โฮงเจาฟองค�า

ณฏฐกร เงนวงศนย

โฮงเจาฟองค�า

2 โฮงเจาฟองคำา

โฮงค�าวา “โฮง” คออาคารขนาดใหญทมคนอยอาศยดวยกน

จ�านวนมาก และโฮงยงหมายถงกฏซงเรยกทจ�าวดของพระสงฆหรอ

กฏวดวา “โฮงตเจา” และเรยกสถานศกษาหรอโรงเรยนวา “โฮงเฮยน”

เรยกโรงหนงวา “โฮงหนง”

สวนค�าวา “โฮงเจานาย” นนกคออาคารทพกขนาดใหญของ

ชนชนปกครอง ซงนยมเรยกกนในพนทจงหวดนานสวนในพนทอนๆ

ในภาคเหนอนนจะเรยก “คมเจานาย” ซงตอมาภายหลงจงหวดนาน

กไดน�ามาใชเรยกทอยชนชนปกครองวาคมเชนเดยวกนเชน คมเจา

ราชบตร คมเจาเทพมาลา เปนตน

โฮงเจาฟองค�า

โฮงเจาฟองคำา 3

เจาฟองค�า เกดเมอเดอนมนาคม พ.ศ. 2452

ณ บานพระเกด ต�าบลในเวยง อ�าเภอเมอง จงหวดนาน

ถงแกอนจกรรมเมอวนท 27 มถนายน พ.ศ. 2533

เจาฟองคำา

4 โฮงเจาฟองคำา

เจาฟองค�าเขารบการศกษาขนตน ณ โรงเรยนบานพระเนตร

(สามคควทยาคาร) แลวตอมาจากนนกไดไปอยในอปการะดแลของ

พอเจาราชบตร (หมอกฟา ณ นาน) และแมเจาบญสม ณ นาน ณ คม

บานหวขวง จนกระทงสมรสกบนายถวล คงกระจาง (อดตครใหญโรง

เรยนจมปวนดาภรณและโรงเรยนศรเสรมกสกร) มบตรธดา

ทงหมด7คน

1. รท.สวช คงกระจาง (เสยชวต)

2. นางนาฏสคนธ กฤษดานรกษ (เสยชวต)

3. นางสาววรนตย คงกระจาง (เสยชวต)

4. นายทรงวฒน คงกระจาง (เสยชวต)

5. นายมณฑล คงกระจาง

6. นางภทราภรณ ปราบรป

7. นางวสฐศร โมนาแฮน

โฮงเจาฟองคำา 5

6 โฮงเจาฟองคำา

โฮงเจาฟองค�าไดรบการตงชอเพอเปนเกยรตแกเจาฟองค�า ผอนรกษ

ไวใหลกหลานไดเหนความเปนอยของคนในยคนน เจาฟองค�าเปน

บคคลทมความสามารถในการท�างานฝมอไมวาจะเปนการทอผา เยบ

ปกถกรอยมอยครงหนงทเจาฟองค�าไดทอผาเพอทจะแลกกบโคมไฟ

จากกรงเทพซงเปนของหายาก ถอวาเจาฟองค�าเปนสตรตนแบบเมอง

นานทสมบรณแบบและกไดสงเสยกบบตรธดาไมใหท�าการรอถอนบาน

ทอยอาศยจนกวาตนจะเสยชวตซงหลงจากทเจาฟองค�าไดถงแกกรรม

โฮงเจาฟองคำา 7

8 โฮงเจาฟองคำา

โฮงเจาฟองค�าเปนเรอนทพกแบบเรอนเครองสบ หนหนาไป

ทางตะวนออกเฉยงเหนอ ในพนท 1 ไรกบอก 66 ตารางวา มการใช

ไมสกสรางยกพนสงไมไดหรหราแบบคมเจานายทอนๆ และไมไดเรยก

วา "คมเจาฟองค�า" ดวยเหตผลวา "คม" เปนศพททมายคหลง มาจาก

ทางตอนลางแถวเชยงใหม จงเรยกวา "โฮงเจาฟองค�า" เปนรปแบบ

บานของชาวลานนาทวไปทมลานบานทเรยกวา "จาน" หรอ "ชาน"

เปนลานกจกรรม และมการยกพนบานในสวนทเปนทสวนตวหองพก

ขนสงกวาจานหรอพนทท�ากจกรรม

ลกษณะโฮงเจาฟองคำา

โฮงเจาฟองค�าเปนเรอนทพกแบบเรอนเครองสบ หนหนาไป

ทางตะวนออกเฉยงเหนอ ในพนท 1 ไรกบอก 66 ตารางวา มการใช

ไมสกสรางยกพนสงไมไดหรหราแบบคมเจานายทอนๆ และไมไดเรยก

วา "คมเจาฟองค�า" ดวยเหตผลวา "คม" เปนศพททมายคหลง มาจาก

ทางตอนลางแถวเชยงใหม จงเรยกวา "โฮงเจาฟองค�า" เปนรปแบบ

บานของชาวลานนาทวไปทมลานบานทเรยกวา "จาน" หรอ "ชาน"

เปนลานกจกรรม และมการยกพนบานในสวนทเปนทสวนตวหองพก

ขนสงกวาจานหรอพนทท�ากจกรรม

ลกษณะโฮงเจาฟองคำา

โฮงเจาฟองคำา 9

มสวนขางๆ บานทตดกบชานบานตรงหนาบานเลยซงเดมคอทเกบขาว

หรอทเรยกวาหลองขาว ซงสรางตดกบเรอนแตในปจจบนไดท�าการ

ปรบเปลยนใหเปนหองจดนทรรศการแกผทสนใจ ในอดตตรงหลอง

ขาวมการเขาไมทสวยและแนนหนาถดไปขางๆ หลองขาวอกฝงจะม

หองเลกๆ เพอเปนหองนอนของผชายเพอทจะใหเฝาดแลขาว

แตเดมทแลวโฮงเจาฟองค�าจะมขนาดใหญกวานปจจบนมสวนทเปน

ชานบานทตอออกไปขางหลงและจะพบเรอนหลงใหญทใหญกวาเรอน

ปจจบนแตไดรนถอนไปแลวเมอประมาณป 2514-2515

10 โฮงเจาฟองคำา

ป 2548 ไดมการรอเอากระเบองดนขอลงมาลางใหม เปลยน

ไมระแนง และไดเปลยนไมทผผงหรอเกา จดท�าหองนทรรศการ ใน

ปจจบนไมทเปลยนไปคดเปนเปอรเซนตร ประมาณ35% แตกมการ

ปรบปรงยอยมาเรอยๆตามอรรถภาพ เพราะในพนทนเปนพนทสวน

บคคลแและบรเวรใตถนบานทเดมทจะเปนลานโลงๆกมการปรบทขน

ปกระเบองเปดเปน ศนยการเรยนรผาทอทลานบานขางลางและกน

หองเปนสวนทจ�าหนายสนคาประเภทสงทกทอ และมการสรางหอง

ขนเปน พนทเกบของ ทส�าคญโฮงเจาฟองค�าไดรบรางวลอนรกษ

สถาปตยกรรมดเดน ประเภทบานพกอาศย (คมเจา) ประจ�าป 2555

โดย สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ

ป 2548 ไดมการรอเอากระเบองดนขอลงมาลางใหม เปลยน

ไมระแนง และไดเปลยนไมทผผงหรอเกา จดท�าหองนทรรศการ ใน

ปจจบนไมทเปลยนไปคดเปนเปอรเซนตร ประมาณ35% แตกมการ

ปรบปรงยอยมาเรอยๆตามอรรถภาพ เพราะในพนทนเปนพนทสวน

บคคลแและบรเวรใตถนบานทเดมทจะเปนลานโลงๆกมการปรบทขน

ปกระเบองเปดเปน ศนยการเรยนรผาทอทลานบานขางลางและกน

โฮงเจาฟองคำา 11

12 โฮงเจาฟองคำา

ในสวนของการระบายอากาศโฮงเจาฟองค�านนไดถกออกแบบใหสวน

ของดานหนาหนหนาไปทางทศเหนอแลวขางหลงจะอยทางทศใตและ

ท�าการเปดชองลมใหเขาทางทศใตโดยการวางโครงหลงคาเฉยงไปทาง

ทศใตเพราะลมจะมาในทางทศใต และในสวนตวหองทกนกมการเอา

ไมมาเขาเปนชองใหลมถายเทสะดวกถอเปนการออกแบบทพกอาศย

ใหเขากบสภาพอากาศและภมประเทศ

โฮงเจาฟองคำา 13

14 โฮงเจาฟองคำา

ความศรทธา

ในพทธศาสนา

และความเชอ

ของเจาฟองคำา

แถบจะทกบานทจะมเรองของความเชอและสงทยดเหนยวจตใจกเชน

เดยวกบโฮงเจาฟองค�าทปลกสรางบานเรองกตองหาสงศกดสทธมา

คมครองกจะมหงพระเจา ไวในการกราบไหว หงจะตงอยบรเวณหนา

หองหองโถง ตดกบลานกจกรรม (จาน) อยกอนประตทางเขาหองนอน

ถาบานไหนมลกผชายเมอเปนหนมหรอโตพอทจะออกเรอนกจะให

นอนบรเวณน

โฮงเจาฟองคำา 15

แมวาพทธศาสนาจะเขามาเพอเปนสงทคอยยดเหนยวจตใจแต

ในทางภาคเหนอเดมทแลวจะนบถอสงศกดสทธทมองไมเหนเชน แมน�า

ล�าคลอง ปาไม รวมไปถงบรรพบรษทเสยไปแลวจะเรยกรวมๆวา “ผ”

ในบานของคนลานนากจะมสงทเรยกวาผ คอยปกปกรกษาใหบาน

เรอนอยเยนเปนสข โดยจะมการตงหงบรรพบรษไวในหองนอนโฮงเจา

ฟองค�ากเชนเดยวกนกมหงของบรรพบรษตงอยในหองนอนใหญ

เพราะคนภาคเหนอจะใหความส�าคญกบครอบครวและจะใหการ

เคารพเรยกไดวาเปนความกตญตอบรรพบรษ โดยคนทจะดแลผ

บรรพบรษนนจะตองเปนลกผหญงเปนทมาของ “วฒนธรรมสายแม”

ทจะใหลกสาวคนโตดแลเรอนและรบเอาลกเขยเขามาชวยใหความ

ส�าคญกบผหญง เทาทไดรบขอมลมาโฮงเจาฟองค�ากมคนทคอยดแล

บานลวนแลวแตกสบสายผหญงทงนน เรมจากเจาบญยนธดาของเจา

มโนและเจาศรตมมาผสรางเรอน และเจาบญยนกไดใหเรอนหลงนไว

กบเจาฟองค�าซงในปจจบน คณภทราภรณ ปราบรป ลกสาวของเจา

ฟองค�ากไดดแลอย จะเหนไดวาเรองของความเชอและวฒนธรรมสาย

แมทสบตอมายงมความเหนยวแนน

ความเชอ

16 โฮงเจาฟองคำา

สงส�าคญอกอยางหนงของการสรางเรอนในภาคเหนอคอ

“ห�ายนต” ห�ายนตคอไมแกะสลกใหเกดลวดลายวจตรงดงามแลวจะ

ตดห�ายนตไวทหนาหองนอนเพอเปนการบอกอาณาเขตของบานวา

ตรงนคอพนทสวนบคคลคนนอกหรอคนทไมไดเกยวของกบบานหาม

เขาโดยเดดขาดถาเขาไปโดยไมไดรบอนญาตกถอวาผดผ ผในทนกคอ

"ผบรรพบรษ"

โฮงเจาฟองคำา 17

18 โฮงเจาฟองคำา

โฮงเจาฟองคำา 19

โฮงเจาฟองค�า

2015 (พ.ศ. 2558) โดย ณฏฐกร เงนวงศนย

สงวนลขสทธ

พมพครงแรกเมอ ตลาคม พ.ศ. 2558

จดพมพโดย ภาควชาศลปะไทย คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม

เรยบเรยงและออกแบบโดย ณฏฐกร เงนวงศนย

ออกแบบโดยใชฟอนท FreesiaUPC18point

หนงสอเลมนเปนสวนหนงของการเรยนการสอน เพอสงเสรม

และตอยอดศกยภาพการศกษา ภายในภาควชาศลปะไทย

คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม

20 โฮงเจาฟองคำา