HƢỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ MỘT SỐ …. Nguyễn Văn Thắng PGS.TS. Phạm...

807
1 BY THƢỚNG DN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRMT SBỆNH THƢỜNG GP TREM (Ban hành kèm theo Quyết định s3312/QĐ-BYT ngày 07/8/2015 ca Btrưởng BY tế) Hà Ni, 2015

Transcript of HƢỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ MỘT SỐ …. Nguyễn Văn Thắng PGS.TS. Phạm...

  • 1

    B Y T

    HNG DN CHN ON V IU TR

    MT S BNH THNG GP TR EM

    (Ban hnh km theo Quyt nh s 3312/Q-BYT ngy 07/8/2015

    ca B trng B Y t)

    H Ni, 2015

  • 2

    CH BIN TP

    PGS. TS. Nguyn Th Xuyn

    NG CH BIN

    PGS.TS. L Thanh Hi

    PGS. TS. Lng Ngc Khu

    BAN BIN SON

    GS.TS. Nguyn Gia Khnh

    GS.TS. Trn nh Long

    PGS.TS. Phm Nht An

    PGS.TS. Nguyn Ph t

    PGS.TS. Phan Hu Nguyt Dim

    PGS.TS. Trn Minh in

    PGS.TS. on Th Ngc Dip

    PGS.TS. Khu Th Khnh Dung

    PGS.TS. H S H

    PGS.TS. L Thanh Hi

    PGS.TS. L Th Minh Hng

    PGS.TS.Nguyn Th Qunh Hng

    PGS.TS. V Minh Phc

    PGS.TS. L Tn Sn

    PGS.TS. Nguyn Vn Thng

    PGS.TS. Phm Vn Thng

    PGS.TS. Nguyn Th Diu Thy

    PGS.TS.o Minh Tun

    PGS.TS.Ninh Th ng

    PGS. TS. Bi Vn Vin

    TS. BS. Nguyn Th Hng Giang

    TS.BS. Nguyn Th Vit H

    TS.BS. Nguyn Th Thu H

  • 3

    TS.BS. Trn Th Hng H

    TS.BS. L Th Hng Hanh

    TS.BS. Trn Kim Ho

    TS.BS. Phan Th Hin

    TS.BS. Nguyn Phm Anh Hoa

    TS.BS. Trng Th Mai Hng

    TS.BS. Nguyn Thanh Hng

    TS.BS. Cao V Hng

    TS.BS. Nguyn Th Thanh Hng

    TS.BS. Nguyn Thu Hng

    TS.BS. Bi Ngc Lan

    TS.BS. Phng Tuyt Lan

    TS.BS. Hunh Thoi Loan

    TS.BS. Trn Th Chi Mai

    TS.BS. Nguyn Vn Ngoan

    TS.BS. Phan Hu Phc

    TS.BS. Bi Phng Tho

    TS.BS. Lu Th M Thc

    TS.BS. Dng B Trc

    TS.BS. H Mnh Tun

    TS.BS. T Anh Tun

    BSCKII. Nguyn Th Diu

    BSCKII. Trnh Quang Dng

    BSCKII. L Th Cng Hoa

    BSCKII. Nguyn Th Minh Ngc

    BSCKII. L T Nh

    BSCKII. Phan Huy Thun

    BSCKII. Nguyn Minh Tin

    BSCKII. Trn Kinh Trang

    BSCKII. Trnh Hu Tng

  • 4

    Ths.BS. Nguyn Th Vn Anh

    Ths.BS. L Qunh Chi

    Ths.BS. V Ch Dng

    Ths.BS. L Ngc Duy

    Ths.BS. L Th H

    Ths.BS. L Th Thu H

    Ths.BS. Trn Thu H

    Ths.BS. Trnh Th Thu H

    Ths.BS. Thin Hi

    Ths.BS. Nguyn Thy Hng

    Ths.BS. o Trung Hiu

    Ths.BS. Nguyn Th Mai Hon

    Ths.BS. u Vit Hng

    Ths.BS. Chu Lan Hng

    Ths.BS. Nguyn Mai Hng

    Ths.BS. Nguyn Th Mai Hng

    Ths.BS. Nguyn Ngc Khnh

    Ths.BS. Nguyn Vn Lm

    Ths.BS. Nguyn Ngc Qunh L

    Ths.BS. Trng B Lu

    Ths.BS. Nguyn Kin Mu

    Ths.BS. Quch Thy Minh

    Ths.BS. Thnh Ngc Minh

    Ths.BS. Nguyn Hong Nam

    Ths.BS. Nguyn Trn Nam

    Ths.BS. Thi Thin Nam

    Ths.BS. Cn Th Bch Ngc

    Ths.BS. Nguyn Hu Nhn

    Ths.BS. Giang Trn Phng

    Ths.BS. L Hng Quang

  • 5

    Ths.BS. Phm Th Thanh Tm

    Ths.BS. Phan Thnh Th

    Ths. Tm l Nguyn Th Hng Thy

    Ths.BS. V c Tr

    Ths.BS. Nguyn Th Ngc T

    Ths.BS. H Anh Tun

    Ths.BS. Nguyn Minh Tun

    Ths.BS. Trn Anh Tun

    Ths.BS. Trn Th Hng Vn

    Ths.BS. Nguyn Minh Tr Vit

    Ths.BS. Chu Vit

    ThS.BS. Phng ng Vit

    BSCKI. Bi Vn

    BSCKI. L Nht Trung

    BS. Bch Vn Cam

    BS. Ninh Quc t

    BS. L Th Thu Hng

    BS. Thc Thanh Huyn

    BS. Trn Th Bch Huyn

    BS. Trng Hu Khanh

    BS.Nguyn Thu Vn

    T TH K

    Ths.BS. Trn Vn Hc

    Ths.BS. Nguyn c Tin

    Ths.BS. Ng Th Bch H

    Ths.BS. Trng L Vn Ngc

    Ths.BS. Nguyn c Thng

    BSCKI. Bi Th Hng Hoa

  • 6

    MC LC

    Trang

    Danh mc cc t vit tt 10

    Chng 1. NHI KHOA I CNG 14

    1.Cc thi k pht trin ca tr 14

    Chng 2. HI SC CP CU CHNG C 21

    1. Nhn bit v x tr cc du hiu e da chc nng sng tr em 21

    2. Cp cu c bn 34

    3. Tip cn chn on v x tr bnh nhi kh th 50

    4. Ngng th ngng tim 56

    5. Vn chuyn an ton bnh nhn tr em 67

    6. Nguyn tc tip cn v x l ng c cp tr em 73

    7. X tr vt thng do ngi v sc vt cn 77

    8. X tr ong t tr em 80

    9. Rn cn 85

    10. Sc tim tr em 93

    11. Sc gim th tch tun hon tr em 97

    12. Sc phn v tr em 103

    13. Sc nhim khun 110

    14. Ri lon nc in gii 118

    15. Ri lon kim toan tr em 127

    16. Ri lon Can xi v Ma gi mu 138

    17. Ri lon Natri v Kali mu 143

    18. Nui dng tnh mch cho bnh nhn nng hi sc cp cu 150

    19. Tng p lc ni s 156

    20. Hn m 164

    21. Co git 171

    22. Vim phi lin quan n th my 176

    23. Nhim khun huyt trn bnh nhn t Catheter mch mu 181

    Chng 3. S SINH 185

    1. H ng huyt s sinh 185

    2. Tng ng huyt s sinh 191

    3. Hi chng ht phn su 196

    4. Tng p lc ng mch phi dai dng tr s sinh 201

    5. Vim rut hoi t s sinh 207

    6. Bnh phi mn tnh tr s sinh 213

    7. Cn ng ng mch tr non 218

    8. Vng da tng Bilirubine gin tip 223

  • 7

    9. Bnh mng trong tr non 230

    10.Bnh no thiu oxy thiu mu cc b 233

    11. Suy h hp s sinh 238

    12. Dinh dng qua ng tiu ha cho tr sinh non, nh cn 244

    13. D on, nh gi, iu tr v tin lng tr s sinh c nguy c cao 250

    Chng 4. H HP 258

    1. Vim phi do Virus 258

    2. Vim phi do vi khun tr em 262

    3. Vim phi khng in hnh tr em 266

    4. Kh th thanh qun tr em 269

    5. Trn kh mng phi 272

    6. Vim tiu ph qun cp tr em 275

    7. D vt ng th 279

    8. Vim m mng phi 283

    Chng 5. TIM MCH 286

    1. Tn ti ng ng mch 286

    2. Vim c tim do virus 290

    3. Suy tim huyt 293

    4. Vim m mng ngoi tim 297

    5. Vim ni tm mc nhim trng 303

    6. Chn on v iu tr bnh Kawasaki 311

    Chng 6. TIU HA DINH DNG 316

    1. Tiu chy cp 316

    2. Tiu chy ko di 325

    3. To bn 330

    4. Nhim k sinh trng ng rut tr em 335

    5. au bng chc nng 344

    6. Bnh tro ngc d dy thc qun 349

    7. Xut huyt tiu ha 354

    8. Lot d dy t trng tr em 362

    9. Phc iu tr vim lot d dy Helicobacte Pylori ti bnh vin 366

    10. Bnh suy dinh dng do thiu Protein Nng lng 370

    11. Bnh ci xng do thiu Vitamin D tr em 377

    12. Bo ph tr em 384

    Chng 7. GAN MT 393

    1. Cc nguyn nhn gy vng da mt tr em 393

    2. Teo ng mt bm sinh 399

    3. Tip cn suy gan cp tr em 403

  • 8

    Chng 8. THN TIT NIU 408

    1. Tip cn chn on Protein niu 408

    2. Tip cn chn on i mu 412

    3. Nhim trng ng tiu 417

    4. Hi chng thn h tin pht tr em 424

    5. Bnh Lupus h thng tr em 430

    6. Suy thn cp 437

    7. Bnh thn mn 444

    Chng 9. THN KINH 449

    1. Nhc u tr em 449

    2. Co git do st 455

    3. ng kinh tr em 459

    4. Chy mu trong s tr em 467

    Chng 10. TRUYN NHIM 473

    1. Bnh Chn Tay Ming 473

    2. Vim mng no m 482

    3. Vim no 489

    4. Bnh cm 496

    5. Bnh si 500

    6. Chn on, iu tr st xut huyt Dengue 505

    7. St rt tr em 517

    8. Nhim trng huyt 524

    Chng 11. HUYT HC 534

    1. Tip cn chn on thiu mu 534

    2. Thiu mu thiu st 539

    3. Bnh Thalassemia 543

    4. iu tr suy ty xng mc phi 551

    5. Chn on iu tr xut huyt gim tiu cu nguyn pht tr em 557

    6. Hemophilia 560

    7. Hi chng thc bo mu 564

    8. Thiu mu tn huyt cp 572

    9. Thiu mu tn huyt min dch 579

    Chng 12. UNG BU 586

    1. Bch cu cp dng Lympho 586

    2. Tip cn chn on v x tr khi u c thng gp 595

    3. U nguyn bo thn kinh 602

    4. St gim bch cu ht 612

    Chng 13. NI TIT CHUYN HA DI TRUYN Y HC 617

    1. Suy thng thn tr em 617

  • 9

    2. Tng sn thng thn bm sinh 621

    3. H ng mu nng do cng Insulin bm sinh 626

    4. Toan Xeton do i tho ng 632

    5. i tho nht trung ng 638

    6. Suy gip trng bm sinh 641

    7. Long xng tr em 644

    8. Dy th sm trung ng 648

    9. Tip cn tr chm tng trng chiu cao v iu tr tr

    chm tng trng do thiu ht hormon tng trng 654

    10. Di truyn y hc v chm sc sc khe ban u 660

    11. Tip cn chn on v nguyn tc iu tr cp cu cc ri lon

    chuyn ha bm sinh 663

    12. H ng mu trong cc RLCH bm sinh 668

    13. Toan chuyn ha v toan Xeton

    trong cc bnh ri lon chuyn ha bm sinh 672

    14. Bnh thiu ht Enzym Beta - Ketothiolase 675

    15. Tng Amoniac mu 678

    16. Tng Lactate mu trong cc ri lon chuyn ha bm sinh 683

    Chng 14. MIN DCH D NG KHP 685

    1. Hen ph qun tr em 685

    2. X tr cn hen ph qun cp tr em 694

    3. Nhim trng ti din 700

    4. D ng thc n tr em 710

    5. D ng thuc 715

    6. Vim khp t pht thiu nin 718

    Chng 15. TM THN PHC HI CHC NNG 726

    1. Ri lon tng hot ng gim ch tr em 726

    2. Ri lon t k tr em 731

    3. Ri lon TIC 739

    4. Cc liu php tm l 743

    5. Tm l bnh nhi nm vin 751

    6. Ri lon gic ng tr em 756

    7. Phc hi chc nng tr bi no 760

    PH LC 769

    1. T chc v trang b phng cp cu nhi 769

    2. Nguyn tc s dng khng sinh trong nhi khoa 777

    3. Khong tham chiu cc xt nghim huyt hc 784

    4. Gi tr ha sinh bnh thng 790

  • 10

    T VIT TT

    6MP 6- mercaptopurine

    AFP Alpha feto Protein

    ALL Bch cu cp dng Lympho

    ALNS p lc ni s

    ALOB p lc bng

    BC Bch cu

    BCN Bch cu non

    BCTT Bch cu trung tnh

    BP Bo ph

    BPD Bronchopulmonary dysplasia

    BUN Blood Urea Nitrogen

    CADO French induction regimen consisting of

    cyclophosphamide, adriamycin, vincristine, carboplatin

    CCG Children Cancer Group

    CLD Chronic lung disease

    CMV Cytomegalo Virus

    CO Cyclophosphamide, Vincristine

    COJEC Rapid, platinum- containing induction schedule (CBDCA,

    CDDP, CYC, VCR, VP16)

    CPAP Continuous positive airway pressure

    CRP C Reactive Protein

    CTM Cng thc mu

    BCN au bng chc nng

    DD Dung dch

  • 11

    K ng kinh

    M ng mch

    MC ng mch ch

    MP ng mch phi

    T i tho ng

    TDTE i tho ng tr em

    EBV Epstein- Barr Virus

    ELBW Extreme low birth weight

    FAB French American British

    GCSF Thuc kch bch cu

    GIR Glucose influsion rate

    HA Huyt p

    Hb Hemoglobin

    HC Hng cu

    HCG Hormone Chorionique gonadotrope

    HCTH Hi chng thn h

    HI Hemophilus influenza

    HPQ Hen ph qun

    HSCC Hi sc cp cu

    HSV Herpes simplex Virus

    HVA Homovanillic acid

    IDRF Image Defined Risk Factors

    INPC International Neuroblastoma Pathology Classification

    INRG International Neuroblastoma Risk Group

    INSS International Neuroblastoma Staging System

  • 12

    IVC Inferior Vena Cava

    LTS Life Threatening Symtoms

    MBH M bnh hc

    MIBG Meta- iodobenzylguanidine

    MRD Bnh tn d ti thiu Minimal Residual disease

    MRI Chp cng hng t

    NBTK Nguyn bo thn kinh

    NEC Necrotizing enterocolitis

    NICU Neonate instensive care unit

    NKBV Nhim khun bnh vin

    NKHH Nhim khun h hp

    NKM Nhim khun mu

    NKQ Ni kh qun

    NTT Nhim trng ng tiu

    NTHH Nhim toan h hp

    OMA Opsoclonus-myoclonus-ataxia

    PCR Polymerase chain reaction

    PDA Patent ductus arteriosus

    PPHN Persistent pulmonary hypertension of the Newborn

    PTNSLN Phu thut ni soi lng ngc

    RA 13-cis Retinoic acid

    RDS Respiratory dystress syndrom

    RLCHBS Ri lon chuyn ha bm sinh

    RNA Ribonucleic acid

    RSV Respiratory Syncytial Virus

  • 13

    SDD Suy dinh dng

    SGA Small for gestational age

    SGC Suy gan cp

    SGTTTH Sc gim th tch tun hon

    SHH Suy h hp

    SNK Sc nhim khun

    SPV Sc phn v

    TB Tim bp

    TBS Tim bm sinh

    TC Tiu cu

    TM Tnh mch

    TMC Tnh mch ch

    TMTT Tnh mch trung tm

    TNM Tumor Node Metastase H thng phn loi u hch, di

    cn

    TSB Total serum bilirubin

    TVCH Thot v c honh

    TVCHBS Thot v c honh bm sinh

    TX Ty xng

    VDM Vng da mt

    VIP Vasoactive Intestinal Peptide

    VMA Vanillyl mandelic acid

    VMNM Vim mng no m

    VP- Carbo Etoposide, Carboplatin

  • 14

    CHNG 1: NHI KHOA I CNG

    CC THI K PHT TRIN CA TR

    1. C IM CHUNG

    Tr em khng phi l ngi ln thu nh m l mt c th ang ln ln v

    pht trin. T lc th thai n tui trng thnh tr phi tri qua 2 qu trnh

    chnh.

    Qu trnh tng trng (pht trin v s): do s tng s lng v kch

    thc t bo ca cc m.

    Qu trnh trng thnh v cht (cu trc v chc nng hon chnh dn): do

    s thay i v cu trc ca cc b phn dn n s thay i chc nng t bo.

    Qu trnh ln ln v pht trin ca tr c tnh cht ton din c v th

    cht, tm thn - vn ng v qua nhiu giai on. Mi giai on c nhng c

    im v sinh l v bnh l ring.

    T khi hnh thnh n khi trng thnh (15 - 20 tui) tr em tri qua 6

    giai on pht trin: giai on bo thai, giai on s sinh; giai on nh nhi; giai

    on rng sa; giai on thiu nin; giai on dy th. Cc giai on c c im

    pht trin v nhu cu dinh dng khc nhau.

    2. C IM CA TR QUA CC THI K

    2.1. Thi k bo thai

    Tnh t lc th thai n khi ra i (trung bnh 270 15 ngy) tnh t ngy

    u tin ca k kinh cui cng. Thi k bo thai chia lm 3 giai on:

    - Giai on th thai: ko di khong chng hai tun u ca thai k.

    - Giai on pht trin phi: tun l th hai n th tm

    - Giai on bo thai: t tun th chn n khi sinh

    2.1.1. Giai on th thai v giai on pht trin phi:

    - c im sinh l:

    Giai on ca s hnh thnh v bit ho cc b phn. Phn ln cc giai

    on pht trin cc c quan quan trng din ra trong 12 tun u. Nu c mt

    yu t no lm nh hng n giai on pht trin, c bit thuc hay bc x th

    cc d tt bm sinh s xy ra.

  • 15

    - c im bnh l:

    3 thng u ca thai k l thi k hnh thnh thai nhi. Nu c iu g

    can thip vo s pht trin ca cc c quan trong giai on ny th chng s

    khng sa cha c sau ny

    Trong thi k ny, nu m b nhim cc cht c (thuc hay ho cht),

    hay b nhim virus nh nhim TORCH (Toxoplasmo, Rubeola, Cytomegalovirus,

    Herpes simplex) th tr sinh ra d b d tt.

    2.1.2. Giai on bo thai (tun l th chn n khi sinh)

    - c im sinh l:

    Sau khi phn ln cc c quan c hnh thnh, thi k bo thai dnh

    ht hon ton cho s tng trng v hon chnh cc b phn. Rau thai hnh

    thnh, m nui tr trc tip qua rau thai.

    + Tun th 13 14 thi k bo thai, gii tnh ca thai nhi c th c xc

    nh.

    + Tun th 25 28: Tt c cc c quan b phn ca c th hon chnh v

    y l giai on pht trin chiu di, cn nng ca thai nhi. T thng 3 n thng

    th 6 tr di c 70% chiu di khi .

    + Tun th 37 41: l thi im thai nhi tng trng v trng lng c

    th. Bo thai ln nhanh, c bit ba thng cui thai k t 700g qu II, tng mi

    tun 200g trong qu III.

    + tr khe mnh thng minh th m khng c mc bnh v cn tng

    10 -12 kg trong sut thi gian mang thai.

    S tng cn ca m khi mang thai:

    Thai k

    Qu I

    Qu II

    Qu III

    S cn m tng (kg)

    0-2

    3-4

    5-6

    B khe mnh l b khi sinh ra cn nng trung bnh l 3000gr (2500 -

    3500gr), di trung bnh 50cm (48 -52cm) v khng c d tt bm sinh.

    - c im bnh l: trong giai on ny, dinh dng ca thai nhi c

    cung cp t ngi m qua rau thai. Nu ngi m khng dinh dng hay

    tng cn km hoc m c vn v rau thai th tr sinh ra d c cn nng thp

    lc sinh v t l t vong cao. non d xy ra trong 3 thng cui do rau thai

    khng cn l hng ro vng chc bo v thai na.

  • 16

    2.2. Thi k s sinh: t lc ct rn cho n 4 tun l u.

    2.2.1. c im sinh l

    - S chuyn tip t i sng trong t cung sang ngoi t cung buc tr

    phi c s thay i chc nng ca mt s c quan thch nghi vi cuc sng

    mi nh hot ng ca b my h hp, b my tun hon. Trong cc c quan th

    s thch nghi ca phi l quan trng nht. Nh th tt, h tun hon cng thch

    nghi nhanh chng v h thn kinh nht l v no cng c kin ton.

    - Ngay sau khi ra i, tr bt u th bng phi v vng tun hon chnh

    thc thay cho tun hon rau thai. S thch nghi ca b my tiu ho, gan thn

    bt u cng vi ba n u tin ca tr.

    - B no tr cn non nt nn tr ng nhiu 20gi/ngy do v no trong

    trng thi c ch. Tuy ng nhiu nhng tr bit git mnh khi c ting ng

    mnh. Tr khng t ch c mi ng tc v c mt s phn ng t nhin ton

    thn nh tng trng lc c nh.

    - H tiu ha: nim mc ng tiu ha cha hon thin, cha c men

    tiu bt. Thc n duy nht ca b l sa m hoc sa thay th. Tr bit b m

    ngay t khi sinh ra. Tr khng thch ung nhng cht ng, chua, cay v rt

    thch ngt v vy khng nn cho tr ung nc ng, sa b trc khi b m v

    tr s ch sa m. Tr c kh nng ngi mi sa ca m qua nhn c m

    v tm c v m.

    - Cn nng: tr bnh thng, mi ngy trung bnh tr tng 15gram. Trung

    bnh khi 1 thng tr nng t 3500 kg - 4500 kg. Chiu cao: tng khong 2cm.

    2.2.2. c im bnh l

    - V tr bt u thch nghi vi mi trng bn ngoi nn nhiu yu t c

    th cn tr s thch nghi ca tr v gy t vong cao trong 24h u hoc tun u

    tin sau sinh.

    - Cc bnh l hay gp:

    + Sang chn sn khoa: gy ngt, xut huyt no, gy xng.

    + Glucose mu tr s sinh thp nn cn cho tr b sm sau khi sinh.

    + H thng min dch cn non yu nn tr d b nhim trng nh nhim

    trng rn, phi, no, nhim trng huyt. Tuy vy nh c khng th t m chuyn

    sang nn tr t b cc bnh nh si, bch hu...

    - Cc bnh vng da tng bilirubin t do.

    + Do vy vic sn sc tt nht cho tr s sinh l chm sc tt trong giai

    on trc sinh rt quan trng nhm hn ch vic kh, nhim trng nhm h

  • 17

    thp t vong s sinh. B m phi c khm thai nh k. V sinh cho tr, tr

    sng trong iu kin sch s v sa m.

    2.3. Thi k nh nhi (b m): t 2 thng n 12 thng tui

    - c im sinh l: trong thi k ny tr ln rt nhanh.

    + Cn nng: trung bnh, 6 thng u tr nng gp i cn nng lc sinh

    (khong 5-6kg) v n thng th 12 tr nng gp 3 (trung bnh t 9 kg - 10kg)

    so vi lc .

    + Chiu cao: mi thng tng 2 cm. n 12 thng tr cao gp ri lc sinh

    (trung bnh tr cao t 74cm - 78cm)

    + Vng u: tng 10cm (34+10= 44cm). T chc no tng nhanh t ti

    75% so vi ngi ln (900g).

    + H tiu ha: hon thin dn v khi 4 thng bt u c kh nng tiu

    ho c tinh bt v cc thc phm khc ngoi sa. Tr bt u mc rng

    sa:

    + Cng thc tnh s rng sa = s thng 4.

    Lp m di da pht trin mnh nn trng tr b bm do vy tr cn b

    i hi nhu cu nng lng cao hn ngi ln trong khi chc nng ca b

    my tiu ho cn yu, cc men tiu ho cn km nn d b ri lon tiu ho v

    dn n suy dinh dng nu nui dng khng ng cch. V vy thc n tt

    nht l sa m. Tr cn 120 - 130 calo/kg c th/ngy.

    Cng vi s pht trin mnh v th cht, tr bt u c s pht trin tinh

    thn, tr tu v vn ng.

    + Thn kinh: cng bt u pht trin, tr bt u nhn ra cc vt,

    khun mt. Tp ci ni giao tip vi mi ngi xung quanh, 2 thng hng

    chuyn, 3 thng ci thnh ting, chm ch nhn vo vt c mu , en, trng.

    12 thng bit ch tay vo vt mnh a thch. Phn bit c li khen v cm

    on.

    + Vn ng: tr tp b, ng, i. 3 thng bit ly, 8 thng bit b, 9 thng

    bit hoan h, 12 thng bit i.

    + Ngn ng: 9 thng bt u pht m b, ba, m.

    12 thng pht m c 2 m.

    2.3.1. c im bnh l: sau 6 thng tr d mc cc bnh nhim trng.

    Tr d b tiu chy cp, tiu chy ko di, nn, chn n do chc nng ca

    h tiu ho cha hon chnh nht l tr khng b m. tr c nui bng sa

    m cc ri lon d dy-rut t gp v nh hn tr nui nhn to.

  • 18

    - Tc pht trin nhanh cng h tiu ho km nn tr d b suy dinh

    dng, thiu vitamin, thiu mu. Ngoi ra cc thc n nhn to thng thiu cc

    vi cht cn thit, cc vitamin v t l phn b cc cht khng hp l.

    - Trung tm iu nhit v da ca tr cng cha pht trin y , qu trnh

    c ch v hng phn vn c xu hng lan to nn cc yu t gy bnh u c

    th phn ng ton thn do tr d b h thn nhit hoc st cao co git, phn

    ng no, mng no.

    - Trong 6 thng u tr t b cc bnh nhim trng cp nh si, bch hu...

    do khng th t m (IgG) truyn sang qua rau cn tn ti c th tr.

    - Cng v sau, min dch t m truyn sang gim dn, trong lc h

    thng min dch ca tr hy cn non yu nn tr d mc cc bnh ly nh vim

    phi, vim mng no, bch hu, si. Tr hay b chn thng do ng v bt u

    tp i.

    2.4. Thi k rng sa: (Thi k trc khi i hc)

    T 1n 6 tui. C th chia lm 2 thi k nh: Tui nh tr: 1 - 3 tui, tui

    mu gio: 4 - 6 tui.

    2.4.1. c im sinh l

    Trong thi k ny tr tip tc ln v pht trin nhng tc ln chm hn

    giai on trc. Chc nng vn ng pht trin nhanh, tr bt u i mt mnh

    ri chy, tp v, vit, tr t xc thc n, ra tay, ra mt Tn hiu th hai,

    ngn ng pht trin. Tr bt u i hc. Tr la tui mu gio c c im

    hiu ng. Cc c pht trin mnh nhng trng lc c dui nh hn c gp

    nn tr khng ngi lu c.

    - Cn nng: mi thng tng t 100gram - 150gram. T l m trong c th

    thp nht so vi cc la tui nn nhn tr c v gy m.

    - Chiu cao: mi nm tng 5cm chiu cao. 6 tui tr cao t 105cm -

    115 cm.

    Cng thc tnh chiu cao cho tr > 1 tui:

    X (cm) = 75 + 5 (N -1)

    (X= chiu cao; N= s tui tnh theo nm)

    Vng u bng ngi ln (55cm), t chc no trng thnh bng 100%

    ngi ln.

    - H tiu ha: hon thin, tr mc 8 rng hm

    - Hot ng: tr t m, hot ng nhiu, ham hc hi, thch t lm vic.

    C nhng hot ng giao tip, ham chi hn n.

  • 19

    2.4.2. c im bnh l

    Xu hng bnh t lan to. la tui ny tr cng rt d b cc ri lon

    tiu ho, ci xng, cc bnh v th tng. Trong thi k ny min dch th ng

    t m chuyn sang gim nhiu nn tr hay mc cc bnh nh cm, ho g, bch

    hu, thng b bnh ly do i sng tp th.

    Xut hin cc bnh c tnh cht d ng: hen ph qun, m ay cp, vim

    cu thn cp. Tr hot ng nhiu nn hay b cc tai nn, chn thng, ng c,

    bng...

    2.5.Giai on thiu nin: tui hc ng.

    C 2 thi k: tui hc sinh nh: 7 -

  • 20

    - Chiu cao cng pht trin nhanh hn trong nhng nm u, cn tranh

    th giai on ny tng chiu cao ca tr. Tng t 5-8 cm/nm vi n v 5,5-9

    cm/nm vi nam sau chiu cao tng chm dn. Chiu cao ca n dng li khi

    19-21 tui v nam l 20-25 tui.

    Cn nng p dng cng thc:

    X (kg) = 21 + 4 (N-10)

    (X= cn nng; N= s tui tnh theo nm)

    2.6.2. c im bnh l

    - Trong thi k ny thng xy ra s mt n nh trong cc chc nng ca

    h giao cm - ni tit, nn thng thy nhng ri lon chc nng ca nhiu c

    quan nh hay hi hp, tng huyt p, nhng ri lon v thn kinh: tnh tnh thay

    i, d lc quan nhng cng d bi quan hay c nhng suy ngh bng bt...

    - V bnh tt: giai on ny tr thng t bnh tt hn c, tuy nhin t t

    v cc bnh tm thn li xut hin nhiu .

    Tm li:

    - S ln ln v pht trin ca tr em tri qua 2 giai on c bn bao gm 6

    thi k. Ranh gii gia cc thi k ny khng r rng m thng xen k nhau.

    Ngoi ra cn c mt s yu t tc ng khng nh n qu trnh ln ln v pht

    trin ca tr hoc nh hng n dung mo bnh tt ca tr nh ngoi cnh, mi

    trng sng ca tr (yu t ngoi sinh).

    - Mi mt la tui c c im sinh l v bnh l ring, nu p dng ch

    chm sc v nui dng ng, tr s c mt sc kho tt. Tr cn c s chm

    sc tt ca gia nh, x hi v cch nui dng ng. xc nh tr cht

    dinh dng hay cha cch tt nht l theo di cn nng v khm sc kho ca

    tr mi thng can thip kp thi, trnh hu qu lu di.

    - Do nhim v ca nhng cn b Nhi khoa l phi nm vng nhng c

    im ca cc thi k trn, to iu kin m bo cho s ln ln v pht trin

    ca tr c tt.

    TI LIU THAM KHO

    1.Ti liu ging dy ca b mn nhi Hu (gio trnh ca b mn nhi Hu)

    2. Bi ging Nhi Khoa ca B Mn Nhi- Trng i hc y khoa TP HCM

    (2000).

    3. Bi ging Nhi Khoa tp 1 B Mn Nhi- i hc Y Khoa H Ni (2006).

  • 21

    CHNG 2: HI SC CP CU CHNG C

    NHN BIT V X TR CC DU HIU E DA

    CHC NNG SNG TR EM

    T vong bnh vin thng xy ra trong vng 24 gi u nhp vin.

    Phn ln cc trng hp t vong ny u c th ngn nga c nu tr b bnh

    nng c pht hin sm v x tr ngay sau khi n bnh vin .

    Vic nhn bit cc du hiu e da chc nng sng l mt quy trnh sng

    lc nhanh tr bnh, c th xp tr vo cc nhm sau:

    - Tr c du hiu cp cu cn iu tr cp cu ngay lp tc.

    - Tr c du hiu cn u tin cn c khm u tin trong lc i, phi

    c nh gi v c iu tr khng chm tr.

    - Tr khng cp cu l nhng tr khng nng, c cc du hiu khng

    nm trong 2 nhm trn.

    1.CC DU HIU E DA TNH MNG bao gm:

    * Tc nghn ng th * Suy h hp nng

    * Tm ti trung tm * Cc du hiu sc

    * Hn m * Co git

    Tr c du hiu cp cu cn iu tr ngay lp tc ngn nga t vong.

    Tr c du hiu cn u tin l nhng tr c nguy c t vong cao. Nhng

    tr ny cn c nh gi ngay, khng chm tr.

    2.NHN BIT DU HIU E DA TNH MNG

    Vic nhn bit cc du hiu ny phi c thc hin ni tip nhn bnh

    nhn trong bnh vin, trc khi lm bt k th tc hnh chnh no nh th tc

    ng k khm HOC ngay khi bnh nhn nhp khoa cp cu. Do phi t

    chc mt trnh t bnh nhn khi n vin tun theo. Tr phi c phn loi

    trc khi b m ngi vo phng i. Cn c mt y t nh gi nhanh tnh trng

    tng tr trc khi cn v trc khi lm th tc ng k khm

    2.1. nh gi ban u ng th v th

    Nhn bit du hiu suy h hp

  • 22

    Th gng sc

    Khi mc th gng sc tng ln l biu hin nng ca cc bnh h hp.

    Cn nh gi cc ch s sau y:

    Tn s th

    Cn s dng nhp th nh l cng c nhn nh s thay i lm sng

    tt ln hay xu i.

    Khi c biu hin ri lon nhp th, th nhanh tng thng kh do bnh

    ca phi hoc c cn tr ng th, hoc toan mu. Nhp th chm th hin suy

    yu sau gng sc, tng p lc ni s hoc giai on gn cui.

    Bng 1.Nhp th bnh thng ca bnh nhn theo tui

    Tui Nhp th (ln/pht)

    12

    30 40

    25 35

    25 30

    20 25

    15 20

    Rt lm lng ngc

    Co rt c lin sn, h sn v cc hm c u th hin th gng sc.

    Mc rt lm th hin mc kh th. Khi tr th gng sc lu v suy yu

    i, th du hiu rt lm lng ngc cng mt i.

    Ting n th ht vo, th ra

    Ting th rt th ht vo (stridor) l du hiu ca tc nghn ti vng hu

    v thanh qun. Kh kh gp nhng tr c tc nghn ng h hp di v

    thng nghe thy th th ra.Th th ra ko di cng th hin c tc hp ng

    th di. Mc to nh ca ting n khng tng ng vi nng ca bnh.

    Th rn

    y l du hiu rt nng ca ng th v c trng tr nh b vim

    phi hoc ph phi cp. Cng c th gp du hiu ny nhng tr c tng p

    lc ni s, chng bng hoc vim phc mc.

    S dng c h hp ph

    Cng nh ngi ln, khi cn th gng sc nhiu hn c th cn s dng

    n c c n chm.

  • 23

    Php phng cnh mi

    Du hiu php phng cnh mi hay gp tr nh c suy th

    Th ht ra

    y l du hiu khi thiu oxy nng v c th l du hiu ca giai on

    cui.

    Hu qu ca suy th ln cc c quan khc

    Nhp tim

    Thiu oxy dn n nhp tim nhanh tr ln v tr nh. Tr quy khc v

    st cng lm tng nhp tim, lm cho du hiu ny khng c hiu. Thiu oxy

    mu nng hoc ko di s lm nhp tim chm v l giai on cui.

    Mu sc da

    Thiu oxy mu (do gii phng catecholamine) gy co mch v da nht.

    Tm ti l du hiu nng biu hin giai on cui ca thiu xy mu. Cn phn

    bit vi tm do bnh tim.

    Tri gic

    Tr c thiu oxy hoc tng CO2 mu s kch thch vt v hoc li b. Khi

    bnh nng ln trng thi li b s r rt hn v n mc hn m. Nhng du hiu

    ny c bit c gi tr nhng thng kh thy tr nh.

    nh gi li

    Ch theo di nhp th, mc rt lm, vv... l c nhng thng tin quan

    trng, nhng cha . Cn thng xuyn nh gi li pht hin xu hng

    din tin lm sng ca bnh nhn.

    2.2.Bc u nh gi tun hon (Circulation)

    Nhn bit nguy c suy tun hon

    Tnh trng tim mch

    Nhp tim

    Nhp tim c th tng ln giai on u ca sc do s gii phng

    catecholamin v b li mt dch. Nhp tim, c bit l tr nh, c th rt cao

    (n 220 nhp/pht).

    Bng 2. Nhp tim v huyt p tm thu theo tui

    Tui (nm) Nhp tim (ln/pht) HA tm thu (mmHg)

    12

    110 160

    100 - 150

    95 140

    80 120

    60 - 100

    70 90

    80 - 95

    80 100

    90 110

    100 120

  • 24

    Mch chm bt thng, nhp tim chm, l khi nhp tim t hn 60 ln/pht

    hoc gim nhp tim nhanh chng cng vi biu hin suy gim cp mu. y l

    du hiu nng giai on cui.

    ny ca mch

    C th trong sc nng, huyt p vn duy tr c, du hiu ch im l cn

    so snh ny ca mch ngoi bin v trung tm. Khi khng bt c mch

    ngoi bin v mch trung tm bt yu l du hiu ca sc, v c tt huyt p.

    Mch ny mnh c th gp trong c khi tng th tch tun hon (v d, trong

    nhim khun huyt), cu ni ng tnh mch trung tm (v d, cn ng ng

    mch) hoc khi c tng CO2 mu.

    Du hiu y mao mch tr li (refill)

    Khi thi gian y mao mch tr li ko di hn th hin gim cp mu

    ngoi bin. Khng nn s dng ring l cc du hiu ny nh gi sc hoc

    nh gi mc p ng vi iu tr.

    Huyt p ng mch

    Bng 3. Huyt p tm thu theo tui

    H huyt p l du hiu mun ca giai on cui ca suy tun hon. Khi

    c h huyt p l sp c nguy c ngng tim. Tng huyt p c th l nguyn

    nhn hoc l hu qu ca hn m v tng p lc ni s.

    nh hng ca suy tun hon ln cc c quan khc

    C quan h hp:

    Nhp th nhanh, su nhng khng c co ko lng ngc, l hu qu ca

    toan mu do suy tun hon gy ra.

    Da

    Da m, lnh, nht nht vng ngoi bin l biu hin ca gim cp mu.

    Khu vc da lnh c th gn vng trung tm hn nu suy tun hon tip tc

    nng ln.

    Tui (nm) Huyt p tm thu (mmHg)

    12

    70 90

    80 95

    80 - 100

    90 110

    100 120

  • 25

    Tri gic

    Tr c th kch thch vt v hoc l m, li b n hn m nu c suy tun

    hon. y l hu qu ca gim cp mu no.

    Nc tiu

    Lng nc tiu t hn 1 ml/kg/gi tr v t hn 2 ml/kg/gi tr nh

    nhi l du hiu gim cp mu thn trong sc. Cn khai thc nu c thiu niu

    hoc v niu trong bnh s.

    Suy tim

    Nhng du hiu sau s gi suy th do nguyn nhn tim mch:

    Tm, khng p ng vi oxy

    Nhp tim nhanh khng tng ng vi mc kh th

    Gan to, tnh mch c ni

    Ting thi tm thu/ nhp nga phi, khng bt c mch i

    2.3. nh gi ban u chc nng thn kinh

    Nhn bit nguy c tn thng thn kinh trung ng

    Thiu oxy t chc hoc sc u c th gy ri lon thc. V vy, bt c

    ri lon no xy ra khi nh gi theo ABC cng phi c xem xt trc khi kt

    lun ri lon thc l do nguyn nhn thn kinh.

    Chc nng thn kinh

    Mc tri gic

    C th nh gi nhanh thc ca bnh nhn mt trong 4 mc sau y:

    A: Tnh to (ALERT)

    V: p ng vi li ni (VOICE)

    P: p ng vi au (PAIN)

    U: Khng p ng (UNRESPONSIVE)

    T th

    C nhiu tr mc nhng bnh nng cc c quan c biu hin gim

    trng lc c. Nhng t th co cng nh bc v (tay co, chn dui) hoc mt

    no (tay dui, chn dui) l biu hin tn thng no tr em. Du hiu c cng

    v thp phng tr nh gi v bnh vim mng no.

  • 26

    ng t

    Nhiu loi thuc v tn thng no c th lm thay i kch thc v

    phn x ca ng t. Nhng du hiu ng t quan trng cn tm l: gin ng

    t, ng t khng phn x, hoc ng t 2 bn khng cn xng l nhng du

    hiu tn thng no nng.

    nh hng n h h hp do tn thng thn kinh trung ng

    C nhng kiu th bt thng do tng p lc ni s. Nhng kiu th ny

    c th thay i t mc tng thng kh cho n kiu th Cheyne Stokes hoc

    ngng th. Nhng kiu th bt thng ny bnh nhn hn m chng t c tn

    thng no gia v no sau.

    nh hng n h tun hon do tn thng thn kinh trung ng

    Khi c du hiu chn p hnh no do tt kt thng km theo tng huyt

    p v nhp tim chm (p ng kiu Cushing). y l du hiu ca giai on

    cui.

    2.4. Khm ton thn

    Nhit

    Khi tr c st thng gi n nguyn nhn bnh l do nhim trng,

    nhng cng c th st l do co git hoc rt run ko di.

    Pht ban:

    Khm ton thn tr c th thy cc dng pht ban, t dng mn gp trong

    phn ng d ng; hoc ban xut huyt, t mu trong nhim khun huyt hoc tr

    b xm hi, hoc m ay ln c phng nc gp trong phn ng d ng v mt

    s dng nhim trng.

    3. CCH TIP CN MT TR B BNH NNG

    X tr cp cu mt tr cn phi nh gi nhanh v can thip kp thi. Cc

    bc tip cn mt tr b bnh nng gm:

    1. nh gi bc u

    2. Hi sc

    3. nh gi bc hai v tm nhng vn mu cht

    4. X tr cp cu

    5. n nh v vn chuyn bnh nhn n n v iu tr

    3.1. nh gi bc u v hi sc

    ng th (Airway)

  • 27

    nh gi ban u: nh gi s thng thong ng th theo trnh t:

    Nhn di ng lng ngc v bng

    Nghe thng kh phi

    Cm nhn lung kh th ch c hiu qu khi bnh nhn th t nhin.

    Nu tr ni c hoc khc c chng t ng th thng thong, h

    hp m bo.

    Nu tr t th, ch n cc du hiu khc c th gi tc ng h hp

    trn nh:

    Ting th rt

    Cc du hiu co ko

    Nu khng c bng chng chc chn v s lu thng ca ng th th

    lm k thut n hm v nng cm, sau nh gi li. Nu ng th vn cha

    lu thng th c th tin hnh m ming bnh nhn v thi ngt.

    Hi sc

    Bng cc k thut: nhn, nghe v cm nhn m thy ng th khng

    thng thong th c th m thng ng th bng:

    K thut nng cm v n hm

    iu chnh t th bnh nhn m bo s thng thong

    C th t ni kh qun (NKQ) nu thy cn thit.

    H hp (Breathing)

    nh gi ban u

    ng th thng thong cha chc thng kh y . Thng kh ch

    t c hiu qu khi c s phi hp ca trung tm h hp, phi, c honh v

    cc c lng ngc.

    Hi sc

    S dng oxy lu lng cao (15lt/pht) cho nhng bnh nhn c ri lon

    h hp hoc thiu oxy t chc. Nhng bnh nhn c suy h hp cn c thng

    kh vi oxy qua mt n c van v ti hoc t ng NKQ v cho th p lc dng

    ngt qung.

    Tun hon (Circulation)

    nh gi ban u

    Cc bc nh gi tun hon c m t.

  • 28

    Hi sc

    Tt c cc trng hp suy tun hon (sc) nn c cho th oxy qua mt

    n, hoc qua ng NKQ (nu cn phi t ng kim sot ng th).

    S dng ng truyn tnh mch hoc ng truyn trong xng

    truyn ngay dung dch in gii hoc dung dch keo vi lng dch l 20ml/kg

    v ly cc mu mu xt nghim ngay thi im ny.

    nh gi chc nng thn kinh

    nh gi ban u

    Thiu oxy t chc hoc sc u c th gy ri lon thc. V vy cn

    nh gi theo ABC trc khi xem xt cc ri lon thc l do nguyn nhn thn

    kinh. Thm na, cn lm test ng mu trc bt c tr no c suy gim tri

    gic hoc co git.

    Hi sc

    Nu bnh nhn c ri lon thc mc P hoc U (ch p ng vi

    au hoc khng p ng), phi cn nhc t ng NKQ kim sot ng th.

    iu tr h ng huyt bng dung dch glucoza 10% 2ml/kg. Trc khi truyn

    ng, ly mu xt nghim ng v cc xt nghim.

    3.2. nh gi bc hai v iu tr cp cu

    Ch c thc hin sau khi tin hnh nh gi ban u v iu tr cc

    du hiu e do tnh mng. nh gi bc hai gm hi bnh s, thm khm lm

    sng v lm cc xt nghim c hiu. Do thi gian c hn nn vic tip cn phi

    tp trung vo nhng vn thit yu. Khi nh gi bc hai xong, bc s phi

    hiu hn v bnh ca tr v c chn on phn bit. Vic iu tr cp cu giai

    on ny l ph hp, c iu tr tnh trng chuyn bit (nh hen ph qun) ln

    iu tr hi chng (tng p lc ni s).

    H hp nh gi bc hai

    Cc triu chng h hp thng gp:

    Triu chng

    Kh th

    S mi

    Ho

    Th n o (th rn, th rt, kh kh...)

    Khn ting

    Khng ung c

    au bng

    Du hiu

    Nhp th nhanh

    Co rt lng ngc

    Th rn

    Cnh mi php phng

    Th rt

    Kh kh

    Lp bp thnh ngc

  • 29

    Tm ti

    Co rt lng ngc

    au ngc

    Ngng th

    Khng n c

    Nhp th nhim toan

    Kh qun b y lch

    Ting g bt thng

    Nghe ting ran n

    Xt nghim

    o lu lng nh nu nghi ng hen, chp XQ phi, kh mu ng mch,

    bo ho oxy.

    iu tr cp cu

    Nu nghe thy ting lc sc do ng th c nhiu dch th phi ht m

    di.

    Khi c th rt kt hp vi ho ng ng v kh th nng th ngh n vim

    tc thanh qun nng, iu tr bng kh dung adrenalin 1 5ml v oxy.

    Nu c ting rt nh v tr mt th xem c vim np thanh mn khng, tuy

    nhin bnh ny him gp. C th lin h bc s gy m tr gip. Khng nn

    c cc can thip th bo vo ng th.

    Nu bnh ca tr khi pht t ngt v c tin s sc r th ngh n d

    vt thanh qun. Lm cc bin php tng d vt ra ngoi khng thnh cng th

    phi soi thanh qun gp d vt. Khng c can thip th bo vo ng th.

    Khi cn, lin h vi bc s gy m m kh qun gp.

    Ting th rt xy ra sau khi bnh nhn tim hoc n phi d nguyn th

    ngh n phn v. Cho adrenalin 1 10g/kg, tim bp.

    Nhng tr c tin s hen ph qun, th kh kh, suy h hp nng, lu

    lng nh gim hoc thiu oxy t chc th phi c iu tr bng kh dung cc

    thuc ch vn 2 v ipratropium vi O2.

    i vi tr b nhim toan, cn ly mu lm kh mu v ng mu. iu

    tr nhim toan do i ng bng huyt thanh mn 9 v insulin

  • 30

    Tun hon (Circulation): nh gi bc hai

    Cc du hiu lm sng thng gp:

    Triu chng

    Kh th

    St

    Nhp tim nhanh

    n ung kh

    Tm ti

    Xanh xao

    Gim trng lc c

    Tnh trng ng g

    Mt dch

    Thiu niu

    Du hiu

    Nhp tim nhanh

    Nhp tim chm

    Ri lon nhp v bin mch

    Mu sc v ti mu da bt thng

    Gim HA

    Tng HA

    Ri lon nhp th v bin th

    Gan to

    Phi c ran

    Cc ting thi tim

    Ph ngoi bin

    Tnh mch c ni

    Cc xt nghim

    Ur, in gii , kh mu, XQ phi, in tm , cng thc mu, cy mu.

    iu tr cp cu

    Bolus dch nu bnh nhn sc, khng p ng vi ln bm dch th nht.

    Cn nhc dng thuc vn mch v t NKQ nu phi bolus dch ln 3.

    Cn nhc vic s dng khng sinh TM trong trng hp tr sc nu

    khng c du hiu mt nc v c th l nhim khun mu.

    Nu bnh nhn c ri lon nhp tim th dng phc lon nhp thch hp.

    Nu sc phn v th dng adrenalin TB liu 10mcg/kg v theo phc sc

    phn v.

  • 31

    Thn kinh (disability)

    nh gi bc hai: Cc triu chng thng gp

    iu tr cp cu

    Nu co git ko di, dng phc x tr trng thi ng kinh

    Nu c bng chng ca tng p lc ni s nh mt thc cp tnh, t th

    bt thng hoc phn x vn ng nhn cu bt thng, tr cn c t ng

    NKQ v thng kh nhn to. Cn nhc dng manitol 0,5g/kg tnh mch.

    Nu tri gic gim hoc co git, cn ngh n vim mng no hoc vim

    no v cho cefotaxim/acyclovir.

    Nu tr l m v th yu, cn kim tra ng mu, kh mu, nh lng

    salicylate trong mu. iu tr nhim toan do i ng bng huyt thanh mn

    9 v insulin.

    Nu tr hn m, ng t co nh th ngh n ng c opiate, c th dng

    th naloxone.

    Triu chng

    au u

    Co git

    Thay i hnh vi

    Ri lon thc

    Gim vn ng

    Ri lon th gic

    St

    Du hiu

    Ri lon thc

    Co git

    Kch thc ng t v phn x nh sng

    thay i

    T th bt thng

    Phn x mt no bt thng

    Cc du hiu mng no

    Ph gai th v xut huyt vng mc

    Phn x gn xng thay i

    Tng huyt p

    Mch chm

    Xt nghim

    Ur, G, ng mu, cy mu (c chn lc)

  • 32

    Khm ton thn (exposure)

    nh gi bc hai

    Cc triu chng thng gp

    Triu chng

    Ban d ng

    Sng mi, li

    St

    Du hiu

    Ban hoi t

    My ay

    Ph mch

    iu tr cp cu

    Nu tr c triu chng ri lon tun hon v thn kinh, c ban xut huyt

    th gi c nhim khun huyt hoc vim mng no m, iu tr bng cefotaxim

    v cy mu.

    Nu tr c triu chng h hp, tun hon, c ban m ay hoc ph mch

    th gi c sc phn v, iu tr bng epinephrin 10 mcg/kg tim bp.

    Tiu ho

    Cp cu tiu ho thng gp l sc do mt dch. iu ny d nhn thy

    khi nh gi ban u v tun hon hoc nh gi bc hai v tim mch.V cng

    cn tm loi tr cc du hiu ngoi khoa.

    Bnh s b sung

    Mi trng sng v s pht trin ca tr

    c bit l i vi tr nh v tr nh nhi, hiu bit v qu trnh pht trin,

    tim chng v hon cnh gia nh ca tr rt hu ch. Ngi nh c th nh cc

    bnh mc ca tr.

    Thuc v d ng

    Nu nghi ng tr b ng c th phi quan tm n tin s dng thuc

    nh hoc iu tr trc .

    TM TT

    Cc bc nhn bit cc du hiu e da chc nng sng cho php thy

    thuc chn on v iu tr bnh ca tr trong nhng gi u mt cch thch

    hp. nh gi ban u v hi sc nhm duy tr chc nng sng c bn, nh gi

    bc hai v iu tr cp cu cho php iu tr c hiu hn. Giai on iu tr

    xc nh i hi ngi thy thuc phi lm tng bc, c h thng trnh b

    st nhng du hiu thay i trn lm sng.

  • 33

    TI LIU THAM KHO

    1. Simon Nadal, Nirajan, Suchitra R (2008) Recognition and intial

    Management of Shock Roger textbook of PICU 4th edition William & Willkins,

    p 372- 380.

    2. Advanced Paediatric Life Support: The Practical Approach, Chapter 7

    The structured approach to the seriously ill childFifth Edition Australia and

    New Zealand 2012. , p 207-218

    3. Bebra L, Weinner (2008) Respiratory Distress Texbook of Pediatric

    Emergency Medecine, 4th

    p 553-564.

  • 34

    CP CU C BN

    1. GII THIU

    Cp cu c bn trong nhi khoa l vic p dng chnh xc cc k thut cp

    cu c bn theo kch thc ca tr. Ranh gii gia cc la tui c p dng:

    tr nh nhi (di 1 tui) v tr nh (di 8 tui).

    tr em, nguyn nhn chnh gy suy h hp - tun hon l do thiu oxy.

    V vy, vic cung cp oxy cho tr cn cn thit hn c vic chng rung tht. y

    l iu khc bit chnh so vi phc cp cu p dng cho ngi ln.

    2. NH GI V IU TR

    Sau khi tr c tip cn an ton, nh gi mc tri gic bng

    phng php n gin, tin hnh nh gi v x tr tr theo trnh t A - B - C.

    Trnh t cp cu c bn chung cho tr b ngng th - ngng tim c tm tt

    trong hnh.1.

    Ch : Hng dn ny dnh cho mt hoc nhiu ngi cp cu.

  • 35

    S cp cu c bn

    D Nguy him?

    R Hi : Chu c b sao khng

    S Gi ngi h tr

    A M thng ng th

    B

    Nhp th bnh thng ?

    Thi ngt 2 ln

    C

    Kim tra mch

    Khng qu 10 giy

    Bt u CPR

    15 p tim : 2 ln thi ngt

    D

    Kt ni my shock in

    Chc chn gip ang n

    Tip tc CPR cho n khi tr c p ng

    Hoc nhp th bnh thng

    Thng 4 2011, Hip hi hi sc c v New Zealand dnh cho o

    to cc nhn vin y t.

    Xem s gc ti www.resus.org.au

  • 36

    Tip cn ban u: Danger, Responsive, Send for help (DRS)

    Ngi cp cu khng c mnh tr thnh nn nhn th hai,

    a tr phi c thot khi s nguy him cng nhanh cng tt. Nhng

    vic ny phi c thc hin trc khi tin hnh nh gi ng th.

    Trong trng hp c mt ngi cp cu, nn gi s h tr ngay khi pht

    hin nn nhn khng p ng. Cc bc tip cn c tm tt trong hnh 2.

    D Nguy him?

    R Hi : Chu c b sao khng

    S Gi ngi h tr

    Hnh 2: Tip cn ban u

    Khi c trn 2 ngi tin hnh cp cu th mt ngi s lm cp cu c

    bn trong khi ngi th hai gi cp cu.

    Tr s sinh hoc tr nh, nhn vin cu h c th b a tr ra ni in

    thoi v vn tip tc lm cp cu c bn trn ng.

    Gi in thoi trc

    Trong mt vi trng hp, trnh t trn b o ngc nh trong ngng tim

    do ri lon nhp tim th tin hnh sc in sm c th cu c tnh mng

    tr. Trng hp ny, nu c 2 ngi 1 ngi cp cu c bn, 1 ngi gi cp

    cu. Nu ch c mt nhn vin th nn tin hnh gi trung tm cp cu trc

    v tin hnh cp cu c bn ngay sau .

    Khi ng thit b y t trc khi tin hnh cp cu c bn khi ch c

    mt ngi cu h trong trng hp:

  • 37

    Chng kin mt ngi t ngt ngt xu m khng c du hiu bo trc

    g.

    Chng kin mt tr t ngt ngt xu m tr ny c bt thng v tim

    v khng c nghi ng nguyn nhn do h hp hay tun hon.

    Chu c b sao khng?

    Hi tr: Chu c b sao khng? v kch thch tr nh gi u v lay tay

    tr. Nhng tr nh nhi v tr nh, nu v qu s m khng tr li c, vn c

    th p ng bng cch m mt hoc ku ln nhng ting nh.

    Hnh 3: Nng cm tr nh nhi: t th trung gian

    Hnh 4: Nng cm tr ln

  • 38

    ng th (Airway - A)

    M thng ng th, tr c th hi phc m khng cn can thip g

    thm. Nu tr c li tt v pha sau gy tc nghn hu hng, phi m thng

    ng th bng th thut nga u v nng cm. Tr nh nhi, t c t th

    trung gian, tr ln th t c hi ng ra sau. Tr t tm c mt t th thch

    hp duy tr s thng thong ng th. V vy, khng nn p tr phi

    t th khng thoi mi.

    nh gi s thng thong ng th bng cch:

    NHN di ng ca lng ngc v bng

    NGHE ting th

    CM NHN hi th

    Ngi cp cu nghing u trn mt tr, tai trn mi tr, m trn ming

    tr v nhn dc theo lng ngc tr trong vng 10 giy.

    Trong trng hp khng thc hin c th thut ny hoc c chng ch

    nh do nghi ng chn thng ct sng c, c th dng th thut n hm. Dng

    2 - 3 ngn tay t di gc hm 2 bn v y hm ra pha trc. Phng php

    ny d thc hin hn nu khuu tay ngi cp cu t trn vng mt phng m

    tr ang nm. u tr c th nghing nh v mt bn.

    Hnh 5: n hm tr nh nhi v tr ln

  • 39

    nh gi s thnh cng hay tht bi ca bin php can thip bng cch

    dng k NNG NHN, NGHE v CM NHN.

    Ch : trong trng hp c chn thng, bin php an ton nht l n

    hm nhng khng nga u.

    Th (B)

    Nu p dng cc bin php m thng ng th m tr vn khng th

    li trong vng 10 giy th nn bt u thi ngt.

    Cn thi ngt 2 ln

    Trong khi gi thng thong ng th, tin hnh thi ngt theo phng

    php ming ming cho tr ln hoc c ming v mi cho tr nh.

    Hnh 6: Thi ngt ming - ming v mi tr nh nhi

    Thi chm 1-1.5 giy v lm cho lng ngc di ng nh mc bnh

    thng, nu thi qu mnh s gy bng chng v tng nguy c tro ngc

    dch d dy vo phi. Gia 2 ln thi, ngi cp cu ht th cung cp c

    nhiu oxy cho nn nhn hn.

    Do cc tr em c kch thc ln nh khc nhau nn ch c th a ra

    mt hng dn chung lin quan n th tch v p lc thi ngt nh sau :

    Ch dn chung v thi ngt

    Lng ngc di ng theo nhp thi ngt.

    p lc thi ngt c th cao hn bnh thng v ng th nh.

    Nhp thi ngt chm vi p lc thp nht mc c th c lm

    gim chng bng (do hi i thng vo d dy).

    n nh vo sn gip lm gim kh vo d dy.

  • 40

    Nu lng ngc vn khng n thng do khng p dng chnh xc cc k

    thut m thng ng th. Do , t li t th u tr v tip tc thc hin thi

    ngt. Nu vn khng c kt qu th nn n hm. Mt ngi cp cu c th va

    n hm, va thi ngt. Nu c hai ngi cp cu mt ngi s m thng ng

    th, mt ngi tin hnh thi ngt. Thc hin 2 ln thi ngt, ch xem tr c

    ho hay c p ng li hnh ng ca bn hay khng. S p ng l mt phn

    ca nh gi du hiu sinh tn c m t di.

    Khi t li t th u tr v n hm m vn khng c kt qu th phi

    nghi ng c d vt lm tc nghn ng th. Cn tin hnh cc phng php

    ph hp khc.

    Tun hon (C)

    Ngay khi ang tin hnh phng php thi ngt phi ch n tun

    hon.

    nh gi:

    Tun hon khng y c xc nh khi khng c mch trong vng 10

    giy hoc khi c mch nhng mch chm. ngi ln v tr em c th bt

    mch cnh nh gi, tuy nhin bt mch trong vng 10 giy l vn kh.

    V vy khi vng mt ca cc du hiu sinh tn (c ng, ho hoc nhp th bnh

    thng) l ch nh u tin ca p tim.

    tr nh c th bt mch cnh hoc mch bn cn tr nh nhi, do c

    ngn v bo nn bt ng mch cnh tay v ng mch i (hnh 7).

    Hnh 7. Bt mch cnh tay

  • 41

    Bt u p tim ngoi lng ngc khi:

    Khng c du hiu ca s sng.

    Khng c mch.

    Mch chm (t hn 60 nhp/pht vi du hiu ti mu km)

    Trong trng hp khng c du hiu ca s sng p tim c th c tin

    hnh ngay, nu trong trng hp bn khng chc chn l nhp tim trn 60

    nhp/pht trong 10 giy th vic p tim khng cn thit cng khng gy tn

    thng.

    Nu c mch vi tn s v du hiu ti mu tt m tr vn ngng th

    th phi tip tc thi ngt cho n khi tr th li.

    p tim ngoi lng ngc

    t tr nm nga trn mt phng cng t c kt qu tt nht. tr

    nh nhi c th s dng bn tay ngi cp cu to mt phng ny.

    Do kch thc tr khc nhau nn thng thng tr nh nhi (8 tui) c th s dng k thut dng cho ngi

    ln v iu chnh cho ph hp vi kch thc ca tr. p tim su xung khong

    1/3 b dy lng ngc ca tr.

    V tr p tim thng nht cho mi la tui l : Mt phn hai di xng

    c

    Tr nh nhi

    Vi tr nh nhi: p tim c hiu qu hn khi s dng k thut 2 tay m

    vng quanh ngc (hnh 8). Phng php ny ch c th p dng khi c 2 ngi

    cp cu v cn phi c thi gian t li t th m thng ng th.

    Hnh 8 : p tim tr nh nhi - k thut 2 tay vng quanh ngc

  • 42

    Mt ngi cp cu c th s dng phng php 2 ngn tay. Mt tay cn

    li gi thng ng th (Hnh 9).

    Hnh 9: p tim tr nh nhi : K thut 2 ngn tay

    Tr nh:

    Dng gt bn tay ca mt tay p ln xng c na di xng c,

    nng cc ngn tay chc chn khng n vo xng sn tr, v tr ca bn

    thng trc vi ngc a tr v cnh tay thng.

    Tr ln:

    Dng c hai tay vi cc ngn tay kho li vi nhau v p su t nht 1/3 b

    dy lng ngc (Hnh 11).

    Hnh 10: p tim tr nhi Hnh 11: p tim tr ln

  • 43

    Hi sc tim phi lin tc

    Tn s p tim cho tt c cc la tui l 100 ln/pht, t l 15 ln

    p tim : 2 ln thi ngt. Nu khng c s gip , phi lin lc vi trung

    tm cp cu sau CPR 1 pht.

    Phi cp cu c bn khng ngng cho n khi tr c c ng v th c.

    p tim nn thc hin ng tc nhanh v mnh, su t nht 1/3

    b dy lng ngc vi t l p tim 100 chu k/pht v hn ch ngng p

    tim.

    Khng cn kim tra li v tr p tim sau mi ln thng kh.

    K thut hi sc tim phi cho tr nh nhi v tr nh c tm tt

    trong Bng 1.

    Bng 1: Tm tt cc k thut cp cu c bn tr em

    Tr nh nhi v tr nh Tr ln

    ng th

    T th u nga Trung gian Nga u

    Nhp th

    Nhp th ban u 2 2

    Tun hon

    Bt mch Mch cnh tay hoc mch i ng mch cnh hoc

    mch i

    V tr p tim Na di xng c Na di xng c

    K thut 2 ngn tay hoc 2 ngn ci

    15/2

    Mt hoc hai tay

    T l p tim/thi ngt

    S dng my chng rung t ng bn ngoi tr em

    Trong 1 s trng hp c th dng my chng rung t ng bn ngoi

    trong ngng tim tin pht v cng vi vic nhn vin c hun luyn c th

    d dng s dng nhng ni cng cng nh sn bay, t hp thng mi.

  • 44

    T th hi phc

    Tr nn c t t th m bo duy tr c thng thong ng th,

    c th theo di v tip cn c v m bo an ton, lu cc im d b p.

    Xc nh tui

    Ch cn xc nh nhm tr nh (< 1 tui) v tr ln hn (t 1 tui tr ln).

    T l p tim thng kh

    Nu thi gian p tim di hn trong lc tin hnh cp cu th p lc ti

    mu vnh s tng hn. T l p tim / thi ngt 15:2 l ph hp cho mi la tui .

    Cc mc nhn vin cu h

    Nhng ngi chng kin thng khng mun thc hin cp cu c bn

    v h s lm sai v v lo lng khi phi tin hnh hi sc ming - ming vi

    ngi l. Khi s dng ngi cu h trc tip, t l p tim/thng kh 30/2 c

    khuyn dng c ngi ln v tr em. Khi c mt nhn vin y t cng c th

    tin hnh vi t l ln 30 ln p 2 ln thi ngt cho tr em, nu h gp kh khn

    khi chuyn t p tim sang thi ngt. Trong trng hp ngi cp cu khng th

    tin hnh h hp nhn to ming ming h phi tin hnh p tim.

    3. CP CU C BN V NGUY C NHIM TRNG

    C t thng bo v bnh truyn nhim do thi ngt ming ming, nu

    nhim no m cu, nn s dng khng sinh d phng cho ngi cp cu,

    lao cng c th ly qua CPR v vy phi c bin php phng h. HIV, vim gan

    B khng c thng bo ly truyn qua ng ming ming.

    Cn thn trng khi tip xc vi cc cht nh mu, dch tit m o, dch

    no tu, dch mng phi, dch mng bng v dch i, vi c nhng dch c th

    cha mu. Gc hoc cc vt liu c l t trn ming nn nhn thng khng

    c hiu qu trong trng hp ny.

    D bp b dng thc hnh cha c biu hin l ngun ly nhim, v

    sinh thng xuyn vn phi c tin hnh theo ch dn ca Nh sn xut. T

    l nhim khun khc nhau tu theo tng nc nn ngi cp cu phi nhn

    thc c nguy c ly nhim a phng mnh.

    4. TR B D VT NG TH

    Thng gp la tui tin hc ng, chn on him khi r rng, nghi

    ng khi tr khi pht vi cc du hiu suy h hp t ngt, ho, nn o v th

    rt. Phn bit vi vim np thanh mn v vim thanh qun.

  • 45

    Nhng tr b tc nghn ng th do nhim khun hoc nghi ng

    nhim khun v nhng tr tc nghn khng r nguyn nhn nhng vn t th

    cn c a ngay ti bnh vin.

    Nhng phng php vt l lm thng ng th c m t sau y ch

    nn tin hnh nu:

    1. D vt ng th c chn on r (c chng kin hoc nghi ng

    nhiu), tr khng ho c v kh th tng dn, mt thc hoc xut hin

    ngng th.

    2. T th nga u/nng cm v n hm lm thng ng th khng

    c kt qu tr ngng th.

    Nu tr ho c th nn khuyn khch tr ho. Khng nn can thip, tr

    khi ho khng c hiu qu (ho yu) hoc a tr mt thc. Ho c hiu qu

    c nhn ra bi cc du hiu : tr c th ni, khc hoc th gia nhng ln ho.

    Tr vn tip tc c nh gi v khng nn tr mt mnh. Cc can thip ch

    tin hnh khi tr ho khng hiu qu, tr khng th khc, ni, th hoc nu tr

    tm v dn mt thc. Hy gi h tr v bt u cc can thip cho tr.

    Hnh 12. Trnh t x tr mt tr sc

    nh gi

    Ho khng hiu qu Ho c hiu qu

    Tnh Bt tnh

    V lng 5 ln M thng

    ng th

    p ngc hoc

    bng 5 ln

    2 nhp thi

    ngt

    nh gi v tip

    tc th thut

    CPR 15 : 2

    Kim tra d vt

    Khuyn khch ho

    H tr v tip tc

    nh gi

  • 46

    Tr nh nhi

    n bng tr nh nhi c th gy chn thng ni tng. V vy, la tui

    ny nn phi hp ng tc v lng v n ngc loi b d vt.

    t tr dc theo cnh tay ngi cp cu, u thp, ngi cp cu t tay

    dc ln i mnh, bn tay gi vo cm tr gip cho ng th c m ra v

    t tr t th trung gian v dng gt bn tay cn li v ln lng tr 5 ln.

    Nu d vt khng bt ra, lt ngc tr li, t nm dc trn i vn t

    th u thp. n ngc 5 ln ti v tr p tim vi tn sut 1 ln/giy. Nu tr qu

    ln khng s dng c k thut 1 tay nh m t trn th t tr nm

    ngang trn i ngi ngi cp cu v lm cng bin php. K thut ny c

    m t Hnh 13 v Hnh 14.

    Hnh 13: V lng tr nh nhi

    Hnh 14 : n ngc tr nh nhi

  • 47

    Tr ln

    S dng k thut v lng v n ngc nh tr nh nhi loi b d vt,

    n bng c th gy ra chn thng bng.

    Hnh 15: V lng tr nh

    t tr nm nga, v tr n ngc tng t v tr p tim nhng t l mt ln

    trong mt giy, tin hnh p tim

    5 ln nu d vt vn khng ra c. Nu d vt ra c, nh gi cc du

    hiu lm sng, c th vn c mt phn ca d vt cn li trong ng th. Mi

    ln th nhn vo ming tr xem cn d vt hay khng v loi b d vt nu nhn

    thy. Ch khng y d vt xung v trnh lm tn thng m mm. Nu d

    vt c loi b , nhng nn nhn khng th vn tip tc thng kh h tr

    hoc c thng kh v n ngc nu tr khng c du hiu ca s sng.

    Nu tr th c hiu qu t tr t th hi phc v tip tc theo di nn

    nhn.

    Tr nh b hn m hoc tr ln c d vt ng th gy chn p

    Ku h tr

    t tr nm nga trn nn cng.

    M ming a tr v th ly nhng d vt nhn thy c ra.

    M thng ng th v th h hi thi ngt 2 ln, m thng li ng

    th nu lng ngc khng di ng sau khi thi ngt.

    Bt u p tim k c khi thi ngt khng c tc dng.

    Tip tc tin hnh cp cu c bn trong 1 pht, sau gi h tr li

    nu cha thy ai n.

  • 48

    H hi thi ngt li, xem li trong ming tr c d vt g nhn thy c

    khng v ly d vt ra ngoi, cn cn trng khng y d vt vo su hn v

    trnh lm tn thng m mm.

    Khi gii thot c tc nghn d vt, nn nhn vn cn c thng

    kh tip tc nu cha t th c hoc cn tin hnh ng thi c thng kh

    v p tim nu cha thy du hiu hi phc ca tun hon.

    Nu tr t th c, cho tr nm t th hi phc v tip tc theo di

    tr.

  • 49

    5. TNG HP

    D Nguy him?

    R Hi : Chu c b sao khng

    S Gi ngi h tr

    A M thng ng th

    B

    Nhp th bnh thng ?

    Thi ngt 2 ln

    C

    Kim tra mch

    Khng qu 10 giy

    Bt u CPR

    15 p tim : 2 ln thi ngt

    D

    Kt ni my shock in

    Chc chn gip ang n

    Tip tc CPR cho n khi tr c p ng

    Hoc nhp th bnh thng

    Hnh 18. Ton cnh th t tin hnh cp cu c bn khi c ngng tim phi

  • 50

    TIP CN CHN ON V X TR BNH NHI KH TH

    Kh th l biu hin thng gp trong cp cu nhi khoa, nguyn nhn gy

    ra kh th gm 3 loi chnh: Kh th do tc nghn ng th, kh th do bnh

    tim phi v kh th do bnh l ngoi tim phi (thn kinh, chuyn ho.). Cch

    tip cn v x l chung trc mt bnh nhn kh th gm:

    1.NH GI V CP CU BAN U

    Vic nh gi v x l u tin theo th t A, B, C, D, E:

    1.1.ng th: (A)

    1.1.1. nh gi

    S dng k nng: Nhn - Nghe - Cm nhn nh gi s thng thong

    ng th: (Nhn: S di ng ca lng ngc, bng. Nghe: ting th v cm

    nhn: hi th ca bnh nhn).

    Nu tr cn c th ni c, khc c r, th ng th thng.

    Nu lng ngc di ng km, khng c khng kh lu thng chng t ng

    th tc hoc tr suy th nng.

    Nu c ting rt thanh qun (Stridor) ngh n tc ng h hp trn.

    1.1.2. X l

    - Lm th thut m thng ng th: Nga u- nng cm hoc n- nng

    gc hm.

    - t canuyn ming - hng hoc mi hng.

    - t ng ni kh qun (NKQ) nu cc x tr trn tht bi.

    - Trong mt s trng hp cn thit c th phi chc catheter qua sn

    nhn gip hoc m kh qun.

    1.2. Th: (B)

    1.2.1. nh gi: nh gi xem bnh nhn th c m bo khng da vo:

    a. Th gng sc

    - S co rt: y l du hiu thng gp trong kh th, khi c biu hin s

    rt lm trn xng c th thng c tc nghn ca ng h hp trn.

    - Tn s th: tng khi c kh th, nhng khi tn s th gim xung ri

    chm li l du hiu nng ln.

  • 51

    - Ting th rt trong th th vo (Stridor) biu hin tc nghn ng h

    hp trn, ting kh kh trong th th ra biu hin trong tc nghn ng h hp

    di (hen, vin tiu ph qun).

    - Th rn: thng gp trong kh th tr s sinh.

    - S dng c h hp ph mi ln th.

    - Cnh mi php phng.

    - T th ca tr: khi b kh th tr thng tm mt t th thch hp lm

    gim s kh th - nht l trong khi kh th do tc nghn (d tt, vim thanh

    qun, hen, vim np thanh mn).

    - Khi bnh nhn c biu hin kit sc, (gim s gng sc, tn s th gim,

    gim thng kh hai phi) bo hiu bnh nhi ang trong tnh trng nguy kch.

    a. Hiu qu ca th

    - Nghe ting th: nh gi thng kh ca hai bn phi v ng th.

    - S dn n ca lng ngc v di ng ca bng (nht l tr nh).

    - bo ho oxy mch mu (s dng pulse oximeter)

    - Biu hin phi cm (gim, mt r ro ph nang, di ng lng ngc gim

    hoc khng di ng). bo ho oxy

  • 52

    - ny ca mch

    - Thi gian tr v ca mu mao mch.

    - Huyt p.

    Khi huyt p h l du hiu nguy kch.

    d. nh hng ca tun hon ln c quan khc

    Nhp th v kiu th.

    Mu sc da v thn nhit: Biu hin tm ti trung ng khng ci thin khi

    cho bnh nhn th oxy lu lng cao l gi bnh nhn mc bnh tim bm sinh

    c shunt phi tri.

    Tnh trng tinh thn kinh

    Lng bi niu

    e. Du hiu suy tim: bnh nhn c th kh th do bnh ca tim c suy tim.

    Tn s tim nhanh, c th c: nhp nga phi, nghe tim c ting thi.

    Tnh mch c ni (t thy tr b m)

    Nghe phi c ran m

    Gan to

    1.3.2 X tr

    Tt c cc bnh nhn c biu hin suy tun hon (sc), cn phi c

    cung cp oxy lu lng cao: (mi, mt n, ng ni kh qun).

    Truyn dch hi phc khi lng tun hon (dung dch in gii hoc

    dung dch cao phn t: 20ml/kg), tr trng hp bnh nhn c du hiu suy tim.

    Ly mu lm mt s xt nghim cn thit: cng thc mu, in gii ,

    ur, creatinin, nhm mu, kh mu, cy mu

    1.4. Tinh, thn kinh: (D)

    1.4.1. nh gi

    nh gi tri gic ca bnh nhn da vo thang im AVPU (tnh - p

    ng vi li ni - ch p ng vi au - khng p ng). Khi bnh nhn ch

    p ng vi kch thch au, th cn thit phi c nhng bin php tr gip v

    h hp.

    Khm ng t: kch thc phn x.

    Co git t th nm ca tr (khi b suy th tr thng t th gim trng

    lc).

  • 53

    Khi bnh nhn c gim tri gic hoc c co git th bt buc phi nh

    lng glucose mu.

    1.4.2. X l

    Bnh nhn b gim tri gic, khng hoc ch p ng vi kch thch au

    cn phi t ng ni kh qun m bo s thng sut ca ng th.

    Bnh nhn nghi ng gim glucose mu cn tim dung dch glucose 10%

    hoc 20% vi liu lng 0,5g/kg (trc phi ly mu nh lng ng

    mu).

    S dng lorazepam tim tnh mch hoc diazepam bm, tht hu mn khi

    bnh nhn b co git.

    1.5 Khm ton thn: (E)

    Ch ly nhit c th: nu st th gi tr c th b nhim khun (tuy

    vy khi khng b st cng cha loi tr c nguyn nhn ny).

    Pht hin ban trn da: nu l ban sn m ay phi nghi ng tr b

    phn v.

    2. CHN ON NGUYN NHN

    ng thi vi vic nh gi v cp cu ban u cn phi hi bnh s ca

    tr, t nht l trong 24 gi trc khi tr c cp cu. Kt hp vi kt qu cc

    xt nghim c c, vic chn on nguyn nhn kh th c th da vo cc

    triu chng dn ng theo s di y:

  • 54

    S 1. Chn on nguyn nhn kh th

    Kh th do tc nghn

    ng th

    (Kh th chm)

    Kh th th th vo km

    ting rt (Stridor)

    Kh th th th ra km

    theo th kh kh

    Kh th c hai th

    Kh th + Hi chng xm

    nhp

    Kh th thanh qun

    Kh th do ph qun (hen

    ph qun)

    Kh th kh qun

    Kh th d vt ng th

    Kh th do

    Tim , phi

    (Kh th

    nhanh)

    C suy

    tim

    Nhp tim nhanh Khng bt c

    mch bn

    Hp eo ng

    mch ch

    Tnh mch c ni Nhp tim rt

    nhanh

    Nhp nhanh

    kch pht trn

    tht Gan to Tim c ting phi,

    tng gnh phi

    Tim bm sinh c

    shunt phi - tri

    Tim to

    (XQ)

    Bnh cnh

    nhim trng

    Vim c tim

    Khng c suy

    tim, c biu hin

    thng tn phi

    v mng phi

    Th kh kh ran lan

    ta th th ra lng

    ngc cng

    Vim tiu

    ph qun

    Ran m nh

    ht + st ()

    Vim phi

    G c vng thp, g

    vang mt bn phi

    Trn dch, trn

    kh mng phi

    Khng c du hiu tn

    thng tim phi (tr

    ng ng th )

    C du hiu thn kinh

    km theo

    Lit h hp

    Lng ngc bin dng D dng lng ngc

    Kh th do

    ngoi Tim ,

    phi (khng

    c du hiu

    gng sc)

    Tng thng kh

    Try mch

    Thiu mu

    Chy mu Thiu mu cp

    St cao Du hiu

    nhim trng

    Nhim khun mu

    Nhim khun nng

    Mt nc a chy

    cp Vim d dy rut

    i nhiu,

    tng ng

    huyt

    i tho ng,

    nhim toan

    Nhim toan

    n thun

    Ng c cp (Salicylat)

    Bnh chuyn ha (t gp)

    Gim thng

    kh

    Ri lon

    tri gic

    Du hiu

    thn kinh

    Nguyn nhn

    trung ng

    Chn thng s

    no Trng thi ng kinh

    Tn thng h thn

    kinh TW

    Ng c

    Ngt th, du hiu kit sc

  • 55

    3. NH GI LI V IU TR CP CU THEO NGUYN NHN

    Sau bc cp cu v nh gi ban u, tnh trng bnh nhn tm n nh,

    nguyn nhn kh th c xc nh (da vo cc triu chng dn ng xem

    s 1). Bnh nhn cn phi c khm, nh gi li t m hn. Lc ny mt s

    xt nghim mu, cn lm sng (X- quang, in tm , kh mu) cn c

    lm thm gip cho vic chn on, iu tr v theo di bnh nhn theo

    nguyn nhn.Tuy vy, trong giai on ny bnh nhi vn lun c gim st cc

    chc nng sng (h hp, tun hon, tinh thn kinh, thn nhit) nu c ri lon

    no th phi tin hnh nh gi v iu tr cp cu ban u li.

    3.1 iu tr cp cu

    - Nu nghe thy c lc xc trong ming bnh nhn: ng th c

    nhiu cht dch tit, i hi phi ht sch.

    - Nu bnh nhn c th rt thanh qun (Stridor) km vi ting ho ng

    ng v biu hin suy th nng th chng t ng h hp trn b tc nghn c

    th do vim thanh qun nng, cn phi cho bnh nhn th kh dung adrenalin

    (5ml adrenalin 1:1000 ).

    - Nu bnh nhn c ting th rt thanh qun nh nhng tnh trng chung

    ca tr rt nng (st, suy th, tit nhiu nc bt) c kh nng tr b vim np

    thanh qun cn: cho khng sinh, corticoid v mi ngi c kinh nghim t ng

    ni kh qun cp cu. Tn trng t th thch nghi ca tr, khng lm cho tr s

    hi.

    - Din bin bnh t ngt, c tin s ca hi chng xm nhp phi ngh

    n nguyn nhn d vt thanh qun. Nu s dng quy trnh x l i vi tr b

    sc khng thnh cng th phi tnh n vic ni soi thanh qun cp cu.

    - Th rt thanh qun xy ra ngay sau ung hoc tim thuc phi ngh n

    nguyn nhn phn v. Tim bp adrenalin 10g/kg.

    Bnh nhn c tin s hen ph qun hoc th kh kh c suy th nng -

    lu lng nh gim v/hoc thiu oxy th cho kh dung ventolin v Ipratropium

    vi oxy. tr b m c th do vim tiu ph qun th ch cn th oxy.

    3.2. iu tr n nh tnh trng v vn chuyn an ton bnh nhn

    Sau bc iu tr cp cu, tnh trng bnh nhn tm n nh vn phi

    thng xuyn gim st nh gi bnh nhn, vic quyt nh tip theo (chuyn

    hi sc tch cc, chuyn iu tr chuyn khoa hay chuyn vin) ph thuc vo

  • 56

    tnh trng bnh nhn v iu kin ca c s y t tip nhn bnh nhn ban u.

    Trn nguyn tc khi chuyn bnh nhn phi an ton, m bo ba yu t an ton

    ca bnh nhn: bnh nhn phi c n nh chc nng sng (ng th, th,

    tun hon), lin h cht ch vi ni bnh nhn s chuyn n, tip tc duy tr

    chc nng sng ca bnh nhn trong sut qu trnh vn chuyn (Xem bi vn

    chuyn an ton bnh nhn).

    NGNG TH NGNG TIM

    1. I CNG

    tr em ngng th thng l hu qu ca tnh trng suy h hp cp.

    Ngng tim thng sau ngng th.

    No s b tn thng khi ngng th ngng tim trn 4 pht v nu trn 10

    pht thng t vong, nu sng s li di chng no nng n. V th khi ngng

    th ngng tim cn nhanh chng cung cp oxy v mu cho no.

    C 2 loi hi sc:

    Hi sc c bn: hi sc ti hin trng, khng c dng c

    Hi sc tin b: hi sc thc hin ti c s y t hoc trn xe cu thng

    vi dng c, thuc cp cu

    2. HI SC C BN

    2.1 Chn on ngng th ngng tim

    - Hn m: lay gi khng tnh

    - Lng ngc khng di ng

    - Khng c mch trung tm

    2.2 Hi sc c bn

    Thc hin ti ni xy ra tai nn ngoi bnh vin

    Nguyn tc: nhanh v theo th t A, B, C

    Thng ng th (Airway)

    Thi ngt (Breathing)

    n tim ngoi lng ngc (Circulation)

    Cc bc thc hin theo th t u tin:

  • 57

    a. Lay gi, ku gip

    - Lay gi bnh nhn

    - Nu khng p ng l hn m, nghi ng ngng th ngng tim khi hn m

    v ku gi ngi gip

    b. Thng ng th

    - Nga u nng cm, nu nghi chn thng ct sng c th dng phng

    php n hm v c nh c trnh di lch ct sng c

    Trong trng hp hn m th cc c vng c mt trng lc gy chn p

    tc ng th

    - Ly d vt nu c:

    + Th thut v lng n ngc: s sinh, nh nhi

    + Th thut v lng: tr ln

    Khng dng tay mc m d vt v c th y d vt vo su hn v lm

    tn thng nim mc ming hu

    c. Quan st di ng lng ngc v nghe cm nhn hi th

    - Lng ngc khng di ng

    - Khng cm nhn c hi th BN

    d. Thi ngt

    - Thi ngt 5 ln t c 2 nhp c hiu qu

    Thi c hiu qu khi thy lng ngc nh ln khi thi

    e. Bt mch trung tm

    - S sinh, tr nh: mch cnh tay, mch bn

    - Tr ln: mch c, mch bn

    Nu c mch trung tm th tip tc thi ngt

    Khng c mch trung tm trong vng 10 giy Ngng tim n tim

    ngoi lng ngc.

    f. n tim ngoi lng ngc

    - V tr n tim cho mi la tui: di xng c

    - n su 1/3 b dy lng ngc

    - Tr s sinh nh nhi (di 1 tui):

    - K thut: 2 ngn ci hoc 2 ngn tay

    Ngng th

  • 58

    Hnh 1: n tim 2 ngn tay

    - Tr ln (Trn 1 tui):

    - K thut: 1 bn tay ( 1- 8 tui)

    2 bn tay (> 8 tui)

    Hnh 2: n tim 1 bn tay

    Tn s n tim cho tt c cc la tui: 100 ln/pht

    n tim ng: mch trung tm c khi n

    - Ngng th ngng tim:

    T l n tim/ thi ngt: 15/2 cho 2 cp cu vin, 30/2 cho 1 cp cu vin

    3. HI SC NNG CAO

    Thc hin ti c s y t, bnh vin c y dng c v thuc cp cu

    3.1. Lay gi, ku gip

    - Lay gi bnh nhn

    - Nu khng p ng, hn m, ku gi BS, D gip

    3.2. Thng ng th:

    - Nga u nng cm (nghi chn thng ct sng c: n hm, c nh c )

    - Ht m

    - Ly d vt nu c:

    + Th thut v lng n ngc: s sinh, nh nhi

    + Th thut v lng: tr ln

    - t ng thng ming hu khi tht bi vi nga u, ht m

  • 59

    3.3. Quan st di ng lng ngc v cm nhn hi th

    - Lng ngc khng di ng

    - Khng cm nhn c hi th BN

    3.4. Bp bng qua mask

    - Bp bng qua mask 2 nhp c hiu qu vi FiO2 100%

    Bp bng c hiu qu: lng ngc nh khi bp

    - Bp bng m lng ngc khng nh:

    + ng th cha thng: kim tra nga u

    + Mt n khng kn

    + C bng nh so vi tr

    + Bp bng nh tay

    - n nh sn nhn (th thut Sellick): trnh hi vo d dy, gim chng

    bng v nguy c ht sc

    3.5. Bt mch trung tm

    Khng c mch trung tm trong vng 10 giy Ngng tim

    3.6. n tim ngoi lng ngc

    K thut n tim: xem phn hi sc c bn

    T l n tim/ bp bng

    - S sinh : 3/1

    - Tr ngoi tui s sinh : 15/2

    Nu c 2 ngi: ngi n tim m ln ngi bp bng nghe phi hp

    Tip tc bp bng v n tim trong vng 2 pht, sau nh gi li

    Trng hp khng t th li sau bp bng qua mask (1 - 5 pht): t ni

    kh qun ng ming v bp bng qua NKQ

    3.7. Thuc

    Thit lp ng tnh mch. Nu sau 2 ln ly ven ngoi bin tht bi phi

    tin hnh tim trong xng (dng kim 18 vi trocha, bm tim 5ml, tim vo

    mt trc, 2-3 cm di mo xng chy).

    - Epinephrine (Adrenaline) 1 TM

    Ch nh: ngng tim

    Cch pha dd Epinephrine 1: dng ng tim 10 ml rt 1ml dd Epinephrine

    1 + 9 ml nc ct.

    Ngng th

  • 60

    Liu: 0,1 ml/kg dung dch 1%oo TM. Sau khi bm Epinephrine, bm 2 5

    ml nc mui sinh l y thuc.

    Sau 3 - 5 pht tim cha p li: lp li liu hai nh trn hoc gp 10 ln,

    nhc li mi 3 5 pht.

    - Epinephrine (Adrenaline) 1 bm qua NKQ, dng trong trng hp

    khng c ng tnh mch

    Liu: 0,1 ml/kg dung dch Epinephrine 1 pha NaCl 9 cho 1-2 ml.

    Sau bm NKQ: bp bng thuc phn tn v hp thu vo h tun hon -

    Bicarbonate u trng:

    - Khng thng quy v nguy c CO2 gy nng thm tnh trng toan h hp.

    - Ch nh:

    Toan chuyn ha nng,

    Nu khng th kh mu c : c th xem xt ch nh Bicarbonate sau 10

    pht bp bng gip th v tim Epinephrine bnh nhn vn cn ngng th

    ngng tim.

    - Liu: dung dch bicarbonate 8,4% 1ml/kg/ln hay dung dch 4,2% 2

    ml/kg/ln TMC, khng c dng chung vi ng TM ang truyn canxi.

    - Atropine

    Ch nh: nhp tim chm (nhp chm xoang).

    Liu: 0,02 mg/kg TMC, liu ti thiu 0,1 mg, ti a 0,5 mg/liu hoc tng

    liu khng qu 1mg.

    - Amiodarone

    Ch nh: y l thuc c la chn trong trng hp nhp nhanh trn

    tht, rung tht, nhp nhanh tht mt mch.

    Liu 5 mg/kg bm TM nhanh hay qua tu xng trong 20 - 60 pht.

    C th nhc li liu trn. Liu ti a 15 mg/kg/ngy. Theo di huyt p

    trong qu trnh iu tr v thuc gy tt huyt p nu tim nhanh.

    Thuc thay th: Lidocain 2% (0,04g / 2ml), liu 1mg/kg TM, duy tr 20-

    50 g/kg/pht qua bm tim t ng.

    - Canxi: khng dng thng qui, ch dng trong trng hp c bng

    chng h can xi huyt hoc ng c thuc c ch canxi.

    Calcium chloride 10% 0,2ml/kg TM chm

    Calcium gluconate 10% 1ml/kg TM chm

    - Glucose:

  • 61

    Ch nh: h ng huyt (Dextrostix)

    Tr ln: dung dch glucose 30% 2ml/kg TMC

    Tr s sinh : dung dch glucose 10% 2ml/kg TMC

    - Truyn dch:

    Nu nguyn nhn ngng th ngng tim l hu qu ca sc gim th tch:

    truyn nhanh Lactate Ringer 20 ml/kg/15 pht, nu tht bi dng dung dch cao

    phn t.

    Trong trng hp cp cu khng th cn bnh nhn c c th c

    lng cn nng theo tui:

    - Tr 0-12 thng : Cn nng(kg) = (0,5 x tui tnh theo thng) + 4

    - Tr 1-5 tui : Cn nng(kg) = (2 x tui tnh theo nm) + 8

    - Tr 6-12 tui : Cn nng(kg) = (3 x tui tnh theo nm) + 7

    3.8. Sc in (xem lu x tr ngng th ngng tim sau bp bng n tim)

    Ch nh:

    - Sc in khng ng b: Rung tht, ngng tim, nhp nhanh tht mt

    mch.

    - Sc in ng b: nhp nhanh tht c mch, nhp nhanh kch pht trn

    tht, sau khi iu tr thuc tht bi hay c ri lon huyt ng.

    tr nh, dng bn in c tr em 4 5 cm. Nu khng c bn nh, c

    th dng bn ln t trc v sau ngc.

    Sau mi ln sc in, phi nghe tim v theo di nhp tim qua monitor

    c hng x tr tip

    3.9. Theo di sau hi sc

    - Nhp th, mu da, nim mc, mch, HA, tri gic, ng t mi 15 pht

    - SaO2 ( bo ha oxygen)

    - Nhp tim bng ECG monitoring,

    - Kh mu, ion , Dextrostix, XQ tim phi

    - Din tin tt: hng ho, t th, tim p li, mch r, tnh to.

    - Khi no ngng hi sc ?

    Quyt nh thi im no ngng hi sc trng hp ngng th ngng tim

    ko di th kh khn. Tuy nhin c th xem xt vic ngng hi sc nu sau 30 -

    60 pht m tim khng p li, khng th li, ng t dn v sau khi gii thch

    thn nhn.

  • 62

    CC BC TIN HNH CP CU NGNG TIM

    nh gi

    nhp

    Sc in: Rung tht,

    nhanh tht mt mch

    Khng sc: ngng

    tim, mt mch cn

    in tim

    Nguy him ?

    Hi: "Chu c b sao khng"

    Gi ngi h tr

    M thng ng th

    Nhp th bnh thng? Thi ngt 2 ln

    Kim tra mch

    Khng qu 10 giy

    Bt u CPR

    15 p tim: 2 ln thi ngt

    Kt ni my shock in

    Chc chn gip ang n

  • 63

    LU IU TR RUNG THT V NHP NHANH THT

    MT MCH

    Trong qu trnh CPR

    Dng c ng th (LMA/ETT)

    Oxy

    Dng c o CO2

    Thit lp tun hon

    K hoch hnh ng trc khi

    ngng n tim (sc my sc 4J/kg)

    Tm nguyn nhn:

    Thiu Oxy

    Gim th tch

    Tng/h kali, ri lon chuyn ho

    Tng gim nhit

    Trn kh mng phi

    Chn p tim cp

    Ng c

    Huyt khi ( phi/mch vnh)

    Chm sc sau hi sc: nh gi li ABCDE

    Lm in tm 12 chuyn o

    iu tr nguyn nhn

    nh gi li Oxy v thng kh

    Kim sot nhit

    nh gi

    nhp tim

    Sc in

    VF/VT mt

    mch

    Khng sc in

    PEA/v tm

    thu

    Tun

    hon

    tr li ?

    Chm sc sau hi sc

    Bt u CPR

    Kt ni my sc in/my theo di

    Sc in (4J/kg)

    khng ng b

    Adrenaline

    10mcg/kg

    Sau ln sc th 2

    (sau mi 2 chu k)

    Amiodarone

    5mg/kg

    Sau ln sc th 3

    CPR

    Trong 2 pht

    CPR

    Trong 2 pht

    Adrenaline

    10mcg/kg (sau

    mi 2 chu k)

  • 64

    LU X TR NHP TIM CHM

    v

    C sc?

    iu tr thiu Oxy

    v sc

    Adrenalin

    10mcg/kg

    Khng

    C sc?

    Mi hi chn

    Atropin 20mcg/kg

    kch thch

    ph v?

    Khng

    m

    Cn nhc Adrenaline TM

    hoc t my to nhp

    Khng

    C

    C

    sc?

    Khng C

  • 65

    LU X TR NHP NHANH KCH PHT TRN THT

    *Liu ti a 12mg(s sinh 300mcg/kg)

    C sc?

    Nghim php kch

    thch TK ph v (nu

    iu kin cho php)

    Nghim php kch

    thch TK ph v

    Thit lp ng

    truyn nhanh

    hn sc in?

    Khng C

    Adenosine

    100mcg/kg

    Adenosine

    200mcg/kg

    Cn nhc

    Adenosine 400-500 mcg/kg*

    Sc in ng th

    Hoc Amidarone

    Hoc thuc chng lon nhp

    khc (xem ch dn)

    Adenosine

    300mcg/kg

    Sc in ng th

    liu 2J/kg

    Sc in ng th

    liu 1J/kg

    Khng

    Cn nhc Amiodarone

    C

  • 66

    LU IU TR NHP NHANH THT

    C mch? iu tr theo phc

    rung tht

    Amiodarone 5mg/kg trn

    30 pht

    C

    C sc?

    Sc in 2J/kg

    Sc in 1J/kg

    ng b

    Cn nhc sc in ng b.

    Mi hi chn

    Amiodarone

    C Khng

  • 67

    VN CHUYN AN TON BNH NHN TR EM

    Vic vn chuyn bnh nhn t khoa ny n khoa khc trong cng mt

    bnh vin hoc t bnh vin ny n cc bnh vin khc khng c tnh

    trng ca bnh nhn nng thm ln, v vy vn chuyn bnh nhn i hi c ch

    nh ng, vic chun b v thc hin theo ng mt quy trnh nh sn v do

    nhng ngi c kinh nghim thc hin. Mc tiu l m bo ti u s an ton

    ca bnh nhn trong sut qu trnh vn chuyn vi vic theo di st tnh trng

    bnh v c nhng bin pht x tr thch hp.

    1.CH NH

    Vic chuyn bnh nhn c thc hin khi tnh trng bnh nhn i hi

    phi chuyn n ni c iu kin chm sc, iu tr, theo di c tt hn hoc

    n ni lm cc thm d, xt nghim phc v cho vic chn on v iu tr

    bnh nhn.

    2. T CHC

    - Ngi c kinh nghim v c o to vn chuyn bnh nhn.

    + Gii thch cho b m, ngi nh bnh nhn l do chuyn bnh nhn.

    + Khm, nh gi nhanh tnh trng bnh nhn.

    - Lin h bng in thoi trc tip vi ngi c trch nhim (chuyn mn)

    ni m bnh nhn s c chuyn n.

    m bo an ton bnh nhn cn:

    - Khng nh li ch nh chuyn bnh nhn.

    - Xc nh ni bnh nhn s chuyn n.

    - Quyt nh nhng can thip cn thit trong khi ch i.

    - D kin phng tin vn chuyn, dng c cp cu cn thit v ngi

    trc tip vn chuyn bnh nhn cng nh thi gian xut pht v n ni.

    - Trong qu trnh vn chuyn trn ng cn c s lin h cht ch vi

    ni xut pht v ni s n qua in thoi.

    3. PHNG TIN VN CHUYN BNH NHN

    - Xe vn chuyn bnh nhn chuyn dng (c cng vn chuyn, c lng

    m vi tr s sinh).

    - Trang b ti khoa Cp cu v c s dng c, thuc men y theo

    di v iu tr cho bnh nhn trong khi c vn chuyn (tt c nhng nhn vin

    h tng phi nm r).

  • 68

    3.1. Phng tin cp cu bnh nhi

    3.1.1. ng th

    - Canuyn ng th cc c: 000, 00, 0, 1, 2, 3.

    - ng ni kh qun cc c t: 2,5 7,5mm (ng 7,5mm c bng chn

    cuffed).

    - n t ng NKQ

    + Li thng: cho s sinh, tr nh.

    + Li cong: cho tr ln.

    - Km gp Magill

    - My ht xch tay (Yankauer).

    - ng ht mm.

    - Kim chc d qua sn nhn gip.

    3.1.2. Th

    - My th.

    - Bnh cha oxy (mini) c van iu chnh p lc. Bnh nn c E, cha

    600l, c th cho th trong 150 pht vi lu lng 4l/pht.

    - Mt n th oxy c ti d tr.

    - Bng bp t phng c ti d tr vi cc kch thc (240ml cho tr b

    m, 500ml cho tr nh/1600ml cho tr ln).

    - Mt n cc c:

    + Cho tr b m : 0, 1, 2

    + Cho tr nh : 2, 3

    + Cho tr ln : 4, 5

    - ng ht thng ming v b phn ni.

    - Bng bp (ayrs T - piece).

    - B dn lu mng phi.

    3.1.3. Tun hon

    - My kh rung (sc in) c gn gim st in tim cho tr em.

    - My o huyt p (cc c bng cho tr em).

    - My o nng oxy mch mu (pules oximeter).

    - Dng c thit lp ng truyn.

  • 69

    + ng thng tnh mch.

    + Kim truyn trong xng (c 16- 18).

    - Dy truyn c bu m.

    - Bm tim: 1- 50ml.

    - My m git.

    - My tim (rt cn cho bnh nhn vn chuyn ng xa).

    - Dng c bc l tnh mch.

    3.1.4. Dch truyn

    - Dung dch mui ng trng NaCl 0,9%.

    - Dung dch ringerlactat.

    - Dung dch glucose 5%, 10%.

    - Dung dch hn hp: (Glucose 4% v natriclorua 0,18%).

    - Dung dch keo.

    - Dung dch albumin 4,5%.

    3.1.5. Thuc

    - Epinephrin (Adrenaline) 1:10.000, 1:1000

    - Atropin sulfat 0,25mg

    - Natribicarbonate 8,4%, 4,2%

    - Dopamin 40 mg/ml

    - Dobutamin

    - Lignocain 1%

    - Amiodaron

    - Calcium clorid 10%, calcium gluconat

    - Furosemid 20mg/ml

    - Manitol 10%, 20%

    - Valium 5mg, 10mg

    - Khng sinh: cefotaxim, gentamicin, penicillin, ampicillin

    3.2. Phng tin khc

    - My glucose k

  • 70

    Vi phng tin trang b nht thit trn ng vn chuyn phi gim

    st:

    - in tim, tn s tim

    - bo ha oxy

    - Huyt p

    - Nhit (trung tm / ngoi vi)

    - CO2 ca kh th cui th th ra ( End tidal CO2)

    - Tn s th

    Cc trang thit b c trang b ni d ly v thng xuyn phi c

    kim tra, b sung sau mi ln vn chuyn bnh nhn. Ngun in cho my (pin,

    c quy) cng phi c sc b sung thng xuyn.

    4. VN CHUYN

    Lun m bo ng th v th trong qu trnh vn chuyn.

    Vi bnh nhn chn thng hoc bnh nng cn phi m bo ng th

    v thng kh h tr:

    - t ng ni kh qun (NKQ)

    - Bp bng qua ng NKQ vi oxy hoc th my (nu c iu kin).

    - Ch an thn tt cho bnh nhn v c nh chc ng NKQ (tt nht l

    t ng qua ng mi khi bnh nhn c ri lon ng mu hoc tn thng nn

    s).

    4.1.m bo chc nng tun hon

    m bo c hai ng truyn tt trong qu trnh vn chuyn nht l i

    vi bnh nhi c nguy c ri lon tun hon (sc) qua y c th truyn cc

    dch keo, dung dch gy kch ng mch mnh (bicarbonat, kali, calcium,

    adrenalin) vo tun hon trung ng (tt nht l c c mt ng truyn

    vo tnh mch trung tm).

    4.2. Tinh thn kinh

    Vn chuyn bnh nhn hn m i hi phi cn nhc c bit vi nhng

    bnh nhn b chn thng, trnh tai bin th pht ca h thn kinh trung ng.

    4.3. Thn nhit

    Bnh nhi d b nhim lnh nht l tr nh, tr s sinh cho nn trong khi

    vn chuyn khng c tr b h thn nhit (c th s dng chn, bnh nc

    lm m, h thng iu ha m trn xe) lm m bnh nhn. Nn s dng

  • 71

    phng php Kangaroo m cho tr nh. Dch truyn cn phi c m

    trc khi truyn cho tr.

    Trong qu trnh vn chuyn nu pht hin ra bt c biu hin nng no

    u phi c x l kp thi.

    4.4. Ghi chp h s bnh n

    - Tt c cc th thut, thuc, dch truyn cho bnh nhn phi ghi chp .

    - Cc du hiu lm sng, cc xt nghim, X quang, nhm muphi

    thng bo cho ni bnh nhn s chuyn ti (nu c iu kin thng bo trc

    qua in thoi).

    4.5. Chun b bnh nhn trc khi vn chuyn

    - Ch thc hin vn chuyn bnh nhn khi cc chc nng sng phi m

    bo v duy tr tt (ng th - tun hon thn nhit pH, ng mu).

    - Cc vic sau y cn lm chun b tt, an ton cho vic chuyn bnh

    nhn:

    1. Xem ng th v th m bo cha? (kh mu ng mch nu c

    th).

    2. c nh c, tay, chn ca bnh nhi tt cha?

    3. Oxy mang i theo cha?

    4. ng truyn tnh mch cho bnh nhn tt cha?

    5. cc loi dch cho bnh nhn trong khi vn chuyn cha?

    6. Cc phng tin gim st bnh nhn.

    7. Liu bnh nhn c m trong qu trnh vn chuyn hay khng?

    8. H s, bnh n cha?

    - H tn bnh nhn

    - Tui

    - Cn nng

    - Phim chp X quang nu c

    - Triu chng lm sng

    - Thuc s dng (liu, ng dng, thi gian)

    - Theo di dch truyn

    - Ch s h hp (nhp th, kiu th ca bnh nhn, ca my th).

    - Cc kt qu xt nghim

  • 72

    9. trao i vi ni nhn bnh nhn cha?

    10. trao i vi b m, ngi nh ca bnh nhn cha?

    4.6. Mt s trng hp c bit

    - Bnh nhn s sinh b teo thc qun: cn tr t th ngi u nghing

    phi t ng thng vo khoang ti cng ht nhiu ln (ch trnh lm tn

    thng). C th ch ng t ng ni kh qun ht thng ni kh qun, trnh

    bp bng h hp nhn to.

    - Thot v c honh: cn t ng NKQ (khng c bp bng qua mt n)

    h hp h tr qua ng NKQ vi tn s nhanh v p lc thp hn bnh thng,

    t ng thng d dy ht cht dch ng.

    - Bnh nhn s sinh b thot v rn hoc thot v qua khe h thnh bng

    th bc cc quai rut v ph tng trong mt tm gc v khun bnh nhn

    nghing v mt bn. Trong qu trnh vn chuyn phi lin tc lm m v lm m

    khi thot v.

    - Nhng trng hp: tr s sinh b thot v mng no ty th tr nm

    sp trong khi khi thot v v vng b thng tn c che ph mt tm

    gch v khun v c lm m, m trong qu trnh vn chuyn.

    - Tt c tr s sinh c chuyn n ni can thip ngoi khoa u phi

    c tim bp 5mg vitamin K1.

    - Tr s sinh ca nhng b m b i tho ng, phi c truyn dung

    dch glucose 10% trong sut qu trnh vn chuyn.

    - i vi tr b vim np thanh qun hoc tc nghn ng h hp, khi

    vn chuyn phi t th ngi hoc nm nghing sang mt bn.

    - Vi bnh nhn sc nhim khun, c bit nhim khun do mng no cu

    c ban xut huyt hoi t lan ta th khng c vn chuyn khi tr cn b sc

    v nhit >39oC.

  • 73

    NGUYN TC TIP CN V X L NG C CP TR EM

    tr em, ng c xy ra nh l 1 tai nn khng c , c bit tr em

    di 12 tui, ch yu xy ra qua ng tiu ho (do n ung phi cht c).

    1. CHN ON

    1.1. Trc mt tr nghi ng c cp cn xc nh.

    - Tr c b ng c tht s hay do mt nguyn nhn bnh l khc

    - Mc nng ca ng c.

    - Cht c l g.

    - Thi gian b ng c, lng cht c m tr n ung phi.

    1.2 Trong thc t cc tnh hung c th xy ra l.

    - D chn on: gia nh a tr n vi li khai r rng cc tang chng

    a theo c th (thuc, chai l ng thuc, c, qu)

    - Kh chn on: phi da vo nhiu yu t (hi bnh, khm lm sng v

    xt nghim c cht), c th nghi ngh tr b ng c khi:

    + Cc triu chng bt thng xy ra t ngt (hn m, co git, nn, tiu

    chy, tm ti) tr trc hon ton kho mnh hoc ch nhng bnh nh

    thng thng (st nh, ht hi, s mi)

    + Thng khng st cao (ngoi tr mt s cht c nht nh).

    + Hi nhng ngi xung quanh (i theo) v cc cht c (thuc dit

    chut, thuc tr su) hoc thuc iu tr m gia nh hin ang dng.

    1.3. Khm lm sng ton din:

    xc nh tnh trng ca tr, c bit phi ch xc nh c: tui,

    cn nng, cc chc nng sng nh h hp, tun hon, tinh thn kinh, thn nhit).

    ng thi pht hin cc du hiu ch im c hiu, v d:

    - Hn m, khng c du hiu thn kinh khu tr km theo: ng c thuc

    ng (barbituric) hoc cc loi an thn khc.

    - Co git: Ng c strychnine, atropin, theophylin, long no

    - Co ng t: Ng c atropin, imipramin, thuc m, ru

    - Mch chm: Ng c digitalis, quinine, muscarin

    - Mch nhanh: Ng c atropine, xanthin, theophylin

  • 74

    - St cao: Ng c nhm xanthin, theophylin

    - H thn nhit: Ng c barbituric,phenothiazin

    - Tng thng kh: Ng c salicylat (aspirin)

    - Xut huyt: Ng c cht chng vitamin K

    1.4. Xt nghim c cht:

    Phi ly cc cht nn, dch d dy, phn, nc tiu, mu ca bnh nhn v

    cc cht vt phm nghi ng m gia nh a n xc nh c cht.

    1.5. Tu theo mc nng nh v cc ri lon m mt s xt nghim sau y

    cn phi lm gip cho vic theo di v iu tr:

    Cng thc mu, ur, creatinin mu, in gii , ng mu, kh mu,

    chc nng gan, in tm

    2. X L

    2.1. m bo v duy tr cc chc nng sng

    - Phi m bo bnh nhn th tt: lm thng ng th, th oxy, t ng

    ni kh qun, h hp h tr nu cn.

    - m bo chc nng tun hon: cp cu ngng tim (nu c). Nu bnh

    nhn c biu hin sc th phi truyn nhanh dung dch c in gii, dung dch

    keo hoc mu (tu theo trng hp c th, khng c dng ngay thuc vn

    mch nu cha c truyn dch tha ng.

    - iu tr v ngn nga co git hay ri lon thn nhit.

    2.2. Loi tr cht c

    2.2.1. Nhng cht c qua da, nim mc

    - Ci b qun o.

    - Ra sch c th bng nc hoc dung mi thch hp.

    2.2.2. Nhng cht c qua ng ung: Cc bin php loi b cht c l:

    Gy nn, ra d dy, ty rut, bi niu mnh, lc mu ngoi thn (thm

    phn phc mc, thn nhn to), h hp h tr.

    a. Gy nn, ra d dy

    - Gy nn: Ch nh khi cht c dng thc n, l, thuc vin, thc hin

    trong vng mt gi u sau khi tr n ung phi cht c m vn cn tnh to.

    + C th lm tc khc bng cch cho ngn tay vo hng kch thch

    nn.

  • 75

    + Ung sir Ipeca 7- 10%: tr em 6 - 12 thng ung 1 ln 10ml, 1-10 tui

    ung 15ml, trn 10 tui ung 30ml. Sau khi ung xong cho tr ung nhiu nc,

    nu sau 20 pht tr khng nn th ung liu th hai.

    + Tim apomorphin liu 0.07mg/kg sau 2 n 5 pht tr s t nn (nu c

    du hiu suy th th tim naloxon (Narcan) liu 0.01mg/kg.

    - Ra d dy

    + Ch thc hin trong 6 gi u sau khi ung phi cht c v tr vn

    cn tnh to hoc c t ng ni kh qun nu tr b hn m.

    + t ng thng vo d dy, cho bnh nhn nm u hi thp nghing v

    mt bn. Dng nc m thm natriclorua (1 lt nc thm 4g natriclorua) hoc

    dng lun dung dch huyt thanh mn ng trng 0.9% ra v lm sch d

    dy. Phi ch cht dch chy ra xem c cc mu thuc, thc n, mu. V

    nguyn tc l ra cho n bao gi nc ly ra trong (thc t l lng dch ra

    d dy khong 100ml/kg cn nng tr em. Cht dch thu c cn gi i xt

    nghim c cht. Sau khi ra xong nn bm than hot vo d dy.

    - Chng ch nh gy nn v ra d dy:

    Khng gy nn v ra d dy khi bnh nhn ang co git v hn m.

    Cht c l cht n mn (acid, kim, thuc ty), cht bay hi (xng, du

    ho, nc hoa), cht du khng tan (cht bi trn, cht lm bong).

    b. Than hot:

    Ly khong 30gam than hot pha vi nc thnh 1 th h, liu dng

    1g/kg cn nng cho 1 ln. Cho bnh nhn ung trc tip hoc bm vo d dy

    sau khi ra d dy, c hiu qu tt nht mt gi u sau khi bnh nhn n, ung

    phi cht c. Than hot khng c hiu qu i vi cc cht c l: ru, acid

    boric, st, alcan, thilium, mui acid, cyanid, cc cht c hydrocarbon.

    c. Thuc ty rut:

    S dng mag sulphat 250mg/kg cn nng hoc du paraphin 5ml/kg cn

    nng, Khi dng thuc ty phi theo di tnh trng mt nc, in gii. Khng

    dng thuc ty c magi cho ngi c suy thn.

    d. Tanin:

    Lm bin tnh mt s alcaloid v c th kt hp vi mui kim loi nng,

    ngn cn s hp thu ca chng. Liu dng 2-4g/ mt ln.

    e. Bi niu mnh:

    Ch nh khi cht c c o thi qua thn.

  • 76

    f. Kim ho mu: ng c thuc ng Barbiturate

    g. Lc mu ngoi thn:

    Ch nh trong nhng trng hp ng c nng vi lng ln cc cht

    c c kh nng qua c mng lc.

    h. o thi cht c qua ng h hp:

    - Ch nh trong nhng trng hp ng c cht bay hi (Ru, benzene,

    ether,ceton, oxydcarbon, xylem)

    - K thut: t ng ni kh qun, h hp h tr.

    2.3. Gii c

    - Gii c khng c hiu:

    + Hp th: than hot, tanin, sa.

    + Trung ho ho hc: dng oxyd magi trung ho acid, dng dm pha

    long, chanh trung ho cht kim

    - Gii c c hiu:

    - Ch dng khi bit chc chn cht gy c v ch pht huy ht tc dng

    khi cht c cn lu thng trong h tun hon.

    V d: Methemoglobin Dng xanh methylen

    Opi Narcan

    Phospho hu c Conthrathiol + Atropin

    Paracetamol N. Acetyl systein

    Heparin Protamin

    Dicoumarin Vitamin K1,PPSB

  • 77

    X TR VT THNG DO NGI V SC VT CN

    Cc vt thng do ngi v sc vt cn chim khong 1% s cc trng

    hp n khoa cp cu, trong ch yu do ch cn (80-90%) sau y do mo,

    kh chut v ngi. Tr trai thng b cn nhiu hn tr gi v ch yu xy ra

    vo ma h. Do tnh thng gp v nhng bin chng tim n ca nhng vt

    thng loi ny, ngi thy thuc cc c s cp cu cn phi nm vng cch

    tip cn v x l chng.

    1.TIP CN CHN ON

    1.1 Hi bnh s bit c

    - Loi sc vt no hay ngi cn, trong hon cnh no.

    - Thi gian b cn.

    - Tin s bnh ca tr trc (i tho ng, bnh mch mu ngoi vi,

    bnh nhim khun, bnh mn tnh ang s dng steroid hoc cc bnh gy suy

    gim min dch khc).

    1.2 Khm ni khoa ton din

    - Khm ton din xc nh tnh trng chung ca tr (ng th, th,

    tun hon, tinh thn kinh)

    - Khm k vt thng bit: V tr, kiu tn thng (vt rch, bm dp

    do day nghin, vt cn ngp su do rng), tr em vt cn vng u c

    th gy tn thng xng s, nhng tn thng vng khp d nh hng n

    hot ng ca khp .

    Ch n cc du hiu nhim khun: ban xut huyt, sng ty, cht dch,

    m chy ra t vt thng, phn ng hch, au cc chi lin quan khi th ng.

    1.3. Cc xt ng