Sexu bidezko ugalketa
-
Upload
profedemecanizadofp -
Category
Documents
-
view
87 -
download
0
description
Transcript of Sexu bidezko ugalketa
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 1/29
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 2/29
Proiektuaren bultzatzaileak
Laguntzaileak
Hizkuntz koordinazioa
L ANBIDE EKIMENA
L ANBIDE EKIMENA
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 3/29
Egilea(k): Mari Jose Maiz. Mendikoi-Fraisoro Nekazaritza Eskola
Zuzenketak : Elhuyar Hizkuntz Zerbitzuak
Maketa: Unai Lasa
Azalaren diseinua: Naiara Beasain
Ikasmaterial honek Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren egokitasun-aitormena jaso du: 2002-07-19
2004an prestatua
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 4/29
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 5/29
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 6/29
LANBIDE EKIMENA 1
LANDAREAK LORTZEA. SEXU BIDEZKO UGALKETA
1. HAZIAK PRESTATZEA
1.1. Arrazoiak
* Letargia
Hainbat hazi, bildu orduko erein behar dira (heriotzorria, zedroa, sahatsa, zumarra...), ernetzeko
gaitasuna azkar galtzen baitute. Hala ere, hazi gehienek barne-mekanismo batzuk garatzen dituzte,
garai egokian ernetzeko joera dutenak, eta letargia izenez ezaguna den fenomenoa gauzatzen dute.
Hori dela-eta, nahiz eta ingurune-baldintza egokietan jarri, hazia ez da ernetzen. Hori gertatzeko
arrazoietan honako hauek aipatuko ditugu:
Gogortasuna: haziaren beraren gogortasuna eta bere azala direla medio, zabaltzearekiko
erresistentzia da.
Hezetasunarekiko iragazgaitzak: haziek ez dute urik xurgatzen azala aldatu arte.
Enbrioiaren hazkuntzarekiko erresistenteak; hura kanpora ateratzea zailagoa da.
Ernetzea zailtzen duten inhibitzaile kimikoetan aberatsak.
* Letargia endogenoa
Edo haziaren barne-ehunen inhibizioa. Bere garrantziaren arabera:
Azalekoa edo arina: bildu berriak diren hazietan ohikoa, eta egun edo hilabeteetako epean
desagertzen dena.
Maila ertainekoa: inhibizioa puskatzeko asmoz, haziak hozte hezetsua (hotz-orduen kopurua) pasa behar dute.
Sakona: udan nahiz udazkenean heltzen diren eta udaberrian ernetzen diren hazietan ohi-
koa. Horiek giro hezeetan hotz-ordu gehiago beharko dituzte.
* Letargia bikoitza
Konponketarik zailenetarikoa duen letargia dugu hau (2 urtera arte luza daiteke batzuetan) eta azaleko
letargien eta enbrioien barne-ehunen letargien batuketaren emaitza da.
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 7/29
Nekazaritzako Ustiapen Intentsiboak
LANBIDE EKIMENA 2
1.2. Prestaketa-motak
* Areatzea
Helburuak: hala behar duten hazien azal gogorrak eta iragazgaitzak aldatzea.
Moduak: azalak aldatzea, hainbat eratan edo modutan lor daiteke.
Areatze mekanikoa: hazia hainbat modutara erabil daiteke: paper latzarekin, markak eginez
limarekin, mailuarekin haustura eginez, areetan gastatuz... Metodo eraginkorra eta samurra da
espezie askorentzat.
Lan horretan ez da haziaren barrualdea kaltetu behar (gehiegizko areatzeagatik ), eta kontuan izan
behar dugu berehala erein ezean, areatutako haziak sentikorragoak direla eragile patogenoekiko eta
beren ernetzeko gaitasuna murriztuta gerta daitekeela.
Areatze kimikoa: metodo eraginkor bat, hazi gogorrak azido sulfurikozko disoluzioaren kontzentratu
batean sartzea da (azidoa uretara bota behar da; izan ere, alderantziz eginez gero, zipristindu eta erre
egin dezake). Denbora-tarte egokiak eginez, poliki eragin behar da eta beti ere espeziearen arabera, lan
hau 10 minutu eta 6 ordu bitartean egingo da (zenbat eta azal gogorragoa eta lodiagoa izan, orduan eta
denbora gehiago beharko da).
Tratatu eta gero, haziak uretan garbitzen dira, eta ondoren, erein egiten dira, edo lehortu eta biltegiratu.
Horrela tratatzen diren hazien adibide ditugu akaziak, albizziak, araliak, kotoneasterrak...
Haziak ur-berotan: helburua azal gogorrak aldatzea da, haziak biguntzea edota inhibitzaile kimikoak
deuseztatzea.
Tratamenduaren iraupena eta tenperatura, hazi-mota bakoitzaren araberakoa izango da, baina, oro
har, hobe da, denbora gehiagoz (12-14 ordu) tenperatura epelagoetan (50 ºC inguru) edukitzea eta ez
denbora gutxiagoan eta tenperatura altuagoetan (enbrioia kalte daiteke).
Orokorrean, horrela tratatutako hazia berehala ereingo da eta ezingo da gorde. Akazia, ageratum...
motako haziak horrela tratatzea aholkatzen da.
* Geruzaketa
Helburua: maila ertaineko nahiz sakoneko letargia-haziei ernetzeko beharrezkoa duten hotz-
-orduaren kopurua ematea da helburu nagusia.
Egitea: gehien erabiltzen den metodoa (gehiago ere badira) hazia ingurune hezean (azalak
biguntzeko), eta tenperatura baxuan (2 eta 7 ºC bitartean) jartzea izaten da.
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 8/29
Landarezaintza
LANBIDE EKIMENA 3
Prozesuaren iraupena, espeziearen araberakoa izango da eta hilabete eta lau hilabete bitartean alda
daiteke. Aldian behin, begiratu egin behar da eta berriro hezetu beharko da, lehorrak daudela ikusiz gero.
Tratamenduaren ondoren (batzuk, agian, ernetzen hasita egongo dira), erein egin behar dira biltegi-
ratu gabe, eta ereintza-tenperatura hotz samarrean egitea komeni da (bestela, berriro letargiara itzul
daiteke).
Talde honetakoak izango ditugu, besteak beste, aranondoa, sagarrondoa eta intxaurrondoa. Txerta-
tzeko oinei eta baso-landareei dagokienez, berriz, Douglas izeia, lizarra, pagoa, magnolia, astigarra...
Bizigarri kimikoak: badira haziak ondoren aipatuko ditugun tratamenduen aurrean ondo
erantzuten dutenak.
Azido giberelikoa: 24 orduz, ur-disoluzio batean 100 eta 1.000 ppm bitartean (milioiko zatiak edo
litroko miligramoak ).
Nitrato potasikoa: % 0,2-0,1-eko ur-disoluzio batean edukiz, edo proportzio berean ereintzarako
substratua prestatzeko erabiltzen den urari ernetzeko mahaian gehituz.
Tratamendu honen bidez, ernaketa hobetzen duten haziak begonia semperflorensena, petuniena,
impatiensena, primulena... izango dira.
2. ERNETZE-PROZESUA
2.1. Haziak pasa beharreko etapak
Hazia ernetzeko baldintza egokietan jartzen denetik, hiru etapa garrantzitsu betetzen dira, eta
horietan garrantzi handia izango dute ura zurgatzeak eta arnasketak.
* Lehen etapa
Enbrioiaren suspertzea hartzen du bere baitan lehen etapa honek, batez ere, haziak ura xurgatzen
duelako (urak azalak zeharkatzen ditu eta barrura sartzen da). Horrek enbrioia handitzea sorrarazten du
lehenik, eta haustura ondoren. Neurri berean, zelula-protoplasmaren hidratazioa ere sorrarazten du,
enbrioiaren zelula-prozesuen (arnasketa, elikadura...) bizkortzea ahalbidetuz.
* Bigarren etapa
Hemen hasiko da enbrioiaren hazkuntza. Etapa honetan ezinbesteko prozesuak bultzatzen dira eta
haziaren elikagai-erreserbak abiapuntu moduan harturik, gai organiko berriak sintetizatzen dira (koipeak,
proteinak, azukrea, entzimak...). Horiek enbrioiaren esku uzten dira landare berri bat osatu ahal izateko.
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 9/29
Nekazaritzako Ustiapen Intentsiboak
LANBIDE EKIMENA 4
* Hirugarren etapa
Enbrioiaren hazkuntza-guneen zatiketa zelularra gertatzen da, hots, hazkuntza-guneko oinarrian
sustraixkarena, eta gemularena beste aldeko muturrean, landare gazte berria fotosintesia egiteko gai
den arte.
2.2. Haziaren egitura
* Zatiak
Ernaketa-prozesua aurrera doan heinean, gehiago eta argiago bereiziko dira zenbait atal hazkuntzan:
Sustraixka: enbrioiaren beheko muturretik aterata, sustrai-sistema osatuko du.
Gemula: zurtointxoaren (kotiledoiaren edo kotiledoien gainetik ) goiko muturra izango da, eta
hostoak eta begiak sorraraziko ditu.
Zurtointxoa: bi muturren artean kokatutako atalaren eta bere osagaien arabera, hainbat izen
jasoko dituena:
- Koleoptiloa: kotiledoibakarreko landareetan, kotiledoien gaineko atala.
- Epikotiloa: Kotiledoibiko landareetan, kotiledoien gaineko atala.
- Hipokotiloa: Kotiledoibiko landareetan, kotiledoien azpiko atala.
2.3. Ernaketa-motak
Enbrioiaren hazkuntza dela-eta, kotiledoia edo kotiledoiak lur-azalera azaldu edo lurpean geratuz
gero, ernaketa-mota desberdinak izango ditugu:
* Hipogeoa edo lurpekoa
Kotiledoia edo kotiledoiak substratuaren azpian gelditzen direnean koleoptiloa (kotiledoibakarretan)
edo epikotiloa (ilarra eta antzeko kotiledoibiko batzuetan) soilik azaleratuko dira.
* Epigeoa edo lur gainekoa
Hipokotiloa luzatzean, kotiledoiak substratuaren gainetik azalarazten ditu (babarruna, gereziondoa...
eta antzeko kotiledoibikoak ).
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 10/29
Landarezaintza
LANBIDE EKIMENA 5
2.4. Eragin handiko ingurune-faktoreak
Hazi bakoitzaren berezko ezaugarriez gain, ernaketarako onuragarriak izango diren, edo ernaketa
oztopatuko duten, kanpoko baldintzak izango ditugu, hala nola uraren erabilgarritasuna, tenperatura,
aireztapena eta argitasuna. Horiek komeni zaigun modura erabil ditzakegu.
* Ura eskuragarri izatea
Hazi lehor gehienek ura zurgatzeko gaitasun handia dute. Gaitasun hori, ondoren aipatuko ditugun
baldintzen araberakoa izango da:
Hazi bakoitzaren izaera: espezie batzuk ur gutxirekin edo askorekin ondo ernetzen dira; beste
batzuek, aldiz, ur gutxi behar dute (gutxienek ), eta beste batzuek, berriz, ur asko (gehienek ).
Lurraren tenperatura: orokorrean, tenperatura altuek (epelek ) zurgapen-gaitasuna handitu
egiten dute.
Ur-emari homogeneoa eta egokia eskaini nahi izatekotan, ureztapenak motzak, maiz eta tanta-
-tamaina txikikoak izatea komeni da.
Ureztaketa ugariak edota iraunkorrak (gehiegizkoak ) ernaketa kaltetu egin dezake (batez ere,
enbrioiaren hazkuntza), arnasketarako ezinbestekoa duen oxigenoa gutxitu egin baitaiteke.
* Tenperatura
Hau da, hasiera batean, hazien ernetzean eraginik handiena duen ingurune-faktorea, izan ere, hazi
guztiek dute tenperatura minimoa (eta honen azpitik ez dira ernetzen), maximoa (nahiz eta gainditu, ez
dira ernetzen) eta ernetzeko egokia den tenperatura.
Hori kontuan izanik, zenbait hazi-talde edo multzo desberdinduko ditugu:
Urte-sasoi hotzekoak: klima hotzetik edota epeletik datozenak dira, eta tenperatura altuetan,
baxuetan baino gehiago kostatzen zaie ernetzea. Espeziearen arabera, 4, 5 eta 25 ºCbitarteko tenperatura izango dute.
Urte-sasoi epelekoak: klima tropikaleko edo subtropikaleko landareak. Ernetu ahal izateko,
gutxienez, 10-15 gradu behar dituzte eta egokiena 20 ºC inguruan (edo gehiago) ibiliko da.
* Aireztapena
Landareen ziklo biologikoan, ernetze-prozesua da landareek oxigeno gehien kontsumitzen duten
unea (energia lortzen dute).
Landare urtarrak izango dira salbuespena, haziak ur azpian ernetzen baitira.
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 11/29
Nekazaritzako Ustiapen Intentsiboak
LANBIDE EKIMENA 6
Substratuan beharrezkoa den oxigenoa, bertako urik gabeko poroen bolumenak zehaztuko du eta
murriztu egingo da:
Ureztaketako akatsak direla eta, ur gehiegi badago.
Substratu-mota (buztina, hondarra...) dela-eta, porositate gutxiago dagoelako, gehiegi
zapaltzeagatik…
* Argia
Zenbaitetan (oso gutxitan), argiak landare batzuen (apioa, eskarola, udaberri-lorea...) hazien ernaketa-
-prozesua suspertzen du. Halare, landare gehienak eragile horrekiko neutralak dira edo iluntasuna mese-
degarri izaten dute.
Eragin horrez gain, batez ere, hazi txikietan, argitan badaude, hazia substratuaren gainetik agerian
dago eta horrek bere finkatzea zailtzen du (ureztapena dela medio, lekuz alda baitezake).
Hori dela-eta, gehienetan, mintegietan ereindako haziak, lodiagoa edo meheagoa den substratu-
-geruza batez estaltzen dira, beti ere, beren tamainaren arabera.
3. MINTEGIKO LURREAN ZUZENEAN EGINDAKO EREINTZA
3.1. Zuzenean ereiten diren espezieak
Aire zabaleko labore-zapaldetan (lursailak ) egindako zuhaitz eta zuhaixken hazi bidezko ugalketa,
mintegi askotan egiten den lana da; bi helbururekin batez ere:
* Basoak eta lorategiak
Basoa berritzen edo lorezaintzan erabiltzen diren landareak ekoizteko (izeiak, pinuak, alertzeak,
astigarrak, altzifre faltsuak, lizarrak, pagoak, haritzak, katalpak...).
* Oinak ekoizteko
Gero, horietan txertatuko dira fruta-arbola eta landare apaingarrien barietateak (aranondoak,
gereziondoak, sagarrondoak, intxaurrondoak...).
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 12/29
Landarezaintza
LANBIDE EKIMENA 7
3.2. Ereintza-sasoiak
* Sasoiak
Haziak udazkenean edo udaberrian zehar erein daitezke, beti ere, beren ezaugarri zehatzen eta
mintegiaren kudeaketa-motaren arabera.
Udazkeneko ereintzarako baldintzak: sasoi honetan ereintza egin ahal izateko, ezinbesteko
baldintza da klimatologikoki negua oso gogorra ez izatea, izan ere, letargia luzatu edo
landare gaztea kalte dezake.
Udazkeneko ereintzaren abantailak: tratamendu-instalaziorik ez da behar, eta haziak ez dira
biltegiratu behar. Honez gain, berandu ereinda ere, ernaketa ez da atzeratzen.
Udazkeneko ereintzaren alde txarrak: neguko baldintza gogorren ondorioz, gerta daitezkeen
galerak. Bestalde, landare arrotzen (belar txarrak ) garapena errazten da.
* Hazi-motak
Ondo ernetu ahal izateko, behar duten tenperaturaren arabera sailkatuz gero, hiru talde nagusi
izango ditugu:
Tenperatura altuekiko sentikorrak direnak: sagarrondoa, hagina, udareondoa, aranondoa,
gereziondoa... eta antzeko espezieen ernaketa-tenperatura egokia, 10 eta 17 ºC bitartekoa
izango da; ondorioz, udazkenean erein daitezke eta udaberri hasierara arte ez dira erneko.
Udaberri hasieran erein daitezke, izotz-arriskua pasa denean. Ordura arte, tenperatura
baxuan geruzatze hezearen bidez kontserbatuko dira ( ikusi 1.2.2 )
Tenperatura baxuekiko sentikorrak direnak: katalpak, ailantus-ak, izeiak eta antzeko
espezieek, 20 eta 30 ºC bitarteko ernaketa-tenperaturak behar dituzte. Ondorioz, udazkenean
erein daitezke, eta udaberrian lurra berotu arte ez dira erneko.
Udaberri erdialdean erein daitezke: sasoi hori iritsi arte geruzapen heze eta freskoan
kontserbatu behar dira.
Tenperaturarekiko sentikortasun gutxi dutenak: 15 eta 32 ºC bitartean erne daitezkeen espe-
zieak dira, zenbait akazia, zumar, urkirekin... gertatzen den moduan. Horiek udazkenean
ereiten badira, udazkenean bertan ernetzen dira, eta neguko klimak kalte ditzake.
Ereintza-sasoia iritsi arte (udaberri hasiera-udaberri bukaera), baldintza heze eta freskoetan
kontserba daitezke.
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 13/29
Nekazaritzako Ustiapen Intentsiboak
LANBIDE EKIMENA 8
3.3. Lurra prestatzea
* Helburuak
Egin beharreko lan guztiek helburu bera izango dute: ernaketa ona izateko behar diren emankortasun-,
hezetasun-, harrotze- eta aireztapen-ezaugarriak lortzea.
* Egin beharreko lanak
Horretarako, ereintzaren aurretik egin beharreko lanak, ondoren aipatutakoak izango dira:
Lurra lantzen den lehenengo aldia bada, edo 10 urtean behin lantzen bada, lurpea lantzeko
goldea pasa. Sakonera, 50-60 cm-koa izango da.
Maiz simaurtu, lurraren ezaugarri fisiko-kimiko-biologikoak hobetzeko edo mantentzeko
(mantentze-lanetan ere egin beharrekoa).
Goldea pasa (25 cm-ko sakonerarekin).
Dagozkion lur-azterketak egin ondoren, emaitzen arabera, ongarritu.
Ongarria lurperatu eta area, rotabatorea... erabiliz, lursaila harrotu.
Behar izanez gero (lur astunak...), ildo-bizkarrak edo kabailoiak prestatu, ondoren egin beha-rreko zehar-aldaketak errazteko (sustrai nagusia ebakitzea).
3.4. Ereintza-dentsitatea
* Ereintza-motak
Mintegiko lurrean zuzenean ereiten diren espezieak, nahiz eta batzuetan errenkan erein (hazi-ilara),
oro har, eta bere tamainagatik (nahikoa handia), zuloetan ereiten dira, ildo-bizkar edo kabailoietan, ildo-
-bizkarren artean jakineko tartea mantenduz eta baita ildo-bizkar baten hazien artean ere, ondokokoadroan adierazten den landaketa-eremua eratuz.
* Zuloetan egindako ereintzaren alde onak
Askotan, haziaren tamainak lana mekanizatzeko aukera ematen du.
Ereintza-mota horrek hazia aurreztea ahalbidetzen du.
Ondorengo bakanketa-lanak saihesten dira.
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 14/29
Landarezaintza
LANBIDE EKIMENA 9
3.5. Ereintza-sakonera
* Garrantzia
Kasu guztietan (baita hazitegian ere) ereintza-sakonera egokia lortu behar da; izan ere:
Azaleko ereintzak, eurite gogor baten ondorioz... hazia erne baino lehen bistan, agerian,
gelditzea eragin dezake, eta sustraitu gabe gelditzeko arriskuan geldi daiteke.
Gehiegizko sakonera duen ereintzak enbrioia hiltzea eragin dezake, bere kabuz bizi ahal
izango den landare gazte bihurtu baino lehen erreserba guztiak kontsumitzen dituelako.
Horrela ereindako espezie gehienentzako ereintza-sakonera, “Landare-ekoizpena mintegian” koa-
droan ageri da.
4. EREINTZA HAZITEGIAN
Bi dira mintegietako hazitegietan sexu bidez ugaltzen diren landare-motak.
4.1. Sasoiko landareak. (ikusi “Sasoiko landareak. Ereintza-datuak ” koadroa)
* Adibideak
Lore-ontzietan, multzotan, harri-hondarretan... erabiliko diren urteroko edo bi urtean behingo sasoiko
landare-ekoizpena, hala nola impatiens, begonia semperflorens, petunia, indiar arrosa, zinerariak,
ageratum, primulak...
* Ereintza-sasoia
Gutxi gorabeherako datak koadroan ageri dira.
Kontuan hartu behar da aipatzen diren sasoiak gutxi gorabeherakoak direla, eta ondoren aipatuko
ditugun ezaugarriek ere eragina izango dutela:
Lekua: barrualdea, kostaldea baino hotzagoa da.
Landarearen kokapena: oro har, lorategietan jartzeko udako loraldikoak, lore-ontzietarakoak
(babes gutxiago) baino geroago ereiten dira.
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 15/29
Nekazaritzako Ustiapen Intentsiboak
LANBIDE EKIMENA 10
* Substratua prestatzea
Garrantzitsua da zohikatza (osagai nagusia) ondo birrinduta egotea (bikor lodiek ernetzea zaildu
egiten dute). Hala ez bada, bahetu egin beharko da. Era berean, pH-ak 5, 5-6raino zuzenduta egon
beharko du.
Ondoren, aireztatzaile bat gehitu behar zaio ( poroak handitzearen ondorioz, oxigenoa izatea
errazten da), hondar silizeo lodia (oso astuna), adibidez, edo baratzezaintzako perlita (askoz arinagoa),
zohikatzaren aldeko 4-1 proportzioan. Ongarrituta ez badago, aberastasun orekatuko, 15-18-15 askapen
moteleko (2 kg/m3) ongarria (ale-tamaina txikia) gehitu beharko da.
Osagai horiek nahastu egingo ditugu, ura eta nitrato potasikoa (% 0,2) gehituz (ernetzearen bizigarri
kimikoa). Eskukada bat hartuko dugu isuririk izan gabe, tantaka, ura dariola ikusten dugun arte.
* Ereintza-prozesua
Substratuaren banaketa: substratua homogeneoki zabaldu ernaketa-mahaian, bukaeran
gozo-gozo zanpatu, eta 5-7 cm-ko substratu-altuera lortu.
Hazi-banaketa: haziak oso txikiak badira, eta banaketa homogeneoa lortu nahi badugu,
hondar silizeo finarekin (aldez aurretik garbitua) nahastea komeni da, banatu beharreko
kopurua handitzeko.
Ondoren, hazia purraka (azalera guztian zehar ) banatzen da, banaketa homogeneoa eta ez oso
trinkoa egiten saiatuz.
Estalketa: haziak substratuaren gainean ipini ondoren, eta hala behar izanez gero (ikusi
koadroa), hondar fina, zohikatz bahetua edo bermikulita (edo nahasteren bat) erabiliz, estali
egingo dira.
* Ondorengo zainketak
Tenperatura: koadroan ageri diren tenperatura-mailak kontuan izanik, mahai bereko espezie
batzuen tenperatura egokia 20-24 ºC bitartekoa dela esan dezakegu. Azpitik ernaketa
atzeratu egingo da, eta goitik erne eta gero luzatzeko (argi bila, batez ere) lagungarri izango
zaio (landare guztiak oso ahul hazten dira).
Aipaturiko tenperaturak, dagokion berokuntza-sistema (ikusi 2. ikasgaiko 3. puntua) ipiniz,
eta instalazioa zuzen erabiliz (irekitzea eta ixtea) lortuko dira.
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 16/29
Landarezaintza
LANBIDE EKIMENA 11
Hezetasuna: lainoztapenak (tanta-tamaina txikiagoa) erabiliz gehituko dugu hezetasuna,
hazia agerian ez uzteko eta landare gazteak sustraitik ez ateratzeko. Ura garbia ( lainozta-
gailuak ez estali eta substratua ez kutsatu) eta kalitate onekoa erabiliko dugu (kontuz gehie-
gizko gatz mineral eta karearekin).
Gaur egun, mintegi oso espezializatuetan minilandare deituriko sistema edo banan-banako landare
gazteen ekoizpenaren bidez egiten da ereintza, pilulatxoetan dauden haziak eta ereintza-sistema
mekanizatuak erabiliz. Horiek sustrai-lurra duten plantulak landatzea edo zehar-aldaketa egitea ahalbi-
detzen dute, eta sustrai hutsean zehar-aldatzen diren plantula gazteetan estresa dela-eta, sortzen diren
galerak murriztu egiten dira.
4.2. Landare iraunkorrak. (ikusi “Landare iraunkorrak. Ereintza-datuak ” koadroa)
Zuhaixken, zuhaitzen eta igokarien landare-ekoizpena, banan-banan edo taldean erabiltzeko (hesiak,
ilarak, lore-multzoak...).
* Ereintza-lekua
Sasoiko landareak ez bezala, hazi bidez ugaltzen diren landare iraunkor asko, azpi beroko mahaiek
eskaintzen dutena baino babes txikiagoko lekuetan eta mintegiko lurrak eskainitakoa baino babes
handiagoko leku batean ereiten dira.
Beste modu batera esanda, 1 eta 1,25 m bitarteko zabalera eta luzera aldakorrekoak diren erdibabesturiko zapaldetan ereiten dira (ez dute azpi berorik, negutegietatik kanpo daude, kanpoan kokatutako
hazi-kaxoiak izan daitezke...).
Substratua lur harrokoa eta kalitate onekoa izan daiteke, edo sasoiko landareetan bezala prestatua.
Gainera, ereiteko unean egoera onean egon beharko du (harrotuta, aireztatuta, hezea...).
* Ereintza-sasoia
Koadroan ageri den moduan, bi izango dira ereintza-sasoi ohikoak (udazkena eta udaberria), beti
ere, espeziearen eta bildutako haziak mantentzeko, mintegiaren aukeren arabera.
* Ereintza-prozesua
Haziak, tamainaren arabera, purraka, errenkan erein daitezke. Ondoren, estali egingo dira eta bertan
finkatzen laguntzeko ureztaketa erabiliko da (hazia eta substratuaren bat-egitea hobetzeko).
* Ondorengo zainketak
Sasoiko landareentzat aipatu diren berberak izango dira. Horiek pixka bat hobetzea komeni da,babes eskasagoa baitute (izozteak, belar txarrak, haizea, eurite gogorrak...).
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 17/29
Nekazaritzako Ustiapen Intentsiboak
LANBIDE EKIMENA 12
SASOIKO LANDARE APAINGARRIAK
SEXU BIDEZKO UGALKETA
EREINTZA-DATUAK
SasoiaEreintza-
-baldintzakEspeziea
g/1000
landareEreintza Loraldia Tº C Argia
Emetzea
Egunak
Hazkuntza
AsteakOntzi-mota Oharrak
Ageratum 0,5 2-3 4-8 18-28 A 7-10 10-12 Mul 5-6 Ur berotan sartu 60 ºC
Begonia
semperfloreus0,15 12-3 4-6 18-25 A 15-20 15-17 M-11 KNO3 rekin busti.
Calendula 15 -20 2-3 4-5 15-20 I 7-10 6-8 M-10,11 Geruzapena KNO3
Coleo 0,5-0,8 1-5 Ez 18-25 B 14-20 8-10 Mul 8cm KNO3 rekin busti
Dalia 20-25 1-3 7-9 16-22 B 7-19 9-12Mul 8,
M9-10Geruzapena
Impatiens 1-1,5 2-3 5-10 20-21 A 10-14 9-10 M9-10 Geruzapena KNO3 erabili
Petunia 0,25 2-3 6-9 20-25 A 10-20 10-12 M7, Mul6 KNO3 (% 2) erabili
Primula 2 6-9 12-3 15-18 A 14-20 16-18 M 10-12 KNO3 erabili
Cineraria 0,5 8-10 12-3 15-21 B 8-10 16-18 M 12-14 Geruzapena
Salvia 6-10 1-3 4-5 18-25 A 7-14 9-10 M9, Mul8 Geruzapena
Taget erec 6-10 2-3 4-6 18-25 B 6-9 8-10 Mul, M8
Taget pat 6-10 1-3 3-5 18-25 B 7-10 6-7 Mul, M8
Pensamendua 3 6-9 9-12 18-20 I 10-20 14-16 Mul8, M12
4.1. taula.
* A: Argitasuna
* B: Berdina
* I: Iluntasuna
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 18/29
Landarezaintza
LANBIDE EKIMENA 13
LANDARE-EKOIZPENA MINTEGIAN
SEXU BIDEZKO UGALKETA
ESPEZIEA
Areabatean
ereitekohazia (kg)
Sakoneracm
Ilaren artekotartea (cm)
Oharrak
Abies pectinata (izeia) 8 1 15 Zurtoin-aldaxkak, gehienetan
A. pinsapo (izei espainiarra) 5 1 15
Acacia dealbata (mimosa) 5 2 15
Acer pseudoplatanus (astigarra) 1,5 2 15
Aesculus hippocastanum (indigaztaina) 35 5 15 Zurtoin-aldaxkak, gehienetan
Alnus glutinosa (haltza) 2 0,6 15
Betula verrucosa (urkia) 1,7 0,3 15
Carpinus betulus (xarma arrunta) 1,3 0,5 15
Castanea sp. (gaztainondoa) 30 5 20
Catalpa (katalpa) 3 0.6 20
Cedrus libani (Libanoko zedroa) 8,5 2 15
Celtis australis (almeza) 2,5 2 15
Ceratonia siliqua (algarroboa) 2 2 1530x15 cm diametroko ontzietan,
gehienetan
Cupressus macrocarpa (Monterey-ko nekosta) 7 0,8 15
C. piramidalis (altzifrea) 12 0,8 15
Eucaliptus globulus (eukaliptoa) 2 0,3 15 10 cm-ko ontzietan 10.000/airean
E. camaldulensis 1 0,3 15
Fagus sylvatica (pago arrunta) 15 3 15
Fraxinus excelsior (lizar arrunta) 1,5 1,5 15
Juglans nigra (intxaurrondoa) 25 5 20
Larix europea (alertzea) 1,5 1 15
Picea excelsa 1 1 15 Ontzietan
Pinus canariensis (pinu kanariarra) 1,3 1 8 5cm diametroko ontzietan
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 19/29
Nekazaritzako Ustiapen Intentsiboak
LANBIDE EKIMENA 14
P. cembra (zenbro pinua) 1 1 8
P. halepensis (aleppo pinua) 1 1 8
P. insignis edo P. radiata (intsinis pinua) 1,5 1 8
P. nigra (pinu beltza) 1,5 1 8
P. uncinata (mendi-pinua) 1 1 8
P. pinaster (itsas pinua) 0,8 1 8Buztinezko edo kartoizko ontzietan.
10cm-ko diametroa. 10.000/airean
P. pinea (pinazi-pinua) 1,5 2 8
P. sylvestris (pinu gorria) 0,8 0,5 8
P. strobus (estrobo pinua) 0,9 1 8
P. taeda 1 1 8
Phoenix dactylifera (datil-palmondoa) 15 1 20
Platanus occidentalis (mendebaldeko platanoa) 2 0,3 20 Zurtoin-aldaxkak, gehienetan
Pseudotsuga (izeia) 2 1 20
Populus (makala) 2 0,2 20 Zurtoin-aldaxkak, gehienetan
Quercus ilex (artea) 20 3 15 Ontzietan, gehienetan
Q. robur eta Q petraea (haritza) 25 3 15
Q. suber (artelatza) 20 3 15
Robinia pseudoacacia (sasiarkazia) 3,5 2 15 Sustraidun landaretxoak, gehienetan
Sequoia sempervirens (sekuoia luzea) 3,5 1,5 15
Turodlum disticum 8,3 1 15
Thuya occidentalis (tuia) 12 1,2 8
Tilla intermedia (ezkia) 3,5 1 20
Ulmus campestris (zumarra) 2,5 0,5 20
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 20/29
Landarezaintza
LANBIDE EKIMENA 15
SEXU BIDEZKO UGALKETA
EREINTZA-DATUAK
LANDARE IRAUNKORRAK
A.- Espeziea. B.- Haziak biltzeko sasoia. D.- Gorde baino lehen egin beharreko tratamendua.
E.- Ereintza-sasoia. F.- Geruzaketa. G.- Erein aurreko tratamendua. H.- Oharrak.
A.- Abies (izeia) A.- Acer (astigarra)
B.- Udazkena B.- Uda
E.- Udazken-udaberria F.- 4 ºC, 3 hilabetezF.- 4 ºC, 1-3 hilabetez G.- Ur berotan sartu (hozten dena), 5 egunez
H.- Lehortu gabe erein
A.- Aesculum (indigaztainondoa) A.- Betula (urkia)
B.- Udazkena B.- Udazkena
E.- Udaberria E.- Udazken-udaberria
F.- 4 ºC, 3 hilabetez F.- 4 ºC, 3 hilabetez
A.- Buxus (ezpela) A.- Camelia (kamelia)
B.- Udazkena H.- Ez da ereiten. Motel hazten da. Zurtoin-
-aldaxken bidez ugaltzen da, gehienetan. E.- Udazkena
G.- Ur berotan sartu (hozten dena), 24 orduz
H.- Hobe fresko daudenean ereiten badira. Garapen motela
(4-7 urte, loratzeko). Gehienetan, zurtoin-aldaxken bidez
ugaltzen da.
A.- Catalpa (katalpa) A.- Cedrus (Zedroa)
B.- Udazkena B.- Udazkena
D.- Lehorrean biltegiratu E.- Udazkena
E.- Udaberria G.- Uretan jarri
H.- Arazorik gabe ernetzen dira H.- Kontserbatu gabe erein. Erraz ernetzen dira.
A.- Cotoneaster (kotoneasterra) A.- Cupresus (altzifrea)
B.- Udazkena B.- Udazkena
D.- Azido sulfuriko kontzentratua E.- Udaberria
E.- Udaberria F.- 4º C, 3 hilabetez
F.- 4 ºC, 3 hilabetez
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 21/29
Nekazaritzako Ustiapen Intentsiboak
LANBIDE EKIMENA 16
A.- Chaenomeles (mizpirondo japoniarra) A.- Chamaecyparis (altzifre faltsua)
B.- Udazkena B.- Udazkena
E.- Udazken-udaberria D.- 40 ºC-tan lehortu
F.- 4 ºC, 3 hilabetez E.- Udaberri
F.- 4 ºC, 3 hilabetez
A.- Evonimus (basaerramua) A.- Fraxinus (lizarra)
B.- Udazkena B.- Udazkena
E.- Udaberria E.- Udaberria
H.- Oro har, ez da erabiltzen. Zurtoin-aldaxken
bidez ugaltzen da, gehienetan.
F.- 4 ºC, 3 hilabetez
A.- Gingko (gingko) A.- Fagus (pagoa)
B.- Udazkena.
D.- 0 ºC-tan lehortu
H.- Ez da ereiten. Eme-kopuru handia ematen
du (usain txarra)
E.- Udazken-Udaberria
F.- 0 ºC, 3 hilabetez
A.- Ilex (gorostia) A.- Juniperus (ipurua)
B.- Udazkena B.- Udazkena
D.- Hondar hezean kontserbatu D.- Azido sulfurikoan sartu, 30 minutuz
E.- Udaberria E.- Udaberria
F.- 1 ºC, 3 hilabetez F.- 4 ºC, 3 hilabetez
H.- Hurrengo urtean ernetzen da, eta 4-12
urtera arte ez da sexurik jakiten. Ugalketa-mota
hau oso gutxi erabiltzen da. Zurtoin-aldaxken
bitartez ugaltzen da, gehienetan.
H.- Eboluzio mantsoa
A.- Ligustrum (arbustua) A.- Piracantha (pirakanta)
B.- Udazkena B.- Negua
E.- Udaberria
F.- 0-10 ºC, 3 hilabete
D.- Lehortu. Fruituetatik bereizi. Giro fresko eta lehorrean
gorde.
E.- UdaberriaH.- Ernaketa erraza, baina zurtoin-aldaxken
bitartez egindakoa da gehien erabiltzen den
ugalketa.
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 22/29
Landarezaintza
LANBIDE EKIMENA 17
A.- Pithosphorum (pitosporo) A.- Populus (makala)
B.- Negua B.- Udazkena
D.- Pirakanta bezala E.- Udazkena
E.- Udaberria
G.- Irakiten dagoen uretan sartu (segundo
batzuetan bakarrik).
H.- Bildu orduko erein, lehortzen utzi gabe. Zurtoin-aldaxken
bidez egindako ugalketa da erabiliena
A.- Quercus (haritzak) A.- Salix (sahatsa).
B.- Udazkena B.- Udazkena
E.- Udazken-udaberria E.- Udazkena
H.- Ez da asko erabiltzen
A.- Taxus (hagina) A.- Tilus (ezkia)
B.- UdazkenaH.- Ez da erabiltzen. Motel hazten da. Zurtoin-
-aldaxken bitartez ugaltzen da.D.- Azido nitrikoan, ordubetez. Garbitu eta lehortu. Azidosulfurikoan, 15 minutuz.
F.- 4 ºC, 4 hilabetez
H.- Ernetzen zaila
A.- Liriodendron (tuliperoa) A.- Thuja (tuia)
B.- Udazkena B.- Udazkena
D.- Geruzaketa freskoa E.- Udaberria
E.- Udaberria F.- 4 ºC, 3 hilabetez
F.- 4 ºC, 2 hilabetez H.- Ernetzen erraza
H.- Hazi askok ez dute enbrioirik
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 23/29
Nekazaritzako Ustiapen Intentsiboak
LANBIDE EKIMENA 18
LANDAREAK LORTZEA. SEXU BIDEZKO UGALKETA
GALDERAK
1. HAZIAK PRESTATZEA
1.1. Zergatiak
11.. Hazi guztiak, bildu orduko erein behar al dira? Arrazoiak azaldu.
22.. Zer da haziaren letargia?
33.. Haziaren letargiari buruz, esan zer den (bakoitzaren arrazoiak esan gabe) letargia:
* Exogenoa
* Endogenoa
* Bikoitza
44.. Ondorengo letargia-moten arrazoiak.
* Exogenoa
* Endogenoa* Bikoitza
55.. Letargia endogenoak eta bakoitza zertan datzan.
1.2. Prestakuntza-motak
66.. Esan (aipatu bakarrik) hazien prestakuntzan gehien erabiltzen diren metodoak.
77.. Zein da honako hauen helburu nagusia:
* Areatzearena
* Geruzatzearena
* Bizigarri kimikoena
88.. Areatzeari buruz, esan: (arrazoiak azaldu)
* Areaketa-motak, egiteko moduaren arabera
* Nola egiten den
* Kontuan hartu beharreko zainketak
* Adibideak
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 24/29
Landarezaintza
LANBIDE EKIMENA 19
99.. Geruzatzeari buruz, esan: (arrazoiak azaldu)
* Nola egiten den
* Zainketak
* Adibideak
1100.. Bizigarri kimikoen erabilerari buruz, esan:
* Gehien erabiltzen diren gaiak
* Erabilpena
* Adibideak
2. ERNETZE-PROZESUA
2.1. Ernetzean ematen diren urratsak
1111.. Esan hazi bat ernetzean ematen diren aldiak (eta, labur, bakoitzean zer gertatzen den).
1122.. Haziaren ernaketan zer da beharrekoa:
* Enbrioia berpizteko?
* Enbrioia hazten hasteko?
* Landare gazteak bere kabuz bizi ahal izateko?
2.2. Haziaren egitura
1133.. Landare berria osatuko duten hazi baten enbrioi-atalak. Bakoitzaren izena eta eginkizuna.
Izena Eginkizuna
2.3. Ernaketa-motak
1144.. Lur edo substratu-azalarekiko, haziaren kotiledoiaren edo kotiledoien kokapenari dagokionez,
esan zer den ernaketa:
* Hipogeoa
* Epigeoa
2.4. Eragin handiko ingurune-faktoreak
1155.. Esan (aipatu bakarrik) zein diren ernaketan mesedegarriak (edo oztopo) diren faktoreak.
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 25/29
Nekazaritzako Ustiapen Intentsiboak
LANBIDE EKIMENA 20
1166.. Urak ernaketan duen garrantziari buruz, esan: (arrazoiak azaldu)
* Zenbat ur behar duten hazi gehienek
* Ur gehiegi izateak duen alde txarra
1177.. Tenperaturari eta ernetzeari buruz, esan:
* Garrantzitsuak al dira?
* Hazi-motak, ernetzeko tenperaturarik onenaren eta bakoitzaren beharren arabera
1188.. Aireztatzea eta ernetzea.
* Garrantzi handia al du oxigenoa egoteak? (arrazoiak azaldu)
* Lur eta substratuetan oxigeno ezaren arrazoirik arruntenak.
1199.. Argitasuna eta ernaketa.
* Hazi guztiek behar al dute argia erne ahal izateko? (arrazoiak azaldu)
* Zergatik estaltzen dira haziak, gehienetan?
3. MINTEGIKO LURREAN ZUZENEAN EGINDAKO EREINTZA
3.1. Zuzenean ereiten diren espezieak
2200.. Zein bi mintegitako ekoizpen-motatan egiten da aire zabaleko ereintza? Bakoitzaren adibideak
ere ipini.
3.2. Ereintza-sasoia
2211.. Gure lurraldean eta horrelako lursailetan, zein sasoitan ereiten dira espezie gehienak? Arra-
zoiak azaldu.
2222.. Udazkenean egindako ereintza.
* Alde onak
* Alde txarrak
3.3. Lurra prestatzea
2233.. Zer baldintza bete behar ditu aire zabaleko lurra prestatzeak, ereintza ona egin ahal izateko?
2244.. Esan (aipatu bakarrik) ereintza egin ahal izateko, lursailak prestatzen egin behar diren lanak.
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 26/29
Landarezaintza
LANBIDE EKIMENA 21
2255.. Ondorengo lanen helbururik garrantzitsuenak:
* Lurpea lantzeko goldea pasa
* Golde belarriduna pasa
* Hondoko ongarriketa egin
* Area eta rotabatorea pasa
* Ildo-bizkarren (kabaloien) eraketa
3.4. Ereintza-dentsitatea
2266.. Zuloetan egindako ereintzari buruz, esan:
* Zertan datzan
* Bere alde onak
3.5. Hazia jartzen den sakonera
2277.. Edozein sakoneratan jarri al daitezke haziak? Arrazoiak azaldu.
4. HAZITEGIAN EGINDAKO EREINTZA
4.1. Sasoiko landareak
2288.. Zein lekutara bidaltzen da landare mota hau?
2299.. Sasoiko landareen adibide batzuk aipatu.
* Urterokoak (bost)
* Bi urtez behingoak (bi)
3300.. Sasoiko landareak zein garaitan ereiten dira?
* Urterokoak
* Bi urtez behingoak
3311.. Zein da sasoiko landareak ereiteko garaia zehazten duen faktorerik garrantzitsuena?
Arrazoiak azaldu.
3322.. Esan (aipatu bakarrik) zein diren sasoiko landareak ereiteko prest dagoen substratuaren osagaiak.
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 27/29
Nekazaritzako Ustiapen Intentsiboak
LANBIDE EKIMENA 22
3333.. Ereintza-prozesuan erabiltzen den zohikatzari buruz, esan (arrazoiak azalduz) nolakoa izan
behar duen:
* Partikulen tamainak
* pH-ak
3344.. Zohikatzari gehitzen zaion aireztatzaileari buruz, esan:
* Erabiltzearen justifikazioa
* Gehien erabiltzen diren gaiak
* Gehitzen den kantitatea
3355.. Substratuaren prestakuntzan zergatik gehitzen da:
* Ongarria?
* Potasio nitratoa?
3366.. Zer egin behar da haziak ereiteko erabiliko den substratuari botatako ur-kopurua egokia den
jakin ahal izateko?
3377.. Esan (aipatu bakarrik) sasoiko landareen ereintzan (eskuz eta purraka) ematen diren urratsak.
3388.. Ondorengo lanak nola egin behar diren azaldu:
* Substratuaren banaketa hazitegian
* Purraka egindako hazi-banaketa
* Haziak oso txikiak direnean
* Hazien estalketa
3399.. Ereintza egin ondoren, hazitegian kontrolatu behar diren baldintzak eta ondorengo baldintzak
nola mantentzen diren:
* Tenperatura
* Hezetasuna
4400.. Minilandare-laborantzari buruz, esan:
* Zertan datzan
* Bere alde onak
4411.. Sasoiko landareen haziak erosterakoan:
* Nola saltzen dira normalean (hiru erak)?* Nola adierazten da beren prezioa?
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 28/29
Landarezaintza
LANBIDE EKIMENA 23
4.2. Landare iraunkorrak
4422.. Zein dira, eta zein lekutara eramaten dira komertzialki hazi bidez ugaltzen diren landare
iraunkorrak?
4433.. Esan (arrazoiak azalduz), sasoiko landareak eta iraunkorrak ereiten diren lekuen arteko des-
berdintasunak.
4444.. Landare iraunkorren ereintzan gehien erabiltzen diren substratuak.
4455.. Ereintza egiteko garaiari buruz, esan:
* Zein diren normalenak
* Zergatik aukeratzen den bata edo bestea
4466.. Landare iraunkorren ereintza.
* Ereintza-motak, hazien banaketa-moduaren arabera
* Haziak jarri ondoren, egin behar diren lanak.
4477.. Esan ondorengo espezie bakoitza nola ugaltzen den (haziaren edo aldaxkaren bitartez). Azken
kasu horretan zergatia esan.
* Urkia* Gorostia
* Astigarra
* Ezpela
* Kamelia
* Euvonimus-a
* Pagoa
* Hagina
* Haritza
* Tuliperoa
7/21/2019 Sexu bidezko ugalketa
http://slidepdf.com/reader/full/sexu-bidezko-ugalketa 29/29