Jana Paw∏a II wojna z ludêmihumanizm.net.pl/papiez.pdf · 2019. 12. 18. · ˝ycia...

Bez mi∏osierdziaJana Paw∏a II wojna z ludêmi

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Bez mi∏osierdziaJana Paw∏a II wojna z ludêmi

Pod redakcjà Andrzeja Dominiczaka

Wydawnictwo PrometeuszWarszawa 2004

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Redakcja: Andrzej DominiczakKorekta: Katarzyna NadanaOpracowanie graficzne, projekt ok∏adki: Juan Rivera© Copyright by Andrzej Dominiczak, Warszawa 2004© Copyright by Towarzystwo Humanistyczne „Prometeusz”,

Warszawa 2004 www.prometeusz.org

Wydanie pierwsze 2004

ISBN 83-916550-8-3

Wszelkie prawa zastrze˝one. ˚adna cz´Êç tej publikacji nie mo˝e byçpowielana, rozpowszechniana ani dystrybuowana za pomocà urzàdzeƒelektronicznych, mechanicznych, kopiujàcych, nagrywajàcych ani w ˝a-den inny sposób bez uzyskania pisemnej zgody wydawcy. Wyjàtek sta-nowià krótkie fragmenty tekstu cytowane w recenzjach i innych artyku-∏ach na temat ksià˝ki.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Spis treÊci

1. Piotr ZawodnyBre˝niew Watykanu ..................................................................... 7

2. Andrzej Dominiczak (red.)Monarcha absolutny .................................................................... 11

3. Carl Bernstein, Marco PolitiCóry Ewy – Jan Pawe∏ II nie lubi kobiet ....................................... 17

4. Piotr SzumlewiczCzy papie˝ jest cz∏owiekiem? ....................................................... 30

5. M.A. ShaikhJan Pawe∏ II agentem CIA ............................................................. 35

6. Paul L. WilliamsPapie˝ i mafia ............................................................................... 39

7. Patrick InnisÂwi´ci i grzesznicy - czy Watykan nie widzi ró˝nicy? .................. 45

8. Joseph AaronUwaga – z∏y papie˝! ..................................................................... 48

9. Peter SchwartzWiara czy rozum? ......................................................................... 52

10. Andrzej DominiczakBiedni do zbawienia koniecznie potrzebni ................................... 55

11. Gra˝yna ZagaCzarny jak Polak ........................................................................... 59

12. Andrzej Dominiczak (red.)Wojty∏a Chazarem ......................................................................... 61

13. Francois TremblayPo co Bogu przeprosiny? .............................................................. 67

14. Agnieszka Wo∏k-¸aniewskaPapie˝ jak ˝ywy ............................................................................ 73

15. George MonbiotCzy˝by Jan Pawe∏ II by∏ gejem? .................................................... 80

16. Gra˝yna ZagaJego ÂwiàtobliwoÊç nie bawi si´ w Indian .................................... 83

17. Marek KrakowskiPapieski lek na z∏o kapitalizmu ................................................... 86

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

18. Adam CiochPapie˝ na dopingu ........................................................................ 93

19. Matthew SharpPapie˝ uwierzy∏ w ewolucj´! ......................................................... 96

20. Artyku∏ redakcyjnyDo cholery z cichymi! ................................................................. 103

21. Marc MacGuiganPapie˝ nie rozumie demokracji ................................................... 106

22. Rory CarrolKawa∏ek starego papie˝a dla nowej katedry .............................. 111

23. Piotr ZawodnyCzytaj˝e papie˝u ......................................................................... 113

24. Andrzej DominiczakBaba czy truskawki? .................................................................. 116

25. Gianni GinzburgPomy∏ka „nieomylnego” ............................................................. 119

26. Andrzej DominiczakWojty∏a! Wojty∏a! Wojty∏a! ......................................................... 126

27. George MonbiotPapie˝ szerzy AIDS ..................................................................... 128

28. Frank R. ZindlerProgram na rzecz Êmierci ........................................................... 131

29. Jan BrazilKawiarniany papie˝ .................................................................... 133

30. Anna KalenikMultimedialny bohater masowej wyobraêni ............................... 136

31. Juan RiveraBatiuszka Wojty∏a ...................................................................... 140

32. Mariusz AgnosiewiczMa∏y wielki papie˝ ..................................................................... 144

Od wydawcy ............................................................................... 158

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

„Bre˝niew Watykanu” – tak nazwaliÊmy pana papie˝a 5 lat te-mu. DziÊ powtarza to po nas s∏ynny „The New York Times”.

Z Karolem Wojty∏à nawet komuniÊci obchodzili si´ lepiej ni˝z jajkiem. Gdy wybory wynios∏y go na kierownicze stanowiskojednej z g∏ównych religii Êwiatowych, sta∏ si´ cz∏owiekiem niety-kalnym, nie mówiàc ju˝ o tym, ˝e dla wyznawców katolicyzmu –nieomylnym i Êwi´tym. Zbruka∏ go 4 maja 2002 r. w sposób nie-bywa∏y, jak pierwszà lepszà wybitnà postaç, najg∏oÊniejszy i naj-powa˝niejszy dziennik amerykaƒski „The New York Times”.

Bill Keller nawet nie stara si´ przygotowaç czytelnika na bluê-nierstwa, w jakie obfituje jego publikacja. Ju˝ tytu∏ wali wiernychsierpowym: Czy papie˝ jest katolikiem? Potem jest jeszcze lepiej.Autor wzdycha na wst´pie: „Papie˝ Jan Pawe∏ II koƒczy w tymmiesiàcu 82 lata i z ka˝dym dniem widaç coraz wyraêniej, ˝e jestÊmiertelny. W trakcie spotkania z kardyna∏ami amerykaƒskimiz trudem panowa∏ nad cia∏em, mówi∏ tak niezrozumiale, ˝e a˝z ˝alu chcia∏o si´ odwróciç wzrok. Ale nie odwracajmy. Prawda –jakkolwiek niemi∏a i rzadko artyku∏owana otwarcie – jest taka, ˝eobecny kryzys KoÊcio∏a katolickiego nie jest tylko przykrym incy-dentem w ˝yciu tego ukochanego przez wiernych dostojnika. Tokryzys jego autorstwa. Kryzys i wykrycie afery notorycznego wy-

7

Bre˝niew Watykanu

Piotr Zawodny

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

korzystywania dzieci i m∏odzie˝y przez ksi´˝y katolickichw celach seksualnych i cynicznego ukrywania tego faktu przezhierarchi´ pozbawi∏ Jana Paw∏a II nimbu doskona∏oÊci i tarczychroniàcej przed krytykà. Nie mo˝e byç wàtpliwoÊci, ˝e sednemskandalu nie jest zmuszanie nieletnich do seksu – stwierdzaKeller – jego jàdro stanowi chroniczna niezdolnoÊç hierarchii dozrozumienia istoty rzeczy, do poczuwania si´ do nakazu opiekii ochrony dzieci. (...) Papie˝ boleje, ˝e skandal powoduje erozj´ za-ufania wiernych do KoÊcio∏a. Ale jest odwrotnie. Reakcja katoli-ków amerykaƒskich na t´ plugawà afer´ jest tak gwa∏towna, boczujà oni, ˝e si´ im nie ufa. Ten brak zaufania to spuÊcizna JanaPaw∏a II. Paradoksem polskiego papie˝a jest to, ˝e nawet jeÊlis∏usznie przypisywano mu zas∏ugi w obaleniu bezbo˝nego komu-nizmu, to stworzy∏ on coÊ na kszta∏t partii komunistycznejw KoÊciele. Karol Wojty∏a uformowa∏ hierarchi´ nie tolerujàcà od-miennego myÊlenia, nie poczuwajàcà si´ do odpowiedzialnoÊci zaczyny swych podw∏adnych, trzymajàcà wszystko w sekrecie i nieorientujàcà si´ w realiach ˝ycia wiernych. Oni udajà, ˝e przewo-dzà, my udajemy, ˝e ich s∏uchamy – diagnozuje Keller stosunkimi´dzy wiernymi a liderami KoÊcio∏a, przekszta∏cajàc znane po-rzekad∏o z bloku wschodniego. To nie jedyne odniesienie do re-aliów socjalizmu w jego artykule: „Jak partia komunistycznaw czasach Bre˝niewa, Watykan egzystuje przede wszystkim po to,by umacniaç swà w∏adz´. Lojalni katolicy sà boleÊnie rozczarowa-ni; mieli nadziej´, ˝e obecny kryzys przyczyni si´ do odrodzeniaKoÊcio∏a. Nikt nie formu∏uje tego tak otwarcie, lecz wielu katoli-ków zdaje sobie spraw´, ˝e czas reform dojrzewa, bo dni papie˝asà policzone. Oczekujà, ˝e niebawem wy∏oniony zostanie nowy,energiczny lider. Byç mo˝e. Ale podobnie jak komuniÊci, Jan Pawe∏II z rozmys∏em skonstruowa∏ koÊcielny Kreml tak, by nie by∏ ∏a-two podatny na reformy. Rozszerzy∏ uprawnienia kurii – watykaƒ-skiego odpowiednika partii komunistycznej – i zaludni∏ jà reakcyj-nymi konserwatystami. Zakaz kap∏aƒstwa kobiet zabezpieczy∏piecz´cià papieskiej nieomylnoÊci, by nast´pca nie móg∏ tej teorii∏atwo zmodernizowaç. Nauczy∏ biskupów, ˝e pos∏uszeƒstwo jestwarunkiem awansu. Zaalarmowany, ˝e ksi´˝a przejawiajà popu-

8

Piotr Zawodny

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

listyczne sympatie wobec wiernych, przekszta∏ci∏ seminariaw ostoje konformizmu i wykreowa∏ generacj´ m∏odych, konserwa-tywnych kleryków nie wiedzàcych, jak rozmawiaç z wiernymi”.

Kompas papie˝a nie pokazuje g∏asnosti – pisze Keller przyta-czajàc dekret papieski, na mocy którego teolodzy z uniwersytetówkatolickich zmuszeni sà Êlubowaç wiernoÊç doktrynalnej ortodok-sji, co wywo∏uje obawy biskupów, ˝e przyczyni si´ to do uwiàdu˝ycia intelektualnego i uniemo˝liwi dyskusj´. Wiadomo ju˝, ˝epapie˝ odrzuci∏ podanie si´ do dymisji kard. Lawa, bo obawia∏ si´,by wierni nie pomyÊleli, ˝e ich Êwieckie opinie majà jakiÊ wp∏ywna KoÊció∏. Law zaraz po powrocie z Watykanu po∏o˝y∏ kres ini-cjatywie bostoƒskich katolików utworzenia stowarzyszenia radparafialnych. Czy to nie sowieckie? – zapytuje autor, zauwa˝ajàc,˝e walka w obronie KoÊcio∏a jest wycinkiem szerszych zmagaƒ ra-sy ludzkiej i si∏ tolerancji z absolutyzmem.

Zdaniem Kellera KoÊció∏ katolicki przez ca∏e wieki nie by∏ osto-jà „wartoÊci katolickich”, ale instytucjà, która da∏a nam wyprawykrzy˝owe i inkwizycj´. Zaczyna∏o si´ to zmieniaç po II SoborzeWatykaƒskim, który rozluêni∏ gorset kontroli aparatu papieskiegoi podkreÊla∏ wag´ indywidualnego sumienia. Pawe∏ VI nosi∏ si´z zamiarem ∏agodniejszego podejÊcia do kwestii kontroli urodzin:powo∏a∏ rad´ z∏o˝onà z prominentnych katolików Êwieckich, któ-ra zdecydowanie opowiedzia∏a si´ za liberalizacjà. Jednak po na-myÊle sk∏oni∏ si´ ku ca∏kowitemu zakazowi antykoncepcji. Przy-puszcza si´ – pisze Keller – ˝e papie˝a przekona∏ do tego jedencz∏owiek, jego póêniejszy nast´pca: Karol Wojty∏a, ho∏dujàcy naj-surowszemu, doktrynalnemu podejÊciu do etyki seksualnej i opo-wiadajàcy si´ za hierarchicznym modelem zarzàdzania KoÊcio-∏em.

Katolicy zabiegali u Jana Paw∏a II o rozwa˝enie z∏agodzeniazakazu u˝ywania kondomów „ratujàcych ˝ycie w dobie AIDS”, alepozosta∏ on niewzruszony. Ârodki antykoncepcyjne sà dlaƒ rów-noznaczne z ludobójstwem jako „z∏o samo w sobie”, grzech, zaktóry grzesznicy skazani sà na wieczne piek∏o. Ogromna wi´k-szoÊç ma∏˝eƒstw katolickich postawiona zosta∏a w jednym szere-gu z Hitlerem i Pol Potem – Keller cytuje komentarz Charlesa

9

Bre˝niew Watykanu

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Morrisa, autora historii katolicyzmu amerykaƒskiego. Doprowa-dzi∏o to – pisze autor „NYT” – do lekcewa˝enia nauczania papie-skiego w kwestiach rozwodu, ponownego Êlubu, aborcji, konkubi-natu, homoseksualizmu i wielu innych poczynaƒ pot´pianychprzez Watykan jako gwa∏càce prawa naturalne. Wydaje si´, ˝egdyby nakazy KoÊcio∏a nie by∏y tak rozbie˝ne z poglàdami wier-nych w kwestiach seksu i p∏ciowoÊci, gdyby KoÊció∏ okaza∏ si´ in-stytucjà bardziej kolegialnà, by∏by w stanie wczeÊniej i màdrzejpodejÊç do problemu napastowania dzieci.

W USA wzrasta liczba katolików – stwierdza Keller – którzydyskretnie odmawiajà pos∏uszeƒstwa Rzymowi, kultywujàc jed-noczeÊnie wiar´ i wi´ê ze swymi parafiami, jeÊli obsadzone sà oneprzez ksi´˝y bli˝szych ich przekonaniom. JeÊli nie – zachowujàwiar´ w sercach. Czy KoÊció∏ kiedyÊ si´ zreformuje, czy te˝ b´dzie,jak dotàd, dryfowa∏ lub ulegnie roz∏amowi? Nie wiem – konkludu-je Keller. – Ciekawi mnie jednak, jak d∏ugo wiara wytrzyma takàpresj´ hipokryzji? Okres ochronny na papie˝a trwa∏ dotàd ca∏yrok, od lat. Tylko nieliczni, tacy jak my k∏usownicy, decydowalisi´ go naruszaç. „NYT” i inne media USA zawsze traktowa∏y J.P. 2z rewerencjà, unikajàc frontalnych krytyk, nawet jeÊli mia∏y po te-mu podstawy. Teraz, gdy skandal pedofilski przeora∏ KoÊció∏i ÊwiadomoÊç jego owieczek, nic ju˝ nie jest, jak by∏o. Na raziew Ameryce. W Polsce lud bo˝y wcià˝ b´dzie krzewi∏ kult swegoÊwi´tego ojca i czci∏ go z niezmiennym, impregnowanym na wy-mow´ faktów, ba∏wochwalstwem. „New YorkTimes”? Ha! Wszakka˝de katolickie dzieci´ wie, ˝e to ˝ydowska gazeta.

„Nie“, nr 20, 2002

10

Piotr Zawodny

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Z okazji XXV rocznicy pontyfikatu Jana Paw∏a II szwajcarskiteolog Hans Küng oskar˝y∏ papie˝a, ˝e umacniajàc hierarchicznà,sztywnà i scentralizowanà struktur´ w∏adzy, która d∏awi wolnoÊçs∏owa i ekspresj´ uczuç religijnych, sprawi∏, i˝ KoÊció∏ popad∏w kryzys, który stawia pod znakiem zapytania samo przetrwanietej instytucji.

„Papie˝ wprowadzi∏ ÊciÊle scentralizowany zarzàd oraz ogrom-nà iloÊç obowiàzków i zakazów, pod których ci´˝arem KoÊció∏ nie-mal wyzionà∏ ducha” – powiedzia∏ Küng w wywiadzie dla w∏o-skiego dziennika „Corriere della Sera“. Pod jego w∏adzà watykaƒ-ski okr´t cofnà∏ si´ w czasie i sta∏ si´ Êredniowiecznà galerà doprzewozu niewolników, którzy nie majà nic do powiedzenia, mu-szà byç pos∏uszni, modliç si´, p∏aciç i cierpieç” – doda∏ teolog.

Polityka Jana Paw∏a II sprawi∏a, ˝e wiarygodnoÊç KoÊcio∏a, któraby∏a najwy˝sza za pontyfikatu Jana XXIII, spad∏a dzisiaj niemal dozera. Dla KoÊcio∏a katolickiego pontyfikat Wojty∏y okaza∏ si´ praw-dziwà kl´skà. Ten schorowany cz∏owiek, który ju˝ dawno powinienustàpiç, dla wielu ludzi sta∏ si´ symbolem KoÊcio∏a, który za pi´knàfasadà skrywa moralny rozk∏ad i skostnienie. Dziedzictwem tego pa-pie˝a b´dzie ca∏y zast´p skrajnie konserwatywnych biskupów, któ-rzy sà nielubiani i niekompetentni. W wielu krajach europejskich,

11

Monarcha absolutny

Andrzej Dominiczak (red.)

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

w wielu parafiach nie ma ju˝ ksi´dza. Od KoÊcio∏a odchodzà kobie-ty. Win´ za to ponosi równie˝ papie˝ i jego nieugi´te stanowiskow sprawie antykoncepcji i kap∏aƒstwa kobiet – doda∏ Küng.

Küng nie jest jedynym teologiem, który podda∏ krytyce poglà-dy i polityk´ papie˝a. Na przyk∏ad na synodzie w Afryce w roku1994 biskup Ernest Kombo z Konga rzuci∏ obecnemu papie˝owiwyzwanie, wyra˝ajàc nadziej´, ˝e kobiety doczekajà si´ miano-waƒ na najwy˝sze urz´dy w koÊcielnej hierarchii, nawet na stano-wiska „Êwieckich kardyna∏ów”. W dokumencie koƒcowym tego˝synodu uczestnicy wyrazili „oburzenie” z powodu „dyskryminacjii marginalizacji roli kobiet w KoÊciele i spo∏eczeƒstwie” i podj´liuchwa∏´ o koniecznoÊci ich dopuszczenia do ró˝nych szczebli de-cyzyjnych w hierarchii katolickiej.

Zamieniwszy sprawy seksu i p∏ci (takie jak rozwody, ma∏˝eƒ-stwa ksi´˝y, kap∏aƒstwo kobiet, antykoncepcj´) w pole bitwy, naktórym egzekwuje swojà w∏adz´, Jan Pawe∏ II napotyka coraz sil-niejszy opór ksià˝àt KoÊcio∏a, którym przeszkadzajà jego uprze-dzenia, które majà ich zdaniem pod∏o˝e kulturowe.

Wbrew jasno wyra˝onemu stanowisku Watykanu, ˝e KoÊció∏nie zajmie si´ kwestià diakonatu kobiet, mediolaƒski kardyna∏Carlo Maria Martini (cz´sto wymieniany jako kandydat na przy-sz∏ego papie˝a) zaproponowa∏ rozwa˝enie mo˝liwoÊci reformyw tym zakresie. Przypomnia∏ te˝, ˝e celibat ksi´˝y wprowadzonona mocy decyzji podj´tej ongiÊ przez KoÊció∏, którà mo˝na zmie-niç, a w udzielonym BBC wywiadzie nie kry∏ za˝enowania waty-kaƒskim zakazem udzielania komunii ludziom ponownie zawie-rajàcym ma∏˝eƒstwa i rozwiedzionym.

Przewodniczàcy Konferencji Episkopatu Niemiec, biskup KarlLehman z Moguncji, poszed∏ jeszcze dalej, wyst´pujàc do Rzymuz oficjalnà proÊbà o zniesienie bàdê z∏agodzenie owego rygory-stycznego zakazu, decyzj´ w tym wzgl´dzie pozostawiajàc sumie-niu samych par. W odpowiedzi, na polecenie papie˝a, kardyna∏Ratzinger zakaza∏ biskupom niemieckim podejmowania samo-dzielnych decyzji w tej sprawie. Za prób´ zmiany papieskiego de-kretu Lehmann poniós∏ kar´ – na konsystorzu w roku 1995 nieotrzyma∏ kardynalskiego kapelusza.

12


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

W Wielkiej Brytanii kardyna∏ Basil Hume (jeszcze jeden kandy-dat na papie˝a na ostatnim konklawe) nazwa∏ mi∏oÊç homoseksu-alnà, którà encyklika „Veritatis splendor“ zalicza do grzechówÊmiertelnych, doÊwiadczeniem wzbogacajàcym osobowoÊç.

W styczniu 1995 roku wezwanego do Watykanu francuskiegobiskupa Jacques’a Gaillota bez uprzedzenia pozbawiono diecezjiza uparte opowiadanie si´ za ma∏˝eƒstwami ksi´˝y, u˝ywaniemprezerwatyw przez nosicieli wirusa HIV oraz poszanowaniemtrwa∏ych zwiàzków homoseksualnych.

W obliczu masowych protestów przeciwko jego odwo∏aniu(Gaillotowi dano dwanaÊcie godzin na z∏o˝enie „dobrowolnej” re-zygnacji, lecz odmówi∏) przewodniczàcy Konferencji EpiskopatuFrancji, Joseph Duval, z∏o˝y∏ w publicznej telewizji w Normandiinast´pujàce oÊwiadczenie:

„Jest to autorytarna decyzja, nie do zaakceptowania przez spo-∏eczeƒstwo, a nawet przez KoÊció∏. Wierni pragnà konsultacjii dialogu. Tymczasem ostatnio mno˝à si´ autorytarne posunićiaWatykanu, takie jak Katechizm KoÊcio∏a Powszechnego, encykli-ka o moralnoÊci („Veritatis Splendor“), zakaz wyÊwićania kobiet,zakaz udzielania komunii Êwi´tej rozwiedzionym i ˝yjàcym w no-wych zwiàzkach ma∏˝eƒskich. Posunićia te czynià z KoÊcio∏a or-ganizacj´ skostnia∏à, zamkni´tà“.

Rok póêniej biskupi francuscy wydali broszur´ na temat HIV,w której, wbrew sztywnemu stanowisku Rzymu, stwierdzajà, ˝ew niektórych przypadkach stosowanie prezerwatyw to „koniecz-noÊç”. Poglàd ten popar∏ jako wybór „mniejszego z∏a” nawet zna-ny holenderski tradycjonalista, biskup Adrianus Simonisz Utrechtu.

W roku 1996 protegowany papie˝a, arcybiskup ChristophSchönborn z Wiednia, wybrany przez niego do poprowadzeniawielkopostnych rekolekcji w Watykanie, wyrazi∏ zbie˝nà opini´,stwierdzajàc: „Nie wolno dopuÊciç, by mi∏oÊç nios∏a Êmierç”.

Naczelnym problemem tego pontyfikatu pozostaje sprawa de-mokracji we w∏asnym domu. Czy Jan Pawe∏ II, tak walczàcy o pra-wa demokratyczne w Polsce i na ca∏ym Êwiecie, dalej b´dzie rzà-dzi∏ KoÊcio∏em jak monarchià absolutnà? – zastanawia∏o si´ wie-

13

Monarcha absolutny

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

lu francuskich katolików w czasie afery z Gaillotem. Zdaniem by-∏ego genera∏a zakonu benedyktynów, biskupa Remberta Weaklan-da z Milwaukee, Karol Wojty∏a „ogromnie si´ obawia, aby do Ko-Êcio∏a nie wkrad∏y si´ wolnoÊç i demokracja”.

Papie˝ odmawia wypowiedzi na ten temat. W opublikowanymw roku 1994 Podrćzniku dla duchowieƒstwa podkreÊla, ˝e „fa∏-szywe pojćia demokracji niszczà hierarchicznà struktur´ KoÊcio-∏a, ustanowionà z woli Boskiego Za∏o˝yciela”. Niemniej problemów ciàgle narasta, tak˝e dlatego, ˝e inne KoÊcio∏y chrzeÊcijaƒskiewzi´∏y si´ z nim, cz´sto z dobrym skutkiem, za bary. Równie˝ wie-lu katolików domaga si´ wi´kszego g∏osu w sprawach wiary.

Sposób sprawowania rzàdów przez Jana Paw∏a II praktyczniezahamowa∏ plany zbli˝enia jego KoÊcio∏a z innymi KoÊcio∏amichrzeÊcijaƒskimi, w których zasady demokracji urzeczywistniajàspecjalne zgromadzenia. Za jego pontyfikatu uczyniono wieleprzyjacielskich gestów, ale ˝adnego istotnego post´pu. Niemniejto w∏aÊnie g∏ownie w KoÊciele katolickim zaczynajà narastaçwzajemne niechći i urazy. Co miesiàc papie˝ otrzymuje niepoko-jàce raporty z Sekretariatu Stanu. W∏adcze metody sprawowaniaw∏adzy przez Watykan przyspieszy∏y powstanie masowych ru-chów opozycyjnych, wyra˝ajàcych swe niezadowolenie przez ak-cje zbierania podpisów. „To my jesteÊmy KoÊcio∏em!” – brzmi ichbojowe zawo∏anie. „O tym, co dotyczy wszystkich, powinni decy-dowaç wszyscy” – dodajà. Sà to protesty bez precedensu. W Au-strii, gdzie na nast´pc´ kardyna∏a Königa Jan Pawe∏ II wyznaczy∏konserwatywnego kardyna∏a Wiednia, Hermana Gröra (w roku1995, wskutek oskar˝eƒ o pedofili´, musia∏ go odwo∏aç), w prze-kazanej episkopatowi, podpisanej przez pó∏ miliona wiernych pe-tycji, oddolny ruch katolików za˝àda∏ rozpatrzenia sprawy celiba-tu ksi´˝y, wi´kszej demokracji w KoÊciele i wi´kszego wp∏ywu Ko-Êcio∏a lokalnego na mianowanie biskupów. (Biskupi sà wybieraniprzez papie˝a z tajnej listy kandydatów, dostarczonej przez jegonuncjusza). Ruch protestacyjny rozszerzy∏ si´ na Niemcy, Francj´,W∏ochy, Belgi´ i Stany Zjednoczone. W Niemczech reformatorzykatoliccy zebrali pó∏ miliona podpisów, a wydzia∏ teologii katolic-kiej w Tybindze publicznie wystàpi∏ do Watykanu z apelem o zre-

14


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

habilitowanie teologa Hansa Künga, podkreÊlajàc, i˝ nigdy nie ˝à-da∏ pozbawienia go katedry za rzekome odst´pstwa doktrynalne.

Amerykaƒscy katolicy wyrazili swoje zastrze˝enia ustami w∏a-snych hierarchów. W czerwcu 1995 roku ponad czterdziestu bi-skupów podpisa∏o dwunastostronicowe oÊwiadczenie, ganiàcewtràcanie si´ Watykanu do polityki episkopatu Stanów Zjedno-czonych. Sygnatariusze skrytykowali os∏abianie przez Kuri´ roliKrajowych Konferencji Episkopatów i praktyk´ narzucania przezRzym blisko miliardowi wiernych decyzji zawartych w dokumen-tach og∏aszanych bez ˝adnych konsultacji. „Ju˝ od kilku lat w wa-tykaƒskich dokumentach o ró˝nym stopniu wa˝noÊci dokonujesi´ w powszechnym odczuciu systematycznej reinterpretacji doku-mentów Vaticanum II, by poglàdy reprezentowane tam przezmniejszoÊç przedstawiç jako rzeczywiste stanowisko Soboru” –napisali. Czarnym charakterem tej historii by∏ dla nich niewàtpli-wie Karol Wojty∏a.

Papie˝ „coraz mocniej przypiera wiernych do muru i jeÊli b´-dzie robi∏ to dalej, mo˝e doprowadziç do podzia∏u w KoÊciele” –ocenia biskup Weakland.

W roku 1995 Jan Pawe∏ II wy∏adowa∏ swój gniew na biskupach,„którzy sk∏onni sà zaniedbywaç si´ w obowiàzku przestrzeganiapraktyk ustanowionych i popartych prawem kanonicznym”.Oznacza∏o to, innymi s∏owy, dystansowanie si´ przez wielu z nichod zasad, z którymi si´ nie zgadzajà.

Kryzys ten – kryzys nawet w oczach tych osób w KoÊciele, któ-re podziwiajà i zgadzajà si´ z wieloma poglàdami Jan Paw∏a II –widaç równie˝ po zmniejszajàcych si´ t∏umach, jakie witajà gow europejskich krajach podczas powtórnych wizyt. Na przyk∏adw maju 1995 roku Praga przyj´∏a go oboj´tnie. Na odprawionà namiejskim stadionie msz´ przyby∏o tylko szeÊçdziesiàt tysićywiernych, o dziewi´çset czterdzieÊci tysićy mniej ni˝ w roku1990.

Kilka tygodni póêniej, w Belgii, w mszy przed bazylikà w Ko-ekelbergu uczestniczy∏o trzydzieÊci pi´ç tysićy wiernych. Wizytazorganizowana przez biskupów belgijskich trwa∏a dwadzieÊciacztery godziny. 4 czerwca w Brukseli, na spotkaniu papie˝a

15

Monarcha absolutny

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

z dawnymi kolegami z Kolegium Belgijskiego w Rzymie (gdziemieszka∏ w latach 1946–1948), kardyna∏ Schotte gorzko poskar-˝y∏ si´ obecnym: „Ojciec Âwi´ty pragnà∏ przyjechaç do Belgii natrzy dni, ale belgijscy biskupi nie chcieli goÊciç go tak d∏ugo”.

Jan Pawe∏ II jest coraz bardziej samotny – jako cz∏owiek i jakog∏owa KoÊcio∏a.

Na podstawie doniesieƒ agencyjnych i ksià˝ki „Jego ÊwiàtobliwoÊç Jan Pawe∏ II

i nieznana historia naszych czasów”

16


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Korytarzami pa∏acu sz∏a kobieta. Towarzyszy∏ jej m´˝czyznaw ciemnym garniturze, ale nie rozmawiali. Nie poÊwi´ca∏a uwagiszybko mijanym posàgom, gobelinom i freskom. W jednej z kom-nat rzuci∏a okiem na starà Bibli´, le˝àcà na pi´knie rzeêbionymmarmurowym stole, ale choç te kunsztowne przedmioty jà cieka-wi∏y, nie robi∏y na niej wra˝enia. Przywyk∏a do ró˝nych cudów te-go Êwiata. Rzym, Nowy Jork, Londyn czy Genew´ zna∏a równiedobrze jak wielkie miasta w Afryce, Azji i Ameryce ¸aciƒskiej.Zresztà tego poranka, 18 marca 1994 roku, nie przeznaczy∏a nazwiedzanie. Przyby∏a tu w konkretnej sprawie – pomówiç o kobie-tach, matkach i rodzinach. Delikatnie i z uczuciem, jeÊli trzebaszczerze, ale i bardzo twardo.

W Sali Klementyƒskiej dostrzeg∏a tron – w tej chwili pusty, leczmajestatyczny – ale m´˝czyzna w ciemnym garniturze powiód∏ jàÊpiesznie innym korytarzem.

Jan Pawe∏ II czeka∏ w swoim gabinecie. Przez wszystkie lata je-go pontyfikatu kobiety stanowi∏y problem, a przynajmniej tak naokràg∏o pisa∏a Êwiatowa prasa. W mediach ciàgle mówionoo aborcji, o tym, ˝e papie˝ odmawia kobietom prawa wolnego wy-boru albo ˝e nie pozwala im byç kap∏ankami. Ciàgle oskar˝ano goo wstecznictwo oraz nieczu∏oÊç na aspiracje i potrzeby wspó∏cze-

17

Córy Ewy(Jan Pawe∏ II nie lubi kobiet)

Carl Bernstein, Marco Politi

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

snych kobiet. Te zarzuty sprawia∏y mu przykroÊç. Dowiadujàc si´o nich z dostarczanych mu wyciàgów informacji, reagowa∏ jedy-nie zmarszczeniem brwi.

To, co sàdzi∏ o swoim stosunku do kobiet, bardzo ró˝ni∏o si´ odnegatywnego obrazu stworzonego przez media. Zna∏ siebie. O ko-bietach myÊla∏ zawsze z najg∏´bszà czu∏oÊcià. Czy˝ nie uwa˝a∏ ichza istoty niezastàpione, nadzwyczajne? Czy˝ w specjalnie napisa-nym liÊcie apostolskim „Mulieris dignitatem” („O godnoÊci kobie-ty”), nie oznajmi∏, ˝e „kobieta stanowi szczególnà wartoÊç osobo-wà ze wzgl´du na swojà kobiecoÊç”? Czy˝ nie z∏o˝y∏ lirycznegoho∏du „mi∏oÊci oblubieƒczej, której macierzyƒski potencja∏ kryjesi´ w sercu kobiety – dziewiczej oblubienicy”? Czy˝ nie by∏ prze-konany, ˝e w po∏àczeniu z Chrystusem „geniusz kobiety” pozwa-la jej mi∏oÊci „otworzyç si´ w stosunku do wszystkich i ka˝dego”?

Radykalny feminizm zasmuca∏ Karola Wojty∏´. Ilekroç tematten wyp∏ywa∏ podczas wizyt Zofii Zdybickiej w Watykanie, ma-wia∏ zak∏opotany: „Siostro, ja tak bardzo szanuj´ kobiety, tak wy-soko je ceni´”. Wiem, ˝e w kobietach tkwià ogromne mo˝liwoÊciczynienia dobra (...), tylko podlegajà kulturowym ogranicze-niom”.

Raz, w roku 1993, odda∏ przed ca∏ym Êwiatem czeÊç kobietom,mówiàc z wychodzàcego na plac Êw. Piotra okna swego gabinetu:„Maryjo, Niepokalana Dziewico i Matko Odkupiciela, w imieniuca∏ego KoÊcio∏a pragn´ z ca∏ego serca podzi´kowaç Bogu za darkobiety, za wszystkie kobiety i za ka˝dà z osobna”.

Ale fala krytyki wobec niego, tak w KoÊciele, jak i poza nim,nigdy nie opad∏a. Jego podejÊcie do spraw macierzyƒstwa od po-dejÊcia feministek i innych kobiet, które w ˝adnym razie by siebiefeministkami nie nazwa∏y, zawsze dzieli∏a przepaÊç. Dla JanaPaw∏a II, widzàcego w cià˝y wznios∏y symbol, „brzemiennoÊç jestmetaforà kontemplacji” – wyjaÊnia David Schindler, amerykaƒskiwydawca sponsorowanego przez Ratzingera teologicznego czaso-pisma „Communio” – „noszenia czegoÊ w sobie i myÊlenia o tym,wczuwania si´ w to. A potem przychodzi czas dojrzewania, wyda-nia na Êwiat, porodu, któremu towarzyszy cierpienie i ból. Takijest fundamentalny poglàd papie˝a”.

18


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Ale dla feministek i innych podejrzliwie traktujàcych nazbytromantyczne, ba∏amutne wyobra˝enie o kobiecie jako anielei matce, najwa˝niejsze by∏o uznanie ich praw do decydowaniao w∏asnych cia∏ach, uwolnienie od roli naczyƒ, doniczek do hodo-wania cennych roÊlin. Konflikt wić narasta∏.

Jan Pawe∏ II Êwietnie wiedzia∏ o duchu krytycyzmu i sprzeciwuw kwestii kobiet, rozpowszechnionym w Êwiecie katolickim,zw∏aszcza w Stanach Zjednoczonych, jak wcià˝ przypomina∏y muwydzia∏y Kurii. W koƒcu to amerykaƒska zakonnica, prze∏o˝onazgromadzenia Sióstr Mi∏osierdzia, jako pierwsza przeciwstawi∏amu si´ rok po wybraniu go na g∏ow´ KoÊcio∏a. Dosz∏o do tegoostatniego dnia jego pierwszej wizyty w Stanach, w paêdzierniku1979 roku, w waszyngtoƒskim Sanktuarium Niepokalanego Po-czćia. Mimo ˝e od poczàtku pontyfikatu – i podczas amerykaƒ-skiej pielgrzymki – nalega∏ na noszenie tradycyjnych ubiorów za-konnych, z oko∏o pićiu tysićy sióstr, które zjawi∏y si´ w Êwiàty-ni, ponad dwie trzecie przysz∏o w Êwieckich strojach, bez welo-nów i habitów. Niepos∏uszeƒstwo irytowa∏o go.

W neogotyckiej nawie g∏ównej i nawach bocznych dostrzeg∏wÊród t∏umu kilkadziesiàt sióstr, które, niczym wolontariuszki ja-kiejÊ organizacji, odró˝nia∏y si´ od reszty dziwnymi niebieskimiopaskami na r´kach. Od swoich watykaƒskich doradców us∏ysza∏,˝e sà to zwolenniczki Êwićeƒ kap∏aƒskich kobiet. Ich has∏obrzmia∏o: „JeÊli kobiety mogà piec chleb, to mogà si´ te˝ nim ∏a-maç”.

Wybrana do powitania go siostra Theresa Kane, przewodniczà-ca Amerykaƒskiej Konferencji Prze∏o˝onych Zakonów Kobiecych,równie˝ mia∏a na sobie Êwiecki strój. Koƒczàc oficjalnà, niespe∏-na dziesićiominutowà przemow´ kobieta w granatowym kostiu-mie powiedzia∏a do mikrofonu dêwićznym g∏osem: „Wasza Âwià-tobliwoÊç, reagujàc na cierpienia kobiet, KoÊció∏ powinien rozwa-˝yç mo˝liwoÊç dopuszczenia ich do wszelkich pos∏ug kap∏aƒ-skich”. Zarejestrowanà przez telewizj´ owacj´ zgotowanà jej potym oÊwiadczeniu pokazano w ca∏ych Stanach.

Potem zaÊ siostra Kane podesz∏a do siedzàcego papie˝a i po-zdrowi∏a go w nieledwie pozbawiony szacunku (w porównaniu

19

Córy Ewy – (Jan Pawe∏ II nie lubi kobiet)

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

z pokorà polskich i w∏oskich zakonnic), demokratyczny sposóbs∏owami: „Dzieƒ dobry, mi∏o mi powitaç”. Po uÊciÊnićiu mu r´kipoprosi∏a o b∏ogos∏awieƒstwo, ukl´k∏a, ale nie uca∏owa∏a papie-skiego pierÊcienia. Jan Pawe∏ II zapami´ta∏ to sobie. Gdy przemó-wi∏ do sióstr w sanktuarium, jego zwyk∏a ˝yczliwoÊç i przyjaciel-skoÊç znikn´∏y. Nie uÊmiechnà∏ si´ ani razu.

Watykan, wspomina po latach siostra Kane, zareagowa∏ na towydarzenie szybko. Kiedy kilka tygodni potem przyjecha∏a doRzymu na posiedzenie Kongregacji do spraw Zakonów, wrćzonojej lakoniczny list nast´pujàcej treÊci: „BylibyÊmy zobowiàzani,gdyby zechcia∏a siostra wyjaÊniç spraw´ powitania Jego Âwiàto-bliwoÊci w Sanktuarium Niepokalanego Poczćia”.

W Watykanie przyjà∏ jà jednak˝e nie prefekt Kongregacji, kar-dyna∏ Eduardo Pironio, lecz jakiÊ ksiàdz, przeprowadzajàc z niàodrobin´ absurdalnà, podszytà zawoalowanà groêbà rozmow´.

„Poniewa˝ wyczerpaliÊmy pozosta∏e tematy, prosz´ mi wyja-Êniç spraw´ tego powitania” – powiedzia∏.

„A co konkretnie mam wyjaÊniç, prosz´ ksi´dza?” – spyta∏a.W pokoju zaleg∏a g∏ucha cisza. Wreszcie jej rozmówca zwróci∏

si´ do kolegów i spyta∏: „Co chcemy wyjaÊniç?”.Nie odpowiedzieli. Najwyraêniej chcieli od niej us∏yszeç, ˝e

w swojej przemowie do Jana Paw∏a II nie poruszy∏a kwestii Êwi´-ceƒ kap∏aƒskich kobiet.

Nie uleg∏a. „Chc´, ˝ebyÊcie wiedzieli: powiedzia∏am o Êwiće-niach (...) by∏a o nich mowa” – odpar∏a. Kary doczeka∏a si´ podkoniec swojej kadencji na stanowisku przewodniczàcej Konferen-cji Prze∏o˝onych Zakonów. Kiedy poprosi∏a o spotkanie z papie-˝em, Watykan przys∏a∏ odpowiedê, ˝e by∏oby ono „niestosowne”.

To zapoczàtkowa∏o protesty kobiet. Na przestrzeni lat tylkoone – z nielicznymi wyjàtkami – przeciwstawia∏y si´ JanowiPaw∏owi II w obecnoÊci du˝ych audytoriów, prasy i telewizji.Oszcz´dne w s∏owach, nie rezygnowa∏y jednak ze sta∏ych tema-tów, przekazujàc je sobie niczym sztafeta biegaczek pa∏eczk´.

W roku nast´pnym, 1980, w stolicy bardzo katolickiej Bawarii,Monachium, m∏oda Barbara Engel skrytykowa∏a stanowisko ko-Êcio∏a w sprawach seksualnych i celibatu ksi´˝y. W Szwajcarii pa-

20


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

pie˝owi przeciwstawi∏a si´ równie˝ kobieta, Margrit Stucky--Schaller. „Szkoda, ˝e nasza praca tak niewiele znaczy dla wiaryi KoÊcio∏a. Mamy wra˝enie, ˝e nas, kobiety uwa˝a si´ za obywa-teli drugiej kategorii” – powiedzia∏a.

W roku 1985 w Belgii i Holandii powitano Jana Paw∏a II barw-niej i weselej. W Utrechcie na ulice wyleg∏y tysiàce punków, anar-chistów, homoseksualistów i lesbijek, g∏oÊno i z fantazjà prote-stujàc przeciwko papieskiemu absolutyzmowi. Starcia z policjàtrwa∏y trzy godziny. Jeszcze tego samego dnia, na spotkaniu z or-ganizacjami misjonarskimi, g∏ówna mówczyni, Hedwig Wasser,zada∏a papie˝owi trudne pytania: „Jak mo˝emy byç wiarygodni,skoro przy g∏oszeniu ewangelii, zamiast wyciàgaç do ludzi po-mocnà d∏oƒ, wytykamy im palcem winy? Skoro zamiast ich przy-garnàç, odtràcamy rozwiedzione pary, homoseksualistów, ˝ona-tych ksi´˝y i kobiety?”. A potem, nie przejmujàc si´ jego wyraênieskonfundowanà Êwità, utkwi∏a w Janie Pawle II spojrzenie i zespokojem oÊwiadczy∏a: „Ostatnie wydarzenia w pewnych sferachkoÊcielnych zmusi∏y wielu z nas do niepos∏uszeƒstwa wobec Ko-Êcio∏a”.

W Louvain-la-Neuve, filii starego flamandzkiego uniwersyte-tu, atak na papie˝a przypuÊci∏a majàca polskie korzenie przewod-niczàca zwiàzku studenckiego, Véronique Yoruba. „Martwi nas,˝e u˝ywanie Êrodków antykoncepcyjnych spycha ma∏˝eƒstwa namargines KoÊcio∏a – powiedzia∏a. – Dziwià nas niektóre posuni´-cia Waszej ÂwiàtobliwoÊci wobec Ameryki ̧ aciƒskiej i teologii wy-zwolenia. Bo dla nas zarówno Nikaragua, jak Polska, zarównoSalwador, jak Chile, sà krajami, w których lud walczy o te samezasady sprawiedliwoÊci, wolnoÊci i demokracji, tak bliskie KoÊcio-∏owi”.

W uniwersyteckim audytorium maksimum zapanowa∏a nieopi-sana wrzawa. Owacja sympatyzujàcych z Yorubà zderzy∏a si´z okrzykami starajàcych si´ jà zag∏uszyç zwolenników Wojty∏y:„Niech ˝yje papie˝!”. Na co dziewczyna zawo∏a∏a w stron´ najbar-dziej rozgoràczkowanych: „Dzi´kuj´ ci, Opus Dei!”. Jan Pawe∏ IIzareagowa∏ na to ∏agodnie, po ojcowsku, ca∏ujàc m∏odà studentk´w g∏ow´.

21


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Ale na wiosn´ 1994 roku trudno by∏o wygasiç podobne kon-flikty tanim teatralnym gestem. W oczach papie˝a kobieta, z któ-rà w∏aÊnie mia∏ si´ spotkaç, by∏a anio∏em Êmierci. Rok ten rozpo-czà∏ Jan Pawe∏ II od oÊwiadczenia, ˝e ONZ zmierza do zniszczeniarodziny i ˝ycia, a ma si´ to dokonaç na konferencji w Kairze.

Zaplanowana na wrzesieƒ Konferencja w sprawie Zaludnieniai Rozwoju mia∏a zatwierdziç uzgodniony na spotkaniach robo-czych program dzia∏ania, któremu przyÊwieca∏y dwie zasady: pra-wo ma∏˝eƒstw i osób do reprodukcji i jej ochrony przez s∏u˝b´zdrowia. PodkreÊlano w nim obowiàzek paƒstwa zapewnieniaopieki zdrowotnej i swobodnego dost´pu do metod zapobieganiacià˝y. W obawiajàcym si´ masowego rozpowszechniania pigu∏ekantykoncepcyjnych i prezerwatyw Janie Pawle II wzbudzi∏o to po-dejrzenia. Ale najbardziej zaniepokoi∏y go natarczywe postulatybezpiecznej, zalegalizowanej aborcji.

W przygotowanych dla niego materia∏ach watykaƒski Sekreta-riat Stanu podkreÊla∏, jak wielkie polityczne zmiany zasz∏yw Êwiecie od czasu konferencji w Meksyku przed dziesi´ciu laty.Dà˝àc do zjednania sobie papie˝a i umocnienia strategicznego so-juszu z Watykanem, rzàd Reagana przeforsowa∏ polityk´ „narzecz ˝ycia”. Ale wiatry w Waszyngtonie zmieni∏y kierunek. RzàdClintona popar∏ prawo kobiety do wolnego wyboru, bezpieczneji legalnej aborcji oraz stanà∏ w obronie prywatnoÊci jednostekw sferze seksualnej, w tym homoseksualistów.

Dla Jana Paw∏a II by∏o to nie do przyj´cia. Podejrzewa∏, ˝e StanyZjednoczone i amerykaƒskie feministyczne grupy nacisku pragnànarzuciç krajom rozwijajàcym si´ zachodnie obyczaje seksualne.W wystosowanym kilka tygodni wczeÊniej „LiÊcie do rodzin ca∏egoÊwiata” nakreÊli∏ lini´ frontu, na którym sta∏y naprzeciwko siebiepo jednej stronie broniona przez KoÊció∏ cywilizacja ˝ycia i mi∏oÊci,a po drugiej zgubna antycywilizacja – przesiàkni´ta utylitaryzmem,z jego nieodpowiedzialnym wychowaniem seksualnym, aborcjà na˝àdanie, propagandà wolnej mi∏oÊci („która niszczy rodziny”), roz-bitymi ma∏˝eƒstwami (pozostawiajàcymi „sieroty, „których rodzice˝yjà”) i zwiàzkami homoseksualnymi – zmierzajàca w kierunku„zagra˝ajàcym przysz∏oÊci rodziny i spo∏eczeƒstwa”.

22


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

W tej chwili zaÊ pracowa∏ nad najnowszà encyklikà, „Evange-lium Vitae”, („Ewangelià ˝ycia”) – huraganowym atakiem na ta-kie „zagro˝enia dla ˝ycia, jak eutanazja i aborcja.

Idàca na spotkanie z nim kobieta mia∏a ÊwiadomoÊç, ˝e b´dziezaciekle walczy∏ przeciwko nowej masakrze, prawdziwej rzezi nie-winiàtek, nowej zag∏adzie, bo z zag∏adà kojarzy∏o mu si´ zawszes∏owo „aborcja”.

Otworzono drzwi.PoÊrodku gabinetu sta∏o biurko. Kiedy ruszy∏a w jego stron´,

siedzàcy przy nim papie˝ wsta∏ kurtuazyjnie. By∏ sam. Mia∏ wra-˝enie, ˝e ca∏e Êwiat∏o w pokoju skupia si´ na jego bia∏ej sutanniei z∏otym pektorale.

Jan Pawe∏ II przyjrza∏ si´ goÊciowi. Pani Nafis Sadik, podsekre-tarz ONZ, organizatorka Konferencji do spraw LudnoÊci i Rozwo-ju, ubrana by∏a w narodowy strój pakistaƒski – d∏ugi, owini´tywokó∏ cia∏a, przypominajàcy sari, pastelowy kawa∏ek materia∏ui kolorowe spodnie. Blisko szeÊçdziesićioletnia, skór´ mia∏aciemnà, w∏osy wcià˝ kruczoczarne, a jej spokojna twarz wyra˝a∏astanowczoÊç.

Po szybkim powitaniu i uÊciÊnićiu d∏oni, wskazujàc jej fotelpowiedzia∏: „Pani wie, ˝e ten rok jest Rokiem Rodziny” i dla wi´k-szego efektu zawiesi∏ g∏os. Nim jednak, zaskoczona, zdà˝y∏ausiàÊç i mu odpowiedzieç, dorzuci∏: „Ale dla mnie jest to rok roz-padu rodziny”.

Uderzy∏ jà jego oskar˝ycielski ton. Gdy natychmiast zacz´∏a mut∏umaczyç, ˝e na Êwiecie jest wiele rodzajów rodzin: wielopokole-niowe, sk∏adajàce si´ tylko z rodziców i dzieci, z jednym rodzicem,osierocone, Jan Pawe∏ II uniós∏ palec i rozpoczà∏ peror´. „A jak pa-ni zdaniem rozmno˝y∏y si´ populacje ludzkie? – spyta∏. – Dzi´ki ro-dzinie. Rodzina to mà˝, ˝ona i dzieci. A jedynà podstawà rodzinyjest ma∏˝eƒstwo. HomoseksualiÊci i lesbijki nie tworzà rodzin”.

Pani Sadik przemkn´∏y przez g∏ow´ s∏owa: „Wasza Âwiàtobli-woÊç nie zna ˝ycia”, ale powiedzia∏a mu tylko, ˝e program dzia-∏ania konferencji dotyczy g∏ównie dzieci i matek, a wić osób naj-bardziej nara˝onych na skutki nadmiernej dzietnoÊci rodzini przemoc seksualnà.

23


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

„Narody Zjednoczone muszà zabraç g∏os, ONZ musi objàç mo-ralne i duchowe przywództwo” – oÊwiadczy∏, znów podnoszàcprawà r´k´.

Rozmówczyni dostrzeg∏a jej dr˝enie, twarz Karola Wojty∏yzdradza∏a napićie. Pani Sadik powróci∏a do wyjaÊnieƒ, ˝e Naro-dy Zjednoczone muszà reprezentowaç poglàdy wszystkich swoichcz∏onków, odzwierciedlaç obyczaje i kultur´ 5,7 miliarda ludzi.Ale trudno jej by∏o przedstawiç swoje argumenty, gdy˝ papie˝wcià˝ jej przerywa∏ i przeskakiwa∏ z tematu na temat.

„Dlaczego podchodzicie do tych spraw inaczej ni˝ na poprzed-nich konferencjach?” – spyta∏.

„Wasza ÂwiàtobliwoÊç powinien byç zadowolony, bo w kwestiizaludnienia skupiliÊmy si´ na osobie ludzkiej. Nie mówimy o licz-bach. Wy∏àcznie o indywidualnych wyborach i indywidualnychpotrzebach”.

W∏aÊnie to by∏o najwi´kszà nowoÊcià w dokumencie przygoto-wanym na konferencj´ w Kairze. Spraw´ wzrostu zaludnienia po-wiàzano w nim z zagadnieniami rozwoju spo∏ecznego – oÊwiaty,zdrowia, wi´kszych uprawnieƒ dla kobiet. Zamiast zalecaç limityliczbowe, zachćajàce, jak do tej pory, paƒstwa do ograniczaniarozmiarów rodzin, k∏adziono nacisk na prokreacyjne prawa ko-biet, swobod´ w wyborze metod planowania rodziny i opiek´zdrowotnà. Nie popierajàc aborcji, lecz czujàc si´ w obowiàzkupodjàç jej temat, autorzy dokumentu domagali si´, aby zabiegiprzerywania cià˝y by∏y zarówno prawnie dozwolone, jak bez-pieczne.

„Kto zrobi∏ wićej dla rozwoju ni˝ KoÊció∏?” – spyta∏ znienac-ka Jan Pawe∏ II, pochylajàc si´ w stron´ pani Sadik i patrzàc nanià surowo.

„Doceniam jego zas∏ugi, lecz nie w dziedzinie planowania ro-dziny” – odpar∏a, dodajàc, ˝e kiedyÊ uczy∏a si´ w szkole zakonnejw Kalkucie.

Wiedzia∏a ju˝, jak trzeba z nim rozmawiaç. Papie˝ spojrza∏ jejprosto w oczy. Zmobilizowana, odpowiedzia∏a mu takim samymspojrzeniem. By∏a to najprawdziwsza walka, a nie uprzejma wy-miana sprzecznych poglàdów.

24


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

G∏osy rozlega∏y si´ na przemian: kobiecy – cieplejszy i ∏agod-niejszy; m´ski – surowszy i nieÊpieszny. Co jakiÊ czas papie˝ uno-si∏ r´k´ w geÊcie kaznodziei, który pragnie podkreÊliç jakàÊ kwe-sti´. Wys∏anniczka ONZ siedzia∏a niemal bez ruchu. Czasem tylkopoprawia∏a zsuwajàcy si´ ràbek sari*.

Planowanie rodziny musi byç zgodne z moralnymi, duchowy-mi i naturalnymi prawami” – oÊwiadczy∏ Jan Pawe∏ II.

„Ale w planowaniu rodziny nie mo˝na w pe∏ni polegaç na pra-wach naturalnych” – odpar∏a, po czym przeszli do sprawy swobo-dy jednostek w planowaniu rodziny.

„W tej mierze o prawach i potrzebach jednostki nie mo˝e byçmowy – stwierdzi∏ papie˝. – Istniejà tylko prawa i potrzeby parma∏˝eƒskich”.

„Tak, ale ‘pary’ zak∏adajà równoÊç partnerów – zareplikowa∏a.A w wielu spo∏eczeƒstwach, nie tylko w Trzecim Âwiecie, kobietynie sà równe m´˝czyznom. W rodzinach jest wiele przemocy sek-sualnej. Kobiety bardzo ch´tnie stosowa∏yby naturalne metodyantykoncepcji i wstrzymywa∏y si´ od stosunków p∏ciowych, bo toone zachodzà w cià˝´, choç nie chcà. Lecz do tego potrzebne jestwspó∏dzia∏anie ich partnerów. – Przypomnia∏a, ˝e co roku oko∏odwustu tysi´cy kobiet umiera wskutek samodzielnych prób usu-ni´cia p∏odu. – Przywódcy religijni, a w∏aÊciwie my wszyscy mu-simy zajàç si´ tym bardzo powa˝nym problemem”.

„A nie sàdzi pani, ˝e do nieodpowiedzialnego zachowania si´m´˝czyzn przyczyniajà si´ same kobiety?” – wtràci∏ Jan Pawe∏ II.

To jà porazi∏o. „Opad∏a mi szcz´ka” – zwierzy∏a si´ potem.Spostrzeg∏szy zszokowanà min´ rozmówczyni w sari, papie˝

próbowa∏ zmieniç temat, ale mu na to nie pozwoli∏a.„Przepraszam, ale musz´ odpowiedzieç na pytanie Waszej

ÂwiàtobliwoÊci w sprawie zachowania kobiet – powiedzia∏a. –W wi´kszoÊci krajów rozwijajàcych si´ m´˝czyêni uwa˝ajà, ˝ema∏˝eƒstwo daje im wszelkie prawa, a kobiety muszà si´ im pod-porzàdkowaç. Do domu wracajà pijani, a po stosunkach z nimi ˝o-ny zachodzà w cià˝´. Albo zara˝ajà si´ wirusem HIV, bo nie majà

25


*Ca∏à t´ scen´ pani Sadik opisa∏a póêniej w sprawozdaniu.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

˝adnego wp∏ywu na zachowanie ma∏˝onków i w∏asnà sytuacj´”.Ale nie poprzesta∏a na tym.„Przemoc w rodzinie, a ÊciÊlej mówiàc, gwa∏ty sà w naszym

spo∏eczeƒstwie czymÊ powszednim – ciàgn´∏a. – A najbardziejprzygn´bia to, ˝e wszelkie konsekwencje tego ponosi kobieta. Du-˝o kobiet zostaje porzuconych. W Ameryce ¸aciƒskiej pe∏no jestporzuconych rodzin, pe∏no kobiet, które same muszà zadbaço dom, podczas gdy m´˝czyêni odchodzà i zak∏adajà nowe sta-d∏a”.

Papie˝ patrzy∏ surowo. W jego zwykle tak ciep∏ym spojrzeniupani Sadik dostrzeg∏a zimne b∏yski. Wyda∏ si´ jej napi´ty jak spr´-˝yna. Nie by∏a przygotowana na takie przyj´cie.

„Dlaczego jest taki nieczu∏y, taki dogmatyczny, taki nieprzyja-zny?” – zadawa∏a sobie pytanie. Móg∏ przynajmniej powiedzieç:„Naprawd´ wspó∏czuj´ tym cierpiàcym, lecz przede wszystkim na-le˝y byç moralnym”. „Wcale nie jest taki ˝yczliwy, jak by wynika-∏o z rozpowszechnionego wizerunku” – zwierzy∏a si´ swoim zna-jomym po tej rozmowie.

Jan Pawe∏ II równie˝ nie czu∏ sympatii do swej rozmówczyni.Mimo ˝e pochodzi∏a z Pakistanu, to jej program uwa˝a∏ za pro-dukt amerykaƒskiego feminizmu, jednego z najgorszych zjawiskwspó∏czesnoÊci, form´ zgubnego imperializmu kulturowego. Ichrozmowa tylko utwierdzi∏a go w przekonaniu, ˝e Zachód przesta∏rozumieç g∏´bokà treÊç powo∏ania kobiety, jej najwi´kszego „skar-bu”. Bo czy˝ by∏o coÊ wspanialszego od wydania na Êwiat nowe-go ˝ycia, od wychowania dziecka, od wprowadzania go w dojrza-∏oÊç?

Martwi∏ si´, ˝e nawet w KoÊciele, nawet poÊród teologów, cz´-sto trafiajà si´ tacy, którzy nie w pe∏ni rozumiejà wartoÊç ˝yciai wyjàtkowà rol´ kobiety.

Tymczasem Pani Sadik przypomina∏a mu, ˝e choç biskupi nie-mieccy zalecajà naturalnà metod´ planowania rodziny, to zara-zem przyznajà, i˝ bywa ona zawodna. I dlatego doradzajà stoso-wanie innych metod, dzi´ki którym kobiety mogà bez ryzyka de-cydowaç o liczbie potomstwa i o tym, w jakich odst´pach rodziçdzieci.

26


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

„Znam oczywiÊcie ten raport biskupów – przerwa∏ jej z iryta-cjà. (By∏o jasne, ˝e nie lubi – i nie przywyk∏ – by mu si´ sprzeci-wiano). – Katolików zmusi∏ do jego sporzàdzenia materializm nie-mieckiego spo∏eczeƒstwa”.

To uÊwiadomi∏o pani Sadik, ˝e szanse na znalezienie wspólne-go j´zyka sà znikome.

„Nastolatków trzeba uczyç odpowiedzialnoÊci, to jedyna droga– oÊwiadczy∏, znów zmieniajàc temat. – wychowujcie ich”.

„Ja nie mam z tym problemów” – odpar∏a, podkreÊlajàc jednak-˝e, ˝e cià˝e nastolatek w krajach Trzeciego Âwiata sà faktem.

„Nie mo˝emy tolerowaç niemoralnego zachowania” – zaprote-stowa∏.

„Nawet jeÊli nie pochwalamy obyczajów pacjentek, to i tak na-le˝y leczyç ich skutki – nie da∏a za wygranà, jako kobieta i gine-kolog. – Mo˝emy je nawet ganiç, ale nie wolno nam ich osàdzaç.Musimy im pomagaç w miar´ mo˝liwoÊci, pomagaç i zapew-niaç...”

„Jedyna droga to przestrzeganie prawa moralnego, duchowegoi naturalnego – przerwa∏ jej papie˝. – No, i musicie wychowywaç,wychowywaç, wychowywaç”.

Znowu jà osadzi∏.„Nie panowa∏am nad sobà – wspomina pani Sadik. – Napraw-

d´ stara∏am si´ do niego dotrzeç, nawet nie po to, by zmieniç je-go poglàdy, lecz po to, ˝eby poruszyç w nim czu∏à strun´. Ale by∏taki nieprzyst´pny”.

„Ilu katolików jest zdaniem Waszej ÂwiàtobliwoÊci na Êwie-cie?” – spyta∏a znienacka.

„A ilu jest muzu∏manów”? – odpar∏ pytaniem, pochylajàc si´nad sto∏em w jej stron´.

„Oko∏o miliarda dwustu tysi´cy”.„A katolików tyle samo” – odparowa∏. (W∏aÊciwa liczba to oko-

∏o dziewi´çset milionów).„Nie o to mi chodzi∏o – sprostowa∏a. – Chcia∏am spytaç, ilu ka-

tolików zdaniem Waszej ÂwiàtobliwoÊci, naprawd´ przestrzeganauk KoÊcio∏a w tej sprawie?”

„Nie przestrzegajà ich tylko katolicy w materialistycznych, roz-27


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

wini´tych spo∏eczeƒstwach – nie dawa∏ za wygranà papie˝. – Na-tomiast w biedniejszych krajach wszyscy”.

„Przykro mi, ale nie mog´ si´ z tym zgodziç, bo na przyk∏adw Ameryce ¸aciƒskiej kobiety pozbywajà si´ cià˝y, bo nie majà do-st´pu do Êrodków antykoncepcyjnych – oÊwiadczy∏a. – Najwi´cejnielegalnych aborcji dokonuje si´ w∏aÊnie w wielu najbiedniej-szych katolickich krajach Êwiata”.

Papie˝ odpar∏ na to, ˝e kobieta, jeÊli chce, mo˝e w pe∏ni kon-trolowaç po˝ycie ma∏˝eƒskie i sama decydowaç, ˝e nie dojdzie dostosunku.

„My, niestety, mamy ca∏kiem inne doÊwiadczenia. Bo w przy-padku milionów kobiet, z którymi mamy do czynienia, sprawy tewyglàdajà inaczej”.

„ONZ nie mo˝e w∏àczyç do swojego programu obowiàzkowejsterylizacji, obowiàzkowej kontroli urodzin i aborcji” – zariposto-wa∏.

„W naszym programie niczego takiego nie ma” – odpar∏a cierp-ko. Mia∏a wra˝enie, ˝e Jan Pawe∏ II nie czyta∏ dokumentu przygo-towanego na konferencj´ w Kairze i swojà wiedz´ czerpie z ja-kichÊ niereprezentatywnych wyimków.

„Jest pani muzu∏mankà?” – spyta∏ niespodziewanie. – Islam tonajbardziej ekspansywna religia Êwiata” – doda∏ pr´dko i przed-stawi∏ w∏asnà wizj´ m∏odszej generacji w by∏ych krajach komuni-stycznych i innych, odrzucajàcej ateizm i na powrót garnàcej si´do religii. – ONZ musi popieraç zasady etyki na przekór stanowi-sku ró˝nych paƒstw – ciàgnà∏. – W spo∏eczeƒstwach zachodnichpost´puje rozk∏ad rodziny. Przepad∏y wartoÊci moralne. Bardzomnie to wszystko niepokoi i osobiÊcie pragn´ temu przeciwdzia-∏aç. W paêdzierniku wybieram si´ do ONZ, by zabraç g∏os w tejsprawie”.

Dopiero po chwili do pani Sadik dotar∏o, ˝e ich czterdziestomi-nutowa rozmowa dobieg∏a koƒca. Do ràk w∏o˝ono jej znienackasrebrny medalik. JakiÊ pra∏at, który wszed∏ do gabinetu, przypo-mnia∏ papie˝owi, ˝e czekajà na niego inne zaj´cia. Audiencja si´skoƒczy∏a. W przedpokoju, tym razem nie wiedzieç czemu, zabra-k∏o fotografa zajmujàcego si´ robieniem zdj´ç papieskim goÊciom.

28


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Najwyraêniej ktoÊ od watykaƒskiego protoko∏u uzna∏, ˝e wizytaprzedstawicielki ONZ nie jest warta utrwalenia na fotografii.

Na plac Âw. Piotra rozczarowana Nafis Sadik wysz∏a z myÊlà,˝e temu cz∏owiekowi brak wspó∏czucia. „On nie lubi kobiet –stwierdzi∏a potem. – Oczekiwa∏am nieco wi´cej zrozumienia dlacierpiàcych i umierajàcych”.

„Jego ÊwiàtobliwoÊç Jan Pawe∏ II i nieznana historia naszych czasów“, Wyd. Da Capo, Warszawa 1999, ss. 499-509

29


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Przy okazji nieprzyznania Janowi Paw∏owi II Nagrody Nobla(którà otrzyma∏a jakaÊ nieznana Iranka) us∏yszeliÊmy, ˝e nie na-le˝y byç rozczarowanym, poniewa˝ papie˝ stoi ponad wszelkiminagrodami. Nie jest on bowiem zwyk∏ym Êmiertelnikiem, którytak jak „my wszyscy” mia∏by codzienne bolàczki i problemy. Pa-pie˝ nie pochodzi z ludzkiego Êwiata, co jednak nie przeszkadzamu byç wielkim poetà, m´˝em stanu, bojownikiem o pokój, wy-chowawcà, etykiem, filozofem, socjologiem czy wreszcie „ojcemnas wszystkich”. OczywiÊcie jest on najlepszy we wszelkich dzie-dzinach dzia∏ania, wi´c gdyby tylko chcia∏, otrzyma∏by wszelkietrofea w ka˝dym konkursie (kiedyÊ podobno uprawia∏ sport, wi´cz ca∏à pewnoÊcià jest najlepszym kajakarzem, taternikiem, pi∏ka-rzem, biegaczem itd.), ale jako istota wy˝sza nie oczekuje ˝ad-nych laurów, bo nie chce kalaç si´ marnymi dà˝eniami zwyk∏ychÊmiertelników. Z tej perspektywy przyznanie Nobla papie˝owiurazi∏oby go, bo có˝ znaczà nagrody za dzia∏ania na rzecz ziem-skiego pokoju dla istoty tak wielkiej, jakà jest Karol Wojty∏a?

Za szeregiem g∏osów kwestionujàcych podobieƒstwo papie˝ado innych ludzi, kryje si´ tajemnicza zagadka: do jakiego stopniapapie˝ jest cz∏owiekiem? Interesujàcym przyczynkiem do tego ty-pu rozwa˝aƒ mo˝e byç niedawna wypowiedê ksi´dza Góry. Z nie-

30

Czy papie˝ jest cz∏owiekiem?

Piotr Szumlewicz

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

jakim zdumieniem us∏ysza∏em od niego, ˝e papie˝ wkrótce pojawisi´ w Polsce, bo chocia˝ bolà go nogi, to ju˝ rosnà mu skrzyd∏a,dzi´ki którym przyleci do ojczyzny. Uczony ksiàdz swojà opini´wypowiada∏ niezwykle powa˝nym tonem, który uniemo˝liwia∏metaforyczne odczytanie jego s∏ów. Czy˝by wielebny Góra fak-tycznie kwestionowa∏ cz∏owieczeƒstwo papie˝a? Wkrótce pojawi-∏a si´ okazja do weryfikacji jego s∏ów: pokazano papie˝a. Po d∏u˝-szej obserwacji doszed∏em jednak do wniosku, który uzna∏em zabezdyskusyjny: papie˝ nie ma skrzyde∏ i wcale mu one nie rosnà.

Wypowiedê ksi´dza Góry nie jest jednak tak nonsensowna, jakmog∏oby si´ na pierwszy rzut oka wydawaç. Jego tez´ odnoÊnienadprzyrodzonych elementów papieskiej kondycji powtarza wi´k-szoÊç polskich mediów, kreujàcych w ten sposób coraz to nowsze„fakty” odnoÊnie zwierzchnika Watykanu. Najtrudniejszy jest po-czàtek, gdy nowy „fakt” jest powo∏ywany do istnienia. Potem ju˝wykorzystuje si´ zwyk∏e mechanizmy psychologii mas. Wpraw-dzie sàdy wyg∏aszane w mediach najpierw wydajà si´ ludziomjawnie nonsensowne, ale powtarzane sà tak cz´sto i tak przeko-nujàcym tonem, ˝e stopniowo wywo∏ujà wstyd u tych, którzywczeÊniej chcieli im zaprzeczyç. Gdy tego typu opinie us∏yszymydziesi´ç razy, zaczynamy si´ z nimi oswajaç. A mo˝e rzeczywiÊciepapie˝owi rosnà skrzyd∏a? W koƒcu mo˝na mieç trzy piersi albojedenaÊcie palców. Dlaczego nie skrzyd∏a? No tak, ale ich nie wi-daç – jeszcze wàtpimy. Zaraz, zaraz.... Przecie˝ nasze zmys∏y niesà doskona∏e – to potwierdzà naukowcy, tym samym poÊredniogodzàc si´, ˝e papie˝ mo˝e mieç skrzyd∏a. A je˝eli mo˝e mieç, toma naprawd´. O w∏aÊnie! Tu rozpromienia si´ ksiàdz Góra. I co,niedowiarki? Nie wierzyliÊcie, ze Ojciec Âwi´ty mo˝e mieç skrzy-d∏a, to teraz macie za swoje!

Podobnà strategi´ stosujà politycy i publicyÊci odnoÊnie papie-skich kompetencji filozoficznych. Na poczàtku istnieli jeszcze po-wàtpiewajàcy. Papie˝ wielkim filozofem? Ee tam! Patriota, Polak,mà˝ stanu, ale filozof? A w∏aÊnie, ˝e tak! – s∏yszymy chwil´ póê-niej. Tylko nie taki zwyczajny filozof – to m´drzec nad m´drcami.Dopiero gdy zrozumiemy mechanizm wykorzystany przez ksi´dzaGór´, mo˝emy zrozumieç zachwyt nad papieskimi dywagacjami.

31


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Zewn´trzna ocena nauk Karola Wojty∏y ka˝e uczciwie przyznaç, ˝eograniczajà si´ one do bana∏ów o „mi∏oÊci bliêniego” i „powszech-nym mi∏osierdziu”, zaprawionych konserwatywnym sosem „rodzi-ny i tradycji”. Nie mo˝na traktowaç tych sentencji jako podstaw fi-lozofii lub chocia˝by spójnego modelu ˝ycia codziennego, bo gdybytak je pojmowaç, okaza∏yby si´ one prymitywnymi i nic nie znaczà-cymi frazesami. Sà to obiegowe formu∏y, które pojawiajà si´ przyokazji wi´kszoÊci wystàpieƒ przedstawicieli kleru. Trudno jest ichbroniç lub krytykowaç z perspektywy filozoficznej, bo nic konkret-nego w nich si´ nie zawiera – mo˝na ewentualnie zastanawiaç si´nad ich sensem ideologicznym lub religijnym. Tymczasem prawiewszyscy polscy politycy i publicyÊci uznajà wystàpienia KarolaWojty∏y za mowy poruszajàce najbardziej fundamentalne problemyfilozoficzne i socjologiczne wspó∏czesnoÊci. Mo˝na by∏o na przy-k∏ad us∏yszeç od Aleksandra KwaÊniewskiego, ˝e wystàpienia pa-pie˝a kryjà w sobie jednà z najpowa˝niejszych krytyk liberalizmuw ciàgu ostatnich stu lat. Rzetelnie oceniajàc t´ wypowiedê, trzebapowiedzieç, ˝e jest ona ironicznà kpinà lub te˝ Êwiadectwemignorancji prezydenta. Wszystko t∏umaczy jednak syndrom skrzy-de∏. Mo˝e to i banalne, co mówi papie˝ – myÊla∏ sobie KwaÊniewski– ale zaraz – czy ktoÊ przed nim to powiedzia∏? A mo˝e nie? Prze-cie˝ wszyscy ksi´˝a mówià, ˝e nie; ˝e s∏owa papie˝a sà nowator-skie i nikt inny przed nim nie mówi∏ o mi∏oÊci bliêniego. Co szkodziprzyjàç, ˝e s∏owa papie˝a sà genialne? Ale... je˝eli mo˝na przyjàç,˝e sà genialne, to pewnie sà! I oto wyjaÊnia si´ zagadka, dlaczegowszyscy politycy uznajà papie˝a za wspania∏ego poet´, sportowca,polityka, etyka, wychowawc´, ojca czy te˝ Ojca.

Fenomenem niezwykle interesujàcym z perspektywy tak psycho-logicznej, jak i estetycznej, jest swoisty turpizm polskich dziennika-rzy. Oto na przyk∏ad mo˝emy us∏yszeç, ˝e papie˝ jest w doskona∏ejformie, po czym widzimy zbli˝enie Jana Paw∏a II, który potyka si´,trz´sie, nie panuje nad mimikà. Chwil´ póêniej s∏yszymy pe∏en obu-rzenia g∏os informujàcy, ˝e istniejà Êrodowiska wrogie „OjcuÂwi´temu”, które rozpowszechniajà niesprawdzone opinie, i˝ jeston ci´˝ko chory. Co prawda, na ekranie widzimy schorowanego sta-rego cz∏owieka, ale w komentarzach dziennikarzy roÊnie on do po-

32

Piotr Szumlewicz

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

staci mitycznego bóstwa, które nie tylko perfekcyjnie panuje nadswoim cia∏em, ale te˝ nad Êwiatem sprawuje bezwzgl´dnà w∏adz´.Przecieram oczy ze zdumienia, nie mogàc pojàç tej zbiorowej fikcji,po czym s∏ysz´, ˝e tego faktycznie nie da si´ zrozumieç bezuwzgl´dnienia „faktu”, ˝e papie˝ na co dzieƒ obcuje z Bogiem.

W tej smutnej maskaradzie trudno doszukiwaç si´ jakiejkol-wiek winy samego papie˝a. Jest tak chory, ˝e ju˝ pewnie gubi si´w tym zgie∏ku. Jest bezwolnà maskotkà mediów, które manipulujànim, bawià si´ i czerpià z tego radoÊç. Ods∏aniajà najbardziej in-tymne aspekty jego ˝ycia, pokazujà ca∏à jego s∏aboÊç i bezradnoÊç,po czym czynià z nich przedmiot dalszej zabawy, cyrku, przedsta-wienia i zarazem pe∏nej fascynacji konsumpcji. Papieskie ˝ycie roz-grywa si´ wedle scenariusza, który niegdyÊ nakreÊli∏ niemiecki pi-sarz Patrick Süskind w swojej znanej ksià˝ce „Pachnid∏o”. Jej g∏ów-ny bohater by∏ twórcà perfum, poszukujàcym idealnego zapachu.Gdy wreszcie uda∏o mu si´ go stworzyç, polewa si´ nim, a dzikit∏um w szaleƒstwie rozrywa go i po˝era, czyniàc jego cia∏o tylkododatkiem do wspania∏ego zapachu. Polskie media ulegajà tej sa-mej fascynacji. Jedyna ró˝nica polega na tym, ˝e sà one turpistycz-ne – fascynuje ich staroÊç, choroba, cierpienie – nie b´dàc tegoÊwiadome, sà dekadenckie. Swojà w∏asnà rzeczywistoÊç, pe∏nàk∏amstw, cynizmu i okrucieƒstwa, starajà si´ wzbogaciç, sycàc si´patologicznymi fantazjami odnoÊnie cierpiàcego starca, któregochoremu cia∏u przypisujà nadprzyrodzone atrybuty. Rzeczywistypapie˝ w tej szalonej maskaradzie odgrywa drugorz´dnà rol´. Niktgo ju˝ nie s∏ucha ani nie zwraca na niego uwagi. Sam uparcie trwana swoim stanowisku, trzymajàc si´ w∏adzy, której zresztà nie po-siada, manipulowany równoczeÊnie przez t∏umy i przez swoichewentualnych nast´pców, którzy wiedzà, ˝e przesta∏ byç ju˝ zdol-ny do sprawowania w∏adzy i czekajà na jego ostateczny koniec..

Widzàc ten smutny cyrk, chcia∏oby si´ zawo∏aç, ˝e król jest na-gi, bo przecie˝ papie˝ nie posiada ˝adnego z atrybutów, które musi´ przypisuje. Nie jest m´˝em stanu, tylko przywódcà niedemokra-tycznego paƒstwa-miasta, który, jak wszyscy inni w∏adcy, po pro-stu zabiega o realizacj´ interesów swojego kraju; nie jest wielkimmoralistà, tylko kolejnym doktrynerskim obroƒcà katolickiej orto-

33


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

doksji; nie jest wielkim filozofem, tylko drugorz´dnym komentato-rem Êwi´tego Tomasza; nie jest wielkim poetà ani sportowcem. Aledzisiaj to wszystko ju˝ nie jest takie wa˝ne – o to si´ mo˝na by∏ospieraç kilkanaÊcie lat temu. Dzisiaj jest on po prostu starym, cho-rym i niesprawnym cz∏owiekiem, któremu nale˝y si´ pomoc lekar-ska i spokój. Nie stanowi to ani powodu do wstydu, ani do dumy,a raczej jeden z milionów smutnych dowodów na to, ˝e ludzkoÊçnie zapanowa∏a jeszcze nad wi´kszoÊcià istniejàcych chorób.

Polskie media wszak˝e majà do tej kwestii zupe∏nie inne podej-Êcie. Ich zdaniem papie˝ stoi ponad prawami biologii i tak na-prawd´ nie tylko jest zdrowy, ale te˝ jest tak zdrowy, jak nikt in-ny. Nawet je˝eli któreÊ z nich uwzgl´dnia, ˝e papie˝ jest staryi chory, to s∏yszymy, ˝e jest on „silny swojà s∏aboÊcià”, „m∏odyswojà staroÊcià” albo „wielki w swojej chorobie” – ˝e b´dziewiecznie pi´kny, wiecznie màdry, wiecznie wspania∏y. Zamiastz szacunkiem odnieÊç si´ do cierpiàcego cz∏owieka, media mćzàgo, permanentnie lustrujà, wmawiajàc mu boskoÊç, której braktym bardziej razi, im bardziej papie˝ jest przeÊwietlany i im bar-dziej wmawia mu si´, ˝e posiada atrybuty, których nigdy nie mia∏lub które ju˝ dawno utraci∏.

Arystoteles mawia∏ kiedyÊ, ˝e cz∏owiek jest istotà, która sytu-uje si´ mi´dzy zwierzćiem i bogiem. Z doniesieƒ naszych mediówwynika, ˝e papie˝ nie jest ju˝ cz∏owiekiem, lecz najwy˝szym bó-stwem. Same jednak przedstawiajà go jako schwytane w sieç dzi-waczne zwierz´, któremu ka˝dy mo˝e si´ przyjrzeç, a które wy-brani mogà nawet dotknàç – pog∏askaç jego pióra, poczesaç jegow∏osie, uca∏owaç jego koƒczyny. Mimo dystansu wobec nauk pa-pie˝a takie ukazywanie go wydaje mi si´ oburzajàce. Jego przeko-nania sà dla mnie nie do przyjćia i jestem ich przeciwnikiem, alenigdy nie pozwoli∏bym sobie na tak prymitywne i niesmaczneprzedstawianie Jana Paw∏a II, jak czynià to media, kler i politycy.Dlatego te˝ apeluj´ o zaprzestanie tych ˝enujàcych praktyk i przy-pomnienie sobie, ˝e jednak tak naprawd´ papie˝ jest zwyk∏ymcz∏owiekiem.

„Trybuna“, nr 278, 24 paêdziernika 2003

34

Piotr Szumlewicz

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Nowe sensacyjne wiadomoÊci z pierwszej r´ki potwierdzajàwczeÊniejsze doniesienia o zwiàzkach papie˝a z CIA i innymi in-stytucjami prowadzàcymi polityk´ zagranicznà USA. Zarzuty tepo raz pierwszy postawiono papie˝owi w ksià˝ce z roku 1996,gdzie stwierdzono, ˝e „Jego ÂwiàtobliwoÊç by∏ uwik∏any w anty-komunistyczny spisek”. Doniesienia te zosta∏y potwierdzonew filmie dokumentalnym BBC przez takie niezaprzeczalnie wiary-godne osoby jak m.in. genera∏ Vernon Walters, by∏y zast´pca dy-rektora CIA i Richard Allen, doradca ds. bezpieczeƒstwa prezyden-ta Reagana. Walters opowiedzia∏, w jaki sposób Jan Pawe∏ II zo-sta∏ zwerbowany do wspó∏pracy z CIA i „Bia∏ym Domem”, podczasgdy Allen chwali∏ wspó∏prac´ pomi´dzy przywódcà KoÊcio∏a kato-lickiego i jedynym mocarstwem Êwiatowym. OkreÊli∏ jà jako „naj-wspanialszà tajnà operacj´ naszych czasów”.

Film, o którym mowa, zatytu∏owany „Rywale do raju”, pokaza-ny przez BBC w serii „Everyman”, nie ogranicza si´ do çwierçwie-cza obecnego pontyfikatu. Ukazano w nim histori´ powiàzaƒKremla z Watykanem od wybuchu rewolucji komunistycznejw Rosji a˝ do naszych dni. W filmie jest równie˝ mowa o podej-rzanych transakcjach mi´dzy Stolicà Apostolskà a Hitlerem i Mus-solinim. Porozumienie, które w swoim czasie okreÊlano jako pakt

35

M. A. Shaikh

Jan Pawe∏ IIagentem CIA

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

antykomunistyczny, w rzeczywistoÊci mia∏o gwarantowaç milcze-nie KoÊcio∏a w sprawie inwazji na Polsk´ i zag∏ady ludnoÊci ˝y-dowskiej.

Moralne brudy ujawnione przez autorów filmu zaskoczy∏y na-wet jego producenta, Paula Sapina, cz∏owieka, który wierzy∏, ˝eWatykan jest organizacjà niepolitycznà, zainteresowanà wy∏àcz-nie sprawami ducha. – By∏em wstrzàÊni´ty, gdy dowiedzia∏em si´,jak bardzo Watykan anga˝owa∏ si´ w dzia∏alnoÊç ÊciÊle politycz-nà – powiedzia∏ w jednym z wywiadów. Szczególnie zdumia∏omnie odkrycie, jak bardzo Êwieckie by∏y jego cele i formy dzia∏a-nia.

Nasi czytelnicy, inaczej ni˝ Sapin, nie sà z pewnoÊcià zasko-czeni politycznym zaanga˝owaniem Watykanu. Od dawna infor-mujemy o zaanga˝owaniu KoÊcio∏a rzymskiego w walk´ z isla-mem, rozumianym jako wiara i jako si∏a polityczna. KoÊció∏ odwielu lat wspiera imperialnà polityk´ Zachodu wobec paƒstw is-lamskich. Misjonarskie podró˝e do po∏udniowego Sudanu odby-wa∏ zarówno papie˝ jak i brytyjski arcybiskup George Carey. Celemobu dostojników by∏o wsparcie amerykaƒskiej polityki zmierzajà-cej do oderwania po∏udniowego Sudanu i utworzenia strefypaƒstw chrzeÊcijaƒskich w Afryce Ârodkowej.

Twierdzenie, ˝e w paƒstwach chrzeÊcijaƒskich instytucje paƒ-stwa i KoÊcio∏a sà od siebie ca∏kowicie oddzielone, jest zwyk∏ymmitem, jeÊli nie Êwiadomie prowadzonà dezinformacjà, majàcà nacelu nak∏onienie muzu∏maƒskich elit do sprzeciwu wobec wpro-wadzenia rewolucyjnego prawa islamskiego w ich krajach. Jestono szczególnie nieprawdziwe w Wielkiej Brytanii, gdzie królowajest jednoczeÊnie g∏owà paƒstwa i g∏owà KoÊcio∏a anglikaƒskiego.

Film nie pozostawia wàtpliwoÊci. W omawianym okresie KoÊció∏katolicki wielokrotnie anga˝owa∏ si´ w ryzykowne gry polityczne.Ju˝ z pierwszych scen dowiadujemy si´, ˝e po rewolucji bolszewic-kiej papie˝ Benedykt XV wys∏a∏ do Rosji dwóch arcybiskupów, by od-byli tajne negocjacje z Leninem. Dalej nast´puje szczegó∏owe omó-wienie antykomunistycznych uk∏adów z Hitlerem i Mussolinim.W ich wyniku papie˝ Pius XII nie sprzeciwi∏ si´ inwazji na Polsk´,która w tamtym okresie nie by∏a krajem komunistycznym.

36

M. A. Shaikh

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Jeszcze bardziej zaskakujàce wydaje si´ ujawnienie, jak bliskoobecny papie˝ wspó∏pracowa∏ z Ronaldem Reaganem, nie tylkowe wspólnej walce ze Êwiatowym komunizmem, ale np. m.in.w zwalczaniu opozycji przeciwko kosztownemu programowi „wo-jen gwiezdnych” wÊród przywódców KoÊcio∏a katolickiego.

Richard Allen opowiada, w jaki sposób Reagan po raz pierw-szy zrozumia∏, ˝e popularnoÊç papie˝a mo˝e przynieÊç korzyÊciamerykaƒskiej polityce zagranicznej. Wed∏ug Allena obaj panowieoglàdali telewizj´ w Santa Barbara, gdy pokazano w niej reporta˝z pierwszej wizyty papie˝a w Polsce. Entuzjastyczne powitanie,z jakim spotka∏ si´ papie˝ w swojej ojczyênie, przekona∏oReagana, ˝e Polacy gotowi sà rzuciç wyzwanie komunizmowi.

Ju˝ za rzàdów Cartera CIA dostarcza∏o polskim strajkujàcymrobotnikom kserokopiarki, kamery video, sprz´t do nadawaniaprogramów radiowych i nawet urzàdzenia umo˝liwiajàce w∏amy-wanie si´ do programów oficjalnych. Gdy prezydentem zosta∏ Re-agan, pomoc zosta∏a wielokrotnie zwi´kszona.

Zdaniem Vernona Waltersa poprzedni prezydenci USA zadowa-lali si´ powstrzymywaniem Zwiàzku Radzieckiego. Reagan tym-czasem stworzy∏ program „wojen gwiezdnych”, który zmusi∏ZSRR do podj´cia kosztownych zbrojeƒ, które doprowadzi∏y doza∏amania si´ gospodarki tego kraju. Program ten by∏ jednak na-ra˝ony na krytyk´ ze wzgl´du na koszty i zagro˝enie nowym wy-Êcigiem zbrojeƒ. Tymczasem administracja Reagana chcia∏a unik-nàç krytyki ze strony KoÊcio∏a, a zw∏aszcza papie˝a, który ju˝wczeÊniej pot´pi∏ wyÊcig zbrojeƒ. Dlatego Reagan wys∏a∏ do pa-pie˝a swojego szefa CIA z zadaniem przekonania papie˝a do po-parcia programu. „To by∏o jedno z najbardziej niezwyk∏ych do-Êwiadczeƒ mojego ˝ycia. Wszystko mu wy∏o˝y∏em i – jak sàdz´ –z powodzeniem, gdy˝ papie˝ nigdy nie skrytykowa∏ naszego pro-gramu obrony, a tylko o to nam chodzi∏o”.

W rzeczywistoÊci jednak papie˝ zrobi∏ znacznie wi´cej. Naj-pierw z∏agodzi∏ tekst dokumentu na temat „wojen gwiezdnych”,przygotowany przez biskupów amerykaƒskich, a nast´pnie ocen-zurowa∏ bardzo krytyczny raport Papieskiej Akademii Nauk, któ-rej cz∏onków mianowa∏ osobiÊcie.

37

Jan Pawe∏ II agentem CIA

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Gdy kilka lat póêniej Reagan za˝àda∏, ˝eby papie˝ zdyscyplino-wa∏ ksi´˝y, którzy udzielali poparcia teologii wyzwolenia i tym sa-mym sprzeciwiali si´ amerykaƒskiej hegemonii w regionie Amery-ki Centralnej, papie˝ bezzw∏ocznie zastosowa∏ si´ do tego ˝ycze-nia, jadàc do Nikaragui, gdzie publicznie zniewa˝y∏ ErnestoCardenal, ksi´dza i cz∏onka gabinetu. Podczas spotkania z miesz-kaƒcami Managui, którzy skandowali: „Pokój! Pokój!”, papie˝rozkaza∏ ludziom, ˝eby si´ „zamkn´li”.

Rewelacje ujawnione w filmie stanowià potwierdzenie sensa-cyjnych doniesieƒ zawartych w biografii papie˝a z roku 1996.W ksià˝ce tej, jej autor, Carl Bernstein, któremu s∏aw´ przynios∏aafera Watergate, przedstawi∏ szczegó∏y godnego napi´tnowaniaprzymierza pomi´dzy supermocarstwem i g∏owà KoÊcio∏a katolic-kiego, majàcego na celu najpierw obalenie komunizmu, a potemwalk´ z terroryzmem w Ameryce ¸aciƒskiej i krajach muzu∏maƒ-skich.

Gdy ksià˝k´ opublikowano po raz pierwszy, zawarte w niejsensacyjne informacje spotka∏y si´ z niedowierzaniem komentato-rów. Dzisiaj, po potwierdzeniu z pierwszej r´ki, trudniej b´dzieukryç prawd´. I ksià˝ka, i film powinny w koƒcu otworzyç oczywszystkim, którzy wierzà w deklarowany przez kraje Zachoduidea∏ rozdzia∏u paƒstwa i KoÊcio∏a.

„Muslimedia“, 16-31 grudnia 1997

38

M. A. Shaikh

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Od roku 1978, gdy papie˝ Jan Pawe∏ II zasiad∏ na Piotrowym tro-nie, mafia sycylijska nasili∏a swojà dzia∏alnoÊç w Polsce, cz´sto wewspó∏pracy z organizacjami przest´pczymi z Rosji i z Czeczenii,wspólnie z którymi z powodzeniem rozwija∏a swoje globalne interesy.

Do roku 2002 Polska, kraj, w którym przed rokiem 1989 narko-mania i handel narkotykami niemal nie istnia∏y, sta∏a si´ jednymz g∏ównych oÊrodków obrotu tym przynoszàcym krociowe zyski to-warem. Ponad 15 ton heroiny nap∏ywa ka˝dego roku do Polskiz niewielkiego tureckiego portu, Sofii, gdzie sycylijscy poÊrednicykupujà jà od handlarzy tureckich, tzw. babas. Nie chodzi tu o niskiejjakoÊci towar, nadajàcy si´ tylko do palenia, który przewa˝a w do-stawach z krajów Dalekiego Wschodu. Do Polski sprowadza si´ he-roin´ najwy˝szej jakoÊci, Êwietnie nadajàcà si´ do wstrzykiwania,pochodzàcà z krajów tzw. „z∏otego trójkàta“: Iranu, Pakistanui Afganistanu1. W Sofii heroina ∏adowana jest na statki i – przezMorze Czarne – przewo˝ona na Ukrain´, skàd trafia do Polski. Trud-no o lepszy szlak przerzutowy. Nie tylko ze wzgl´du na idealne po-∏o˝enie Polski mi´dzy Europà Wschodnià i Zachodnià, ale równie˝

39

Paul L. Williams

Papie˝ i mafia

Biada wam, uczeni w PiÊmie i faryzeusze, ob∏udnicy! Bo podobni jesteÊcie do grobów pobielonych, które z zewnàtrz wyglàdajà pi´knie, lecz wewnàtrzpe∏ne sà koÊci trupich i wszelkiegoplugastwa. (28) Tak i wy z zewnàtrzwydajecie si´ ludziom sprawiedliwi,lecz wewnàtrz pe∏ni jesteÊcie ob∏udy i nieprawoÊci.

Ew. Mateusza 23: 27-28, Biblia Tysiàclecia

1 Paul L. Williams, Al-Kaida – bractwo terroru, Studio Emka, czerwiec 2002 r., ss.164-166.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

dlatego, ˝e granica Polski z Ukrainà jest bardzo s∏abo chroniona.W Polsce rozkwitajà równie˝ inne dziedziny biznesu narkoty-

kowego. Z tego kraju pochodzi oko∏o 40 proc. amfetaminy, któratrafia na rynki Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych. Tuulokowano g∏ówne europejskie siedziby magnatów narkotyko-wych z Ameryki ¸aciƒskiej (dzi´ki powiàzaniom z Licio Gellimi lo˝à P-2). W Polsce po∏udniowoamerykaƒska kokaina jest podda-wana wst´pnej obróbce i oczyszczana2.

Kwitnàcy biznes nie pozostaje bez wp∏ywu na ˝ycie Polaków.W 1978 roku liczba za˝ywajàcych kokain´ lub heroin´ nie si´ga-∏a nawet 5 tysi´cy. 24 lata póêniej ich liczb´ szacowano ju˝ naoko∏o 200 tysi´cy, z czego co najmniej po∏owa by∏a od narkotykówuzale˝niona3.

W ostatnich dekadach Polska sta∏a si´ równie˝ wa˝nym cen-trum handlu bronià i amunicjà sprzedawanà wielu stosujàcymterror rzàdom i organizacjom. Organizacja Wyzwolenia Palestynyna przyk∏ad niemal ca∏e swoje uzbrojenie kupuje w Polsce. Na tar-gowiskach w Warszawie i Krakowie wybór broni jest bardzo sze-roki. Bez trudu mo˝na nabyç miny làdowe, granaty, noktowizory,dzia∏a, rakiety ziemia-powietrze, helikoptery Kobra i niemieckieczo∏gi „Leopard“.

Inna dziedzinà nielegalnej dzia∏alnoÊci zarobkowej, któraÊwietnie si´ w Polsce rozwija dzi´ki obecnoÊci mafii sycylijskiej,jest handel ˝ywym towarem. Kobiety i dzieci sà porywane i prze-wo˝one do Mediolanu albo innych w∏oskich miast, gdzie sà sprze-dawane bogatym biznesmenom z krajów arabskich.

Jednak najwi´ksze zyski, jakie mafii przynosi jej dzia∏alnoÊçw Polsce, pochodzà z nielegalnego sk∏adowania toksycznych odpa-dów przemys∏owych. W Polsce mo˝na bez trudu pozbyç si´ odpa-dów, które nie mogà byç sk∏adowane w ˝adnym innym kraju: odpa-

40

Paul L. Williams

2 Robert Young Pelton, The World’s Most Dangerous Places (New York: Harper Reso-urce, 2000), s. 147.

3 „International Crime Assessment“ – raport przygotowany w ramach prezydenckiejstrategii na rzecz kontroli przest´pczoÊci mi´dzynarodowej przez FBI, CIA, theDrug Enforcement Administration, the USA Customs Service i USA Secret Servicew maju 1998 roku.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

dy medyczne i sanitarne, toksyczne substancje z fabryk chemicz-nych i promieniotwórcze odpady z elektrowni atomowych. Odpadyi ich sk∏adowanie sta∏y si´ w ostatnich latach g∏ównym obszaremzainteresowania mafii sycylijskiej w Europie i w Stanach Zjedno-czonych. Mafijne organizacje – nowojorskie rodziny Genovese,Gambino i Lucchese oraz dzia∏ajàce na Sycylii rodziny Inzerillo, Bu-sceta i Greco prowadzà coraz bardziej wyrafinowanà dzia∏alnoÊç.Ograniczy∏y handel bronià na rzecz handlu odpadami. W roku 2002amerykaƒskie Federalne Biuro Âledcze szacowa∏o, ˝e Camorra, or-ganizacja przest´pcza z Neapolu, starsza nawet ni˝ sycylijska ma-fia, zarobi∏a od 3,5 do 8,5 miliarda dolarów na nielegalnym sk∏ado-waniu odpadów toksycznych w Polsce4. Trudno si´ dziwiç, ̋ e ludzieinteresu i cz∏onkowie mafii z w∏aÊciwymi powiàzaniami, nie ustajàw poszukiwaniu miejsc na dalsze nielegalne wysypiska.

Jesienià 1996, dwaj dziennikarze, Mitch Grochowski i autor te-go artyku∏u, spotkali si´ z Renato Marianim, w∏aÊcicielem„Empire Landfill”, jednej z najwi´kszych firm zajmujàcych si´sk∏adowaniem odpadów w USA. Wkrótce potem Marianiego ska-zano za udzia∏ w nielegalnym finansowaniu kampanii prezydenc-kiej jednego z kandydatów w roku 1996.

Podczas spotkania Mariani opowiada∏ nam o dzia∏alnoÊci swo-jej firmy i o planach utworzenia ogromnego wysypiska podKrakowem. Chwali∏ si´, ˝e ma w Polsce „znakomite dojÊcia“ dzi´-ki pewnemu bogatemu biznesmenowi, który – wed∏ug dobrze po-informowanych êróde∏ – powiàzany jest z organizacjami przest´p-czymi w Nowym Jorku i New Jersey. Ów cz∏owiek interesu, któryprowadzi dzia∏alnoÊç ze swojej siedziby w Polsce, pe∏ni∏ funkcj´„nieoficjalnego“ ambasadora w Watykanie, gdzie mia∏ natychmia-stowy i nieograniczony dost´p do samego papie˝a.

Mariani wyjaÊnia∏, ˝e prowadzàc interesy w Polsce, nie starasi´ nawiàzaç kontaktów z politykami: ani z komunistami, aniz demokratami. Jego polscy wspó∏pracownicy zapewniali go, ˝epodj´cie w ich ojczyênie dzia∏alnoÊci na szerokà skal´ mo˝liwejest tylko pod warunkiem zyskania przychylnoÊci papie˝a.

41

Papie˝ i mafia

4 Tam˝e.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

– W Polsce nie mo˝na niczego osiàgnàç bez papieskiego popar-cia – powiedzia∏ nam Mariani.

Powiàzania mafii sycylijskiej z „przedsi´biorstwem Watykan“ po-zostajà nienaruszone. Pontyfikat Jana Paw∏a II nie przyniós∏ ani po-st´powych reform w stylu Jana XXIII lub Paw∏a VI, ani powrotu dotradycyjnych form kultu i nauczania. Przyczyni∏ si´ za to do umoc-nienia pozycji Watykanu jako instytucji finansowej i politycznej.Podstawowym celem tej firmy nie jest zg∏´bianie i szerzenie wiedzyduchowej w wieku niepewnoÊci, lecz ochrona w∏asnych interesów.W ich obronie KoÊció∏ si´ga po intrygi, fa∏szerstwa i kradzie˝e, a je-Êli sytuacja tego wymaga, nie brzydzi si´ tak˝e rozlewu krwi.

Nie ma wàtpliwoÊci. Jan Pawe∏ II nie jest aktywnym cz∏onkiemrodziny Cosa Nostra ani neofaszystowskiej lo˝y P2. Jednak niesprzeciwi∏ si´, gdy masoni z otoczenia mistrza Gelli’ego zachowa-li swoje stanowiska w Watykanie i nie zdecydowa∏ si´ zerwaçzwiàzków KoÊcio∏a z mafià. Przeciwnie, umocni∏ je i odmówi∏wprowadzenia jakichkolwiek zmian w zasadach dzia∏ania BankuWatykaƒskiego. Ponadto, z jakiegoÊ tajemniczego powodu papie˝chroni∏ arcybiskupa Marcinkusa przed wymiarem sprawiedliwo-Êci, a nawet próbowa∏ wynieÊç tego skompromitowanego waty-kaƒskiego bankiera do godnoÊci kardyna∏a.

To prawda, Jan Pawe∏ II wypowiedzia∏ si´ krytycznie na tematzorganizowanej przest´pczoÊci podczas swej podró˝y na Sycyli´w 1993 roku. W wyg∏oszonej podczas tej pielgrzymki homilii pa-pie˝ zwróci∏ si´ do cz∏onków mafii w te s∏owa: „Nie zabijajcie. ˚a-den cz∏owiek, ˝adna ludzka organizacja, nawet mafia, nie ma pra-wa do decydowania o ludzkim ˝yciu. To najÊwi´tsze z praw nale-˝y wy∏àcznie do Boga“5.

Jest równie˝ prawdà, ˝e papie˝ pot´pi∏ zabójstwo o. GiuseppePuglisiego, czynnego wroga zorganizowanej przest´pczoÊci na Sy-cylii. Jego s∏owa nie brzmià jednak wiarygodnie, gdy w dalszymciàgu prowadzone sà nielegalne transakcje mi´dzy Watykanemi rodzinami mafijnymi. 3 paêdziernika 1999 roku, trzy lata poog∏oszeniu przez Jana Paw∏a II zamiaru beatyfikacji ojca

42

Paul L. Williams

5 „Catholic News Service“, 28 paêdziernika 1993 roku.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Puglisiego, w Palermo aresztowano dwudziestu jeden cz∏onkówmafii sycylijskiej za udzia∏ w internetowym oszustwie bankowymprzeprowadzonym we wspó∏pracy z Bankiem Watykaƒskim.Antonio Orlando, mózg tej operacji, wy∏udzi∏ z banków w ca∏ej Eu-ropie 264 miliardy lirów (oko∏o 115 milionów dolarów). Pieniàdzeprzes∏ano na konto niejakiej Emilii Romagni z pó∏nocnych W∏och,skàd przelano je dalej, na ró˝ne konta w Banku Watykaƒskim6.Na krótko przez aresztowaniem Orlando i jego ludzie przystàpilido realizacji planu wy∏udzenia 2 bilionów lirów (oko∏o 1 miliardadolarów USA) z Banku Sycylii. Wed∏ug Giuseppe Limii, szefa w∏o-skiej komisji do walki z mafià, aresztowanie sprawców pokaza∏o,jak niebezpiecznym narz´dziem sta∏ si´ internet w r´kach mafii7.Mimo schwytania i póêniejszego skazania sprawców usi∏owaniaoszustwa w∏oscy Êledczy nie mogli zbadaç tych wàtków sprawy,które wiàza∏y si´ z dzia∏alnoÊcià Banku Watykaƒskiego. Nie ze-zwala∏ na to suwerenny status Paƒstwa Watykaƒskiego.

Dalsze dowody prowadzenia przez Watykan za pontyfikatu JanaPaw∏a II nielegalnych machinacji finansowych przedstawi∏ szano-wany dziennik londyƒski, „The Daily Telegraph“, gdzie 19 listopa-da 2001 roku ukaza∏ si´ artyku∏, którego autor zaliczy∏ Bank Waty-kaƒski (wraz z bankami w takich krajach jak Mauritius, Makao czyNauru) do najwi´kszych na Êwiecie pralni brudnych pieni´dzy8.

Jan Pawe∏ II w ciàgu 25 lat swego pontyfikatu pozosta∏ zadziwia-jàco odporny na wszelkà krytyk´. Skandal nast´puje po skandalu,a wielu reporterów i komentatorów politycznych wcià˝ uchyla si´ ods∏owa krytyki papie˝a, nawet gdy zezwala cinkciarzom na handel naterenie Êwiàtyni. Tez´ t´ doskonale ilustruje biografia polskiego pa-pie˝a pióra Carla Bernsteina i Marco Politiego. Ju˝ sam tytu∏ zdradzas∏u˝alczy stosunek autorów wobec ich bohatera. Na stronach tejgrubej ksi´gi autorzy, powszechnie szanowani dziennikarze, nawetnie próbujà zadawaç niewygodnych pytaƒ na temat tak zwanych„zagubionych lat“ z papieskiej biografii, nawet s∏owem nie wspomi-

43

Papie˝ i mafia

6 „Xinhua News Agency“, 3 paêdziernika 1999 roku.7 Tam˝e.8 Michael Becket, Gangester’s Paradise, „The Daily Telegraph“, 19 listopada 2001 r.,

s. 31.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

najà o Sindonie, Calvim lub Gellim, nie domagajà si´ wyjaÊnieƒ natemat afery banku Ambrosiano, powiàzaƒ z sycylijskimi rodzinami,arcybiskupa Marcinkusa i Banku Watykaƒskiego.

Informacje na temat nielegalnych transakcji Watykanu, które za-mieszczamy w niniejszej ksià˝ce, nie sà w niczym przesadzone. Niezosta∏y tak˝e ubarwione z myÊlà o masowym, ∏aknàcym sensacjiczytelniku. To wszystko sà dobrze udokumentowane przypadki. Sfil-mowano je i zarejestrowano jako dowody w laboratoriach krymina-listycznych, aktach policyjnych i muzeach Zag∏ady. Gromadzili jei opracowywali tacy wybitni historycy i dziennikarze jak RichardHammer, David Yallop, Claire Sterling, Nick Tosches i John Cornwell.By∏y przedstawione w reporta˝ach i programach informacyjnychw wielu krajach na wszystkich kontynentach. Takich informacji niewolno pomijaç jako rzeczy bez znaczenia. Wywar∏y one wielkiwp∏yw na wszystkie dziedziny ˝ycia: spo∏ecznego, moralnego, du-chowego, politycznego i gospodarczego – na progu XXI stulecia.

W roku 1977, przed Êmiercià, papie˝ Pawe∏ VI powiedzia∏:„W koÊciele roznios∏a si´ woƒ piek∏a. Szatan krà˝y wokó∏ o∏tarza9.

Kiedy „z∏y“ wkroczy∏ na teren rzymsko-katolickiej Êwiàtyni?Kiedy niebiosa nie potrafi∏y uchroniç przed nim swego ziemskie-go przedstawicielstwa? Zdaniem niektórych sta∏o si´ to w lutym1929 roku, w dniu podpisania Traktatów Lateraƒskich10. Innitwierdzà, ˝e nastàpi∏o to znacznie dawniej, w s∏oneczny paêdzier-nikowy poranek roku 312, gdy Milicjades, wàt∏y i zgrzybia∏y bi-skup Rzymu, pad∏ na kolana przed rzymskim cesarzem Konstan-tynem, od którego otrzyma∏ tytu∏ Pontifex Maximum i obietnic´niezmierzonych bogactw.

Paul L. Williams. „The Vatican Exposed – Money, Murder and the Mafia“, New York, 2003

44

Paul L. Williams

9 Pawe∏ VI, cytat za Malachi Martin, „Fall of the Roman Church“, New York, G.P. Put-nam 1981 r., s. 281.

10 Dwa odr´bne akty prawne: 1) porozumienie zawarte 11 II 1929 mi´dzy StolicàApostolskà a rzàdem w∏., stanowiàce rozwiàzanie tzw. kwestii rzymskiej (po-wsta∏ej w wyniku zaboru Paƒstwa KoÊcielnego oraz odrzucenia przez Piusa IXtzw. ustawy gwarancyjnej Wiktora Emanuela II i uznania si´ papie˝a za wi´êniaWatykanu) (Encyklopedia PWN).

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Czy KoÊció∏ katolicki kiedykolwiek przyjmie te same standardyprzyzwoitoÊci, jakimi kieruje si´ wi´kszoÊç szanowanych instytu-cji na Êwiecie? Przez stulecia jego g∏ównym celem by∏o uprzyjem-nianie ˝ycia barwnej grupie ∏ajdaków i mizantropów. Ostatnio Ko-Êció∏ doda∏ kolejny rozdzia∏ do tej smutnej historii, wyst´pujàcw obronie by∏ego dyktatora chilijskiego Augusto Pinocheta, które-mu grozi∏a deportacja do Hiszpanii. Pinochet mia∏ stanàç przedhiszpaƒskim sàdem w zwiàzku z zaginićiem wielu osób narodo-woÊci hiszpaƒskiej w Chile, w latach 1973-90, w okresie rzàdówterroru. Chile og∏osi∏o amnesti´ dla sprawców represji politycz-nych z tego okresu, ale Hiszpania, jak wiele innych paƒstw, niewidzi ˝adnego powodu, by u∏askawiaç zbrodniarza odpowiedzial-nego za Êmierç tysićy ludzi.

G∏osy oburzenia w reakcji na interwencj´ Watykanu w spra-wie Pinocheta by∏y szczególnie silne w Ameryce Po∏udniowej.Dzia∏ajàca w Argentynie grupa „Matek z Placu de Mayo”, któraprzyj´∏a t´ nazw´ od miejsca, w którym kobiety regularnie si´zbiera∏y, by zaprotestowaç przeciwko zaginićiom cz∏onków ichrodzin, wys∏a∏a do Jana Paw∏a II list w ostrych s∏owach prote-stujàcy przeciwko zaanga˝owaniu si´ KoÊcio∏a po stronie chilij-skiego dyktatora. Kobiety wyrazi∏y swój gniew i pot´pienie,

45

Patrick Innis

Âwići i grzesznicyCzy Watykan nie widzi ró˝nicy?

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

zwracajàc si´ do papie˝a per „pan” zamiast zwyk∏ych, grzeczno-Êciowych formu∏ek.

WyjaÊniajàc nieformalny j´zyk apelu, autorki listu stwierdzi∏ym.in.: „Zwracamy si´ do pana jak do zwyk∏ego cz∏owieka, gdy˝ uwa-˝amy za aberracj´, ˝e siedzàc na swoim tronie w Watykanie, nie do-Êwiadczywszy tortur, okaleczeƒ ani gwa∏tów, ma pan czelnoÊç do-magaç si´ ∏aski dla tego mordercy, wyst´pujàc w imieniuChrystusa”. Prezydent Argentyny Carlos Menem, w budzàcym md∏o-Êci akcie politycznego wiernopoddaƒstwa, przes∏a∏ póêniej papie˝o-wi list z przeprosinami. W rzeczywistoÊci watykaƒska obronaPinocheta daleka jest od aberracji i ∏atwo mo˝na by∏o jà przewidzieçw oparciu o dobrze udokumentowane doniesienia na temat pomocy,jakiej udziela∏ KoÊció∏ nazistowskim zbrodniarzom wojennym po za-koƒczeniu drugiej wojny Êwiatowej. Pinochet nale˝y do tej kategorii∏otrów, zbrodniczych prawicowych dyktatorów katolickich ze starejszko∏y, na których ∏askawym okiem patrzà atawistyczni, antydemo-kratyczni kryptofaszyÊci, którzy sprawujà w∏adz´ w StolicyApostolskiej. Takie podejÊcie dominuje w polityce Watykanu od daw-na, co najmniej od wybuchu wojny domowej w Hiszpanii.

Ideologia „zabij komucha w imi´ Chrystusa” miewa si´ dosko-nale w Watykanie, gdzie ˝ycie ka˝dej idei, bez wzgl´du na to, jakg∏upia lub odra˝ajàca by nie by∏a, mierzy si´ w stuleciach.

Mimo wszystko zaskakuje, ˝e papie˝ nie ma w tej sprawie ˝ad-nych wàtpliwoÊci ani ˝adnego poczucia winy. Mog∏oby si´ zda-waç, ˝e wiedza o krwawych represjach w Chile i w Argentynie, jakrównie˝ powszechne oburzenie na postaw´ KoÊcio∏a wobec tychwydarzeƒ, wcià˝ nie przekroczy∏a watykaƒskich bram. Tymcza-sem wed∏ug doniesieƒ KoÊció∏ prowadzi∏ kartotek´ porwaƒ i za-bójstw politycznych i dzi´ki swym kontaktom w sferach rzàdo-wych udziela∏ informacji cz∏onkom rodzin ofiar, którzy chcieliwiedzieç, czy ich bliscy ˝yjà, czy te˝ zostali zamordowani.

Swojà odmow´ pot´pienia re˝imu KoÊció∏ usprawiedliwia∏,twierdzàc, ˝e jego pozorna neutralnoÊç umo˝liwi∏a ocalenie ˝yciakilku osób. W rzeczywistoÊci jednak, jedyne osoby, które uda∏o si´ocaliç dzi´ki wysi∏kom KoÊcio∏a katolickiego, wywodzi∏y si´ z elittowarzyskich Chile i Argentyny.

46

Patrick Innis

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Ciche przyzwolenie Watykanu i argentyƒskich biskupów kon-trastuje dramatycznie z uczuciami zwyk∏ych katolików i dysy-denckich duchownych. Jeden z zakonów, w sk∏ad którego wcho-dzili przede wszystkim duchowni irlandzcy i argentyƒscy, stano-wi∏ jednà z g∏ównych si∏ opozycyjnych sprzeciwiajàcych si´ prze-st´pczej polityce argentyƒskiego rzàdu.

Istnienie tych obroƒców ofiar represji w KoÊciele katolickimi brak poparcia Watykanu dla ich dzia∏alnoÊci, stanowi kolejneÊwiadectwo moralnego bankructwa przywództwa KoÊcio∏a. Nie-którzy z tych dysydentów zap∏acili ˝yciem za swoje bohaterstwo,a mimo to nie doczekali si´ uznania ze strony przedstawicieli hie-rarchii. W tym samym czasie chorwacki faszysta, kardyna∏ Stepi-nac i fa∏szywa dzia∏aczka charytatywna, Matka Teresa z Kalkuty,znaleêli si´ na „szybkiej Êcie˝ce” do kanonizacji.

Byç mo˝e cechujàcy KoÊció∏ katolicki instynkt przetrwaniamo˝na cz´Êciowo zrozumieç. Tym jednak, czego z pewnoÊcià niemo˝na zrozumieç, a tym bardziej usprawiedliwiç, sà jego gorszà-ce zwiàzki z najbardziej zajad∏ymi, represyjnymi i reakcyjnymi re-˝imami na ca∏ym Êwiecie. I chocia˝ w ostatnim okresie Watykanprzejawi∏ pierwsze oznaki zrozumienia, ˝e jego rola w Holokau-Êcie byç mo˝e nie by∏a taka, jaka byç powinna, tak naprawd´ nie-wiele si´ zmieni∏o. Nawet obecnie, gdy KoÊció∏ ma nadzwyczajnàokazj´, by ograniczyç liczb´ aktów wrogoÊci pope∏nianych na Pó∏-wyspie Ba∏kaƒskim, wcià˝ bardziej zajmujà go kwestie takie, jakaborcja i homoseksualizm. Ostatnie inicjatywy dyplomatyczne pa-pie˝a jednoznacznie wskazujà, ˝e pewne ust´pstwa ze strony le-wicowych rzàdów sà dla niego znacznie wa˝niejsze ni˝ powstrzy-manie przelewu krwi muzu∏manów i prawos∏awnych chrzeÊcijanw krajach dawnej Jugos∏awii. Gdyby Hitler prze˝y∏ do naszychczasów, by∏by z pewnoÊcià szanowanym przez KoÊció∏ katolikiem.

Newsletter of Humanist of Washington, Wiosna 1999

47

Âwi´ci i grzesznicy – Czy Watykan nie widzi ró˝nicy?

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Papie˝ wybiera si´ do Izraela, co najwyraêniej wprawia w eu-fori´ ca∏à zgraj´ oficjeli, którzy robià kariery, przymilajàc si´ ka-tolikom. Tymczasem wszyscy ˚ydzi, którym na sercu le˝y losJerozolimy, powinni raczej dr˝eç ze strachu. Wystarczy poczekaçkilka dni. Podczas pobytu w Jerozolimie papie˝ z pewnoÊcià powiecoÊ, co postawi nam wszystkim w∏osy na g∏owie. I to na oczachca∏ego Êwiata.

Wiem, wiem, mówi´ jak „papie˝o˝erca”. Zapewniam was jed-nak, ˝e „papie˝o˝ercà” nie jestem, choç przyznaj´, ˝e od czasu doczasu bywam wobec papie˝a krytyczny i to – jak sàdz´ – z dobre-go powodu. JeÊli bowiem chodzi o sprawy ˝ydowskie, jest onwprawdzie mistrzem propagandy, ale tak naprawd´ nie jest na-szym przyjacielem, lecz wrogiem.

Jan Pawe∏ II ch´tnie wypowiada si´ na tematy ˝ydowskie i czy-ni to w sposób, która ma zwróciç na niego uwag´ ca∏ego Êwiata.Z pewnoÊcià zdarzy∏o mu si´ równie˝ robiç rzeczy, którym trudnocoÊ zarzuciç. Odwiedzi∏ rzymskà synagog´ i obóz oÊwi´cimski,u˝y∏ hebrajskiego s∏owa „Szoah” na okreÊlenie „Zag∏ady”, zapa-li∏ Êwiece chanukkowe w dziewi´cioramiennym kandelabrze, spo-tyka∏ si´ z grupami ˝ydowskimi wszelkiego rodzaju i od czasu doczasu mówi∏ ˚ydach rzeczy sympatyczne.

48

Joseph Aaron

Uwaga – z∏y papie˝!

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Mówiàc ogólnie, papie˝ przyjà∏ postaw´, którà mo˝na okreÊliçjako „hollywoodzkà”. Wie, jak si´ ustawiç, ˝eby dobrze wypaÊçw telewizji i opowiada bana∏y, które dobrze wypadajà w gazetach.

Zebra∏ za to sporo pochwa∏, jednak tak naprawd´ nie zrobi∏ nicwa˝nego w najistotniejszych sprawach.

Gdy grupa Polaków ustawi∏a setki krzy˝y na terenie obozuoÊwi´cimskiego, J.P. 2 stwierdzi∏, ˝e jest to sprawa lokalna i ˝eWatykan nic w tej sprawie nie zamierza zrobiç.

Gdy ugrupowania ˝ydowskie zwróci∏y si´ do papie˝a z proÊbà,by nie spotyka∏ si´ z nazistà Kurtem Waldheimem – on spotkanianie odwo∏a∏, a gdy poprosiliÊmy go, ˝eby porzuci∏ zamiar beatyfi-kacji chorwackiego arcybiskupa Stepinaca, który kolaborowa∏z marionetkowym re˝imem faszystowskim, rzàdzàcym Chorwacjàpodczas drugiej wojny Êwiatowej, papie˝ nie raczy∏ nam nawetodpowiedzieç.

W ten sam sposób potraktowa∏ proÊb´ Êrodowisk ˝ydowskichzabiegajàcych o wstrzymanie kanonizacji Edyty Stein. Stein uro-dzi∏a si´ jako ˚ydówka, ale przesz∏a na katolicyzm, zosta∏a za-konnicà i zgin´∏a w OÊwi´cimiu. Podczas uroczystoÊci papie˝stwierdzi∏, ˝e jej chrzciny nie oznacza∏y w ˝adnym razie zerwaniaz ˝ydowskim dziedzictwem. Trzeba to by∏o powiedzieç jej ˝ydow-skiej matce!!!

„Odmowa uznania, ˝e Stein zgin´∏a, gdy˝ urodzi∏a si´˚ydówkà i nadawanie rozg∏osu przypadkowi ˚ydówki, która zo-sta∏a katolickà zakonnicà, by∏o okrucieƒstwem wobec ofiarZag∏ady i ich rodzin” – powiedzia∏ jeden z przywódców ˝ydow-skich.

Gdy papie˝ zapowiedzia∏, ˝e zamierza wprowadziç Piusa XIIna szybkà Êcie˝k´ do Êwi´toÊci, Êrodowiska ˝ydowskie zawrza∏yz oburzenia, ˝e ten „wojenny” papie˝ zostanie uhonorowany w ta-ki sposób. Pius XII nie uczyni∏ nic, ˝eby pomóc ofiarom Holokau-stu, zrobi∏ za to niejedno dla Hitlera. Jan Pawe∏ II bez wahaniawprowadzi∏ go na o∏tarze.

W ten sposób doszliÊmy do sprawy najwa˝niejszej, w którejJan Pawe∏ II nie zrobi∏ dla ˚ydów dos∏ownie nic - do tragedii Ho-lokaustu.

49


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Prawda jest taka, ˝e papie˝ wiele razy odmawia∏ przeproszeniaza to, co Watykan zrobi∏ i za to, czego nie zrobi∏ podczas Zag∏ady.Nie chcia∏ powiedzieç tego jednego s∏owa, które znaczy∏oby takwiele: przepraszam!

S∏owo to wypowiedzieli przywódcy wi´kszoÊci krajów europej-skich i wielu diecezji w Europie i w Ameryce Pó∏nocnej. Odmówi∏tylko papie˝. Ma∏o tego. Gdy Watykan wyda∏ wreszcie dokumentw sprawie Holokaustu, pt. „Pami´tamy: zaduma nad Holokau-stem”, papie˝ skorzysta∏ z okazji, by wystàpiç w obronie Piusa XIIi ca∏kowicie wyprzeç si´ w imieniu Watykanu wszelkiej odpowie-dzialnoÊci. JednoczeÊnie w dalszym ciàgu odmawia historykomdost´pu do watykaƒskich archiwów, co uniemo˝liwia rzetelnàocen´ roli, jakà Stolica Apostolska odegra∏a podczas Zag∏ady.

Z drugiej strony podczas ka˝dej kolejnej pielgrzymki do Polskipapie˝ odwiedza ˝ydowske miejsca pami´ci i dba, by to wydarze-nie by∏o zauwa˝one przez media.

Oto ca∏y Jan Pawe∏ II – zawsze ch´tny do udzia∏u w wielkimprzedstawieniu, gdy jednak chodzi o sprawy istotne, okazuje si´znacznie mniej ch´tny do pokazania, ˝e jest naszym prawdziwymprzyjacielem.

Przekonamy si´ o tym w najbli˝szych tygodniach i miesiàcach,gdy kwestia Jerozolimy stanie si´ przedmiotem negocjacji izrael-sko-palestyƒskich. Obawiam si´, ˝e papie˝ po raz kolejny udo-wodni, ˝e jest tylko êród∏em dodatkowych k∏opotów.

Prawd´ powiedziawszy ju˝ poczyni∏ w tej sprawie pierwszekroki. W ubieg∏ym miesiàcu Watykan i Organizacja WyzwoleniaPalestyny podpisa∏y prze∏omowe porozumienie, w którym mówisi´ mi´dzy innymi, ˝e ka˝da jednostronna decyzja w sprawieJerozolimy „by∏aby prawnie i moralnie nie do przyj´cia”.

Znajdujemy tam tak˝e wezwanie do nadania Jerozolimie „specjal-nego statusu, uzgodnionego przez spo∏ecznoÊç mi´dzynarodowà”,który pomóg∏by ochroniç w∏aÊciwà, sakralnà to˝samoÊç tego miastai jego uniwersalne, kulturowe i religijne dziedzictwo. Niepoj´te! Mie-szaç si´ w sam Êrodek sporu o Jerozolim´, gdy rozmowy na temat sta-tusu tego miasta wesz∏y w krytycznà faz´. I dlaczego zawarte w do-kumencie ostrze˝enie jest wymierzone tylko w jednà stron´?

50

Joseph Aaron

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Warto zwróciç tak˝e uwag´, ˝e papie˝ po raz kolejny nawo∏ujedo nadania Jerozolimie statusu wolnego miasta pod kontrolà mi´-dzynarodowà. Oznacza to oczywiÊcie utrat´ izraelskiej suweren-noÊci.

Gdy rzàd Izraela skrytykowa∏ Watykan za przyjćie dokumen-tu, ten odpowiedzia∏ w charakterystyczny dla siebie sposób, j´zy-kiem „ubogaconym”, który tak naprawd´ s∏u˝y do ukrywaniaprawdy, ˝e „Izrael nie ma powodu do niezadowolenia, gdy˝ w do-kumencie nie wspomina si´ o sytuacji politycznej Jerozolimy,a tylko o jej aspektach religijnych”.

Tak, tak, jakby inaczej! Nie ma nic politycznego w wezwaniudo uczynienia Jerozolimy wolnym miastem pod zarzàdem mi´dzy-narodowym – nic politycznego w podpisaniu porozumienia zJaserem Arafatem!

Jan Pawe∏ II, choç jest zdumiewajàco podobny do mojegodziadka, nie jest przyjacielem ˚ydów, nie wtedy zw∏aszcza, gdyma to jakiekolwiek znaczenie, nie wtedy, gdy dotyczy to sprawwa˝nych.

Tak wić, gdy papie˝ przyjedzie do Izraela, s∏uchajcie uwa˝niejego s∏ów.

„Papie˝ stwierdzi∏ wyraênie, ˝e jego wizyta b´dzie mia∏a cha-rakter religijny, nie polityczny” – powiedzia∏ wielebny MichaelMcGarry, katolicki rektor Tantur Ecumenical Institute for Theolo-gical Studies pod Jerozolimà. „Chyba ma on jednak doÊç rozumu,˝eby wiedzieç, ˝e ka˝de jego s∏owo b´dzie rozumiane jak wypo-wiedê polityczna”.

Ma! Z pewnoÊcià! W∏aÊnie dlatego – choç tak wielu wykszta∏-conych ˚ydów z podnieceniem oczekuje tej wizyty – czu∏bym sió wiele lepiej, gdyby Jan Pawe∏ II, szukajàc kolejnej okazji, by zna-leêç si´ w Êwietle reflektorów, wybra∏ si´ na zakupy do ˝ydow-skich delikatesów na Brooklynie, a nie do Jerozolimy.

„Jewish Bulletin of Northern California“

51


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

W swojej ostatniej encyklice papie˝ okreÊla si´ jako przyjacielrozumu – w rzeczywistoÊci jednak jest jego nieprzejednanym wro-giem.

W dzisiejszej cywilizacji przemys∏owej ludzie bez trudu do-strzegajà ró˝nice mi´dzy tym, co Êwieckie, a tym, co religijne. Na-wet g∏´boko wierzàcy na ogó∏ nie upierajà si´, ˝e Pismo Âwi´te mawartoÊç naukowà, tak jak ci, którzy systematycznie studiujà ho-roskopy, wcale nie twierdzà, ˝e astrologia jest dziedzinà astrono-mii.

W ostatniej encyklice Jan Pawe∏ II próbuje zatrzeç te ró˝nice.W dokumencie zatytu∏owanym „Wiara i rozum” stara si´ pogodziçrozumnoÊç z religijnoÊcià, przede wszystkim po to, by t´ pierwszàpodporzàdkowaç tej drugiej. Jak papie˝ chce to osiàgnàç? Przed-stawiajàc KoÊció∏, tego najwi´kszego i najbardziej zajad∏ego wro-ga rozumu, jako jego przyjaciela.

Wiara i rozum to dwa odr´bne, by nie rzec wzajemnie sprzecz-ne Êwiaty. Zwolennicy wiary powiadajà, ˝e musimy uznaç praw-dziwoÊç tego, co niedost´pne dla rozumu i ˝e w sytuacji brakuobiektywnych dowodów lub wtedy, gdy dowody te zaprzeczajàtreÊciom religii, musimy uznaç autorytet wiary. Z drugiej stronyzwolennicy rozumu utrzymujà, ˝e cz∏owiek mo˝e zbli˝yç si´ do

52

Peter Schwartz

Wiara czy rozum?

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

prawdy wy∏àcznie w drodze myÊlenia racjonalnego, w oparciuo dane, których dostarczajà mu zmys∏y. Co w takim razie mo˝emieç na myÊli papie˝, gdy nawo∏uje do uznania „zgodnoÊci wie-dzy rozumowej z wiedzà opartà na wierze”? Czy chodzi mu o to,˝e rozum powinien byç stosowany w badaniach, które mogà pro-wadziç do wniosków sprzecznych z nauczaniem KoÊcio∏a? TooczywiÊcie jest dla Wojty∏y nie do przyjćia. Stwierdza to wprostna kartach encykliki: „Wierni chrzeÊcijanie nie tylko nie majà pra-wa do obrony tych twierdzeƒ nauki, które sà sprzeczne z treÊcia-mi wiary, ale wrćz majà obowiàzek uznaç je za b∏´dy, których po-dobieƒstwo do prawdy jest z∏udne”.

ZgodnoÊç oznacza wić, ˝e rozum powinien byç u˝ywany wte-dy i w taki sposób, na jaki wiara wyra˝a zgod´. W istocie oznaczato odrzucenie rozumu, któremu papie˝ powierza rol´ s∏u˝ebnàwobec religii.

Wybór jest zawsze „albo, albo”: albo z rozumu korzystamy, al-bo go odrzucamy, uznajàc, ˝e podlega on jakiejÊ wy˝szej instan-cji. Droga poÊrednia nie istnieje.

Ca∏a encyklika jest w istocie podst´pnym atakiem na rozumoraz na ludzkà zdolnoÊç i prawo do kszta∏towania ˝ycia przedewszystkim w oparciu o myÊlenie racjonalne. Papie˝ dowodzi naprzyk∏ad, ˝e êród∏em takich wspó∏czesnych negatywnych zjawiskjak totalitaryzm i relatywizm moralny jest zastàpienie wiary przezrozum. Tymczasem prawda jest dok∏adnie odwrotna: z∏o, o któ-rym mowa, jest produktem tej samej antyracjonalistycznej filozo-fii, którà uprawia i popiera papie˝.

Moralny relatywizm utrzymuje, ˝e nie istniejà racjonalne, po-wszechnie obowiàzujàce zasady etyki, ale wy∏àcznie arbitralnepreferencje. Papie˝ odrzuca ten poglàd, zarzucajàc rozumowi, ˝ew sprawach wartoÊci jest on nieudolnym przewodnikiem, ˝e jegorozstrzygnićia sà wysoce niepewne i ˝e powinniÊmy Êlepo pod-porzàdkowaç si´ dyktatowi KoÊcio∏a.

Jeden mówi: „jest tak czy inaczej, bo tak mi si´ wydaje”. KtoÊdrugi powie: „wierz´, ˝e tak jest”. Rzadziej s∏yszymy wypowiedzitypu: „twierdz´, ˝e jest w∏aÊnie tak, gdy˝ zosta∏o to naukowoudowodnione”.

53

Wiara czy rozum?

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Totalitaryzm nie jest dzieckiem rozumu – zrodzi∏ si´ z wiary.To wiara potrzebuje si∏y, by wprowadzaç w ˝ycie swe treÊci. JeÊlidwie racjonalne osoby nie zgadzajà si´ ze sobà, korzystajà z do-brze uzasadnionej wiedzy i logicznych argumentów, by przekonaçsi´ do zmiany stanowiska. JeÊli jednak podstawà ich wiedzy jestmistyczna wiara, logika i oparta na niej argumentacja stajà si´bezu˝yteczne. Pozostaje tylko proste stwierdzenie: „Wierz´, ˝e jestw∏aÊnie tak i lepiej b´dzie, ˝ebyÊ i ty w to uwierzy∏.” Nie ma miej-sca na argumentacj´ – pozostaje tylko si∏a.

W historii ludzkoÊci zawsze by∏o tak, ˝e wolnoÊç nie mog∏a ist-nieç tam, gdzie religia zajmowa∏a pozycj´ dominujàcà. Od przeÊla-dowaƒ inkwizycji, których ofiarà pad∏ mi´dzy innymi Galileusz,i iraƒskich ajatollahów, którzy skazali Salmana Rushdiego za g∏o-szenie nieprawomyÊlnych poglàdów na temat islamu, a˝ powspó∏czesne napady na kliniki aborcyjne, dokonywane w imieniureligii – si∏a by∏a i jest g∏ównym sposobem krzewienia wiary reli-gijnej.

Papie˝ pragnie, by cz∏owiek ˝y∏ pod rzàdami wiary, ale niechce, ˝eby wierni po prostu odrzucili wspó∏czesny Êwiat racjonal-nej myÊli: Êwiat nauki, techniki i twórczoÊci – tym Êwiatem te˝chce rzàdziç. Tak wi´c „godzi” oba królestwa w nadziei, ˝e kiedyÊKoÊció∏ niepodzielnie zapanuje nad ca∏ym Êwiatem. Tak napraw-d´ chce on powrotu Êredniowiecza, gdy filozofia by∏a teologià, gdy„nauka” zajmowa∏a si´ badaniem objawienia, a najwybitniejsimyÊliciele z tzw. szko∏y scholastycznej nauczali, ˝e to Biblia jestêród∏em wszelkiej prawdy. Papie˝ chce, by dzisiejsi intelektualiÊcirównie˝ u˝ywali rozumu w ten sposób, by s∏u˝y∏ on wierze i po-rusza∏ si´ w wyznaczonych przez nià granicach.

Dlatego obrona suwerennoÊci rozumu staje si´ dziÊ najpilniej-szà potrzebà. Walka toczy si´ mi´dzy tymi, którzy rozum i jegonadrz´dnà rol´ bez wahania uznajà i tymi, jak papie˝, którzy chcàgo podporzàdkowaç tajemniczym drgnieniom serca lub religijnymdogmatom.

„Religion vs Morality“, Ayn Rand Institute, 2000

54

Peter Schwartz

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Sà na Êwiecie kraje, w których rocznice i jubileusze stajà si´okazjà do rachunku sumienia, krytycznego namys∏u lub publicz-nej debaty. Prowadzi si´ tam spory, zwolennicy i przeciwnicy jubi-latów wytykajà im b∏´dy, chwalà dokonania i demaskujà rzekomeosiàgni´cia. Czynni i bierni uczestnicy jubileuszowych polemikpiel´gnujà w ten sposób kultur´ intelektualnà swych krajów,umacniajà wolnoÊç myÊli, s∏owa i sumieƒ i krok po kroku przy-czyniajà si´ do poprawy Êwiata, w którym ˝yjà.

W Polsce jubileuszom towarzyszà fanfary, uroczyste mowyi przemarsze. Nie ma kwestii spornych, wszystko jest jasne, bynie rzec oczywiste, zw∏aszcza gdy jubilatem jest „s´dziwy bo-˝ek“, „wielki rodak“, „taternik“, „filozof“, „aktor“, „poeta“,„mà˝ stanu“, „wyzwoliciel narodów etc.“ – Jan Pawe∏ II. W Polscesi´ nie dyskutuje – ju˝ na pewno nie o papie˝u. Ojczyzna oddajemu ho∏d, darzy czcià, okazuje uwielbienie i g∏osi jego chwa∏´.Kult papie˝a-Polaka – zakorzeniony w narodowych kompleksachi mesjanistycznych t´sknotach – coraz wyraêniej przyjmujekszta∏t nacjonalistycznej histerii. P∏ytkiej zapewne, doÊç silnejjednak, by spowodowaç Êlepot´, czy mo˝e zaÊlepienie – stan wy-magajàcy d∏ugotrwa∏ej terapii, nierzadko prowadzàcy do nieod-wracalnych szkód.

55

Andrzej Dominiczak

Biedni do zbawieniakoniecznie potrzebniDlaczego papie˝ pot´pia paƒstwo opiekuƒcze?

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Adoracja papie˝a ma jednà przewag´ nad kultami Zeusa, Wisznui Jehowy – papie˝ niezaprzeczalnie istnieje, przez co oddawana muczeÊç jawi si´ jako mniej absurdalna. Z drugiej strony jednak histo-ria uczy, ˝e bogowie ˝ywi, bo˝yszcza, skuteczniej ni˝ ich niebiaƒscypobratymcy realizujà swoje polityczne cele i skuteczniej zatruwajàludziom ˝ycie. Jan Pawe∏ II nie ust´puje pod tym wzgl´dem swoimpoprzednikom: Êwieckim i religijnym – jest równie cyniczny i prze-bieg∏y. Przyznajà to nawet jego krytycy z wolnego Êwiata – ci sami,którzy stawiajà mu najci´˝sze zarzuty. Jana Paw∏a II oskar˝a si´o choroby i Êmierç milionów ludzi w trzecim Êwiecie, o dyskrymina-cj´ kobiet i mniejszoÊci seksualnych, o umocnienie autorytarnegostylu rzàdów w KoÊciele katolickim, o zwiàzki z mafià, zagra˝aniewolnoÊci badaƒ naukowych, wolnoÊci s∏owa i innych swobód. ˚epapie˝ jest wrogiem wolnoÊci, wiemy od dawna, choç w polskiej pra-sie i telewizji panuje w tej sprawie zmowa milczenia. Mniej nato-miast wiadomo o polityce spo∏ecznej papie˝a, o jego stosunku doproblemu pog∏´biajàcej si´ przepaÊci mi´dzy biednymi i bogatymi,o tym wreszcie, dlaczego pot´pia model paƒstwa opiekuƒczego,dzi´ki któremu w Europie drugiej po∏owy XX wieku dosz∏o do zde-cydowanego ograniczenia sfery ubóstwa i wyzysku.

Wedle wiedzy potocznej KoÊció∏ katolicki nie nale˝y do wro-gów paƒstwa opiekuƒczego. G∏oszone przez t´ instytucj´ warto-Êci: mi∏oÊç bliêniego, nakaz praktykowania mi∏osierdzia i pomocypotrzebujàcym sprawiajà, ˝e opinia publiczna spodziewa si´ ra-czej poparcia KoÊcio∏a dla rzàdowych programów pomocy spo∏ecz-nej. Tymczasem Wojty∏a paƒstwo opiekuƒcze odrzuca, twierdzàcprzy tym, ˝e podstawowym Êrodkiem pomocy ubogim powinnabyç prywatna dobroczynnoÊç.

Stanowisko to, wraz z obszernym uzasadnieniem, Jan Pawe∏ IIpo raz pierwszy przedstawi∏ w roku 1988 w posynodalnej adhor-tacji apostolskiej „Christifideles Laici”. W dokumencie tym papie˝t∏umaczy, ˝e solidarnoÊç, czyli cnota, dzi´ki której kochamy na-szych bliênich ze wzgl´du na ich i naszà przynale˝noÊç do tegosamego rodzaju ludzkiego, zakorzeniona jest w mi∏osierdziu. „So-lidarnoÊç – powiada autor – jest cnotà naturalnà, podczas gdy mi-∏osierdzie dane nam jest przez Boga, w akcie ∏aski, podczas

56

Andrzej Dominiczak

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

chrztu. To dzi´ki niemu” – t∏umaczy papie˝ – „potrafimy kochaçBoga i naszych bliênich w Bogu. Mi∏osierdzie wyra˝a si´ w szczo-droÊci i oddaniu drugiemu cz∏owiekowi, w zachowaniach, któreokreÊlamy jako ‘akty mi∏osierdzia’, takich jak nakarmienie g∏od-nego lub przyodzianie nagiego, etc. Mi∏oÊç bliêniego wyra˝ajàcasi´ w najstarszych i zawsze nowych dzie∏ach mi∏osierdzia co docia∏a i co do ducha, stanowi najbardziej bezpoÊrednià, powszech-nà i powszednià form´ owego o˝ywiania duchem chrzeÊcijaƒskimporzàdku doczesnego, co stanowi specyficzne zadanie Êwieckich.Bez mi∏osierdzia mi∏oÊç, jakà powinniÊmy darzyç naszych bliê-nich jest znacznie zubo˝ona”.

W∏aÊciwym sensem mi∏osierdzia okazuje si´ wi´c nie troskao los drugiego cz∏owieka, g∏odnego lub chorego, lecz o stan w∏a-snej duszy. Podobnà myÊl znajdujemy ju˝ u Êw. Paw∏a: „I gdybymrozda∏ na ja∏mu˝n´ ca∏à maj´tnoÊç mojà, a cia∏o wystawi∏ na spa-lenie, lecz mi∏oÊci bym nie mia∏, nic bym nie zyska∏.“ Akty mi∏o-sierdzia obliczone sà na w∏asnà korzyÊç – bez nich nasza mi∏oÊçjest niepe∏na, a zbawienie niepewne.

„Interweniujàc bezpoÊrednio i pozbawiajàc spo∏eczeƒstwo od-powiedzialnoÊci” – powiada papie˝ w encyklice „Centesimus An-nus” – „paƒstwo opiekuƒcze powoduje utrat´ ludzkich energiii przesadny wzrost publicznych struktur, w których – przy ogrom-nych kosztach – raczej dominuje logika biurokratyczna, ani˝elitroska o to, by s∏u˝yç korzystajàcym z nich ludziom. Istotnie, wy-daje si´, ˝e lepiej zna i mo˝e zaspokoiç potrzeby ten, kto styka si´z nimi z bliska i kto czuje si´ bliênim cz∏owieka potrzebujàcego.Przy tym cz´sto pewnego rodzaju potrzeby wymagajà odpowiedziwykraczajàcej poza porzàdek tylko materialny, takiej mianowicie,która potrafi wyjÊç naprzeciw g∏´bszym potrzebom ludzkim”.

Jakie˝ to i czyje g∏´bsze potrzeby ma na myÊli przywódca orga-nizacji, która przez stulecia zarzàdza∏a instytucjami charytatyw-nymi na kilku kontynentach i której pozycja w wyniku umocnie-nia si´ paƒstwa opiekuƒczego wyraênie os∏ab∏a? Czy papie˝owichodzi o najg∏´bsze potrzeby ludzi, czy te˝ KoÊcio∏a katolickiego,pod którego opiekuƒczymi skrzyd∏ami ludzie ci dotàd trwali –w biedzie i w poni˝eniu?

57

Biedni do zbawienia koniecznie potrzebni

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Jan Pawe∏ II odrzuca Êwiat, w którym nie ma biedaków lub jestich garstka, gdy˝ Êwiat taki zagra˝a wp∏ywom, pot´dze i intere-som finansowym KoÊcio∏a. Bezrobotni otrzymujàcy godziwe zasi∏-ki, ich rodziny i dzieci nie potrzebujà KoÊcio∏a, a jeÊli nawet, tonie jako ludzie ca∏kowicie odeƒ zale˝ni. Nie mo˝na ich, jak to si´dzieje w wielu prowadzonych przez KoÊció∏ schroniskach, zmusiçdo modlitwy lub niewolniczej pracy. Nie mo˝na ich kupiç za misk´zupy i dach nad g∏owà. Gdy ludzie majà pe∏ne brzuchy, mi∏oÊç doBoga okazuje si´ trudniejsza. Regularne posi∏ki w tajemniczysposób prowadzà do erozji takich chrzeÊcijaƒskich cnót, jak poko-ra i pos∏uszeƒstwo.

Czy ludzie KoÊcio∏a traktujà swoich podopiecznych lepiej ni˝personel placówek paƒstwowych lub samorzàdowych? Nic na tonie wskazuje. Przeciwnie, mno˝à si´ doniesienia o nadu˝yciachpope∏nianych przez zakonnice i duchownych prowadzàcychschroniska: o przemocy, poni˝eniach i nadu˝yciach seksualnych.KoÊció∏ chroni sprawców tych niegodziwoÊci. Ju˝ Jan XXII wyda∏polecenie ukrywania tych kompromitujàcych dla KoÊcio∏a faktów,a kolejni papie˝e nie zmieniali tej decyzji. Tymczasem placówkipaƒstwowe podlegajà Êcis∏ej kontroli i trudno sobie wr´cz wy-obraziç, ˝eby premier lub prezydent jakiegoÊ opiekuƒczego paƒ-stwa wyda∏ poufne zalecenie zatajania doniesieƒ o pope∏nianychprzez ich personel przest´pstwach. Demokratyczne paƒstwa bo-wiem, choç dalekie od idea∏u, nie sà instytucjami totalitarnymi,ich presti˝ nie zale˝y od zachowania pojedynczych osób, a udzie-lana przez nie pomoc jest nie tylko skuteczna, ale i bezpieczna dlajej beneficjentów. Nikt nie wymaga od nich, by odmówili modli-tw´, powstrzymywali si´ od wspó∏˝ycia seksualnego, jedli rybyzamiast kotletów lub odstawili kieliszek wina pod groêbà bez-zw∏ocznego pozbawienia dachu nad g∏owà. Demokratyczne paƒ-stwo nie potrzebuje ubogich, by powi´kszaç dochody i umacniaçswoje wp∏ywy. KoÊció∏ bez g∏odnych i biednych nie przetrwa.

„Bez dogmatu“, nr 58, jesieƒ 2003

58

Andrzej Dominiczak

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Papie˝e sà nieomylni, a J.P. II w szczególnoÊci. By nie by∏o codo tego ˝adnych wàtpliwoÊci, Wojty∏a sam sobie potwierdzi∏ nie-omylnoÊç papieskà, wprowadzajàc w 1983 r. stosowne poprawkido kodeksu kanonicznego. Zawróci∏ w ten m.in. sposób KoÊció∏katolicki z drogi modernizacji, na jakà wszed∏ on na II SoborzeWatykaƒskim, co nie wszystkim si´ podoba. W efekcie 500 lat poLutrze nowa schizma mo˝e nastàpiç w ka˝dej chwili.

W samej Kurii Rzymskiej te˝ jest nieweso∏o. Wojty∏a ma wie-lu przeciwników, którzy jego rzàdów, a przede wszystkim mental-noÊci nie mogà znieÊç. Chroni go jednak Opus Dei, którego przed-stawicielami si´ otoczy∏. Wierni coraz bardziej ich jednak nie lu-bià.

Na jesieni ubieg∏ego roku sztab Wojty∏owy pope∏ni∏ kolejnyb∏àd taktyczny: po miesiàcach szkalowania i zatruwania mu ˝y-cia zwolni∏ z pracy redaktora naczelnego nale˝àcego do paulinówmiesi´cznika „Familia Cristiana“, który ukazuje si´ w nak∏adzie 1miliona egzemplarzy. Powodem by∏a post´powa postawa ojcapaulina, która potrafi∏ reagowaç na potrzeby swoich wiernych.

1 milion sprzedanych egzemplarzy! Rzadko który z miesi´czni-ków laickich ma takie obroty, a i niewiele dzienników na Êwieciemo˝e si´ nimi poszczyciç.

59

Gra˝yna Zaga

Czarny jak Polak

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Ów redaktor – Don Zega – w odpowiedzi na listy katoliczek,które si´ do niego zwraca∏y, skar˝àc si´ na przemoc domowà – od-powiada∏ im, ˝e z tym problemem powinny pójÊç na policj´, a niedo konfesjona∏u. Kiedy we W∏oszech wybuch∏ skandal na tle nad-u˝yç seksualnych, których ofiarami byli nieletni – zdoby∏ si´ naakt odwagi moralnej, na który nie staç by∏o nikogo innego: naok∏adce jego „Familia Cristiana“ pojawi∏ si´ tytu∏ „Przekl´ci pedo-file“, a w Êrodku artyku∏ analizujàcy dog∏´bnie i rozsàdnie przy-czyny tego z∏a. Zega pisa∏ równie˝ o koniecznoÊci edukacji seksu-alnej i o tym, ˝e w epoce AIDS powinno si´ zaczàç akceptowaçu˝ywanie prezerwatywy. Zbyt post´powo myÊla∏ jak na katolika.Dawa∏ przy tym prawdziwe informacje o tym, co si´ dzieje na ∏o-nie KoÊcio∏a katolickiego.

Redakcja „Familia Cristiana“ zaprotestowa∏a przeciwko usu-ni´ciu swojego naczelnego i postanowi∏a odwo∏aç si´ do stowa-rzyszenia dziennikarzy. OczywiÊcie krok to by∏ jedynie symbolicz-ny, gdy˝ w Êwiecie katolickim dobrym dziennikarzem nie jest ten,kto potrafi dobrze wykonywaç swój zawód, lecz ten, kto nie wy-chyla si´ z szeregu.

Katolicyzm polski, którego Najwi´kszy Polak jest symbolem,sta∏ si´ przys∏owiowy. DziÊ nie mówi si´: katolicki jak fanatykz Irlandzkiej Armii Republikaƒskiej, lecz katolicki jak Polak.

„Nie“, nr 6, 1999

60

Gra˝yna Zaga

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Powiedziano kiedyÊ, ˝e patriotyzm jest ostatnim schronieniem∏ajdaków. Tymczasem ze wszystkich miejsc, w których gromadzàsi´ kanalie, najwi´cej znajdujemy ich w koÊcio∏ach. Nale˝a∏obyraczej powiedzieç, ˝e to koÊcio∏y i religie sà ostatnim schronie-niem ∏ajdaków. Czy mo˝e byç lepsza maska dla dwulicowoÊci, nie-uczciwoÊci i przyziemnych ambicji ni˝ cieszàca si´ powszechnympowa˝aniem religia?

˚yjemy w epoce masowych oszustw, gdy ludzka ∏atwowiernoÊçzamienia si´ w samoniszczàcà apati´, która z kolei przekszta∏casi´ w fa∏szywà cnot´. Doktryn´, która zrodzi∏a t´ apati´, najlepiejnazwaç „religijnà oboj´tnoÊcià Wojty∏y“, albo jak ktoÊ woli – eku-menizmem.

Poczucie Êwi´toÊci? Trudno b´dzie je znaleêç. Apokaliptyczna„bestia“ – tytu∏, który najlepiej pasuje do Karola Wojty∏y – nie-przerwanie prowadzi swojà polityk´ zwodzenia milionów niczego

61


Wojty∏a Chazarem1

1 CHAZAROWIE, koczowniczy lud turecki przyby∏y z Azji w 2. po∏. IV w. (w Êlad zaHunami); po zaj´ciu stepów mi´dzy dolnà Wo∏gà a Kaukazem ˝yli z pasterstwai ∏upiestwa; po roku 560 uznali zwierzchnictwo kaganatu tureckiego; w VI–VIII w.utworzyli paƒstwo mi´dzy M. Kaspijskim a pn. wybrze˝em M. Czarnego i rozbudo-wali je po Dniepr na zachodzie i Kam´ na pó∏nocy: stolica Semender nad Terd˝em,od ok. 800 — Itil (przy ujÊciu Wo∏gi); wyznawali judaizm; podlega∏y im lub p∏aci-∏y danin´ ró˝ne plemiona tureckie, ugrofiƒskie i s∏owiaƒskie. (Encyklopedia PWN).

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

niepodejrzewajàcych, nominalnych katolików, modlàcych si´ zaAntychrysta, który nigdy nie przesta∏ spiskowaç przeciwko mi-stycznemu cia∏u Jezusa Chrystusa.

Karol Wojty∏a, alias papie˝ Jan Pawe∏ II, w dalszym ciàgu pod-bija serca bezmyÊlnych t∏umów. Niema∏à wÊród nich grup´ stano-wià niegdysiejsi katolicy z Litwy i ich sàsiedzi z Polski.

˚eby zrozumieç Wojty∏´, trzeba si´ dowiedzieç, kim jest na-prawd´. Etnicznie jest on pó∏ Polakiem i pó∏ Chazarem. Jego ojciecby∏ Polakiem, a matka – Chazarkà. Informacje na temat jego po-chodzenia czerpiemy z ksià˝ki „Jego ÊwiàtobliwoÊç Jan Pawe∏ IIi nieznana historia naszych czasów”, pióra dwóch wybitnychdziennikarzy: Carla Bernsteina i Marco Politi.

W „Liber natorum”, ksi´dze metrykalnej koÊcio∏a OfiarowaniaNajÊwi´tszej Marii Panny narodziny Karola Wojty∏y utrwalonow nast´pujàcych sowach: „Natus – 18. V. 1920 – CarolusJosephus Wojty∏a, katolik, p∏ci m´skiej, syn rodziców: Wojty∏aCarolus – ojciec, wojskowy, Kaczorowska Emilia – matka, córkaFeliksa i Marii Szolz“. Nie jest jasne, dlaczego w∏aÊciwie matkapapie˝a nosi∏a nazwisko Kaczorowska, skoro jej rodzice nazywa-li si´ „Szolz“.

Karola Wojty∏a twierdzi, ˝e z pochodzenia, ze strony matki,jest na wpó∏ Litwinem. Tymczasem j´zyk litewski nie zna takichnazwisk jak Kaczorowska lub Szolz. Cytowani wy˝ej autorzy in-formujà nas dalej, ˝e: „choç Szolzowie pochodzili z Litwy, matkaKarola urodzi∏a si´ w roku 1884 na Âlàsku, w niemieckoj´zycz-nych, graniczàcych z Galicjà Austro-W´grach, jako piàte dzieckorymarza, który poÊlubi∏ córk´ szewca”.

Fakt, ˝e rodzice matki Karola Wojty∏y pochodzili z Litwy nieoznacza wcale, ˝e byli etnicznymi Litwinami. Jak wiemy, naLitwie mieszka∏o wielu ˝ydowskich komunistów. Nie ma w tymnic dziwnego, gdy˝ Litwini, choç ˝arliwie wierzàcy, znani sà zeswego tolerancyjnego stosunku do innych religii.

Powiedzmy sobie jasno: Karol Wojty∏a nie jest pó∏ Litwinem,jak sam twierdzi, a wierni ˝ydowskiej tradycji Chazarowie nieuznajà go nawet za pó∏ Polaka. Do tego samego wniosku docho-dzimy, badajàc treÊci jego nauczania, co szczególnie warto poleciç

62


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

uwadze wielu ufnych do granic naiwnoÊci katolików, którzy jakdotàd nie zauwa˝yli, ˝e papieskie poglàdy odzwierciedlajà t´ sa-mà mentalnoÊç, która charakteryzuje jego ˝ydowskich, religijnychpobratymców – przeÊladowców KoÊcio∏a. Dzisiejsza polityka Ko-Êcio∏a oparta jest przede wszystkim na za∏o˝eniu, ˝e bezpoÊrednieprzeÊladowania prowadzà do umocnienia si´ wiary w ludzkichsercach. Jej celem jest doprowadzenie do rozk∏adu KoÊcio∏a od we-wnàtrz. Wszystko wskazuje na to, ˝e wreszcie spe∏ni∏o si´ proroc-two NajÊwi´tszej Marii Panny z La Salette: „Rzym straci∏ wiarí sta∏ si´ domem Antychrysta!“

Bestia z Ziemi, przyby∏y ze Wschodu Karol Wojty∏a, ze swoimipobo˝nymi gestami i b∏azeƒskim stylem bycia s∏u˝y nie Chrystu-sowi, lecz W´˝owi-Antychrystysowi. Próbuje on skrywaç komedi´,jakà odgrywa, pod cienkà zas∏onà intelektualnego szlachectwa.Udaje wielkiego i pot´˝nego. Jest papie˝em! Ma w∏asny tron! Jed-nak pod ca∏ym tym blichtrem bystre oko ∏atwo dostrze˝e ˝a∏osne-go komedianta.

Oto, czym sta∏ si´ dzisiaj Karol Wojty∏a. S∏u˝y swojemu panunajlepiej jak umie, tak jak kardyna∏ Wolsey s∏u˝y∏ swemu królo-wi, by w koƒcu straciç ˝ycie z jego r´ki. Dni Karola Wojty∏y sà po-liczone. Wbrew k∏amstwom tych, którzy go kochajà i którzy kano-nizowali go ju˝ za ˝ycia, Karol Wojty∏a w królestwie Lucyfera b´-dzie koronowany na króla b∏aznów. Taki los czeka tych wszyst-kich aposto∏ów Jezusa, którzy stali si´ fa∏szywymi prorokami.

Sà w Watykanie ludzie, którzy uwa˝ajà, ˝e uprawiana przezJana Paw∏a II turystyczna farsa – te teatralne gesty i demonstra-cje osobistej ambicji i pot´gi – nie odpowiada powadze papieskie-go urz´du, ˝eby ju˝ nie wspomnieç o ogromnych kosztach, jakiespadajà na sam Watykan oraz na paƒstwa i miasta, które odwie-dza. Podczas swych rozlicznych podró˝y Wojty∏a raz po raz ujaw-nia swà prawdziwà natur´: zachća kap∏anów „Voodoo” do dal-szego praktykowania magii lub przyjmuje od hinduskiej kap∏anki„znak Âiwy”. Jego przes∏anie jest jasne: „Nie istnieje jedna praw-dziwa religia – wszystkie sà sobie równe”. W homilii wyg∏oszonejw Asy˝u papie˝ stwierdzi∏ wrćz, ˝e wszystkie religie powsta∏y zasprawà Ducha Âwi´tego.

63

Wojty∏a Chazarem

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

We wspomnianej wczeÊniej ksià˝ce „Jego ÊwiàtobliwoÊç JanPawe∏ II i nieznana historia naszych czasów”, jej autorzy,Bernstein i Politi, stwierdzajà m.in. ˝e to przede wszystkim wiel-ka osobista charyzma, a nie treÊç nauczania, pozwoli∏y temu pa-pie˝owi utrzymaç jednoÊç KoÊcio∏a i ukszta∏towaç jego nowy wi-zerunek na w∏asne podobieƒstwo. Powstaje jednak pytanie: Czyten charyzmatyczny kaznodzieja i zwiastun „Dobrej Nowiny”nawróci∏ kogokolwiek na prawdziwà wiar´? Odpowiedê brzmi:Nie!

Ludzie duchowni w s∏u˝bie Antychrysta czynià sobie kpiny zeÊwi´toÊci. Antychryst wykorzystuje ich, by wyszydziç Êwi´te war-toÊci w nich samych, by sami stali si´ kpinà z Chrystusa. Jezusprzyrzek∏ swoim dwunastu aposto∏om, ˝e zostanà wyniesienii zasiàdà na dwunastu tronach Izraela. Obieca∏ im, ˝e b´dà wy-niesieni do roli s´dziów plemion Izraela i narodów Êwiata.Antychryst tak˝e pozwala swemu aposto∏owi zasiàÊç na tronie –jednak nie jest to tron s´dziego, lecz b∏azna.

Aposto∏ Jezusa Chrystusa, z chwilà wyniesienia do tej godno-Êci, ma przed sobà do wyboru dwie drogi: albo b´dzie w dalszymciàgu toczy∏ sprawiedliwà wojn´, zachowa wiar´, a jeÊli trzeba,odda dla niej ˝ycie, albo zostanie marionetkà w r´ku Antychrysta.Karol Wojty∏a, ze swoim nauczaniem seksuologii i fenomenologii,ze swojà fa∏szywà pokorà, staje przed ca∏ym Êwiatem jako b∏azennad b∏aznami; zdrajca swego powo∏ania, wstyd narodu polskiegoi poprzednik Antychrysta. Ka˝dy Antychryst jest kpinà z prawdy,dobra i rzeczywistoÊci – taki jego los. Swojà hipokryzjà Anty-chryst fa∏szuje rzeczywistoÊç, swoimi pseudoracjonalnymi argu-mentami – fa∏szuje prawd´, a zwodzàc ludzi na Êlepà Êcie˝k´ –fa∏szuje dobro.

Ostatecznym ciosem, jaki mistycznemu cia∏u Chrystusa chcezadaç Karol Wojty∏a, jest zniszczenie instytucji papiestwa. Jak do-tàd, wykorzystujàc tradycyjnà lojalnoÊç katolików wobec tych,którzy zasiadajà na Piotrowym tronie, Wojty∏a móg∏ si´ Êmiaçw ku∏ak ze swojego powo∏ania. Ale on przecie˝ wie, ˝e nie zosta-∏o mu wiele czasu, by doprowadziç do koƒca swoje z∏owieszczedzie∏o. W „Pittsburgh Tribune Review” z 24 paêdziernika 1996 ro-

64


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

ku czytamy: „Bodaj najwa˝niejszy swój apel Jan Pawe∏ II skiero-wa∏ do innych KoÊcio∏ów chrzeÊcijaƒskich. Papie˝ stwierdzi∏w nim m.in., ˝e gotów jest na nowo rozwa˝yç rol´ g∏owy KoÊcio-∏a i reform´ jego absolutystycznej struktury. W swoim apelu za-prosi∏ inne KoÊcio∏y do wspólnych wysi∏ków na rzecz okreÊleniana nowo zakresu w∏adzy papieskiej i sposobów jej sprawowania.W dokumencie tym czytamy: „Reforma papiestwa i ponowneokreÊlenie granic papieskich kompetencji jest ogromnym zada-niem. Nie czuj´ si´ na si∏ach, by je samodzielnie doprowadziç dokoƒca”.

S∏owa te zdajà si´ wskazywaç, ˝e Wojty∏a przez ca∏y czas nie-jawnie „reformowa∏ papiestwo”, zaw´˝ajàc zakres papieskichkompetencji i sposób ich egzekwowania. Papie˝ rozumie, ˝e pozo-sta∏o mu niewiele czasu, a jego duma nakazuje mu zakoƒczenierozpocz´tego dzie∏a. Do kogo mo˝e si´ zwróciç o pomoc w tymtrudnym zadaniu? Przecie˝ nie wezwie lojalnych katolików, bypomogli mu zadaç ostateczny cios KoÊcio∏owi. Dlatego zapraszaheretyków i ludzi niewierzàcych.

Pawe∏ VI zniszczy∏ sakrament mszy Êwi´tej, zapraszajàc dowspó∏pracy heretyckich duchownych protestanckich i masonaAnnibala Bugniniego. Gdy dzie∏o by∏o skoƒczone, Montini (Pawe∏VI) publicznie dzi´kowa∏ heretykom za ich wk∏ad w stworzenienowego obrzàdku mszy w KoÊciele katolickim. Czy to mieÊci si´wam w g∏owach? OczywiÊcie, jeÊli czytacie „The Seraph” tylko poto, by zaspokoiç powierzchownà ciekawoÊç, wydarzenie to niezrobi na was wielkiego wra˝enia. JeÊli jednak jesteÊcie prawdzi-wymi, g∏´boko wierzàcymi katolikami, rozumiecie doskonale, jakdaleko idàce konsekwencje mo˝e mieç ta oburzajàca reforma.

Wed∏ug artyku∏u w „Pittsburgh Tribune-Review” jesteÊmyÊwiadkami ostatniej bitwy Lucyfera, boga talmudystów i maso-nów, o przezwyci´˝enie najwi´kszej przeszkody na drodzeAntychrysta do w∏adzy nad Êwiatem:

„Wiele wskazuje na to, ˝e Karol Wojty∏a mo˝e byç ostatnim pa-pie˝em sprawujàcym niepodzielnà w∏adz´ nad KoÊcio∏em, ostat-nim suwerennym monarchà i charyzmatycznym liderem instytu-cji istniejàcej od blisko dwóch tysi´cy lat”.

65

Wojty∏a Chazarem

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Nikt nie zaprzeczy, ˝e najbardziej antykatoliccy biskupi na ca-∏ym Êwiecie obj´li swoje stanowiska podczas pontyfikatu KarolaWojty∏y, alias Jana Paw∏a II. JeÊli ktoÊ nie potrafi tego dostrzec, al-bo brakuje mu inteligencji, albo co gorsza nie chce widzieç praw-dy.

G∏´bokie odst´pstwo od zasad wiary mo˝liwe jest tylko wtedy,gdy jest inicjowane z samej góry, z najczcigodniejszego i najbar-dziej zaufanego miejsca w „mistycznym ciele Chrystusa”, z Piotro-wego tronu. Gdy zasiada na nim s∏uga szatana, miliony padajàofiarà oszustwa, które wyrywa ich z obj´ç Chrystusa i prowadziwprost w ramiona Antychrysta.

Na podstawie artyku∏ów z pisma „The Seraph”

66


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Po raz pierwszy w historii katolicyzmu papie˝ przeprosi∏ za takzwane „nadu˝ycia” KoÊcio∏a. Jego przeprosiny nie by∏y jednakskierowane pod adresem przeÊladowanych ludzi, lecz do Boga. Poco Bogu przeprosiny? Nie mam poj´cia, ale zdaje si´, ˝e na tymw∏aÊnie polega ta religia.

12 marca 2000 roku Jan Pawe∏ II powiedzia∏, ˝e KoÊció∏ kato-licki „prosi o przebaczenie za podzia∏y mi´dzy chrzeÊcijanami, zaprzemoc w s∏u˝bie prawdy i za wrogoÊç wobec wyznawców in-nych religii”. WÊród wydarzeƒ i przeÊladowaƒ wymienionychw kolejnych modlitwach znalaz∏y si´ zbrodnie wyrzàdzone innymkulturom (obejmujàce kolonizacj´ rdzennych mieszkaƒców) orazgrzechy przeciwko ˚ydom i kobietom (z uwzgl´dnieniem paleniana stosach i oficjalnie g∏oszonego mizoginizmu). Nie pad∏owszak˝e ani jedno s∏owo na temat Holokaustu.

To nie jedyne „przeoczenie”. Spójrzmy na cz´Êç poÊwi´conà„innym religiom”. Nie ma tu ˝adnej wzmianki na temat ludzi nie-wierzàcych, deistów, agnostyków czy ateistów zamordowanych zabycie poganami. Trudno si´ oprzeç wra˝eniu, ˝e dla Watykanu lu-dzie ci po prostu si´ nie liczà. Warto tak˝e zwróciç uwag´ na u˝y-cie w papieskim dokumencie s∏owa „prawda”. Otó˝ nie ma w nimani przez chwil´ mowy o ucisku rzeczywistej prawdy, której

67

Francois Tremblay

Po co Bogu przeprosiny?

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

êród∏em jest nauka. Tymczasem przypomnienie o Galileuszu,Hypatii czy Bibliotece Aleksandryjskiej by∏oby jak najbardziej namiejscu! Nawet dzisiaj bowiem brak jest w koÊciele ÊwiadomoÊcigwa∏tu, jakiego religia dokonywa∏a przez wieki na „czystym i bez-bronnym rozumie”.

Jeszcze ciekawsze, bo sprzeczne z biblijnà doktrynà, okazujesi´ papieskie ubolewanie nad „równoÊcià naszych synów i córek,która nie by∏a dotàd dostatecznie uÊwiadomiona”. Tymczasemwspó∏czesne kobiety, tak samo jak przed wiekami, nie majà prawado Êwićeƒ kap∏aƒskich, nie mówiàc ju˝ o objćiu stanowiskapapie˝a. Znowu okazuje si´, ˝e niektórzy ludzie sà równiejsi ni˝inni.

Dajmy jednak spokój tekstom wystàpieƒ Jana Paw∏a II. W prze-ciwieƒstwie do mnie, papie˝ najprawdopodobniej nie pisze ich sa-modzielnie. Wiƒmy go raczej za z∏o, jakie wyrzàdza.

Wiele osób na Êwiecie mia∏oby prawo nazwaç go najgorszymz ˝yjàcych ludzi, gdy˝ b´dàc g∏owà wp∏ywowej organizacji religij-nej, pot´pia bezwzgl´dnie wszelkie Êrodki antykoncepcyjne. Trud-no nie uznaç tego za nikczemnoÊç zwa˝ywszy, ˝e przeludnieniestanowi najdotkliwszy problem wspó∏czesnego Êwiata. Religia ka-tolicka sama zresztà stanowi cz´Êç tego problemu. Walka z anty-koncepcjà, szczególnie w krajach o najwi´kszej skali przyrostunaturalnego, a wić w Trzecim Âwiecie, wspierana jest przez in-doktrynacj´ i polityczny przymus. KtoÊ móg∏by sarkastycznie za-uwa˝yç, ˝e papie˝ celowo nie zwalcza tego procederu, albowiemdobrze wie, ˝e tylko niepowstrzymany przyrost mo˝e zapewniç je-go koÊcio∏owi m∏ody narybek do religijnego prania mózgu.

Innà metod´ skutecznie powstrzymujàcà nadmierny przyrostnaturalny mog∏aby stanowiç oÊwiata, zw∏aszcza kobiet. Religiatymczasem nie tylko nie podwy˝sza ogólnego poziomu wykszta∏-cenia, ale twierdzenia nauki zast´puje swoimi w∏asnymi „praw-dami”, majàcymi zaprowadziç ludzi na wy˝szy poziom wiary.Sk∏ania ona tak˝e wielu ludzi, by zamiast pomagaç swoim bliê-nim s∏u˝yli interesom kleru.

OczywiÊcie ju˝ sama g∏upota stanowi istotnà przes∏ank´ reli-gijnego nawrócenia. Odkàd „najlepsze” religie propagowane sà

68

Francois Tremblay

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

napr´dce i niedbale, zaÊ inteligentni ludzie wykazujà corazmniej sk∏onnoÊci, by akceptowaç ich regu∏y, rozprzestrzenianiesi´ g∏upoty przynosi KoÊcio∏owi wielorakie korzyÊci. Dzia∏aniapapie˝a w najmniejszym stopniu nie sprzeciwiajà si´ doktryniegrzechu. W tym sensie oficjalna ideologia nie zmieni∏a si´ anina jot´, a jedynym, czego dokona∏ Jan Pawe∏ II, sà skierowanedo Boga pseudo-przeprosiny dotyczàce minionych zdarzeƒ.KoÊció∏ nadal popiera i umacnia nierównoÊç statusu kobieti m´˝czyzn oraz zwalcza kontrol´ urodzin, powo∏ujàc si´ naprzestarza∏e pojćie „grzechu”. Mo˝na zapytaç: co dobrego jestw kryminaliÊcie, który wyra˝a skruch´ za minione czyny i nadalpope∏nia to samo przest´pstwo? Co myÊleç, powiedzmy, o m´˝-czyênie, który bi∏ swojà ˝on´ przez 10 lat, po czym przeprosi∏ zato swojego ojca i nadal znća∏ si´ nad ˝onà? Instytucja, którakaja si´ za minione czyny i nadal je pope∏nia, powinna byç oce-niana w analogiczny sposób.

Ironia sytuacji polega na tym, ˝e pojćie grzechu samo jestwielkim z∏em, które powinno zniknàç z naszego krajobrazumoralnego. Przypisanie komuÊ „grzechu” stanowi form´ moralne-go sàdu opartego na przeÊwiadczeniu, ˝e boska wola jest to˝sa-ma z dobrem. MyÊlenie religijne koncentruje si´ na tej kwestii.

Przekonanie, ˝e musimy byç pos∏uszni boskim nakazom, tomoralnoÊç podporzàdkowania, nie zaÊ samodzielnego myÊlenia.Nawet gdyby Bóg istnia∏, nie znaczy∏oby to jeszcze wcale, ˝e po-winniÊmy go bezkrytycznie s∏uchaç lub ˝e pos∏uszeƒstwo jegorozkazom stanowi jedyne dobro. Niestety, jak wielokrotnie obser-wowa∏em, osoby nieuwzgl´dniajàce znaczenia kontekstu dla roz-strzygni´ç problemów moralnych majà problemy ze zrozumieniemtego zagadnienia.

Anemiczne próby papie˝a, by naprawiç szkody wyrzàdzoneprzez jego instytucj´ w ciàgu minionych dwóch tysiàcleci, nie wy-korzenià nigdy z∏a samej religii i jej nakazów. Trudno bez ˝alumyÊleç o tym, jak wysoki poziom rozwoju, zarówno pod wzgl´demnaukowym jak i filozoficznym, mog∏oby osiàgnàç dzisiejsze spo-∏eczeƒstwo, gdyby nasze nowoczesne religie zosta∏y w nim zastà-pione przez Êwieckà racjonalnoÊç.

69


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Papieskie przeprosiny sà nie tylko nieprzekonujàce, ale rodzàwi´cej problemów ni˝ odpowiedzi. Jednym z punktów spornychjest zagadnienie, czy wymienione czyny w ogóle wymagajà prze-prosin? Ze Êwieckiego punktu widzenia kwestia ta wydaje si´zwodniczo b∏aha. Dla religii natomiast owo pytanie okazuje si´znacznie trudniejsze, by nie rzec nierozwiàzywalne. W Biblii,zw∏aszcza w Starym Testamencie, masowe rzezie sà przy ró˝nychokazjach zalecane przez samego Boga. Dlaczego ludzie wierzàcymieliby si´ wstydziç z powodu naÊladowania swoich w∏asnychbogów?

Problem z okreÊleniem i ocenà biblijnej moralnoÊci jest taki, ˝ew rzeczywistoÊci ˝adna taka moralnoÊç nie istnieje. Biblia jest takpe∏na sprzecznoÊci, ˝e niemo˝liwe jest przypisanie jakiejÊ spójnejtreÊci prezentowanym w niej zasadom. Parafrazujàc starà maksy-m´, mo˝na powiedzieç, ˝e „Êwi´te ksi´gi sà podobne do studni;mo˝na czerpaç wod´ z jednej strony i opryskaç nià przeciwnàÊcian´ studni”.

Praktycznà tego konsekwencj´ stanowi moralnoÊç ukierun-kowana kulturowo. Cokolwiek staje si´ akceptowalne, stopnio-wo przekszta∏ca koÊcielnà doktryn´, tak ˝e jej moralnoÊç dosto-sowuje si´, aczkolwiek powoli, do obowiàzujàcych norm. U˝y-wajàc bardziej teoretycznych terminów, mo˝na powiedzieç, ˝ereligia opiera si´ na moralnym relatywizmie (czy wr´cz trybali-êmie), czyli na tym, co KoÊció∏ z ogromnà pasjà zwalcza. Za-chwalajàc podà˝anie za absolutnymi standardami, ludzie religiiw rzeczywistoÊci wyznajà zbiór norm zmieniajàcych si´ poprzezwieki tak bardzo, ˝e osoba publiczna, która dziÊ post´powa∏abywedle nakazów Êredniowiecznego chrzeÊcijaƒstwa, bezsprzecz-nie uznana by zosta∏a za kryminalist´ lub cz∏owieka niespe∏narozumu.

Rozziew pomi´dzy teorià i praktykà wiedzie do straszliwychkonsekwencji. Podczas gdy relatywizm dopuszcza wiar´ w ka˝dàdostatecznie silnie odczuwanà regu∏´, obecnoÊç absolutyzmuprzekszta∏ca t´ sk∏onnoÊç w gorliwy fanatyzm. Owa mieszankawybuchowa, jak wiadomo z historii, wystarcza a˝ nadto, by wy-zwoliç ekstremalnà przemoc.

70

Francois Tremblay

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Patrzàc z obiektywnego punktu widzenia mo˝emy stwierdziç,˝e moralnoÊç, tak jak inne formy wiedzy, powinna wywodziç si´z rzeczywistoÊci, a nie od rzekomych bogów czy z natchnionychpism. ¸àczenie moralnoÊci z religià jest zatem tyle˝ nieuczciwe, codestrukcyjne.

Je˝eli mimo wszystko akceptujemy to, w jaki sposób papie˝pojmuje dobro i z∏o, wówczas wy∏ania si´ nast´pne pytanie: dla-czego istoty ludzkie zosta∏y stworzone wraz ze zdolnoÊcià do czy-nienia skrajnego z∏a? Uznanie, ˝e Boga nale˝y przepraszaç zaokrutne czyny, oznacza, ˝e zdaniem katolików musi on bywaç za-gniewany lub rozczarowany post´powaniem ludzi, a wić odczu-waç wzgl´dem nich emocje. A przecie˝, je˝eli jest wszechwiedzà-cy, powinien doskonale znaç ska˝onà natur´ cz∏owieka i jej wszel-kie konsekwencje. Z kolei jako istota wszechmogàca móg∏by za-miast ludzi powo∏aç do ˝ycia istoty, które nie mia∏yby mo˝liwoÊcipost´powania êle bez naruszenia swej zdolnoÊci pos∏ugiwania si´wolnà wolà. Dlaczego wszechwiedzàcy i wszechmogàcy Bóg taknie uczyni∏?

Problem ów doskonale ilustruje historia Adama i Ewy, którzypokusili si´, by spo˝yç zakazany owoc. Bóg musia∏ wiedzieç, ˝estworzeni przezeƒ ludzie sà zdolni z∏amaç jego regu∏y. Jak zatemmóg∏ gniewaç si´ o to, ˝e post´pujà oni w sposób przewidzianyw jego boskich planach? Bóg taki albo nie jest wszechmogàcy, al-bo nie wszechwiedzàcy.

W tym miejscu warto zwróciç uwag´, i˝ papie˝ przeprosi∏ zaczyny pope∏nione w imieniu religii katolickiej, a wić przez osoby,które przypuszczalnie zosta∏y zbawione. JeÊli cecha bycia „zba-wionym” nie sprawia, ˝e cz∏owiek staje si´ dobry, mo˝na spytaç,co zbawienie czyni wzgl´dem ludzi poza zapewnieniem im miej-sca w niebie? Z pewnoÊcià nie zmienia ono niczego w ludzkimcharakterze. Byç mo˝e s∏uszniej by∏oby zatem powiedzieç, ˝e zba-wienie stanowi ∏atwe usprawiedliwienie dla czyichÊ czynów?

Wszystkie te k∏opotliwe pytania pozostanà bez odpowiedzi zestrony papie˝a i jego instytucji, poniewa˝ podwa˝ajà same funda-menty religii chrzeÊcijaƒskiej, a tym samym przysparzajà wićejk∏opotów ani˝eli masowe morderstwa na tle religijnym. Czym in-

71


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

nym bowiem jest odpowiadaç za minione winy, a czym innym roz-liczaç si´ ze swoich aktualnych b∏´dów.

Byç mo˝e znacie starà ∏amig∏ówk´ dotyczàcà relacji miedzyBogiem a dobrem. Polega ona na tym, ˝e nie wiemy, czy dobro jestdobre, poniewa˝ tak chce Bóg, czy te˝ stanowi ono zasad´ stojà-cà ponad Bogiem. Oba cz∏ony alternatywy sà bardzo k∏opotliwedla wierzàcych. Je˝eli bowiem dobro jest dobre decyzjà samegoBoga, wówczas mog∏oby byç czymÊ innym, ni˝ jest obecnie. Przy-k∏adowo tortury i masowe rzezie milionów ˚ydów mog∏yby oka-zaç si´ dobre, poniewa˝ Bóg mia∏ na nie ochot´. Z drugiej strony,je˝eli przyjmiemy, ˝e to, co okreÊla si´ mianem dobra, stanowicz´Êç uniwersalnej zasady znajdujàcej si´ poza boskà kontrolà,wówczas zbli˝amy si´ do stanowiska obiektywnego, które opierasi´ na obserwacji rzeczywistoÊci w celu znalezienia dobra, nie zaÊodczytania boskiej woli.

Na szcz´Êcie wszystkie te moralne ∏amig∏ówki stosujà si´ wy-∏àcznie do ludzi religijnych. Jak mówià niektórzy ateiÊci, „to sàtwoje regu∏y, ty pójdziesz do piek∏a”. I tak jest dobrze, gdy˝ zda-niem niektórych ludzi piek∏o nie znajduje si´ w zaÊwiatach, leczwÊród nas, na Ziemi.

„The Liberator“, 23 marca 2000

72

Francois Tremblay

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Tylko tu si´ dowiecie, jak naprawd´ wyglàda∏a ostatnia piel-grzymka J.P. 2. Do przymiotników, jakimi komentatorzy okreÊlaliatmosfer´ wizyty starszego pana: wspania∏a, cudowna, niezwy-k∏a, doda∏abym jeden – fa∏szywa. Jak ˝yj´, nie widzia∏am takiegofestiwalu ob∏udy, choç bywam na babskich rautach, balach chary-tatywnych, a nawet rocznicach Êlubu.

Dziennikarze spekulowali mi´dzy sobà, na jakim dopingu jestJ.P. 2, ˝e starcza mu „poweru“ tylko na kwadrans, a potem bieglii og∏aszali Êwiatu, jak cudownym zastrzykiem energii jest dla Oj-ca Âwi´tego spotkanie z rodakami. Wierni w religijnym uniesieniugotowi byli zat∏uc ka˝dego, kto przeszkadza∏ im w kontemplowa-niu tajemnicy mi∏osierdzia bo˝ego albo wydawa∏ si´ nie doÊçwierny. AteiÊci ustawiali si´ szeregiem, aby sp∏yn´∏o na nich pa-pieskie b∏ogos∏awieƒstwo, a faceci ze sztabu zajmujàcego si´ ob-s∏ugà i zabezpieczeniem cedzili przez z´by „kurwa, niech on ju˝wyjedzie“. Potem zaÊ lecieli przed kamery opowiadaç, jakà ogrom-nà radoÊcià jest dla nich ka˝da minuta s∏u˝by Ojcu Âwi´temu i jakbardzo liczà na to, ˝e jeszcze sprawi nam jakàÊ niespodziank´.A nad tym wszystkim królowa∏a wÊciek∏oÊç setek tysi´cy sta∏ychi przyjezdnych, którzy w jeden z ostatnich weekendów lata niemogli sobie walnàç nawet piwa.

73

Agnieszka Wo∏k-¸aniewska

Papie˝ jak ˝ywy

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Kochajàcy Ojca Âwi´tego krakowianie niezbyt licznie pofatygo-wali si´ na lotnisko, aby uczciç jego przyjazd, za to masowo gro-madzili si´ przed kurià, gdzie ich obecnoÊç raczej nie by∏a po˝à-dana, zw∏aszcza ˝e zajmowali si´ g∏ównie wznoszeniem okrzy-ków w stylu „kardynale, puÊç papie˝a“. Od czasu do czasu ujaw-nia∏ si´ w t∏umie jakiÊ prawdziwy chrzeÊcijanin próbujàcy zasuge-rowaç, ˝e papie˝ je kolacj´, ˝e mo˝e byç zm´czony, ˝e ma prawodo chwili spokoju. „Poczekamy, spaç nie damy“ – odpowiada∏t∏um. – „Nie odejdziemy“. Pojawienie si´ J.P. 2 w oknie kurii, gier-ka cokolwiek gwiazdorska, przystajàca raczej Êpiewakowi operet-kowemu ni˝ komuÊ, kogo obowiàzujàcy tytu∏ brzmi „Ojciec Âwi´-ty“ – wywo∏ywa∏o spazmy radoÊci równie˝ nie majàce wielewspólnego z religijnym uniesieniem. Wyprostowana sylwetkai wyraêna artykulacja papie˝a sk∏oni∏a reporterów, komentatorów,a i samego prezydenta do d∏ugich i monotonnych wywodów na te-mat cudownego, energetyzujàcego wp∏ywu spotkania z wiernymii ukochanym Krakowem. I ten ton pozosta∏, choç ju˝ nazajutrzokaza∏o si´, i˝ ta niezwyk∏a odmiana trwa u Karola Wojty∏y krót-ko.

Prywatnie wielu z obserwujàcych go prawie non stop dzienni-karzy przyznawa∏o, i˝ ów „zastrzyk energii“ nale˝y traktowaç do-s∏ownie i ˝e cudowne przyp∏ywy si∏ wyglàdajà raczej na efekt od-dzia∏ywania farmakologicznego. Te refleksje zostawili jednak dlasiebie, publicznie zachwycajàc si´ papie˝em radosnym i pe∏nymenergii.

Prezydent posunà∏ si´ nieco za daleko, wymieniajàc katalogspraw, które poruszy∏ w rozmowie z nim Jan Pawe∏ II: bezrobocie,praca dla absolwentów, walka z terroryzmem, wizyta KwaÊniew-skiego w USA... Samo ich wyliczenie zaj´∏o wi´cej czasu ni˝ ca∏arozmowa g∏owy paƒstwa z J.P. 2 w cztery oczy. Rozmowy Wojty∏yz gen. Jaruzelskim trwa∏y znacznie d∏u˝ej, ale z tamtym przywód-cà Watykaƒczyk miewa∏ coÊ do za∏atwienia, a z tym ma z górywszystko za∏atwione. AutentycznoÊç prezydenckiego entuzjazmunie budzi∏aby mo˝e a˝ takich wàtpliwoÊci, gdyby widzowie niemieli wczeÊniej okazji obejrzeç dramatycznej sceny demonstrowa-nia papie˝owi ofiarowanej mu przez prezydenta chrzcielnicy. JakiÊ

74


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

kretyn ustawi∏ owà chrzcielnic´ za fotelem papieskim, AleksanderKwaÊniewski próbowa∏ zatem sk∏oniç papie˝a do odwrócenia si´.Wobec braku jakiejkolwiek reakcji, prezydent zarzàdzi∏, ˝ebychrzcielnic´ postawiç przed J.P. 2. Okaza∏a si´ jednak za ci´˝ka,wobec czego biskup Dziwisz po prostu obróci∏ papie˝a wraz z fo-telem.

Obraz starca bezwolnego niczym lalka i jak lalka ustawianegoprzez purpurata o przebieg∏ych oczkach mia∏ wymiar – mo˝na byrzec – alegoryczny. Jeszcze gorzej od prezydenta wypad∏ premier,który w pierwszym zdaniu komentarza po rozmowach z J.P. 2oÊwiadczy∏, i˝ „po raz kolejny“ mia∏ okazj´ przekonaç si´, ˝e pa-pie˝ popiera go w jego dà˝eniach do UE. èle wyglàda∏a radosnaegzaltacja prezydenta, ale jeszcze gorzej determinacja, z jakà pre-mier usi∏owa∏ wykorzystaç spotkanie z pó∏przytomnym papie˝emdo propagandy dà˝eƒ w∏asnego rzàdu. Z kolei wierni, hipnotycz-nie wpatrzeni w ka˝dy gest Jana Paw∏a, Leszka Millera – bàdê cobàdê papieskiego goÊcia – przywitali gwizdami. Nie pomaga, ˝ewÊród polityków lewicy utrwali∏ si´ najwyraêniej obyczaj oddawa-nia Bogu co boskie via ˝ona.

Po tradycyjnych ju˝ wystàpieniach Jolanty KwaÊniewskiej,która wspiera m´˝a demonstrujàc swà katolickà proweniencj´poprzez pe∏ne czci ca∏owanie papieskiej d∏oni, podobnà rol´przyj´∏a Aleksandra Miller. Obie damy przebi∏a ma∏˝onka trze-ciego SLD-owskiego gospodarza pielgrzymki – wojewody ma∏o-polskiego, która uzna∏a za stosowne podzieliç si´ z ca∏à Polskàwyznaniem, i˝ jest dla niej wielkà wartoÊcià to, ˝e „OjciecÂwi´ty przekaza∏ b∏ogos∏awieƒstwo dla naszych dzieci“. Niech´çpapieskich fanów do komuny, g´sta i namacalna, jak˝e ró˝na odducha wszechogarniajàcej mi∏oÊci bliêniego, którà usi∏uje krze-wiç J.P. 2, by∏a jeszcze bardziej wyrazista podczas mszy naB∏oniach, gdzie porcj´ oklasków otrzymali wszyscy z wyjàtkiemprezydenta i premiera RP. Owa maniera klaskania, witania goÊcii nagradzania mówcy oklaskami, zaczerpni´ta z tradycji zebraƒpartyjnych, nikogo ju˝ nie zadziwia, nawet kiedy huraganowebrawa zrywajà si´ w trakcie mszy, dla katolików bàdê co bàdêwydarzenia o charakterze sacrum. Zachwyceni zgodnym

75

Papie˝ jak ˝ywy

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

brzmieniem w∏asnych m∏odych g∏osów aktywiÊci oazowi wy-wrzaskujà na ca∏e gard∏a „Pob∏ogos∏aw!“, nie zwracajàc szcze-gólnej uwagi na to, i˝ skutecznie zag∏uszajà starczy g∏os KarolaWojty∏y. Dziennikarze i komentatorzy zgodnie uznali, i˝ atmos-fera, jakà tworzà setki dràcej si´ w takt m∏odzie˝y, jest „wspa-nia∏a“ i „niezwyk∏a“, choç w istocie – tworzy to klimat wiecu lubfestynu. Z podobnym ogniem ci sami m∏odzi ludzie w innymczasie i miejscu mogliby skandowaç „Elvis, Elvis“ albo Wies∏aw,partia“.

W atmosferze wiecu wszystko jest mo˝liwe. Przekona∏am sió tym, gdy chcàc obejrzeç B∏onia w noc poprzedzajàcà msz´, wda-∏am si´ w idiotyczny spór z równie idiotycznym przedstawicielemOchotniczej Stra˝y Po˝arnej wyst´pujàcej w charakterze koÊcielnejstra˝y porzàdkowej. Nagle otoczy∏o mnie kilkanaÊcie nader udu-chowionych osób, wrzeszczàc „my si´ tu, kurwa, modlimy“. Z jed-nej strony naciera∏ na mnie jakiÊ ˝wawy staruszek z piersià pe∏-nà baretek, z drugiej szarpa∏a mnie za r´k´ zakonnica. Za faceci-kiem ze stra˝y stan´∏o murem kilkunastu innych stra˝aków,a wszyscy najwyraêniej mieli zamiar wziàç odwet za przeÊlado-wania pierwszych chrzeÊcijan, ja wyst´powa∏am w charakterzelwa.

Uciek∏am z krzykiem, choç mia∏am prawo tam przebywaç,a naby∏am je za 100 dolarów, bo taki by∏ koszt akredytacji. To ko-lejna sprawa okryta dyskretnym milczeniem. Mo˝e paƒstwa na-wiedzane w trakcie pielgrzymek wyrzucajà na to miliony, ale dlaWatykanu i wspó∏pracujàcych z nim instytucji to Êwietny interes.Akredytacja dziennikarska kosztowa∏a 100 dolarów i otrzymywa-∏o si´ za to kolorowà przepustk´ ze zdjćiem, stert´ ulotek, folio-wy p∏aszcz przeciwdeszczowy i przejazd autobusem miejskim namiejsce celebry. Takich akredytacji PAI z KAI-em sprzeda∏y – we-dle ró˝nych informacji – od 1400 do ponad 2 tys.

Jeszcze lepszà kas´ trafia na tym Stolica Apostolska. Tak zwa-ne volo papale –kilkudziesićioosobowa grupa dziennikarzy przy-latujàcych z papie˝em i z nim powracajàcych do Watykanu – zaostatnià wycieczk´ p∏aci∏a – jak powiedzia∏ mi jeden z nich – 3,5tys. euro.

76


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

WÊród spraw, które naprawd´ godne by∏y zachwytów w trakcietej pielgrzymki, niewàtpliwie króluje wytworna i pi´kna w swejprostocie architektura Sanktuarium Bo˝ego Mi∏osierdziaw ¸agiewnikach, niezale˝nie od tego, co myÊlimy o celowoÊci bu-dowy Êwiàtyni na 5 tysićy osób w kraju, gdzie jest pó∏ milionabezdomnych. Có˝ z tego, skoro nad o∏tarzem dominuje obraz Mi-∏osiernego Serca Chrystusowego wedle wizji Êw. Faustyny – odpu-stowy malunek, przedstawiajàcy jedwabistow∏osego Jezusao aryjskich rysach, z tćzowymi, ró˝owo-b∏´kitnymi promieniamiwyp∏ywajàcymi z piersi. Nikt z zachwycajàcych si´ katedrà nieoÊmieli∏ si´ wszak˝e napomknàç o dysonansie, jaki wprowadzaten kicz. Pod obrazkiem widnieje tabernakulum w kszta∏cie kuliziemskiej z czerwonym Êwiate∏kiem umieszczonym na orbicie,gdzieÊ nad biegunem pó∏nocnym. Zach∏ystujàcy si´ z zachwytukomentatorzy dyskretnie przemilczeli fakt, i˝ owo czerwone Êwia-te∏ko z daleka z ∏atwoÊcià mo˝na wziàç za czerwonà gwiazd´,a ca∏oÊç uderzajàco przypomina radzieckie plakaty ze sputnikiem,majàce symbolizowaç osiàgnićia ZSRR w dziedzinie podboju ko-smosu. Trzeba doceniç równie˝ takt komentatorów, którzy zwyklegotowi sà d∏ubaç w najmniejszej nawet ró˝nicy zdaƒ i ka˝dy kon-flikt w partii czy koalicji rozdymaç do rozmiaru nocy d∏ugich no-˝y – ale umkn´∏a im ca∏kowita marginalizacja prymasa Glempa.Sta∏ si´ on persona non grata do tego stopnia, ˝e J.P. 2 nie wymie-ni∏ go nawet wÊród osób, którym dzi´kowa∏ na po˝egnanie. Trud-no mówiç o nadmiernym uduchowieniu uczestników pielgrzymki.Idàc na msz´ mo˝na by∏o kupiç koszulk´ z „Hardcore Christian“albo Jezusem za 15 z∏, p∏yt´ „Z∏ote przeboje socjalizmu“ za 9,99z∏, homilie papieskie o jeden grosz dro˝ej, obrazek z migajàcymczerwonymi ˝aróweczkami sercem Jezusowym, za 20 z∏, i za tyle˝ze˝reç golonk´. Za to nie mo˝na by∏o si´ wysraç, bo kilkadziesiàt„toi-toiów“ nie wystarcza∏o dwóm milionom ludzi. Tote˝ ranoprzed mszà wierni – a tak˝e wierne – spoza Krakowa za∏atwialiswe potrzeby publicznie, kucajàc za drzewami, zaÊ nad ca∏ym po-lowym koÊcio∏em unosi∏ si´ zapach gówna.

Troska o bezpieczeƒstwo przyj´∏a formy znane z Chin Mao –pićiokilometrowy odcinek obwodnicy Krakowa, którà goÊç jecha∏

77

Papie˝ jak ˝ywy

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

do Kalwarii, chroniony by∏ przez umundurowanych policjantówstojàcych co 20 metrów. Ustawiono ich 4 godziny przed przejaz-dem papie˝a w szczerym polu. Ci policjanci, stojàcy godzinamiw upale, raczej niewiele zyskajà na tej pielgrzymce – dodatkoweÊrodki resort ministra Janika przeznaczy∏ na nowà kolumn´ dlaBOR, bo to wstyd, ˝eby premier i jego ochrona musieli jeêdziç za„papie˝em ubogich“ kilkuletnimi BMW. Niemi∏e reakcje wywo∏a∏adecyzja znienacka wprowadzajàca prohibicj´ w ca∏ym wojewódz-twie ma∏opolskim, od nocy ze Êrody na czwartek do nocy z ponie-dzia∏ku na wtorek. J.P. 2 przylecia∏ do Krakowa w piàtkowy wie-czór, opuÊci∏ miasto definitywnie w poniedzia∏ek po po∏udniui tak te˝ krakowscy rajcy ustalili czas prohibicji: od 17.00 w pià-tek, do 19.00 w poniedzia∏ek, w miejscach pobytu papie˝a. Tym-czasem ktoÊ – ponoç sam premier – podbi∏ stawk´, obejmujàc pro-hibicjà pi´ç dni i ca∏e województwo. By∏ nadgorliwy w przymila-niu si´ papie˝owi, czy te˝ chcia∏ obrzydziç narodowi te wizyty?W Zakopanem na przyk∏ad knajpiarze zgodnie naszczali na za-kaz, kontrole odsy∏ali zaÊ do „Litwora“ – nowego, ekskluzywnegohotelu na Krupówkach, gdzie zatrzyma∏ si´ premier ze Êwitàa tak˝e „Witkiewiczówki“, gdzie bawi∏ prezydent. Za to w Krako-wie strach by∏ powszechny i prohibicja rzeczywiÊcie skuteczna.„Drugi obieg“ gorza∏y zapewniali taksiarze. Zaczepiali pasa˝erów,pytajàc, czy nie majà czegoÊ do odstàpienia – dawali 200 z∏ za pó∏litra. Warto te˝ by∏o widzieç kelnerów t∏umaczàcych zagranicz-nym turystom, ˝e nie mogà napiç si´ wina do kolacji.

A kiedy ju˝ trzeêwi jak Êwinie, ubrani w koszulk´ z Jezusem,ob˝arci golonkà, wysrawszy si´ za drzewem, trafiliÊmy na Êwi´tànauk´ – nie dowiedzieliÊmy si´ niczego nowego. Papie˝, jak zwy-kle, wypowiedzia∏ si´ przeciw „ha∏aÊliwej propagandzie liberali-zmu“, przez który rozumie wi´kszoÊç praw cz∏owieka takich jakna przyk∏ad prawo do Êwiadomego rodzicielstwa czy godnejÊmierci, a tak˝e wi´kszoÊç zasad, którymi powinno kierowaç si´neutralne Êwiatopoglàdowo, demokratyczne paƒstwo prawa. Wy-powiedzia∏ si´ przeciwko „uzurpowaniu sobie prawa Stwórcy doingerowania w tajemnic´ ˝ycia ludzkiego“ – inaczej mówiàc –po-st´powi nauki, nie tylko w dziedzinie badaƒ genetycznych, ale

78


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

choçby zap∏odnienia in vitro. Nie opowiedzia∏ si´ za to za UniàEuropejskà, na co najwyraêniej liczy∏y w∏adze. Premier próbowa∏nawet mu ten aplauz wmówiç. Stwierdzenie, i˝ Polska ma znaleêçw Unii „w∏aÊciwe sobie miejsce“, mo˝na interpretowaç zarównojako poparcie, jak i krytyk´ dla stanowiska negocjacyjnego rzàduLeszka Millera. Nie zapowiedzia∏ te˝ Wojty∏a swojej dymisji – naco liczy∏ ca∏y katolicki Êwiat poza Polskà. Modlitwa o to, by star-czy∏o mu si∏, ˝eby do koƒca wype∏niç swà misj´, wyglàda∏a raczejna stanowcze odrzucenie tych ˝àdaƒ. A potem pomacha∏ t∏umomwrzeszczàcym „zostaƒ z nami” i odlecia∏. To wszystko, Panie i Pa-nowie, dzi´kujemy i do zobaczenia. Elvis wyjecha∏.

„Nie“, nr 35, 2002

79

Papie˝ jak ˝ywy

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

To, w co cz∏owiek wierzy bez dostatecznych dowodów – pisa∏Bertrand Russell – jest Êwiadectwem jego pragnieƒ – pragnieƒ,z których cz´sto sam nie zdaje sobie sprawy. Watykaƒska obsesjana tle homoseksualizmu wskazuje, ˝e mo˝e si´ tu dziaç coÊ bar-dzo ciekawego. Czy˝by niektórzy z najpot´˝niejszych kardyna∏ówKoÊcio∏a katolickiego zmagali si´ z w∏asnà seksualnoÊcià? Czy˝-by sam papie˝ by∏ homoseksualistà?

W niedziel´ (9 lipca 2000 r. – przyp. t∏um.) Ojciec Âwi´ty przy-puÊci∏ wÊciek∏y atak na gejów, zarzucajàc im, ˝e zorganizowanyprzez nich tzw. „World Pride Festival” w Rzymie, stanowi∏ obraz´wartoÊci chrzeÊcijaƒskich Wiecznego Miasta. Homoseksualizm –grzmia∏ papie˝ – jest oczywistym zaburzeniem sprzecznym z pra-wem naturalnym.

W ubieg∏ym roku Kongregacja do spraw Doktryny i Wiary –majàca na sumieniu niejeden ci´˝ki grzech koÊcielna prokuratura– zakaza∏a pewnemu ksi´dzu i zakonnicy udzielania pos∏ug du-chowych gejom w USA, gdy˝ oboje odmówili podpisania oÊwiad-czenia stwierdzajàcego, ˝e zachowania homoseksualne sà zawszeobiektywnie z∏e. Geje – zdaje si´ wierzyç Watykan – sami sà win-ni swoim nieszcz´Êciom. „JeÊli zostanie uchwalone prawo chro-niàce zachowania, do których nikt nie ma prawa, ani KoÊció∏, ani

80

George Monbiot

Czy˝by Jan Pawe∏ II by∏ gejem?Jak inaczej wyt∏umaczyç jego dziwacznà kampani´ nienawiÊci?

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

spo∏eczeƒstwo nie powinno si´ dziwiç, gdy dojdzie do aktówgwa∏tu i przemocy”. Obroƒcy praw homoseksualistów twierdzà,˝e co roku we W∏oszech ofiarà zabójstw pada od 150 do 200 ge-jów.

Choçby tylko z tego powodu powinniÊmy potraktowaç papie-skà bull´ powa˝niej ni˝ zdaje si´ na to zas∏ugiwaç na pierwszyrzut oka. Rozwa˝my zatem dwa g∏ówne aspekty watykaƒskichedyktów. Twierdzi si´ w nich, ˝e homoseksualizm jest jednocze-Ênie niemoralny i nienaturalny.

O moralnoÊci mo˝emy mówiç wtedy, gdy nasze zachowaniewp∏ywa na ˝ycie innych ludzi. Ciekawe, ˝e nawet Watykan nie po-trafi powiedzieç, jakie szkodliwe skutki mo˝e mieç bezpieczne,dobrowolne wspó∏˝ycie dwojga doros∏ych ludzi. Powiada si´ tyl-ko, ̋ e akceptacja takich zwiàzków mo˝e zdeprawowaç i odciàgnàçod KoÊcio∏a wielu innych. Inaczej wyglàda kwestia zwiàzków he-teroseksualnych. Reprodukcja wÊród maj´tnych ludzi sukcesu maniewàtpliwy i szkodliwy wp∏yw na innych. Szybkie wyczerpywa-nie si´ zasobów naturalnych i zmiany klimatyczne powodujà, ˝eka˝de dziecko urodzone w rodzinie ludzi bogatych pozbawia wie-le innych dzieci Êrodków do ˝ycia. W Êwiecie kurczàcych si´ bo-gactw naturalnych homoseksualizm wydaje si´ bardziej moralnyni˝ zwiàzki mi´dzy m´˝czyznami i kobietami.

Ciekawsza wydaje si´ sugestia druga, ˝e orientacja homosek-sualna jest czymÊ nienaturalnym. Mo˝e to oznaczaç jednàz dwóch rzeczy. JeÊli papie˝ sugeruje, ˝e tego typu zwiàzki nie mo-gà byç uznane za „normalne ludzkie zachowanie”, to z takiej oce-ny wynikajà niepokojàce wnioski na temat normalnoÊci zacho-waƒ starych m´˝czyzn, którzy noszà sukienki i regularnie spo˝y-wajà cia∏o swojego zbawiciela.

Nienaturalne mo˝e równie˝ oznaczaç, ˝e zachowania homo-seksualne sà nieznane w Êwiecie zwierzàt. Jednak i w tym przy-padku KoÊció∏ ma problem. Bruce Bagemihl w swoim wiekopom-nym dziele „Biological Exuberance” przedstawia dowody na ist-nienie zachowaƒ homoseksualnych u 470 gatunków zwierzàt:opisuje orgie homoseksualne manatów, pieszczoty i parzenie si´samców ˝yraf oraz obyczaje samic japoƒskich makaków, które na

81

Czy˝by Jan Pawe∏ II by∏ gejem?

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

d∏ugie tygodnie ∏àczà si´ w pary, obdarzajà si´ pieszczotami i od-bywajà stosunki p∏ciowe.

W jednym z niedawnych wydaƒ „New Scientist” czytamy, ˝ew pierwszych latach ubieg∏ego wieku zak∏opotani opiekunowiezwierzàt w ZOO w Edynburgu musieli raz po raz zmieniaç imionapingwinów, gdy okazywa∏o si´, ˝e zakochane pary, które obserwo-wali, nie sk∏adajà si´ bynajmniej z samca i samicy. Samice rybo-∏ówek zwyczajnych nierzadko wià˝à si´ w pary na ca∏e ˝ycie. Dosamców zbli˝ajà si´ tylko w celu zap∏odnienia, po czym budujàgniazda i wychowujà ma∏e wspólnie ze swoimi partnerkami. To,co wyprawiajà niektóre szympansy, orangutany i je˝e d∏ugouchewaha∏bym si´ opisaç nawet w bardzo liberalnej gazecie.

Âmia∏o mo˝emy powiedzieç, ˝e ˝ycie w stanie natury jest ca∏-kowicie zdeprawowane. Trudno jednak uznaç je za nienaturalne.Z drugiej strony Êwiatu zwierzàt nieznany jest dobrowolnie przy-j´ty celibat. JeÊli jakaÊ forma ˝ycia seksualnego jest rzeczywiÊcieobca naturze, to jest to z pewnoÊcià ˝ycie seksualne duchownychkatolickich.

Prawd´ mówiàc nie przypuszczam, ˝eby papie˝ by∏ gejem. Za-pewne uzna∏ tylko, ˝e homoseksualiÊci najlepiej si´ nadajà do ro-li wroga, zewn´trznego zagro˝enia, którym mo˝na usprawiedli-wiaç dà˝enie do pe∏nej kontroli nad ˝yciem wiernych. Choç nie-którzy dzielni ksi´˝a i biskupi starali si´ zaradziç nadu˝yciom Ko-Êcio∏a, przez d∏ugie stulecia uznawa∏ on za swoich wrogów naj-ch´tniej tych, którzy i tak byli ofiarà przesàdów i przeÊladowaƒ.Dzisiaj nie wolno ju˝ paliç na stosie heretyków i czarownic, takwi´c KoÊció∏ upatrzy∏ sobie na ofiary gejów i kobiety w cià˝y, na-ra˝ajàc obie grupy na wrogoÊç i przemoc, prowadzàc kampanieprzeciwko u˝ywaniu prezerwatyw lub wzywajàc ofiary masowychgwa∏tów w Kosowie do niestosowania tabletek wczesnoporon-nych.

UdowodniliÊmy, ˝e homoseksualizm jest zarówno moralny, jaki naturalny. Nie jest jasne, czy to samo mo˝na powiedzieç o papie-˝u.

„The Guardian“, 13 lipca 2000

82

George Monbiot

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Âwiat wy∏ z zachwytu, gdy papie˝ kanonizowa∏ i beatyfikowa∏w Meksyku trzech nie˝yjàcych Indian. ˚ywym Indianom J.P. 2 ju˝nie zrobi∏ tak dobrze. Taƒce indiaƒskie, pogaƒskie rytua∏y, kolo-rowe pióra, kostiumy ludowe, kadzid∏a, muzyka, t∏umy, owacje,krzyki, p∏acze i ch∏opiec z wiatrówkà. Trzy ostatnie dni w Meksy-ku by∏y m´czàce, ale z objazdowych wyst´pów w Amerykach pa-pa wróci∏ wyraênie zadowolony. Przed Bazylikà Dziewicy z Gwa-delupy wierni zobaczyli skurczonego, starego i schorowanegocz∏owieka, który z trudem koƒczy∏ zdania.

Tym razem celem pielgrzymki papy by∏y prawa Indian. Wynie-sienie na o∏tarze pierwszego Indios – Juana Diego – mia∏o s∏u˝yçpodniesieniu popularnoÊci Watykanu. Na prywatnej audiencjiz prezydentem Foxem papie˝ rozmawia∏ o biedzie, emigracji, pro-gramach rozwoju spo∏ecznego i integracji Indian. Nie pad∏o jed-nak ani jedno s∏owo na temat Marcosa, który od 1994 r., wspiera-ny przez legendarnego biskupa Samuela Ruiza, walczy o prawa10 mln rdzennych mieszkaƒców Meksyku, przede wszystkim o ichautentycznà reprezentacj´ politycznà w parlamencie.

Watykan nie lubi terminu „teologia wyzwolenia“. Nie lubi te˝by∏ego biskupa Diecezji Indian w San Cristobal de las Casas,w Chiapas, który pomaga∏ zapatystom, informujàc opini´ publicznà

83

Gra˝yna Zaga

Jego ÂwiàtobliwoÊçnie bawi si´ w Indian

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

o wojnie prowadzonej w tym regionie od lat przez oddzia∏y parami-litarne. W jej wyniku w okresie rzàdów prezydenta Zedillo tysiàceIndian zosta∏y zmuszone do opuszczenia swojej ziemi i do tej pory˝yjà na wygnaniu. Fox obieca∏ przed wyborami, ˝e wycofa wojskaz Chiapas i uchwali ustaw´ o prawach Indian, którà zaproponowa-li zapatyÊci. Do tej pory z obietnic tych si´ nie wywiàza∏. I oto wi-zyta papie˝a w Meksyku mia∏a pokazaç, ˝e KoÊció∏ jest z Foxem,a Fox jest z Watykanem. Gdyby nie koÊcielna organizacja „FrayBa“(Centrum praw cz∏owieka im. Brata Bartolomeo de las Casas) dzia-∏ajàca od 1996 r. przy Katedrze w San Cristobal de las Casas – woj-ska rzàdowe i prawicowe bojówki paramilitarne mia∏yby w Chiapaswolnà r´k´. Na katedr´, w której odby∏y si´ rozmowy pokojowew 1994 r., na biskupa Ruiza oraz na jego wspó∏pracowników para-militaryÊci wielokrotnie dokonywali zamachów. Skuteczniej jednakwalczy∏ z nimi sam Watykan i konserwatywne skrzyd∏o lokalnegoKoÊcio∏a. Oskar˝ono Ruiza o uprawianie teologii wyzwoleniai ochrzczono „czerwonym biskupem“. Zarzucano mu, ˝e finansujerewolucj´ i manipuluje Indianami oraz organizacjami humanitar-nymi, które Êciàgnà∏ z ca∏ego Êwiata po to, by robi∏y „obozy dla po-koju“. Episkopat meksykaƒski z trudem prze∏knà∏ fakt, ˝e Ruiz zo-sta∏ przedstawiony do Pokojowej Nagrody Nobla. Koledzy w czerwo-nych czapeczkch pisali na niego donosy do Rzymu, krytykujàc ini-cjatyw´ tworzenia KoÊcio∏a autochtonicznego zgodnie z postano-wieniami Soboru Watykaƒskiego II i protestowali przeciwko wy-Êwi´caniu indiaƒskich duchownych, bo wspierajà partyzantk´ an-tyrzàdowà. W koƒcu Watykan wys∏a∏ czerwonego biskupa na eme-rytur´ daleko od Meksyku i zakaza∏ wyÊwi´cania Indian przez 5 lat.

Watykan odwo∏a∏ równie˝ Raula Vera Lopeza – wieloletniegowspó∏pracownika Ruiza i naturalnego kandydata na biskupa DiecezjiIndian. Duchowny oÊwiadczy∏ publicznie, ˝e za masakr´ w Acteal do-konanà w 1997 r. sà odpowiedzialne wojska rzàdowe i zaskar˝y∏ gru-py paramilitarne w sàdzie. Dla Watykanu Raul Vera zbytnio miesza∏si´ do polityki, to znaczy miesza∏ si´ do niej po niew∏aÊciwej stronie.

Teraz biskupem meksykaƒskiej Diecezji Indian jest Filipe Ari-zmendi. Niestety, równie˝ on coraz g∏oÊniej mówi o istnieniu skraj-nie prawicowych grup paramilitarnych siejàcych postrach w in-

84

Gra˝yna Zaga

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

diaƒskich wioskach. Widocznie ka˝dy czarny przechodzàcy przezChiapas zara˝a si´ teologià wyzwolenia i staje si´ czerwony.

Przedostatnià wycieczk´ papie˝ zakoƒczy∏ beatyfikacjà JuanaBatisty i Jacinto de los Angeles – indiaƒskich mćzenników, którzyw XVII w. oddali ˝ycie za wiar´. Nie mo˝e to byç odczytane jako ko-lejna „mea culpa”; tym razem za Holokaust Indian, którego doko-nali konkwistadorzy nawracajàc ich mieczem i ogniem na katoli-cyzm. Beatyfikacja ta obna˝a ob∏ud´ KoÊcio∏a – w rzeczywistoÊcinowi b∏ogos∏awieni byli pomocnikami inkwizycji, którzy chcieli za-denuncjowaç swoich ziomków sk∏adajàcych ofiar´ PierzastemuW´˝owi i za to zostali przez nich zamordowani. Historii ludów pre-kolumbijskich nie da si´ tak ∏atwo wyretuszowaç: albo Êmierç nastosach i poprzez utopienie, albo objćia Madonny z Gwadelupyo twarzy Metyski. Wystarczy przypomnieç, ˝e ulubionà rozrywkàCorteza by∏o krzy˝owanie dzikusów i szczucie ich psami, które wy-gryza∏y wn´trznoÊci. KoÊció∏ kat. w Ameryce ¸aciƒskiej zawszemia∏ dwie twarze i dylemat: czy Indian mo˝na nazwaç ludêmi i czymajà dusz´? T´ wàtpliwoÊç duchowieƒstwo rozstrzyga∏o w 1555 r.w Valladolid (Hiszpania) w drodze debaty filozoficznej pomi´dzydominikaninem Bartolomeo de las Casas (patronem Diecezji In-dian) i jezuità Juanem Ginesem de Sepulvedà. Sepulveda twierdzi∏,˝e sà oni spo∏ecznie niedorozwinići i nie znajà pojćia prywatnejw∏asnoÊci. Pierwszy czerwony misjonarz w Chiapas – brat Bartolo-meo – przywióz∏ ze sobà do Europy kilku dzikusów, by udowodniç,˝e równie˝ te istoty sà dzieçmi Boga, gdy˝ potrafià Êmiaç si´, p∏a-kaç i modliç. To uratowa∏o ludy prekolumbijskie od ca∏kowitej za-g∏ady. Po wizycie papy w Meksyku trudno zrozumieç, o jakich pra-wach Indian mówi∏ Polak w bia∏ym stroju. Tych, o które walczyMarcos i Diecezja Indian: prawo do autonomii, ziemi, pokoju, w∏a-snego j´zyka (równie˝ podczas liturgii koÊcielnej) i reprezentacjipolitycznej w parlamencie? Czy tych, które proponuje Fox poprzezplan Puebla Panama. Ma on na celu w∏àczenie Chiapas do strefywp∏ywów USA jako atrakcji turystycznej i zamknićie Indian w re-zerwatach zwanych „korytarzami biologicznymi“?

„Nie“, nr 33, 2002

85

Jego ÂwiàtobliwoÊç nie bawi si´ w Indian

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Jan Pawe∏ II sta∏ si´ w Polsce niekwestionowanym autorytetemod wszystkiego i dla wszystkich. Okazuje si´ nim w dziedzinie po-ezji, dramatu, pedagogiki, poczucia humoru, moralnoÊci, filozofiii wielu innych. Ten „John Travolta Ducha Âwi´tego”, przyjaêniàcysi´ z gwiazdami popu, wyst´pujàcy dla milionów na stadionach,zdoby∏ sobie uznanie wszystkich, którzy chcà uczestniczyç w ˝y-ciu publicznym. Ten, kto oÊmieli∏by si´ publicznie poddaç w wàt-pliwoÊç zas∏ugi papie˝a Polaka musia∏by liczyç si´ z reprymendàznacznie surowszà od tej, jakiej doÊwiadczy∏ minister ¸apiƒski.Owa jednomyÊlnoÊç sta∏a si´ na tyle powszechna, ˝e nawet poli-tycy lewicy ulegli nadmuchanemu kultowi, u˝ywajàc cytatówz papie˝a jako doskona∏ego usprawiedliwienia przed zarzutamio ateizm czy socjalny radykalizm. Ka˝dy mo˝e dziÊ znaleêç cytatdla siebie z jego obfitej twórczoÊci. Zarówno biznesmen jak i pra-cownik majà mo˝liwoÊç zmieniç konflikt w konstruktywnà wspó∏-prac´, je˝eli tylko stosujà si´ do s∏ów Karola Wojty∏y. Urz´dujàcypapie˝ jest bowiem, rzecz jasna, wielkim myÊlicielem spo∏ecznymi twórcà prze∏omowej teorii na temat pracy.

Swojemu zaanga˝owaniu w Êwiat pracy da∏ wyraz w trzech en-cyklikach, gdzie przedstawi∏ zestaw poglàdów na temat kluczo-wych kwestii spo∏ecznych. JednoczeÊnie zapowiedzia∏, ˝e jest

86

Marek Krakowski

Papieski lek na z∏o kapitalizmu

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

wiernym kontynuatorem swoich poprzedników nauczajàcycho katolickiej etyce pracy. Postacià, do której odwo∏uje si´ najcz´-Êciej i najch´tniej, jest Leon XIII. Ów „wielki papie˝”1 wyda∏w 1891 r. encyklik´ „Rerum novarum” majàcà daç podstawy podwspó∏czesnà nauk´ KoÊcio∏a dotyczàcà spraw spo∏ecznych. Pracaludzka zawsze ˝ywo interesowa∏a KoÊció∏ katolicki, który nie tyl-ko widzia∏ w niej przez wieki doskona∏e narz´dzie do utrzymywa-nia mas w karnoÊci, lecz jednoczeÊnie w czasach feudalnych móg∏dzi´ki niej budowaç swojà pot´g´. Jednak˝e, jak pisze Karol Woj-ty∏a, „zg∏´bianie problemu pracy ludzkiej doznawa∏o ciàg∏egouwspó∏czeÊniania, zachowujàc stale ów chrzeÊcijaƒski zràb praw-dy, który mo˝na nazwaç odwiecznym”2. Uwspó∏czeÊnianie to sta-∏o si´ koniecznym gestem samoobrony w sytuacji, gdy masy za-cz´∏y wymykaç si´ spod opiekuƒczych skrzyde∏ KoÊcio∏a i szukaçrozwiàzaƒ w bezbo˝nych koncepcjach socjalistycznych. Zdo∏anoprzy tym jednak zachowaç „odwieczny zràb prawdy”, powtarzanejco najmniej od czasów Êw. Augustyna, i˝ biedacy muszà trwaç„w wiecznie jednakim, niezmiennym, twardym jarzmie ni˝szegostanu” i dà˝yç do idea∏u „pracowitego ubóstwa”3.

Pod koniec XIX w. KoÊció∏ zrozumia∏, ˝e wywrotowe wp∏ywy za-czynajà odgrywaç znaczàcà rol´ wÊród robotników, a ostrze ichgniewu mo˝e zostaç wymierzone nie tylko w pana z fabryki, alerównie˝ w jego sprzymierzeƒca z pobliskiej diecezji. Naturalny po-rzàdek, jakiego broni∏o duchowieƒstwo w czasach feudalnych, roz-pad∏ si´, a na jego miejscu wyrós∏ Êwiat laickiego kapitalizmu niepotrzebujàcego ju˝ tak bardzo boskiego usankcjonowania. Papie-stwo akceptujàce przez setki lat niewolniczà prac´ ch∏opów zacz´-∏o dostrzegaç wyzysk robotników w fabrykach. Tym, co oburza∏o,by∏y jednak nie tyle nieludzkie warunki pracy, z którymi KoÊció∏w swojej moralnoÊci upora∏by si´ ∏atwo, lecz wzbierajàce wywroto-we nastroje wÊród robotników. Jak wielki by wi´c nie by∏ wyzysk

87


1 Jan Pawe∏ II, „Laborem Exercens”, Wydawnictwo Wroc∏awskiej Ksi´garni Archidie-cezjalnej, Wroc∏aw 1983, s. 11.

2 Tam˝e, s. 15.3 Karlheinz Deschner, „Polityka papieska w XX w.”, prze∏. Robert Stiller, Wydawnic-

two Uraeus, Gdynia 1997, t.1, s. 178.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

i n´dza mas, tym, co niepokoi∏o Leona XIII, by∏o przeciwstawianiesobie pracowników i pracodawców, pracy i kapita∏u. Tymczasem,wedle jego nauki, „te dwie klasy powinny zgodnie wspó∏dzia∏açi odpowiadajàc sobie wzajemnie powodowaç stan równowagiw spo∏eczeƒstwie”4. Wrogami robotników nie sà tedy i absolutnienie powinni byç zapewniajàcy rozwój i harmoni´ pracodawcy, leczideologowie materializmu buntujàcy pracowników najemnychprzeciwko ich naturalnym sprzymierzeƒcom z warstw posiadajà-cych. Klasowe spo∏eczeƒstwo nie stoi w sprzecznoÊci z naukà Ko-Êcio∏a, a „walka klas – jak pisa∏ inny autorytet Karola Wojty∏y, PiusXI – jeÊli si´ z niej wykluczy gwa∏ty i nienawiÊç w stosunku do dru-giej strony, przemienia si´ powoli w szlachetne wspó∏zawodnic-two, oparte na dà˝eniu do sprawiedliwoÊci”5. Argumentacja taokazuje si´ bardzo trwa∏a i po 100 latach z podobnymi sformu∏o-waniami spotkaç si´ mo˝na w kr´gach neoliberalnych, gdzie twier-dzi si´, ˝e pracownicy powinni zrezygnowaç z agresywnych formprotestu i zrozumieç, ˝e tylko solidarnie wspó∏pracujàc z praco-dawcà o dobro przedsi´biorstwa osiàgnà realne korzyÊci.

„Wielki papie˝ robotniczy” Leon XIII rzeczywiÊcie sta∏ si´ na-uczycielem Karola Wojty∏y, który tak bardzo troszczy si´ o wyzyski-wanych, ˝e nie mo˝e pozwoliç, aby ich z∏a sytuacja materialnaowocowa∏a grzechem nienawiÊci. Pisze on: „Nie mo˝na przeciwsta-wiaç pracy kapita∏owi, ani kapita∏u pracy, ani tym bardziej przeciw-stawiaç sobie konkretnych ludzi stojàcych za tymi poj´ciami”6.Sentymentalna nauka obecnego papie˝a nie ma na celu jakiegokol-wiek zmieniania porzàdku spo∏ecznego i jego podstawowych zasad.Pochlipujàc nad ci´˝kim losem robotnika, nie zapomina on dodaç,˝e jego najwi´kszym wrogiem jest materializm: kierunek myÊleniapostrzegajàcy ludzkoÊç nie poprzez enigmatycznà kategori´ „oso-by”, lecz przez jej realne uczestnictwo w procesie historycznym, b´-dàcym wynikiem ekonomicznej i kulturowej dzia∏alnoÊci cz∏owieka.

Papie˝ przystosowuje KoÊcielne doktryny do zmieniajàcych si´

88

Marek Krakowski

4 Tam˝e, t.1, s. 79.5 Pius XI, „Enc. Quadragesimo Anno”, III, s. 213, w: Jan Pawe∏ II, „Centesimus Annus”.6 Jan Pawe∏ II, „Laborem Exercens”, op. cit., s. 38.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

warunków. JeÊli nie da si´ przywróciç starych dobrych feudalnychczasów, gdy ka˝dy posiada∏ przypisane mu miejsce w hierarchii,to trzeba oswoiç kapitalizm, dekorujàc go lukrowanymi koncep-cjami „godnoÊci ludzkiej pracy”. Jak pisa∏ Karol Marks o analo-gicznych koncepcjach w bur˝uazyjnym socjalizmie: „Kiedy wzywaon proletariat, by urzeczywistni∏ jego system i wkroczy∏ do nowejJerozolimy, to ˝àda w gruncie rzeczy tylko tego, by proletariat po-zosta∏ w dzisiejszym spo∏eczeƒstwie, lecz wyzby∏ si´ nienawist-nych o nim poj´ç”7. Mo˝e to t∏umaczy, dlaczego dzisiejsi polscysocjaldemokraci, rezygnujàc z ostatnich pozorów lewicowoÊci, lu-bià si´ usprawiedliwiaç, powo∏ujàc si´ na papie˝a.

Jan Pawe∏ II jest wprawdzie obroƒcà uciÊnionych, ale podobniejak jego poprzednicy dla równowagi bierze pod opiekuƒcze skrzy-d∏a w∏asnoÊç prywatnà, gdy˝, jak pisa∏ jego wzór Leon XIII: „Dlaka˝dego zdrowego ustroju gospodarczego nietykalnoÊç w∏asnoÊciprywatnej stanowi pierwszy element”8. Wprawdzie Karol Wojty∏adopuszcza pewnà form´ uspo∏ecznienia owej w∏asnoÊci, czyni tojednak z zastrze˝eniem, ˝e nie mo˝e to byç „aprioryczna decyzja”9,co rozumieç nale˝y przez decyzj´ o charakterze politycznym. Za-miast niej proponowana jest rozwodniona forma wspó∏w∏asnoÊci(czy wr´cz wspó∏odpowiedzialnoÊci) pomi´dzy pracownikamia w∏aÊcicielem. Respektowanie praw pracowniczych osiàgnàçmo˝na wed∏ug papie˝a nie metodami szanta˝u i walki o zmian´systemu spo∏ecznego generujàcego powstawanie nierównoÊci, leczpoprzez wzajemne poszanowanie „cz∏owieczeƒstwa” i respektowa-nie „wartoÊci osobowych.” W koƒcu wszyscy przecie˝ powinni byçjednà wielkà rodzinà, gdzie – jak to w porzàdnej rodzinie – nie mo-˝e zabraknàç rzàdzàcej „g∏owy” i reszty, skwapliwie wykonujàcejpolecenia. Tote˝, jak pisze, „w ostatecznoÊci we wspólnocie tej mu-szà si´ w jakiÊ sposób po∏àczyç i ci, którzy pracujà, i ci, którzy dys-ponujà Êrodkami produkcji lub sà ich posiadaczami”10.

89


7 Karol Marks, Fryderyk Engels, „Manifest Komunistyczny”, Ksià˝ka i Wiedza, War-szawa 1983, s. 97.

8 Leon XIII, „Rerum novarum”.9 Jan Pawe∏ II, „Laborem Exercens”, op. cit., s. 44.10 Tam˝e, ss. 57-58.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Wspólnota opisywana przez Wojty∏´ nie jest wolna od sytuacjikonfliktowych, w których pracownikowi ∏askawie pozwala on nastosowanie pewnych form walki o swoje prawa. Strajk „jest meto-dà, którà katolicka nauka spo∏eczna uwa˝a za uprawnionà pod od-powiednimi warunkami i we w∏aÊciwych granicach (...) strajk po-zostaje Êrodkiem ostatecznym. Nie mo˝na go nadu˝ywaç. Nie mo˝-na zw∏aszcza nadu˝ywaç go dla rozgrywek politycznych”11. Rozu-mieç nale˝y to w ten sposób, ˝e wpierw trzeba odwo∏aç si´ do„osoby ludzkiej” w pracodawcy i zaapelowaç do jego serca. A je˝e-li oka˝e si´ nieczu∏y na te sugestie, wówczas pozostaje „ostatecz-ny” Êrodek, jakim jest strajk. Nie nale˝y jednak nigdy wykorzysty-waç go jako argumentu w walce politycznej, gdy˝ móg∏by on prze-istoczyç si´ z lokalnego konfliktu w zmian´ panujàcych stosunkówspo∏ecznych. Tymczasem przede wszystkim nale˝y otworzyç si´ na„g∏os, który w przedziwny sposób ∏agodzi odruchy goryczy i bun-tu, otwiera oczy duszy, ˝eby cz∏owiek w nowym Êwietle móg∏ wi-dzieç Êwiat, siebie, swe przeznaczenie”12. W ˝adnym wypadkucz∏owiek nie powinien nadu˝ywaç „ostatecznych Êrodków”.

Papie˝ jest przekonany, ˝e „praca stanowi podstawowy wymiarbytowania cz∏owieka na ziemi”13. Kim jest ten „cz∏owiek”, KoÊció∏naucza∏ przez kilkaset lat, odmawiajàc tego miana chocia˝by „nie-wiernym”, Indianom czy rdzennym mieszkaƒcom Afryki. W koƒcurzeczywistoÊç zmusi∏a konserwatywnà instytucj´ do zaakceptowa-nia w nich „osób ludzkich”, co nie w pe∏ni si´ uda∏o w przypadkukobiet. „Przeznaczenie” bowiem wyznaczy∏o tej p∏ci inny wymiar by-towania ani˝eli praca. Jak pisze papie˝: „Przyniesie to chlub´ spo∏e-czeƒstwu, jeÊli (...) umo˝liwi kobiecie-matce oddanie si´ trosce o wy-chowanie dzieci, odpowiednio do zró˝nicowanych potrzeb ich wie-ku. Zaniedbanie tych obowiàzków spowodowane koniecznoÊciàpodj´cia pracy zarobkowej jest niew∏aÊciwe z punktu widzenia dobraspo∏eczeƒstwa i rodziny, skoro uniemo˝liwia lub utrudnia wype∏nia-nie pierwszorz´dnych celów pos∏annictwa macierzyƒskiego”14.

90

Marek Krakowski

11 Tam˝e, s. 59.12 Jan Pawe∏ II, „Ewangelia cierpienia“, Wydawnictwo Znak, Kraków 1997, s. 29.13 Jan Pawe∏ II, „Laborem Exercens“, op. cit., s. 17.14 Tam˝e, s. 55.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Ta niemo˝noÊç podj´cia pracy, a zatem i realizowania si´ jako pe∏-na „osoba”, dobrze pasuje do okreÊleƒ, jakimi Êw. Tomasz obda-rza∏ kobiet´. „Nieudany m´˝czyzna”, byt „kaleki” i „chybiony”,nie potrzebuje si´ realizowaç w pracy, gdy˝ wystarczyç mu powin-no „Êwi´te” pos∏annictwo rodzenia i wychowywania przysz∏ychpokoleƒ gorliwych i potulnych pracowników.

Jan Pawe∏ II troszczy si´ o wszystkich ludzi pokrzywdzonychi cierpiàcych. Umie jednak zachowaç stosownà miar´ i odró˝niçprawdziwe z∏o od tego, co w istocie stanowi „si∏´ ˝ycia” i „Êwiat∏owiary”. Owo „z∏o” rozla∏o si´ w XX w. od Moskwy przez Warsza-w´ i Berlin, docierajàc a˝ do Ameryki ¸aciƒskiej. G∏osi∏o ono – i,co gorsza, urzeczywistnia∏o – zabronione postulaty równoÊci,obalenia przywilejów grup posiadajàcych (w tym KoÊcio∏a) i na-cjonalizacji wielkiej w∏asnoÊci. Karol Wojty∏a wiedzia∏ jednakgdzie szukaç sojuszników do walki ze znienawidzonymi demona-mi ateizmu i komunizmu. Ju˝ w 1981 roku nawiàza∏ bliskie sto-sunki z Ronaldem Reaganem, który od tej pory sta∏ si´ jego bli-skim przyjacielem. Poparcie udzielone „wielkiemu” aktorowi op∏a-ci∏o si´ i prze∏o˝y∏o wymiernie na miliony dolarów, jakie zasili∏yfundusz polskiej „SolidarnoÊci”. Zas∏u˝y∏a ona sobie na ten spon-soring uzasadnionym oporem przeciwko w∏adzy, która ∏ama∏aprawa pracownicze w taki sposób, ˝e po kilkunastu latach od jejobalenia wi´kszoÊç ludzi pracy z nostalgià wspomina „wyzysk”,jakiego doÊwiadczali za czasów PRL.

Przyjaciel Wojty∏y, Ronald Reagan równie˝ myÊla∏ o najbied-niejszych. Zostajàc prezydentem, od r´ki przycià∏ bud˝et federal-ny, wydatki na programy socjalne i dotacje na szkolnictwo o 41mld. dolarów. W czasach jego drugiej kadencji g∏odowa∏o 8 mln.doros∏ych i 2 mln. dzieci, a 33,4 mln. obywateli USA ˝y∏o w ubó-stwie15. Jan Pawe∏ II by∏ te˝ goràcym or´downikiem polityki Re-agana w Ameryce ¸aciƒskiej, bo tylko amerykaƒski przywódcamóg∏ uchroniç ten obszar przed wp∏ywami socjalizmu, który za-miast skupiç si´ na duchowym wymiarze pracy w kapitalizmie,

91


15 Karlheinz Deschner, „Moloch. Krytyczna historia Stanów Zjednoczonych“, prze∏.Antoni Baniukiewicz, Wydawnictwo Uraeus, Gdynia 1996, ss. 358-359.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

ujmowa∏ jà wulgarnie jako towar. Setki tysićy ofiar prawicowychdyktatorów i US Army w Salwadorze, Nikaragui, Chile, Hondura-sie i wielu innych paƒstwach tego regionu nie wzbudzi∏o u papie-˝a moralnego oburzenia. Nawet kilkuset zamordowanych katolic-kich ksi´˝y nie wywo∏a∏o reakcji Watykanu, gdy˝ popierali wykl´-tà Teologi´ Wyzwolenia. Wystarczy∏ wszak˝e jeden ksiàdz antyko-munista zabity w Polsce, aby papie˝ natychmiast upomnia∏ sió prawo do wolnoÊci.

Po obaleniu „komuny”, do czego Jan Pawe∏ II zapewne w ja-kimÊ stopniu si´ przyczyni∏ robotnicy na ca∏ym Êwiecie mogà roz-wijaç cnot´ inicjatywy, piel´gnowaç w∏asnoÊç (niekoniecznie swo-jà) i kultywowaç wolnoÊç ekonomicznà. A gdy zdarzy si´, ˝e jedendolar dziennie nie wystarczy na przetrwanie albo praca przez kil-kanaÊcie godzin na dob´ nadszarpnie ich zdrowie, którego nieprzywróci im kuracja w sprywatyzowanym szpitalu, powinni pa-mi´taç, ˝e w koƒcu nadejdzie taki moment, gdy „na cierniowej ∏o-dydze cierpienia wykwitnie wonna ró˝a radoÊci”16.

Jan Pawe∏ II uchodzi za papie˝a szczególnie zaanga˝owanegow sprawy ludzi pokrzywdzonych i uciskanych. W swoich przemó-wieniach wielokrotnie zwraca si´ do nich ze s∏owami pocieszenia,co przek∏ada si´ na popraw´ ich sytuacji materialnej mniej wićejw taki sposób, jak pielgrzymowanie do Lourdes pomaga w wyle-czeniu chorób. Polskie spo∏eczeƒstwo okaza∏o si´ jednak niezwy-kle podatne na nauk´ papie˝a z jej teorià utrzymywania „pogodyducha i rezygnacji”17. Pod t´ nauk´ pod∏àczyç si´ stara wi´kszoÊçpolityków, widzàc w niej si∏´ ∏agodzàcà nastroje spo∏eczne i od-wracajàcà uwag´ ludzi od politycznych, ekonomicznych i global-nych przyczyn ich katastrofalnej sytuacji. I tak jak KoÊció∏ przed1989 r. zagrzewa∏ ludzi do walki z systemem zapewniajàcym imedukacj´, prac´ i bezp∏atnà opiek´ medycznà, tak dziÊ pod lawinàpapieskich s∏ów o krzywdzie ubogich kryje si´ afirmacja porzàd-ku odbierajàcego im te zdobycze.


92

Marek Krakowski

16 Jan Pawe∏ II, „Ewangelia cierpienia“, op. cit., s. 29.17 Tam˝e, s. 28.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Tegoroczna Wielkanoc w Watykanie up∏yn´∏a pod znakiem k∏o-potów zdrowotnych papie˝a. Problem w tym, ˝e nie mamy do czy-nienia z przejÊciowymi trudnoÊciami, ale post´pujàcà niedo∏´˝no-Êcià przywódcy KoÊcio∏a. Czy Watykan nie ma pieni´dzy na eme-rytur´ dla papie˝a?

Przynajmniej od roku 2000 katoliccy publicyÊci i duchowni naZachodzie zwracajà uwag´ na fakt, ˝e Jan Pawe∏ II ze wzgl´du naswój s´dziwy wiek i pogarszajàcy si´ stan zdrowia ma coraz wi´k-sze trudnoÊci z wype∏nianiem funkcji przywódcy KoÊcio∏a. Mo˝nawi´c zadaç pytanie, dlaczego w takim razie nie uda si´ na zas∏u-˝ony wypoczynek i nie pozostawi swego urz´du komuÊ m∏odsze-mu i sprawniejszemu? Widok starego cz∏owieka poruszajàcego si´z ogromnym trudem, najwyraêniej cierpiàcego i ewidentnie nisz-czonego przez chorob´, a jednoczeÊnie forsownie pracujàcegoi podró˝ujàcego, rodzi nie tylko wspó∏czucie, ale tak˝e zdumieniei za˝enowanie.

Otó˝ Jan Pawe∏ II jest przynajmniej z dwóch powodów skazanyna cierpienie i wykonywanie swojej pos∏ugi.

Po pierwsze jest on niewolnikiem wizji, a nawet pewnej teolo-gii(!) w∏asnej osoby i swojego pos∏annictwa. Nie zapominajmy, ˝eka˝dy katolicki ksiàdz (o ile jest wierzàcy) ˝yje w przekonaniu, ˝e

93

Adam Cioch

Papie˝na dopingu

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

pe∏niàc funkcje kap∏aƒskie wykonuje wol´ samego Boga, który godo pe∏nienia tych˝e powo∏a∏. O ile˝ bardziej dotyczy to osoby pa-pie˝a! On uwa˝a si´ przecie˝ za zast´pc´ samego Chrystusa naziemi, on jest „alter Christus” – „drugim Chrystusem”. Nie mo˝naprzecie˝ mesjaƒskiego pos∏annictwa zakoƒczyç ziemskà, proza-icznà emeryturà. Idealnym kresem, uwieƒczeniem takiego ˝yciajest Golgota – mćzeƒska Êmierç, ofiara z∏o˝ona ze swojego ˝yciadla Boga za KoÊció∏. Taka m´ka idzie w parze z katolickà gloryfi-kacjà cierpienia, równie˝ bólu cz∏owieka chorego.

Nie zapominajmy, ˝e pontyfikat Jana Paw∏a II zawsze uwa˝a-ny by∏ w kr´gach konserwatywnych, zw∏aszcza polskich, za coÊszczególnego, mesjaƒskiego, nadprzyrodzonego. PanowanieKarola Wojty∏y by∏o ponoç przepowiedziane przez popularnegostygmatyka, ojca Pio, mia∏o byç wype∏nieniem proroctwa JuliuszaS∏owackiego („s∏owiaƒski papie˝, ludowy brat”), a po zamachuna niego zacz´to mówiç, ˝e jest on bohaterem tzw. III tajemnicyfatimskiej. Te mistyczne oceny obecnego pontyfikatu sà po-wszechnie znane i nigdy nie spotka∏y si´ z dementi Watykanu,ma∏o tego, oficjalnie og∏oszono w ubieg∏ym roku treÊç „tajemni-cy”, ˝a∏oÊnie naginajàc jej interpretacj´ do osoby polskiego papie-˝a. Najwyraêniej wić J.P. II wierzy w to, ˝e jest kimÊ szczególnym,specjalnym i przez Boga namaszczonym, a od niebiaƒskiego po-s∏annictwa nie ma ani urlopu, ani renty zdrowotnej, ani emerytu-ry!

Po drugie J.P. II jest niezb´dny swojemu otoczeniu. Im bardziejjest chory i niedo∏´˝ny, tym lepszym jest zwierzchnikiem i praco-dawcà! Nie wolno nam zapominaç, ˝e Paƒstwo Watykan i ca∏y Kkto monarchia absolutna, gdzie wszystkie decyzje podejmowane sàodgórnie i gdzie wszystko zale˝y od jednej osoby. W takim syste-mie tak naprawd´ absolutnà niemal w∏adzà cieszy si´ najbli˝szeotoczenie dyktatora – on sam nie jest przecie˝ w stanie kontrolo-waç ca∏ej ogromnej instytucji. Im s∏abszy i mniej sprawny jestw∏adca, tym bardziej powi´ksza si´ w∏adza sekretarzy, rzeczni-ków i innych stajennych. Oni kontrolujà w znacznej mierze prze-p∏yw informacji i osób. Mogà za∏atwiç swoim znajomym, protego-wanym i wreszcie sobie samemu – du˝o wićej i du˝o szybciej.

94

Adam Cioch

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

W gr´ zaÊ wchodzà: w∏adza, pieniàdze i zaszczyty. To jest ich„pi´ç minut”, a mo˝e nawet kilka lat, poniewa˝ nowy w∏adcaprzyjdzie ze swojà Êwità i swoimi zausznikami. Teraz jest ichczas, czas szarych eminencji. Taki jest los wszystkich systemówautorytarnych, watykaƒski nie jest tu ˝adnym wyjàtkiem.

Otoczenie obecnego papie˝a – za wyjàtkiem tych, którzy liczàna jeszcze wi´ksze profity po jego Êmierci – gotowe jest nosiçWojty∏´ na r´kach i podnosiç mu r´k´ do b∏ogos∏awienia. B´dziego utwierdza∏o w przekonaniu, ˝e nawet pó∏˝ywy jest w staniesprawowaç swojà funkcj´, ˝e tego w∏aÊnie pragnà wierni, ˝ewreszcie sam Pan Bóg potrzebuje papieskiego cierpienia do odku-pienia grzechów ca∏ego Êwiata.

Ci, którym taki przykry widok sprawia przyjemnoÊç, b´dà wi´cmogli do woli napatrzeç si´ na fizycznà degradacj´ i gaÊni´cie Ja-na Paw∏a II – cz∏owieka, który wpad∏ w sid∏a nieludzkiej, ale te˝i nieboskiej ideologii.

„Fakty i mity“, nr 16, 2002

95

Papie˝ na dopingu

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

To ci dopiero niespodzianka! Papie˝ Jan Pawe∏ II stwierdzi∏ pu-blicznie, ̋ e „najnowsze odkrycia naukowe uzasadniajà przypuszcze-nie, i˝ teoria ewolucji jest czymÊ wi´c ni˝ zwyk∏à hipotezà”. Papie-skie oÊwiadczenie trafi∏o na pierwsze strony gazet na ca∏ym Êwieciei spotka∏o si´ z gniewnà reakcjà fundamentalistycznych od∏amówprotestantyzmu oraz przedstawicieli ruchu kreacjonistów, którzyutrzymujà, ˝e prawda na temat pochodzenia ˝ycia i wszechÊwiatazawarta jest w Ksi´dze Rodzaju, a nie w teoriach g∏oszonych przezDarwina i kolejne pokolenia naukowców. O˝ywi∏y si´ grupy dysku-syjne w internecie. Ich uczestnicy podj´li nie koƒczàcà si´ debat´ natemat tego, co w rzeczywistoÊci oznacza papieska deklaracja.

OÊwiadczenie Jana Paw∏a II jest wyrazem ambiwalentnej po-stawy, jakà KoÊció∏ przyjà∏ wobec ewolucji ju˝ w latach pi´çdzie-siàtych, wraz z ukazaniem si´ encykliki „Humani generis” PiusaXII. Pius podtrzyma∏ w niej tradycyjne stanowisko KoÊcio∏a rzym-sko-katolickiego, który nie pot´pia∏ teorii ewolucji i nie kwestio-nowa∏ kolejnych dowodów istnienia mechanizmu doboru natural-nego. Ostrzega∏ jednak, ˝e ewolucja nie powinna byç uznawanaza niepodwa˝alnà doktryn´. Twierdzi∏ tak˝e, ˝e choç ewolucja ja-ko taka nie budzi zasadniczo sprzeciwu, to bywa ona nadu˝ywa-na przez ateistów i materialistów, którzy chcà ca∏kowicie wyelimi-

96

Matthew Sharp

Papie˝ uwierzy∏ w ewolucj´!

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

nowaç Boga z procesu stworzenia. Po deklaracji Jana Paw∏a IIkonserwatywne dzienniki katolickie informowa∏y o niej pod taki-mi tytu∏ami, jak „Papie˝ rehabilituje Darwina” (Il Messagero) lub„Papie˝ twierdzi, ˝e pochodzimy od ma∏p” (Il Giornale). Obie ga-zety zacytowa∏y Piusa XII, który stwierdzi∏, ˝e „teoria ewolucji by-∏a cz´sto wykorzystywana przez krzewicieli komunizmu, którzychcieli usunàç z ludzkich umys∏ów ka˝dà wzmiank´ o Bogu”.

Teoria ewolucji od dawna jest przedmiotem nauczania w szko-∏ach katolickich i nie budzi takich kontrowersji, jak aborcja lub ce-libat. „New York Times“ opublikowa∏ artyku∏, którego autorstwierdzi∏, ˝e ewolucja jest nauczana nie tylko na katolickich uni-wersytetach, ale tak˝e w niewielkich, lokalnych szkó∏kach prowa-dzonych przez KoÊció∏. Nawet organizacja „Ludzie na rzecz Ame-rykaƒskiego Stylu ˚ycia” zadowolona by∏a z papieskiej deklaracji.Jej rzecznik stwierdzi∏, ˝e oÊwiadczenie Jana Paw∏a II „powinnobyç rozumiane jako potwierdzenie, ˝e nie ma sprzecznoÊci mi´dzyg∏´bokà wiarà chrzeÊcijaƒskà a nauczaniem teorii ewolucji”.

Papieska deklaracja mo˝e mieç najwi´ksze znaczenie dladwóch grup: dla ruchu ekumenicznego i chrzeÊcijaƒskiej prawicy.Poglàdy Jana Paw∏a II na przerywanie cià˝y, celibat i „grzech” sàreakcyjne i Êredniowieczne, jednak jego stanowisko w sprawieewolucji poprawia wizerunek Watykanu w oczach post´powychkatolików, którzy sà przedmiotem zainteresowania Rzymu. Przy-nios∏o jednak rozczarowanie przeciwnikom ewolucji. Przedstawi-ciel Instytutu Badaƒ nad Dzie∏em Stworzenia, jednej z najaktyw-niejszych organizacji kreacjonistów w Kalifornii, stwierdzi∏ w wy-wiadzie dla agencji informacyjnej: „No, có˝, spodziewam si´, ˝eteraz ludzie b´dà si´ powo∏ywaç na s∏owa papie˝a, ˝eby udowod-niç, ˝e ewolucja jest czymÊ wi´cej ni˝ teorià”.

Co ciekawe, watykaƒski dokument omawia kwestie ewolucjiani razu nie wspominajàc o Karolu Darwinie, który przedstawi∏swoje poglàdy w dwóch pracach: „O pochodzeniu gatunkóww drodze doboru naturalnego” oraz „O pochodzeniu cz∏owiekai doborze p∏ciowym”. W papieskim dokumencie nie mówi si´ te˝wprost, ˝e ludzie mieliby pochodziç od ma∏p lub innych gatunkówzwierzàt. Nie mówi si´ nic konkretnego, gdy˝ jedynym celem de-

97


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

klaracji jest próba rehabilitacji KoÊcio∏a. Papie˝ wyg∏osi∏ podobneoÊwiadczenie ju˝ w roku 1992, stwierdzajàc, ˝e KoÊció∏ pope∏ni∏b∏àd, pot´piajàc w roku 1633 Galileusza, który twierdzi∏, ˝e toS∏oƒce, a nie Ziemia, znajduje si´ w samym centrum Uk∏adu S∏o-necznego.

Dobry momentPapieska deklaracja zosta∏a og∏oszona przed posiedzeniem

Pontyfikalnej Akademii Nauk, instytucji zrzeszajàcej wybitnychuczonych (katolików i niekatolików), która zdaje si´ odgrywaç co-raz wi´kszà rol´ w watykaƒskiej kampanii promocyjnej. Jan Pawe∏II powiedzia∏ m.in., ˝e „rozwój nauki u progu trzeciego tysiàcleciaw dziedzinie badaƒ nad ˝yciem i naturà nieo˝ywionà postawi∏przed nami nowe problemy i pytania”. Zwróci∏ tak˝e uwag´ napotrzeb´ nowej, w∏aÊciwej interpretacji s∏ów natchnionych przezDucha Âwi´tego.

Wiele ha∏asu o nic(Nasze stanowisko w sprawie papieskiej deklaracji)Natychmiast po opublikowaniu listu papie˝a do Pontyfikalnej

Akademii Nauk, w którym próbowa∏ on pogodziç naukowe od-krycia w dziedzinie ewolucji z treÊciami wiary, naszà agencj´zala∏a fala telefonów, e-maili i faksów. „Czy to nie wspania∏e?”– entuzjazmowa∏ si´ jeden z czytelników. „Papie˝ wreszcie przy-zna∏, ˝e KoÊció∏ ca∏y czas tkwi∏ w b∏´dzie!” KtoÊ inny powie-dzia∏: „To ju˝ koniec KoÊcio∏a katolickiego. Uznajàc ewolucj´,podwa˝ajà sens swojego istnienia. JeÊli teoria ewolucji jests∏uszna, to jak jeszcze mo˝na mówiç o Adamie, Ewie i grzechupierworodnym?”

Jako ateiÊci odrzucamy niemal wszystko, co Watykan i innegrupy religijne majà do powiedzenia na temat nauki, rozumui wiary religijnej. Jest jednak faktem, ˝e religie i koÊcio∏y prze-trwa∏y tysiàclecia. Mimo najoczywistszych b∏´dów, praktykowa-nia spo∏ecznego imperializmu i podst´pnej polityki umacnianianiewolniczej mentalnoÊci, KoÊció∏ pozostaje pr´˝nà instytucjài znaczàcà si∏à kulturalnà, gospodarczà i spo∏ecznà.

98

Matthew Sharp

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Papieskie oÊwiadczenie w sprawie ewolucji nie jest niczymwi´cej, jak przyznaniem, ˝e religijna doktryna nie jest wolna odb∏´dów. Doprawdy nie ma powodu, by z tego powodu popadaçw nadmierny optymizm. Nic nie wskazuje na to, ˝e religia rzeczy-wiÊcie zrobi∏a „wa˝ny krok wstecz” ani na to, ˝e wiara religijnai jej instytucje rozsypujà si´ pod ci´˝arem nieodpartej argumenta-cji oÊwieconych naukowców.

Nale˝y raczej si´ zgodziç, ˝e swojà wypowiedzià Jan Pawe∏ IIodniós∏ niema∏y sukces polityczny. Zdo∏a∏ uniknàç pu∏apek,w które nieustannie wpadajà zwolennicy dok∏adnego odczytaniaBiblii – pozostajàcy w ciàg∏ym sporze ze wspó∏czesnym ÊwiatemfundamentaliÊci. KoÊció∏ katolicki, tak jak wi´kszoÊç innych ko-Êcio∏ów, dobrze rozumie, ˝e w walce z naukà nie ma wiele do zy-skania. Tym natomiast, co mo˝e dla siebie zachowaç, jest rola„autorytetu moralnego”, arbitra oceniajàcego ludzkie post´powa-nie i rozdawcy „duchowoÊci”, która pod dziÊ dzieƒ jest wa˝nà po-trzebà wielu cz∏onków ludzkiej spo∏ecznoÊci.

W naszych czasach, dzi´ki przyrostowi wiedzy naukowejo wszechÊwiecie, ateiÊci nadal toczà potyczki z fundamentalistamibroniàcymi najbardziej sklerotycznej, religijnej ideologii. Nadal do-skonale sprzedajà si´ ksià˝ki omawiajàce biblijne b∏´dy, sprzeczno-Êci i absurdy, w rodzaju przypowieÊci o arce Noego, na której mia∏asi´ ponoç pomieÊciç para zwierzàt ka˝dego gatunku, woda, ˝ywnoÊçi inne zapasy. Gdyby ideologia religijna w ca∏oÊci opiera∏a si´ na po-dobnych, ∏atwych do odrzucenia bajeczkach, ateizm od dawna domi-nowa∏by w naszej kulturze i cywilizacji. Jednak Êwiatowe religie,zw∏aszcza te z lekkim choçby chrzeÊcijaƒskim zabarwieniem, corazwyraêniej wycofujà si´ z dos∏ownie traktowanej mitologii biblijnejna rzecz nowego podejÊcia, w którym podkreÊla si´ wag´ niejasnej,ale tym bardziej groênej, „duchowoÊci”, jednoczeÊnie – o czym by∏aju˝ mowa – rezerwujàc dla religii rol´ ostatecznego arbitra w spra-wach moralnoÊci i urzàdzenia ˝ycia spo∏ecznego. Nie mogàc ju˝ d∏u-˝ej odrzucaç zdobyczy naukowych, religie – a zw∏aszcza KoÊció∏ ka-tolicki – zawierajà ugod´ z naukà i uznajà jej odkrycia, pozostawia-jàc dla siebie Êwiat tzw. wartoÊci. Gdy nie podobna ju˝ d∏u˝ej broniçzawartej w Ksi´dze Rodzaju baÊni o stworzeniu, Adamie i Ewie, mó-

99


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

wiàcym po hebrajsku w´˝u i innych bohaterach biblijnego folkloru,nadal mo˝na mówiç o „duszy” – pochodzàcej od niewidzialnego bó-stwa o˝ywczej sile ludzkiej ÊwiadomoÊci.

Inaczej ni˝ inne od∏amy chrzeÊcijaƒstwa, katolicyzm stara si´stworzyç wizerunek instytucji otwartej poznawczo, dociekliwej, a na-wet kosmopolitycznej, która z jednej strony szanuje dorobek nauki,a z drugiej krzewi Êredniowieczne wartoÊci i stosunki spo∏eczne.Wi´kszoÊç hierarchów i wyznawców nie dostrzega w tym ˝adnejsprzecznoÊci. Watykan mo˝e finansowaç obserwatoria astronomicz-ne, powo∏ywaç w∏asnà akademi´ nauk z ca∏ym zast´pem laureatówNagrody Nobla i utrzymywaç przy tym, ˝e kolejne osiàgni´cia naukistanowià dowód istnienia boga i jego roli w stworzeniu wszechÊwia-ta. Intelektualne uniki KoÊcio∏a sprawiajà racjonalistom wi´cej k∏o-potu ni˝ prymitywna wizja prezentowana przez fundamentalistów.

W bliskim zwiàzku z watykaƒskim oÊwiadczeniem w sprawieewolucji jest wydarzenie, które mia∏o miejsce w Oxfordzie, w Wiel-kiej Brytanii, po raz pierwszy opisane w „Financial Times“. W arty-kule zatytu∏owanym „Wyzwanie rzucone ateistycznym naukowcom”czytamy: „Przez wiele lat niewierzàcy naukowcy agresywnie stwier-dzali, ˝e wszystkie religie, bez wzgl´du na formy, jakie mogà przyj-mowaç, sà sprzeczne z nowoczesnà biologià i fizykà”. Jak si´ zdaje,sytuacja ta zaczyna si´ zmieniaç. Keith Ward, profesor teologiiz Uniwersytetu w Oxfordzie, og∏osi∏ drukiem prac´, w której „krokpo kroku” obala naukowy ateizm. W ksià˝ce pt. „God, Science andNecessity“ autor stwierdza, ˝e „Bóg jest najlepszym wyjaÊnieniem˝ycia, wszechÊwiata i ca∏ej reszty”. Dzie∏o oxfordzkiego teologa jestpróbà odpowiedzi na prawdy g∏oszone przez najbardziej znanychbrytyjskich ateistów, biologa Richarda Dawkinsa i chemika, PeteraAtkinsa, którzy wielokrotnie stwierdzali, ˝e tak zwane nauczanieKoÊcio∏a pozostaje w sprzecznoÊci z metodà i dorobkiem nauki.

Nie wàtpimy ani przez chwil´, ˝e Dawkins i Atkins potrafià si´sami obroniç. Tym jednak, co nas szczególnie uderza w poglàdachKeitha Warda i co jest w istocie zawarte w papieskiej wypowiedzina temat ewolucji, jest próba zawarcia swoistego paktu o nieagre-sji z naukà, której odkrycia majà rzekomo byç niesprzeczne z tre-Êciami wiary chrzeÊcijaƒskiej.

100

Matthew Sharp

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Ward idzie nawet o krok dalej. W „Financial Times” czytamy:„Co zabawne – powiada Ward – fundamentaliÊci chrzeÊcijaƒscy –ci, którzy pojmujà Bibli´ dos∏ownie, nie mogliby wr´cz istnieç beznauki. Wielu z nich obsesyjnie stosuje metody naukowe do bada-nia Pisma Âwi´tego, próbujàc np. obliczyç pr´dkoÊç, z jakà Jezuswznosi∏ si´ ku niebu”.

Poglàdy te niewiele si´ ró˝nià od stanowiska, jakie zajmujàniektórzy postmoderniÊci, gdy odrzucajà podejmowane przez na-ukowców próby np. monitorowania czynnoÊci mózgu wizjonerówreligijnych w stanie ekstazy, stawiajàc im zarzut „prostackiego re-dukcjonizmu materialistycznego”. Podczas gdy postmoderniÊciutrzymujà, ˝e „religijne halucynacje” sà po prostu innà wersjàrzeczywistoÊci, wcale niekoniecznie mnie wiarygodnà ni˝ nauko-wa, Ward, papie˝ i rosnàcy legion wyrafinowanych autorów reli-gijnych potwierdza wartoÊç odkryç naukowych nawet wtedy, gdyzdajà si´ one zaprzeczaç nauczaniu KoÊcio∏a. „Religia i nauka niesà sprzeczne” - g∏osi nowa religijna mantra.

Cz´Êç ateistów uwa˝a niestety, ˝e wiara religijna i stojàce najej stra˝y instytucje niezmiennie wyznajà te same, wyÊwiechtanepoglàdy. Prawda tymczasem jest taka, ˝e wiara i poglàdy g∏oszo-ne przez duchownych odznaczajà si´ wielkà plastycznoÊcià i ela-stycznoÊcià. JeÊli to konieczne, KoÊcio∏y mogà modyfikowaç swo-je przes∏anie i swój wizerunek, by dostosowaç go do wspó∏cze-snych wymagaƒ, zachowujàc jednoczeÊnie twarde jàdro swojejdoktryny. Przywódcy mormoƒscy np. doznali niegdyÊ bardzo przy-datnego objawienia, w wyniku którego ten ruch religijny zaczà∏si´ domagaç przyznania Utah statusu stanu. Inne religie równie˝od czasu do czasu przeprowadzajà aktualizacje treÊci swojejdoktryny. W ostatnich dekadach wiele koÊcio∏ów protestanckichzmodyfikowa∏o liturgi´ i przek∏ad tekstu bliblijnego, usuwajàczeƒ zawstydzajàce fragmenty, które mog∏yby byç rozumiane jakorasistowskie lub seksistowskie.

OczywiÊcie nie wszystkie grupy religijne równie ch´tnie wpro-wadzajà zmiany, by dostosowaç si´ do nowych czasów. Wielez nich od stuleci odrzuca wszelkie przejawy nowoczesnoÊci.Afgaƒscy talibowie np. narzucali tak drakoƒskà wersj´ wojujàce-

101


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

go islamu, ˝e oburza∏a ona nawet autorytarnych mu∏∏ów z Tehe-ranu. Sekta tzw. „rekonstrukcjonistów” g∏osi fundamentalistycz-nà wersj´ kalwinizmu, która nakazuje stosowanie kary Êmierci(przez ukamienowanie) wobec ka˝dego, kto dopuÊci si´ „wykro-czenia”, poczàwszy od morderców i gwa∏cicieli, przez heretyków –a˝ do niegrzecznych dzieci. ChrzeÊcijaƒscy fundamentaliÊci w dal-szym ciàgu g∏oszà kreacjonizm, nie liczàc si´ wcale z zebranymiprzez nauk´ dowodami. Poglàd ten podzielany jest przez zdumie-wajàco wysoki procent Amerykanów, którzy przejawiajà ca∏kowi-ty analfabetyzm naukowy i techniczny.

Religia ju˝ dawno temu zaniecha∏a staraƒ o to, by nauka po-twierdzi∏a jej obraz powstania Êwiata. Jan Pawe∏ II mo˝e twier-dziç, ˝e „nie ma konfliktu mi´dzy naukà i religià”, gdy˝ religia ju˝dawno zrezygnowa∏a z narzucania naukowcom pytaƒ, metod i od-powiedzi. Zamiast pokonaç nauk´ wi´kszoÊç zachodnich ruchówreligijnych próbuje zawrzeç z nià przymierze, po to tak˝e, by wy-korzystaç jej dorobek dla swoich celów.

Zawarty ze Êwiatem nauki pokój pos∏u˝y zapewne Watykano-wi do tym wyraêniejszego ˝àdania, by uznaç jego dominujàcà ro-l´ w sprawach innych ni˝ naukowe: w kszta∏towaniu wspó∏cze-snych standardów moralnych, organizacji spo∏eczeƒstwa, cnótobywatelskich i instytucji politycznych. Publiczne wyrzeczenie si´dzia∏aƒ szkodzàcych post´powi nauki, a nawet uznanie dorobkunauki jako „cz´Êciowego wyjaÊnienia g∏´bszych tajemnic”, któredotyczà boga i duszy ludzkiej, umo˝liwi∏o Janowi Paw∏owi II obro-n´ irracjonalnego jàdra religijnej ideologii.

AteiÊci i zwolennicy kultury Êwieckiej nie powinni naiwniewierzyç, ˝e religijna ideologia „zwi´dnie” czy te˝ „zwietrzeje” sa-moistnie w konfrontacji z post´pujàcym naukowym oÊwieceniem.Wszystko wskazuje na to, ˝e najwi´kszym zagro˝eniem nie sàdzisiaj ci, którzy nauk´ atakujà, lecz ci, którzy próbujà jà k∏am-stwem i fortelem wciàgnàç do wspó∏pracy.

„Aanews“, 26 paêdziernika 1996

102

Matthew Sharp

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

W historycznym przemówieniu papie˝ zerwa∏ z prowadzonàprzez KoÊció∏ od 2 tysićy lat politykà poparcia dla „cichych“i ostatecznie odwo∏a∏ ich tradycyjny, b∏ogos∏awiony status.

Nasz Pan, Jezus Chrystus, powiedzia∏ kiedyÊ: „B∏ogos∏awienicisi, albowiem oni na w∏asnoÊç posiàdà ziemi´“ – stwierdzi∏ JanPawe∏ II w bulli skierowanej do kolegium kardyna∏ów. „Niewielujednak wie, ˝e zgodnie z tajnym porozumieniem mi´dzy KoÊcio-∏em, a ‘cichymi’, ich uprzywilejowany status uzasadniony by∏ wy-∏àcznie zapowiedzià przejćia przez nich ziemi na w∏asnoÊç, cojednak nie nastàpi∏o po dziÊ dzieƒ, nie nastàpi zapewne nigdy,a niemal na pewno nie w najbli˝szej przysz∏oÊci. Nadszed∏ wresz-cie czas, ˝eby z tym skoƒczyç“.

„Do cholery z cichymi!“ – zagrzmia∏ papie˝.Odwo∏ujàc si´ do dwóch tysićy lat bezczynnoÊci i braku osià-

gni´ç tych, którzy ˝yjà w ubóstwie i poni˝eniu, papie˝ stwierdzi∏,˝e ca∏kowità niezdolnoÊç „cichych“ do poprawienia ich ziemskie-go bytu trzeba uznaç za Êwiadectwo z∏ej woli.

DwadzieÊcia stuleci to chyba doÊç czasu, ˝eby „na w∏asnoÊçposiàÊç ziemi´“ – powiedzia∏ Ojciec Âwi´ty. „Przez stulecia KoÊció∏robi∏, co móg∏, ˝eby im pomóc. W koƒcu jednak trzeba powiedzieçdoÊç!. JesteÊmy cierpliwi, ale nie jesteÊmy Êwići“.

103

(artyku∏ redakcyjny)

Do cholery z cichymi!Watykan odwo∏uje „b∏ogos∏awiony status cichych“

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Przywódcy koÊcio∏ów na ca∏ym Êwiecie zdecydowanie po-parli stanowisko papie˝a. „Cisi nadu˝ywali swojego wyró˝-nionego statusu ju˝ zbyt d∏ugo“ – stwierdzi∏ Bernard Law, ar-cybiskup Bostonu. „Od renesansu, przez rewolucj´ przemy-s∏owà, a˝ do naszej epoki globalnej informacji, „cisi“ zawszepozostawali w cieniu i pró˝nowali, podczas gdy inni ci´˝kopracowali dla post´pu i poprawy swojego bytu. „Cisi“ zbytd∏ugo korzystali z naszego poparcia“.

„Wszystko, co sobà reprezentujà – od skromnego odzienia,przez ma∏o przebojowy sposób bycia, a˝ do braku wiary w sie-bie, pozostaje w sprzecznoÊci ze wspó∏czesnà filozofià KoÊcio-∏a“ – stwierdzi∏ kardyna∏ Jean-Claude Turcotte z Montrealu.

Zmiana polityki wobec „cichych“ ma swoje aspekty finan-sowe. Wed∏ug watykaƒskich statystyk a˝ 80 proc. Êwiato-wych katolików ˝yje poni˝ej granicy ubóstwa i KoÊció∏ uzy-skuje od nich tylko 2 proc. swoich dorocznych wp∏ywóww wysokoÊci 395 miliardów dolarów.

„Status b∏ogos∏awionych ‘cisi’ otrzymali od samegoChrystusa, ewangelie sà jednak otwarte na ró˝ne interpretacjei naszym zdaniem mo˝emy sobie pozwoliç na zmian´ decyzjiw tej sprawie“ – wyjaÊni∏ papie˝. Nowà polityk´ KoÊcio∏au progu XXI weku znacznie lepiej wyra˝a formu∏a: B∏ogos∏a-wieni bogacze, albowiem to oni naprawd´ posiedli ziemi´“.

Chcàc zwi´kszyç atrakcyjnoÊç swojej doktryny dla wy-znawców z wy˝szych warstw spo∏ecznych, KoÊció∏ wprowa-dzi∏ szereg zmian w treÊci ewangelii. Oto kilka z nich: Odtàdmiejscem narodzin Chrystusa nie b´dzie ju˝ ˝∏obek, lecz „pro-sta, ale obszerna sala porodowa“. IloÊç z∏ota i kadzide∏, któ-rymi m´drcy obdarowujà nowonarodzonego b´dzie cztero-krotnie wi´ksza, podczas gdy iloÊç mirry zostanie zmniejszo-na o po∏ow´. W przysz∏oÊci bogatemu b´dzie równie ∏atwodostaç si´ do nieba, jak wielb∏àdowi do ogrzewanego gara˝umieszczàcego trzy samochody, a epizod, w którym Chrystuswyp´dza przekupniów ze Êwiàtyni b´dzie od dzisiaj interpre-towany jako wzór nowoczesnego, agresywnego pozyskiwaniafunduszy.

104

(artyku∏ redakcyjny)

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Wed∏ug rzecznika Stolicy Apostolskiej, Salvatore Vittorio, Wa-tykan opracowa∏ nowy cennik koÊcielnych us∏ug: zwyk∏e b∏ogo-s∏awieƒstwo i gwarancja nieustajàcej mi∏oÊci Boga udzielane b´-dzie bez dodatkowych op∏at tym, którzy w terminie, podczaschrztu, op∏acà sk∏adk´ cz∏onkowskà. Za op∏atà specjalnà nato-miast ka˝dy katolik uzyska tzw. „z∏ote cz∏onkostwo“ w KoÊciele,otrzymujàc automatycznie prawo do odpuszczenia grzechów,Êwi´toÊci i uprzywilejowanego miejsca po prawicy Boga w ˝yciuwiecznym.

„Nie jest naszym ˝yczeniem, by cisi zostali kompletnie wyklu-czeni z KoÊcio∏a“ – powiedzia∏ Vittorio. „JeÊli ktoÊ z nich postano-wi si´ zmieniç, nic nie stoi na przeszkodzie. Jednak na dobreskoƒczy∏y si´ czasy, gdy wszystko dostawali tylko dlatego, ˝e by-li cisi – to wam mog´ obiecaç! Bóg pomaga tym, którzy sami si´o siebie zatroszczà, jeÊli rozumiecie, co mam na myÊli“.

„The Onion“, 18 czerwca 1998

105

Do cholery z cichymi!

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Powiedzmy to sobie jasno. Papieskie rozumienie wspó∏czesnej,pluralistycznej demokracji jest delikatnie mówiàc ograniczone1.

Byç mo˝e nie powinno nas dziwiç, ˝e nie potrafi jej zrozumieçi doceniç ktoÊ, kto niemal wcale nie mia∏ kontaktu z wartoÊciami de-mokratycznego Êwiata zanim zosta∏ papie˝em. W jego oczach demo-kracja nie ma samoistnej wartoÊci. Papie˝ uwa˝a jà za Êrodek do ce-lu, nie zaÊ za cel sam w sobie. Jej wartoÊç moralna nie jest dla nie-go samoistna, lecz uzale˝niona od zgodnoÊci z prawem moralnym.Na przyk∏ad demokracja, która toleruje przerywanie cià˝y, stanowijego zdaniem form´ totalitaryzmu i tyranii, która uzurpuje sobie pra-wo decydowania o ˝yciu najs∏abszych i najbardziej bezbronnychcz∏onków spo∏eczeƒstwa. Taki system papie˝ uwa˝a za „tragicznàkarykatur´ paƒstwa prawa”, a samo to poj´cie za puste. Prawdaprzepada w „ruchomych piaskach relatywizmu moralnego”.

Zdaniem papie˝a aborcja jest przest´pstwem, jakiego nie mo˝ezalegalizowaç ˝adne ludzkie prawo. „Nikt w swoim sumieniu nie

106

Mark MacGuigan

Papie˝ nie rozumie demokracji

1 Papie˝ wypowiada si´ z równà ostroÊcià przeciw aborcji jak i przeciw eutanazji,którà uwa˝a za najbardziej jaskrawy przejaw „kultury Êmierci”. Ze wzgl´du nabrak miejsca, w niniejszym artykule skoncentrowa∏em si´ na kwestii przerywaniacià˝y, choç w mojej opinii papie˝ pot´pia eutanazj´ z jeszcze wi´kszym przekona-niem, dopuszczajàc jedynie prawnà legalizacj´ samobójstwa.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

ma obowiàzku przestrzegania takiego prawa – przeciwnie, mamyobowiàzek sprzeciwiaç mu si´ z ca∏ej mocy”. Papie˝ nie dostrzega˝adnych okolicznoÊci, które mog∏yby usprawiedliwiaç poparciedla takiego prawa, bez wzgl´du na to, czy mia∏by je wyraziç usta-wodawca, czy zwyk∏y obywatel2.

W poszukiwaniu konsensusuDla ka˝dego, kto zna demokracj´ z w∏asnego doÊwiadczenia ˝y-

ciowego, bodaj najbardziej uderzajàcà cechà tego systemu jest jegopraktyczny charakter. Jacques Maritain wyrazi∏ t´ prawd´ nast´pu-jàco: „Powszechna zgoda, która wyra˝a si´ w demokratycznym sys-temie przekonaƒ, nie ma charakteru doktrynalnego, lecz wy∏àczniepraktyczny”. Demokracja nie g∏osi ˝adnej innej prawdy poza samàsobà. Jest procesem i mechanizmem, a nie jakàÊ okreÊlonà treÊcià.

Demokratyczny system, a w jego ramach nienaruszalne prawacz∏owieka, wyrastajà ze spo∏ecznej zgody co do sposobu ich wyra-˝ania, nie zaÊ co do ich uzasadnienia. Demokracja z pewnoÊciànie jest to˝sama z relatywizmem etycznym ani ˝adnà innà doktry-nà moralnà. Nie oznacza w szczególnoÊci automatycznego uzna-nia prawa do aborcji, nawet gdy zabieg jest przeprowadzonyw systemie publicznej ochrony zdrowia. Papie˝ dostrzega w niej„pewne elementy prawdy”, gdy˝ demokracja stanowi mechanizmregulujàcy ró˝ne lub nawet sprzeczne interesy. Uwa˝a jednak, ˝edemokratyczne paƒstwo nie mo˝e byç stabilne, jeÊli nie opiera si´na wartoÊciach chrzeÊcijaƒskich.

Tak naprawd´ jednak demokracja nie jest niczym wi´cej ni˝praktycznym mechanizmem poszukiwania i budowania pewnegominimum zgody, niezb´dnego do wspó∏˝ycia mi´dzy ludêmi o ró˝-nych przekonaniach i interesach.

Mieszkaƒcy Zachodu nale˝eli niegdyÊ do Êwiata chrzeÊcijaƒskie-go, zniszczonego wreszcie przez samych chrzeÊcijan. Jednà z przy-

107


2 Jedyny wyjàtek od tej zasady zachodzi, „gdy rzeczà ca∏kowicie niemo˝liwà jestzniesienie przepisów zezwalajàcych na przerywanie cià˝y“. W takiej sytuacji poli-tyk, którego bezwzgl´dny sprzeciw wobec aborcji jest dobrze znany, ma prawo wy-raziç poparcie dla propozycji majàcej na celu ograniczenie z∏a wyrzàdzonego taki-mi przepisami prawa i szkód dla moralnoÊci publicznej.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

czyn tego upadku by∏a arogancja KoÊcio∏a, jego zaanga˝owanie si´w obron´ w∏asnych, doczesnych interesów, jego dà˝enie do w∏adzydla realizacji doktrynalnych celów, pot´pienie wiedzy i badaƒ nauko-wych oraz odmowa dostosowania si´ do zasad demokracji i zwiàza-nego z nià systemu wartoÊci. Na przyk∏ad w encyklice „EvangeliumVitae” papie˝ odrzuci∏ równoÊç kobiet i m´˝czyzn jako podstaw´ war-toÊci i godnoÊci osoby ludzkiej. W dokumencie wymienia si´ tylko„ras´, narodowoÊç, religi´, poglàdy polityczne i klas´ spo∏ecznà”.

WolnoÊç sumieniaOczywiÊcie jako katolicy mamy obowiàzek mówiç wraz z papie-

˝em, ˝e Êwiadome pozbawienie ˝ycia niewinnej istoty ludzkiej jestzawsze g∏´boko niemoralne. Trzeba jednak pami´taç, ˝e jesteÊmynie tylko katolikami, lecz tak˝e cz∏onkami demokratycznych spo∏e-czeƒstw. Jako katolicy mamy obowiàzek dà˝yç do realizacji naszychcelów moralnych, korzystajàc ze Êrodków w∏aÊciwych chrzeÊcija-nom: powinniÊmy si´ modliç, poÊciç, dawaç ja∏mu˝n´ i przyk∏adosobisty. Nie powinniÊmy jednak si´gaç po aparat przymusu paƒ-stwowego. W ˝adnej mierze. Wiara chrzeÊcijaƒska i zasady paƒstwademokratycznego nakazujà nam szacunek dla wolnoÊci sumieniainnych ludzi, nawet wtedy, gdy naszym zdaniem ludzie ci b∏àdzà.

To w∏aÊnie pod tym wzgl´dem, odmawiajàc innym prawa dowolnoÊci sumienia, Jan Pawe∏ II najmocniej przejawia swój brakrozumienia dla zasad nowoczesnej demokracji3. W istocie uwa˝aon, ˝e „zmys∏ moralny jest niezdolny do rozró˝nienia mi´dzy do-brem i z∏em nawet wtedy, gdy chodzi o dobro tak fundamentalnejak prawo do ˝ycia. Dla mnie, tak jak dla papie˝a, decyzja o prze-rwaniu cià˝y jest dowodem b∏´du sumienia, jest to jednak w dal-szym ciàgu sumienie. Co daje paƒstwu prawo do wtràcania si´w sprawy indywidualnego sumienia?

108

Mark MacGuigan

3 Nie twierdzimy tym samym, ˝e papie˝ nie zdaje sobie sprawy z rzeczywistoÊci. Jestprawdà – pisze papie˝ – ˝e decyzja przerwania cià˝y jest cz´sto tragiczna i bole-sna dla matki, o ile decyzja ta nie jest podejmowana ze wzgl´dów czysto ego-istycznych, dla w∏asnej wygody, lecz po to, by chroniç pewne wa˝ne wartoÊci, ta-kie jak w∏asne zdrowie lub przyzwoity standard ˝ycia innych cz∏onków rodziny.Niekiedy zdarza si´, ˝e narodzinom dziecka towarzyszy obawa, ˝e jego warunki˝ycia b´dà tak pod∏e, ˝e by∏oby lepiej, ˝eby si´ w ogóle nie urodzi∏o.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Dla papie˝a odpowiedê jest prosta: „Nie mo˝na twierdziç, ˝e le-galizacja aborcji lub eutanazji wynika z szacunku dla wolnoÊci su-mienia, gdy˝ spo∏eczeƒstwo ma prawo i obowiàzek broniç si´ przednadu˝yciami pope∏nianymi w imi´ wolnoÊci sumienia i pod pretek-stem ochrony wolnoÊci w ogóle. Byç mo˝e papie˝ wyciàga ten wnio-sek tak ∏atwo, gdy˝ przyjmuje za dobrà monet´ istnienie pewnegorodzaju prawa naturalnego: „W g∏´bi swojego sumienia ka˝dy cz∏o-wiek rozumie, ˝e prawo do ˝ycia jest nienaruszalne”. ¸atwo udo-wodniç, ̋ e to nie prawda. Nie wszyscy uwa˝ajà, ̋ e aborcja jest z∏em.Tym bardziej wprowadzenie prawnego zakazu mog∏oby byç uspra-wiedliwione wy∏àcznie koniecznoÊcià ochrony wspólnego dobra.

Wspólne dobro, to prawda, wymaga, ˝eby prawo cywilne nienarusza∏o prawa moralnego, nakazujàc czynienie tego, czego pra-wo moralne zakazuje lub odwrotnie: zakazujàc tego, co prawomoralne nakazuje. Nie oznacza to jednak, ˝e przepisy zezwalajà-ce na aborcj´ w tym sensie, ˝e samego zabiegu nie penalizujà, sàtym samym pro-aborcyjne, jak to okreÊla papie˝. Przepisy te dajàprawo wyboru, ale nie nakazujà niczego. W sfer´ chrzeÊcijaƒskie-go sumienia wkraczajà tylko poÊrednio, wymuszajàc tolerancj´wzgl´dem czegoÊ, co tolerowaç nie jest ∏atwo, a mianowicie obcià-˝onego b∏´dem sumienia w sprawie, która jest tak bliska sercuka˝dego chrzeÊcijanina: nienaruszalnoÊci ˝ycia ludzkiego.

Ów szacunek dla sumienia drugiego cz∏owieka jest jednak ko-nieczny jako jedna z podstawowych zasad porzàdku demokratycz-nego – bez wzgl´du na to, czy jest uformowany prawid∏owo czyte˝ obcià˝ony b∏´dem. Paƒstwo bowiem nie ma prawa rozstrzygaçw sprawach sumienia swoich obywateli. Ponadto, jak to ujà∏ Ri-chard McCormick: „Próba odgórnego narzucenia oceny wartoÊci˝ycia p∏odu oznacza zlekcewa˝enie obowiàzku perswazji przezzmian´ myÊlenia i sposobu prze˝ywania problemu, czyli zadania,które jest w∏aÊciwym obowiàzkiem KoÊcio∏a”.

Dobrowolny apartheid?Pó∏ wieku temu wielu katolickich s´dziów zastanawia∏o si´,

czy w obliczu koÊcielnego nauczania o nierozerwalnoÊci ma∏˝eƒ-stwa majà prawo orzekaç rozwód w okolicznoÊciach przewidzia-

109


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

nych w prawie cywilnym. Wielu z nich aktywnie szuka∏o pretek-stu do odmowy rozwodu, nawet wtedy, gdy na podstawie istnie-jàcych przepisów rozwód si´ nale˝a∏. Tak naucza∏ ich KoÊció∏ a˝do oÊwiadczenia wydanego przez episkopat Kanady w roku 1966.Biskupi stwierdzili wówczas, ˝e przepisy dotyczàce rozwodu po-winny byç traktowane tak samo jak wszelkie inne prawa.

We wspó∏czesnych paƒstwach demokratycznych powszechnieakceptowana jest zasada, ˝e nie mo˝na przyjmowaç praw wymu-szajàcych dobro jednostki wbrew niej samej, lecz jedynie takie,które chronià dobra innych ludzi. Innymi s∏owy, prawo kryminal-ne mo˝e dotyczyç wy∏àcznie zachowaƒ aspo∏ecznych. Aborcja jestprzypadkiem wyjàtkowym, gdy˝ nowe ˝ycie jest zamkni´te w cie-le przysz∏ej matki. Dlatego ochrona nale˝y si´ przede wszystkimjej sumieniu. Demokratyczne paƒstwo nie mo˝e stanowiç prawograniczajàcych jej wolnoÊç sumienia, nawet jeÊli jej wybór mo˝epozbawiç innego cz∏owieka jego prawa do ˝ycia.

I nie ma tu miejsca na obywatelskie niepos∏uszeƒstwo, do jakie-go wzywa Jan Pawe∏ II, nie mówiàc zresztà dok∏adnie, co ma na my-Êli: „Wszyscy mamy obowiàzek sprzeciwiç si´ prawu do przerywa-nia cià˝y, powo∏ujàc si´ na nasze sumienie”. Nie zgadzamy si´ z pa-pie˝em. Obywatelskie niepos∏uszeƒstwo oznacza∏oby naruszeniepodstawowej zasady ∏adu demokratycznego – wolnoÊci sumienia.

JeÊli papie˝ ma tu na myÊli rozszerzonà wersj´ sprzeciwu zewzgl´du na stan sumienia, co oznacza∏oby masowe demonstracjeprowadzàce do zatrzymaƒ i uwi´zienia oraz kampanie wyborczeprowadzone wokó∏ tej jednej sprawy, to oznacza, ˝e tak naprawd´wzywa on do dobrowolnego wy∏àczenia si´ katolików z g∏ównegonurtu ˝ycia politycznego. Stanowi∏oby to cios dla istniejàcegospo∏ecznego konsensusu i skaza∏oby katolików na zimnà wojn´z obywatelami innych wyznaƒ lub Êwiatopoglàdów. Trudno si´nie zgodziç z Alainem Woodrowem, gdy stwierdza, ˝e „ca∏kowitabezkompromisowoÊç encykliki „Evangelium Vitae” godzi w samoserce zachodnich demokracji”4.

„Compass“ 1996

110

Mark MacGuigan

4 Alain Woodrow, „The Pope’s Challenge to Western Democracy“, The Tablet, 8 kwietnia, 1995 r.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Rozcz∏onkowanie cia∏a zmar∏ego, ukrycie oddzielonego frag-mentu na dnie walizki i próba przemycenia go na pok∏ad samolo-tu mo˝e nieszcz´snego przemytnika zaprowadziç wprost doaresztu. Jednak nie wtedy, gdy jest on papie˝em. Oddzieleniedrobnego fragmentu szczàtków Jana XXIII i podarowanie go go-spodarzom nowej katedry w Sofii uznane zosta∏o przez bu∏gar-skich katolików za wielki zaszczyt.

Co mianowicie zosta∏o odci´te – nie wiadomo, gdy˝ podaruneknie by∏ uj´ty w oficjalnym programie czterodniowej pielgrzymkiJan Paw∏a II do Bu∏garii.

Cia∏o Jana XXIII zosta∏o zabalsamowane kilka godzin po jegoÊmierci w czerwcu 1963 roku. Gdy je ekshumowano w roku 2001,okaza∏o si´, ˝e jest w doskona∏ym stanie, co najwierniejsi uznaliza cud. Relikwi´ oddzielono w lipcu 2001 r., po czym cia∏o papie-˝a umieszczono w szklanej trumnie i wystawiono na placu Êw. Pio-tra, gdzie zmumifikowane zw∏oki podziwia∏o tysiàce pielgrzymów.

Znany jako „dobry papie˝“, ze wzgl´du na swój litoÊciwy cha-rakter, Jan XXIII znalaz∏ si´ na szybkiej Êcie˝ce do kanonizacji. Tenbodaj najbardziej lubiany papie˝ naszych czasów jest przedmiotemszczególnej czci w Bu∏garii, gdzie s∏u˝y∏ jako kap∏an w latach 1929--1934. Póêniejszy papie˝ pokocha∏ ten kraj i jego mieszkaƒców.

111

Rory Carrol

Kawa∏ek starego papie˝a dla nowej katedry

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Nowà katedr´ w Sofii zbudowano w miejscu Êwiàtynni zbom-bardowanej w 1944 r. Wed∏ug w∏oskiego dziennika „LaRepubblica” zawini´ta w Êredniowiecznà szat´ relikwia b´dzieprzechowywana w sofijskiej katedrze jako przedmiot najwi´kszejczci.

Relikwià mo˝e byç dowolna cz´Êç cia∏a. Bazylika w Padwiew pó∏nocnych W∏oszech wystawia np. j´zyk, szcz´k´ i struny g∏o-sowe Êw. Antoniego. Inne koÊcio∏y i katedry pysznià si´ w∏osami,od∏amkami koÊci, g∏owami oraz palcami ràk i nóg wielu Êwiàto-bliwych m´˝ów i niewiast.

Kult relikwii jest od dawna krytykowany jako Êredniowiecznyprze˝ytek. Jednak Jan Pawe∏ II jest tradycjonalistà, który przyczy-ni∏ si´ do o˝ywienia tej zdumiewajàcej i zdawa∏oby si´ idàcejw zapomnienie praktyki.

„Sydney Morning Herald“, 28 maja 2002

112

Rory Carrol

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

JeÊli duma narodowa Polski J.P. II kolekcjonuje ksià˝ki o sobie,to z nich tylko ma ju˝ na Watykanie niczego sobie biblioteczk´.Dzia∏ publikacji krytycznych wobec osoby kolekcjonera rozrastasi´ ostatnio doÊç szybko.

Jeszcze nie ucich∏y komentarze po ksià˝ce „Grzech papieski.Struktura oszustwa“ pióra prof. Garry’ego Willsa, jednego z naj-wybitniejszych Êwieckich intelektualistów katolickich w Ameryce.Swój stosunek do Jana Paw∏a II ilustruje on cytatem odnoszàcymsi´ do Piusa IX: Reszta KoÊcio∏a musi egzystowaç w strukturachoszustwa, poniewa˝ jeden cz∏owiek jest wierny swej niezwykle in-dywidualistycznej wizji.

Konserwatywna hierarchia watykaƒska nie zdo∏a∏a opanowaçjeszcze spazmów wÊciek∏oÊci, które zatrz´s∏y nià po publikacjiksià˝ki Johna Cornwella „Papie˝ Hitlera. Nieznana historia PiusaXII“, gdy ten sam autor przygotowa∏ pasztet w postaci wchodzà-cej na rynek amerykaƒski pracy „Roz∏am wiary. Papie˝, ludziei los katolicyzmu“.

Jan Pawe∏ II zostawia KoÊció∏ katolicki w gorszym stanieni˝ go zasta∏ – stwierdza autor, koordynator Science andHuman Dimension Project w Jesus College w Cambridge. Na do-wód przytacza odnotowywane powszechnie fakty jak kurczàca

113

Piotr Zawodny

Czytaj˝e papie˝u

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

si´ liczba kandydatów na ksi´˝y w seminariach duchownych,wyludniajàce si´ koÊcio∏y i ignorowanie przez wiernych stano-wiska szefa KoÊcio∏a wobec skrobanek, homoseksualizmu,rozwodów i antykoncepcji. Sà to tylko, zdaniem Cornwella, sy-gna∏y g∏´bszego kryzysu i braku porozumienia mi´dzy hierar-chià a wiernymi, który zosta∏ sprowokowany przez papie˝a au-torytarnym stylem rzàdzenia i centralizacjà w∏adzy. Agresyw-na presja doktrynalna zniech´ca ludzi do KoÊcio∏a - uwa˝aCornwell.

Zdaniem autora „Roz∏amu wiary“ nieprzejednane stanowiskow kwestiach seksualizmu to wyk∏adnia prywatnych poglàdówKarola Wojty∏y: „Tragedià jest, ˝e ca∏y Êwiat w coraz mniejszymstopniu przywiàzuje wag´ do nauczania KoÊcio∏a w odniesieniudo kluczowych zagadnieƒ moralnych dlatego tylko, ˝e stanowiskojego w∏adz wobec kwestii seksualnoÊci jest ekscentryczne i odbie-gajàce od poczucia moralnoÊci wiernych” – konstatuje Cornwelldodajàc, ˝e ksi´˝a, zakonnice i teolodzy, którzy odwa˝ali si´ o tymmówiç otwarcie, byli natychmiast skazywani przez konserw´ wa-tykaƒskà na milczenie lub zmuszani do rezygnacji.

Autor „Roz∏amu wiary“ pisze, ˝e obecny pontyfikat ju˝ si´prze˝y∏; pi´tnuje nowoczesny kult papie˝a, do którego przyczyniasi´ propaganda watykaƒska. Cornwell z g∏´bokim niesmakiemprzytacza casus wykreowania si´ Karola Wojty∏y na bohatera tzw.trzeciej tajemnicy fatimskiej i nazywa to apoteozà papieskiegonarcyzmu i egotyzmu.

Ksià˝ka g∏osi pesymizm, uznajàc za prawdopodobnà kontynu-acj´ linii obecnego sternika katolicyzmu, który opierajàc si´ naw∏asnych konserwatywnych kryteriach doktrynalnych mianowa∏121 ze 130 kardyna∏ów majàcych prawo g∏osu na konklawe.Cornwell nie kryje, ˝e taka perspektywa jest przera˝ajàca: „Podrzàdami konserwatywnego papie˝a sytuacja b´dzie si´ szybko po-garszaç i sprowokuje antagonizmy, poczucie beznadziei i masoweodchodzenie od wiary wielkich rzesz katolików. Aby tego uniknàç,przysz∏y papie˝, by odrodziç nadwàtlonà wiar´ wyznawców Ko-Êcio∏a katolickiego, musi kochaç wszystkich wiernych bez wyjàt-ku”.

114

Piotr Zawodny

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Warto przypomnieç, ˝e równie ostra ocena spuÊcizny pontyfi-katu zawarta jest w ksià˝ce Willsa „Grzech papieski“, gdzieczytamy: Wielu obserwatorów przypuszcza, ˝e prawdziwà spuÊci-znà Jana Paw∏a II b´dzie zjawisko ksi´˝y-homoseksualistów.

W ojczyênie Ojca Âwi´tego sà to oczywiÊcie obrazoburcze here-zje, ale wcale nie tak odleg∏e od toku myÊlenia wielu kardyna∏ówi biskupów. Kilka miesićy temu na naradzie w Watykanie dosz∏odo otwartego przeciwstawienia si´ grupy kardyna∏ów koncepcjomszefa w kwestiach kolegialnoÊci i centralnego zarzàdzania Ko-Êcio∏em. Kilku z nich skrytykowa∏o nawet J.P. II w wywiadach pra-sowych, co by∏o dotàd nie do pomyÊlenia.

Na zakoƒczonej w∏aÊnie miesićznej konferencji biskupówujawni∏y si´ z ca∏à ostroÊcià dwa sposoby widzenia KoÊcio∏ai wiary katolickiej. Biskupi z USA, Australii i Europy Zachodniejpostulowali decentralizacj´ zarzàdzania, komunikujàc Jego Âwià-tobliwoÊci, ˝e chcà mieç prawo za∏atwiaç wićej spraw na miej-scu, w diecezjach, a nie czekaç na decyzj´ Watykanu. Przewodni-czàcy Konferencji Biskupów USA, bp Joseph Fiorenza z Houston,domaga∏ si´ wi´kszej kolegialnoÊci (w j´zyku koÊcielnym jest tokryptonim demokracji). Wskazywa∏, ˝e po to, by zmieniç nazw´parafii, trzeba jechaç po zgod´ do Watykanu.

Wi´kszoÊç biskupów z Ameryki ¸aciƒskiej wola∏a si´ nie wy-chylaç i nie podpaÊç. W∏oski watykanolog Marco Polici stwierdzi∏:Obserwujemy bardzo wa˝nà bitw´ o przysz∏oÊç KoÊcio∏a.

„Nie“, nr 48, 2001

115

Czytaj˝e papie˝u

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Polska historia i bie˝àce ˝ycie polityczne jawià si´ jako nie-ustajàcy, romantyczny dramat. Zamiast jak inni w spokoju konsu-mowaç miotamy si´ mi´dzy zbawieniem i pot´pieniem, mi´dzytrwaniem i ca∏kowità zag∏adà. Gdy w innych krajach mówi si´o problemach gospodarczych, ró˝nicy zdaƒ w sprawach swobódobywatelskich lub polityki zagranicznej, w Polsce tràbi si´ o za-gro˝eniu substancji biologicznej narodu, powrocie faszyzmuz bolszewizmem i narodowej zdradzie.

Nawiedzi∏ nas papie˝. Miliony posz∏y papie˝a powitaç, papie-˝owi si´ pok∏oniç, hymn odÊpiewaç. W naszym kr´gu cywilizacyj-nym rzecz to zwyk∏a, etnograficznie ciekawa, a turystycznie ma-lownicza. Nie by∏oby o czym pisaç, gdyby nie reakcja polityków,publicystów i innych kreatorów narodowej mitologii.

Najpierw by∏ opis wizyty – jakby ˝ywcem przeniesiony z KoreiPó∏nocnej: „W naszej restauracji towarzysz Kim Ir Sen spo˝y∏Êniadanie, sk∏adajàce si´ z porcji ry˝u, sadzonych jaj i odrobinyd˝emu. Po Êniadaniu zaduma∏ si´ i udzieli∏ nam wskazówek namiejscu” – opowiada∏a pracownica restauracji w filmie na tematkultu jednostki w Korei Pó∏nocnej. „A pod tym drzewkiem towa-rzysz Kim Ir Sen zwyk∏ by∏ siadaç jako dziecko. Gdy jego rówieÊni-cy oddawali si´ p∏ochej zabawie, ON duma∏ nad losem narodu

116

Andrzej Dominiczak

Baba czy truskawki?

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

cierpiàcego pod obcym jarzmem” – mówi∏ w tym samym filmieprzewodnik. Gdzie indziej filmowcy natrafili na szklanà gablotk´,a w niej na popielniczk´ z niedopa∏kiem papierosa. „W tym miej-scu, podczas górskiej w´drówki, towarzysz Kim Ir Sen zatrzyma∏si´, by wypaliç papierosa. Napotkanym ‘przypadkowo’ pracowni-kom miejscowej spó∏dzielni rolniczej udzieli∏ wskazówek na miej-scu“ – dowiedzieliÊmy si´ od tego samego przewodnika.

JeÊli te wypowiedzi wyda∏y si´ komuÊ w swej istocie iden-tyczne ze sposobem relacjonowania papieskiej wizyty, trzeba mujasno powiedzieç, ˝e si´ myli. Polskie media, jak wszystko inne,sà wolne i pluralistyczne. W jednym z programów podano naprzyk∏ad informacj´, ˝e papie˝ na deser spo˝y∏ upieczonà we-d∏ug lokalnego przepisu bab´, a w którymÊ innym – ˝e truskaw-ki (do dziÊ stojà mi przed oczami pokazane w zbli˝eniu truskaw-ki). Gdyby coÊ podobnego wydarzy∏o si´ w Korei, dziennikarzeobu programów (jeÊli majà tam dwa programy) skoƒczylibyw obozie pracy.

Potem us∏yszeliÊmy komentarze: „Najwa˝niejsza wizyta ty-siàclecia, powrót do wartoÊci w polityce, odkrycie prawdziwejwolnoÊci, narodowa zgoda, przezwyci´˝enie nienawiÊci” i doko-na∏ si´ cud: prezydent KwaÊniewski og∏osi∏ si´ chrzeÊcijaninem– na razie niewierzàcym (coÊ przecie˝ trzeba zostawiç na przy-sz∏oÊç). Cudownej przemianie uleg∏a równie˝ Barbara Labuda.Jak przysta∏o na prezydenckiego urz´dnika, pozostaje krok z ty-∏u za pryncypa∏em – jeszcze nie chrzeÊcijanka, ale ju˝ za konkor-datem.

I jeszcze policja. Wizyt´ obs∏ugiwa∏o podobno trzydzieÊci kil-ka tysi´cy funkcjonariuszy. Skar˝àca si´ na finansowà mizeri´policja zakupi∏a z tej okazji jakàÊ nies∏ychanie kosztownà ma-szyn´ do dowodzenia oddzia∏ami podczas zamieszek. WeWroc∏awiu, gdy papie˝ mówi∏ o wolnoÊci, funkcjonariusze za-trzymali kilkunastu m∏odych ludzi, którzy przygotowywali si´do antypapieskiej demonstracji. OczywiÊcie dla ich dobra, ˝ebynie dopuÊciç do starcia z czajàcymi si´ w pobli˝u skinheadami.Zdegenerowane wraz z ca∏à cywilizacjà policje zachodnioeuro-pejskie oddzielajà w takich wypadkach wrogie wobec siebie gru-

117

Baba czy truskawki?

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

py, chroniàc w ten sposób podstawowe wolnoÊci obywatelskie.Policja polska, tradycyjnie ju˝, ∏amie konstytucj´ chroniàc kultjednostki przed jakàkolwiek krytykà.

W „Bez dogmatu” ukaza∏ si´ niegdyÊ tekst zatytu∏owany„Atrapa”. Artyku∏ mówi∏ o tym, ˝e Polska nie jest paƒstwem wy-znaniowym, lecz co najwy˝ej jego atrapà. Dzisiaj, po wizycie ty-siàclecia, po politycznie motywowanym orzeczeniu Trybuna∏uKonstytucyjnego w sprawie aborcji, po ratyfikacji konkordatu,w obliczu skrajnego oportunizmu (z nielicznymi wyjàtkami) takzwanej lewicy, wprowadzeniu religii do przedszkoli, przywilejówpodatkowych i wielu innych, ów tekst i jego g∏ównà tez´ uznaçtrzeba za przejaw niczym nie uzasadnionego dobrego nastrojucz∏onków redakcji. Polska jest paƒstwem wyznaniowym i co gor-sza nic nie wskazuje na to, ˝eby si´ na drodze do dalszej kleryka-lizacji mia∏a wkrótce zatrzymaç.

„Bez dogmatu“, nr 33, lato 1997

118

Andrzej Dominiczak

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Dyskusja nad proÊbà o przebaczenie skierowanà przez KoÊció∏do ˚ydów nie skoƒczy si´ szybko. Wielu ludziom wydaje si´ onaniedopuszczalna – z pewnoÊcià by∏aby nie do pomyÊlenia jeszczedziesi´ç lat temu.

KtoÊ niedawno przypomnia∏ pierwszà okazj´, przy której Ko-Êció∏ wykaza∏, ˝e gotów jest wziàç na siebie odpowiedzialnoÊç zatradycyjny antyjudaizm – historycznà pielgrzymk´ Jana Paw∏a IIdo synagogi rzymskiej. Wzbudzi∏o to we mnie wàtpliwoÊç, któràpróbowa∏em rozwiaç, si´gajàc najpierw po kronik´ tego niezwy-k∏ego wydarzenia w „Osservatore Romano”, a potem po pe∏nytekst mowy papieskiej wyg∏oszonej przy tej okazji.

Wizyta Jana Paw∏a II by∏a zapowiedziana. Zmieszani z t∏umemoczekiwali go dziennikarze z ca∏ego Êwiata. Rabin Elio Toaff i pre-zes gminy ˝ydowskiej Rzymu, Giacomo Saban, przypomnieli prze-Êladowania, jakim poddawano przez pokolenia ˚ydów – rzym-skich w szczególnoÊci. Przypomniano upokorzenia, pogromy i ˝a-∏oby. Potem mówi∏ papie˝. Jego pierwsze s∏owa brzmia∏y: „Drodzyprzyjaciele i bracia, ˚ydzi i chrzeÊcijanie”. Dziennikarz „Osserva-tore Romano” komentowa∏: „Te s∏owa wywo∏a∏y nieoczekiwane,niemal niezrozumia∏e oklaski, by∏y one d∏ugie i ciep∏e”. Oklaskiprzerwa∏y przemówienie jeszcze kilka razy. Warto pami´taç, ˝e

119

Gianni Ginzburg

Pomy∏ka „nieomylnego”

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

oklaski – ciàgnà∏ autor artyku∏u – podkreÊli∏y tak˝e pi´kne s∏owapapie˝a: „JesteÊcie naszymi umi∏owanymi (w∏. prediletto) braçmi,w pewnym sensie mo˝na powiedzieç naszymi starszymi braçmi”.

Te s∏owa, natychmiast podchwycone przez komentatorów zda-wa∏y si´ streszczaç w oczach mi´dzynarodowej opinii publicznejsens zdarzenia: nie tylko uroczyste pot´pienie antysemityzmu,ale tak˝e poczàtek nowych stosunków pomi´dzy ˚ydami i chrze-Êcijanami, opartych na rozpoznaniu przez stron´ chrzeÊcijaƒskànierozerwalnego zwiàzku pomi´dzy obiema religiami i historycz-nego pierwszeƒstwa religii ˝ydowskiej. Znamienne, ˝e rabin ToaffumieÊci∏ te s∏owa w tytule swojej autobiografii obok tych os∏awio-nych, które Jan XXIII usunà∏ z liturgii katolickiej. Brzmià one: Per-fidni ˚ydzi starsi bracia (Mediolan, 1987). Toaff chce daç tym sa-mym do zrozumienia, jakà drog´ przebyto przez ostatnie lata, ˝e-by polepszyç stosunki pomi´dzy ˚ydami i chrzeÊcijanami.

Nie wiem, czy ktokolwiek zauwa˝y∏ (myÊl´, ˝e tak), ˝e s∏owa„starsi bracia” przywo∏ujà fragment z listu Êw. Paw∏a do Rzymian(9.12). Donios∏oÊç tego ukrytego cytatu wyjaÊni si´ szybko. Napoczàtku Pawe∏ przypomina proroctwo, które Pan da∏ Rebece ma-jàcej urodziç bliêniaki (Genesis, 25, 23): „Starszy b´dzie poddanym∏odszemu”. Tak si´ sta∏o: Jakub, m∏odszy, odkupi∏ za misk´ so-czewicy od starszego Ezawa pierworództwo, a potem uprzedzi∏go, podst´pem otrzymujàc b∏ogos∏awieƒstwo starego, Êlepego oj-ca, Izaaka. Pawe∏ odnosi to proroctwo do stosunków pomi´dzy˚ydami i poganami nawróconymi na chrzeÊcijaƒstwo: „Starszyb´dzie poddany m∏odszemu”. ˚ydzi (Ezaw) b´dà poddani chrze-Êcijaƒstwu (Jakub). S∏owo u˝yte przez Êw. Hieronima to serviet.S∏owo orygina∏u greckiego „o” jest jeszcze ci´˝sze, sugeruje de-gradujàce niewolnictwo Aby przypi´cz´towaç sens s∏ów „Starszyb´dzie poddany m∏odszemu” Pawe∏ wprowadzi∏ natychmiast innycytat, s∏owa proroka Malachiasza przypisywane Panu: „Kocha∏emJakuba i nienawidzi∏em Ezawa”. Przez dwa tysiàclecia nienawiÊçchrzeÊcijan do ˚ydów, uwa˝anych za wyznawców litery i cia∏a,przeciwstawionych wyznawcom ducha, czerpa∏a uprawomocnie-nie z tych s∏ów nawróconego ˚yda, Paw∏a. JeÊli istnieje za∏o˝ycielchrzeÊcijaƒskiego antyjudaizmu, to jest nim w∏asnie on.

120

Gianni Ginzburg

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

I do niego poczyni∏ aluzj´ Jan Pawe∏ II przy okazji uroczystejpielgrzymki do rzymskiej synagogi. Jest w tym coÊ niewiarygod-nego. Jak to interpretowaç? Sà mo˝liwe dwie odpowiedzi. Pierw-sza, ˝e w momencie, w którym papie˝ pot´pia∏ w sposób wyraênyi jak najsurowszy wszystkie formy antysemityzmu i antyjuda-izmu, chcia∏ przypomnieç ˚ydom, ˝e jednak ich kondycjà zawszeb´dzie poddanie i podporzàdkowanie. Wyszed∏em z tej hipotezy,choç mia∏em jà za nieprawdopodobnà, gdy˝ jeszcze mniej prawdo-podobne wydawa∏o mi si´, ˝e papie˝ nie zauwa˝y∏, i˝ cytuje teksttak znany jak „List do Rzymian”, aby okreÊliç stosunki pomi´dzychrzeÊcijanami i ˚ydami. Ale po przeczytaniu pe∏nego tekstu opu-blikowanego w „Osservatore Romano” hipoteza przemyÊlanegocytatu wyda∏a mi si´ nie do przyjćia. Papie˝ po∏o˝y∏ nacisk nazwiàzki pomi´dzy dwoma religiami, z których ka˝da „chce byçrozpoznana i szanowana w swojej w∏asnej postaci, z dala od ja-kiegokolwiek synkretyzmu i zaw∏aszczenia”; przypomnia∏, ˝e„fundamentalnà ró˝nicà od poczàtku jest przystàpienie nas,chrzeÊcijan do osoby i nauczania Jezusa z Nazaretu, syna wasze-go ludu”, ale zauwa˝y∏, ˝e „to przystàpienie wydarza si´ w po-rzàdku wiary, a wić przy wolnym przyÊwiadczeniu inteligencjii serca prowadzonych przez Ducha i nie mo˝e byç nigdy obiektemzewn´trznej presji w ˝adnej postaci”. Teza, ˝e tego rodzaju twier-dzenia by∏y w sposób przemyÊlany wyprowadzone z cytatu, któryutwierdza∏ poddanie ˚ydów chrzeÊcijanom, wydaje mi si´ po pro-stu absurdem. Wić jak to wyjaÊniç?

Pozostaje inna hipoteza: papie˝, próbujàc okreÊliç stosunki po-mi´dzy chrzeÊcijanami i ˚ydami, u˝y∏ wyra˝enia „starsi bracia”nie zdajàc sobie sprawy, ˝e przywo∏uje „List do Rzymian”. Wartojeszcze dodaç, ˝e odwo∏anie do Paw∏owego fragmentu nie jest za-znaczone nawet w pe∏nym tekÊcie opublikowanym przez „Osse-rvatore Romano”, który przecie˝ skrupulatnie odnotowa∏ licznecytaty z Pisma wplecione w przemówienie, w∏àczywszy dwa wzi´-te z „Listu do Rzymian” (2, 6; 11, 28), które pojawiajà si´ kilka li-nijek dalej. Mo˝e wyra˝enie „starsi bracia” zosta∏o dodanew ostatniej chwili? Taka mo˝liwoÊç wydaje mi si´ do przyjćia.Zdanie zosta∏o poprzedzone komentarzem do dokumentu koncy-

121


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

liacyjnego „Nostra Aetate”, poÊwi´conego stosunkom pomi´dzychrzeÊcijanami i ˚ydami, który cytuje wiele razy „List do Rzy-mian”, ale pomija w∏aÊnie fragmenty antyjudaistyczne. W tymmomencie papie˝ powiedzia∏: „Religia ˝ydowska nie jest ‘ze-wn´trzna’ ale w pewien sposób ‘wewn´trzna’ wobec naszej religii.Mamy zatem do niej taki stosunek jak do ˝adnej innej. JesteÊcienaszymi drogimi (w∏. prediletto) braçmi i, w pewnym sensie, star-szymi braçmi”. Ca∏e przemówienie, jak mo˝na si´ by∏o spodzie-waç przy tak uroczystej okazji, by∏o dopracowane pod wzgl´demstylistycznym i retorycznym. Nieeleganckie powtórzenie „w pe-wien sposób, „w pewnym sensie” mo˝e byç sygna∏em, ˝e to póê-niejszy dodatek. Papie˝ szuka∏ okreÊlenia i z g∏´bi pami´ci po-chwyci∏ jedno, tradycyjne. W chwili, gdy próbowa∏ przewróciç kar-t´ [historii], zosta∏ powstrzymany przez stare teksty.

Freud nauczy∏ nas rozpoznawaç w pomy∏kach rezultaty impul-sów cenzurowanych przez Êwiadome ja. Cz´sto chodzi o impulsyagresywne. KtoÊ móg∏by twierdziç, ˝e pomy∏ka papie˝a ods∏aniajego prawdziwe uczucia wobec ˚ydów. Nie sàdz´. MyÊl´, ˝e impli-kacje pomy∏ki sà du˝o powa˝niejsze. Jezus by∏ ˚ydem (Uzna∏ toprzecie˝ Sobór Watykaƒski II, w dokumencie „Nostra Aetate”) – niechrzeÊcijaninem. ChrzeÊcijaƒstwo narodzi∏o si´ wraz z Paw∏em,odró˝niajàc si´ i przeciwstawiajàc judaizmowi. ˚eby wykorzeniçantyjudaizm chrzeÊcijaƒski nie wystarczy dobra wola i odwaga po-jedynczego cz∏owieka, nawet jeÊli jest to papie˝. W pomy∏ce JanaPaw∏a II tradycja – nie tylko ta antyjudaistyczna – wzi´∏a na chwi-l´ odwet. Przed nami jeszcze naprawd´ d∏uga droga.

W „Avvenire” z 8 paêdziernika Gian Franco Svidercoschioskar˝a o „powierzchownoÊç i p∏ytkoÊç” to, co napisa∏em wy˝ej(“La Repubblica”, 7 paêdziernika 1997 r.) o wyra˝eniu „starsi bra-cia”, z którym papie˝ Wojty∏a zwróci∏ si´ do ˚ydów podczas wizy-ty w rzymskiej synagodze w 1986 r. W s∏owach Wojty∏y dostrze-g∏em echo – jak mi si´ wydawa∏o i wydaje oczywiste – fragmentu„Listu do Rzymian” (9, 12), w którym Pawe∏ odnosi do ˚ydówi pogan nawróconych na chrzeÊcijaƒstwo proroctwo z Genesis (25,23) dotyczàce Ezawa i Jakuba: „Starszy b´dzie poddany m∏odsze-mu”. Po przeanalizowaniu hipotezy, ˝e by∏a to aluzja zamierzona,

122

Gianni Ginzburg

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

która w tym miejscu i w tych okolicznoÊciach brzmia∏aby delikat-nie mówiàc niezrćznie, zauwa˝y∏em, ˝e sens przemówienia wy-klucza∏ takie odczytanie. Pozostawa∏a mo˝liwoÊç pomy∏ki i w∏a-Ênie jà próbowa∏em zinterpretowaç.

Svidercoschi pisze, ˝e przedstawi∏em to jako „pomy∏k´ freu-dowskà”. Z pewnoÊcià zmyli∏ go tytu∏ artyku∏u w „Repubblica”,który brzmia∏: „Pomy∏ka freudowska papie˝a Wojty∏y”. Ale ktoÊ,kto jak Svidercoschi, jest z zawodu dziennikarzem, powinien wie-dzieç, ˝e tytu∏y tekstom daje redakcja. Gdyby Svidercoschi prze-czyta∏ mój atryku∏ z mniejszym poÊpiechem, zauwa˝y∏by, ˝e przy-pisa∏em pomy∏k´ nieÊwiadomoÊci, ale nie chcia∏em interpretowaçjej w terminach psychologii indywidualnej, jak zrobi∏by to Freud.Napisa∏em dok∏adnie tak: „Freud nauczy∏ nas rozpoznawaç w po-my∏kach rezultat impulsów cenzurowanych [mówiàc jaÊniej: st∏u-mionych] przez ja Êwiadome. Cz´sto sà to impulsy agresywne.KtoÊ móg∏by twierdziç, ˝e pomy∏ka papie˝a ods∏ania jego praw-dziwe uczucia wobec ˚ydów. Ja tak wcale nie myÊl´.”

Inaczej mówiàc, zaprzeczy∏em wyraênie, ˝e pomy∏ka zdradzi∏adomniemane przesàdy antysemickie Wojty∏y. Takiej hipotezy niepostawi∏bym nigdy, nawet wobec nieszcz´Êliwego zwrotu „liczneholocausty”, u˝ytego kilka dni temu [2 paêdziernika] w Rio de Ja-neiro, który zdaje si´ staç w sprzecznoÊci z dyskusjà o szczegól-nej odpowiedzialnoÊci antyjudaizmu chrzeÊcijaƒskiego zainicjo-wanà w∏aÊnie dzi´ki odwadze Wojty∏y. Upatrywa∏em wyjaÊnieniapomy∏ki w ci´˝arze prawie dwutysiàcletniej tradycji, która rozpo-cz´∏a si´ Listem do Rzymian. Pisa∏em: „Papie˝ szuka∏ definicji:z g∏´bi pamići pochwyci∏ jednà, ta tradycyjnà. W chwili, w którejpróbowa∏ przewróciç kart´ [historii], zosta∏ powstrzymany przezstare teksty.”

Svidercoschi zarzuca mi, ˝e nawet nie spróbowa∏em si´ zasta-nowiç, „czy to zdanie nie pochodzi jednak ze êród∏a innego ni˝paw∏owe.” W tym miejscu proponuje on innà interpretacj´: „Zda-nie to pochodzi ze spuÊcizny kulturowej, z ‘pamići’ historycznejpolskiej ojczyzny, którà Wojty∏a wniós∏ z sobà do katedry Piotra.Papie˝ zaczerpnà∏ je z pewnego rodzaju manifestu politycznego,majàcego pos∏u˝yç niepodleg∏oÊci przysz∏ych paƒstw s∏owiaƒ-

123


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

skich wypracowanego w 1848 przez wielkiego poet´ romantycz-nego Adama Mickiewicza, ktory mówi∏ o Izraelu, czyli o ˚ydach,nazywajàc ich „naszymi starszymi braçmi”, którym winni jeste-Êmy „uszanowanie, braterstwo, pomoc na drodze ku ich dobruwiecznemu i doczesnemu. Równe we wszystkim prawo”.

˚e w przemówieniu w synagodze rzymskiej, pe∏nym cytatówz Listu do Rzymian, wyra˝enie „starsi bracia” zwrócone do ˚ydówpochodzi „z du˝ym prawdopodobieƒstwem” (s∏owa Sviderco-schiego) z Mickiewicza, wydaje si´ tak naprawd´ bardzo niepraw-dopodobne, a przynajmniej niemo˝liwe do udowodnienia. Ale na-wet gdyby sam papie˝ osobiÊcie potwierdzi∏ tà wersj´, moja inter-pretacja nie zostaje w najmniejszym stopniu podwa˝ona, z przy-czyny bardzo prostej: tak˝e Mickiewicz w oczywisty sposób odwo-∏a∏ si´ do Listu do Rzymian. Mówi´ „oczywisty” poniewa˝ nikt,kto jest choçby w minimalnym stopniu ukszta∏towany przez tra-dycj´ chrzeÊcijaƒskà, nie mo˝e nazwaç ˚ydów „starszymi braçmi”nie nawiàzujàc tym samym Êwiadomie lub nieÊwiadomie do Listudo Rzymian. A ju˝ zw∏aszcza nie Mickiewicz. Tekst, który wspo-mina Svidercoschi to Sk∏ad zasad: credo religijno-polityczne napi-sane przez Mickiewicza równoczeÊnie po w∏osku i po polsku, da-towane: „Rzym, 29 marca 1848 r.”. „Izraelowi, bratu starszemu[...] Równe we wszystkim prawo”: tak brzmi wersja w∏oska opu-blikowana w Rzymie w 1848, w typografii „Propaganda Fide”.(Svidercoschi, który ma przed oczami zapewne tekst polski, poda-je jak widzieliÊmy inna wersj´: „we wszystkich kwestiach równeprawa”). Ta równoÊç jest przez Mickiewicza wiàzana z wydarze-niem mesjaƒskim: zmartwychwstanie narodowe Polski, przez nie-go porównanej tu i gdzie indziej do zmartwychwstania Chrystusa(“Polska zmartwychwstaje w ciele, w którym cierpia∏a i z∏o˝onazosta∏a w grobie przed laty stu”). Czy rzeczywiÊcie – jak nas z do-brego êród∏a informuje Svidercoschi – papie˝ Wojty∏a myÊla∏o Sk∏adzie zasad Mickiewicza, kiedy przemawia∏ w rzymskiej sy-nagodze? Pierwsze zdania Sk∏adu rozjaÊniajà kontekst, w którymzostaje przyznana ˚ydom równoÊç praw polityczno-cywilnych:

1. Duch chrzeÊcijaƒski, w wierze Êwi´tej katolickiej rzymskiej,jawiony czynami wolnymi.

124

Gianni Ginzburg

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

2. S∏owo Bo˝e, w Ewangelii zwiastowane, prawem narodów,ojczystym i spo∏ecznym.

3. KoÊció∏, Stró˝ S∏owa.Jak widaç, tekst bardzo pouczajàcy. Kto chce, mo˝e przeczytaç

go w ca∏oÊci (jest króciutki) w zbiorze Scritti politici Mickiewiczaopracowanym prze M. Bersano-Begey, Torino 1965, s. 359-360.

Mickiewicz odsy∏a nas znowu do Paw∏a i wyra˝enia „starsibracia”. I on czyni aluzj´ do podporzàdkowania ˚ydów chrzeÊci-janom poprzez fragment z Listu do Rzymian. Niezamierzone wy-∏onienie si´ tej tradycji w s∏owach kogoÊ, kto jak papie˝ Wojty∏apróbowa∏ w tamej chwili jà prze∏amaç, nadaje tej pomy∏ce wymiartragiczny.

A co do zarzutu, jaki mi stawia Svidercoschi, ˝e jestem jednymz tych, którzy „wlokà za sobà stare udr´ki, pe∏nych niech´ci i po-dejrzeƒ, które im przeszkadzajà spostrzec ‘nowe’, które nadcho-dzi”, wola∏bym go pominàç. Nie podoba mi si´ jego wydêwi´k. Po-wiem tylko, ˝e przedstawi∏em nie podejrzenie, ale interpretacj´.Czekam, a˝ zostanie ona obalona. Kiedy „nowe” nastanie, wieluz nas b´dzie si´ cieszyç.

„La Repubblica“, 1997

125


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Szefa telewizyjnych „WiadomoÊci”, pana Piotra S∏awiƒskiego,ukarano naganà i pozbawieniem miesi´cznej premii za to, ˝e pa-na Karola Wojty∏´, przywódc´ rzymskich katolików i lidera Paƒ-stwa Watykaƒskiego nazwa∏ panem Karolem Wojty∏à, przywódcàrzymskich katolików i liderem Paƒstwa Watykaƒskiego.

Inicjatorka prasowej nagonki, pani Agnieszka Kublik z „Gaze-ty Wyborczej”, uzna∏a s∏owa telewizyjnego urz´dnika za grubiaƒ-skie, a dyrektor Telewizyjnej Agencji Informacyjnej, pan Mali-szewski, za niestosowne i nieobyczajne. Bojowa rzeczniczka ko-Êcielnej jaczejki si´gn´∏a do klasycznego repertuaru represji stoso-wanych wobec nie doÊç gorliwych wyznawców wszelkich kultówi za˝àda∏a zwolnienia nieszcz´Ênika z pracy. Do szykan przy∏à-czy∏ si´ przewodniczàcy KRRiTV, pan Juliusz Braun oraz panowieAdam Boniecki i Henryk Muszyƒski – ci ostatni niejako z urz´du,gdy˝ obaj pe∏nià odpowiedzialne funkcje w KoÊciele katolickim,instytucji g∏oszàcej mi∏oÊç bliêniego.

PrzeÊladowanie ludzi, którzy nie okazujà dostatecznej czci wo-bec przedmiotu kultu, to rzecz zwyk∏a. Pracy pozbawiano osobypodejrzane o brak szacunku dla Stalina, Mao Tse Tunga, FidelaCastro i wielu innych tyranów, przy czym w wi´kszoÊci przypad-ków do represji nie wzywali ani ich nie stosowali sami przywód-

126

Andrzej Dominiczak

Wojty∏a! Wojty∏a! Wojty∏a!

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

cy - w ich imieniu dzia∏ali gorliwcy w rodzaju pani Kublik. DziÊ dogrona w∏adców, których godnoÊç chroni si´ szykanami, do∏àczonopana Karola Wojty∏´ – bez pytania, jak sàdz´, samego zaintereso-wanego o zdanie. „Weso∏y Heretyk” ma wprawdzie bardzo kry-tyczny stosunek do tego pana, nie posàdzamy go jednak o tak da-leko posuni´ty brak politycznego rozumu i znajomoÊci dobrychmanier, by przypisywaç mu sprawstwo lub choçby poparcie dla tejformy przeÊladowaƒ.

Z podj´tej na ∏amach „GW” nagonki p∏ynie wa˝na nauka. Wie-lu entuzjastom przemian mog∏o si´ zdawaç, ˝e w demokracji kultjednostki to z∏o bezwzgl´dne, godzàce w podstawowe prawai wolnoÊci stanowiàce fundament demokratycznego paƒstwai kultury. Tymczasem okazuje si´, ˝e zdaniem opiniotwórczej, li-beralnej gazety i niektórych przedstawicieli instytucji paƒstwaprawnego, to czy kult jednostki jest z∏y czy dobry zale˝y od jed-nostki, której dotyczy. Kult jest z∏y, gdy jego przedmiot niemi∏yjest liberalnej gazecie, dobry zaÊ, gdy cieszy si´ jej poparciem.

Mi∏oÊnicy „Monty Phytons“ pami´tajà zapewne „˚ywot Bry-ana” – jeden z najlepszych filmów tej angielskiej grupy, a w nimscen´ ukamienowania na wpó∏ nagiego, brodatego staruszka,który mia∏ byç stracony za ohydny czyn polegajàcy na wymówie-niu imienia Jehowy. Staruszek ów nie upad∏ na duchu i w obliczuÊmierci, w obecnoÊci rzymskich oprawców i ˝àdnej krwi gawiedzi,zawo∏a∏ raz jeszcze „Jehowa!“, a po chwili, skarcony przez Rzy-mianina, przeskakujàc weso∏o z nogi na nog´, powtórzy∏ zakaza-ny okrzyk wielokrotnie:

- Jehowa! Jehowa! Jehowa! – wo∏a∏.Przez pami´ç dla tego bezimiennego bohatera i w odruchu so-

lidarnoÊci z panem Piotrem S∏awiƒskim i my wo∏amy: KarolWojty∏a! Karol Wojty∏a! Karol Wojty∏a!

„Weso∏y Heretyk“, maj 2002

127

Wojty∏a! Wojty∏a! Wojty∏a!

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Dowody zebrane przeciwko papie˝owi Piusowi XII sà nieodpar-te. Cz∏owiek, który mieni∏ si´ przyjacielem przeÊladowanych, bez-sprzecznie okaza∏ si´ aktywnym wspó∏pracownikiem nazistów.John Cornwall, katolicki historyk, który chcia∏ oczyÊciç jego imi´,badajàc watykaƒskie archiwa, odkry∏ tam dowody, ˝e papie˝ po-maga∏ Hitlerowi w zwalczaniu antyfaszystowskiej opozycji w ko-Êciele niemieckim. To papie˝ doprowadzi∏ do faktycznej likwidacjiKatolickiej Partii Centrum (jednej z g∏ównych przeszkód na drodzeHitlera do uzyskania pe∏ni w∏adzy), zachća∏ ksi´˝y do weryfika-cji rzekomych ˝ydowskich nawróceƒ i przekona∏ katolickiego pre-miera do zawarcia koalicji z faszystami. W odpowiedzi na te re-welacje Watykan, tak jakby chcia∏ udowodniç, ˝e znajduje si´ nainnej planecie, og∏osi∏, ˝e w dalszym ciàgu b´dzie realizowa∏ planzaliczenia Piusa XII w poczet Êwi´tych.

Jednak bez wzgl´du na to, jakà odpowiedzialnoÊç Pius XII po-nosi za Holokaust, nie jest on winny Êmierci tylu ludzi, co cz∏o-wiek, który zajà∏ jego miejsce na papieskim tronie. Jan Pawe∏ II,Ojciec Âwi´ty, przedstawiciel Boga na ziemi, jedyny cz∏owiek ofi-cjalnie uznany za nieomylnego jest masowym mordercà.

Ka˝dego roku papie˝ przyczynia si´ do Êmierci dziesiàtków,a mo˝e setek tysićy ludzi, zakazujàc katolikom u˝ywania prezer-

128

George Monbiot

Papie˝ szerzy AIDSJan Pawe∏ II jest odpowiedzialny za Êmierç tysićy ludzi

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

watyw. Podczas gdy miotane przez niego groêby sà przez wi´k-szoÊç wiernych w pierwszym Êwiecie uwa˝ane za kompletny non-sens i ignorowane, w krajach, w których w praktyce nie ma dost´-pu do alternatywnych êróde∏ informacji, gdzie kobiety korzystajàz niewielu praw, ka˝de papieskie pot´pienie stosowania Êrodkówantykoncepcyjnych skazuje tysiàce ludzi na chorob´ i Êmierç.

Nie ma wàtpliwoÊci, papie˝owi le˝y na sercu los chorych naAIDS. We W∏oszech publicznie obejmowa∏ cierpiàcych na t´ Êmier-telnà chorob´ ludzi, a w San Francisco uca∏owa∏ zara˝one wiru-sem HIV dziecko. Chorych wezwa∏, by „poczuli, i˝ Jezus jest u ichboku i nie upadali na duchu“. Ich nadzieja ma byç Êwiadectwem˝yciodajnej si∏y krzy˝a. Na nieszcz´Êcie milionów ludzi, jak dotàd,papie˝ wykorzystuje t´ si∏´, by nieÊç Êmierç.

Uczenie ludzi bezpiecznych form wspó∏˝ycia seksualnego tozdaniem Watykanu „niebezpieczna i niemoralna polityka, prowa-dzona w oparciu o b∏´dnà teori´, w myÊl której kondom mo˝e sku-tecznie zabezpieczaç przez zara˝eniem si´ AIDS“. Wychowanieseksualne, zw∏aszcza w odniesieniu do epidemii AIDS, jest zda-niem koÊcio∏a ci´˝kim nadu˝yciem. W roku 1995, gdy jedenz francuskich biskupów wezwa∏ nosicieli Êmiertelnego wirusa, byu˝ywali prezerwatyw, papie˝ bezzw∏ocznie usunà∏ go z zajmowa-nego stanowiska. We wrzeÊniu 1999 roku Watykan wykorzysta∏swój szczególny status w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ do zablo-kowania po raz kolejny programów planowania rodziny i zapobie-gania AIDS.

W Afryce ˝yje oko∏o 122 milionów katolików. We wszystkichkrajach, które odwiedza, papie˝ t∏umaczy wiernym, ˝e jedynà ak-ceptowalnà formà planowania rodziny jest Êcis∏e przestrzeganieabstynencji seksualnej. Nigeryjczykom powiedzia∏, ˝e wyzyskiwa-nie ludzi ubogich i niewykszta∏conych stanowi przest´pstwo prze-ciwko „boskiemu dzie∏u“. Tymczasem sam wykorzystuje ludzkàbied´ i niewiedz´, by tym skuteczniej przekonywaç do rezygnacjize stosowania prezerwatyw.

Wielu afrykaƒskich biskupów zdaje sobie spraw´ z tego, ˝estanowisko papie˝a jest absurdalne, i prywatnie, bez zb´dnegorozg∏osu, stara si´ zmniejszyç jego wp∏yw na post´powanie kobiet

129

Papie˝ szerzy AIDS

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

i m´˝czyzn w swoich krajach. JednoczeÊnie jednak biskupi ci do-skonale rozumiejà, ˝e w odró˝nieniu od hierarchów w wielu bo-gatszych krajach, sà ca∏kowicie uzale˝nieni od watykaƒskich do-tacji. Wiedzà dobrze, ˝e oni sami i ich koÊcio∏y b´dà mog∏y prze-trwaç tylko pod warunkiem, ˝e b´dà dok∏adnie wykonywaç papie-skie polecenia. Tak wi´c w Zambii, Malawi, Kenii, Tanzaniii Ugandzie – w krajach, w których odnotowuje si´ najwi´kszàw Êwiecie liczb´ zachorowaƒ na AIDS, biskupi zakazujà wiernymstosowania prezerwatyw. Najgor´tsi zwolennicy papie˝a posuwa-li si´ wr´cz do sugestii, ˝e kondomy sprzyjajà zara˝eniu si´ AIDS,selektywnie przepuszczajàc wirusa przez mikrootwory w latekso-wej pow∏oce.

Ka˝da publiczna wypowiedê biskupów cofa nas w czasie o kil-ka lat, niweczàc skutki wielu lat edukacji spo∏ecznej na tematAIDS i sposobów zapobiegania zara˝eniu. M´˝czyêni szukajàcywymówek dla swoich niebezpiecznych praktyk seksualnych ch´t-nie powo∏ujà si´ na koÊcielne nauczanie. Ludzie, którzy u˝ywajàkondomów, oficjalnie temu zaprzeczajà, przez co wiedza o bez-piecznym seksie szerzy si´ wolniej ni˝ epidemia.

Stanowisko obecnego papie˝a nie tylko wyra˝a fundamentali-stycznà interpretacj´ bo˝ych praw. Jan Pawe∏ II, tak jak Pius XII,domaga si´ prawa do totalnej kontroli politycznej. Pius XII i JanPawe∏ II, autokratyczni i zacofani, krzewià religijnà mitologi´,która zamyka im oczy na ludzkie sprawy i cierpienia.

„The Guardian“, 7 paêdziernika 1999

130

George Monbiot

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Jak sàdzicie? Kogo za sto lat b´dziemy uwa˝ali za najwi´ksze-go n´dznika XX wieku? MyÊlicie zapewne, ˝e Hitlera. Nie sàdz´.Przypuszczam, ˝e jeÊli za sto lat na tej nieszcz´snej planecie b´-dzie jeszcze istnieç cywilizacja, historycy tej epoki przedstawiàrozstrzygajàce dowody na to, ˝e nikt nie mo˝e si´ pod tym wzgl´-dem równaç z Janem Paw∏em II. ˚eby nie by∏o wàtpliwoÊci – nietwierdz´, ˝e w tym okresie w czymkolwiek zmieni si´ opinia na te-mat Hitlera. Nie, on zawsze b´dzie pami´tany jako morderca mi-lionów niewinnych ludzi i dobry katolik a˝ do samej Êmierci. Jegoprzest´pstwa jednak wydadzà si´ naszym wnukom niewinnàigraszkà w porównaniu z uczynkami Jana Paw∏a II.

Podczas gdy Hitler jest winny umyÊlnego ludobójstwa wybra-nych grup, Jan Pawe∏ II mo˝e byç oskar˝ony o ludobójstwo skie-rowane przeciwko ca∏ej ludzkoÊci. Mam oczywiÊcie na myÊli jegoprogram „na rzecz ˝ycia“, który w rzeczywistoÊci jest najbardziejradykalnym programem na rzecz Êmierci, jaki zna historia ludz-koÊci.

Za sto lat liczba ofiar jego polityki przeciwko kontroli urodzini aborcji, polityki prowadzonej przy pomocy setek lobbystóww parlamentach ca∏ego Êwiata, mo˝e przekroczyç miliard. Mo˝ewtedy ludzie wreszcie zrozumiejà, ˝e papieskie „pielgrzymki“ do

131

Frank R. Zindler

Program na rzecz Êmierci

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

niemal wszystkich krajów Êwiata by∏y w rzeczywistoÊci przedsi´-wzićiami czysto politycznymi, majàcymi na celu os∏abienie tkan-ki spo∏eczeƒstw Êwieckich i umocnienie pozycji watykaƒskiej teo-kracji. Dla wszystkich stanie si´ jasne, ˝e papie˝ nie chce przyjàçdo wiadomoÊci naukowo stwierdzonego faktu, i˝ naszà planet´mo˝e bezkarnie i bezterminowo zamieszkiwaç oko∏o po∏owy lud-noÊci Êwiata z roku 1985. Trwog´ i zdumienie naszych potom-nych budziç b´dzie myÊl, ˝e ten papie˝ odwiedza∏ g∏odujàcych lu-dzi w Afryce i Ameryce Po∏udniowej i zachća∏ ich, by mno˝yli si´w nieskoƒczonoÊç, nawet gdyby przez to mia∏a rosnàç liczba nie-szcz´Êników, którzy b´dà musieli umrzeç z g∏odu. Jan Pawe∏ II b´-dzie wspominany jako cz∏owiek, który bardziej ni˝ ktokolwiekw historii przyczyni∏ si´ do pog∏´bienia ludzkiej niedoli. Jego nieliczàce si´ z ˝adnymi wzgl´dami wezwania do prokreacji bez opa-mi´tania i wynikajàcy z nich wzrost biedy wp∏yn´∏y destabilizujà-co na sytuacj´ w wielu krajach Êwiata i doprowadzi∏y do powsta-nia dyktatur tam, gdzie przedtem istnia∏y kruche demokracje.LudzkoÊç zrozumie wreszcie, ˝e jego nauczanie jest Êmiertelnieniebezpieczne dla naszej wolnoÊci i mo˝e zagroziç samemu istnie-niu systemów demokratycznych.

JeÊli nast´pcy Jana Paw∏a II kontynuowaç b´dà polityk´ pol-skiego papie˝a, historycy przysz∏oÊci nie b´dà dowodziç, ˝e mojaocena pontyfikatu Karola Wojty∏y - alias Jana Paw∏a II – by∏as∏uszna. B´dà za to czciç pami´ç po polskim papie˝u, a jego chwa-∏´ g∏osiç b´dà tyrani tych czasów, zawdzićzajàcy mu swojà pot´-g´.

Obliczono kiedyÊ, ˝e KoÊció∏ katolicki jest odpowiedzialny zaÊmierç oko∏o 11 milionów ludzi zamordowanych w czasach in-kwizycji. Nie mo˝na wykluczyç, ˝e Jan Pawe∏ II przyczyni si´ docierpieƒ i Êmierci wi´kszej liczby ludzi, tak w okresie swojegopontyfikatu, jak i w przysz∏oÊci. Ludobójcze praktyki bowiem,którym da∏ poczàtek, trwaç b´dà jeszcze wiele lat.

„The American Atheist“, wiosna 1999

132

Frank R. Zindler

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Papie˝ wykona∏ historyczny gest, proszàc o przebaczenie zaz∏o, jakie KoÊció∏ wyrzàdzi∏ w ciàgu blisko dwóch tysi´cy lat swe-go istnienia. Jan Pawe∏ II nazywa „kawiarnianymi katolikami“tych, którzy wierzà w to, w co chcà wierzyç, bo tak jest im wygod-nie. Sam papie˝, odczytujàc d∏ugà list´ grzechów swoich poprzed-ników, starannie pominà∏ swoje w∏asne przest´pstwa wobec ko-biet i dzieci. Nie pozostaje wi´c nam nic innego, ni˝ uznaç jegowystàpienie za „kawiarniane przeprosiny“.

H.L. Mencken zauwa˝y∏ kiedyÊ, ˝e „katoliczki mogà ca∏kiemlegalnie unikaç cià˝y dzi´ki matematyce, choç w dalszym ciàgunie mogà korzystaç z wiedzy z zakresu chemii i fizyki“. Papie˝,który nie waha∏ si´ skorzystaç z nowoczesnej medycyny dla rato-wania w∏asnego ˝ycia, twardo odmawia kobietom prawa do ko-rzystania z nowoczesnej wiedzy medycznej w celu zapobie˝enianiechcianej cià˝y, nazywajàc takie dzia∏anie „nienaturalnym“.Sam ˝yjàc w celibacie, wzywa innych, by chronili si´ przed niepo-˝àdanà cià˝à przez abstynencj´ seksualnà.

Skàd to fanatyczne przywiàzanie do archaicznej doktryny?Stephen D. Mumford daje nam odpowiedê w swojej nowej ksià˝-ce, „Papie˝ i nowa Apokalipsa: Âwi´ta wojna z planowaniem ro-dziny“. Opowiada w niej mi´dzy innymi histori´ powo∏ania w ro-

133

Jan Brazil

Kawiarniany papie˝

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

ku 1966 Papieskiej Komisji ds. LudnoÊci i Kontroli Urodzin. We-d∏ug komentatora „National Catholic Reporter”, Watykan powo∏a∏t´ komisj´ z zamiarem znalezienia sposobu, w jaki KoÊció∏ móg∏-by zaaprobowaç nowoczesne metody zapobiegania cià˝y bez na-ra˝ania na szwank swojego autorytetu. Cz∏onkowie komisji prze-g∏osowali szeÊçdziesi´cioma czterema g∏osami przeciwko czte-rem, ˝e zmiana stanowiska KoÊcio∏a wobec kontroli urodzin jestzarówno mo˝liwa, jak i godna poparcia. Jednak ta decyzja wi´k-szoÊci, podobnie jak póêniejsza decyzja mniejszej komisji, w sk∏adktórej wchodzili biskupi i kardyna∏owie, pad∏a ofiarà watykaƒ-skiej polityki, która znalaz∏a swój wyraz w opublikowaniu w roku1968 encykliki „Humanae Vitae”, w której utrzymano zakaz in-nych ni˝ tzw. naturalne metod zapobiegania cià˝y. Jan Pawe∏ II,który piastowa∏ wtedy godnoÊç kardyna∏a, by∏ jednym z tych któ-rzy g∏osowali za utrzymaniem zakazu. Dzisiaj, jako papie˝, nadalnie ma w tej sprawie ˝adnych wàtpliwoÊci.

W ten sposób autorytet KoÊcio∏a katolickiego i samego papie-˝a jest chroniony kosztem cierpieƒ milionów ludzi na ca∏ym Êwie-cie. Ka˝dego roku mo˝na by uratowaç ˝ycie wielu spoÊród 78 ty-si´cy kobiet umierajàcych w wyniku nielegalnie prowadzonychzabiegów przerywania cià˝y. Zakazujàc stosowania prezerwatyw,KoÊció∏ przyczyni∏ si´ tak˝e do Êmierci oko∏o 2,5 miliona ludziz powodu AIDS i do cierpieƒ dalszych 5,8 miliona zara˝onych wi-rusem HIV. Planowanie rodziny ograniczy∏oby te˝ liczb´ choróbi zgonów zwiàzanych z nieprawid∏owym przebiegiem cià˝y. Ju˝samo zwi´kszenie okresów pomi´dzy urodzeniem kolejnych dzie-ci mog∏oby o oko∏o jednà trzecià zmniejszyç ÊmiertelnoÊç niemow-làt w niektórych krajach rozwijajàcych si´. Zgubne skutki nieograniczajà si´ do osób tego samego wyznania, co papie˝. Wp∏y-wy, jakimi cieszy si´ Watykan w ONZ, oraz lobbing prowadzonyprzez biskupów amerykaƒskich w Kongresie, doprowadzi∏y doznacznego ograniczenia pomocy amerykaƒskiej dla instytucjiupowszechniajàcych planowanie rodziny w wielu krajach Êwiatana wszystkich kontynentach.

Zaniechanie kontroli urodzin przynios∏o gwa∏towny przyrostludnoÊci Êwiata, której liczba przekroczy∏a ju˝ 6 miliardów. Kolej-

134

Jan Brazil

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

nego miliarda przy obecnym tempie wzrostu mo˝emy si´ spodzie-waç ju˝ za trzynaÊcie lat. Tymczasem miliony ludzi na Êwiecieg∏odujà lub chorujà z powodu niedo˝ywienia. Zrozpaczeni ludziew krajach rozwijajàcych si´ karczujà lasy w poszukiwaniu drzewado budowy domów, gotowania i ogrzewania, za co natura mÊci si´powodziami i osuni´ciami ziemi z ogo∏oconych z ochronnej war-stwy zboczy wzgórz. Spalanie ogromnych iloÊci paliw i wycinanielasów wywo∏uje zmiany w atmosferze, powodujàc globalne ocie-planie si´ klimatu.

Rosnàca liczba ludnoÊci uniemo˝liwia skuteczne szerzenieoÊwiaty, zapewnienie pe∏nego wy˝ywienia, dachu nad g∏owài ochrony zdrowia, co przyczynia si´ do wzrostu liczby uchodêcówekonomicznych, którzy masowo nap∏ywajà do krajów rozwini´-tych, co wywo∏uje niech´ç, uprzedzenie, a nierzadko tak˝e – prze-Êladowania.

Przeprosiny Wojty∏y pokazujà, ˝e papie˝y cz´sto pami´tamynie za to, co dobrego zrobili, lecz za okrucieƒstwa, które uspra-wiedliwiajà w imieniu Boga i religii. Mo˝emy tylko mieç nadziej´,˝e któryÊ z przysz∏ych papie˝y przeprosi za grzechy Jana Paw∏a II.

„Secular Web“, listopad 2000

135

Kawiarniany papie˝

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Od wielu lat media zwyk∏y nas raczyç prezentacjà wypowiedzibardziej lub mniej znanych osobistoÊci na temat: kim jest dlamnie Jan Pawe∏ II. Tendencja ta nasila si´ gwa∏townie w zwiàzkuz „wielkimi wydarzeniami“ i „szczególnymi okazjami“, na którew naszej szerokoÊci geograficznej panuje prawdziwa kl´ska uro-dzaju. Mniejsza o to, ˝e wszelkiego rodzaju ba∏wochwalstwo jestnudne i pretensjonalne. Wszak ekshibicjonistyczne wyznania, zaco ta czy inna osoba publiczna wielbi papie˝a, nie sà bynajmniejwy∏àcznie kwestià smaku. Zdecydowanie poza aspekt estetycznywykracza fakt, i˝ adoratorzy Jana Paw∏a II nagminnie majàw zwyczaju zwieƒczaç malowane przez siebie laurki rzucajàcàwprost na kolana konstatacjà mniej wi´cej takiej treÊci: papie˝jest tak wielkim cz∏owiekiem, a jego zas∏ugi tak znaczàce i nie-kwestionowane, ˝e powinien (co skromniejsi poprzestajà na s∏o-wie: mo˝e) byç autorytetem nawet dla niewierzàcych. A˝ dziwbierze, ˝e s∏owa te – chocia˝ wypowiadane niezwykle cz´sto – zanic jakoÊ nie chcà staç si´ cia∏em i jak dotàd nikt nie wystàpi∏z deklaracjà: jestem ateistà, a mimo to moim autorytetem jest Oj-ciec Âwi´ty.

Straszliwie natomiast potrafi si´ rozsierdziç polska opinia pu-bliczna, gdy tylko ktokolwiek – czy to niewierzàcy, czy wyznajàcy

136

Anna Kalenik

Multimedialny bohater masowejwyobraêni

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

innà ni˝ katolicka religi´, czy wreszcie katolik (bo i tacy przecie˝si´ zdarzajà!) – oÊmieli si´ zaprotestowaç przeciwko narzucaniukomukolwiek autorytetu papie˝a; a tego rodzaju publiczneoÊwiadczenia w opiniotwórczych mediach to coraz rzadszy ewe-nement. Ale co ciekawe, równolegle z oficjalnie sterowanym kul-tem Ojca Âwi´tego mo˝na zaobserwowaç inne zjawisko. Otó˝,o ile na forum wyg∏asza si´ wy∏àcznie egzaltowane hymny naczeÊç najwi´kszego w historii Êwiata Polaka, o tyle w codziennychrozmowach zwyk∏ych zjadaczy chleba dorównujà im pasjà i zacie-k∏oÊcià sàdy wyra˝ajàce dezaprobat´ dla papie˝a-Polaka, krytyku-jàce go za pych´, arogancj´ i uzurpowanie sobie w∏adzy. Ta roz-bie˝noÊç jest co najmniej zastanawiajàca. OczywiÊcie natychmiastnasuwa si´ pytanie, czy myÊlàcym inaczej starczy∏oby odwagi,aby uczyniç nale˝yty u˝ytek z konstytucyjnie zagwarantowanejwolnoÊci s∏owa i poglàdów w sytuacji, gdyby nadarzy∏a si´ oka-zja wypowiedzenia w∏asnego zdania przed szerszà publicznoÊcià.Przyznaç si´, i˝ nie nale˝y si´ do fan klubu Ojcu Âwi´tego, to – niewiedzieç czemu – w III RP (kraju ponoç demokratycznym) wyczynnie lada bohaterski.

Czy jednak rzeczywiÊcie Jan Pawe∏ II jest dla Polaków tak wiel-kim autorytetem, jak pompatyczne sà ich wiernopoddaƒcze dekla-racje? Spróbujmy odrzuciç tromtadracje i teatralne gesty – nota-bene specjalnoÊç kuchni polskiej – a szybko oka˝e si´, ˝e jest onprzede wszystkim idolem, jednà z ikon kultury masowej, jego fe-nomen zaÊ da si´ streÊciç w trzech s∏owach: Joannes Paulus Su-perstar. W Polsce – ojczyênie papie˝a – jego kult przybiera nigdzienie spotykane rozmiary. I chyba nikt ju˝ nie zdo∏a zliczyç ró˝ne-go rodzaju pielgrzymek ciàgnàcych do Rzymu po to, by odwiedziçpapie˝a, stawianych mu pomników, przyznawanych honorowychobywatelstw, ulic nazywanych jego imieniem, szlaków turystycz-nych wytyczonych Êladami jego w´drówek, rozmaitych izb pami´-ci, czy pojawiajàcych si´ niczym grzyby po deszczu tablic upa-mi´tniajàcych miejsca, w których posta∏a jego noga. Wizerunekpapie˝a przeÊladuje nas dos∏ownie na ka˝dym kroku, od znacz-ków pocztowych i kart telefonicznych poczàwszy, a na ró˝nego ro-dzaju szczególnie kiczowatych gad˝etach skoƒczywszy.

137

Multimedialny bohater masowej wyobraêni

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Doskonale rozwija si´ biznes ˝erujàcy na masowej s∏aboÊci Po-laków na punkcie Jego ÂwiàtobliwoÊci. Na papie˝u zbijajà fortun´zachodnie koncerny specjalizujàce si´ w tzw. prasie kolorowej,wydajàc jemu poÊwićone edycje. Z kolei najwi´kszy polski (jesz-cze!) bank detaliczny, wychodzàc naprzeciw spo∏ecznemu zapo-trzebowaniu, oferuje swoim klientom kredyt i lokat´ „Pielgrzym“.Na tym wszak˝e to szaleƒstwo bynajmniej si´ nie koƒczy.

Chwytaç wiatr w ˝agle próbujà równie˝ nasi „wybitni“, z regu-∏y niedowartoÊciowani twórcy, liczàc zapewne na to, ˝e samo po-przedzenie odpowiednià dedykacjà artystycznie ˝enujàcego doko-nania pozwoli albo zwi´kszyç jego sprzeda˝ (wszak fan klub OjcaÂwi´tego tak liczny), albo – co nie mniej po˝àdane – zapewni ja-kieÊ dotacje, rzàdowe czy choçby samorzàdowe. Nie trzeba byçszczególnie wnikliwym obserwatorem, aby dostrzec epidemi´twórczoÊci czerpiàcej natchnienie z Ojca Âwi´tego.

Naturalnie, nieêle si´ równie˝ sprzedajà wspomnienia zwiàza-ne z tà kluczowà dla Polaków Osobà, ale tu nale˝y uwa˝aç, obo-wiàzujà bowiem ÊciÊle okreÊlone wzorce, poza które w ˝adnymwypadku wykraczaç nie wypada – wspomnienia tak˝e podlegajàprocesowi sakralizacji.

Zakoƒcz´ wić moim w∏asnym wspomnieniem zwiàzanym z tàpostacià. Podczas medialnej fety zorganizowanej w osiemdziesià-tà rocznic´ urodzin Karola Wojty∏y, przypomnia∏am sobie o istnie-niu pewnej fotografii w moim skromnym domowym archiwum.Dla mnie jej historia, nie przez przypadek, zbiega si´ z poczàtkiempontyfikatu Jana Paw∏a II.

Tamtego, dla niektórych pami´tnego dnia, gdy zosta∏a ob-wieszczona Êwiatu wielka nowina, mój ojciec, zastanawiajàc si´,czy to na pewno ten sam Karol Wojty∏a, odszuka∏ to w∏aÊnie zdj´-cie, by zobaczyç, czy nie myli si´ co do osoby.

Wspomniane zdjćie zosta∏o wykonane w 1944 roku w Krako-wie, gdzie ojciec znalaz∏ schronienie w jakimÊ klasztorze po upad-ku Powstania Warszawskiego, w którym uczestniczy∏ jako m∏odo-ciany ˝o∏nierz AK. Nieznany fotograf uwieczni∏ grup´ dzieci, na-stolatków i kobiet z niemowl´tami na r´kach – a poniewa˝ jestwÊród nich ktoÊ przebrany za Âwi´tego Miko∏aja i sà bardzo sym-

138

Anna Kalenik

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

boliczne podarki, ∏atwo si´ domyÊliç, jaka by∏a to okazja. Wszy-scy zaÊ zostali starannie ustawieni wokó∏ centralnej, niemal po-sàgowej postaci – której w kilkadziesiàt lat póêniej rozliczni ha-giografowie przypiszà obalenie komunizmu, rozbrojenie re˝imuPinocheta i dyktatury Marcosa oraz Bóg wie, jakie jeszcze zas∏u-gi – wówczas jeszcze tylko kleryka, Karola Wojty∏y.

Ze wspomnieƒ ojca niestety pami´tam niewiele: jakiÊ sieroci-niec prowadzony przez zakonnice, przyklasztorny zak∏ad w∏ó-kienniczy, w którym wytwarzano tkaniny z w∏ókien pokrzywy,wyglàdem podobno przypominajàce d˝ins. W ka˝dym razie m∏odyKarol Wojty∏a bywa∏ tam cz´stym goÊciem. Kilkakrotnie pyta∏amojca, jak go zapami´ta∏ i w odpowiedzi uzyskiwa∏am zawsze tosamo i tylko tyle: przepowiadano mu wielkà karier´, a dzieciarniawprost za nim przepada∏a, poniewa˝... opowiada∏ im nazbyt swo-bodne, jak dla dzieci, dowcipy. Na pró˝no jednak usi∏owa∏am do-ciec, có˝ to by∏y za dowcipy. Ojciec twierdzi∏, ˝e ich treÊci nie jestw stanie odtworzyç po tylu latach i ˝e nawet niekoniecznie owe˝arty musia∏y byç a˝ tak bardzo niestosowne, ale wtenczas wyda-wa∏y mu si´ zanadto swawolne i raczej ma∏o odpowiednie dladzieci.

Poczucie humoru Karola Wojty∏y dawno ju˝ obros∏o legendài nie jest moim zamiarem jej burzyç. Intryguje mnie natomiast, conastolatkowi, wychowanemu w duchu jak najbardziej Êwieckim(czyli, jak kleryka∏owie g∏oszà, od dzieciƒstwa deprawowanemu),majàcemu za sobà dramatyczne doÊwiadczenia (ucieczk´ z trans-portu do OÊwi´cimia, Powstanie Warszawskie i ucieczk´ z obozuw Pruszkowie) mog∏o si´ wydawaç „niestosowne i zbyt swobod-ne“ w ˝artach, opowiadanych przez niewiele odeƒ starszego kle-ryka Wojty∏´. A mo˝e ktoÊ si´ domyÊla?


139

Multimedialny bohater masowej wyobraêni

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

W starej argentyƒskiej anegdocie idà ulicà dwie dziewczynki:brunetka i blondynka. Przechodzà obok starej ˝ebraczki: „Sercemi si´ kraje na widok biednych ludzi” – mówi brunetka. „Mniete˝” – zgadza si´ blondynka. „Moim zdaniem – dodaje brunetka –biednym ludziom powinno si´ zapewniç opiek´, posi∏ek i dachnad g∏owà.” „A ja myÊl´ – koƒczy blondynka – ˝e wystarczy∏obyich gdzieÊ ukryç.”

Jej s∏owa „cia∏em si´ sta∏y” w sierpniu 1986 roku, gdy JanPawe∏ II nawiedzi∏ Kolumbi´. PrzekonaliÊmy si´ wtedy, jak wyglà-da Bogota oczyszczona z t∏umu bezdomnych, ˝ebraków, alkoholi-ków, narkomanów, prostytutek i w∏óczàcych si´ po mieÊcie „gami-nes1”. Ten jeden, jedyny raz mogliÊmy oglàdaç wolne od n´dzarzyulice naszej pi´knej stolicy.

Na kilka dni przed przybyciem g∏owy Paƒstwa Watykaƒskiegow mieÊcie przeprowadzono ∏apank´. Ca∏à ho∏ot´2 zap´dzono na

140

Juan Rivera

BatiuszkaWojty∏a

1 „Gamín” to dziecko ulicy, dorastajàce bez opieki i przez nikogo nie kontrolowane– troch´ ∏obuz, troch´ bandzior, no˝ownik, z∏odziej, cz´sto uzale˝nione od narko-tyków lub alkoholu.

2 Poprawne politycznie okreÊlenia to „ubodzy” lub „kraƒcowo biedni”, ale w Kolum-bii najcz´Êciej mówi si´ „zb´dni” „jednorazowi” w nawiàzaniu do jednorazowychchusteczek higienicznych.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

„Plac Byków Êw. Marii” – sto∏ecznà aren´, na której odbywajà sićorridy. MieÊci si´ tam kilkanaÊcie tysićy ludzi3. Przetrzymywa-ni na otwartej arenie n´dzarze przez kilka dni nie dostali obiaduani niczego do okrycia si´. Norma kolumbijska, czy te˝ latyno-amerykaƒska, aresztowania cz∏owieka bez postawienia mu za-rzutów4 jest „bezposi∏kowa” i „na wolnym powietrzu”. Przecie˝na tych szerokoÊciach geograficznych nie umiera si´ z zimna.

Oczyszczone z „kompromitujàcego elementu” ulice zape∏nilifunkcjonariusze s∏u˝b bezpieczeƒstwa – umundurowani i nie-umundurowani. Trasa, którà mia∏a jechaç karawana limuzyn by-∏a tak obstawiona, ˝e z nieocenzurowanym transparentem niemo˝na by∏o podejÊç bli˝ej ni˝ na kilometr do dostojnego goÊcia.

W telewizji oglàdaliÊmy nieprzerwany „reality show” z papie-˝em w roli g∏ównej. WidzieliÊmy, jak uca∏owa∏ ziemi´ kolumbij-skà, odprawi∏ msz´, czyta∏ to czy tamto. WidzieliÊmy jak prezy-dent ca∏owa∏ papieski pierÊcieƒ, jak pani prezydentowa ca∏owa∏apapieski pierÊcieƒ i jak ministrowie ca∏owali papieski pierÊcieƒ.WidzieliÊmy jak pierÊcieƒ ca∏owali gubernatorzy, ˝ony ministrów,sekretarzy stanu i podsekretarzy stanu. Na tym nie koniec. Uca-∏owaç papieski pierÊcieƒ, przeczytaç wiersz i zaÊpiewaç pieÊƒchcieli tak˝e nauczyciele, górnicy, hutnicy, kierowcy, Êlusarze, ry-bacy, rolnicy z tego czy innego regionu, mieszkaƒcy i cz∏onkowietej lub innej dzielnicy, tej czy innej diecezji, parafii, zwiàzku za-wodowego, uniwersytetu, szko∏y itd., itp.

W t∏umie, zagubieni w niekoƒczàcej si´ kolejce, która z bie-giem dni wcale si´ nie skraca∏a, sta∏y tak˝e delegacje mniejszoÊcietnicznych. Wielu by∏o tych delegatów. „Etniczni” stanowiàwprawdzie zaledwie szeÊç procent5 ludnoÊci Kolumbii, ale ple-mion jest du˝o. Zamieszkujà tysiàce wiosek rozproszonych w od-

141

Batiuszka Wojty∏a

3 Podczas corridy na trybunach zasiada 14 500 osób. Osoby uwi´zione z okazjiprzyjazdu papie˝a przetrzymywano na samej arenie. Szacuje si´, ˝e by∏o ich kilkatysićy.

4 Kolumbijski policjant ma prawo aresztowaç ka˝dego tylko za to, ˝e nie ma przysobie dokumentu to˝samoÊci.

5 Cztery procent to ludzie pochodzenia afrykaƒskiego. Dwa procent to Indianie na-le˝àcy do ró˝nych grup etnicznych, u˝ywajàcy co najmniej 64 j´zyków (ponad 300dialektów).

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

leg∏ych zakàtkach kraju, zajmujà si´ rolnictwem, hodowlà i ∏owie-niem ryb. Indianie cz´sto popadajà w konflikty z w∏aÊcicielami la-tyfundiów, którzy próbujà zajàç ich ziemi´. Ich sytuacja jest trud-na: nie znajà prawa, nierzadko majà problemy z pisaniem i czyta-niem. Jednak w∏aÊciciele ziemscy stosujà wobec nich terror. Listaprzywódców plemiennych zamordowanych albo porwanych przezgrupy paramilitarne i inne nieformalne organizacje jest corazd∏u˝sza, co jednak nie interesuje wymiaru sprawiedliwoÊci. W li-stopadzie 1984 roku, w niewyjaÊnionych okolicznoÊciach zamor-dowano Álvaro Ulcué Chocué z plemienia „Paez”, pierwszegow historii Kolumbii ksi´dza katolickiego pochodzàcego z mniej-szoÊci indiaƒskiej.

Na ekranach telewizorów widzieliÊmy dzieci – bo w sk∏ad de-legacji Indian wchodzi∏y przede wszystkim dzieci – które na czeÊçdostojnego goÊcia taƒczy∏y, Êpiewa∏y i mówi∏y mu, ˝e jest naj-wi´kszy z wielkich, najwspanialszy ze wspania∏ych, najpi´kniej-szy z pi´knych i najbielszy z bia∏ych. W pewnej chwili jeden z In-dian zmieni∏ tonacj´ swej wypowiedzi: „ ... i prosimy (cytuj´ z pa-mi´ci) – byÊ si´ wstawi∏ za nas, gdy˝ jesteÊmy zastraszani, w∏a-dze nas nie chronià, a jeÊli ktoÊ nas wspomaga, to grozi muÊmierç, tak jak w przypadku naszego przywódcy, Álvaro UlcuéChocué, którego zamordowano ...”.

„Co on gada” – da∏ si´ s∏yszeç g∏os w tle. „Nie ocenzurowali-Êcie tego tekstu?”. Nast´puje konsternacja, s∏ychaç nerwowe g∏o-sy, przekleƒstwa: „Mikrofon, wy∏àczcie mu mikrofon!” – trzask.Ch∏opiec nadal mówi∏ do papie˝a, ale ju˝ nie s∏yszeliÊmy jego g∏o-su. Po chwili ktoÊ zabra∏ mu kartk´, z której czyta∏ i odciàgnà∏ good papie˝a. Za póêno – miliony s∏ysza∏y s∏owa m∏odego Indiani-na. Kamery i sprz´t nagrywajàcy utrwali∏y wszystko. Papie˝ po-prosi∏, by pozwolono mu dokoƒczyç. Pozwolono. Ch∏opiec wróci∏i opowiedzia∏ swojà histori´ do koƒca.

„Pewnie nic nie zrozumia∏” – orzek∏ znajomy sceptyk, podda-jàc w wàtpliwoÊç talenty lingwistyczne papie˝a. „Zrozumia∏!” –zaoponowa∏ cz∏owiek wiary. „Tak, tak! Papie˝ jak batiuszka Sta-lin” – doda∏ sceptyk. „On sam jest bez winy. To tylko êli lokalni ka-cykowie zatajajà przed nim okrutnà prawd´. Wystarczy uzyskaç

142

Juan Rivera

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

do niego dojÊcie, wystarczy mu si´ poskar˝yç, a on ju˝ naprawib∏´dy swych podw∏adnych.” Tak pewnie myÊleli Indianie Paez.Tak pewnie myÊla∏y tysiàce tych, którzy ca∏ymi dniami czekaliw kolejce, by uca∏owaç papieski pierÊcieƒ.

Skarga indiaƒskiego ch∏opca nie przynios∏a widocznych rezul-tatów. Czy Jan Pawe∏ II nie zrozumia∏ s∏ów m∏odego Indianina, czyte˝ jego proÊba nie zrobi∏a na nim wi´kszego wra˝enia – nie wie-my. Wiemy natomiast, ˝e nie wszcz´to w tej sprawie dochodzeniai zabójstwo ksi´dza Ulcué Chocué pozosta∏o niewyjaÊnione. Za-pewne na zawsze.

Po∏o˝enie grup etnicznych w Kolumbii Anno Domini 2004 nieuleg∏o zmianie. Gamines, ˝ebracy i prostytutki powrócili na uliceBogoty, a Indianie do swych odleg∏ych wiosek. RoÊnie liczba wy-p´dzonych, porwanych i zamordowanych dzia∏aczy spo∏ecznych.Miejmy nadziej´, ˝e papieskie wstawiennictwo pomo˝e im znaleêçsprawiedliwoÊç na tamtym Êwiecie.

Relacja niepublikowana

143

Batiuszka Wojty∏a

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Wed∏ug przyj´tej w Polsce opinii obecny papie˝ jest postaciàszczególnà i wybitnà, a dla historii KoÊcio∏a wr´cz opatrznoÊcio-wà i prze∏omowà.

Polskie media przedstawiajà ka˝dà jego podró˝ jako wydarze-nie niezwyk∏e. Jego dzia∏alnoÊç doprowadzi∏a rzekomo do rozwo-ju i odnowy KoÊcio∏a. Podaje si´ nam czasami „statystyki”, wedlektórych Jan Pawe∏ II z takà mocà oddzia∏ywuje na wiernych na ca-∏ym Êwiecie podczas swoich podró˝y, ˝e ci natychmiast t∏umnienawracajà si´ na katolicyzm.

W istocie byç mo˝e w krajach trzeciego Êwiata ludnoÊç garniesi´ do KoÊcio∏a, jednak w cywilizowanej Europie Zachodniej licz-ba katolików systematycznie maleje (np. trudno dziÊ mówiç, ˝eFrancja, dawna „córa KoÊcio∏a”, nadal jest krajem chrzeÊcijaƒ-skim; w Austrii do 1999 r. odesz∏o z KoÊcio∏a 200 000 wiernych;w Holandii do 1992 r. – ok. 800 000).

Postaram si´ wykazaç, ˝e istnieje zasadniczy dysonans pomi´-dzy naszymi mniemaniami o tym, jak w szerokim Êwiecie postrze-gany jest pontyfikat Jana Paw∏a II, a rzeczywistà sytuacjà. Wska-˝´, ˝e nieprawdziwe sà takie oto sàdy: „Papie˝ jest kochany nawszystkich kontynentach”, „Nasz rodak wiedzie Êwiat w nast´p-ne tysiàclecie”. Spróbuj´ ju˝ teraz, u schy∏ku tego pontyfikatu do-

144

Mariusz Agnosiewicz

Ma∏y wielki papie˝

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

konaç jego podsumowania, zw∏aszcza ˝e b´dzie to rys krytyczny,o zmar∏ych zaÊ êle mówiç nie wypada. Mówmy wi´c, gdy jeszcze˝yjà.

I. Wzrost pot´gi Opus DeiJan Pawe∏ II, w odró˝nieniu od swych poprzedników, popiera

wzrost wp∏ywów Opus Dei, pó∏tajnej, integrystycznej, fundamen-talistycznej, jeÊli nie fanatycznej, organizacji wewnàtrz KoÊcio∏a.„Dzie∏o”, bo tak si´ je nazywa, od 1982 r. zorganizowane jestw formie pra∏atury personalnej, quasi-diecezji lub biskupstwa,lecz bez okreÊlonego terytorium. Jest wsz´dzie i nigdzie. Ewene-ment na skal´ ca∏ego KoÊcio∏a. WczeÊniejsi papie˝e odmawiali ta-kiego uprzywilejowania. Biskupi pozbawieni zostali praktyczniew∏adzy nad tà instytucjà, która podporzàdkowana jest bezpoÊred-nio papie˝owi.

Beatyfikacja za∏o˝yciela organizacji Josemarii Escrivy deBalaguer y Albasa nastàpi∏a ju˝ w 17 lat po jego Êmierci – jeszczenikt nigdy nie by∏ tak szybko beatyfikowany. JeÊli ten cz∏owiekwyró˝nia∏ si´ czymÊ szczególnym, to z pewnoÊcià by∏a to przedewszystkim ˝àdza w∏adzy. Portret Escrivy, jaki wielu kreÊli∏o za je-go ˝ycia i po Êmierci, móg∏ budziç wàtpliwoÊci, a w ka˝dym raziekazaç d∏u˝ej si´ zastanowiç kongregacji przeprowadzajàcej proce-sy beatyfikacji i kanonizacji. Czasem trwajà one ca∏e wieki. Tenby∏ nadzwyczaj krótki: dziesi´ç lat to w historii KoÊcio∏a tylkokrótka chwila. Przeprowadzano go w wielkim poÊpiechu, mimolicznych Êwiadectw, które w innych okolicznoÊciach zaintereso-wa∏yby raczej «adwokata diab∏a» (...) Starzy cz∏onkowie Opus Dei(...) opisywali Josemari´ Escriv´ jako megalomana, ∏atwo wpada-jàcego w gniew, k∏amliwego, antyfeminist´, sympatyka faszyzmui antysemit´, zwiàzanego niejednà nicià z re˝imem frankistow-skim1. Przypisywany mu cud (uzdrowienie kobiety chorej na raka)budzi∏ wàtpliwoÊci wielu ekspertów (Bernardo Vali). „Podczas gdy

145

Ma∏y, wielki papie˝

1 Jeden z by∏ych wspó∏pracowników Escrivy, Vladimir Felzmann stwierdzi∏ w wywiadzie dla pisma „Catholic Times”, ˝e Escriva by∏ wielbicielem Hitlera.Aroup Chatterjee, „Mother Teresa, The Final Verdict”, s. 400 (Przyp. red.).

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

inni papie˝e – zw∏aszcza Jan XXIII, ale Pawe∏ VI równie˝ – pod-chodzili do Opus Dei z ostro˝noÊcià i sceptycyzmem, uchylajàc si´od kanonicznego dowartoÊciowywania tego stowarzyszenia, JanPawe∏ II od samego poczàtku swojego pontyfikatu udziela∏ mu po-parcia i wspiera∏ jego dà˝enie do umocnienie swoich wp∏ywóww KoÊciele. Jak zauwa˝a Bernardo Vali: „Mo˝e tu wchodziç w gr´wdzi´cznoÊç za pomoc uzyskanà w czasie, gdy Wojty∏a jako me-tropolita krakowski znajdowa∏ si´ na pierwszej linii walki z ko-munizmem. Prawdziwy monarcha nie zapomina. W homilii wy-g∏oszonej w ho∏dzie Josemarii Escrivie, „wzorowemu kap∏anowi“,papie˝ wspomnia∏ o dobrach materialnych, których Opus Dei niezaniedbuje, choçby dlatego, ˝e dzia∏a wÊród mo˝nych i bogatych.Nie ma powodu, by pot´piaç posiadanie dóbr materialnych, „jeÊliu˝ywa si´ ich w∏aÊciwie, ku chwale Stwórcy i w s∏u˝bie braciom“.

II. Walka z teologià wyzwoleniaJ.P. II zwalcza teologi´ wyzwolenia w Ameryce ¸aciƒskiej, czy-

li tzw. KoÊció∏ ubogich, który od˝egnuje si´ od bogatych, a dzia∏aw imieniu i na rzecz biednych (vide: dokumenty Ratzingera„O niektórych aspektach teologii wyzwolenia” z 3 wrzeÊnia 1984r. i „O wolnoÊci chrzeÊcijaƒskiej i teologii wyzwolenia” z 5 kwiet-nia 1986 r.). To wskutek interwencji Rzymu zosta∏o wstrzymanedzia∏anie programu „S∏owo i ˝ycie” Stowarzyszenia ZakonnikówAmeryki ¸aciƒskiej, którego celem by∏a „alfabetyzacja biblijna”prowadzona z perspektywy ludzi ubogich. Có˝, KoÊció∏ nie razwzbrania∏ wiernym dost´pu do Pisma Âwi´tego. Czy Jan Pawe∏ IIzamierza wpisaç si´ w t´ tradycj´?

Karol Wojty∏a jako goràcy antykomunista nie potrafi trzeêwooceniaç faktów. Duchowni, którzy stawali w obronie biedoty, bylidla niego marksistami i zwolennikami komunizmu, czyli wroga-mi. Posàdzanie tego ruchu, „w którym wiara i sprawiedliwoÊçspo∏eczna ∏àczà si´ w jednej goràcej pasji” (Valli, „La Repubblica”)o ciàgoty marksistowskie, jest niesprawiedliwe. Jak pisze Mat-thias Mettner: „Jest to zarzut z gruntu fa∏szywy, nie tylko w swo-jej ogólnej formie”. Zarzuty o marksizm to oszczerstwo wobec Ko-Êcio∏a wyzwolenia, jeÊli zwa˝yç najistotniejsze dla niego sprawy:

146

Mariusz Agnosiewicz

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

pierwszoplanowy wybór na rzecz ubogich, wiar´, ˝e Bóg jestprzede wszystkim po stronie uciemi´˝onych i objawia si´ w obli-czach ludzi ubogich, podkreÊlenie „ewangelizacyjnego potencja-∏u”, jaki stanowià ubodzy dla KoÊcio∏a, profetycznà analiz´ i ob-winienie kapitalistycznego systemu gospodarczego o milionyprzypadków Êmierci g∏odowej, o masowà n´dz´ i krzyczàcà nie-sprawiedliwoÊç. W okresie posoborowym te si∏y w KoÊciele, któresi´ anga˝owa∏y po stronie sprawiedliwoÊci spo∏ecznej i praw cz∏o-wieka, mog∏y si´ powo∏ywaç na najwy˝szy autorytet koÊcielny.Uleg∏o to zmianie – ku nieskrywanej radoÊci wojskowych –z chwilà objćia urz´du przez Jana Paw∏a II i powo∏ania kardyna-∏a Ratzingera na prefekta Kongregacji Nauki i Wiary. Teraz wro-gowie spo∏ecznie zaanga˝owanych si∏ w KoÊciele sami si´ powo-∏ujà na najwy˝szy urzàd nauczycielski KoÊcio∏a.

Warto wspomnieç choçby o sprawie Arnulfa Romero. Przyby∏on do Watykanu nied∏ugo po obraniu Karola Wojty∏y na stanowi-sko papie˝a, aby prosiç go o pomoc i wsparcie. Przybywa∏ z krajun´kanego wojnà domowà, grozi∏a mu Êmierç i bardzo chcia∏ wy-t∏umaczyç Wojtyle, wybranemu na papie˝a pó∏ roku wczeÊniej, ˝ere˝im salwadorski ponosi win´ za wiele krzywd i zbrodni, mi´dzyinnymi za zamordowanie ksi´dza Octavia Ortiza. „Zabili go, borzekomo by∏ partyzantem” – wyjaÊnia∏ Romero papie˝owi owegodnia i pokaza∏ mu zdjćie zamordowanego kap∏ana. Odpowiedêby∏a sucha: „A mo˝e nim by∏?” Romero przyniós∏ ze sobà grubàteczk´ materia∏ów na ten temat. Ale Wojty∏a go powstrzyma∏:„Nie mam czasu na czytanie tej góry papierów”. Zachći∏ Romeroprzede wszystkim, by utrzymywa∏ on lepsze stosunki z oligar-chicznym rzàdem (na ˝o∏dzie 14 rodzin). A Romero przyby∏, byujawniç ich nieprawoÊci” (Valli, „La Repubblica” z 13 maja 2001,„Kto rzàdzi za spi˝owà bramà”).

Rok póêniej Romero zginà∏ od salwy karabinu maszynowegopodczas mszy, trzymajàc w r´ku uniesionà hosti´. Zabili go ci,z którymi Karol Wojty∏a nakaza∏ mu si´ brataç. W Salwadorzei wÊród zwolenników teologii wyzwolenia na ca∏ym Êwiecie Ro-mero uznawany jest za Êwi´tego mćzennika. Watykan tymcza-sem mno˝y∏ przeszkody, aby nie sta∏ si´ Êwi´tym. Papie˝ nie wy-

147


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

razi∏ s∏owa skruchy, zale˝a∏o mu bowiem przede wszystkim natym, aby wyrwaç z korzeniami teologi´ wyzwolenia, która by∏a in-spiracjà dla znacznej cz´Êci kleru w Ameryce ¸aciƒskiej i widzia∏w Oscarze Arnulfo Romero wyraziciela tej tendencji ska˝onej, we-d∏ug niego, marksizmem. Papie˝ opiera∏ si´ na w∏asnych przeko-naniach (uprzedzeniach) i informacjach przekazywanych muprzez watykaƒskà biurokracj´ (Valli).

Proces beatyfikacyjny ks. Romero rozpoczà∏ si´ w 1994 r.W mi´dzyczasie zdà˝ono wyÊwi´ciç za∏o˝yciela Opus Dei. KoÊció∏latynoamerykaƒski odbiera to bardzo ˝ywo: „Rana spowodowanaprzez spraw´ Romero jest g∏´boka, bolesna i jeszcze nie zabliênio-na” (Valli).

Jan Pawe∏ II rozbija obóz teologii wyzwolenia, obsadzajàc miej-sca odchodzàcych biskupów ludêmi powolnymi sobie, pot´piajà-cymi poglàdy wi´kszoÊci latynoamerykaƒskiego KoÊcio∏a. Tymsamym „niweczy jednoÊç ca∏ego kontynentu realizowanà przezsiebie politykà nominacji” (Rik Deville). A có˝ mówi Biblia, Êwi´-ta ksi´ga papie˝a? Za kim si´ opowiada? Trafnie ujà∏ to M. Mett-ner: „Bóg ewangelii nie jest Bogiem sensu ogólnego, lecz Bogiemubogich, uciÊnionych oraz tych, którym nie pozwala si´ ˝yç i któ-rym niszczy si´ ˝ycie”. „Pr´dzej wielb∏àd przejdzie przez uchoigielne ni˝...” KoÊció∏ przeczy Biblii – dlaczego jednak pot´pia ini-cjatywy najlepszych ksi´˝y oddanych sprawie ubogich?

III. Pochwa∏a konkwistyPapie˝ Êwi´ci∏ hucznie obchody „500-lecia ewangelizacji Ame-

ryki ¸aciƒskiej”, podczas gdy post´powe Êrodowiska katolickiedomaga∏y si´, aby papiestwo wykorzysta∏o t´ rocznic´ do przepro-szenia za zbrodnie wobec Indian (zob. np. akt koƒcowy TrzeciejEuropejskiej Konferencji na Rzecz Praw Cz∏owieka w KoÊciele,ust´p 7 z 12 stycznia 1992 r.).

Czy nie jest dowodem cynizmu papie˝a jego wypowiedê pod-czas otwarcia Latarni Kolumba na Santo Domingo (w kszta∏cie ol-brzymiego krzy˝a) w 500-lecie ewangelizacji Ameryki ¸aciƒskiej:„ZgromadziliÊmy si´ przed latarnià Kolumba, która swà formàkrzy˝a ma symbolizowaç krzy˝ Chrystusa wbity w t´ ziemi´

148

Mariusz Agnosiewicz

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

w 1492 roku. W ten sposób chciano zarazem uczciç wielkiego ad-mira∏a, który da∏ pisemny wyraz swojej woli: Ustawiajcie krzy˝ena wszystkich drogach i traktach, ˝eby im Bóg pob∏ogos∏awi∏(...Êwi´tym mieczem najeêdêców-eksterminatorów – przyp. aut.).Tak rozpocz´∏a si´ siejba cennego daru wiary”. Jak si´ zakoƒczy-∏a – wszyscy wiemy.

W odpowiedzi na te koÊcielne obchody pewna Indianka powie-dzia∏a, ˝e od czasów Kolumba zaczà∏ si´ „proces eksterminacji,który nigdy nie usta∏”, a rok 1992 nie jest ˝adnym powodem doÊwi´towania, gdy˝ „Holokaustu pope∏nionego na ˚ydach te˝ si´przecie˝ nie celebruje, tylko oddaje czeÊç pami´ci ofiar ludobój-stwa”.

IV. Dzia∏alnoÊç antysoborowaJan Pawe∏ II jest niezdolny do kontynuowania kursu g∏´bokich

zmian w KoÊciele zwiàzanych z ustaleniami Vaticanum II. Jak za-uwa˝a brytyjski „The Economist”, „zamiast kontynuowaç t´ ryzy-kownà drog´, papie˝ postanowi∏ ów proces w du˝ej mierze zaha-mowaç”. Podobnie uwa˝a Bernardo Valli na ∏amach „LaRepubblica”: „Jan Pawe∏ II stara si´ powstrzymaç nurty soborowe,które mog∏yby obaliç hierarchi´ KoÊcio∏a katolickiego.”

V. Pozorny ekumenizmEkumenizm papie˝a nie jest szczery, o czym Êwiadczy deklara-

cja „Dominus Iesus”, której wymiernym skutkiem jest np. gwa∏-towne pogorszenie stosunków z hinduizmem (do tej pory stosun-ki te by∏y poprawne). Deklaracja spotka∏a si´ z gwa∏townym pro-testem przedstawicieli wi´kszoÊci KoÊcio∏ów, czemu nie mo˝nasi´ dziwiç, gdy˝ nie mo˝na mówiç o ekumenizmie, gdy wydaje si´jednoczeÊnie akty utrzymujàce, ˝e KoÊció∏ katolicki stoi ponadwszystkimi innymi.

Dobre stosunki z anglikanami zaprzepaÊci∏a reakcja papie˝a nawprowadzenie kap∏aƒstwa kobiet w tamtejszym KoÊciele. Z prawo-s∏awiem – od∏amem chrzeÊcijaƒstwa, który najmniej ró˝ni si´ odkatolicyzmu – stosunki uk∏adajà si´ najgorzej. KoÊció∏ prawos∏aw-ny oskar˝a katolików o aktywny prozelityzm wÊród swoich wy-

149


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

znawców. Pomimo ˝e u nas uwa˝a si´, i˝ jest to zarzut z gruntu fa∏-szywy, inaczej oceniajà to media zagraniczne: „Wschodnie KoÊcio∏ychrzeÊcijaƒskie poczu∏y si´ dotkni´te, i nie bez powodu, ze wzgl´duna podejmowane przez Rzym próby prozelityzmu w Rosji, czyli wy-jàtkowà krucjat´ tego polskiego papie˝a” („The Economist”).

Na stosunki watykaƒsko-˝ydowskie niekorzystnie wp∏yn´∏aniedawna beatyfikacja Piusa IX, który by∏ „aktywnym antysemi-tà” (np. s∏ynny casus porwania dziecka ˝ydowskiego, które wy-chowa∏ na katolickiego ksi´dza), a ˚ydów nazywa∏ „psami”. Prze-prosiny z ubieg∏ego roku za antysemityzm zosta∏y odebrane przezÊrodowiska ˝ydowskie na ogó∏ jako nieszczere i dwuznaczne.

Nawet w stosunkach z protestantami, z którymi relacje sàwzgl´dnie dobre, nie obywa si´ bez zgrzytów. Jan Pawe∏ II wyra˝aswoje pot´pienie kap∏aƒstwa kobiet oraz liberalnej teologii. Kilkamiesi´cy temu skrytykowa∏ ponadto praktyk´ ekumenicznej „in-terkomunii”, czyli udzia∏u katolików w protestanckiej „wspólno-cie sto∏u” i przyjmowanie przez protestantów katolickiej komunii.Jak podsumowuje „The Economist”: „(...) ekumenizm ucierpia∏w wyniku po∏o˝enia nacisku na autorytet papie˝a. Wysi∏ki zmie-rzajàce do zaj´cia przyjaznej postawy wobec innych KoÊcio∏ówi religii sta∏y si´ w ten sposób odleg∏ym marzeniem”.

Ciekawostkà mo˝na nazwaç pokazowy „ekumenizm” nadwi-Êlaƒski w czasie pielgrzymki papie˝a w czerwcu 1999 r. Otó˝w Drohiczynie urzàdzono ekumenicznà msz´, w której wzi´liudzia∏ m.in. prawos∏awny arcybiskup Sawa i ewangelicki biskupJan Szarek. Usadzono ich na krzes∏ach, podczas gdy papie˝ sie-dzia∏ na olbrzymim (dwumetrowym) tronie, z którego nawo∏ywa∏do jednoÊci chrzeÊcijan. Ekumenizm ekumenizmem, ale ka˝dymusi znaç swoje miejsce...

VI. Umacnianie absolutyzmuJan Pawe∏ II nie tylko nie zdoby∏ si´ na decentralizacj´ w∏adzy

koÊcielnej, lecz zrobi∏ wszystko, by umacniaç centralizm i absolu-tyzm w KoÊciele. Og∏osi∏ na przyk∏ad, ˝e koÊcielne przepisy kano-niczne sà rozkazami Boga. Cz´stokroç wzmacnia∏ tradycj´ zrów-nywania papieskich decyzji z mocà samej Biblii. Tak uczyni∏ 12 li-

150

Mariusz Agnosiewicz

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

stopada 1988 r., gdy podczas kongresu na temat teologii etycznejOpus Dei, og∏osi∏, ˝e poglàdy etyczne zawarte w encyklice „Huma-nae vitae” stanà si´ od tej chwili cz´Êcià doktryny katolickiej. Ety-ka encykliki zosta∏a zrównana z takimi naukami Biblii jak zmar-twychwstanie czy odkupieƒcza Êmierç Jezusa. Papie˝ uczyni∏ toprawdopodobnie w odpowiedzi na s∏aby stopieƒ akceptacji wzgl´-dem niektórych rozwiàzaƒ przyj´tych w encyklice.

Aby uzmys∏owiç sobie, jak mizernie wypada w tej kwestii JanPawe∏ II, wystarczy przypomnieç jego poprzednika, Jana XXIII,który zawsze by∏ przeciwny najwy˝szej mocy papieskich rozpo-rzàdzeƒ. Papie˝ ten mawia∏, ˝e nigdy nie b´dzie przemawiaç „excathedra”, chcàc w ten sposób os∏abiç dogmat o nieomylnoÊci pa-pieskiej. W przeciwieƒstwie do tego rzeczywiÊcie wielkiego papie-˝a, Jan Pawe∏ II wprowadzi∏ wewn´trznà cenzur´ w KoÊciele(w „Instrukcjach dotyczàcych pewnych aspektów wykorzystywa-nia spo∏ecznych Êrodków przekazu” z 30 marca 1992 r.). Odtàdwszyscy kap∏ani i zakonnicy obowiàzani sà przedstawiaç dowczeÊniejszego sprawdzenia specjalnej „komisji do spraw wiary”przy episkopatach krajowych ksià˝ki i publikacje, które zamierza-jà wydaç. Proponowana pozycja jest badana i jeÊli uzyska zgod´na publikacj´, zawiera specjalnà adnotacj´ „za zgodà KoÊcio∏a”.„Pisarze i wydawcy katoliccy, którzy naruszà te instrukcje, nara-˝à si´ oprócz upomnienia, na surowe sankcje” (Rik Deville).

Ostatnio papie˝ podjà∏ pewne kroki w celu demokratyzacji po-dejmowania decyzji w KoÊciele, jednak nale˝y to uznaç za gestyznad trumny, gesty cz∏owieka, który sam nie chcia∏ wyrzec si´w∏adzy absolutnej przez ca∏y okres swego pontyfikatu, zaÊ obec-nie podejmuje goràczkowe decyzje, aby zatrzeç niekorzystnà lini´swej dotychczasowej polityki. Sà to równie˝ gesty wymuszaneprzez ˝ycie. Jak powiadajà krytycy poczynaƒ obecnego papie˝a,ostatnia nadzieja na demokratyzacj´ w∏adzy koÊcielnej w europej-skich KoÊcio∏ach katolickich znik∏a po zakoƒczeniu 23 konferen-cji episkopatów Europy, 14 grudnia 1991 r., kiedy to z inicjatywypapie˝a zniesiono m.in. Rad´ Europejskich Konferencji Episkopa-tów, która zastàpiona zosta∏a nowà „radà”, w której wszelka w∏a-dza nale˝a∏a ju˝ do papie˝a.

151


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Kiedy na poczàtku lat 90. w diecezji Chur-Zurych w Szwajcariipapie˝ mianowa∏ niechcianego przez ok. 80 proc. wiernych orazca∏y episkopat szwajcarski biskupa pochodzàcego z Opus Dei, Wol-fganga Haasa, wezwa∏ wszystkich do pos∏uszeƒstwa, zlekcewa˝y∏opini´ ludzi, którzy mieli inne poglàdy ni˝ „opusdeista” na sprawywyznawania wiary i sposobu jej wyra˝ania. Swojà przemow´ doniepos∏usznych Szwajcarów papie˝ zakoƒczy∏ s∏owami: „Ten, ktowypiera si´ biskupa, wypiera si´ Boga”. Ten przyk∏ad unaocznianie tylko istotnà potrzeb´ demokratyzacji struktur KoÊcio∏a, ale te˝bezdusznà arogancj´ Pana na Watykanie wobec opinii wiernych.

VII. Zakaz antykoncepcjiJan Pawe∏ II, zakazujàc antykoncepcji, od˝egnuje si´ tym sa-

mym od kierunku zmian zamierzonych przez Jana Paw∏a I. Jak po-daje tygodnik „The Economist” z 27 stycznia br.: „Przeprowadzonyw 1999 roku przez Gallupa sonda˝ wÊród katolików amerykaƒ-skich wykaza∏, ˝e 80 procent Êwieckich i oko∏o 50 procent duchow-nych akceptuje sztucznà antykoncepcj´ (...) Podobne dane mo˝nauzyskaç w ca∏ym rozwini´tym Êwiecie. W dziedzinie polityki za-granicznej sprawy kontroli urodzeƒ niezmiennie zapewniajàKoÊcio∏owi miano si∏y nieodpowiedzialnej i obstrukcyjnej w ka˝dejdyskusji nad przeludnieniem, ubóstwem, a przede wszystkim wal-kà z AIDS”. Mówi∏ o tym m.in. Peter Piot, dyrektor ONZ-owskiegoprogramu walki z AIDS (UNAIDS) w wywiadzie dla niemieckiegodziennika „Frankfurter Rundschau”: „KoÊcielny zakaz stosowa-nia prezerwatyw jest powa˝nym b∏´dem, który kosztuje ludzkie˝ycie (...) Nie domagamy si´ od KoÊcio∏a, aby popiera∏ prezerwa-tywy, lecz by jedynie zrezygnowa∏ z zakazu ich u˝ywania”.

Pewien m∏ody ksiàdz po wys∏uchaniu papieskiego wezwania dowszystkich aptekarzy Êwiata w 1991 r. o nie sprzedawanie Êrodkówantykoncepcyjnych skwitowa∏ to krótko: „papie˝ ˝yje na ksi´˝ycu”.

VIII. Zakaz aborcjiJak mówi ojciec Theo Koster, holenderski dominikanin: „Abor-

cja to wielki problem. Te˝ jestem przeciwko aborcji. Bóg chcia∏, ˝e-by cz∏owiek ˝y∏. Ale kiedy widz´ ludzi przychodzàcych do mnie ze

152

Mariusz Agnosiewicz

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

swoimi olbrzymimi problemami, to wiem, ˝e sprzeciwiajàc siáborcji by∏bym przeciwko tym ludziom. Niestety, dla papie˝a mó-wienie o takich niuansach jest niemo˝liwe. U nas w Holandii, mi-mo ˝e aborcja jest legalna, mamy jeden z najni˝szych na Êwieciewskaêników zabiegów. Wićej jest w katolickiej Polsce i Hiszpanii.Nasz rzàd próbowa∏ rozmawiaç o tym z Rzymem, ale to nie dzia-∏a, bo papie˝ mówi ‘nie’ i koniec” (Fronda, marzec 1998).

IX. Utrzymywanie fikcyjnego celibatu duchowieƒstwaProblem z celibatem w KoÊciele powoduje, ˝e w rozwini´tych

krajach coraz trudniej o ksi´˝y. Jan Pawe∏ II nie doÊç, ˝e nie z∏a-godzi∏ wymogów celibatowych, to dodatkowo je zaostrzy∏. Jegopoprzednik Pawe∏ VI „niemal z regu∏y za∏atwia∏ pozytywnie proÊ-by ksi´˝y o zwolnienie ich ze Êlubowania czystoÊci i wyra˝eniezgody na zawarcie zwiàzku ma∏˝eƒskiego (...). Jan Pawe∏ II z re-gu∏y (...) proÊby takie odrzuca” (Z. Morawski).

Z jednej strony powoduje to fikcj´ bez˝ennoÊci ksi´˝y, z drugiejzaÊ rodzi wiele k∏opotów i zniechća do pos∏ugi kap∏aƒskiej. W ro-ku 1986 by∏o ok. 10000 ˝onatych ksi´˝y katolickich, których niepozbawiano uprawnieƒ kap∏aƒskich, ze wzgl´du na brak zast´p-ców dla ich parafii. Na tle sporów o celibat grozi∏a KoÊcio∏owischizma KoÊcio∏a holenderskiego, którego episkopat w 1972 rokuopowiedzia∏ si´ niemal jednog∏oÊnie za zniesieniem celibatu du-chownych (poza tym postulowa∏ pomocniczoÊç i demokratyzacj´struktur). Zapalna sytuacja w stosunkach Amsterdamu i Rzymuprzetrwa∏a do pontyfikatu Jana Paw∏a II, który rozwiàza∏ ten pro-blem w ten sposób, ˝e mianowa∏ w Holandii powolnych sobie bi-skupów. Czy tym samym problem rozwiàza∏, czy tylko zatuszo-wa∏? W Niemczech i innych krajach Zachodu jest podobnie.

X. Archaiczna teologiaObecny papie˝ nie potrafi „unowoczeÊniç” teologii KoÊcio∏a,

przez co jest ona nie do zaakceptowania dla ludzi myÊlàcych, naktórych najwyraêniej KoÊcio∏owi nie zale˝y, gdy˝ swojà ewangeli-zacj´ opiera na medialnych tournee i ekstatycznych uniesieniachopartych na charyzmacie papie˝a.

153


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

XI. Masowa produkcja Êwi´tychLiczby mówià same za siebie: w latach 1000-1980 kanonizo-

wano ok. 420 osób. Jan Pawe∏ II w czasie 20 lat swojego pontyfi-katu kanonizowa∏ ok. 480 osób! WyÊwići∏ wićej osób ni˝ wszy-scy pozostali papie˝e razem wzići. W dwie dekady dokona∏ tego,czego nie dokonali inni w tysiàc lat... Zaiste wielki to papie˝! Abyby∏o ∏atwiej (Êwi´tym lub ich promotorom), uproÊci∏ procedur´ ka-nonizacyjnà: obni˝y∏ m.in. wymagania dla b∏ogos∏awionych, któ-rym odtàd wystarczy jeden cud zamiast dotychczasowych dwóch.Ponadto skróci∏ wymagany dotàd 5-letni minimalny okres mi´dzyÊmiercià kandydata a rozpoczćiem procesu beatyfikacyjnego (naczym skorzysta∏a np. Matka Teresa, która zmar∏a w 1997, a jej be-atyfikacj´ rozpocz´to 15.08.2001). W tej sytuacji s∏owa popular-nej piosenki: „Taki ma∏y, taki du˝y, mo˝e Êwi´tym byç...” nabiera-jà nowego, groteskowego wymiaru.

XII. Kontrowersyjne wyÊwićeniaJ.P. II wyÊwići∏ takich ludzi jak:• Pius IX, który jest dla wi´kszoÊci historyków symbolem czar-

nego wstecznictwa. Jako ostatni w∏adca Paƒstwa KoÊcielnego zapi-sa∏ si´ okrucieƒstwem. Jako nast´pca Êw. Piotra odgrodzi∏ KoÊció∏od zmieniajàcego si´ Êwiata, jako katolik sprzyja∏ przymusowemunawracaniu ˚ydów. Kiedy odbi∏ swoje ziemie po buncie ludowymi proklamowaniu republiki, srogo si´ zemÊci∏ na „buntownikach”.Pojmanych patriotów Êcinano i rozstrzeliwano. ProÊby o u∏askawie-nie odrzuca∏, powtarzajàc os∏awione „nie mo˝emy i nie chcemy”.Wyda∏ encyklik´, w której pot´pia∏ post´p, liberalizm i nowoczesnàcywilizacj´. To on og∏osi∏, ̋ e papie˝ jest nieomylny. Kiedy odprawia-no msz´, na której proklamowa∏ t´ bzdur´, zdarzy∏o si´ coÊ zasta-nawiajàcego: w Bazylik´ Âw. Piotra uderzy∏ piorun! „Beatyfikacj´Piusa IX ostro skrytykowali w∏oscy libera∏owie i republikanie.W miejscach straceƒ patriotów odby∏y si´ manifestacje. PomnikiGaribaldiego i Mazziniego udekorowano czarnymi wstà˝kami. Namurach, pod którymi (z rozkazu papie˝a) rozstrzeliwano patriotów,wywieszono te˝ transparenty z napisami: „Dzie∏o b∏ogos∏awionegoPiusa”. Nawet ˝arliwi katolicy twierdzili, ˝e beatyfikacja Piusa IX

154

Mariusz Agnosiewicz

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

jest dla nich niezrozumia∏a: „Sàdzi∏em, ˝e wyg∏aszajàc ‘mea culpa’za grzechy KoÊcio∏a, Jan Pawe∏ II przeprasza∏ g∏ównie za grzechyPiusa IX” – powiedzia∏ watykanolog Vittorio Messori. Okazuje si´jednak, ˝e papie˝ nie przeprasza∏ za Piusa, jego zdaniem bowiem,wbrew powszechnej opinii, by∏ on wielce Êwiàtobliwym m´˝em.

• Josemaria Escriva, za∏o˝yciel integrystycznej organizacji OpusDei, nie mia∏ predyspozycji charakterologicznych do Êwi´toÊci.

• Alojzij Stepinac, chorwacki kardyna∏, hitlerowski kolabo-rant. Arcybiskup Stepinac przez cztery lata masakr wspó∏praco-wa∏ z ustaszami. Po wojnie zosta∏ skazany na 16 lat wi´zienia zapopieranie ustaszowskiego ludobójstwa i udzia∏ w spisku anty-paƒstwowym. Wyszed∏ na wolnoÊç po 5 latach. Zosta∏ nast´pniemianowany przez papie˝a kardyna∏em. Jan Pawe∏ II, papie˝-anty-komunista, w 20-lecie swego pontyfikatu wyÊwići∏ kardyna∏a-fa-szyst´, uczyni∏ zeƒ chorwackiego patriot´ i mćzennika komuni-stycznego dyktatu. KoÊció∏ zatroszczy∏ si´ o ty, by wybieliç wize-runek Stepinaca. W Encyklopedii PWN mo˝emy dziÊ przeczytaç,˝e „protestowa∏ jednak przeciwko prowadzonej przez ustaszy po-lityce eksterminacji Serbów, ˚ydów i Cyganów oraz organizowa∏pomoc dla przeÊladowanych”. Na d∏ugoletnie wi´zienie zosta∏wić skazany ot tak, za nic, aby móg∏ zostaç mćzennikiem...

XIII. Doprowadzenie do absurdu kultu „bogini” MaryiHubertus Mynarek nazywa go maryjnym papie˝em. Kult ten

nie tylko nie ma oparcia w Biblii, ale jawnie jej przeczy. 24 marca1984 r. Jan Pawe∏ II klćza∏ przed figurkà Maryi. W obliczu milio-nów zawierzy∏... ca∏à planet´ Niepokalanemu Sercu Maryi, pod-kreÊla∏ jednoczeÊnie, ˝e jej w∏adza jest podobna do w∏adzy papie-˝a w tym, ˝e rozciàga si´ do wszystkich kraƒców wszechÊwiata.H. Mynarek podsumowuje: „Jedynie papie˝ móg∏ zrobiç coÊ rów-nie komicznego – albo tak zdumiewajàco bezsensownego”.

XIV. Kult zdrajcyRoznieci∏ z nowà si∏à gorszàcy i ob∏udny kult zdrajcy Êw.

Stanis∏awa. Czczony jest on jako patron Polski, podczas gdy w∏a-Ênie w∏adc´ Polski zdradzi∏ (o czym pisa∏ m.in. Gall Anonim).

155


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

XV. Kult jednostkiNie protestuje przeciwko rozniecaniu wokó∏ jego osoby ba∏wo-

chwalczego kultu. O. Stanis∏aw Musia∏, jezuita, zapytany o polskà„pomnikomani´” papieskà, odpar∏: „To mnie przera˝a”. Nazywasi´ go Ojcem Âwi´tym, Jego ÂwiàtobliwoÊcià itp. podczas gdy Je-zus, który ma byç jakoby za∏o˝ycielem KoÊcio∏a katolickiego, tegosurowo zabrania∏: „Nikogo te˝ na ziemi nie nazywajcie waszymojcem; jeden bowiem jest Ojciec, Ten jest w niebie” (Mt 23, 9). Nie-którym jednak i to wydaje si´ za ma∏o ba∏wochwalcze. Na jednejz pielgrzymek wierni z Polski trzymali olbrzymi transparent: „Ta-tusiu Âw. – kochamy Ci´”. To nie jest grzech – o „tatusiach” Jezusnie wspomina∏. Sugeruj´ wi´c, ˝eby okreÊlenie Ojciec Âwi´ty za-stàpiç formu∏à mniej grzesznà, a za to milszà – TatuÊ Âwi´ty.

XVI. PodsumowanieZa podsumowanie niech pos∏u˝y kilka zebranych wypowiedzi

dajàcych obraz tego, jak Jan Pawe∏ II postrzegany jest na Êwiecie:• Holandia: „Jan Pawe∏ II jest m´˝czyznà, Polakiem i pewnych

spraw nie rozumie. Papie˝ powinien zdawaç sobie spraw´, ˝e sek-sualnoÊç dla zachodnich spo∏eczeƒstw pe∏ni olbrzymià rol´, niemo˝e mówiç, ˝e to nie jest wa˝ne, ˝e sà wa˝niejsze sprawy. Rzymnie daje dobrych argumentów – ludzie ich nie rozumiejà. Kiedytwoje argumenty sà niezrozumiane, trzeba je zmieniç. Holendrzyodnoszà wra˝enie, ˝e ten papie˝ za du˝o mówi o seksie i nie chcàgo s∏uchaç, nawet kiedy naucza pi´knie o sprawach spo∏ecznych,gdy˝ sà zra˝eni przez sprawy seksu” (o. Theo Koster OP, holender-ski dominikanin, „Fronda”, marzec 1998).

• Niemcy: „Jeden z moich niemieckich wspó∏braci powiedzia∏mi, ˝e gdyby wÊród niemieckiego duchowieƒstwa przeprowadziçankiet´, to papie˝a popar∏aby tylko jedna trzecia kap∏anów”(ksiàdz Stanis∏aw Musia∏, jezuita, 1999). Nie mo˝e si´ wi´c wyda-waç dziwnym to, ˝e „papie˝ wyrazi∏ ubolewanie z powodu niew∏a-Êciwych tendencji w niemieckim KoÊciele katolickim” (KAI, ma-rzec).

• Kanada: „U nas to nie jest postaç ani popularna, ani szcze-gólnie szanowana. Krytykujà go publicznie nawet ksi´˝a i bisku-

156

Mariusz Agnosiewicz

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

pi. Oskar˝ajà go o ciasny dogmatyzm i oderwanie od rzeczywisto-Êci, które tylko pog∏´bia obecny kryzys KoÊcio∏a” (pastor RealMurray, 2001).

• Wielka Brytania: „Pontyfikat Jana Paw∏a II rozczarowuje.Mocny i charyzmatyczny papie˝, idealistyczny i inspirujàcy, jedenz najmàdrzejszych ludzi, jacy kiedykolwiek zajmowali to stanowi-sko, wykorzysta∏ swojà si∏´ g∏ównie do wzmocnienia najbardziejkonserwatywnych tendencji w KoÊciele. (...) KoÊció∏ oczekujeobecnie, czasami ze êle skrywanym zniecierpliwieniem, na odej-Êcie papie˝a Jana Paw∏a II. Obecnie oczekuje si´ W∏ocha, jako po-wrotu do czegoÊ znanego, po budzàcej obawy mentalnoÊci krzy-˝owca-Polaka” („The Economist”).

• Stany Zjednoczone: Amerykaƒscy biskupi katoliccy podej-mujà kroki zupe∏nie przeciwne zamierzeniom papie˝a: „Wedleobecnie najcz´Êciej wyznawanych poglàdów orientacja seksualnajest czymÊ danym cz∏owiekowi, a nie b´dàcym konsekwencjà jegoÊwiadomego wyboru. Jako taka – nie mo˝e podlegaç ocenie w ka-tegoriach grzechu, skoro niewiele zale˝y tu od wolnego wyborucz∏owieka” (Biskupi KoÊcio∏a katolickiego w USA, w liÊcie paster-skim apelujàcym o tolerancj´ dla homoseksualistów, opublikowa-nym 1.X.1997 r.).

„Fakty i mity“, nr 45, 2001

157


Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Dlaczego powsta∏a ta ksià˝ka? Czym kierowa∏ si´ jej wydawca? Naszym zamiarem by∏o przede wszystkim krytyczne omówie-

nie dzia∏alnoÊci politycznej i poglàdów Jana Paw∏a II w dziedziniemoralnoÊci i ˝ycia spo∏ecznego. Nie tylko jednak. Niemal tyle sa-mo uwagi poÊwi´ciliÊmy krytyce kultu papie˝a i ludzi ów kultkrzewiàcych: dziennikarzy, intelektualistów, polityków, autoryte-tów spo∏ecznych i zwyk∏ych Êmiertelników, bez których Jan Pawe∏II nie móg∏by prowadziç swojej wojny z ludêmi: z naszà godno-Êcià, wolnoÊcià i rozumnoÊcià.

Szczególnie szkodliwà stronà kultu Jana Paw∏a II, jak zresztàka˝dego innego kultu jednostki, jest naszym zdaniem cenzura.Chroniàc papie˝a przed krytykà, cenzorzy wszelkiej maÊci zamy-kajà nam dost´p do informacji i argumentów wysuwanych przezjego krytyków i przeciwników, czym zuba˝ajà naszà wiedz´ i ro-zumienie Êwiata, naruszajàc tym samym nasze prawo do infor-macji i naszà wolnoÊç.

A krytyków ma polski papie˝ wielu: w kraju i zagranicà, na le-wicy i na prawicy, wÊród intelektualistów, dziennikarzy, polityków,teologów, biskupów, nauczycieli, satyryków, fundamentalistówreligijnych, libera∏ów wszelkiej maÊci i wra˝liwych ludzi przej´-tych losem milionów chorych i g∏odujàcych w Trzecim Âwiecie.

158

Od wydawcy

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Podejmowanym przez spo∏ecznoÊç Êwiatowà próbom ul˝enia cier-pieniom tych nieszcz´Êników Jana Pawe∏ II sprzeciwia si´ z ca∏àbezwzgl´dnoÊcià typowà dla fanatycznych dogmatyków wszyst-kich czasów. To dlatego spory z nim nie zawsze prowadzone sàw sposób wywa˝ony i niekiedy przyjmujà form´ gwa∏townych na-paÊci, w których J.P. II bywa oskar˝any o najgorsze zbrodnie.

Rozumiemy te emocje i zgadzamy si´ z wi´kszoÊcià zarzutów– nie ze wszystkimi jednak. Czasem trudno jest nam zweryfiko-waç ich prawdziwoÊç, kiedy indziej wydajà nam si´ przesadne lubpozbawione znaczenia, jak w przypadku wykrytego przez autorówz „The Seraph” chazarskiego pochodzenia naszego bohatera, czyte˝ faktu, ˝e w ich ocenie Karola Wojty∏a jest Antychrystem.

Nie martwi nas, ˝e – jak sàdzà katoliccy fundamentaliÊci – pa-pie˝ dà˝y do zniszczenia KoÊcio∏a, martwi nas za to, ˝e jak dotàdnie mieliÊmy wielu okazji, by o stawianych mu zarzutach si´ do-wiedzieç. Dlatego wyboru artyku∏ów do naszej ksià˝ki dokonywa-liÊmy przede wszystkim z myÊlà o tym, by przedstawiç mo˝liwienajszerszy ich wachlarz: od powa˝nych krytycznych analiz, doostrej, oskar˝ycielskiej publicystyki.

W ksià˝ce znalaz∏o si´ tak˝e kilka tekstów ˝artobliwych, saty-rycznych. Nie pog∏´biajà one wprawdzie naszej wiedzy o JaniePawle II ani naszego rozumienia tego cz∏owieka, pokazujà jednak,jak wielkà wolnoÊcià cieszà si´ ich autorzy i wydawcy – jak wol-ni sà od wszelkich obaw. Mamy nadziej´, ˝e nasza publikacjaprzyczyni si´ do tego, ˝e i w Polsce mniej b´dzie l´ku: metafizycz-nego – przed karà boskà i zwyk∏ego, codziennego – przed szyka-nami, odrzuceniem i pot´pieniem ze strony innych ludzi.

Andrzej Dominiczak

159

Od wydawcy

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

160

Biedni do zbawienia koniecznie potrzebni

W tej samej serii:

Christopher Hitchens„Misjonarska mi∏oÊç– Matka Teresa w teorii i w praktyce“

James A. Haught„Âwi´ty koszmar – ilustrowana historia mordów i okrucieƒstwreligijnych“

W przygotowaniu:

Paul L. Williams, „Watykan zdemaskowany: pienià-dze, mafia, zabójstwa“. Autor tej Êwietnie napisanej,rzetelnej i sensacyjnej ksià˝ki jest filozofem i wielolet-nim doradcà amerykaƒskich s∏u˝b specjalnych, z któ-rych archiwów korzysta, ujawniajàc machinacje i po-spolite przest´pstwa, w jakie zamieszani byli najwy˝sifunkcjonariusze Watykanu z papie˝ami w∏àcznie w la-tach 1929 – 2002.

W ostatnich rozdzia∏ach autor omawia pontyfikatJana Paw∏a II, krytykujàc polskiego papie˝a, m.in. za je-go przyzwolenie dla wspó∏pracy banku watykaƒskiegoz mafià. Angielski dziennik „The Daily Telegraph“ na-zwa∏ ów bank najwi´kszà na Êwiecie pralnià brudnychpieni´dzy. W ksià˝ce zawarte sà równie˝ rewelacje natemat wspó∏pracy KoÊcio∏a katolickiego z mafià przynielegalnym sk∏adowaniu w Polsce toksycznych odpa-dów przemys∏owych oraz wiele innych bulwersujàcychinformacji.

Papiez 04 02 3/18/05 6:51 PM

Jana Paw∏a II wojna z ludêmihumanizm.net.pl/papiez.pdf · 2019. 12. 18. · ˝ycia...

Documents

Transcript of Jana Paw∏a II wojna z ludêmihumanizm.net.pl/papiez.pdf · 2019. 12. 18. · ˝ycia...