Hi nhp quc t

TRN KHNH C

(Bin son)

Gio trnh

GIO DC I HC

VIT NAM V TH GII

(Dng cho cc kha bi dng ging vin cao ng/i hc v nghip v S phm i hc theo chng trnh ca B GD&T) H NI-2010 CHNG TRNH CHI TIT

1. Mc tiu:

1.1. Kin thc: Trang b cho ngi hc nhng kin thc c bn v:

1. Lc s cc giai on pht trin ca gio dc i hc

2. Nhng c trng v xu hng pht trin c bn ca

nn GD H hin i .

3. C cu h thng v c im v loi hnh, t chc nh trng

i hc trong h thng GDDH Vit nam v mt s nc

4. Mc tiu v cc gii php chin lc i mi GD H Vit nam

5. Cc ni dung c bn qun l nh nc v GD i hc theo lut GD 2005

6. Cc quy nh c bn v qun l nh trng i hc v chc trch, nhim v ging vin theo iu l Trng i hc/Cao ng v Lut GD 2005

1.2. K nng:

- Hnh thnh v pht trin ngi hc cc k nng t duy :

nhn dng, phn tch, tng hp, h thng ho..... ti liu, thng

tin v GD H so snh cc c trng, vai tr gio dc i hc

- K nng t chc v qun l gio dc i hc cp khoa/b mn - Pht trin nng lc nghin cu d n, trao i v trnh by

cc vn pht trin v qun l gio dc i hc

- K nng lm vic theo nhm

1.3. Thi :

- Hnh thnh thi khch quan, khoa hc

- thc c v tr v tm quan trong ca gio dc i hc trong qu trnh pht trin x hi

- Hnh thnh v pht trin tnh yu ngh nghip v trch nhim x hi- ngh nghip ca ging vin

2. Hnh thc dy hc:

- Thi gian ging l thuyt: 30

- Thi gian thc hnh, tho lun, Xemina: 15

3. Cu trc ni dung chng trnh CHNG I. LC S PHT TRIN GIO DC I HC

1.1. Lc s pht trin GD H th gii

1.1.1. Gio dc i hc phng ng

1.1.2. Gio dc i hc phng Ty

1.2. Lc s pht trin GD H Vit nam

1.2.1. Thi k phong kin

1.2.2. Thi k thuc Php

1.2.3. Thi k c lp v u tranh gii phng

dn tc (1945-1975)

1.2.4. Thi k i mi (1986 n nay)

1. 3. c trng gio dc i hc mt s nc

1.3.1. Hoa k

1.3.2. H Lan 1.3.3. Nht Bn 1.3.4. Hn quc

1.3.5. Trung quc

CHNG II. XU HNG PHT TRIN GD H TH GII

2.1. S pht trin ca cc nn vn minh

2.1.1. Vn minh nng nghip

2.1.2. Vn minh cng nghip

2.1.3. Vn minh Tin hc

2.2 . Xu hng pht trin GD H hin i

2.2.1. Tuyn b Paris v GD H (1998)

2.2.2. Vai tr v s mng ca nn GD H hin i

2.2.3. c trng v xu hng pht trin GD H

hin i

CHNG III. CHIN LC I MI GD H VIT NAM

3.1. Hin trng h thng GD H Vit nam

3.1.1 C cu h thng v mng li

3.1.2 Quy m o to (sinh vin, ging vin, c cu ngnh ngh) 3.1.3 Cht lng o to

3. 2. Chin lc i mi pht trin GD H Vit nam

3.2.1. Bi cnh KT&XH v hi nhp quc t

3.2.2. Mc tiu chin lc (tng qut v c th)

3.2.3. Cc gii php chin lc

CHNG IV . QUN L GIO DC I HC

4. 1. Mt s khi nim c bn 4.1.1. Qun l 4.1.2. Nh nc

4.1.3. Gio dc 4.2. Qun l nh nc v GD H 4.2.1. Khi nim qun l nh nc v GD 4.2.2. Cc ni dung qun l nh nc v GD 4.2.3. Cc cng c qun l nh nc v GD 4. 3. Qun l nh trng i hc 4.3.1. Cc m hnh qun l trng i hc trn th gii

4.3.2. Qun l nh trng i hc Vit nam

- Chc nng, nhim v nh trng

- C cu t chc v qun l nh trng

- Phn cp qun l khoa-b mn

- Chc trch v nhim v ca ging vin 4.4. Cc m hnh phn cp trong qun l GD H trn th giiTi liu tham kho

Gio trnh GIO DC I HC - Vit Nam v Th gii PGS.TS Trn Khnh c

i hc quc gia H ni

t vn .

Trong qu trnh pht trin ca i sng x hi v khoa hc cng ngh ca cc quc gia, vai tr v v tr ca gio dc i hc ni chung v cc trng i hc ni ring ngy cng tr nn quan trng. Cc trng i hc khng ch c vai tr ch cht trong lnh vc o to nhn lc khoa hc & cng ngh trnh cao m thc s v ang tr thnh cc trung tm nghin cu ln v sn xut tri thc mi v pht trin, chuyn giao cng ngh hin i, gp phn pht trin bn vng. nhiu nc pht trin nh M, Anh, Australia, Nht Bn... h thng gio dc i hc tr thnh mt ngnh dch v tri thc cao cp gp phn ng k vo thu nhp quc dn GDP ca quc gia thng qua cc hot ng dch v o to v khoa hc& cng ngh. Nhiu nc trong khu vc ASEAN nh Thi lan, Malaisia, Philipin... v ang thc hin i mi, ci cch gio dc i hc theo hng pht trin a dng ho, chun ho, hnh thnh h thng bo m cht lng i hc vi nhiu tiu ch v chun mc nh gi cht lng o to, nghin cu khoa hc v chuyn giao cng ngh, dch v pht trin cng ng. Tuyn b ca Hi ngh quc t v gio dc i hoc nm 1998 do UNESCO t chc ch r: "S mnh ca gio dc i hc l gp phn vo yu cu pht trin bn vng v pht trin x hi ni chung. Ngh Quyt 14/2005/NQ-CP ngy 2/11/2005 ca Chnh ph Vit Nam v i mi cn bn v ton din gio dc i hc Vit Nam giai on 2006-2020 cng t ra yu cu: Hin i ha h thng gio dc i hc trn c s k tha nhng thnh qu gio dc v o to ca t nc, pht huy bn sc dn tc, tip thu tinh hoa nhn loi, nhanh chng tip cn xu th pht trin gio dc i hc tin tin trn th gii .

I. LC S PHT TRIN GIO DC I HC

1.1. Lc s pht trin GD H th gii 1.1.1. Gio dc i hc phng ng

Nn gio dc i hc Phng ng gn lin vi qu trnh pht trin ca cc nn vn minh Phng ng Trung quc, n , Nht bn, Hn quc, Vit nam... v cc nc khu vc ng-Nam . Trong iu kin cn s khai v thp km ca trnh pht trin ca lc lng sn xut (nng nghip v tiu th cng nghip) v trong khun kh cc th ch chnh tr-x hi phong kin, nn gio dc i hc Phng ng ch yu phn nh v truyn b cc h t tng Nho gio, Pht gio, n gio v cc gi tr vn ho-x hi trong ch yu l dy h thng cc trit l, quan nim, tn iu, vn chng, mt s k nng tnh ton v rt t tnh duy l, phn tch.. Thi k hin i (th k 19 cho n nay) h thng gio dc i hc ca cc nc Phng ng pht trin theo m hnh chu u (Anh, Php, c) v m hnh M. Chng hn nh Nht Bn thi k u (cui th k 19 u th k 20) pht trin cc trng i hc theo m hnh i hc c v sau chin tranh th gii th 2 (1947) pht trin theo m hnh i hc M. 1.1.2. Gio dc i hc phng Ty Gio dc i hc phng Ty hnh thnh v pht trin gn lin vi qu trnh pht trin ca nn vn minh phng Ty vi nhiu bc thng trm ca lch s t thi vn minh Hy-La v tri qua m di Trung c t th k th 5 n th k 14-15. T th k 15, nn vn minh Phng Ty tri qua cc cuc ci cch Tn gio, cch mng x hi, cch mng khoa hc vi s pht trin mnh m ca cc t tng tin b-nhn vn, t duy khoa hc... bc thi k phc hng (th k 16-17) vi nhiu thnh tu rc r trn cc mt ca i sng x hi (cc trng phi ngh thut-kin trc, trit hc, x hi hc; khoa hc c bit l cc khoa hc thc nghim..). Tuy c nhng bc thng trn song nn vn minh Phng Ty tip tc pht trin mnh trong cc giai on ca cch mng k thut v cng nghip (th k 18- 19) v hin nay l thi i hu cng nghip, kinh t tri thc trong th k 21.. Gio dc i hc phng Ty thi k u gn lin o to tinh hoa vi cc ni dung thn hc, vn chng, lut, khoa hc v ngh thut v sau nay l khoa hc-cng ngh hin i cng nhiu lnh vc vn ho- ngh thutl khoa hc x hi-nhn vn ... H thng gio dc i hc phng Ty pht trin qua gn 10 th k vi nhiu bc thng trm gn lin vi cc cuc cch mng khoa hc- cng ngh, cch mng x hi, pht trin vn ho v vn minh nhn loi

T th k 12-15 (cui thi trung c Chu u) vi cc Trung i hc u tin ti Salerno (Nam), Bologna (1088-Bc); Paris (1215), Oxford (Anh-1167); Vin i hc Cambridge (Anh-1209) - Gio dc i hc Phng Ty thi k u chu nh hng, s chi phi ca cc gio l, h t tng ca Nh th (Thin cha gio, C c gio, o Tin Lnh..).

- Nhim v ch yu ca nh trng i hc l o to gii tinh hoa cc lnh vc hnh chnh, lut, y.. phc v nhu cu cho Nh nc v nh th

- Ni dung ging dy ch yu cc k nng c bn cho cc ngh vn chng (ng php, tu t, bin chng) Sau ny b sung thm cc lnh vc m nhc, s hc, hnh hc, thin vn..) hnh thnh h thng 7 mn nn tng (liberal art) ca hc vn i hc (General Education) Thi k Khai sng v Phc hng (TK 16-17) vi s pht trin mnh m ca cc t tng t do, ngh thut v cc cuc cch mng x hi, cch mng khoa hc.

- Cc trng i hc dn dn thot khi s chi phi ca Nh th v Gio hi

- Hnh thnh cc trng phi ngh thut-kin trc ni ting;cc trng ngh thut-kin trc; cc i hc tng hp v khoa hc t nhin, khoa hc x hi v nhn vn.

- Cc trng i hc dn dn tr thnh l cc trung tm khoa hc, vn ha- tri thc ca x hi.

- Gio dc i hc thi k ny do hn ch v i tng v quy m nn ch yu vn l nn gio dc tinh hoa. o to chuyn gia, tng lp tri thc ca x hi

- Cc trng i hc phng Ty tr thnh cc trung tm pht trin cc t tng t do- nhn vn, tinh thn duy l; t do hc thut, phng php khoa hc, bin chng...

H thng gio dc i hc phng Ty pht trin mnh trong giai on th k 18-19 vi cc cuc cch mng k thut, cng nghip.

- Xut hin cc loi hnh i hc/cao ng k thut v cng ngh. Cc trng c kh Anh; cc trng k thut-cng ngh c v Php ).

- Cc trng i hc kiu mi tr thnh trung tm o to i ng nhn lc trnh cao trong nhiu lnh vc khoa hc, k thut v cng ngh cho cc ngnh sn xut-dch v, gp phn pht trin nhn lc k thut c trnh cao cho cc ngnh kinh t- x hi c bit l trong cc lnh vc cng nghip. - Thi k ny xut hin m hnh i hc nghin cu c, Scotland v Anh vi vc kt hp cht ch gia o to v nghin cu; l thuyt vi ng dng, pht trin cc khoa hc ng dng v thc nghim. Vi s ra i ca trng i hc Beclin (1810) nh du bc chuyn cn bn ca m hnh gio dc i hc Phng Ty t khoa hc thun ty, thp ng khoa hc .. sang khoa hc ng dng cao cp; pht trin khoa hc v cng ngh tin tin vi nhiu ng dng rng ri trong sn xut v dch v. - M hnh trng Grande Ecole ca Php vi tnh chuyn su cao, tuyn sinh chn lc cht ch to ra nhng bc tin ln v cht lng v trnh o to cao ca m hnh i hc Chu u thi hin i v c nh hng n nhiu nc trn th gii. Thi k hu cng nghip v kinh t tr thc (gia th k 20 n nay) Cng vi qu trnh pht trin ca khoa hc-cng ngh v nn sn xut hin i, nhng tin b trong trong qu trnh dn ch ha i sng x hi, nn gio dc i hc phng Ty tit tc pht trin mnh m c v quy m v cht lng, hiu qu o to. M hnh i hc M ra i v pht trin trn c s k tha cc m hnh i hc Anh, i hc Chu u (Php- c) vi cc c s ni ting nh i hc Harvard (1636); i hc Chicago; MIT.. l nhng i hc hng u trong top 20 trng i hc ng cp quc t. - a dng ha v pht trin mnh cc i hc nghin cu (Reseach Universities) v pht trin mng li cao ng cng ng (Communty College) cc a phng p ng nhu cu ph cp gio dc i hc. - Phn tng mnh m cht lng o to i hc cc loi hnh trng i hc, hnh thnh mt ph cht lng o to i hc theo s mng v mc tiu ca cc loi hnh trng i hc. - i chng ha gio dc i hc. Gn b cht ch gia nghin cu khoa hc vi o to i hc.Gio dc i hc tr thnh mt ngnh dch v tri thc cao cp vi mt th trng ln nhiu t USD/nm - Trng i hc tr thnh trung tm sn xut, pht trin, truyn b v ng dng v dch v tri thc, cng ngh cao, pht trin cc gi tr vn ha-x hi v cng ng.

1.2. Lc s pht trin GD H Vit Nam

Trong sut gn 5000 nm lch s dn tc, nn gio dc Vit Nam ni chung v nn gio dc i hc Vit Nam ni ring tng tri nhng bc thng trm, nhng i thay gn lin vi nhng bc chuyn trong cc giai on pht trin ca lch s dn tc.

1.2.1. Thi k phong kin (1076 - 1885)

Gio dc Vit Nam trong thi k phong kin vi gio dc Nho hc l ch yu. Bn cnh gio dc Nho hc c s tn ti cc loi hnh gio dc ca Pht gio v o gio. Tuy c s khc bit song cc loi hnh gio dc trn khng c s bi tr ln nhau. c bit, Tam gio thnh vng nht l di thi L Trn, triu nh nhiu ln ng ra t chc k thi Tam gio bao gm c 3 ni dung Nho Pht - o. Tuy nhin, cc triu i phong kin ni tip nhau lun ly Nho gio lm h t tng chnh thng. Nn gio dc Nho hc nh c bo v, dung dng, duy tr, cng c, dn tr thnh h thng gio dc chnh thng v bao trm trong sut thi k phong kin.

Nm 1076, c coi l im mc nh du s ra i ca h thng gio dc Nho hc, vi vic nh L khi lp Quc T Gim- trng i hc u tin Vit Nam. Ban u, Quc T Gim t chc ging dy cho con em trong Hong tc. n nm 1253, i thnh Quc T Vin, ging dy cho c con em thng dn hc gii cc tnh, huyn. H thng gio dc Nho gio bt u m rng ra cc a phng vi i tng rng ri hn trong cc tng lp nhn dn.

H thng gio dc Nho hc, trn c s ly kinh in Nho gio lm ni dung ging dy, thng thng phn thnh cc bc hc nh sau:

8 tui hc sch Hiu kinh, Trung kinh;

12 tui hc sch Lun Ng, Trung dung, i hc;

15 tui hc sch Thi, Th, Dch, L, Xun thu, Ch t.

C hai loi hnh trng: trng cng v trng t. Trong , nh nc ch qun l trc tip i vi cc trng cng kinh v mt s t trng cng cc tnh, ph v huyn; Trng t ph bin cc lng x do nhn dn ng gp xy dng, t hot ng ngoi s qun l ca nh nc phong kin tp quyn.

Qua vi nt s lc trn y chng ta thy: c cu bc hc, cp qun l ca h thng gio dc Nho hc l ht sc n gin, mang tnh cht c l. V yu t c tnh ct yu trong h thng gio dc Nho gio chnh l h thng khoa c. Thc ra, di thi phong kin c nhiu hnh thc thi c: thi vn, thi v v thi li vin, nhng thi vn hay cn gi l khoa c Nho hc vn l quan trng nht. C th khi qut c cu h thng khoa c thi phong kin bng s di y: (Xem hnh 1) H thng khoa c Nho hc c chia lm 3 cp: thi Hng, thi Hi, thi nh. Thi Hng l thi cp a phng (huyn, ph); thi Hi l thi trung ng do triu nh t chc; thi nh l k thi do nh vua trc tip ng ra t chc, chm thi v xp loi.

Mun tham d k thi Hng, cc s t trc ht phi qua mt k thi st hch gi l kho th, c L trng a phng xc nhn l lch v gi danh sch ln hi ng thi Hng. Thi Hng chia lm bn trng, trong th sinh phi c 4 trng t bc C nhn tr ln mi c tham gia thi Hi, u gi l Gii nguyn, bc cao gi l C nhn, bc di gi l T ti.

Thi Hi c phn ra lm 4 trng, trong th sinh phi c 4 trng iu kin tham gia thi nh.

Thi nh khng chia ra lm cc trng nh thi Hng, thi Hi nhng phn ra thnh nhiu cp bc t t cao thp nh sau:

nht gip (hay cn gi l Tam khi) c 3 hng: u l Trng Nguyn, th n Bng nhn, Thm hoa.

nh gip c mt hng duy nht l Hong gip.

Tam gip cng c 3 hng: Tin s sut thn, ng tin s sut thn, v cui cng l Ph bng. (Xem Hnh 1) Hnh 1. H thng thi c thi phong kin(*) (THI VN)

104

74

141

137

93

154

183

139

223

146

0

50

100

150

200

250

2000-2001

2004-2005

2006-2007

2008-2009

Cao ng

i hc

Sau i hc

104

74

141

137

93

154

183

139

223

146

0

50

100

150

200

250

2000-2001

2004-2005

2006-2007

2008-2009

Cao ng

i hc

Sau i hc

Thc cht, khoa c ch l mt trong nhng loi hnh nh gi, gn lin vi vic phn bit th hng cao thp thng qua h thng vn bng, cp bc V d, trong h thng khoa c Nho hc tng ng vi 3 cp thi hng, thi hi, thi nh th c 3 loi bng cp tin s, c nhn, t ti. Tuy nhin, trong mi cp li phn ra thnh cc bc cao thp, cao nht trong thi tin s th gi l Trng nguyn, th n l Bng nhn, Thm hoa v.v.

Gio dc phong kin c bit cao khoa c v y l bin php quan trng bc nht pht hin v tuyn chn hin ti ra lm quan cai tr gip vua gip nc. Thi cao i vi gio dc khoa c ca cc vua cha phong kin c s sch ghi li:

Nm 1434, L Thnh Tng chiu nh php thi hng v thi Tin s c on: Mun c nhn ti trc ht phi chn ngi c hc, php chn ngi c hc th thi c l hng u 1

Sc d nm 1499 di thi L Hin Tng ch ra rng: Nhn ti l nguyn kh ca Nh nc, nguyn kh mnh th th o mi thnh. Khoa mc l ng thng ca quan trng, ng thng m th chn nho mi c. Cho nn i xua m khoa thi chn ngi ti gii tt phi nghim ngt v quy tc trng thi, cn thn v vic dn tn gi kn, c lnh cm khng c bo nhau ngha sch, khng c vit th trao i vi nhau2

Th k XIX, triu Nguyn rt mc ch tm pht trin gio dc - khoa c. Nm 1822, sau khi ln ni ngi, vua Minh Mnh c li d v vic khoa c nh sau: Khoa thi Hi ny l khoa thi u tin, l in l quan trng, cc ngi nn nht mc cng bng, ng ph li khuyn ca trm3.

Tuy nhin, thi cao khoa c qa mc lm cho nn gio dc phong kin b h hoi. Nhng hot ng ng gp v t tng hc thut khng c ch ti, thay vo l thi ho danh, hu danh v thc. Khoa c tr thnh nhng nc thang tin thn ca gii tr thc vi nhiu t nn sch v, h danh, kinh vin, xa ri thc tin gio dc. C th coi y l mt trong nhng hn ch c tnh c hu ca h thng gio dc Nho hc tn ti dai dng nc ta trong sut thi k phong kin.

1.2.2. Thi k thuc Php (1885 1945)

Nu nh Quc T Gim thnh lp t 1076 di thi Vua L Thnh Tng c coi l trng i hc u tin ca Vit nam thi k phong kin trn nn tng ca nn gio dc Nho hc gn vi qu trnh tn ti hng ngn nm ca nn vn minh nng nghip la nc Vit Nam th vic ra i i hc ng Dng theo Ngh nh ca Ton quyn Pn B k ngy 16/5/1906 c xem l trng i hc u tin ca Vit Nam (v ca c khu vc ng dng) thi k cn i trong giai on nc ta nm di ch thuc a ca thc dn Php. y l trng i hc u tin ca Vit Nam theo m hnh hin i ca Php (M hnh Chu u) vi nhiu chuyn ngnh o to v khoa hc c bn, khoa hc k thut, khoa hc x hi-nhn vn, lut, y-dc...V mt trnh v m hnh pht trin, y c xem l thi k u ca nn vn minh cng nghip Vit Nam vi qu trnh xy dng v pht trin cc c s khai thc thuc a v cng nghip ch bin trong khun kh chnh sch khai thc thuc a ca thc dn Php Vit Nam. Tuy Trng i hc ng dng c thnh lp nhm o to mt tng lp tr thc mi (Ty hc) phc v mc tiu thng tr, khai thc thuc a ca thc dn Php nhng v mt pht trin th y l mt bc ngot trong qu trnh pht trin ca m hnh gio dc i hc Vit Nam. S kin ny nh du s co chung ca nn gio dc Nho hc vi vic bi b cc k thi Hi v thi nh vo u nm 1919 khi Vua Khi nh k ch d bi b tt c cc trng ch Hn cung vi h thng qun l t Triu nh n c s. S kin trn m ng cho vic hon thin h thng gio dc Php-Vit ni chung v hnh thnh mt m hnh gio dc i hc mi tip cn c vi cc thnh tu khoa hc v cng ngh ca nn vn minh cng nghip Phng Ty thi by gi. Trong m hnh ny, ni dung v phng php o to c thay i cn bn. Ngoi cc chuyn ngnh v Vn chng, Lut .. cng cn c cc chuyn ngnh o to theo cc ngnh khoa hc-cng ngh hin i cc trng cao ng khoa hc, y hc; cng chnh .v.v..

iu 1 Ngh nh v thnh lp Trng i hc ng dng ghi r: Trng i hc ng Dng bao gm mt s trng cao ng cho sinh vin thuc a v cc x ln cn. Trng s dng Ting Php ph bin nhng kin thc khoa hc v phng php nghin cu ca ngi chu u y l vn c ngha v gi tr lch s rt quan trng trong m hnh pht trin gio dc i hc vi vic chuyn t m hnh t chc h thng theo khoa c, khng c quy trnh o to cht ch vi phng php ch yu l thuyt ging, tm chng trch c, nng v vn sch sang m hnh t chc gio dc i hc hin i (m hnh Chu u ) c mc tiu, t chc v quy trnh o to cht ch vi cc lnh vc vn chng, khoa hc v k thut.v.v. v ly ph bin kin thc khoa hc kt hp cht ch vi phng php nghin c . Tuy nhin, do khng c chun b y cc iu kin v t chc qun l, c s vt cht, gio vin, ni dung, chng trnh ging dy c bit l trnh hc sinh qu thp v ngun tuyn chn khan him do h thng gio dc trung hc cha pht trin nn ch sau mt nm trng i hc ng dng phi ngng hot ng.

Phi n khi Ton quyn Xa r k Ngh nh ban hnh B Hc chnh tng quy vo ngy 21/12/1917 th h thng gio dc Vit nam theo m hnh Php mi c thnh hnh y tt c cc bc hc ca h thng gio dc. M hnh gio dc i hc c cng c tip tc pht trin tng bc vi vic ra i ca Vin i hc ng dng trn c s ci t li cc trng hin c v thnh lp thm mt s trng mi nh cao ng Lut v Php chnh, S phm, Cng chnh, Thng mi; Nng nghip. Mc d c s pht trin mi v c s o to song quy m o to ca Vin i hc ng dng rt nh b. Trong nin kho 1922-1923 s sinh vin ch c 436 ngi trong phn ln ngnh Y Dc (106) v Cng chnh (104 sinh vin).Tuy v hnh thc l o to bc cao ng nhng do hn ch v trnh sinh vin, thi gian hc ngn, chng trnh o to cha hon chnh..v.v.. nn tuy sinh vin tt nghip cao ng nhng trnh thc cht ch l trung cp.

Gio dc cao ng, i hc Vit Nam ch c bc pht trin mi v trnh o to v loi hnh t nm 1941 khi Nh cm quyn Php ti lp trng cao ng Th y; thnh lp trng cao ng khoa hc o to sinh vin ly cc chng ch c nhn khoa hc nh trng i hc khoa hc Php v nng cp cc trng cao ng thnh cc trng i hc Y dc, i hc Lut khoa ng Dng ..v.v

So snh dn s nc ta nm 1942, c 1 triu ngi th c 38 ngi theo hc bc i hc v cao ng l mt t l hc vn thp.

C th ni sau gn 40 nm pht trin (1906-1945) nn gio dc i hc Vit nam di thi Php thuc tuy quy m cn nh b do chnh sch thc dn ch trng Pht trin gio dc theo chiu ngang nhng nh hnh kh ng b cc loi hnh o to chuyn gia bc i hc (ch yu l cao ng) trong khun kh ca m hnh i hc a ngnh l Trng i hc ng Dng hay Vin i hc ng Dng. M hnh trng i hc ng dng c s lin kt bc u trong t chc gio dc i hc tuy cn lng lo v c s khc bit ln ca cc trng chuyn ngnh. Mc du c nhng hn ch v mc ch, ni dung o to nhng m hnh i hc ng dng to ra c mt giai on mi trong lch s pht trin ca gio dc i hc Vit nam. Nhin sinh vin ca i hc ng Dng tr thnh nhng ngi tri thc dn tc, yu nc gp phn tch cc v s nghip khng chin-kin quc v xy dng nn gio dc i hc ca nc Vit Nam mi sau cch mng thng 8 nm 1945 Sau y l S h thng gio dc Php - Vit h 13 nm c chnh quyn bo h p dng cho ngi bn x (Xem hnh 2)

Hnh 2: H thng gio dc thi cn i

(H THNG GIO DC PHP - VIT DNH CHO NGI BN X)(*)

1.2.3. THI K 1945 -1975 a/ Giai on 1945 1954 Di s lnh o ca ng, cuc Cch mng Thng 8 1945 thnh cng, thnh lp Nh nc Vit Nam Dn ch Cng ho. Ngay sau khi ln nm chnh quyn, Nh nc cc mng phi tip qun di sn nn gio dc h sau hn 80 nm thuc Php vi nhiu kh khn chng cht: Ngn kh trng rng, s khc bit trong ch gio dc, h thng gio dc gia cc vng min; i b phn dn chng tht hc vi hn 95% dn s m ch

khc phc hu qu nu trn, trong sc lnh s 146/SL ngy 10/8/1946, Ch tch H Ch Minh khng nh: "xy dng nn gio dc mi, nn gio dc cch mng vi 3 nguyn tc cn bn l: i chng Dn tc - Khoa hc." ng thi, h thng gio dc mi c c cu li gm 3 cp hc: bc hc c bn; bc hc tng qut v chuyn nghip v bc i hc.

Cch mng thng 8/1945 thnh cng m ra mt trang s mi trong qa trnh pht trin ca nn gio dc cch mng Vit nam thi hin i. Ngay t khi nc Vit Nam Dn ch Cng ho mi ra i, ngy 22/9/1945 vi t tng Mt dn tc dt l mt dn tc yu v k tha nhng gi tr tin b chung ca nhn loi, H Ch Tch ngh vi Hi ng Chnh ph cho m ca li cc trng i hc hin c (khng xo b xy mi hon ton). L khai ging vo ngy 15/11/1945 ti Hi trng 19 L thnh Tng ca Trng i hc Quc gia Vit nam Trng i hc u tin ca nn gio dc i hc cch mng Vit nam nh du s m u ca mt k nguyn gio dc i hc dn tc, hin i ca nc Vit nam c lp. Kho o to u tin ca Trng i hc Quc gia Vit nam bao gm 5 ban: Y khoa, Khoa hc, M thut, Vn khoa v Chnh tr x hi trong cc Ban Y khoa, Khoa hc, M thut v c bn k tha m hnh o to a lnh vc ca trng i hc ng dng vi nhng ci t li cho ph hp vi s pht trin ca cc lnh vc khoa hc v cng ngh th gii. Cc Ban Chnh tr x hi v Ban Vn khoa c thnh lp mi nhm o to i ng tri thc phc v s nghip pht trin ca ch mi c kh nng ging dy v nghin cu mt s chuyn ngnh nh Php lut, Chnh tr, Hnh chnh, Trit hc, Vn hc, Lch s..v.v. c bit tham gia ging dy ti Trng i hc Quc gia Vit nam c mt s gio s, nhn s, tr thc ni ting ca i hc ng Dng v mt s c s o to, khoa hc c nh Gio s Nguyn Vn Huyn, GS Ngu Nh Kontum; Lut s V nh He; cc hc gi ng Thai Mai, o Duy Anh, Cao Xun Huy, GS.Tn Tht Tng.v.v. Tham gia ging dy cn c cc nh cch mng, tr thc tn tui nh V Nguyn Gip, Phm Vn ng..v.v. Thnh phn gio chc ca Trng i hc Quc gia Vit nam th hin rc r chnh sch i on kt dn tc, trng dng tr thc v ngi hin ti khng phn bit ngun gc v thnh phn xut thn ca ng v Nh nc Vit nam Dn ch Cng ho cn non tr do H Ch Tch ng u cng nhau xy dng nn gio dc i hc Vit Nam tin b v hin i.

Ngy 19/12/1946 cuc khng chin chng Php bng n, t ra cho gio dc nc ta nhng nhim v mi: trong va phc v khng chin va gp phn vo cng cuc kin quc.

Khng chin ton quc bng n lm gin on s pht trin ca m hnh o to a lnh vc ca i hc quc gia Vit nam trong qu trnh khng chin chng thc dn Php. Cc c s o to theo cc lnh vc Y khoa, Khoa hc, M thut..v. v c s tn chuyn v cc vng t do, khu cn c a cch mng tip tc o to i ng tr thc, cn b khoa hc c trnh cao phc v s nghip khng chin chng thc dn Php theo phng chm Cn c vo nhu cu ca khng chin v iu kin thc t m trng. Phi sinh ng v cu to chng trnh v quy nh thi gian hc, hnh thc hc, hc i i vi hnh Cc c s o to i hc, cao ng thi khng chin thc s tr thnh nhng c s o to, bi dng i ng cn b khoa hc-k thut phc v cng cuc khng chin v cc nh khoa hc, tri thc ln cho cc trng i hc sau ny nh i hc S phm, i hc Y-Dc, i hc Bch khoa H ni..v.v

Trong thi k u (1946-1950) Ngoi cc c s gio dc i hc /cao ng c nh trng H Y; cc trng Nng lm, Cng chnh, M Thut, Th y..v.v m thm 2 trng s phm cao cp vn, s, a v lp d b i hc Thanh ha; trng Khoa hc c bn v S phm cao cp Khu hc x Nam Ninh-Trung quc. T 1953 hon ton dng ting Vit lm chuyn ng bc i hc.

Song song vi vic tin hnh cuc khng chin trng k chng Php, nhn thy nhu cu cn phi chuyn i c cu h thng gio dc ph hp hon cnh khng chin, thng 5 nm 1950, TW ng v Chnh ph quyt nh thng qua n tin hnh ci cch gio dc ln th nht.

Mc tiu ca cuc ci cch gio dc nm 1950 l nhm chuyn i c cu h thng gio dc, ph hp vi iu kin ca cuc khng chin.

Trn c s c cu li h thng ca nn gio dc quc dn bao gm 3 b phn: ph thng b tc vn ho - chuyn nghip thc hin cc nhim va khng chin va sn xut v xy dng t nc. Trong , ch trng pht trin h B tc vn ha tng cng xa nn m ch.

Trong gio dc ph thng, c mt thay i quan trng l: rt ngn thi gian v chng trnh o to vi vic p dng h gio dc ph thng 9 nm, gm 3 cp hc nh sau:

- Cp I (4 nm) : lp 1, 2, 3, 4 thay th cho bc tiu hc c

- Cp II (3 nm): lp 5, 6, 7 thay th cho bc trung hc c

- Cp III (2 nm): lp 8, 9 thay th cho bc trung hc chuyn khoa c

c bit, do iu kin chin tranh, gim bt cc k thi chuyn cp, cui lp 9 c mt k thi tt nghip. C s quan h lin thng gia 3 b phn ph thng chuyn nghip b tc. Sau khi tt nghip tt c 3 b phn ny u theo hc tip ln bc cao ng v i hc. ( Xem hnh 3 )

Hnh 3: H thng gio dc quc dn - nm 1950(*)

b/ Giai on 1956 1975Trong thi k khng chin chng Php, trn thc t tn ti song song c 2 h thng gio dc, l: H thng gio dc tiu hc v trung hc 12 nm ca Php vng tm chim v H thng gio dc ph thng 9 nm vng t do .

Nm 1954, ha bnh lp li min Bc, ng trc nhu cu thng nht h thng gio dc, thng 3/1956, i hi gio dc ph thng ton min Bc hp v thng qua n lp h thng gio dc ph thng mi 10 nm. Ngy 27/8/1956, Ngh nh v h thng gio dc mi h 10 nm (Xem Hnh 4) c Th tng Chnh ph k ban hnh. Trong bc i hc hnh thnh h thng cc trng i hc v cao ng theo m hnh Lin x (c) bao gm cc trng i hc Tng hp, cc trng i hc chuyn ngnh nh Bch khoa, Y-Dc, S phm, Nng-Lm ..v.v ..

Min Nam hnh thnh h thng gio dc i hc theo m hnh M vi Vin i hc Si gn (1955); Vin i hc Hu (1957); Vin i hc Cn th (1966) bao gm nhiu c s o to i hc v cao ng v mt s Vin i hc cng ng Nha trang, M tho, nng..v.v

Hnh 4. H thng gio dc theo ci cch nm 1956(*)

Nhn chung, v c cu khung ca h thng gio dc quc dn thi k c mt s thay i so vi giai on trc. H thng gio dc ph thng, nng t h 9 nm ln h 10 nm bao gm:

Cp I (4 nm): lp 1, 2, 3, 4

Cp II (3 nm): lp 5, 6, 7

Cp III (3 nm):lp 8, 9, 10.

Khi phc li cc k thi ht cp, trong :

Cui cp I, II: thi ht cp

Cui cp III: thi tt nghip ph thng.

y l s thay i, iu chnh ng n v cn thit tin ti hon thin h thng gio dc quc dn, t nn tng gio dc kp thi phc v cho cng cuc xy dng pht trin kinh t - x hi theo m hnh x hi ch ngha ang c tin hnh trn khu vc min Bc v cuc u tranh thng nht t nc .

c/ Giai on 1975 1986

Sau khi gii phng min Nam, thng nht t nc, thng 11/1/1979, B chnh tr CSVN thng qua Ngh quyt 14 v vn ci cch gio dc, xy dng h thng gio dc quc dn mi thng nht trong c nc.Trong cuc ci cch gio dc nm 1979, c cu khung ca ton b h thng gm c cc bc sau: (Xem Hnh 5)

Gio dc mm non: Nh tr, mu gio

Gio dc ph thng: Tiu hc, Trung hc c s, Trung hc chuyn ban

Gio dc chuyn nghip: Trung hc chuyn nghip, Trng o to ngh

Gio dc i hc: Cao ng, i hc, Sau i hc

Gio dc thng xuyn

Cuc ci cch gio dc nm 1979, hon chnh h thng gio dc bao gm y cc bc hc: tin hc ng, tiu hc, trung hc, i hc v sau i hc.

Bc trung hc c s lin thng gia cc loi hnh trng Ph thng trung hc, trung hc chuyn nghip v dy ngh v h B tc Cp II v III, nhm nng cao trnh vn ho ln bc trung hc cho mi i tng x hi.

Cuc ci cch ln ny ra vn ci cch gio dc ph thng h 10 nm nng ln thnh h 12 nm, bao gm:

Cp I (5 nm, t lp 1 n lp 5) ;

Cp II (4 nm (t lp 6 n lp 9) ;

Cp III (3 nm (t lp 10 n lp 12);

Thi tt nghip ph thng trung hc, ln u tin thng nht b thi tt nghip trong phm vi c nc, nm 1981.

Nh vy, trong khong thi gian 10 nm, va phi tin hnh hn gn vt thng chin tranh, va trin khai xy dng ch ngha x hi trn phm vi c nc, nhng ng v Nh nc vn c nhng ch o kp thi, tin hnh nhng iu chnh, ci cch cn thit dn hon thin h thng gio dc quc dn.

Hnh 5: H thng gio dc - theo ci cch nm 1979(*)

1.2.4. Thi k i mi (1986 n nay) Sau 10 nm t nc hon ton thng nht, vn xy dng v pht trin kinh t- x hi t nc tr thnh mt trong nhng mc tiu hng u. Tuy nhin, trong qu trnh pht trin chng ta cng gp nhiu kh khn, khng hong kinh t do c ch qun l quan liu, bao cp c khng ph hp vi giai on pht trin mi ca t nc. Cng cuc i mi nm 1986 do ng khi xng v lnh o a nn kinh t -x hi nc ta ni chung v nn gio dc cch mng ni ring bc sang giai on pht trin mi. Cng vi cng cuc i mi ton din v kinh t- x hi, nm 1986, ng ta c ch o i vi ngnh gio dc v o to thc hin nhng bc i mi quan trng trong h thng gio dc.

Theo Ngh nh 90/ CP- 1992 quy nh c cu khung h thng gio dc quc dn cho hnh 6 vi chuyn i c bn c cu trnh o to bc i hc.

Theo qui nh ti Chng II Lut Gio dc 1998 h thng gio dc quc dn Vit Nam bao gm 4 loi hnh gio dc sau (Xem hnh 7):

1). Gio dc mm non thc hin vic nui dng chm sc gio dc tr t 3 thng tui n 6 tui.

2). Gio dc ph thng : bao gm cc bc, cp hc sau:

- Gio dc tiu hc: 5 nm bt buc t 6-11 tui.

- Gio dc THCS: 4 nm t 11-15 tui.

- Gio dc THPT: 3 nm t 15-18 tui.

3). Gio dc ngh nghip bao gm 2 loi:

- Trung hc chuyn nghip: 2- 4 nm.

- Dy ngh: 1-3 nm.

- o to ngh < 1 nm

4) Gio dc i hc v sau i hc bao gm:

- Cao ng 3 nm.

- i hc 4-6 nm.

- Sau i hc : + o to thc s 2 nm.

+ o to tin s 2-3 nm.

Song song vi h thng gio dc chnh qui l loi gio dc khng chnh qui bao gm nhiu chng trnh o to t chng trnh xo m ch, bi dng cp nht nng cao trnh kin thc, k nng thng xuyn n cc chng trnh gio dc ly vn bng ca h thng gio dc quc dn theo hnh thc va hc, va lm, hc t xa, t hc c hng dn. V loi hnh trng c cc loi hnh trng cng lp v ngoi cng lp nh dn lp, t thc, bn cng cc bc mm non, ph thng, GD ngh nghip v i hc .

Trong h thng gio dc Vit Nam cn c cc c s o to tr thiu nng gio dc chuyn bit cho ngi tn tt, cc c s gio dng cho nhiu i tng khc nhau.

Lut gio dc 2005 quy nh c cu khung mi ca H thng gio dc quc dn cho hnh 8.

Nh vy, t sau cng cuc i mi nm 1986, h thng gio dc quc dn ni chung v h thng gio dc i hc ni ring c nhng thay i ng k v c cu bc hc v cc loi hnh o to. H thng gio dc quc dn tng bc c hon thin v thng nht trn phm vi ton quc. S pht trin ca h thng gio dc to iu kin thun li cho chng ta tin hnh hp tc quc t pht trin gio dc nc nh. Cng cuc i mi, em li mt din mo mi cho h thng gio dc theo hng hin i ho, chun ho, dn ch ho v a dng ho. y l nhng tin c bn h thng gio dc Vit Nam pht trin theo kp xu hng ton cu ng thi cng l mt th thch ln i vi cng tc qun l h thng gio dc i hc

Hnh 6: H thng gio dc quc dn 1993 (*)(THEO NGH NH 90/CP NGY 24/11/1993)

Hnh 7 : C cu khung ca h thng gio dc quc dn Vit Nam (*)1998

18 tui

18 tui

15 tui

15 tui

11 tui

11 tui

6 tui

6 tui

3 tui

3 tui3- 4 thng

Hnh 8 : C cu khung ca h thng gio dc quc dn Vit Nam( theo Lut GD 2005 )

18 tui

18 tui

15 tui

15 tui

11 tui

11 tui

6 tui

6 tui

3 tui

3 tui3- 4 thng

1. 3. c trng gio dc i hc mt s nc 1.3.1. Hoa k

Hoa k l mt quc gia c nn kinh t v trnh khoa hc - cng ngh pht trin cao, dn u th gii. Theo bo co pht trin con ngi nm 2005 ca UNDP thu nhp u ngi (GDP/ngi/ nm) t 37.648 USD. Ch s HDI t 0,95 xp hng 6 trn tng s gn 177 nc trn th gii vi dn s 292,6 triu ngi (Nm 2005)

Hoa k l mt quc gia c xp hng nhm cc nc pht trin cao v c h thng gio dc c th ca mt nc c nn kinh t th trng, pht trin mnh theo c ch phi tp trung ho .

C cu h thng gio dc Hoa k bao gm cc bc hc c bn nh trc tui n trng (Kindergartens); Tiu hc; Trung hc v i hc. C cu cc loi hnh trng cc bc hc ph thng rt a dng khng thng nht trong ton quc m tuy thuc vo tng Bang khc nhau.

Bc trc tui n trng bao gm cc loi hnh Nh tr v Mu gio t 3-5 tui. Hng nm c khong 1 triu tr em vo Nh tr v 3,4 triu tr em vo Mu gio.

Bc C bn hay Tiu hc (Elementary hay Primary schools). Tr em Hoa k nhp hc lp u tiu hc (Lp 1) vo tui 6 tui. Hng nm c khong 3,7 triu tr em vo lp 1. Bc tiu hc bao gm 6 nm phn ln cc bang v 4-8 nm cc Bang khc tuy thuc v cu trc m hnh cc loi hnh trng ph thng tng Bang l 8-4; 4-4-4; 6-3-3; 6-6..v.v ..

Bc trung hc l mt bc hc vi nhiu loi hnh trng a dng vi 3 nhm chnh. Nhm th nht l cc trng Trung hc bc thp (Junior High Schools)v tip ni l Trng trung hc bc cao (Senior High Schools). Nhm th hai l nhm cc trng Trung hc (Middle Schools) tip nhn hc sinh ht lp 4 v hc tip 4 nm vo trng Trung hc bc cao (High Schools ) vi thi gian hc 4 nm. Nhm th ba l loi hnh trng kt hp (Combined Junior- Senior High Schools) vi thi gian o to l 6 nm. Nh vy tuy c nhiu m hnh cu trc khc nhau cc Bc Tiu hc v Trung hoc ph thng nhng nhn chung loi hnh gio dc ph thng bao gm 12 nm v kt thc tui 17. bc Trung hc khng hnh thnh ring h thng cc trng ph thng, k thut v ngh nghip nh nhiu nc khc m cc hng o to ny ch yu c th hin cu trc chng trnh o to theo cc mn bt buc v cc mn t chn. Cc c s o to ngh ch yu hnh thnh cc cng ty, x nghip vi nhiu loi hnh o to trc tip ti sn xut.

Bc i hc bao gm cc ai hc (University) v Cao ng. Loi hnh trng Cao ng nh cao ng cng ng (Community Colleges); Cao ng ( Junior Colleges); Cc trng cao ng k thut, ngh nghip (Voc/Tech Institutions). H thng i hc Hoa k ch yu l cc i hc a lnh vc, i hc nghin cu (Research University) v c nhiu loi hnh o to khc nhau t c nhn (Bachelor degree ) n Thc s (Masters degree ) v Tin s ( Ph.D ). Trong h thng i hc cn c mt s loi hnh trng chuyn ngnh ( Professional Schools) nh trng Lut, Trng Y.v.v.

Hnh 9. S cu trc h thng gio dc Hoa k

1.3.2. H lan

H Lan l mt nc thnh vin trong lin minh Chu u (EU) nm khu vc Ty-Bc u vi din tch 33,948 km, dn s 16,1 triu ngi ( nm 2001). L mt nc nh v din tch v dn s nhng H Lan l mt nc cng nghip pht trin vi kim ngch thng mi chim 4% kim ngch thng mi th gii, thu nhp bnh qun u ngi GDP/ ngi ) t 25.657 USD nm 2001. H Lan c xp th 8 (0,935) trn gn 200 quc gia trn th gii v ch s pht trin con ngi (HDI ) nm 2001. C cu kinh t nang c trng ca mt nc cng nghip pht trin vi t trng thng mai, dch v chim 47%, cng nghip 21%. H Lan l mt nc c trnh dn tr cao vi trnh ph cp trung hc v c khong 22% dn s t tui 15-64 c trnh i hc. Trong lc lng lao ng 8,5% c trnh i hc,17% c trnh cao ng ngh nghip (o to ngh bc i hc). H thng gio dc H Lan mang c trng ca m hnh cc nc Ty u c truyn thng vn ho lu i v sm i vo qu trnh cng nghip ho.

H thng gio dc H Lan l mt h thng gio dc tp trung nh nc tt c cc bc hc v loi hnh o to. H Lan hu nh khng c h thng trng t nh Anh, M v mt s nc Chu u khc. B Gio dc, Khoa hc v Vn ho chu trch nhim qun l theo lut nh tt c cc bc hc v loi hnh o to tr mt s chng trnh o to trong cc lnh vc y t v nng nghip do cc B chuyn ngnh qun l. Hin ang c khuynh hng tng cng s ch ti ca h thng lut l ca nh nc i vi tt c cc bc hc v loi hnh gio dc. Cng nh nhiu nc khc, h thng gio dc H Lan c cc bc hc c bn nh Tiu hc, Trung hoc, i hc vi nhiu loi hnh gio dc v o to a dng. (Xem hnh 10)

Bc tiu hc : Tr em H Lan vo bc Tiu hc bt u t 4 tui v tt nghip Tiu hc tui 12 sau 7-8 nm hc tp. Bc tiu hc hon ton do nh nc ti tr vi kinh ph khong 3086 Ero/ nm cho 1 hc sinh. Khong 1/3 tr em H Lan bc tiu hc vo hc h thng trng cng (public school) do chnh quyn a phng qun l. Khong 2/3 tr em vo hc cc loi hnh trng tiu hc ca cc dng o v tn gio khc nhau. , tr em c hc mt s mn c lin quan n cc tn gio.

Bc trung hc: H Lan, sau khi tt nghip tiu hc, hc sinh v cha m hc sinh la chn cc loi hnh trng trung hc khc nhau. Vic la chn ny cng d c nh hnh lp cui bc tiu hc vi s nh hng ca nh trng. Trong 3 nm u bc trung hc, tt c cc loi hnh gio dc v c bn c chng trnh cc mn hc nh nhau (tng t nh trung hc c s cc nc ) sau d mi phn lung theo cc loi hnh gio dc khc nhau nh :

Gio dc ngh nghip (Vocational Education) : Bao gm 2 giai on c bn. Giai on u gi l giai on gio dc trung hc nh hng ngh nghip (Preparatory Secondary Vocational Education). Giai on ny c 4 lnh vc ngh nghip din rng c bn nh : Cng ngh, Y t v bo tr x hi; Kinh t ; Nng nghip. Sau khi tt nghip giai on trn, hc sinh i vo giai on 2 c gi l Gio dc trung hc ngh nghip (Senior Secondary Vocational Education ), Giai on ny c chia thnh 4 trnh o to

;

Hnh 10. Cu trc h thng gio dc H lan Ngun : The Halan Handbook-2002-2003

Bc 1 o to th ph (assistant) vi thi gian t 6 thng n 1 nm. Bc 2 o ngh c bn vi thi gian t 2-3 nm. Bc 3 o to ngh bc cao t 3-4 nm. Bc 4 o to qun c t 3-4 nm. Ni chung ngi hc phi hon thnh bc trc mi c tip tc hc giai on sau. Ngi tt nghip kho o to ngh bc cao c th theo hc cc kho o to chuyn mn t 1-2 nm v sau tt nghip kho ny hoc kho o to qun c c th tip tc theo hc cc trng i hc ngh nghip (HBO)

Gio dc trung hc ph thng bc cao (HAVO). y l loi hnh o to bc trung hc nng theo hng thc hnh vi mc tiu chnh l chun b ngun cho cc loi hnh o to ngh nghip bc i hc ngh nghip (HBO). Loi hnh ny c 4 lnh vc chnh: t nhin v cng ngh; t nhin v y t; kinh t v x hi; vn ho v x hi. Mi mt lnh vc c cc mn hc chung nh nhau cc lnh vc; phn chuyn ngnh v phn t chn.

Gio dc tin i hc l mt loi hnh gio dc trung hc ph thng c nh hng chnh l tip tc ln cc loi hnh gio dc i hc (University) vi thi gian hc l 6 nm. Loi hnh ny cng c 4 lnh vc nh trn nhng chong trnh o to c thit k nng v cc kin thc l thuyt c bn, hn lm.

Gio dc i hc H Lan ang trong qu trnh chuyn i t m hnh Ty u truyn thng sang m hnh Chu u hin i. bc gio dc i hc c 3 loi hnh o to chnh. Loi hnh o to ti cc i hc a lnh vc ( University) vi cc chng trnh o to nng hng hn lm o to ch yu l cc chuyn gia trong cc lnh vc khoa hc v nghin cu, o to. Ngoi ra, loi hnh ny c mt s chng trnh o to cc ngnh ngh x hi nh cng nghip, kinh t.v.v. Hin H Lan c 14 i hc a lnh vc (bao gm i hc m Heerlen) vi qui m o to i hc khong 150.000 sinh vin. Qui m mi i hc khong t 6000 n 30.000 sinh vin. Loi hnh th hai l cc trng i hoc ngh nghip (Higher Education Institutions) vi cc chng trnh o to nng v hng thc hnh cng ngh v ngh nghip theo cc chuyn ngnh. y l loi hnh o to c qui m ln vi khong 300.000 sinh vin hn 50 trung vi nhiu chuyn ngnh khc nhau. Loi hnh ny c mt s trng c qui m ln ln dn 30.000 sinh vin. Loi hnh th 3 l loi hnh gio dc quc t. H Lan c 15 trng gio dc quc t vi cc chng trnh o to sau i hc nhiu lnh vc chuyn ngnh khc nhau. Cc kho o to c thc hin bng ting Anh v chong trnh o to c thit k cho sinh vin nc ngoi. iu kin nhp hc ngoi vn bng hc vin cn phi c mt s nm kinh nghim cng tc thc t.

H thng vn bng ca cc i hc (University) H Lan khng theo h thng ca Anh- M. Vn bng chung cho tt c cc loi hnh o to cc loi ngnh ngh vi thi gian khc nhau nh 4 nm vi cc ngnh phi cng ngh, 5 nm i vi cc cng ngh, khoa hc t nhin, ton, nng nghip, nha khoa., 6 nm i vi cc ngnh y-dc .. u nhn vn bng Tin s ( Doctoraal degree). Vn bng ny c tnh tng ng nh vn bng Thc s ca h thng vn bng Anh-M. Sau vn bng Doctoraal degree l Bng Doctorate (Tng ng Bng Ph.D h Anh-M ) c cp cho nghin cu sinh 4 nm sau khi bo v thnh cng Lun n quc gia trc Hi ng gio s.

1.3.3. Nht Bn

Nht Bn- cng quc kinh t th gii vn ln t ng tro tn ca cuc chin Th gii th II vi nhng n lc phi thng v chin lc pht trin khn ngoan. L mt nc ngho v ti nguyn thin nhin nn nh cm quyn Nht Bn ngay t thi ci cch ca Minh tr (1868-1912) c bit ch n gio dc nhm pht trin ngun vn con ngi. Ngay t u th k 20 (1900) Nht Bn ph cp gio dc tiu hc. Gio dc c bn ( elementary education) l gio dc bt buc v min ph. T thp nin 70, Nht Bn ph cp gio dc trung hc bc cao (upper secondary education) cho hc sinh trong tui. y l nn tng vng chc cho cng cuc pht trin gio dc i hc Nht Bn c bt u t sau Th chin th II v cho n nay (2010) c khong gn 60% hc sinh tt nghip trung hc tip tc theo hc cc trng cao ng, i hc. Gio dc i hc Nht bn thc s bc vo thi k pht trin mi theo hng hin i ha, quc t ha v i chng ha vi qu trnh tp on ha c khi ng t nhng nm 70 ca th k 20

H thng gio dc i hc hin i ca Nht Bn c hnh thnh t cui th k 19 vi s ra i ca i hc Tokyo (sau ny c gi l i hc hong gia Tokyo) vo nm 1887. Cc i hc hong gia khc ln lt c thnh lp nh i hc Kyoto, Tohoku, Osaca . Cc i hc ny l nhng i hc a ngnh c hnh thnh theo m hnh i hc Chu u (m hnh c) vi h thng qun l hnh chnh tp trung mnh cp trng v quyn t ch (quasi-autonomous) v hc chnh ca cc n v hc thut ( Khoa/Trung tm). Ngoi cc i hc hong gia, nhiu c s gio dc i hc ca nh nc, trng cng ca cc a phng (public local) v nhiu trng t (private) cng c tip tc thnh lp trong thi gian sau chin tranh. (Xem Bng 1)

Trc chin tranh th gii th II, h thng gio dc i hc Nht bn c dc trng bi h thng qun l hnh chnh-tp trung (tuy khng hon ton) cc trng nh nc c bit l cc i hc hong gia do cc trng ny nhn c nhiu c quyn u i v i ng nhn s, trang b, u t ti chnh t ngn sch nh nc

H thng gio dc i hc mi, hin i ca Nht bn c hnh thnh t sau khi kt thc Th chin II theo m hnh M (America Model) vi h thng o to 4 cp bc i hc : cao ng, c nhn, thc s v tin s. y l thi k pht trin mnh cc loi hnh i hc a ngnh, a lnh lc cc i hc ln nh i hc Tokyo, i hc Osaca..v.v.. ng thi cng l thi k pht trin mnh v s lng v quy m o to i hc cc i hc, trng i hc t.Bng 1. S lng cc c s GD H Nht bn ( 1943)

chia theo loi hnh trng v loi hnh s hu.

Loi hnhi hc

( University)

Cc trng chuyn ngnh

( Specialed Schools)Tng s

( Total)

Trng hong gia

Natioal

(Imperial Uni)77

Trng nh nc TW

(Governmental )125870

Trng cng a phng

(Local public)22426

Trng t

(Private )28134162

Tng s49216275

n nm 1949, H thng gio dc i hc Nht Bn c thm 70 trng i hc quc gia, 17 trng i hc cng a phng v 81 trng i hc t cng hng trm trng cao ng. H thng cc trng cao ng ( Junior College) cng c m rng theo nhiu lnh vc nh s phm, k thut, kinh t..v.v. c bit l t nm 1961 hnh thnh loi hnh cao ng cng ngh 5 nm (College of Techonogy) dnh cho hc sinh tt nghip trung hc c s (lower secondary schools). Cho n nay, Nht Bn c hn mt nghn trng i hc v cao ng vi hn 3 triu sinh vin trong phn ln l loi hnh trng t.(Xem bng 2)Bt u t nhng nm 70 ca th k 20, quy m gio dc i hc Nht Bn tng mnh, m u cho qu trnh i chng ha gio dc i hc. Nu nh Hoa k qu trnh i chng ha gio dc i hc c vai tr ln ca h thng cc trng cao ng cng ng (community college) th Nht Bn vai tr ln thuc v h thng cc trng i hc, cao ng t. Quy m gio dc i hc tng ln khong 5 ln t 1965 n 2007. T l sinh vin trong tui vo i hc, cao ng tng t 10% (1960) ln khong 60% (2007). S sinh vin nc ngoi hc i hc Nht bn tng mnh t khong 10.000 Sv (1983) ln 117.000 sv (2004) Bng 2. Quy m gio dc i hc Nht Bn

phn theo loi hnh trng ( 2004 )

Loi hnhS trng

( trng t )

S sinh vin

( Trng t )S ging vin

( trng t )

Cao ng cng ngh

(College of Techonogy)63

( 3 )58.681

( 2.296)4.474

( 247 )

Cao ng

(Junior College)

508

( 451)233.749

( 214.264)12.740

( 11.082 )

i hc

(University)709

( 542 )2.809.323

( 2.062.065 )158. 756

( 86.683 )

Cc trng o to chuyn ngnh

(Special training Schools )

3.443

( 3.228 )791.540

( 761.735 )40.675

( 37.902 )

Khc vi gio dc c s l gio dc bt buc v min ph, gio dc i hc Nht Bn c mc hc ph kh cao trng t cng nh trng cng. Ngoi s sinh vin c cp hc bng ca Chnh ph Nht Bn trang tri hc ph, cn li u phi ng hc ph theo mc thu ca tng trng ph hp vi khung quy nh chun ca B Gio dc, Vn ha, Th thao, Khoa hc v Cng ngh (METX) nhng khng c vt qu 10%. V d trong nm 2007 mc thu hc ph ca i hc Hiroshima l 535.800 Yn/nm cho bc c nhn v thc s. Ph tuyn sinh u vo l 282.000 Yn. C cu ti chnh cho gio dc i hc cng (trung ng v a phng ) bao gm khong cp t ngn sch nh nc theo hnh thc trn gi ( lump sum) chim khong 50-55%; phn thu t hc ph, l ph tuyn sinh khng ln ( khong 10-15%) cn li khong 25-30% l c hnh thnh t cc ngun thu nhp khc ca nh trng nh thu t cc hp ng dch v nghin cu khoa hc-cng ngh vi cc doanh nghip; cc hp ng d n trong nc v quc t; dch v cng ng ( v d nh thu t hot ng ca cc c s gio dc thc hnh v bnh vin ca i hc Hiroshima .). C cu chi cc trng i hc cng bao hm khong 50-55% chi cho con ngi (lng bng v ch ph cp cho ging vin, nhn vin, sinh vin ..); khong 20% chi cho cc hot ng gio dc v o to thng xuyn. i vi cc trng t nh nc c chnh sch h tr mt phn kinh ph thng qua cc khong tr cp v cho vay u i tuy theo nhu cu v kh nng ca tng trng trn c s cnh tranh cht lng v p ng cc mc tiu, yu cu pht trin quc gia.

Nht bn khng t chc k thi quc gia tuyn sinh i hc. Hc sinh tt nghip ph thng trung hc s phi qua hai vng thi tuyn: vng 1 do Trung tm quc gia truyn sinh i hc t chc (s tuyn); vng 2 do tng i hc t chc theo yu cu ca tng Khoa/Ngnh o to nh trng. Do kt qu ca qu trnh gim t l sinh trong nhiu thp nin va qua nn trong mt vi nm gn y v hin nay s hc sinh thi tuyn vo i hc gim ng k. V d ma tuyn sinh u nm 1/2008 s lng th sinh np n ng k d tuyn l 543.385 gim khong 10.000 ngi so vi nm 2007. Xu hng trn ang gy lo ngi cho nhiu trng cao ng/ i hc cng v t Nht bn ang phi i mt vi tnh hnh gim ngun u vo cao ng/i hc trong nc. Trong tinh hnh , vi chnh sch quc t ha h thng gio dc, Nht bn ch trng y mnh vic thu ht sinh vin quc t theo hc v mi cc Gio s nc ngoi tham gia ging dy v nghin cu ti cc trng cao ng v i hc. T nm 1983 Chnh ph Nht ch trng tng s sinh vin quc t t 10.000 ln khong 100.000 vo nhng nm u th k 21 (K hoch Nakasone). n nm 2004 s sinh vin nc ngoi tng ln con s 117.302 sinh vin trong c khong 10% l theo ti tr ca Chnh ph Nht qua cc knh ti tr khc nhau. Trong c phn dng k l sinh vin bc sau i hc (Thc s v Tin s). S lng sinh vin nc ngoi theo hc ti cc trng i hc Nht bn tng nhanh trong nhng nm gn y (2007) c bit l t cc nc Chu nh Trung quc c khong 71.277 sv chim khong 66% tng s sinh vin nc ngoi; Hn quc c 17.274 sv; Thi lan c 2.090 sv; Malaisia c 2.146; Vit Nam c 2.582 sv; Hoa k c 1.805 sv

Cc ngnh hc ca sinh vin quc t rt a dng trong ch yu l Ting Nht; Pht trin quc t, Mi trng; Cng ngh, Kinh t v qun tr ..v.v. Phn ln cc chng trnh o to sau i hc cho sinh vin quc t cc trng cao hc (Graduate School) u theo chng trnh Ting Anh v c cc Gio s thnh ging (Visiting Professor) nc ngoi tham gia ging dy v hng dn nghin cu.

p ng nhu cu pht trin ca Nht bn trong nhng thp nin cui th k 20 v u th k 21, t nhng nm 80 ca th k 20 Nht Bn tin hnh ci cch h thng gio dc i hc Nht bn. y l cuc ci cch su rng nht v gio dc k t sau khi kt thc th chin II. Nm 1984 Hi ng ci cch gio dc c thnh lp v sau n 1987 l U ban i hc trc thuc Th tng Nht bn c thnh lp. Uy ban gio dc i hc a ra nhng khuyn co v ci cch gio dc i hc nhm p ng nhng bin i nhanh chng ca di sng kinh t-x hi Nht bn hin i v mi trng quc t vi cc c im sau :

1. Nhng tin b nhanh chng v nghin cu khoa hc v nhng thay i c bn v ngun nhn lc c bit l nhn lc trnh cao.

2. Xu hng tng nhanh quy m v nhu cu gio dc i hc v tnh a dng ca c cu sinh vin

3. S tng cng nhu cu hc sut i v nhng k vng ngy cng tng ca x hi vo gio dc i hc

U ban ci cch gio dc i hc khuyn ngh nhiu bin php m rng v nng cao cht lng gio dc i hc c bit l cc loi hnh o to sau i hc (graduate schoos); ci cch v nng cao hiu qu cng tc qun l gio dc i hc; ci cch cu trc v ni dung, chng trnh o to i hc (i cng v chuyn nghip) theo hng tng tnh t ch v tnh cht ring ca cc trng i hc; a ra cc tiu chun thnh lp trng i hc v h thng o to theo tn ch bc i hc..v.v

Vo nm 1998 U ban gio dc i hc a ra Bn bo co v Tm nhn gio dc i hc trong th k 21 v cc bin php ci cch cho tng lai vi cc ni dung c bn sau:

1. Nng cao cht lng gio dc v nghin cu vi nh hng khuyn khch, nui dng nng lc tm kim v sng to

2. Bo m tnh t ch ca cc trng i hc bng vic hnh thnh mt h thng cu trc mm do, linh hot trong o to v nghin cu

3. Hnh thnh h thng qun l v qun tr i hc vi trch nhim ca tng c s i hc trong vic ra quyt nh v t chc thc hin

4. C bit ha cc trng i hc (individualise universities) v tip tc nng cao cht lng nghin cu v o to thng qua h thng nh gi nhiu bn.

Qua hn na th k ti cu trc h thng gio dc i hc (1945-2010) v c bit l cc chnh sch v bin php ci cch gio dc i hc t 1984 cho n nay, h thng gio dc i hc Nht Bn c nhng thay i c bn c v cu trc h thng, loi hnh, quy m v trnh o to. Nht Bn c mt h thng gio dc i hc ngang tm quc t vi kh nng cnh tranh quc t ngy cng cao, p ng nhu cu pht trin ca x hi hin i Nht Bn trong th k 21. Nhng kinh nghim ca Nht bn rt c gi tr v ngha i vi Vit Nam trn cc bnh din sau y:

1. Ci cch gio dc i hc l mt cng vic kh khn, lu di cn c tm nhn xa, sng sut trong hoch nh chnh sch ph hp vi xu hng pht trin chung v kin tr, kin quyt trong t chc thc hin tng bc.

2. Chnh ph v cc B ngnh hu quan c vai tr quyt nh trong tin trnh ci cch trn c s cc khuyn ngh ca cc t chc t vn (nh U ban gio dc i hc trc thuc Th tng). Ci cch gio dc ni chung v gio dc i hc ni ring khng l vic ring ca ngnh gio dc.

3. Vic i mi m hnh qun l i hc khng phi ch ring ca B gio dc m cn t trong qu trnh ci cch qun l hnh chnh quc gia (c lin quan n Chnh ph v B ni v & qun l cng)

4. Sm hnh thnh cc i hc a ngnh, da lnh vc cc khu vc trn c s quy hoch v u t khu i hc to mi trng thun li (t ai, c s vt cht, i ng ging vin, chng trnh o to) cho pht trin GD i hc ngang tm quc t

5. Tp on ha gio dc i hc, pht trin cc i hc a ngnh, a lnh vc l mt xu hng tt yu (khng ch n thun l ghp cc trng/c s i hc vi nhau) m cn t chc, sp xp li tp trung u t, to mi lin kt trn c s tng tnh t ch, t chu trch nhim ca cc i hc .

6. Tng bc bi b c ch bao cp nh nc cho i hc cng. p dng m hnh v phng php qun l doanh nghip ph hp vi c im ca i hc (doanh nghip tri thc ) nhm nng cao hiu qu qun l v cht lng o to, nghin cu v hiu qu u t

7. Nng cao vai tr ca cc t chc chuyn mn, t chc x hi, t chc x hi-ngh nghip, cc t chc nh gi c lp (khng nht thit l phi t chc t nhn) trong nh gi v kim nh cht lng gio dc i hc thng qua nh gi 3 bn. Pht huy vai tr ca Hi ng chc danh nh nc trong cc hot ng nh gi cc trng i hc nh kinh nghim Nht Bn v Trung Quc trong cng tc ny.

8. Tng cng lin kt vi i hc quc t (mi GS sang nghin cu v ging dy, b nhim chuyn gia nc ngoi vo cc v tr qun l thch hp, quc t ha chng trnh o to, lin kt o to.v.v

9. Cn c chnh sch v chng trnh quc gia h tr tng s sinh vin Vit Nam sang hc tp v nghin cu ti cc trng i hc Nht bn theo cc chuyn ngnh thch hp. Tranh th ngun vn ODA ca Nht Bn trong lnh vc o to v pht trin ngun nhn lc

13.4. Hn Quc

Hn Quc l mt quc gia ng Bc , nm gia 33o - 43o v Bc, 124- 132 kinh tuyn ng. Hn Quc c 5 ngn nm lch s, hin l mt nc Cng ho hin php. C nc chia lm 16 n v hnh chnh gm: Th Seul, 6 thnh ph ln v 9 tnh.V mt chng tc, nhn dn Hn Quc l ng nht, s dng cng mt ting ni v ch vit.

Trong 5 thp k gn y, gio dc Hn Quc pht trin mnh v l lc lng hng u ca s pht trin quc gia. chun b cho th k XXI, gio dc Hn Quc xc lp cc mc tiu: nhn o, s trong sch, cng ngh thng tin, phc li con ngi v tinh thn ci m. Gio dc gip cho mi tr em tr thnh mt con ngi t lp vi tinh thn c lp, mt con ngi sng to c o v mt con ngi o c vi o c vng chc v tinh thn dn ch.

H thng gio dc i hc Hn quc pht trin mnh t nhng nm 80 ca th k 20 trong qu trnh cng nghip ho v hin i ho. iu 2 ca Lut i hc qui nh cc loi trng sau:

1) Cao ng v i hc (Colleges and University)2) Cc trng i hc Cng nghip ( Industrial Universities)3) Cc trng i hc Gio dc ( Universities of Education)4) Trng Cao ng (Junior Colleges)5) i hc m quc gia Korean (Korean National Open University)6) Cc trng Cao ng k thut (Technical Colleges)7) Cc trng Hn hp (Miscellanous Schools) Thi gian hc i hc t 4 n 6 nm. Tt c cc trng u trc thuc B gio dc v pht trin nhn lc Hn Quc (MOEHRD).

m rng quyn t tr ca cc trng i hc v bnh thng ho gio dc trung hc b l thuc vo thi c, nm 1998 Hn Quc cng b h thng thi tuyn mi c p dng t 2002. Tng trng i hc c t do xc nh cc tiu chun tuyn chn ca mnh trong cc ch s nh kt qu hot ng trung hc, im thi trc nghim kh nng hc i hc (College Scholastic Ability Test) hay t lun, bng (licenses), th gii thiu. CSAT c 5 mn: ting Hn, ton, khoa hc x hi, khoa hc, ngoi ng (ting Anh) tp trung nh gi kh nng x l tr tu v kh nng phn tch. CSAT c b sung thm nhng mn t chn khc nhau theo xu hng gim cc mn bt buc, tng cc mn t chn trong chng trnh ph thng mi, v d ngoi ng 2 l mt mn t chn t 2001. C 3 k tuyn sinh: tuyn vo mi lc, k tuyn sinh chnh thc nh k, k tuyn sinh thm. Hc sinh c php np n vo hc bao nhiu trng cng c. Nh nc tng cng gip cc trng i hc a phng. Cc trng trung hc k thut vng i thnh cc trng cao ng k thut, cng ngh vi s tr gip ca chnh ph. H thng cc trng cao ng ngy nay l cc trng 2 hoc 3 nm, c khi u t 1979 bng cch nhp cc trng cao ng 2 nm v cc trng trung hc ngh 2-3 nm.

Lp Hnh 11: H thng gio dc Hn QucTui

23i Hc29

2228

2127

2026

1925

18h.Y 6 nmCao ng Cng nghip M24

1723

16Cc trng i Hc (4 nm)C S Phmi hc m22

1521

141220

1319

12Trung Hc

Bc cao (3 nm)Trung Hc

Dy Ngh

(3 nm)34Gio dc c bit cho nhng ngi tn ttTrung Hc18

1117

1016

9Trung Hc Bc thp (3 nm)15

867814

713

6S Hc (6 nm)S Hc12

510

410

39

28

17

Mu gio (1-3 nm)96

5

4

3

1. Cao ng dy ngh bc thp5. Trng Thng Mi bc cao

2. Trng hn hp6. Trng Thng Mi

3. Trng chuyn7. Trng chuyn bit

8. Trng hn hp

4. Trng Trung hc hm th9. Tin hc ng

Tuyn sinh cao ngTuyn hc sinh tt nghip trung hc v tng ng

Thi tuyn da trn kt qu hc trung hc, CSAT, phng vn v trc nghim kh nng (Aptitude Test). Hiu trng tng trng xc nh trng s tng tiu chun. Khong 50% ch tiu dnh cho nhng ngi tt nghip trung hc ngh cng lnh vc, cc th c h thng chng ch quc gia cp chng ch v cng nhn c kinh nghim sn xut.

Chng trnh:

c xy dng trong mi lin kt cng nghip trng hc. Vic o to t trng tm vo cng nghip vi cc phng php nh bng k hoch (planning sheet) hay bng cng vic (job sheet), o to theo cc i hi ca chng ch k thut quc gia

Cc mn hc c ghi theo s n v gi tn ch. Tng trng xc nh di ca tng gi tn ch, yu cu ti thiu c nh gi, gi tn ch chun cho tng hc k v s gi tn ch ti a t c.

Khuynh hng chung l trng s cc mn ngh nghip tng cn cc mn i cng gim

Hp tc cng nghip cao ng:

Cc hnh thc hp tc l: sinh vin i thc t, o to ging vin trong cng nghip, cng nhn cng nghip i hc cao ng, cc ti nghin cu chung, thnh lp cc tiu ban hp tc, xy dng chng trnh cao ng theo i hi ca cng nghip

Pht trin ngh nghip ca sinh vin tt nghipNhng ngi tt nghip cao ng mun hc tip c th c nhn vo trng 4 nm, trng i hc m thng qua cch tuyn ring trong lc thi b sung. Nhng ngi ra lm vic th t l nhn c vic lm tng ln hng nm, v d thng 4/2001 t 81%. D bo nhu cu nhn lc c bng cao ng s tng nn nh nc Hn Quc ch trng tng u t cho loi trng ny.

Nm 1999 B GD v PTNNL a ra d n ci cch i hc, gi l Tr tu HQ 21 (Brain Korea 21) vi mc ch cu trc li h thng i hc cho thch hp vi th k XXI.

Cc mc tiu chnh l:

Cng c cc i hc tm th gii, l c s sn sinh cc tng khoa hc v cng ngh sng to, c o.

Tng cng tnh cnh tranh ca cc i hc a phng.

Xy dng cc trng i hc ngh nghip o to ngh nghip trong cc lnh vc.

To mi trng cc trng i hc cnh tranh vi nhau khng phi v tn gi m v cht lng o to v nghin cu.

Ch nghin cu bao gm 4 lnh vc: khoa hc ng dng, KHXH v NV, khoa hc bn a HQ v cc lnh vc nghin cu mi nhn mi.

T 1999 chnh ph HQ u t 1,2 t USD trong 7- 8 nm cho d n ny, ngoi ra cn thm 285 triu USD cho cc i hc a phng.

Chnh ph mong i thng qua d n ny s c 3 - 4 trng i hc t trnh quc t trong lnh vc cng ngh cao.

1.3.5. Trung quc

Sau hn 30 nm (1978-2010 ) thc hin chnh sch m ca, hi nhp quc t v hin i ho gio dc i hc, Trung Quc v ang c nhng bc pht trin vt bc v mi mt c bit l nng lc o to, nghin cu v chuyn giao cng ngh hin i phc v s nghip pht trin KT-XH, gn nghin cu khoa hc vi o to v chuyn giao cng ngh hin i. Cc c s gio dc i hc Trung Quc c bit l cc trng i hc trng im nh i hc Bc Kinh, i hc Thanh Hoa..v.v v ang thc s tr thnh nhng trung tm o to v nghin cu khoa hc, chuyn giao cng ngh hin i hng u ca Trung quc.

Vi nhn thc vai tr v v tr c bit quan trng ca gio dc i hc trong thi i kinh t tri thc, ton cu ho v s pht trin nhanh chng ca khoa hc-cng ngh hin i, chin lc pht trin gio dc Trung Quc ni chung v gio dc i hc ni ring c tp trung v cc mt sau :"

- Pht trin cht lng cao trn nn gio dc i hc i chng

Cng nh nhiu nc khc, vic chuyn i t gio dc i hc " Tinh hoa " sang mt nn gio dc i hc "i chng" l tt yu. Qui m o to i hc tng t 2 triu sinh vin (1980) ln gn 10 triu sinh vin (2010). D kin n 2015 s sinh vin s tng ln n 12,6 triu ngi chim 15% trong tui t 18-23. Cng vi pht trin qui m, Trung Quc tp trung u t vo 10 trng i hc trng im quc gia vi mc tiu bin cc trng i hc trng im thnh cc trung tm o to nhn lc c cht lng v trnh cao (sau i hc). ng thi cc trng ny cng l cc trung tm nghin cu khoa hc v chuyn giao cng ngh hin i, c tc dng lm u tu cho s pht trin h thng gio dc i hc v c kh nng hi nhp v cnh tranh cao trong qu trnh hi nhp quc t c bit l cc lnh vc cng ngh hin i nh cng ngh sinh hc, thng tin, vt liu mi v t ng ho. Cc c s gio dc i hc hng u ca Trung Quc nh i hc Bc Kinh, i hc Thanh Hoa... v ang thc s tr thnh cc trung tm o to, nghin cu khoa hc v chuyn giao cng ngh vi h thng cc vin nghin cu hng u, c s vt cht v cc phng th nghim hin i, i ng gio chc c trnh cao..v.v. ng thi, cc i hc l ngi nm gi c phn hoc s hu nhiu c s nghin cu trin khai cng ngh (R&D) v doanh nghip ln.

- nh hng th trng v hi nhp quc t Trong bi cnh Trung quc pht trin mnh kinh t th trng c s iu tit ca nh nc v vo WTO, h thng gio dc i hc v ang phi i mt vi nhu cu nhn lc a dng v chi sc p cnh tranh mnh m c trong nc v quc t. Trong bi cch kh nng cnh tranh ca cc trng i hc l nhn t quyt nh s tn ti v pht trin.

- Tng tnh t ch v t chi trch nhim ca cc trng i hc. Trung Quc v ang pht trin h thng bo m cht lng p ng yu cu tng tng tnh t ch v t chi trch nhim ca cc trng i hc trong cc hot ng o to, nghin cu v dch v x hi

-. Cc chnh sch n by cho pht trin GDDH

thc hin cc mc tiu chin lc pht trin gio dc i hc c bit l mc tiu nng cao nng lc nghin cu khoa hc v chuyn giao cng ngh, gn nghin cu khoa hc vi o to v chuyn giao cng ngh ca cc trng i hc, Trung Quc ban hnh v thc thi hng lot cc chnh sch sau ;

Khuyn khch cc doanh nghip thnh lp hoc lin doanh thnh lp cc phng th nghim cc c s i hc.

Khuyn khch cc i hc tham gia pht trin cc c khu kinh t, vng kinh t trng im

Thnh lp cc cng vin khoa hc, cc khu cng ngh cao cnh cc trng i hc

Thnh lp Qu c bit thuc B Gio Dc hin i ho cc c s cng ngh cao v cc loi qu quc gia khc tr gip cc c s i hc trong cc lnh vc khoa hc t nhin, nghin cu c bn, cng ngh ch cht, sn xut th, to ra sn phm miv.v Thc hin chnh sch thu ht chuyn gia gii c trnh cao nc ngoi v ging dy v nghin cu khoa hc cc i hc. Trong nhng nm qua Trung Quc gi ra nc ngoi hc tp khong 800.000 sinh vin (ch yu cc nc M v Ty u) v hin c khong 200.000 ngi tr v nc lm vic trong c nhiu chuyn gia trnh cao. ng thi cng c hng nghn chuyn gia nc ngoi c trnh cao c mi sang Trung quc ging dy v nghin cu. c khong 500.000 sinh vin cc nc sang du hc Trung quc

Mt trong nhng kh khn ln m cc trng i hc Trung Quc phi ng u l kh nng hn ch ca i ng cn b qun l v ging vin trong cc hot ng qun l u t v kinh doanh, chuyn giao cng ngh. khc phc tnh trng Trung quc c chnh sch tch qun l kinh doanh khi quyn s hu cc doanh nghip trong i hc. Trng i hc vi t cch l ngi gp vn ln nht ca doanh nghip trc thuc s kim sot Hi ng qun tr doanh nghip v c hng li. Doanh nghip c qun l bi cc nh qun l chuyn nghip v c t cch php nhn ring.

Nh c cc chnh sch mnh m trong thi gian qua Trung quc d u t xy dng c 20 cng vin khoa hc (Science Parks) v 100 phng th nghim trng im vi 140.000 chuyn gia. Nm 1997 cc doanh nghip 35 trng i hc c li nhun hn 50 triu NDT. Mt s trng i hc trng im c ngun ti chnh t lm ra chim 50% thu nhp chung ca trng. Kinh nghim Trung quc ch r mun gn cng tc NCKH vi o to v chuyn giao cng ngh cc trng i hc cn c chin lc pht trin ph hp v mt h thng chnh sch n by thc s pht trin nhanh chng v vng chc h thng GD H. II. XU HNG PHT TRIN GD H TH GII

2.1. S pht trin ca cc nn vn minh v nh trng i hc hin i

Nh trng ni chung v nh trng i hc ni ring vi t cch l mt nh ch nh nc - x hi vn ng v pht trin theo quy lut chung ca i sng x hi - chnh tr v quy lut pht trin ni ti ca n. L sn phm ca mt x hi, mt nn gio dc ni chung v ca nh trng i hc ni ring, cht lng gio dc i hc c lin quan cht ch vi cht lng nh trng t cc iu kin bo m cht lng (ging vin, c s vt cht, chng trnh o to) n cht lng t chc, qun l qu trnh gio dc v dy-hc. Vic nghin cu nhng c trng, quy lut, xu hng pht trin ca x hi v nhng c trng ca nh trng i hc trong giai on pht trin ca cc nn vn minh to c s khoa hc cho qu trnh i mi v pht trin gio dc i hc

Trc y trong iu kin i sng x hi chm pht trin (x hi ca nn vn minh nng nghip v tin cng nghip), nhng c trng c bn ca i sng x hi tn ti hng ngn nm hoc hng trm nm khng thay i hoc t thay i (phng thc sn xut; tri thc khoa hc, trnh cng ngh, li sng;...) vic nghin cu m hnh pht trin, d bo tng lai thng da trn kinh nghim v nhn vo qu kh d bo xu hng pht trin trong tng lai. Th h tr ch yu c gio dc thch ng vi mt i sng x hi t thay i v hnh x theo kinh nghim ca cc th h trc truyn li. Trong giai on mi ca s pht trin x hi hin i, phng php trn bc l nhng hn ch cn bn. X hi hin i vi s ra i ca nn vn minh cng nghip v hu cng nghip (vn minh tin hc) v ang pht trin vi tc nhanh chng v lm o ln mi kha cnh ca i sng x hi ch trong mt giai on ngn (vi chc nm hoc thm ch ch trong vng vi nm ( hnh 12).

Chu k pht trin x hi c xu hng gim dn do bin i nhanh.

Tn Tn+1 Tn+2 Tn+3

t1 t2 tn+1 tn+2 tn+mT1 > T2 > Tn > Tn+1 >>> Tn+2...

t1 < t2 ... < tn+1 < tn+2 < tn+3... < tn+m

Chu k pht trin c nhn c xu hng tng dn do tng tui th.

Hnh 12: Tng quan pht trin ca x hi v i sng c nhn.

Nu trc kia, mt hnh thi kinh t - x hi hay mt giai on pht trin c trng (cc nn vn minh nng nghip, tin cng nghip) ko di nhiu nm, bao trm i sng nhiu th h con ngi, th ngy nay tnh th o ngc. cc nc cng nghip pht trin, mt i ngi c th chng kin nhiu giai on pht trin ca x hi cng nghip v hu cng nghip hoc s qu nhanh chng t nn vn minh nng nghip ln nn vn minh cng nghip v hu cng nghip (nh Hn Quc, Singapore, i Loan.. v.v). tnh cht tng t vi c trng pht trin ca qu kh trong vng vi chc nm ca cc m hnh pht trin b ph v trong mt vi nm. Th gii mi pht trin nhanh chng, nng ng v a dng vi nhng mi lin h tng tc phc tp c chiu dc v chiu ngang, mang tnh ton cu.Thc trng i hi vic nghin cu pht trin gio dc ni chung v gio dc i hc ni ring Vit Nam ni ring cn tip cn theo hng ch yu l s thch hp vi hin ti v nhu cu pht trin x hi v c nhn, ca th gii ni chung v ca tng quc gia, dn tc ni ring.

Vi quan nim hin i v gio dc nh l mt c s h tng x hi vi cc chc nng c bn l nng cao dn tr, pht trin nhn lc, bi dng nhn ti, gio dc pht trin da trn 4 tr ct chnh l: hc bit, hc lm, hc lm ngi v hc chung sng, m hnh pht trin ca nh trng i hc hin i ng nhin phi c nh hng vo yu cu bo m hnh thnh v pht trin nhn cch con ngi c trnh hc vn cao trong x hi hin i: mt x hi vi trnh pht trin cao cha tng c trong lch s ca mi quc gia ni ring cng nh lch s pht trin x hi loi ngi ni chung.

Cc thang bc trong qu trnh pht trin ca cc nn vn minh ng thi l thang bc trong tin trnh pht trin ca nh trng t m hnh nh trng truyn thng sang m hnh nh trng hin i v nh trng trong tng lai (xem hnh 13) Hnh 13. Cc bc thang pht trin ca m hnh nh trng

Nn vn minh, tin hc

Nn vn minh cng nghip

Nn vn minh nng nghip Cc yu t trong c s

kinh t x hi v

kin trc thng tng

Cc bc thang ca nh trng a n s thay i cn bn c trng v tnh cht, chun mc ca nh trng t loi hnh, mc tiu, ni dung, phng php - phng tin; t chc qun l v nh gi - kim tra, v.v (Xem bng 3)

Trong giai on hin nay v tng lai, cc quan im gio dc lin tc, gio dc sut i, gio dc cng ng, gio dc k nng sng, pht trin c nhn.. v.v v ang tr thnh cc quan im ch o chi phi xu hng v quy nh nhng c trng c bn ca nn gio dc hin i ni chung cng nh cht lng gio dc v m hnh pht trin nh trng i hc hin i ni ring. nh hng pht trin trn bo m mi lin kt khoa hc - cng ngh -vn ho- x hi - pht trin c nhn trong ton b qu trnh vn ng v pht trin ca nh trng i hc hin .

Bng 3: c trng c bn ca cc m hnh nh trng

Loi hnh c trng Nh trrng truyn thngNh trng hin iNh trng tng lai

Mc tiu

- Cu trc

- Ni dung

- Phng php

- Hnh thc t chc

-Phng php nh gi

- Sn phm

- Phng tin dy hc

Rng (trong lnh vc x hi v vn ho)

Ri rc

Vn ho- x hi o c- Vn chng (theo kh nng ca thy)

Truyn th - cng nhn

Nhm hc tr, c nhn

nh tnh, ch quan

Nhn lc cho h thng qun l chnh tr - x hi

Th cng (li ni, bng, phn)Hp, chuyn mn ho

H thng phn cp dc

Khoa hc - cng ngh nhn vn (theo chng trnh)

Tch cc - chng minh

o to hng lot

nh lng, khch quan

Nhn lc cho cc ngnh dch v sn xut, thit ch x hi

My dy hc, dng c th nghim

Tng hp, pht trin c nhn

H thng mng li lin kt ngang t hp

Khoa hc - cng ngh -x hi -nhn vn (theo kh nng v nhu cu c nhn_

Phng php t o to, t pht trin theo c nhn

C nhn

Cht lng hiu qu

Nhn lc a nng

Computer -my vi tnh, h thng truyn thng

Loi hnhGin nNhiu loi hnh ring bitT hp, a h, a ngnh, a cp.

chun b cho vic pht trin mt nn gio dc ph hp vi nhng thay i v mi mt ca i sng kinh t-x hi trong th k 21, cc nc cng nghip pht trin (OECD) trin khai t nm 2001 mt d n nghin cu ln v Nh trng cho tng lai . Nhng t tng v nh trng cho tng lai khng chi b hp trong khi nim nh trng nh l mt t chc gio dc c th m n th hin su sc hn nh mt trit l v h thng hc tp (learning system) trong x hi m nh trng nh l mt b phn cu thnh. Nh trng cho tng lai cng khng t ra mc ch tp trung vo d bo prediction v hnh dung vin cnh vision ca nh trng trong tng lai m n t ra k vng xy dng v pht trin cc kch bn nh trng (h thng hc tp) va ph hp vi cc iu kin, bi cnh kinh t-x hi ca cc quc gia v quan trng hp l gp phn thc y x hi tin n tng lai, v tng lai ( for tomorrow) ( Xem hnh 14)

Hnh 14. Cc kch bn v nh trng cho tng lai (OECD -2002) Trn c s cc kch bn chung v nh trng tng lai nu trn, OECD/CERI a ra 6 kch bn c th cho loi hnh trng i hc (Xem hnh 15) a/. M hnh Nh trng i hc truyn thng Trng i hc v c bn khng thay i, ging nh hin nay. Nh trng ch yu thu ht lp thanh nin tr vo hc tm kim vic lm v khi nghip. Chc nng ch yu l ging dy v nghin cu nh hin nay. Trng i hc khng c tnh c lp cao v s tham gia ca khu vc t rt hn ch. Nh nc tip tc ng vai tr ch o trong u t, iu chnh v qun l cc trng i hc. Nhng sng kin, quan im li ch (kinh t) b hn ch. Nhu cu hc sut i v gio dc in t pht trin rng ri ngoi trng i hc.

b/. M hnh trng i hc l c s dch v/doanh nghip.

Trong m hnh ny, gii tr vn l lc lng ch yu vo i hc bt u chun b cho cuc sng v lao ng ngh nghip. im khc bit c bn ca m hnh ny (k c trng cng v t) so vi m hnh truyn thng l cc trng c tnh t ch cao v cc ngun lc u t a dng, thu ht c cc ngun u t cng v t. Quyn s hu ti sn tr tu c bo m, cc hot ng nghin cu v sinh li tr thnh cc hot ng quan trng ca nh trng. Tuy nhin, trong kch bn ny, nh trng i hc nh hng tip cn cc hot ng theo th trng song khng mt i cc gi tr hc thut c bn. Tip cn vi khch hng trong th trng quc t v gio dc in t c v tr rt quan trng trong hot ng ca nh trng. Nh trng i hc c quan h cht ch vi gii kinh doanh, cng nghip v cc mi quan h vi cc c s kinh t a phng.

c/. M hnh th trng t do

Cc lc lng th trng l ng lc chnh trong m hnh ny vi s tham gia ca cc cng ty t nhn. C ch th trng tc ng mnh v c iu chnh qua h thng bo m cht lng v kim nh. Cc lc lng th trng s thc y s pht trin ca nh trng v cc mt t cc chc nng c bn (ging dy v nghin cu); cc lnh vc o to (kinh doanh, nhn vn..) n cc mt khc nh sinh vin tr, sinh vin ti chc, gio dc t xa, hc sut i..v.v.. Cc doanh nghip s hp tc trong o to bo m cho gi tr vn bng v vic lm. Cng ngh c s dng rng ri trong hot ng o to v phng php ging dy. Cc c im ca th trng quc t rt quan trng. Trong m hnh ny ngi hc v ph huynh khng quan tm n hot ng nghin cu gim kinh ph v hc ph nn cc chc nng nghin cu c chuyn v cho cc trung tm nghin cu cng v cc n v nghin cu trin khai (R&D)

d/M hnh gio dc m v hc sut i

c im c bn ca m hnh ny l trng i hc tip nhn sinh vin nhiu tui o to m khng quan tm nhiu n nghin cu. Kinh t tri thc pht trin v gio dc i hc tr thnh ngun pht trin ngh nghip, nng cao k nng ca mi ngi vi s ti tr kinh ph ca cc cng ty, ca c nhn v nh nc. Xut hin xu hng i chng ha gio dc i hc. Nh trng i hc tr thnh c s o to ln vi nhiu loi hnh a dng (di hn, ngn hn, chnh quy, khng chnh quy, t xa..). Nhiu nh nghin cu gii s chuyn v cc cng ty, cc c s nghin cu. Qu trnh tp on ha, hp tc ha s c nh hng su rng vi qu trnh ngh nghip ha, chuyn mn ha theo cc ngnh ngh o to.

e/. M hnh mng li ton cu cc c s gio dc

Theo m hnh ny, nhu cu hc tp sau trung hc pht trin mnh v to ng lc cho th trng gio dc i hc. C 2 thay i chnh:

Mt l: Ngi hc t quyt nh con ng tip tc nn hc vn sau khi qua hc tp nhiu c s gio dc trong mng li quc t.

Hai l: Cc trng i hc tr thnh i tc ca cc ngnh cng nghip trong phm vi quc gia v quc t

Trong m hnh ny, gio dc in t (e-learning) s pht trin mnh m. Ni dung o to c chun ha v cng ngh ha (phn mm, a quang,video..vv.Th trng gio dc sut i c m rng v cc nghin cu khng cn tp trung h thng i hc.

f/ M hnh a dng ha v s tan r ca trng i hc

Theo kch bn ny, gio dc i hc s bin i mnh, khng tn ti. Mi ngi s hc thng qua chnh cuc sng ca h, thng qua cng vic lao ng ngh nghip v nh. Mi ngi thu nhn kin thc v chia s ln nhau cc k nng trong cuc sng v lm vic. Gio dc ngh nghip (lao ng th cng v hin i) u c th thc hin ti ni lm vic vi cc cng ngh dy hc, o to hin i. Vic nh gi v cng nhn cc trnh c thc hin bi cc t chc chuyn mn. y phi chng l du hiu ca vic pht trin x hi hc tp trong vai tr c tn ca nh trng thay i c bn

Hc sut i

S lng hn ch Quy m m rng

Gio dc i hc

Hnh 15. Cc kch bn nh trng i hc cho tng lai Bng 4. Cc c trng c bn cc m hnh nh trng i hc

STTCc c trng

Kch bn

123456

1V s la chn / Gio dc ban u/ Sinh vin trxxx

2Tnh m/ Hc sut i/ Nhiu tui xxx

3Ch yn t u t ca nh nc/cngx

4Kt hp cc ngun u t cng v t xx

5Ch yu u t t t nhn xx

6Ging dy v nghin cuxx

7 Ch yu l ging dy xx

8 Chuyn mn ha s mngxx

9Tp trung vo quc giaxx

10Tm quan trng hng ra quc txxxx

11S ng nht ca i ng nhn vin/ging vin v c s o to xx

12Khc bit gia i ng nhn vin/ging vin v c s o toxxx

13Gio dc in t v cng ngh thng tin hn ch x

14Gio dc in t v cng ngh thng tin rt caoxxxxx

2.2. Cc xu hng pht trin gio dc i hc hin i

Bc vo th k 21 cng vi qu trnh gia tng quy m gio dc i hc trn phm vi ton th gii t 14 triu sinh vin (1960) ln khong 80 triu sinh vin hin nay vai tr v v tr ca h thng gio dc i hc ni chung v cc trng i hc ni ring c nhng thay i cn bn. Vi tim lc to ln v i ng chuyn gia c trnh cao m trong nhiu ngi t gii Noben v cc lnh vc khoa hc- cng ngh; h thng cc trang thit b nghin cu v th nghim hin i; c s ngun lc thng tin, d liu phong ph.v.v. cc trng i hc c bit l cc i hc nghin cu (Research University ) M v cc nc pht trin v ang ng mt vai tr to ln khng ch trong cng tc o to chuyn gia trnh cao m cn thc s l cc c s nghin cu khoa hc v chuyn giao cng ngh hng u trong nhiu ngnh khoa hc v cng ngh mi nhn nh cng ngh v tr, thng tin, sinh hc, vt liu mi v t ng ho..vv. Cc trng i hc H lan hng nm thc hin khong 30 % kinh ph u t cho nghin cu khoa hc nhiu lnh vc khoa hc& cng ngh hin i (2 t Ero trong nm 1999). Nhiu nc trong khu vc ASEAN nh Thi lan, Malaisia, Philipin v ang thc hin i mi, ci cch gio dc i hc theo hng pht trin h thng bo m cht lng i hc vi nhiu tiu ch v chun mc nh gi cht lng o to, nghin cu khoa hc v chuyn giao cng ngh, dch v pht trin cng ng.

Tuyn b ca Hi ngh quc t v gio dc i hoc nm 1998 do UNESCO t chc "GDH vo th k 21- Tm nhn v Hnh ng" ch r: "S mnh ca gio dc i hc l gp phn vo yu cu pht trin bn vng v pht trin x hi ni chung ng thi gio dc i hc cn c bo m:

Bnh ng, cng bng cho mi ng

Cht lng cao, gp phn pht trin bn vng, cc gi tr vn ho, x hi..vv

Tng cng chc nng khm ph v ph phn

T do hc thut, t ch v chu trch nhim trc x hi. Phc v cng cng

Tng cng s thch ng. Lin thng v chun b tt vo cuc sng

a dng ho v bo m cht lng, cng ngh mi

Hp tc quc tCc ni dung c bn trong Tuyn b Paris 1998 v gio dc i hc c th hin trong cc im sau: (Lm Quang Thip, 2004)1. Gio dc i hc (GDH) cn c nhp hc bnh ng i vi tt c mi ngi trn c s s xng ng, ph hp vi iu 26.1 ca Tuyn ngn ton cu v Nhn quyn. Do , khng th chp nhn mt s phn bit i x no trong vic tip nhn vo GDH da trn chng tc, gii tnh, ngn ng, tn ngng hoc kinh t, nhng khc bit v vn ho x hi, hoc nhng khim khuyt v thn th.

2. S mng ct li ca cc h thng GDH (gio dc, o to, tin hnh nghin cu, v c bit, ng gp vo vic pht trin v tin b bn vng ca ton x hi) s c gi gn, cng c v tip tc pht trin, c th l gio dc nhng ngi tt nghip c cht lng cao v nhng cng dn c trch nhim, v cung cp c hi cho hc tp i hc v cho hc tp sut i. Hn na, GDH ginh c mt vai tr cha tng c trong x hi ngy nay, nh mt thnh phn sinh ng ca s pht trin vn ho, x hi, kinh t v chnh tr v nh l mt tr ct ca vic xy dng tim lc ni sinh, s cng c quyn con ngi, s pht trin bn vng, nn dn ch v ho bnh, trong mt khung cnh php lut. Nhim v ca GDH l m bo cho cc gi tr v cc l tng ca mt nn vn ho ha bnh s thng th.

3. Cc trng i hc, i ng gio chc vin chc nh trng v sinh vin cn gi gn v pht trin cc chc nng c bn ca n, thng qua vic rn luyn o c v tnh nghim tc v khoa hc v tr nng trong cc hot ng khc nhau. H cng cn tng cng chc nng ph phn v nhn v tng lai, thng qua s phn tch hin trng ca ca cc xu th x hi, kinh t, vn ho v chnh tr ni bc, ch ra cc vn trng tm d kin, cnh bo v phng nga. Mun vy, h cn c hon ton t ch v t do v hc thut, ng thi cn c y trch nhim v gii trnh i vi x hi.

4. S ph hp ca GDH c nh gi qua s n khp gia nhng g m x hi k vng v nhng g m n ang lm. c s ph hp , cc nh trng v cc h thng, c bit trong cc mi quan h cht ch gia n vi th gii vic lm, cn da trn s nh hng lu di v mc tiu v nhu cu ca x hi, bao gm nhng mi quan tm v vn ho v bo v mi trng. Pht trin cc k nng v sng kin to nghip cn phi tr thnh mi quan tm chnh ca GDH. Cn phi lu c bit n vai tr phc v ca GDH i vi x hi, c bit l cc hot ng hng ti vic lm gim s ngho kh, thiu khoan dung, bo lc, ngu dt, i km, hu hoi mi trng, bnh tt, v nhng hot ng hng ti vic cng c ho bnh, thng qua cch tip cn lin ngnh v xuyn ngnh.

5. GDH l mt phn ca h thng lin tc bt u t gio dc mu gio tiu hc v gio dc thng xuyn sut i. S ng gp ca GDH vo s pht trin ton b h thng gio dc v t chc li mi lin kt ca n vi mi cp bc ca h thng gio dc, c bit l vi gio dc trung hc, cn phi c u tin. Gio dc trung hc cn phi chun b v to iu kin nhp hc vo GDH ng thi cung cp mt nn o to rng chun b cho hc sinh mt cuc sng t lp.

6. S a dng ha cc m hnh GDH, a dng ho cc phng php v tiu chun tuyn chn l rt quan trng i vi c vic p ng nhu cu v vic cung cp cho sinh vin mt nn tng v mt s o to nghim chnh m th k 21 i hi. Ngi hc phi c mt hnh lang ti u la chn v s chim lnh kin thc v b quyt cn phi c lu trong mt khung cnh sut i, da trn u vo v u ra linh ng ca h thng.

7. Cht lng trong GDH l mt khi nim a chiu, khi nim ny bao trm mi chc nng v hot ng ca n: ging dy v cc chng trnh o to, nghin cu v hc thut, i ng, sinh vin, cu trc h tng v mi trng hc thut. Cn c bit ch vic nng cao kin thc thng qua nghin cu. Cc trng i hc trong mi khu vc phi cam kt cng khai vic nh gi bn trong v bn ngoi, c tin hnh bi cc chuyn gia c lp. Tuy nhin, cn ch ng mc n cc bi cnh ca khu vc v quc gia, ca cc trng c th c th k n tnh a dng v trnh s ng u nht lot. Cn thit phi c mt cch nhn mi v m hnh mi ca GDH, l gio dc ly sinh vin lm trung tm. t c mc tiu , chng trnh o to cn phi xy dng li sao cho khng ch nhm nm kin thc chuyn mn mt cch n gin m cn phi bao gm vic chim lnh cc k nng, nng lc giao tip, c phn tch sng to v ph phn, suy ngh c lp v bit lm vic trong mt nhm gia mt bi cnh a vn ha.

8. Mt chnh sch mnh m v pht trin i ng l yu t quan trng i vi cc trng i hc. Cn xy dng cc chnh sch r rng lin quan n gio chc i hc, sao cho c th cp nht v nng cao k nng ca h, khuyn khch s ci tin v chng trnh o to, phng php dy v hc, v vi mt tnh trng ti chnh v nghip v thch hp, t cht lng cao trong nghin cu v ging dy, phn nh c iu khon tng ng ca Bn ngh lin quan vi tnh trng v gio chc i hc c thng qua Hi ngh ton th ca UNESCO vo thng 11 nm 1997.

9. Nhng ngi ra quyt nh cp quc gia v cp nh trng nn t sinh vin v nhu cu ca h trung tm ca mi quan tm ca mnh v cn xem h nh l i tc chnh v i din cho cc bn lin quan khi i mi GDH. Cc dch v hng dn v t vn cn c pht trin, cng tc vi cc t chc ca sinh vin, tnh ton cc nhu cu ca cc loi hc vin lun lun a dng. Nhng sinh vin b ri cn c c hi thch hp quay tr li GDH nu c lc thch hp. Cc trng i hc cn gio dc sinh vin tr thnh nhng cng dn c thng tin y v ch ng tn ty cao, nhng ngi bit suy ngh mt cch ph phn, bit phn tch cc vn ca x hi, bit tm cc gii php cho cc vn ca x hi, p dng chng v nhn ly trch nhim x hi.

10. Phi a ra hoc tng cng cc bin php m bo s tham gia ca ph n vo GDH, c bit cp ra quyt nh v trong cc chuyn mn m h cha c y i din. Tip theo cn i hi hn ch mi thnh kin v gii trong GDH. vt qua nhng chng ngi v gia tng s nhp hc ca ph n vo GDH, cng cn c mt u tin cp bch trong qu trnh i mi h thng v trng hc.

11. Cn phi tn dng y u th ca cng ngh thng tin v truyn thng mi i mi GDH bng cch m rng v a dng ho cch chuyn ti, v bng cch lm cho kin thc v thng tin sn sng cho i chng rng ri c th s dng. Vic truy cp bnh ng vo cc phng tin cn c m bo thng qua s hp tc quc t v s h tr i vi cc nc khng nng lc c c cc cng c nh vy. Vic lm cho cc cng ngh thch ng vi cc nhu cu quc gia, khu vc v a phng; v vic m bo qun l k thut, gio dc v cc h thng trng hc duy tr chng phi c u tin.

12. GDH cn c xem l mt dch v cng cng. Trong khi cn huy ng cc ngun ngn qu a dng, t v cng, th s h tr ca cng qu cho GDH v nghin cu vn l quan trng m bo mt thnh tu cn bng ca cc s mnh x hi v gio dc ca n. Qun l v ti chnh trong GDH cn tr thnh cc cng c tng cng cht lng v tnh ph hp ca n. iu i hi mt s pht trin cc nng lc lp k hoch v phn tch chnh sch thch hp v cc chin lc da trn s cng tc gia cc trng i hc v cc c quan c trch nhim ca quc gia. Quyn t ch trong vic qun l cng vic ni b l cn thit, nhng phi ng thi c s gii trnh trong sng v cng khai i vi x hi.

13. Hot ng quc t ca GDH l mt thnh phn c hu ca cht lng ca n. Mng li, ci m biu hin nh l bin php chnh ca hot ng, phi da trn vic chia s, on kt v bnh ng gia cc i tc. Vic "chy mu" vn cn phi c ngn chn, v chng tip tc cp i t cc nc ang pht trin v cc nc kinh t chuyn i cc chuyn gia cao cp cn thit lm tng tc s tin b x hi ca h. Cn phi u tin cho cc chng trnh o to cc nc ang pht trin, ti cc trung tm cht lng cao to nn cc mng li quc gia v khu vc, kt hp vi cc khong thi gian ngn hc chuyn ngnh v hc tp trung tng cng nc ngoi.

14. Cc cng c chun ho quc t v khu vc cng nhn vic hc tp v bng cp cn c ph chun v p dng, bao gm cc chng nhn v k nng v nng lc ca nhng ngi tt nghip, lm cho sinh vin chuyn i cc kho hc d dng hn, nhm to iu kin cho s c ng bn trong h thng quc gia v gia cc h thng vi nhau.

15. Cn phi c s cng tc cht ch ca cc pha lin quan - cc nh hoch nh chnh sch quc gia v nh trng, cc chnh ph v quc hi, i ng ging dy v nhn lc lin quan, cc nh nghin cu, cc sinh vin v gia nh ca h, th gii vic lm, cc nhm cng ng - a vo qu o mt cuc vn ng i mi v ci cch theo chiu su i vi GDH.

S pht trin ca h thng gio dc i hc mt mt b tc ng, chi phi v mt mt khc cng gp phn thc y ca cc xu hng pht trin chung ca i sng x hi hin i (xem hnh14)

Hnh 14: Gio dc i hc trong cc lung di chuyn

th trng ton cu

Quc t ho (Internationalization)

Ton cu ho (Globalization) vi cc dng dch chuyn ca hng ho, tin t, nhn lc, dch v, tri thc. Cc vn ton cu nh mi trng, nng lng, HIV, dn s, thng mi..v.v

Nhng bc t ph v KH-CN: Bn Gien, Tr tu nhn to,Vt liu thng minh, Cng ngh thng tin..

Kinh t tri thc v x hi thng tin, Thi i mng

Vn ho cng ngh, k nguyn cht lng

Khu vc t do thng mi: WTO, AFTA, APEC..

Trong bi cnh si ng ca cc xu hng pht trin ca i sng x hi hin i, gio dc i hc cc nc v ang phi i mt vi nhiu c hi v thch thc to ln c bit l vn gii quyt cc mi quan h gia quy m- cht lng v hiu qu o to; gia o to v nghin cu, dch v; gia nhu cu v ngun lc cho pht trin.v.v. gii quyt cc yu cu gio dc i hc cc nc v ang thc hin cc cuc i mi v ci cch su rng vi cc xu hng sau:

1. Xu hng i chng ha: Chuyn t gio dc tinh hoa (Elite) sang gio dc i chng v ph cp (Massification & Univerzalization). Qui m gio dc i hc tng nhanh. nhiu nc nh M, Nht Bn, Hn quc t l sinh vin i hc trong tui 18-26 ln n 40-60%

2. Xu hng a dng ho (Diversification): Pht trin nhiu loi hnh trng vi c cu o to a dng v trnh v ngnh ngh theo hung hn lm (Academy) hoc ngh nghip&cng ngh nng v thc hnh

(proffessional)

3. T nhn ho (Privatization): tng hiu qu o to v thu ht nhiu ngun lc ngoi ngn sch nh nc cho gio dc i hc nhiu nc nh M, Nht Bn, Philipin..v.v. Phn ln cc trng i hc l i hc t.

4. Bo m cht lng (Quality Assurance) v nng cao kh nng cnh tranh. Tp on ho v cng nghip ho (Corporatization and Indutrialization) h thng gio dc i hc.

5. Pht trin nng li cc i hc nghin cu tr thnh cc Trung tm sn xut, s dng, phn phi, xut khu tri thc v chuyn gio cng ngh mi, hin i. Thng qua o to v nghin cu pht hin v thu ht nhn ti khoa hc &cng ngh

6. y mnh cc loi hnh dch v o to nhn lc quc t v khu vc. Cc trng i hc tr thnh cc c s dch v o to nhn lc thu ht vn u t vo o to t nhiu nc c bit l cc nc ang pht trin c nhu cu tip cn vi cng ngh hin i.

III. CHIN LC I MI GIO DC I HC VIT NAM

3.1. Bi cnh pht trin gio dc i hc

3.1.1 Bi cnh trong nc

Trong nhng nm gn y bn cnh mt s thun li nh tnh hnh chnh tr x hi tip tc n nh, sc mnh i on kt dn tc c tng cng, quan h quc t khng ngng c m rng, chng ta cn phi i mt vi nhng kh khn vn c ca nn kinh t trnh thp v nhng kh khn, thch thc mi pht sinh nh xut hin cc dch bnh dch, thin tai v nhng bin ng phc tp v thi tit v kh hu, khng hong ti chnh ton cu v lm pht .

a. V kinh t: trong nhng nm va qua nn kinh t tng trng kh cao, GDP tng bnh qun khong 7,5%/nm. Nm 2005-2007 tc tng trng bnh qun nm t trn 8,%. Nm 2008 do nh hng ca lm pht v kh khn ca nn kinh t nn mc tng trng c iu chnh gim khong 7,5% v n 2009-2010 khong 6-6,5 %

Cng vi tng trng kinh t, chng ta bo m s n nh chnh tr, x hi, quc phng v an ninh, bc u pht huy c li th ca t nc, ca tng vng v tng ngnh. l nhng iu kin thun li tng u t pht trin gio dc ni chung v gio dc i hc ni ring. C cu u t c s chuyn dch theo hng tch cc, tp trung hn cho nhng mc tiu quan trng v kinh t x hi. u t cho cho lnh vc x hi chim 25,6%, trong gio dc o to chim 3,8%.

b. V x hi

Trong giai on 2000-2010 tc tng dn s khong 1,2%, quy m dn s t khong 86 triu ngi, trong dn s n chim 50,8%; dn s khu vc thnh th chim 30% v dn s nng thn chim 70%. Ch trng duy tr mc gim sinh, mi gia nh ch nn c 1 hoc 2 con, to iu kin tt chm sc v u t hc hnh cho tr em. Tuy nhin, t nm 2003 tr li y, t l pht trin dn s c xu hng tng tr li, th lc v t cht ca ngi Vit Nam cha p ng yu cu CNH, HH, do vy, pht trin gio dc s gp phn nng cao cht lng ngun nhn lc, chuyn gnh nng dn s sang li th nhn lc trong nn kinh t tr thc ton cu ho.

Th trng lao ng ca Vit Nam tng bc c pht trin. Trong 5 nm qua hnh thnh gn 200 trung tm dch v gii thiu vic lm v gn 1.000 t chc gii thiu vic lm trong cc doanh nghip, to iu kin nng t trng lao ng qua o to tng t 13,87% (nm 1999) ln 31% (nm 2010). T l h ngho gim kh mnh. Nm 2001, t l h ngho c nc l 17,5%, n nm 2010 t l ny gim xung cn di 10%, trung bnh mi nm gim 2 %.

Mc d mc gim ngho gia cc vng tuy khc nhau, nhng nhn chung t l ngho u gim xung. Do vy iu kin pht trin gio dc cc vng kh khn c ci thin, gp phn lm gim khong cch chnh lch v pht trin gio dc gia cc vng min trong c nc.

Cht lng ngun nhn lc c bc chuyn bin, khoa hc cng ngh c bc tin b. i mi gio dc cng vi vic cng c kt qu xo m ch v ph cp gio dc tiu hc, ph cp gio dc trung hc c s c trin khai tch cc. Quy m gio dc i hc, cao ng, THCN v dy ngh tip tc tng vi tc cao. H thng cc trng s phm tip tc c m rng. u t cho s nghip gio dc-o to tng, c s vt cht c ci thin. Khoa hc cng ngh c bc pht trin mi, quy m v hiu qu hot ng khoa hc cng ngh bc u c nng cao. Tim lc v trnh khoa hc cng ngh trong nc c bc pht trin ng k.

Tuy nhin v lnh vc vn ho- x hi cng cn nhng yu km khuyt im nh hng trc tip hoc gin tip n vic trin khai thc hin chin lc pht trin gio dc. l:

C ch, chnh sch v vn ho - x hi cn chm c i mi v c th ho; nhiu vn bc xc v phc tp cha c gii quyt tt. Kt qu xo i gim ngho cha vng chc; vic lm cn cng thng. Nhiu vn x hi quan trng (x hi ho gio dc, y t, vn ho; phn ho giu ngho; tn ngng, m tn) cha c nghin cu chu o. Gio dc - o to cht lng thp, c cu cn bt hp l, cha p ng tt nhu cu o to nhn lc, nhn ti. C ch qun l khoa hc v cng ngh chm i mi. Qun l Nh nc i vi mt s lnh vc y t (dc, an ton thc phm, v sinh mi trng) cn bung lng. Mi trng sinh thi nhim nng; ti nguyn khng c qun l tt, b khai thc ba bi v s dng lng ph. Ti phm v mt s t nn x hi khc c mt gia tng. Nn tham nhng, lng ph rt nghim trng. Tai nn giao thng khng gim.

1.2 Bi cnh quc t

Bc sangth k 21 trn th gii ang tip tc din ra cuc cch mng khoa hccng ngh, s chuyn bin t k nguyn cng nghip sang k nguyn thng tin v pht trin kinh t tri thc. S ra i ca cc cng ngh cao gip cc nc pht trin ti cng nghip ho, v gip cc nc ang pht trin rt ngn con ng cng nghip ho, lm thay i c cu cng nghip nhiu nc. Th gii bc sang k nguyn ca x hi thng tin. Cch mng thng tin thc y s ra i ca nn kinh t tri thc. Trong bi cnh , ngun nhn lc c cht lng cao v tr tu v k nng tr thnh li th quyt nh i vi mi quc gia. o to v pht trin ngun nhn lcc bit trong gio dc i hc nhm p ng nhng i hi mi ny tr thnh quc sch hng u ca nhiu quc gia trn th gii. Gio dc v o to cung cp ngun nhn lc v nhn ti cho s pht trin khoa hc v cng ngh, cho s hnh thnh v pht trin ca x hi thng tin v to ngun tr lc cho nn kinh t tri thc v s pht trin khoa hc-cng ngh cng to ra phng tin mi gip cho qu trnh gio dc hiu qu hn. Trong hp tc v cnh tranh kinh t, thng mi v khoa hc-cng ngh, th gio dc tr nn b quyt thnh cng ca cc quc gia.

Ton cu ho v hi nhp kinh t quc t l mt xu th khch quan, va l qu trnh hp tc pht trin va l qu trnh u tranh ca cc nc bo v li ch quc gia. Xu th ton cu ho lm ny sinh s hi nhp ca cc nn kinh t quc gia vo nn kinh t th gii, s ra i cc t chc kinh t quc t.

Nn kinh t tri thc v x hi thng tin to iu kin cho s pht trin vn ho, ng lc thc y s pht trin kinh t x hi. Mng vin thng v Internet to thun li cho giao lu v hi nhp vn ho gia cc quc gia, hnh thnh nhng cng ng vn ho. Trong bi cnh i hi cc dn tc phi c chin lc bo tn cc nn vn ho yu trc nguy c ng ho ca cc nn vn ho mnh.

Hi nhp vn ho l l mt xu hng tt yu, buc cc quc gia phi gii quyt mi quan h gia bn sc dn tc v s hi nhp vn ho, bo tn v phc hi nhng c trng vn ho dn tc v ng thi tip nhn c chn lc nn vn ho ca cc quc gia khc. H thng gio dc c vai tr bo tn nn vn ho dn tc to c s giao lu, hp tc v duy tr an ninh.

S pht trin khoa hc v cng ngh lm thay i c cu ngnh trong nn kinh t, c cu ngnh ngh ca nhn lc lao ng trong x hi, i hi gio dc v o to iu chnh c cu ngnh ngh v c cu trnh o to sao ch