerialit bibliotekar.Qysh moti është pranuar që materialibibliotekar duhet të ruhet nëpër depome kushte të përshtatshme klimatike,në temperaturë prej 200C, plus oseminus 20C, me lagështi relative prej 50%, plus ose minus 5%. Pa dyshim, këtokushte janë të përshtatshme për pjesënmë të madhe të fondeve, por porositëkryesore nuk i vënë në pah plotësishtrregullat themelore që kushtet kli-matike duhet të jenë stabile, që të sig-urohet ruajtja afatgjate. Ngandryshimet e mëdha ose lëkundjet etemperaturës ose të lagështisë relativemë tepër do të dëmtohen materialet mepërbërje organike, (siç është p.sh.shtypi), se sa deponimi i gjatë jashtëkufizimeve. Si shembull i marrimmjetet e klimës. Në shumë institu-cione, ato vendosen për shkak të per-sonelit dhe jo për ruajtjen e materialit.Kështu që në hapësirë me siguri do tëjetë tepër nxehtë dhe lagësht, sepsenjerëzve të cilët qëndrojnë aty do t`iuvijë ftohtë të punojnë në temperaturëprej 200C (por, edhe kjo temperaturë eështë vetëm një kompromis; ështëvërtetuar se letrës më së shumti ipërgjigjet temperature prej 180C). Përshumicën e njerëzve lagështia relative eajrit prej 50% është e pamjaftueshme.Edhe më keq do të jetë, nëse objekti iklimatizuar është për një periudhë

kohore i zbrazët, për shembull gjatëvikendit apo gjatë festave, pajisjetzakonisht shkyçen për arsye të kursim-it, p.sh. në një bibliotekë universitare tëAustralisë klimatizimi është ndërprerëgjithmonë gjatë pushimit të Vitit të Ridhe Kërshëndellave, kur në Australiështë verë. Sikur ajo ndërtesë e madhetë mos kishte fare klimatizim,ndryshimet graduale relativisht tëngadalshme të temperaturës dhelagështisë sezonale do të ishin shumëmë pak të dëmshme për fond.Çështje tjetër është edhe mbrojtja ngarrezet e diellit. Janë të paktë ata të cilëtnuk kanë libra me kopertina të zbehu-ra për shkak të ekspozimit të tepërt tëtyre në rreze të diellit. Çdo dritë e dëm-ton materialin, kështu, do të ishte ide-ale që librat të deponohen në vend tëerrët dhe dritat të ndizen vetëm gjatëpërdorimit të materialit, pra ky ështëedhe një shembull ndërmjet nevojavepër përdorim dhe ruajtjes. Materialifotografik, sidomos duhet të deponohetnë vend të errët me qëllim të zgjatjes sëafatit. Kjo vlen për sllajdet, negativët,mikrofilmat etj.Pasi që komoditeti njerëzor nuk ështëmë i rëndësishmi sipas pikëpamjeve përruajtjen e materialit, kushtet klimatikeduhet të përcillen rregullisht.Instrumentet për këtë qëllim mund tëhuazohen, por më së miri është të punë-sohet konservuesi, i cili në mënyrë profe-sionale do të vlerësojë bibliotekën, ose sëpaku hapësirën e depos. Kështu zbulo-hen pjesë fushash ose hapësirash tëndjeshme, e pastaj mund të zhvillohenplane për rregullimin e tyre. Për një kohëmë të gjatë, nëse mendohet për objektettë ri, do të ishte mençuri që nevojat efondit të merren parasysh, së bashku menevojat e personelit dhe lexuesve.Meqenëse kërkesat, të cilat paraqesinruajtjen dhe përdorimin shpeshndryshojnë, njëra nga zgjidhjet ështëkopjimi i materialit në një formë tjetër,për shembull në mikrofilm.Përdoruesve iu jepet kopja, kurse origji-nali deponohet në kushte ideale.Shembull klasik i një trajtimi të tillë

janë gazetat ditore. Pasi që ato shtypennë një material të dobët e më të lirë, sig-urisht që do të dëmtohen gjatë për-dorimit, kështu që shumica e bib-liotekave ua japin lexuesve kopjet emikrofilmuara në vend të origjinalit.Kjo i ka disa përparësi:- Mund të përpunohet nga një master

kopje e të gjitha gazetave, të cilat kon-siderohen të rëndësishme për t'u ruaj-tur, e prej saj mund të bëhen kopje tëtjera për përdorim;

- Kopjet që dëmtohen gjatë përdorimitmund të zëvendësohen lehtë;

- Mikrofilmat janë përafërsisht mëjetëgjatë, nëse ruhen si duhet;

- Teknika e nevojshme për lexim dhekopjim të mikrofilmave është përafër-sisht e thjeshtë dhe në të nuk do tëndikojnë shumë ndryshimetteknologjike;

- Ka pak lexues, të cilët, vërtet, kanënevojë të shohin origjinalin (edhe pseaskush nuk dëshiron të shfrytëzojëmikrofilmat), të cilët mund tëdeponohen në kushte ideale.

Prandaj, mikrofilmi për një kohë tëgjatë është pranuar si zgjidhje kryesorepër ruajtjen e përmbajtjes informative,sidomos kur kemi të bëjmë - sikurse tegazetat - me ndonjë prodhim fizik tëkualitetit të dobët. Teknologjitë e reja, siç është CD ROM,shpesh janë viktima të një teknologjietë vjetruar. Për këtë janë të vetëdijshëmarkivistët profesionistë, dhe lidhur mekëtë, bibliotekaria ka shumë çka për tëmësuar nga arkivistika. Edhe pse nëvarshmëri të madhe nga teknologjia,përparësitë e përpunimit të kopjevedigjitale të vjetruara, të rrezikuara oseorigjinaleve të rralla, janë të dukshme.Ky është veprimi më i përshtatshëm,p.sh. për sajtet, që është treguar nëshumë biblioteka. Në të ardhmen do tëketë edhe më shumë kopje të tilla - atodo të posedojnë përparësitë për qasjesglobale dhe numër më të madh të për-doruesve në të njëjtën kohë - dhe dot'ua zënë vendin mikrofilmave jopop-ullarizues.

Përgatiti: Bahtie Gërbeshi Zylfiu

15


STRATEGJIA

ELHAME BUZUKU

BARLET BERISHA

Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës nëbashkëpunim me Ministrinë e

Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, meZyrën Amerikane në Prishtinë, me Institutinpër Trajnim dhe Zhvillim në Amherst, meKolegjin Simmons në Boston dhe meDepartamentin e Shtetit të Shteteve tëBashkuara të Amerikës ka përzgjedhur 9kandidatë për shkollim dhe trajnim nëAmerikë në fushën e bibliotekarisë.

Në trajnimin 17-javësh (gusht - dhjetor2005), projekti ka përfshirë pjesën teorike -përcjelljen e ligjëratave në KolegjinSimmons në Boston, si dhe pjesën praktike- vëzhgimin dhe pjesëmarrjen e të gjithëkandidatëve nëpër bibliotekat e ndryshmetë atij rajoni. Qëllimi i trajnimit ishte aftësi-mi i stafit për zhvillimin e shërbimeveinformative, menaxhimi i bibliotekave qas-jen në bazat e të dhënave elektronike, si dheaftësimin në mënyrë profesionale - përndihmë përdoruesve në qasjen në informa-cionin e nevojshëm.

Të gjithë pjesëmarrësit kanë ndjekurligjërata në tri lëndë në Kolegjin Simmonsnë Boston. Gjithsej janë vijuar 8 lëndë:Shërbimet e Referencës dhe Informimit,Vlerësimi i Shërbimit të Informimit,Teknologjia Informative për Profesionistë,Organizimi i Informacioneve (katalogimi),

Principet e Menaxhimit, Zhvillimi dheMenaxhimi i Koleksioneve, Menaxhimi iRuajtjes dhe Konservimit në Bibliotekadhe Arkiva dhe Hyrje në Metodat dheShërbimet Arkivore. Në pjesën teorike,kandidatët kanë qenë të ndarë në grupedhe kanë përcjellë nga disa lëndë - tëndryshme nga njëri-tjetri, në mënyrë që tëpërfitohen njohuri të sa më shumë lëndëve.

Pjesa praktike e punës - një herë në javë,është kryer në katër biblioteka të rajonit tëAmherstit; po ashtu një herë në javë ështëbërë praktikë në biblioteka të universitetevetë mëdha në Boston dhe Brandeis, ku,ndër të tjera, pjesëmarrësit kanë bërë prak-tikë dy ditë në bibliotekën e Harvardit, dhedy ditë të tjera në bibliotekën e MIT-së,(Instituti i Teknologjisë së ShtetitMassachusetts). Pra, pjesëmarrësit kanëqenë të shpërndarë në këto biblioteka meqëllim që të marrin përvoja të ndryshme.

Përpos, Julie Hooks Davis, DrejtoreshëEkzekutive e Institutit për Trajnim dheZhvillim, Terry Plum, DrejtorAdministrativ i Projektit dhe përfaqësues emësimdhënës në Kolegjin Simmons nëBoston, në javën e fundit kanë qenë tëftuar të marrin pjesë në projekt edhe Dr.Kenet Oberembt - ish-drejtori ipërkohshëm i Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës, njëkohësisht autori planit Strategjik për Bibliotekat e Kosovës,si dhe Dr. Sali Bashota, drejtor i tanishëm ipo këtij institucioni. Me ta është diskutuar

për gjithë atë që është bërë dhe punuargjatë kësaj kohe dhe për perspektivat paspërmbylljes së fazës së parë të projektit, qëka përfshirë trajnimin në SHBA.

Si rrjedhim, grupi ka dalë me projekt-propozimin se si të krijohet Qendra eBibliotekës Universitare, dhe në këtë kon-tekst është bërë një plan veprues, i cili tash-më ka filluar të realizohet.

***

Qendra e Bibliotekës Universitare ka përqëllim që të krijojë fondet e hapura për stu-dentë. Koleksioni i Bibliotekës Universitaredo të jetë drejtpërdrejt material që do t'ushërbejë studentëve në studimet e tyre dhedo të jetë i hapur, në mënyrë që studentëtvetë të gjejnë materialet. Po ashtu, ata do tëmund ta huazojnë këtë material në shtëpitëe tyre. Ky fond do të futet në katalogunelektronik dhe studentët mund të shohinnga interneti, prej kudo qofshin ata, se çfarëmateriali mund të gjejnë në BibliotekënUniversitare. Po ashtu, studentëve do t'uofrohen shërbime të mira informuese, dukeiu ndihmuar të gjejnë edhe informacionenë burimet elektronike përmes internetit.

Tashmë është duke u punuar në ndar-jen e fondeve të Qendrës së BibliotekësUniversitare nga Biblioteka Kombëtare;kanë filluar të ndërtohen hallkat ebashkëpunimit e të komunikimit intensiveme Fakultetet e Universitetit të Prishtinëspër të parë nevojat e studentëve dhe, nëkëtë mënyrë, sipas këtyre kërkesave, tëbëhet pasurimi i këtij koleksioni.

Njëra nga sallat e bibliotekës do tëpajiset me libra dhe me kompjuterë që dotë shërbejnë për të bërë kërkime për mate-riale në internet dhe gjatë tërë kohës në atësallë do të jetë i pranishëm një bibliotekarreferal për t'u dalë në ndihmë studentëve.

Është duke u punuar që të sigurohetedhe një objekt tjetër, i cili do të shërbejë siQendër e Bibliotekës Universitare - qendërkoordinuese e të gjitha koleksioneve tëUniversitetit të Prishtinës dhe atëherë stu-dentët do të mund të kenë më shumëhapësirë dhe shërbime më të mira.

Zhvillimi i Bibliotekës Universitare

16


AKTUALITETE

BUKURIJE HALITI, ARDIAN HAXHAJ

Specializimi në Amerikë, në fushën ebibliotekarisë moderne, i nëntënkandidatëve nga Kosova dhe bartja e

përvojës amerikane këtu, paraqet njëpërgjegjësi dhe sfidë për të marrë pjesë nënjë projekt për formimin, zhvillimin dhemodernizimin e shërbimeve bibliotekare,në kuadër të Qendrës së BibliotekësUniversitare.

Marrje a njohurive teorike, përballjame përvojat që zhvillohen në fushën ebibliotekarisë dhe të informacionit, kanëqartësuar një vizion të ri të veprimit se siduhet punuar dhe çfarë duhet bërë nëkonsolidimin e projekteve dhe strategjivetë mëtejshme për realizimin e një sistemiinformatik bibliotekar te ne.

Gjatë kësaj kohe të qëndrimit atje,bibliotekarinë e pamë dhe e kuptuam nëshumë dimensione, që nga lëndët nëfushën e studimeve postdiplomike e derite metodat praktike të punës nëpër bib-liotekat universitare të njohura në shtetine Masaçusetsit, si dhe trajnimet që kishintë bënin me disiplinat e shkencave tëinformacionit.

Në Kolegjin Simmons, lëndët post-diplomike kanë përfshirë udhëzimet especializuara në zhvillimin dhe menax-himin e bibliotekave, shërbimet informa-tive elektronike, referencat virtuale, për-fitimet dhe sfidat e teknikave informativedigjitale; këto udhëzime janë parë edhe nëmënyrë praktike nëpër shumë biblioteka.Puna praktike dhe vizitat kanë dhënë njëvizion se si duhet të duken bibliotekat nëtë ardhmen në vendin tonë.

Përveç vizitave në biblioteka tëndryshme, vizitë me rëndësi ishte ajo nëBibliotekën e Kongresit, biblioteka më emadhe në botë. Aty, për tri ditë me radhëu njoftuam me punën, metodat dheveprimtarinë e gjithanshme të kësaj bib-lioteke. Për së afërmi ne i pamë disa prejdepartamenteve që i ka kjo bibliotekë, siatë të zhvillimit të koleksioneve, ruajtjessë informacioneve, projektin Kujtesaamerikane (American memory), të kata-logimit etj., që ishin një përvojë e mirë se

si departamentet e përfshira në kuadër tënjë biblioteke duhet të jenë funksionaledhe njëherit edhe të dobishme.

Në Kosovë, bibliotekat deri vonë, janëparë dhe trajtuar vetëm si institucione kul-turore pasive. Te ne për një kohë ështëmenduar vetëm me koncepte iluministepër bibliotekën, dhe nuk është menduar sinjë institucion që duhet të kryejë punëpraktike, produktet e të cilës duhet t'u dis-tribuohen të gjithë përdoruesve. Trajniminë Amerikë na ka dhënë mundësi për tëkuptuar mirë konceptin ndaj bibliotekavedhe bibliotekarisë në përgjithësi; janë bërëvizita dhe është parë nga afër se si punohetnë dhjetëra biblioteka të rëndësishmeamerikane, duke filluar nga bibliotekatuniversitare e publike e deri te bibliotekat especializuara vetëm për fusha të caktuara.

Sfidat që e presin bibliotekarinë tonënë përgjithësi, qëndron në ristrukturimindhe ndryshimin kualitativ të imazhit tësaj. Biblioteka bashkëkohore dhe bib-liotekaria në përgjithësi sot është në shër-bim të studentëve, hulumtuesve dhe të tëgjithë të interesuarve që u duhen materialee të cilat mund të jenë në biblioteka. Sotbibliotekat janë duke bërë përpjekjekonkurruese se cila po kryen shërbime mëtë shpejta, më të shumanshme dhe mëefikase. Për shembull, në qoftë se një libëri kërkuar në një fushë të caktuar dihet se

është botuar dikund, qoftë brenda apojashtë vendit, e që cilësohet se ka peshë nënjë disiplinë të caktuar, atëherë bibliotekatbëjnë përpjekje që t'i sigurojnë një numërtë kopjeve, me këtë lexuesit interesohen secila bibliotekë e ka në fondin e vet e kësh-tu me radhë. Por, sfida më e madhe sot nëbibliotekarinë e vendeve të zhvilluaraështë posedimi, organizimi dhe distribui-mi sa më i madh i librave elektronike,artikujve elektronikë dhe gjithçka tjetër qëhynë si material bibliotekar nëpër faqet einternetit. Një hapësirë të madhe në bib-liotekarinë amerikane sot është duke zënëedhe bibliotekaria online, ku të intere-suarit mund t'i kryejnë shërbimet e tyredhe sugjerimet përmes vijës elektronike;email, chat, skype etj. Me një fjalë digji-talizimi i bibliotekarisë ka çuar edhe drejtdigjitalizimit të shërbimeve bibliotekare.Së fundi mund të thuhet se, sot, bib-liotekaria bashkëkohore po shkon drejtdisiplinave të teknologjisë informative.Bibliotekaria amerikane njëherë përnjëherë është shembulli më i mirë nëbotë se si duhet të transformohet nëmënyrë cilësore roli dhe ndikimi i bib-liotekarisë nga ai iluministo-arsimor dhepasiv në një shkencë moderne informa-tive, si shkencë për ruajtjen, selektimindhe distribuimin e materialit, qoftë ai nëletër, qoftë digjital.

Përkrahja e bibliotekarisëPërkrahja e bibliotekarisëamerikane për Kosovënamerikane për Kosovën

17


LIGJI

Njëra nga format për pasurimin e fondeve tëBibliotekës Kombëtare, që ka paraparë Kuvendii Kosovës, me Ligjin për Bibliotekat, është edhe

kopja e detyrueshme. Shprehimisht në nenin 39 të këtijligji thuhet: ,,Çdo person ose subjekt që boton publika-cione në Kosovë, që i dedikohen shfrytëzimit publik,detyrohet që pesë kopje të çdo botimi t'ia dërgojëBibliotekës Kombëtare të Kosovës, në afat prej 30 ditëshnga dita e botimit, e nëse botuesi nuk është identifikuarose është identifikuar rrejshëm (i panjohur), përkatësishtnuk ka vendqëndrim ose seli në Kosovë, këtë detyrim dota kryej shtypshkronja, përkatësisht subjekti që ka bërëriprodhimin". Ndërkaq që neni 22.1.3, BibliotekënKombëtare të Kosovës e përcakton : "... qendër të marjesdhe depozitimit të kopjes së detyrueshme". Prandaj,duke u nisur nga ky përcaktim ligjor, e me qëllim tëpasurimit të fondeve bibliotekare, Biblioteka Kombëtaredhe Universitare e Kosovës, në momentin e hyrjes në fuqitë këtij ligji, u është drejtuar të gjithë botuesve me njëkërkesë duke iu bërë të ditur për obligimin e tyre sibotues, njëherësh me një njoftim të veçantë ka publikuaredhe në shtypin ditor me qëllim të sensibilizimit tëbotuesve lidhur me rëndësinë e kopjes së detyrueshme.Ndërkohë Shërbimi i Pasurimit, i cili funksionon nëkuadër të Departamentit të Përpunimit të KoleksioneveBibliotekare të BKUK-së ka organizuar takime të veçan-ta me botuesit kryesorë, takime të cilat kanë qenë të suk-sesshme, ngase si rrjedhojë e këtyre takimeve është krijuarnjë shkallë e vetëdijesimit që ka rezultuar me kryerjen eobligimit të dorëzimit të kopjes së detyrueshme. Sa përilustrim duhet përmendur që vetëm gjatë vitit 2005 janëpasuruar fondet e librave të Bibliotekës me 550 tituj me2750 ekzemplarë nga kopja e detyrueshme. Ka pasurvërejtje dhe interpretime nga botuesit se kopja edetyrueshme në pesë ekzemplarë është ngarkesë për bux-hetin financiar të botuesit, sidomos kur merret parasyshbotimi i kompleteve të veprave apo librave të rëndë-sishëm me vlera të veçanta që në treg kushtojnë shtren-jtë.

Porse, shpresohet që në të ardhmen, botuesit e mëd-henj në Kosovë, të cilët botojnë tituj të shumtë brendavitit të kenë përkrahje financiare institucionale ose të për-fitojnë lehtësi në tatim dhe qarkullim të librit; dhe e

gjithë mbrojtje të bëhet nëpërmjet ligjit. Është përparësi e Bibliotekës Kombëtare dhe

Universitare se arrin të menaxhojë me informacioni seçfarë botohet dhe nga cili botues brenda viti, meqëBiblioteka pajisë botimet e tyre me CIP (Katalogimin nëpublikim) dhe me numër të ISBN-së (Numri StandardNdërkombëtar i Librit ). Kjo i mundëson bibliotekë tëpërcjellë veprimtarinë botuese në Kosovë dhe të pasurojëfondet me këto botime nëpërmjet kopjes së detyrueshme,por edhe blerjes. Në këtë kontekst, është e rëndësishmeqë të vihen nën kontroll dhe të sanksionohen me ligj, nëmënyrë që të mos u lejohet botuesve të papërgjegjshëmdhe shtypshkronjave që të shtypin dhe botojnë nëmënyrë ilegale, duke mos i pajisur botime e veta me CIPdhe ISBN. Kjo e dëmton veprimtarinë botuese por dhe ebën tregun e botimeve të paqëndrueshëm dhe në njëkonkurrencë pa parime.

Duke qenë së shoqëria Kosovare gjendet në fazën e tran-sicionit, ende më shumë duhet të punohet në vetëdijesiminpër zbatimin e ligjeve, por dhe avancimin e tyre. Shpresojmëqë në të ardhme e afërt, botuesit, shtypshkronjat dhe tëgjithë ata që në një formë a tjetër merren me librin, të përm-bushin obligimet e tyre ligjore por dhe kombëtare, ngase nëBibliotekën Kombëtare dhe Universitare të Kosovës ruhet itërë thesari i kulturës që krijohet në Kosovë.

Izet ABDYLI

Mbështetja dhe zhvillimi i ligjitpër kopjën e detyrueshme

18


KOLEKSIONE

1. Ken Booth (Editor), The KosovoTragedy: the Human RightsDimensions , London-New York, 2000

Ky vëllim është një përpjekje për të shqyrtuartragjedinë nga perspektiva e të drejtave njerë-zore në të gjitha dimensionet. Një grupndërkombëtar i specialistëve debatojnë çështjetkyçe: përvojat nga Bosnja; konceptet e pazgjid-hura; të këqijat e bëra ndaj viktimave; çështjene luftimit; situatën në Kosovë në vitin 2000 etj.

2. Gwen Robyns, Geraldine of theAlbanians : the Authorized Biography,London, 1987

Biografi e Autorizuar e MbretëreshësGjeraldinë. Libri përmban po ashtu edhe disafotografi të familjes mbretërore shqiptare.

3. Julian Brazier, Jamie Cann, Lessons ofKosovo. Volume I - II: Report andProceedings of the Committee,London, 2000

Volume I, Report and Poceedings of the CommitteeVolume II, Minutes of Evidence and AppendicesLigjërata që janë mbajtur në Dhomën ePërfaqësuesve të Qeverisë Britanike (House ofCommons) rreth Kosovës.

4. Leslie Gardiner, South to Calabria,Edinburgh &London, 1968

Udhëpërshkrim me detaje shumë interesantepër Kalabrinë, në të cilin përfshihen edhe disafotografi që ilustrojnë detaje të rëndësishmepër vendin dhe kohën kur autori realizoiudhëtimin.

5. Stavro Skendi (Editor), Albania: East-Central Europe under the Communists,London, 1957

Ky studim reflekton gjendjen e njohurisëamerikane dhe njohurive perëndimore nëpërgjithësi mbi zhvillimet brenda Shqipërisëkomuniste. Autorët dhe botuesit e këtij studimijanë përpjekur të sigurojnë se ai është përshkrimi saktë dhe objektiv dhe analizë e asaj çka kandodhur në Shqipëri nën sundimin komunist.

6. Edith Durham, High Albania: AVictorian Traveller's Balkan Odisey,London,2000

Ky është një eksplorim magjepsës i dorës së parëi një prej vendeve më së paku të udhëtuar nërajonin e Ballkanit. Ironike të thuhet - udhë-tarët kanë pasur më shumë qasje në vend nëvitin 1909 se sa pjesën më të madhe të kohësgjatë shekullit 20.

7. T. J. Winnifrith, Badlands - Borderlands:A history of Northern Epirus/ SouthernAlbania, London, 2002

(Studim krahasues që përmban edhe disailustrime si dhe 8 harta)Përshkrim i jetës dhe kulturës në ShqipërinëJugore, në anën e kundërt të Korfuzit, vendekëto gjithmonë të vështira për t'u vizituar dheposaçërisht në periudhën komuniste nga1944 deri më 1992. Ky rajon përmbanshumë monumente të rëndësishme, siç janë

ato të Apolonisë dhe të Butrintit.

8. John Phillips, Macedonia: Warlords andRebels in the Balkans, London-NewYork, 2004

Copëtimi i Jugosllavisë në vitin 1990 shkatërroiBallkanin, duke lënë të lirë tmerrin e nacional-izmit ekstrem. Maqedonia duket të ketë qenë ekursyer nga gjakderdhja. Në fakt ajo vetëm ishteshtyrë për më vonë. Republika e ish-Jugosllavisë -Maqedonia e pavarësuar, rishtazi mbetet fuçibaruti që pritet të eksplodojë.

9. The life of Ali Pacha, of Janina, vizier ofEpirus, surnamed Aslan, or the Lion:From various authentic documents,London, 1822

Biografi politike; Autori e ka bazuar këtëpunim në 'Vie d'Ali Pacha' nga M.Beauchamp, dhe shtjellon 'herë pas here menjë hyrje të fragmenteve interesante nga punae disa prej atyre që kanë vizituar Tyrantin evonshëm të Epirit'.

10. Wadham Peacock, Albania: TheFoundling State of Europe, London,1914

Studim antropologjik - i përcjellë me disafotografi të vjetra nga pjesë të ndryshme tëShqipërisë. Peacock ishte konsull i

BKUK pasurohet me titujtë rrallë dhe të veçantëTradita e mëhershme - 50-vjeçare, e

zhvillimit të koleksioneve në BKUKështë përcjellë me shtrëngesa, kufiz-

ime, kontroll e censurë politike e ideologjike.Duke i çliruar koleksionet nga ky ngatërrim,BKUK ka përcaktuar planin për zhvillimindhe pasurimin e koleksioneve bibliotekare tëBKUK-së, e si rrjedhojë edhe të fondit tëalbanologjisë, pjesë e të cilit është ky koleksionlibrash në gjuhë të huaj, që përbëjnë vlera his-toriko-dokumentare të rralla dhe të veçanta, tëshkruara për shqiptarët dhe për origjinën e tyre.

Autorët e këtyre librave janë: antropologë,udhëpërshkrues, konsuj, misionarë, diplomatë,historianë, politikanë etj.

Librat përfshijnë dëshmi e ngjarje spikatëse,me peshë të rëndësishme - përqasje në materi-ale e dokumente historike, të dhëna, doku-mente, kërkime, biografi e autobiografi, ligjëra-ta, studime, përshkrime për shumë ngjarje edukuri, që paraqesin jetën e zakonet e shqip-tarëve, besimin e tyre, zhvillimet historike epolitike, pikëpamjet për ta.

Këta tituj të rrallë dhe të veçantë, që për-bëjnë 23 njësi, janë blerë në fund të vitit 2005.

Ky koleksion i librave ka një shtrirje tem-atike e kronologjike të gjerë, duke përfshirë titujqë janë botuar mes viteve 1822 - 2004.

Në katalog, njësitë janë të radhitura nëmënyrë kronologjike me përshkrim bibli-ografik dhe një përmbledhje të shkurtër tëpërmbajtjes.

19


KOLEKSIONE

përgjithshëm në Shqipërinë e Veriut.

11. Nigel Heseltine, Scarred Background:a Journey Through Albania, London,1938

Udhëpërshkrim që del nga një udhëtim nëpërvise të ndryshme të Shqipërisë. Njërin ngakapitujt e librit autori e ka titulluar "PaderFichta and the National Literature"(AtFishta dhe letërsia kombëtare). Libri përm-ban edhe disa fotografi që e ilustrojnë mjaftmirë këtë udhëpërshkrim.

12. Elyesa Bazna, I was Cicero, London,1962

Ky është një tregim i mrekullueshëm spiuni-mi. Tregimi rrëfehet nga vetë spiuni.Tregim i vërtetë dhe i paharrueshëm i shërbë-torit (gardërobistit) me origjinë shqiptare, icili u bë spiuni kryesor për gjermanët gjatëLuftës së dytë Botërore.

13. Frederick Moore, the Balkan Trail,London, 1906

Udhëtim dhe eksplorim në Ballkan; përmbantë dhëna mbi Shqiptarët e Mitrovicës dhe poashtu edhe referenca të tjera.

14. Stavro Skendi, Albanian And SouthSlavic Oral Epic Poetry: Memoirs ofthe American Folklor Society, volume44, Philadelphia, 1954

Shumë pak është shkruar për poezinë gojoreepike dhe edhe më pak për marrëdhënien e sajme këngët heroike të Sllavëve të Jugut.Studimi i tanishëm merret me të dyja. Iprezantuar në vitin 1951 si disertacion dok-torature në departamentin e gjuhëve sllave nëUniversitetin Columbia, është ripunuar nëvazhdimësi. 15. Gary Loyd Bevington, Albanian

phonology (Albanische Forschungen),München, 1974

Pjesa më e madhe e kësaj vepre i ështëdedikuar një trajtimi sistematik të problemevefonologjike dhe morfologjike të shkaktuaranga zgjedhimi i foljeve dhe lakimi i emrave nëshqip.

16. Noam Chomsky, The New MilitaryHumanism : Lessons From Kosovo,London, 1999

Pothuajse rrëmuja ishte qetësuar nga bom-bardimi i NATO-s në vitin 1999 në Serbikur komentuesi politik i profilizuar NaomChomsky nxori veprën "Humanizmi i RiUshtarak" (The New Military Humanism),e cila ngrit pyetje therëse, shqetësuese rrethmotiveve të Shteteve të Bashkuara dhe Anglisë- dy ithtarëve më të zëshëm nga Forcat Aleate

Vepruese dhe për efikasitetin në punën e tyre.

17. Marcellus Donald Alexander vonRedlich, The unconquered Albania,[USA], 1935

Përmbledhje e historisë së Shqipërisë.Brenda këtyre faqeve historia e Mbretërisë sëShqipërisë është mbledhur me qëllim që t'ijepet lexuesit një shikim i shpejtë pordomethënës i pa minimizuar në ndonjë ngapikat kryesore në kronologjinë e ngjarjeve, enjë kombi unik, i cili është i një interesi tëmadh e i rëndësishëm në botë, por për detajetmë intime të krijimit të tij pak kush di.

18. Albrecht Schnabel (Editor), Kosovo andthe Challenge of HumanitarianIntervention : Selective Indignation,Collective Action, and InternationalCitizenship, Tokyo- New York- Paris, 2000

Ky publikim ofron interpretime të krizave tëKosovës nga disa perspektiva: grupeve në kon-flikt, aleatëve të NATO-s dhe, po ashtu, edheregjionit që e ka rrethuar konflikti.Perspektivat e vendit pasohen nga analizastudimore të normativave afatgjate, të paso-jave funksionuese dhe strukturore të krizave tëKosovës për politikën botërore.

19. Peter Van Ham and Sergey Medvedev(Editors), Mapping European Securityafter Kosovo, New York andManchester, 2002

Ky studim ofron horizonte të reja në atë se siKosova ka marrë formë në Evropën e re - dukethyer hipotezat tradicionale në fushën estudimeve të sigurisë duke lënë anash pikë-pamjet teorike botërore që theksojnëmendimin strategjik mbizotërues për ngjarjetnë Kosovë. Studimi adopton një qasje të re

kritike, edhe duke rishqyrtuar e dekonstruk-tuar hipotezat ortodokse rreth natyrës së sig-urisë Evropiane dhe asaj globale.

20. Dick Leurdijk, Dick Zandee, Kosovo:From Crisis to Crisis, Burlinglon(England), 2001

Ky tekst i adresohet konfliktit në Kosovë.Autorët analizojnë konfliktin duke përdorurnjë numër të ndryshëm temash: ndikimin nëngjarjet e tanishme, përpjekjet për të zgjedhurnjë zgjidhje, nevojën për ndërhyrje ushtarakedhe të tjera. Qëllimi i librit është të ofrojë njëkuptim më të thellë të këtij konflikti.

21. Stephen Schwartz, Kosovo:Background to a War (Anthem Slavicand Russian Studies), London, 2000

KOSOVA: Histori e një lufte (UK) ngaStephen Schwartz ofron një përmbledhje tëshkurtë por të detajizuar të rrymave kryesorehistorike dhe atyre politiko kulturore që kri-juan nevojën për intervenimin e NATO-s. Kystudim prezanton një analizë politike të çësht-jeve qendrore ndërmjet serbëve dhe shqip-tarëve.

22. Mary Buckley and Sally N. Cummings(Editors), Kosovo: Perceptions of Warand Its Aftermath, London - NewYork, 2001

Ky libër bën hapin e parë të theksojë rolin eperceptimit në politikat ndërkombëtare.Qasjet konceptuale, modelet ose kornizatpërmes të cilave aktorët politikë e shohinrealitetin me radhë, ndikojnë në mënyrën se siata i kuptojnë sjelljet e të tjerëve dhe reagimete tyre.

23. Peter R. Prifti, Confrontation inKosova: The Albanian-Serb Struggle,1969-1999, New York, 1999

Ky koleksion i rëndësishëm dhe i bërë nëkohën e duhur, i punimeve hulumtuese mbikonfliktet shqiptaro-serbe në '30 vitet e fun-dit, fokusohet në faktorët kulturor, politik dhesocio-ekonomik që kanë quar në krizën etashme në Kosovë. Shkruar nga një studentudhëheqës i marrëdhënieve ndërkombëtareBallkanike, "Konfrontimi në Kosovë"(Confrontation in Kosovo) është një deklaratëautoritative e problemeve komplekse qëndikojnë në konfrontim.

24. Kurt R. Spillmann , Joachim Krause (Editors), Kosovo: Lessons Learned forInternational Cooperative Security(Studies in Contemporary History &Security Policy), Volum 5, Bern, 2000

Ky libër në mënyrë kritike ekzaminon përp-

20


KOLEKSIONE

jekjet e ndryshme për të zgjedhur problemin eKosovës me mënyra të sigurisë së përbashkët.Ai gjithashtu merret me probleme që kanë fil-luar pas marrëveshjes së 9 Qershorit 1999. Poashtu, ai përpiqet për të hedhur dritë nëaspektet më të gjera regjionale dhe ndërkom-bëtare të asaj krize.

25. Lukas D. Tsitsipis, A linguisticAnthropology of Praxis and LanguageShift: Arvanitika (Albanian) and Greekin Contact, Oxford, 1998

Një ndryshim linguistik në Ballkan ështëtema e këtij libri. Ai fokusohet në gjuhënArvanite, një variant i shqipes i folur nëGreqi, i cili është nën kërcënim përmes njëprocesi të fërkimit. Të gjitha aspektet endryshimit janë ekzaminuar, duke përfshirëmakro-proceset, kushtet socio-politike dheaspektet pragmatike.

26. Susan E. Pritchett Post, Women inModern Albania: Firsthand Accountsof Culture and Conditions from over200 Interviews, North Carolina andLondon, 1998

Pjesërisht histori gojore, pjesërisht memoare,libri përshkruan mikpritjen edhe natyrënshpirtërore që i përkasin femrave shqiptare.Autorja ka marrë tregime të tyre që janëfrymëzuese dhe në disa raste edhe pikëlluesegjatë disa intervistave që ajo ka bërë nëpërqytete dhe fshatra.

27. Torgny Sommelius, The Iron Gate ofIllyria, London, 1955

Kujtime udhëtimesh, shënime për mbresatnga Jugosllavia; përfshin edhe pjesë ngaKosova. E përkthyer nga suedishtja.

28. John Simpson, Strange Places,Questionable People: Updated with aNew Chapter on Kosovo, London, 1999

John Simpson ka mbuluar një numër tëjashtëzakonshëm të ngjarjeve botërore në vendete lëna pas dore. Me këtë libër ai i sjell lexuesit njëkuptim më të madh të asaj çka ishte duke ndod-hur në atë kohë e po ashtu edhe të asaj se si ështëjeta si korrespondent i BBC-së.

29. Ivo H. Daalder, Michael E.O'Hanlon, Winning Ugly: NATO'sWar to Save Kosovo, Washington,D.C., 2000

"Winning Ugly" është libri i parë serioz për tëvlerësuar luftën e parë të NATO-s, një fushatë11 javore bombardimi e zhvilluar ndajSerbisë për të shtyrë trupat e saj të dalin ngaKosova në pranverën e vitit 1999.

30. Alex J. Bellamy, Kosovo andInternational Society, New York, 2002

Ky libër shpjegon angazhimin ndërkombëtarme Forcat Aleate Vepruese në konfliktin eKosovës në rastin e shpërbërjes së Jugosllavisë.Ai tregon atë se si Kosova më qëllim ishte për-jashtuar nga kërkimi për paqe në Jugosllavipara se të hyhet në demonstrata dhe se si njëkonsensus ndërkombëtar i lëkundur ishte kri-juar për të mbështetur sulmet ajrore në vitin1999.

31. Bernard Newman , Albanian back-door, London, 1936

Përshtypje impresioniste nga Shqipëria Verioredhe Qendrore dhe nga rajonet shqiptare nëSerbi.

32. The Kosovo dossier: A collection of essaysand articles, including papers presented atthe International Conference "The endof the American Century" held inLondon in April 1999.

The Kosovo dossier: Një koleksion i eseve dheartikujve, duke përfshirë punime të prezantu-ara në Konferencën Ndërkombëtare "The endof the American Century" e mbajtur nëLondër në prill 1999.

33. Ronald Mathews, Sons of the Eagle:Wandering in Albania, London, 1937

Një udhëtim i autorit nëpër vise të ndryshmeshqiptare, nxjerr këtë përshkrim interesantdhe mjaft të rëndësishëm për shqiptarët dhevendbanimet e tyre.

34. Nicholas William Bethell, The greatbetrayal: The untold story of KimPhilby's biggest coup, London, 1984

Nën mbikëqyrjen e agjentëve britanikë dheamerikanë, grupe të vogla mërgimtarësh shqip-tarë u trajnuan për t'u infiltruar në Shqipëriku ata do të shpërndanin propagandë, do tëbënin akte të sabotimit, do të rekrutonin burravendës dhe do të përgatitnin rrugën për njëinvazion më të rëndësishëm.

35. Vladimir E. Orel, A Concise HistoricalGrammar of the Albanian Language:Reconstruction of Proto-Albanian =[Gramatikë historike koncize e gjuhësshqipe: rikonstruktim i proto-shqip-tarëve], Leiden-Boston-Köln, 2000

36. John Foster Fraser, Pictures from theBalkans = [Fotografi nga Ballkani],London, New York, Toronto andMelbourne, 1912

Përshkrim i gjendjes së shteteve ballkanike nëprag të rënies së Perandorisë Osmane

37. David Smiley, Albanian Assignment,London, 1984

Kjo biografi tërheqëse rrëfen me hollësi dymisione të agjentit të inteligjencës britanikeme emrin Smile në vitet 1943 dhe 1944 përluftëtarët shqiptarë të rezistencës. Së pari mepartizanët komunistë dhe atëherë me grupetnacionaliste dhe monarkiste, ai ndihmoi tëorganizojë dhe të armatosë shqiptarët kundërforcave okupuese italiane dhe gjermane.Politika e autoriteteve londineze dhe grindjetvrasëse ndërmjet fraksioneve shqiptare tejkalo-hen, por aventura të ndryshme me guerilë,nganjëherë tragjike, absurde dhe prekëse dalinnë jetë.

38. Fred Abrahams, Human Rights Watch(Organization), Elizabeth Andersen,Human Rights Watch Staff,Humanitarian Law Violations inKosovo , New York, Washington,London, Brusels,1998

Ky raport është i bazuar në një hulumtim tëbërë në Kosovë, Mal të Zi dhe në Shqipërindërmjet majit dhe shtatorit 1998.

39. William Ash, Pickaxe and rifle: theStory of the Albanian People, London,1974

"Pickaxe and rifle" është një studim politikdhe sociologjik i Shqipërisë si shtet socialist nëEvropë. Asnjë histori adekuate nuk është pub-likuar në perëndim derisa William Ash eshkroi këtë libër.

40. Independent InternationalCommission on Kosovo,The KosovoReport, Conflict * InternationalResponse * Lessons Learned, Oxford

21


KOLEKSIONE

University Press, 2000.Ky libër dokumenton dhunën kundër tëgjitha viktimave pa marrë parasysh grupet etyre etnike dhe po ashtu edhe punën për paqedhe për pajtim ndërmjet grupeve të ndryshmeetnike në Kosovë dhe Serbi.

41. John Wilkes, The Illyrians, Oxford UK& Cambridge USA, 1992

John Wilkes përshkruan gjeografinë e tokaveIlire dhe hulumton rajonin në parahistori,periudhat greke, romake dhe atë mesjetare. Aidiskuton për artin e Ilirëve, kulturën einformimit, religjionin, traditat dhe po ashtuedhe gjuhën e Ilirëve dhe lidhjen e saj megjuhët Indo-Evropiane.

42. Joseph Buckley (Edit), KosovoContending Voices on BalkanInterventions, Michigan, USA, 2000

Ky vëllim prezanton shumë zëra në konfliktine Kosovës me vizione të debatueshme dhe medeklarata. Një koleksion jashtëzakonisht i llo-jllojshëm i eseve, memoareve, letrave dheintervistave që përbëhet nga një spektër ifuqishëm i pikëpamjeve mbi konfliktin nëKosovë dhe fushatën ajrore të NATO-s.

43. Constantine Anastasi Chekrez, ALBA-NIA: Past and Present, New York,1919

Një përmbledhje e historisë së Shqipërisë dhe eshqiptarëve, nga antika - periudhat kyçe të his-torisë së tyre - deri në Luftën e Parë Botërore,duke përfshirë të dhëna interesante të jetës,religjionit, ekonomisë, të karakteristikavenacionale, të migrimeve të shqiptarëve gjatëhistorisë dhe për perspektivat e këtij vendi.

44. Jason Tomes, King Zog: Seli-mademonarch of Albania, New

Baskerville, 2003.Libri më i kompletuar deri më tash përMbretin Zog.Një analizë jashtëzakonisht e ndritur e poli-tikës dhe diplomacisë së asaj periudhe. I gjal-lë dhe plot atmosferë, por i bazuar në njëhulumtim solid dhe i përpiktë, ky është njëimazh i jashtëzakonshëm i njërit nga figuratmë intriguese në historinë e Ballkanit tëshekullit XX.

45. Philip E. Auerswald and David P.Auerswald (Editors) The KosovoConflict: A Diplomatic HistoryThrough, Cambridge / The Hague,2000

Grumbullim i koleksionit përfundimtar tëdokumenteve zyrtare të pa klasifikuara që errethojnë këtë ngjarje. E pasur me detaje,Libri "The Kosovo Conflict" i vendos ngjar-jet në kontekst. Secili kapitull ka siparathënie një ese dhe një kronologji qëpërmbledh ngjarjet e atij kapitulli. Pjesakryesore e kapitullit përmban marrëveshjekyçe, fjalime, komunikata dhe deklarata tëorganizatave kryesore vendëse dhe ndërkom-bëtare të përfshira në Ballkan.

46. Stjuart E. Man, An HistoricalAlbanian-English Dictionary [Fjalorhistoric shqip-anglisht], London, NewYork, Toronto, 1948

47. Peter Gray (Editor), Sebastian Cox(Editor), Air Power History: TurningPoints from Kitty Hawk to Kosovo(Cass Series--Studies in Air Power,13), London, 2002

Ky vëllim ekzaminon teorinë dhe praktikën efuqisë ajrore nga zanafilla e tij e hershme.Kontribuesit janë tërhequr nga akademiadhe nga ushtria dhe ata përfaqësojnë disa ngaithtarët kryesorë botëror të kësaj çështje. Tëgjitha kohërat e rëndësishme të përdorimit tëfuqisë ajrore janë ekzaminuar: disa janë qar-tazi pika kthesë, derisa të tjerat prezantojnëzhvillim në vazhdimësi.Një kapitull i këtij libri ofron një përmbled-hje të hulumtimit të Air Historical Branchmbi aspektet strategjike të konfliktit tëKosovës të vitit 1999.

48. Miranda Vickers, James Pettifer,Albania: From Anarchy to a BalkanIdentity, London, 1997

Autorët na ofrojnë një analizë të asaj se simorali, religjioni, ekonomia, politika dheidentiteti kulturor i popullit shqiptar është

duke u ridefinuar dhe nuk lënë asnjë dyshimse e ardhmja e Shqipërisë është pashmang-shëm e lidhur me të ardhmen e Ballkanit sitërësi. Thënë shkurt, ata na tregojnë neve pseShqipëria është e rëndësishme.

49. Owen Pearson, Albania and King Zog(Independence, Republic andMonarchy 1908-1939), London, 2004

"Albania in the Twentieth Century, AHistory" prezanton një arritje jo paralele nëshkollimin në Shqipëri. Owen Pearsonprezanton një imazh të plotë të shekullit 20në Shqipëri, nga ndarja e saj nga PerandoriaOtomane në vitin 1908 deri në luftën eKosovës në vitin 1999. Në detaje magjepsëse,Pearson bën kronikë për monarkinë eMbretit Zog dhe kohën e luftës ku Shqipëriabëhet vend beteje për ushtritë greke, italianedhe gjermane.

50. Howard Clark, Civil Resistance inKosovo, London, 2000

Bota u zgjua tepër vonë për konfliktin ndër-mjet serbëve dhe shqiptarëve të Kosovës kurzaret ishin hedhur për luftë në vitet 1998-1999. Deri atëherë, vetë përmbajtja dhe sol-idariteti social i shqiptarëve të Kosovës në për-ballje me ultra nacionalizmit serb krijojmundësi për veprime parandaluese të cilatperëndimi i kishte nxitur. Më në fund,megjithatë, politika jo e dhunshme e shqip-tarëve të Kosovës pati sukses vetëm në shtyrjene luftës, jo në shmangien e saj.

51. George Croly, Mohammed Ali. TheAlbanian - born soldier who becamethe Pasha of Egypt = [Mohamed Aliu.Shqiptari - ushtarak i lindur i cili u bëPasha i Egjiptit], in Blackwood'sEdinburgh, Vol. XLIX, No. CCCIII,pp. 65 - 82, 1841

Një artikull i nxjerrë nga revista Blackwood'sEdinburgh në 18 faqe.

52. Ismail Kemal Bey, The Memoirs ofIsmail Kemal Bey, Edited by Story.Somerville (ed), Preface by WilliamMorton Fullerton, London, 1920

Memoare të Ismal Qemailit

53. Tom Bevan, The Insurgent Trail: A storyof the Balkans, London, Edinburgh,Dublin, and New York [s. a.]

Tregime të shkurtra nga Ballkani.

Përgatiti: Lavdije Rrahmani

22


NGJARJE NDËRKOMBËTARE

Zyra Botuese e NATO-s, nga Brukseli, sipas mar-rëveshjes së mëhershme, vazhdon të pasurojë depozi-turën e saj në BKUK me tituj të ri. Në Depoziturëne Bibliotekës së NATO-s në BKUK, si pjesë e rrjetitmë të gjerë të bibliotekës, ditë më parë kanë arriturtituj të ri të botuar gjatë vitit 2005, të cilat karakteri-zohen me tema nga aktivitetet dhe objektivat eAleancës si një organizatë transparente dhe jopoli-tike. Ndër titujt që vlen përmendur, të cilat njëkohë-sisht janë në dispozicion për lexuesit janë:"Menaxhimi i krizave", "Përgjigje ndaj terrorizimit","Tërmetet - të ndërlidhura me fatkeqësi", etj. Nëkëtë kontingjent dhuratash kanë arritur edhe materi-ale të tjera audio-vizuale.

Në bazë të marrëveshjes së nënshkruar më parë ndërm-jet BKUK-së dhe Bibliotekës Kombëtare të Rumanisë,Zëvendësshefi i Zyrës Rumune në Prishtinë z. GheorgheBucura, i bëri një vizitë zyrtare në BKUK ku u bised-ua për bashkëpunimin kulturor midis institucioneve tëKosovës dhe Institucioneve të Rumanisë. Z. Bucura,drejtorit të BKUK-së, Dr. Sali Bashotës, i ofroibashkëpunim në shumë sfera me interes reciprok ndër-mjet institucioneve kulturore të Rumanisë dhe të atyretë Kosovës. Bashkëpunimi do të përqendrohet kryesishtnë fushën e letërsisë, përkthimi të letërsisë shqipe dherumune dhe anasjelltas, pastaj në fushën e bibliotekarisëme shkëmbimin e ekspertëve, në fushën e etnografisëpërmes ekspozitave të ndryshme etj.

AGJENCIA NDËRKOMBËTARE E ISBN-së NDËRRON SELINË

Agjencia Ndërkombëtare e ISBN-së, e cila për më tepër se 30 vjet me radhë u ofron shërbime dhe informa-cione më se 160 agjencive të botës, nga muaji prill do të ndërrojë "shtëpinë e saj" nga Biblioteka Shtetëroretë Berlinit, do të bartet në Londër. Dr Hartmut Ualravens, drejtor aktual i Agjencisë Ndërkombëtare tëISBN-së, gjithashtu do t'i dorëzojë postin Z. Brian Green, duke konsideruar se me emërimin e Z. Brian nëkrye të Agjencisë Ndërkombëtare të ISBN-së, si drejtori i ri ekzekutiv, e sheh një të ardhme të mirë të koor-dinimit të sistemit të ISBN nga mbarë bota. Sipas tij, Brian Green ka punuar shumë ngushtë me ISBN përshumë vjet dhe i besohet të marrë përgjegjësitë e administrimit të ISBN-së.

Brian Green, vlerëson se marrja e kompetencave të përgjithshme të ISBN-së do të jetë një periudhë mjafte rëndësishme menaxhuese, sidomos në faktin kur tash do të fillojë aplikimi i ri i sistemit të numrave tëISBN-së.

BOTIME TË REJA PËRDEPOZITURËN E

BIBLIOTEKËS SË NATO-s

ZËVENDËSSHEFI I ZYRËSRUMUNE VIZ ITON BKUK-në

23


NGJARJE NDËRKOMBËTARE

FONDACIONIT SABRE DHE BIBLIOTEKA E KONGRESIT,NË PROJEKTIN PËR TË PËRKRAHUR BKUK-NË

Më 15 nëntor 2005, në Uashington DC,Fondacioni SABRE shënoi 35-Vjetorin e theme-limit të saj, me moton e quajtur "NdihmaHumanitare për Mendje".

Krahas përfaqësuesve të shumtë nga vende tëndryshme të botës, kësaj radhe në këtë përvjetor,edhe BKUK, përkatësisht Kosova mori pjesë.Gjatë kësaj ceremonie, u përfitua rasti për disku-time të dobishme me udhëheqësit e FondacionitSABRE, gjë që rezultoi me një iniciativë të për-bashkët ndërmjet Fondacionit SABRE dheBibliotekës së Kongresit, për një angazhimdypalësh të një projekt për të përkrahur BKUK-në për ndihmë me literaturë aktuale.

PROJEKTI "CLEVELAND CLINIC DISEASE MANAGEMENT" PËR SHKENCËN MJEKËSORE TË KOSOVËSeIFL-net Rrjeti për Informacione Elektronike për Biblioteka, për Konsorciumin e Bibliotekave Elektronike nëKosovë, nga shkurti i këtij viti, i ka ofruar qasje falas në materiale elektronike, përkatësisht tekste shkencore me përm-bajtje mjekësore. Këtë e ka realizuar përmes projektit "Cleveland Clinic Disease Management Project"

Botuesit potencialë të këtij projekti ofrojnë udhëzime dhe materiale për trajtimin e më se 150 sëmundjeve tëndryshme në këto fusha: Alergji dhe Imunologji, Kardiologji, Dermatologji, Endokrinologji, Gastrologji,Hematologji, Hematologji/Onkologji, Sëmundje Infektive, Nefrologji, Neurologji, Psikologji dhe Psikiatri,Sëmundje të Mushkërive, si dhe për shëndetin femëror.

PCG NDIHMON BIBLIOTEKAT EUNIVERSITETIT TË PRISHTINËS

Arend Kuester, drejtor i PCG-së (Publishers Communication Gruop) është duke punuar në projektinpërkrahës për Universitetin e Prishtinës, përkatësisht për bibliotekat e Universitetit të Prishtinës. Në njëtakim zyrtar, me përfaqësues të BKUK-së, në Boston, Kuester njoftoi për projektin e nisur për Kosovëndhe zhvillimin e korrespondenca me botues të shumtë nga tërë bota për qasje të lirë në publikimet e tyreshkencore. Ky projekt do të zgjasë dy vjet - nga dita e nënshkrimit të licencës. Gjithashtu, në kuadër tëkëtij projekti është realizuar qasja e lirë në shtatë tituj nga Royal Society, e cila do të zgjasë deri në fundtë vitit 2009. Këto janë revista multidisiplinare dhe janë të vlefshme për fusha të ndryshme nëUniversitetin e Prishtinës. http:// www. pubs.royalsoc.ac.uk.

24


BOTIME

KATALOGIMI ELEKTRONIK: AACR2 DHE METADATAT PËR BOTIMET SERIKEDHE MONOGRAFIKE, BKUK, PRISHTINË 2005.

Libri Katalogimi Elektronik: AACR2 dhe Metadatat për Botimet Serike dheMonografike, shtjellon aspekte të zhvillimit të bazës së të dhënave dhe të katalogimit,me rëndësi të veçantë për bibliotekarinë. Përkthimi i këtij libri vjen si një udhërrëfyesnë momentet më të nevojshme për bibliotekarinë në Kosovë, kur tashmë ka filluar pro-cesi elektronik i katalogimit nëpërmjet programit Apleh 500, si dhe i përdorimit tërregullave të reja të katalogimit, sipas AACR2-it.Libri është një përmbledhje shkrimesh të një mori autorësh eminent në fushë të kata-logimit, të cilët trajtojnë pikëpamje të reja të standardeve të përpunimit. Në saje tërëndësisë, këto punime njëkohësisht janë botuar edhe në revistën profesionaleamerikane "Cataloging & Classification Quarterly, nr.3-4, 2003".Këto tekste mbulojnë një fushë të gjerë veprimesh, si dhe paraqesin rezultatet më të reja në fushë të katalogimit elek-tronik në botë për botimet serike dhe monogrfaike; trajtohen probleme specifike nga AACR2-ja, ISBD-ja, MARC-u dhe ISSN-ja, e deri te Dublin Core. Po ashtu, në të trajtohen problemeve të ndryshme - përshkrimi i veprave tëartit, numri identifikues i objektit dhe VRA Core Categoties, pastaj nga skemat koduese, deri te skemat e metadatave,strategjia e metadatave e deri te çështjet e zbatimit të tyre në praktikë.Vlera e këtyre shkrimeve është në nivelin në të cilin diskutohen këto probleme; llojllojshmërinë e temave që trajto-hen në kontekstin e zhvillimeve dhe ndryshimeve të standardeve në fushë të bibliotekarisë, përkatësisht të AACR2;mënyrën se si bibliotekat ia kanë dalë të ecin karshi përparimeve bashkëkohore të teknologjisë së informacionit.

BIBLIOGRAFI E LETËRSISË ARTISTIKE E PËRKTHYER NË SHQIP GJATË VITEVE 1944 - 2000, TOENA, TIRANË 2004

Bibliografja e njohur - znj. Vjollca Hysenbegas, pas punës disavjeçare, arriti të kurorë-zojë me sukses punën e saj me botimin e veprës bibliografike "Bibliografi e letërsisëartistike e përkthyer në shqip 1944 - 2000", e cila nga përmasat dhe kriteret e hartim-it, është, në të vërtetë, një histori e letërsisë botërore të përkthyer në shqip. Përkthimi i letërsisë së huaj përthithi në këtë periudhë kohore frymëzimin dheenergjinë e qindra njerëzve të talentuar e të mësuar, të cilët, duke mos pasur mundësie duke mos u lejuar të thonë lirisht mendimin e tyre individual në fusha të dijes të kul-turës, ata iu drejtuan kulturës shqiptare, punuan për të, nëpërmjet përçimit në shqip tëkulturës dhe të mendimit filozofik e artistik botëror. Kjo veprimtari e fuqishme mevlera të shquara, u pasqyrua dhe doli në dritë, nëpërmjet kësaj bibliografie të hartuarnga znj. Hysenbegas.Kjo bibliografi u bën homazh të gjithë atyre përkthyesve që s'janë më mes nesh dhe imotivon për përkthim cilësor të gjithë ata që vijojnë të kontribuojnë në fushën e përk-thimeve.Kjo bibliografi, që përfshin 2300 njësi bibliografike, me 558 faqe, është e rënditur sipasmbiemrit të autorëve, kurse për librat me shumë autorë ose pa autor, është e radhitur sipas titujve të librave. Libri përmban edhe një indeks shumë të pasur, që përfshin treguesit alfabetik sipas titujve, autorëve të përkthyer nëshqip, përkthyesve, redaktorëve, piktorëve, ilustratorëve, përshtatësve, mbledhësve, autorëve të parathënieve, tëpasthënieve e të shënimeve, si dhe në fund fare - i botuesve. "Bibliografia e letërsisë artistike e përkthyer në shqip 1944 - 2000", e hartuar mbi kritere shkencore, e plotë, e për-piktë dhe pa asnjë kapërcim, është një bibliografi model nga më të saktat, me të mirat dhe më interesantet në kul-turën tonë.Kjo bibliografi, që është një dokument i hollësishëm, do të vlejë si një libër reference, si një manual i çmuar për këdoqë dëshiron të dijë për përkthimin e letërsisë artistike në Shqipëri.

GJ. BERISHA

Java e Bibliotekës · Vjersha të zgjedhura për fëmijë, botim i Qendrës për Edukim dhe...

Documents

Transcript of Java e Bibliotekës · Vjersha të zgjedhura për fëmijë, botim i Qendrës për Edukim dhe...