Giza ugalketa eta ugaltze aparatuak
-
Upload
rote-ioritz -
Category
Education
-
view
935 -
download
3
Transcript of Giza ugalketa eta ugaltze aparatuak
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRAKURGAIA
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
JARDUERA
IRTENAURREKOA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Obulutegia
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Irakurgaia1672an, Reignier de Graaf medikuak, untxien eta arratoien obulutegiak mikroskopioan aztertzen ziharduela, globulu horixka baten moduko zerbait ikusi zuen, zelula askoren elkarketaz sortua. Behin eratutakoan, globulua obulutegitik kanporantz abiatzen zen eta, egun gutxiren buruan, handik irteten zen.Graafek ondorioztatu zuen, zuzen ondorioztatu ere, globulu horrek hormonak sortzen zituela. Ez zuen asmatu, ordea, ernaldutako obulu gisa definitu zuenean: «... Zelulak elkartu egiten dira eta globulu edo folikulu bat eratzen dute, mintzez bildua. Folikulu horrek obulutegiaren erdialdetik ertzerantz jotzen du, zuzen-zuzen, eta handik kanporatu egiten da, ernaldua izan daitekeen lekura...».Aldian behin obulutegi barruan agertzen den guruin ñimiño horri Graafen folikulua deritzo, aurkitu zuenaren omenez. XIX. mendearen amaierara arte ez zen jakin egiatan folikulua apurtu egiten dela eta, hala, barruan daraman obulua askatzen duela.
IRTENAURREKOA
Reignier de Graaf
Obulua
Graafen folikulua
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Edukien eskema
Gizakiaren ugalketa
EzaugarriakGarapen-etapak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Emakumezkoen ugaltze-aparatua
EzaugarriakHormona-zikloaErnalketaHaurdunaldiaErditzea
Metodo antikontzeptiboak
Motak
Gizonezkoen ugaltze-aparatua
Ezaugarriak
Antzutasuna
KausakLagundutako ugalketa
Sexualitatea
EzaugarriakSexu-osasuna
HASI
IRTENAURREKOA
Zientzia zure esku
Ekografiak interpretatzea
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
HASI
Unitatearen azalpenerako baliabideak
IRTENAURREKOA
Gizakiaren ugalketa
Sexu-garapenaren etapak
Emakumezkoen ugaltze-aparatua
Gizonezkoen ugaltze-aparatua
Emakumezkoen ugaltze-aparatuaren zikloak
Ernalketa Haurdunaldia Erditzea Antzutasuna
Lagundutako ugalketa-teknikak
Metodo antikontzeptiboak
Sexualitatea eta sexua
Sexu-osasuna
Ugaltze-organoak eta zigotoaren ezarpena
Estekak
Ekografiak interpretatzea
Giza-sexualitatea
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Gizakiaren ugalketa
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Erditzea edo jaiotzea
Umearen garapena:• Sexu-organoak
garatu• Heldu bihurtu
Gametoak eratzea
Ernalketa:• Barnekoa• Gametoak batu• Zigotoa sortu
Zigotoaren garapena:• Enbrioi bihurtu• Enbrioia fetu bihurtu
Erditzea eta jaiotzea• Espezie bibiparoa
Obuluak Espermatozoideak
DIMORFISMO SEXUALA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Gizakiaren ugalketa
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Emakumeak Gizonak
• Ile gutxi gorputzean
• Burusoiltzerik ez
• Gihar-masa txikia
• Aldaka zabalak
• Ugatzak bularrean
• Ahots altua
• Ile gehiago gorputzean
• Asko burusoildu egiten dira
• Gihar-masa handiagoa
• Aldaka estuak
• Bizkar zabala
• Ahots baxua
Dimorfismo sexuala
ATZERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Garapen-etapak: sexu-heldutasuneranzko aldaketak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Haurtzaroa (jaiotzatik 10 urte inguru bete arte):• Lehen mailako sexu-karaktereak
Helduaroa:• Garapena amaitu
Nerabezaroa (14 eta 20 urte bitartean):• Sexu-heldutasuna
Pubertaroa (10 eta 14 urte bitartean):
• Lehen hilekoa• Espermatozoideak sortu• Bigarren mailako sexu-
karaktereak
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Ugaltze-organoak (1. animazioa)
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
HASI 2. ANIMAZIOA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
HASI
Zigotoaren ezarpena (2. animazioa)
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Emakumezkoen ugaltze-aparatuaren ezaugarriak
IRTENAURREKOA
LUPAZ IRUDIA HANDITZEN DA
ObulutegiakFalopioren tronpak
Umetokia
BaginaEzpain handiakEzpain txikiak
Klitoria
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Emakumezkoen ugaltze-aparatuaren ezaugarriak
IRTENAURREKOA
ObulutegiakFalopioren tronpak
Umetokia
BaginaGraafen folikulua
Obulua
ATZERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Gizonezkoen ugaltze-aparatua
IRTENAURREKOA
Zakila Eskrotoa
Hodi deferenteak
Semen-besikulak• Semen-likidoa
Uretra
Prostata
Barrabilak
LUPAZ IRUDIA HANDITZEN DA
Epididimoa
Hodi deferenteak
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Gizonezkoen ugaltze-aparatua
IRTENAURREKOA
Tubulu seminiferoak
ATZERA
Espermatozoideak
Uretra
Prostata
Barrabilak
Epididimoa
Hodi deferenteak
Epididimoa
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Endometrioaren aldaketak, progesteronaren eraginaren ondorioz
Emakumezkoen ugaltze-aparatuaren zikloak
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Sexu-hormonen odoleko kontzentrazioa, zikloan zehar
Estrogenoa
Progesterona
Estrogeno-kontzentrazioaren maila gorenak obulazioa eragiten du
EGUNAK28
Graafen folikulua
Hilekoa
Endometrioa
14
Obulua
0
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Ernalketa
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Obulua
Babes-estalkia
LUPAZ IRUDIA HANDITZEN DA
Espermatozoideak
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Ernalketa
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Espermatozoidea
ATZERA
Obuluaren babes-estalkia
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Ernalketa
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Obulua
Espermatozoideak
ATZERA
Babes-estalkia
Obuluaren babes-estalkia
Obuluaren zitoplasma
Espermatozoidearen burua
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Haurdunaldia
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Haurdunaldiaren hasiera eta garapena
Lehenengo astea Lehen hiruhilekoa Bigarren hiruhilekoa Hirugarren hiruhilekoa
Falopioren tronpa
Umetokia
Endometrioari itsatsi
• Zigotoa sortu
• Zelula kopurua bikoiztu
• Endometrioari itsatsi
SAKATU ENBRIOIAREN GARAPENA IKUSTEKO
Enbrioia Fetua
Fetuaren garapena
Aldaketak amarengan
IRUDIA HANDITZEKO
• Burua, gorputz-enborra eta -adarrak eta barne-organoak
• 10 cm baino txikiagoa. 50 g-tik 80 g-ra arteko pisua
• Ez da hilekoa etortzen
• Goragalea eta gosea
• Usaimena areagotu
• Estimuluei erantzun eta mugimenduak nabaritu
• 30 cm-tik gorakoa eta 1 kg-ko pisua
• Organo guztiak heltzen dira
• 50 cm luze da. 2,5 kg-tik 4 kg-ra arteko pisua du
• Sabelaren perimetroa hazten hasten da
• Bularrak hazten dira
• Sabela oso zabalduta
• Ondoezak
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Haurdunaldia
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Haurdunaldiaren hasiera eta garapena
Lehenengo astea Lehen hiruhilekoa Bigarren hiruhilekoa Hirugarren hiruhilekoa
Falopioren tronpa
Umetokia
Endometrioari itsatsi
SAKATU ENBRIOIAREN GARAPENA IKUSTEKO
Enbrioia Fetua
Fetuaren garapena
Aldaketak amarengan
IRUDIA HANDITZEKO
• Burua, gorputz-enborra eta -adarrak eta barne-organoak
• 10 cm baino txikiagoa. 50 g-tik 80 g-ra arteko pisua
• Ez da hilekoa etortzen
• Goragalea eta gosea
• Usaimena areagotu
• Estimuluei erantzun eta mugimenduak nabaritu
• 30 cm-tik gorakoa eta 1 kg-ko pisua
• Organo guztiak heltzen dira
• 50 cm luze da. 2,5 kg-tik 4 kg-ra arteko pisua du
• Sabelaren perimetroa hazten hasten da
• Bularrak hazten dira
• Sabela oso zabalduta
• OndoezakATZERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Haurdunaldia
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Haurdunaldiaren hasiera eta garapena
Lehenengo astea Lehen hiruhilekoa Bigarren hiruhilekoa Hirugarren hiruhilekoa
Falopioren tronpa
Umetokia
Endometrioari itsatsi
SAKATU ENBRIOIAREN GARAPENA IKUSTEKO
Enbrioia Fetua
Fetuaren garapena
Aldaketak amarengan
IRUDIA HANDITZEKO
• Burua, gorputz-enborra eta -adarrak eta barne-organoak
• 10 cm baino txikiagoa. 50 g-tik 80 g-ra arteko pisua
• Ez da hilekoa etortzen
• Goragalea eta gosea
• Usaimena areagotu
• Estimuluei erantzun eta mugimenduak nabaritu
• 30 cm-tik gorakoa eta 1 kg-ko pisua
• Organo guztiak heltzen dira
• 50 cm luze da. 2,5 kg-tik 4 kg-ra arteko pisua du
• Sabelaren perimetroa hazten hasten da
• Bularrak hazten dira
• Sabela oso zabalduta
• OndoezakATZERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Haurdunaldia
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Haurdunaldiaren hasiera eta garapena
Lehenengo astea Lehen hiruhilekoa Bigarren hiruhilekoa Hirugarren hiruhilekoa
Falopioren tronpa
Umetokia
Endometrioari itsatsi
SAKATU ENBRIOIAREN GARAPENA IKUSTEKO
Enbrioia Fetua
Fetuaren garapena
Aldaketak amarengan
IRUDIA HANDITZEKO
• Burua, gorputz-enborra eta -adarrak eta barne-organoak
• 10 cm baino txikiagoa. 50 g-tik 80 g-ra arteko pisua
• Ez da hilekoa etortzen
• Goragalea eta gosea
• Usaimena areagotu
• Estimuluei erantzun eta mugimenduak nabaritu
• 30 cm-tik gorakoa eta 1 kg-ko pisua
• Organo guztiak heltzen dira
• 50 cm luze da. 2,5 kg-tik 4 kg-ra arteko pisua du
• Sabelaren perimetroa hazten hasten da
• Bularrak hazten dira
• Sabela oso zabalduta
• OndoezakATZERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Haurdunaldia
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Haurdunaldiaren hasiera eta garapena
Lehenengo astea Lehen hiruhilekoa Bigarren hiruhilekoa Hirugarren hiruhilekoa
Falopioren tronpa
Umetokia
Endometrioari itsatsi
Enbrioia Fetua
Fetuaren garapena
Aldaketak amarengan
IRUDIA HANDITZEKO
• Burua, gorputz-enborra eta -adarrak eta barne-organoak
• 10 cm baino txikiagoa. 50 g-tik 80 g-ra arteko pisua
• Ez da hilekoa etortzen
• Goragalea eta gosea
• Usaimena areagotu
• Estimuluei erantzun eta mugimenduak nabaritu
• 30 cm-tik gorakoa eta 1 kg-ko pisua
• Organo guztiak heltzen dira
• 50 cm luze da. 2,5 kg-tik 4 kg-ra arteko pisua du
• Sabelaren perimetroa hazten hasten da
• Bularrak hazten dira
• Sabela oso zabalduta
• OndoezakATZERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Haurdunaldia
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
IRTENAURREKOA
Lehen hiruhilekoa
ATZERAZilbor-hestea Enbrioia
Plazenta Likido amniotikoaZaku amniotikoa
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Erditzea
IRTENAURREKOA
Dilatazioa Kanporatzea Haurrondokoa botatzea
• Umetoki-lepoa dilatatu
• Baginako giharrak lasaitu eta dilatatu
• Zaku amniotikoa apurtu (urak botatzea)
Umetoki-lepoa
• Umetokia uzkurtu
• Umetoki-lepoa eta bagina erabat dilatatu
• Fetua kanpora atera
• Plazenta atera
• Endometrioaren hondarrak atera
8-12 ordu 15-30 minutu 5-15 minutura
ERDITZEAREKIN LOTUTAKO ARAZOAK
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Erditzea
IRTENAURREKOA
Las complicaciones del parto
• Haurraren jarrera okerra izatea
• Umetoki-lepoa eta bagina behar beste ez dilatatzea
• Zilbor-hestea estututa egotea
Dilatazioa Kanporatzea Haurrondokoa botatzea
• Umetoki-lepoa dilatatu
• Baginako giharrak lasaitu eta dilatatu
• Zaku amniotikoa apurtu (urak botatzea)
Umetoki-lepoa
• Umetokia uzkurtu
• Umetoki-lepoa eta bagina erabat dilatatu
• Fetua kanpora atera
8-12 ordu 15-30 minutu
ATZERA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Antzutasuna
IRTENAURREKOA
Ezin seme-alabarik izan
Gizona EmakumeaEspermatozoide gutxiegi
Mugikortasun urria edo malformazioak dituzten espermatozoideak
Hodi deferenteen hantura
Falopioren tronpen buxadura
Obulaziorik eza, hormona-
desorekagatik
Zigotoa endometrioari itsasteko zailtasuna
♂ ♀
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Lagundutako ugalketa-teknikak
IRTENAURREKOA
Intseminazio artifiziala In vitro ernalketa (FIV)
Espermatozoideak obulua ernaltzeko gai ez izateak
antzutasuna eragiten duenean erabiltzen da
Obulatzeko edo enbrioia endometrioari itsasteko
arazoak izateak antzutasuna eragiten duenean erabiltzen da
Espermatozoideak
Umetokia
Espermatozoideak
Obuluak
Enbrioiak
FIV
Enbrioiak umetokira sartzea
Obulua
Espermatozoideak sartzea
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Metodo antikontzeptiboak
IRTENAURREKOA
Naturalak
Ogino metodoa
• Obulazio-egunari igartzen diote
• Ez dira oso seguruak• Haurdun geratzeko
arriskua
Tenperatura basala
Umetoki-lepoko mukiari behatzea
Coitus interruptus (atzera-martxa)
Ez da oso eraginkorra, ezta segurua ere
Mekanikoak
Gizonezkoen preserbatiboa
Zakilean jartzen da, semenari eusteko
Emakumezkoen preserbatiboa
Baginan sartzen da, espermatozoideei bidea ixteko
Diafragma Lepoan, espermatozoideei bidea ixteko
Umetoki barneko gailua (UBG)
Umetokian, zigotoa endometrioari ez itsasteko
KimikoakEspermizida Espermatozoideak
hiltzeko, baginan jarria
Pilula antikontzeptiboa Obulazioa galarazteko
KirurgikoakTronpen lotura Obuluak igarotzea
galarazteko
Basektomia Semena ez irteteko
Emakumezkoaren preserbatiboa
Gizonezkoaren preserbatiboa
Diafragma
Umetoki barneko
gailua
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sexualitatea eta sexua
IRTENAURREKOA
SexuaGizabanakoak:
• Gizonezkoak
♂• Emakumezkoak
♀
Hau dakar:
• Ingurune segurua, erosoa eta atsegina ematea
• Behar fisiko eta afektiboak asetzea
• Balioak transmititzea
• Heztea eta motibatzea
Gurasotasun arduratsua
Maitasuna
Estimua
Adiskidetasuna
Sexualitatea
Zirrarak
Ongizate fisiko nahiz psikologikoa
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sexu-osasuna eta ohitura osasungarriak
IRTENAURREKOA
Sexualitatearekin lotutako ohitura osasungarriak• Maiz garbitzea• Preserbatiboa erabiltzea• Promiskuitaterik ez izatea• Bikotekidearekiko jarrera laidogarririk ez izatea• Helduen artean konfiantzazko solaskide bat bilatzea• Medikuarengana joatea• Informazio gutxi edo okerra duten pertsonen aholkuei jaramon ez egitea
GENERO-INDARKERIA
Sexualitatearekin lotutako ongizate fisikoa, emozionala,
mentala eta soziala
Kultura-balioak
Erlijio-sinesmenak
Jarrera etikoak
Geurekiko errespetua
Beste pertsonen sexu-aukerarekiko errespetua
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua
Genero-indarkeria
HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Sexu-osasuna eta ohitura osasungarriak
IRTENAURREKOA
Sexu jakin bateko pertsonari eragiten zaizkion tratu txar fisiko edota psikologikoak
010002000300040005000600070008000
1997 1999 2001 2003 2005
ATZERA
Espainian emakumezkoen kontra egindako sexu-abusu, -jazarpen eta -erasoak (jakindakoak)
Iturria: Emakumearen Institutu Nazionala
Sexualitatearekin lotutako ongizate fisikoa, emozionala,
mentala eta soziala
Kultura-balioak
Erlijio-sinesmenak
Jarrera etikoak
Geurekiko errespetua
Beste pertsonen sexu-aukerarekiko errespetua
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Ekografiak interpretatzea
IRTENAURREKOA
Hezurrak
Barne-organoak
Kolore zuri distiratsua
Askoz irudi ilunagoa eta lausoagoa BESTE
BAT
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Ekografiak interpretatzea
IRTENAURREKOA
Hezurrak
Barne-organoak
Kolore zuri distiratsua
Askoz irudi ilunagoa eta lausoagoa BESTE
BAT
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Ekografiak interpretatzea
IRTENAURREKOA
Hezurrak
Barne-organoak
Kolore zuri distiratsua
Askoz irudi ilunagoa eta lausoagoa
HASI
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
Esteka interesgarriak
HASI
IRTENAURREKOA
Ugaltze-aparatua
SARTU WEBORRI HONETARA
Sexualitatea eta ugalketa
SARTU WEBORRI HONETARA
BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Ugaltze-aparatua HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA
HASI
IRTENAURREKOA