finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi...

200
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ana CeCelaSvili finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ludis da ualkoholo sasmelebis warmoebaSi disertacia biznesis administrirebis doqtoris akademiuri xarisxis mosapoveblad samecniero xelmZRvaneli: elene xarabaZe ekonomikur mecnierebaTa doqtori, Tsu sruli profesori Tbilisi 2013 avtoris stili daculia

Transcript of finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi...

Page 1: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

universiteti

ana CeCelaSvili

finansuri mdgomareobisa da mdgradobis

gaumjobesebis gzebi ludis da ualkoholo

sasmelebis warmoebaSi

disertacia

biznesis administrirebis doqtoris akademiuri xarisxis

mosapoveblad

samecniero xelmZRvaneli: elene xarabaZe

ekonomikur mecnierebaTa doqtori,

Tsu sruli profesori

Tbilisi 2013

avtoris stili daculia

Page 2: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 2 -

SinaarsiSesavali ....................................................................................................................................... 3

Tavi 1. finansuri mdgomareobis analizis srulyofis ZiriTadi

sakiTxebi ..........................................................................................................................................................13

1.1 finansuri mdgomareobis analizis strategiis ZiriTadi

mimarTulebebi ............................................................................................................................................13

1.2 finansuri mdgomareobis analizis meTodikis srulyofis

sakiTxebi ......................................................................................................................................................... 26

Tavi 2. ludis da ualkoholo sasmelebis sawarmoebis finansuri

mdgomareobis analizis ZiriTadi aspeqtebi ........................................................... 37

2.1 sawarmos qonebrivi mdgomareobis maCveneblebis analizi ................... 37

2.2 likvidurobis da gadaxdisunarianobis maCveneblebis analizi ............51

2.3 finansuri mdgradobis maCveneblebis analizi ........................................................68

2.4 saqmiani aqtivobis maCveneblebis analizi .................................................................84

2.5 momgebianobis da sainvesticio aqtivobis maCveneblebis

analizi ......................................................................................................................................................... 103

Tavi 3. gakotrebis riskis diagnostika da sawarmos finansuri

gajansaRebis ZiriTadi mimarTulebebi ludis da ualkoholo

sasmelebis warmoebaSi ..................................................................................................................... 134

3.1 gakotrebis arsi ....................................................................................................................................134

3.2 gakotrebis diagnostikis meTodebi ..................................................................................... 145

3.3 saqarTvelos ludis da ualkoholo sasmelebis sawarmoebis

gakotrebis riskis diagnostika ............................................................................................158

3.4 finansuri gajansaRebis ZiriTadi mimarTulebebi

saqarTvelos ludisa da ualkoholo sasmelebis warmoebaSi .............164

daskvna ........................................................................................................................................................................181

gamoyenebuli literaturis sia ....................................................................................................... 190

danarTebi ................................................................................................................................................................. 197

Page 3: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 3 -

Sesavali

Temis aqtualoba. sabazro ekonomikis pirobebSi sawarmos normaluri fun­

qcionirebis uzrunvelyofaSi gansakuTrebul rols sameurneo procesebis

marTvisa da regulirebis Tanamedrove formebis gamoyeneba asrulebs. aRniS­

nulis did mniSvnelobas erTi ekonomikuri sistemidan meoreze gardamaval

periodSi ekonomikisaTvis damaxasiaTebeli sistemuri krizisi ganapirobebs.

es upirveles yovlisa, warmoebis sferos stagnaciasa da sawarmoebis masiu­

rad gakotrebaSi vlindeba. aRniSnuli problema ver gadawydeba finansuri

siZneleebis mqone im sawarmoTa likvidaciiT, romlebmac ver SeZles axal eko­

nomikur garemosTan Segueba, ramac SeiZleba ekonomikuri potencialis ngreva

da momavali ganviTarebis materialuri winapirobebis moSla gamoiwvios. ami­

tom saqarTvelos ekonomikisaTvis aqtualur problemas warmoadgens krizisis

daZleva finansuri problemebis mqone sawarmoebSi, romlebic sabazro prin­

cipebiT Camoyalibebas da erovnuli ekonomikis sistemaSi funqcionirebas Se­

Zleben. amrigad, sameurneo procesebis marTvisa da regulirebis Tanamedrove

formebis gamoyeneba, upirveles yovlisa, sawarmoTa finansuri mdgradobis

uzrunvelyofasa da gaumjobesebisaken aris mimarTuli. es ki sawarmoTa ga­

kotrebis Tavidan acilebis winapirobas warmoadgens.

sawarmos gakotrebis problema erTdroulad or mecnierebas _ iuris­

prudencias da ekonomikas ukavSirdeba. gakotreba iuridiuli faqtia. sawarmo

gakotrebulad SeiZleba mxolod sasamarTlom cnos. am gadawyvetilebis

misaRebad aucilebelia gaanalizebul iqnes sawarmos finansuri Sedegebi

da finansuri mdgomareoba, vinaidan gakotrebis Sesaxeb gadawyvetilebis

miReba mxolod gakotrebis Sesaxeb kanonSi miTiTebuli niSnebis mixedviT

SeuZlebelia.

gakotrebis procedura exeba kreditorebis, sawarmos mesakuTreTa, sawarmos

TanamSromelTa da saxelmwifo organoebis interesebs. gakotrebis Sesaxeb

arsebulma kanonma jer­jerobiT ver gadaWra sawarmos gakotrebis problemebis

rTuli kompleqsi. kanonis gamoyenebam cxadyo gakotrebis procedurebis

mimdinareobisas ekonomikuri meTodebis, kerZod, finansuri mdgomareobis

ekonomikuri analizis rolis gaZlierebis aucilebloba.

sawarmos gakotrebis sakiTxis sirTule saWiroebs erTdroulad maRal­

kvalificiuri iuristebisa da maRali klasis ekonomistebis mier saTanado

Page 4: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 4 -

samuSaoebis Catarebas. amisaTvis ki, mizanSewonilia akreditebuli eqspertebis

momzadeba, romlebic Seiswavlian gakotrebis safrTxis winaSe myofi

sawarmoebis sameurneo­safinanso saqmianobas.

saqarTvelos kanoni gakotrebis Sesaxeb gakotrebas gansazRvravs, ro­

gorc gadaxdisuunarobas, Tumca Tavad gadaxdisunarianobis faqti SeiZleba

sxvadasxva movlenebis urTierTkavSiris Sedegi iyos. swored amitom, sawar­

mos sameurneo­finansuri procesebis da finansuri mdgomareobis ganmsazRvre­

li faqtorebis detaluri Seswavla antikrizisuli marTvis sistemis mniS­

vnelovani Semadgeneli elementia.

sawarmos ganviTarebis strategiisa da taqtikis Sesabamisi mmarTvelobiTi

gadawyvetilebebis SemuSavebis safuZvels sawarmos finansuri mdgomareobis

analizi warmoadgens. finansuri mdgomareobis analizi sawarmos aqtivebisa

da maTi dafinansebis wyaroebis, likvidurobis, gadaxdisunarianobis, saqmiani

aqtivobis, gakotrebis diagnostikis, finansuri gajansaRebis RonisZiebaTa

SemuSavebasa da sxva mniSvnelovani sakiTxebis ganxilvas gulisxmobs.

zemoaRniSnulidan gamomdinareobs arCeuli sakvlevi Temis aqtualoba.

sadisertacio Sromis mizans warmoadgens sawarmos finansuri mdgradobisa

da gakotrebis diagnostikis ZiriTadi mimarTulebebis gansazRvra, sawarmos

finansuri mdgomareobis analizis Teoriuli, meTodologiuri da praqtikuli

sakiTxebis Seswavla da gakotrebis diagnostikis mizniT maTi gamoyenebis

SesaZleblobis gamovlena, finansuri mdgomareobis gajansaRebis RonisiebaTa

SemuSaveba ludisa da ualkoholo sasmelebis mwarmoebel sawarmoebSi.

sadisertacio Sromis sagania sawarmos finansuri mdgomareobis analizi.

kerZod, qonebrivi mdgomareobis, likvidurobis, finansuri mdgradobis, saqmiani

aqtivobis analizi, gakotrebis riskis diagnostika da saTanado daskvnebis

gamotana Sesabamisi masalis analizis safuZvelze.

saqarTvelos erovnuli ekonomikis erT­erTi prioritetuli dargis,

kvebis mrewvelobis ganviTareba sazogadoebis materialuri keTildReobis

uzrunvelyofis mniSvnelovan winapirobas warmoadgens. kvebis mrewvelobis

produqciaSi mniSvnelovani xvedriTi wiliT gamoirCeva sasmelebis warmoeba,

am ukanasknelSi ki, _ ludisa da ualkoholo sasmelebis warmoeba.

saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris monacemebiT 2006­2011

wlebSi kvebis mrewvelobis produqciis saSualod 40% sasmelebis warmoebas,

Page 5: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 5 -

xolo sasmelebis warmoebaSi 48% ludisa da ualkoholo sasmelebis warmoebas

uWiravs. aRsaniSnavia, rom saqarTvelodan sasmelebis eqsportis 12% ludisa

da ualkoholo sasmelebis eqsportze modis (126).

luds uZvelesi droidan yvela kontinentze amzadebdnen. mas amzadebdnen

Sumerebi, sirielebi, asurelebi, egviptelebi da babilonelebi. egviptidan ludi

iransa da kavkasiaSi gavrcelda. ludis warmoeba da moxmareba Tavdapirvelad

saqarTvelos mTian raionebSi gavrcelda, sadac vazi ar xarobda da aq

dasaxlebuli xalxis yofaSi ludma upirvelesi adgili daikava.

dReisaTvis saqarTveloSi ludi popularuli sasmelia, arsebobs misi

warmoebisaTvis saWiro pirobebi, rac am dargis ganviTarebis aucilebeli

pirobaa.

aRniSnulidan gamomdinare, kvlevis obieqtad SerCeul iqna ludisa da

ualkoholo sasmelebis mwarmoebeli qarTuli kompaniebi.

saqarTvelos bazarze sami msxvili adgilobrivi kompania muSaobs: ss

„yazbegi“, amJamad „efesis ludsaxarSebis jgufi~­s sakuTrebaSi arsebuli

„nataxtari“ da qarTul­franguli „kasteli saqarTvelo~. Cvens mier saanal­Cvens mier saanal­

izod SerCeul iqna ss „lomisi“ da ss „yazbegi“.

ss „yazbegi“ daarsda 1998 wels. sawarmos mier SemuSavda rekonstruqciisa

da ganviTarebis sainvesticio programa, romelic iTvaliswinebda warmoebis

Tanamedrove evropuli aparaturiT aRWurvas da SesaZlebels gaxdida

saqarTveloSi umaRlesi xarisxis ludis damzadebas. am mizniT investirebul

iqna 16 mln aSS dolari. axali teqnologiebiT aRiWurva ludis safermentacio

Camosxmis da sakompresoro saamqro, srulad ganaxlda ludis xarSvis saamqro

da damontaJda Tanamedrove aparatura ludis filtraciisaTvis. 2000 wels

damontaJda petis boTlebSi Camosasxmeli xazi, ramac SesaZlebeli gaxada

1,5­2 litrian pettaraSi ludisa da gamagrilebeli sasmelebis Camosxma.

maRalxarisxiani ludis sawarmoeblad ss „yazbegi“ axdens alaos nedleulis

importirebas ungreTidan, xolo sviisa da safuarisas _ germaniidan. ss

„yazbegi“ awarmoebs oTxi tipis da Svidi dasaxelebis luds: „yazbegi“, „oqros

yazbegi“, „TofaZe“, „yazbegi porteri“, „fSavi“, „monadire“, „Tbilisi“.

ss „yazbegi“ awarmoebs Svidi dasaxelebis originalur sasmels: civi Cai,

atami, Jolo, limoni, forToxali, feixoa, tarxuna, alubali; rva dasaxelebis

limonaTs, gamagrilebel sasmelebs damzadebuls naRebisa da Sokoladis

Page 6: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 6 -

aromatizatoriT da kolas tipis gamagrilebel sasmels. ss „yazbeg“­s ludis

bazris 17% uWiravs.

1991 wels Camoyalibda saaqcio sazogadoeba „lomisi“da mdinare qsnis piras,

axalgorSi ludis patara qarxnis mSenebloba daiwyo. mogvianebiT, 2005 wlis

seqtemberSi, saaqcio sazogadoebam Ti­bi­si bankisa da evropis rekonstruqciisa

da ganviTarebis bankis (EBRD – European Bank for Reconstruction and Develompent)

uprecendento investiciebis mozidvis Sedegad aaSena da aamuSava Tanamedrove

teqnologiebiT aRWurvili ludsaxarSi „nataxtari“. dedaqalaqTan siaxlove

da nataxtaris wylis unikaluri Tvisebebi SesaniSnav pirobebs qmnida sawarmos

warmatebuli funqcionirebisaTvis. kompaniam marTlac umokles vadaSi SeZlo

kargi saxelis mopoveba.

2008 wels ludsaxarSis saqmianobiT dainteresda „efesis ludsaxarSebis

jgufi~ (Efes Breweries International – EBI), romelic daarsda TurqeTSi 1969 wels

da flobs ludsaxarSebs ruseTSi, yazaxeTSi, moldovaSi, serbeTSi. man ss

„lomisi“­s 100%­iani wili Seiძina. EBI msoflioSi ludis mwarmoebeli erT­

erTi umsxvilesi kompaniaa da Sedis evropaSi ludis mwarmoebeli kompaniebis

xuTeulSi. aqedan gamomdinare menejmenti dainteresebulia saerTaSoriso

standartebis danergviT da xarisxis marTviT. ludsaxarSis SeZenisTanave

ganxorcielda investiciebi sawarmoo xazebisa da laboratoriis axali

danadgarebiT aRWurvisaTvis.

ludsaxarSs qarTuli ludis bazris 65%­ze meti wili ukavia. kompania

momxmarebels sTavazobs ludis eqvs brends ( „nataxtari“, „qarva“, „mTieli“,

„kaizeri“, „efesi“ (importirebuli) da „mileri“ (importirebuli), or

qvebrends („nataxtari kasris“ da „nataxtari eqstra“) da Svidi dasaxelebis

limonaTs. 2010 wels ludsaxarS „nataxtarSi“ germanuli warmoebis KRONES­

is Camomsxmeli xazi damontaჟda. xolo 2011 wels germanuli firmis ZEMANN

saxarSi danadgarebi damontaჟda da eqsploataciaSi Sevida. produqciis

mikrobiologiuri da higienuri usafrTxoebisaTvis Seiqmna uaxlesi

aparaturiT aRWurvili laboratoria. Tanamedrove mudmivad ganaxlebadi

teqnologia, inovaciuri menejmenti, romelic efuZneba Tanamedrove dasavluri

marTvis stilis saukeTeso tradiciebs, sawarmos warmatebuli funqcionirebis

winapirobaa.

Page 7: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 7 -

sakvlev Temaze muSaobisas disertantma daisaxa Semdegi amocanebi:

• finansuri mdgomareobis analizis strategiisa da meTodikis Sesaxeb

specialur literaturaSi arsebuli Sexedulebebis Seswavla da maTi

analizis safuZvelze sakuTari xedvis Camoyalibeba;

• sawarmos finansuri mdgradobis, qonebrivi mdgomareobis, saqmiani aqtivobis,

likvidurobisa da gadaxdisunarianobis, momgebianobisa da sainvesticio

aqtivobis Sefasebis maCvenebelTa analizi da misi srulyofa;

• gakotrebis arsisa da misi diagnostikis Teoriuli sakiTxebis Seswavla

da maTi ganzogadeba ludisa da ualkoholo sasmelebis mwarmoebeli

ori qarTuli kompaniis mimdinare aRricxvisa da finansuri angariSgebis

monacemebis safuZvelze;

• saTanado daskvnebis gakeTeba da finansuri mdgomareobis gaumjobesebis

RonisZiebaTa SemuSaveba.

kvlevis meTodologiur da Teoriul safuZvels warmoadgens ekonomikuri

da finansuri analizis xerxebi, mecnieruli abstraqciis, dajgufebis,

detalizaciis, Sedarebis, koeficientebis meTodi da sxva.

kvlevis procesSi gamoyenebulia normatiuli da sakanonmdeblo masalebi,

qarTveli da ucxoeli avtorebis naSromebi finansuri mdgomareobis analizis,

finansuri menejmentisa da gakotrebis diagnostikis sakiTxebze.

disertaciis mecnierul siaxles warmoadgens finansuri mdgomareobis

analizisa da gakotrebis diagnostikis srulyofis winadadebaTa, aseve,

konkretuli rekomendaciebis SemuSaveba analizis Sedegebis safuZvelze.

kvlevis procesSi miRebul iqna Semdegi Sedegebi, romelic naSromis

mecnierul siaxles warmoadgens:

• finansuri mdgomareobis analizis meTodikis Sesaxeb arsebuli samecniero

Sromebis, saerTaSoriso praqtikis masalebis Seswavlisa da ganzogadoebis

safuZvelze SemoTavazebulia disertantis mosazreba finansuri mdgo­finansuri mdgo­

mareobis analizis strategiisa da misi ZiriTadi mimarTulebebis, aseve

analizis Semdegi saxiT Catarebis Sesaxeb:

finansuri mdgomareobis zogadi Sefaseba;

finansuri mdgomareobis koeficienturi analizi.

• Sefasebulia finansuri mdgomareobis analizis Teoriasa da praqtikaSi ar­

sebuli finansuri koeficientebis sistema. misi srulyofis mizniT dazuste­

Page 8: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 8 -

buli da Sevsebuli sistema Semdegi saxiT SeiZleba iqnes warmodgenili:

sawarmos qonebrivi mdgomareobis Sefasebis maCveneblebi;

likvidurobisa da gadaxdisunarianobis maCveneblebi;

finansuri mdgradobis Sefasebis maCveneblebi;

saqmiani aqtivobis Sefasebis maCveneblebi;

momgebianobisa da sainvesticio aqtivobis Sefasebis maCveneblebi.

finansuri analizis saerTaSoriso Teoriasa da praqtikaSi arsebuli

maCveneblebi Catarebuli kvlevis Sedegad sistematizebul iqna Semdegi saxiT:

sawarmos finansuri mdgomareobis zogadi Sefaseba:

horizontaluri (drois mixedviT) analizi _ finansuri angariSgebis

TiToeuli poziciis Sedareba wina periodTan, balansis calkeuli mux­

lebis an maTi jgufebis cvlilebis tendenciaTa gamovlenis mizniT, am

ukanasknelis saSualebiT ki, zrdis tempebis dadgena;

vertikaluri (struqturuli) analizi _ saSedego finansuri maCveneblebis

struqturis gansazRvra, TiToeuli poziciis saboloo Sedegze gavlenis

dadgeniT;

trenduli analizi _ finansuri angariSgebis TiToeuli poziciis Sedareba

mTel rig wina periodebTan „trendis“ saSualebiT;

SedarebiTi (sivrcobrivi) analizi _ Sida sawarmoo, anu sawarmoTa da maTi

Svilobili sawarmoebis, qvedanayofebis, saamqroebis calkeul maCvene­

belTa Sedareba, an sawarmoTaSorisi _ mocemuli sawarmos maCveneblebis

konkurent sawarmoebTan Sedareba, an kidev mocemuli sawarmos maCvene­

blebis saSualo dargobriv maCvenebelTan Sedareba.

finansuri mdgomareobis Sefasebis koeficientebi:

sawarmos qonebrivi mdgomareobis Sefasebis maCveneblebi:

ZiriTadi saSualebebis aqtiuri nawilis xvedriTi wili;

fondukugebis koeficienti;

fondtevadobis koeficienti;

cveTis koeficienti;

ganaxlebis koeficienti

gasvlis koeficienti.

likvidurobisa da gadaxdisunarianobis Sefasebis maCveneblebi:

Page 9: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 9 -

funqcionirebadi samuSao kapitalis manevrirebis maCvenebeli;

mimdinare likvidurobis (dafarvis ) koeficienti;

swrafi likvidurobis koeficienti;

absoluturi likvidurobis koeficienti;

sakuTari sabrunavi saxsrebis xvedriTi wili maragebis dafarvaSi;

maragebis dafarvis koeficienti;

gadaxdisunarianobis aRdgenis koeficienti.

finansuri mdgradobis Sefasebis maCveneblebi:

sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti;

nasesxebi saxsrebis koncentraciis koeficienti;

finansuri damoukideblobis koeficienti;

finansuri damokidebulebis koeficienti;

saxsrebis manevrirebis koeficienti;

sakuTari da nasesxebi saxsrebis Tanafardobis koeficienti;

saxsrebis mobilurobis koeficienti;

sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti;

grZelvadian dabandebaTa struqturis koeficienti;

finansuri leverijis koeficienti.

saqmiani aqtivobis Sefasebis maCveneblebi:

fondukugebis koeficienti;

sabrunavi saxsrebis brunvadobis koeficienti

maragebis brunvadobis koeficienti;

debitoruli davalianebebis amoRebis koeficienti;

kreditoruli davalianebebis dafarvis koeficienti;

saoperacio ciklis xangrZlivobis koeficienti;

resursebis ukugebis koeficienti;

ekonomikuri zrdis mdgradobis koeficienti.

momgebianobisa da sainvesticio aqtivobis Sefasebis maCveneblebi:

saerTo mogebis marJa;

saoperacio mogebis marJa;

wminda mogebis marJa;

aqtivebze Semosavlis koeficienti;

Page 10: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 10 -

ukugeba gamoyenebul kapitalze (ROCE), anu gamoyenebuli kapitalis renta­

beloba;

ukugeba Cveulebrivi aqciebis mflobelTa kapitalze (ROE), anu sakuTari

kapitalis rentabeloba;

aqtivebis rentabeloba (ROA);

investiciebis rentabeloba (ROI).

• samecniero naSromebSi arsebuli mosazrebebis ganxilvisa da Catarebu­

li kvlevebis safuZvelze SemoTavazebulia sawarmos finansuri krizisis

gamomwvevi Sida da gare faqtorebis avtoriseuli klasifikacia.

• investiciebis rentabelobis maCveneblis gaangariSebis Sesaxeb specialur

ekonomikur literaturaSi ganxiluli meTodikis gaanalizebis da Catare­

buli kvlevis safuZvelze SemoTavazebulia am maCveneblis gaangariSebis

avtoriseuli versia.

• SemoTavazebuli meTodikis safuZvelze Catarebulia SerCeuli sawarmoebis

finansuri mdgomareobis analizi ramdenime wlis monacemebis mixedviT da

SemoTavazebulia winadadebebi finansuri mdgradobis gaumjobesebisaTvis.

• gakotrebis diagnostikis problemebi ar aris saTanadod Seswavlili. es

problemebi kompleqsuria da ramdenime samecniero disciplinis _ finans­

uri analizis, samarTlis, finansuri marTvis Seswavlis sagans warmoad­

gens. samecniero SromebSi ganxiluli da praqtikaSi arsebuli gakotrebis

diagnostikisa da krizisidan gamosvlis fragmentuli midgoma arasakmaris­

ia, amitom saWiroa misi Secvla da axali disciplinaTaSorisi kompleqsuri

analizis gamoyeneba mTeli am procesis gamosakvlevad.

• diskriminantuli modelebis Sesaxeb saerTaSoriso Teoriasa da praqtika­

Si arsebuli mosazrebebis ganxilvisa da Catarebuli analizis safuZvelze

gakeTebulia daskvna, rom maTi gamoyeneba efeqturi iqneba mxolod makro

doneze didi da utyuari statistikuri monacemebis gamoyenebisas, xolo

calkeuli sawarmoebis maCvenebelTa analizisas mxolod am modelebze

dayrdnoba mizanSeuwonlad migvaCnia. amitom disertantis mier SemoTava­

zebulia winadadeba finansuri mdgomareobis Sefasebisas kompleqsuri mid­

gomis Sesaxeb, rac zogadi analizis, koeficientebis sistemis gamoyenebisa

da gakotrebis riskis diagnostikis saerTaSoriso praqtikaSi aRiarebuli

modelebis kompleqsurad gamoyenebas gulisxmobs. Tavad disertantis mier

Page 11: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 11 -

saanalizod SerCeuli sawarmoebis finansuri mdgomareobis SefasebisaT­

vis aseTi kompleqsuri midgomaa gamoyenebuli.

• SemoTavazebulia winadadeba gakotrebis procedurebis Seswavlis mizniT

eqspert­analitikosebis jgufis Seqmnisa da saTanado eqspertizis meTodi­

kis SemuSavebis Sesaxeb.

naSromis praqtikuli mniSvneloba imaSi mdgomareobs, rom misi Teoriuli

debulebebi da daskvnebi SeiZleba gamoyenebul iqnes sawarmos finansuri md­

gomareobis analizisa da gadaxdisunarianobis SefasebisaTvis gakotrebis

proceduris sxvadasxva stadiaze, sawarmos finansuri gajansaRebis gegmebis

SemuSavebisas.

sadisertacio naSromis ZiriTadi debulebani SeiZleba gamoyenebul iqnes

sawarmos menejmentis, analitikuri samsaxurebis, auditoruli kompaniebis

mier sawarmoTa finansuri mdgomareobis analizisa da sawarmoTa gakotrebis

Sesaxeb gadawyvetilebebis miRebisas.

kvlevis Sedegebi SeiZleba gamoyenebul iqnes meToduri masalis saxiT sas­

wavlo procesSi Semdegi disciplinebisaTvis „ekonomikuri analizi“, „finans­

uri analizi“, „auditi“, biznesis Sefaseba da sxva.

naSromi Sedgeba Sesavlis, sami Tavis, daskvnis, gamoyenebuli literaturis

siisa da danarTebisagan.

SesavalSi dasabuTebulia Temis aqtualoba, daxasiaTebulia problebis kv­

levis xarisxi, gansazRvrulia kvlevis mizani da amocanebi. miTiTebulia Te­

mis praqtikuli mniSvnelobisa da naSromis mecnieruli siaxlis Sesaxeb.

naSromis pirvel TavSi ganxilulia finansuri mdgomareobis analizis

strategiisa da taqtikis Sesaxeb saerTaSoriso Teoriasa praqtikaSi arseb­

uli mosazrebebi da disertantis Tvalsazrisi, Camoyalibebulia finansuri

mdgomareobis analizis specifikuri miznebi, programa da misi etapebi, fi­

nansuri mdgomareobis analizis sainformacio baza. finansuri mdgomareobis

analizis meTodikis Sesaxeb arsebuli specialuri literaturis ganxilvisa

da damuSavebis safuZvelze warmodgenilia sakuTari xedva da koeficientebis

dajgufebis axali sqema.

naSromis meore TavSi ganxilulia sawarmos qonebrivi mdgomareobis, likvi­

durobisa da gadaxdisunarianobis, finansuri mdgradobis, saqmiani aqtivobis

Sefasebis maCvenebelTa, momgebianobis da sainvesticio aqtivobis Sefasebis

Page 12: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 12 -

maCvenebelTa dinamika, Catarebulia aRniSnuli maCveneblebis cvlilebis ten­

denciebis analizi.

naSromis mesame TavSi ganxilulia gakotrebis arsi, gakotrebis diagnosti­

kis Teoriuli safuZvlebi da gakotrebis riskis analizi saqarTvelos ludisa

da ualkoholo sasmelebis mwarmoebeli sawarmoebis magaliTze. ganxilulia

finansuri problemebis mqone sawarmoTa finansuri gajansaRebis mimarTule­

bani.

daskvniT nawilSi Camoyalibebulia ludisa da ualkoholo sasmelebis

mwarmoebeli sawarmoebis finansuri mdgomareobis Catarebuli analizis safuZ­

velze gamovlenili tendenciebi, disertantis mosazrebebi da SemoTavazebu­

lia winadadebebi finansuri mdgomareobis gaumjobesebisaTvis.

Page 13: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 13 -

Tavi 1. finansuri mdgomareobis analizis srulyofis ZiriTadi sakiTxebi

1.1 finansuri mdgomareobis analizis strategiis

ZiriTadi mimarTulebebi

sawarmos normaluri funqcionirebisaTvis aucilebelia finansuri

resursebi, romlebic uSualod da minimaluri danaxarjebiT transformird­

eba materialur da SromiT resursebad.

sabazro ekonomikis pirobebSi sawarmos efeqtianobas mniSvnelovnad gana­

pirobebs finansuri resursebis gonivruli marTva. nebismieri sawarmo Tavisi

saqmianobis procesSi aucileblad gansazRvravs im aqtivebis optimalur ode­

nobas, romelic mis mier dasaxuli miznebis ganxorcielebisaTvis aris saWiro,

am aqtivebis formirebis wyaroebs da maT optimalur Sedgenilobas, finansuri

saqmianobis mimdinare da perspeqtiul marTvas, romelic uzrunvelyofs sawar­

mos gadaxdisunarianobas da finansur mdgradobas.

aRniSnuli sakiTxebis gadawyvetaSi did rols asrulebs finansuri anal­

izi. kerZod, sawarmos finansuri mdgomareobis analizi.

finansuri mdgomareoba sawarmos finansuri, mimdinare saoperacio da sa­

investicio saqmianobis maCvenebelTa erTobliobaa, romelic asaxavs sawar­

mos resursebis faqtiur odenobas, maT ganTavsebasa da gamoyenebas. finansuri

mdgomareobis qveS igulisxmeba sawarmos unari, daafinansos Tavisi saqmi­

anoba. amrigad, sawarmos finansur mdgomareobas gansazRvravs misi uzrunve­

lyofa normaluri funqcionirebisaTvis aucilebeli finansuri resursebiT,

am resursebis ganTavsebis mizanSewoniloba da gamoyenebis efeqtianoba, sxva

iuridiul da fizikur pirebTan finansuri urTierToba, gadaxdisunariano­

ba. zemoaRniSnulidan gamomdinare, sawarmos finansuri mdgomareoba xasiaT­

deba misi qonebrivi mdgomareobis Sefasebis maCveneblebiT, likvidurobisa

da gadaxdisunarianobis, finansuri mdgradobis, saqmiani aqtivobis Sefasebis,

fasiani qaRaldebisNbazarze mdgomareobis Sefasebis maCveneblebiT, sawarmos

balansis struqturis analiziT.

sawarmos finansuri mdgomareoba SeiZleba Sefasdes, rogorc mdgradi(myari),

aramdgradi da krizisuli. Tu saawarmos aqvs unari, droulad dafaros Tavisi

Page 14: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 14 -

valdebulebebi, daafinansos Tavisi saqmianoba gafarToebuli masStabiT, mas

myari finansuri mdgomareoba gaaCnia.

sawarmos finansuri mdgomareoba damokidebulia mis sawarmoo, komerci­

ul da finansur saqmianobaze. Tu sawarmos mier produqciis warmoebisa da

realizaciis gegmebi warmatebiT sruldeba, es ganapirobebs sawarmos karg

finansur mdgomareobas da piriqiT, produqciis warmoebisa da realizaciis

gegmebis Seusruleblobisas mcirdeba realizaciidan amonagebi da Sesabam­

isad mogeba. aRniSnulidan gamomdinare, uaresdeba sawarmos finansuri mdgo­

mareoba.

myari finansuri mdgomareoba Tavis mxriv dadebiTad moqmedebs biznes

gegmiT gansazRvruli sawarmoo programis Sesrulebasa da saWiro resursebze

sawarmos moTxovnebis dakmayofilebaze. amitom finansuri saqmianoba, rogorc

sameurneo saqmianobis nawili, mimarTulia fuladi resursebis optimaluri

odenobiT miRebisa da xarjvis uzrunvelyofis, saangariSsworebo discipli­

nis dacvis, sakuTari da nasesxebi kapitalis optimaluri Tanafardobis dad­

genisa da ufro efeqtiani gamoyenebisaken.

finansuri saqmianobis mTavar mizans warmoadgens gadawyvetilebis miReba

_ sad, rodis da rogor gamoiyenos sawarmom finansuri resursebi warmoebis

efeqtiani ganviTarebis da maqsimaluri mogebis misaRebad.

sabazro ekonomikis pirobebSi sawarmos gakotrebis Tavidan acilebisa da

normaluri funqcionirebisaTvis aucilebelia finansebis gonivruli marTva,

kapitalis struqturis Seswavla, sakuTari da nasesxebi wyaroebis optimal­

uri xvedriTi wilis dadgena. amisaTvis saWiroa sabazro ekonomikis iseTi

kategoriebis Seswavla, rogoricaa: sawarmos saqmiani aqtivoba, likviduroba,

gadaxdisunarianoba, sawarmos kreditunarianoba, finansuri mdgradoba, us­

afrTxoeba, riskis xarisxi. am sakiTxebis Seswavla SesaZlebelia finansuri

analizis saSualebiT, romelic warmoadgens finansuri menejmentis umniS­

vnelovanes elements, da misi Sedegebis safuZvelze finansuri informaciis

momxmareblebs SeuZliaT miiRon optimaluri gadawyvetilebebi.

finansuri mdgomareobis analizis Catarebis Sedegad miRebuli informa­

cia, Zalze saWiro da mniSvnelovania rogorc kreditorebisa da investorebi­

saTvis, aseve sxvadasxva biznes gadawyvetilebaTa misaRebad. kompaniis fi­

nansuri mdgomareobis Sesaxeb saimedo da srulyofili informaciis miReba

Page 15: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 15 -

kreditorebsa da investorebs saSualebas aZlevs gaakeTon samomavlo dain­

teresebis prognozebi.

finansuri mdgomareobis analizis Sedegebi aseve aucilebelia kompaniis

menejerebisaTvis, mmarTveli rgolebisaTvis da aqcionerebisaTvis mmarTvelo­

biTi gadawyvetilebebis misaRebad. aqcionerebs, samTavrobo organizaciebs,

sagadasaxado inspeqciebs, saxelisuflebo organoebs, kreditorebs aqvT Ta­

vianTi damokidebuleba kompaniis safinanso­sameurneo saqmianobisadmi, xolo

menejerebs aqvT pasuxismgebloba, upasuxon maT kiTxvebs finansur mdgomareo­

basTan dakavSirebiT. aRniSnulidan gamomdinare, finansuri mdgomareobis ana­

lizi uaRresad did mniSvnelobas iZens yoveli dainteresebuli mxarisaTvis.

finansuri mdgomareobis analiziT vlindeba is faqtorebi da problemebi,

romelmac SeiZleba safrTxis qveS daayenos kompaniis finansuri stabiluroba.

finansuri mdgomareobis analizi iZleva saSualebas ganisazRvros kompaniis

finansuri SesaZleblobebi da finansuri mdgomareobis gaumjobesebis gzebi.

aRniSnulisaTvis ki aucilebelia saTanado strategiis SemuSaveba da Sesa­

bamisi meTodikis gamoyeneba.

sityva strategia berZnuli strategia-dan warmoiSva, rac mxedarTmTavris xe­

lovnebas niSnavs.

zogadi gagebiT strategia warmoadgens grZelvadian prognozebze damyare­

buli dagegmvisa da xelmZRvanelobis xelovnebas. igi rTuli miznebis miRwevis

xerxia xangrZlivi periodis ganmavlobaSi, anu strategiis qveS igulisxmeba

dasaxuli miznebis miRwevis saSualebaTa gamoyenebis xerxi, romelsac Tan ax­

lavs gadawyvetilebaTa miRebisaTvis saWiro wesebis nakrebi da SezRudvebi.

specialur ekonomikur literaturaSi arsebobs strategiis ori gansxvave­

buli ganmarteba.

pirveli ganmartebis Tanaxmad, (45, 54) strategia aris zogierTi miznis miR­

wevis konkretuli grZelvadiani gegma. strategiis SemuSaveba ki aris miznis

Ziebis da grZelvadiani gegmis Sedgenis procesi.

meore ganmartebis Tanaxmad, (29, 76) strategiis qveS igulisxmeba sawarmos

ganviTarebis xarisxobrivad gansazRvruli mimarTuleba, anu strategia xas­

iaTdeba, rogorc saqmianobis arCeuli mimarTuleba, romelmac sawarmo Sei­

Zleba miiyvanos mis winaSe dasaxuli miznebis miRwevamde.

rac Seexeba finansuri mdgomareobis analizis strategias, Cvenis azriT es

Page 16: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 16 -

aris zogadi koncefcia sawarmos finansuri resursebiT uzrunvelyofis, am

resursebis gamoyenebis efeqtianobis, sawarmos mdgradobis, gadaxdisunaria­

nobis dadgenis, finansuri problemebis gadaWris RonisZiebaTa dasaxvisa da

amisaTvis saWiro resursebis optimaluri ganawilebis Sesaxeb.

Cveulebriv, strategia SemuSavdeba winaswar, konkretdeba proeqtebsa, pro­

gramebsa da praqtikul moqmedebebSi da realizdeba misi Sesrulebis procesSi.

strategiis xSirad Secvla da koreqtireba ar xdeba, amitom mis formulire­

bas zogadi saxiT axdenen. amave dros, zogjer Cndeba axali gauTvaliswine­

beli garemoebani, romelic ver Tavsdeba strategiis pirvandel koncefciaSi.

am garemoebebma SeiZleba arsebuli mdgomareobis gaumjobesebiT Seqmnan gan­

viTarebis axali perspeqtivebi, an piriqiT, gaTvaliswinebul politikasa da

moqmedebaTa gegmaze uaryofiTi gavlena iqonion. am ukanasknel SemTxvevaSi

pirvandeli strategia ararealizebuli xdeba da sawarmo gadadis gadaudebe­

li strategiuli amocanebis ganxilvasa da formulirebaze.

finansuri mdgomareobis analizis strategia saSualebas iZleva moxdes

Zalebis koncentrireba im gadawyvetilebaTa variantebis miRebaze, romelic

ar ewinaaRmdegeba dasaxul miznebs. finansuri mdgomareobis analizis dasru­

lebisa da daskvnebis gakeTebis Semdeg, finansuri mdgomareobis analizis

strategia, rogorc mimarTuleba da miznis miRwevis saSualeba wyvets Tavis

arsebobas. axali miznebis dasaxva dRis wesrigSi ayenebs axali strategiis

SemuSavebis sakiTxs.

finansuri mdgomareobis analizis strategiiT dasaxuli miznebis miRwevis

konkretuli meTodi da xerxebi taqtikas warmoadgens. taqtikis amocanaa op­

timaluri gadawyvetilebebisa da mocemul sawarmosa da mocemul situaciaSi

misaRebi meTodisa da xerxebis SerCeva.

finansuri mdgomareobis analizis procesSi finansuri analizis samsax­

uris yoveli done axdens gansazRvruli amocanebis gadawyvetas da anxor­

cielebs masze dakisrebul funqciebs. gadamwyvet rols finansuri analizis

samsaxuris xelmZRvaneli asrulebs. misi saqmianoba strategiis realizaciis

procesSi SeiZleba Semdegi etapebis saxiT iqnes wardgenili:

• sawarmos TaviseburebaTa, miznebisa da SemuSavebuli strategis siRrm­

iseuli Seswavla. strategiuli gegmis ideebis da miznebis arsis analizis

Page 17: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 17 -

samsaxuris TanamSromlebamde dayvana strategiis realizaciis procesSi

maTi CarTvisa da pirobebis momzadebis mizniT;

• analizis CamtarebelTa resursebis Eefeqtiani gamoyenebis RonisZiebaTa

kompleqsis SemuSaveba. resursebis Sefaseba da ganawileba. TanamSromelTa

kvalifikaciis amaRleba;

• aucilebeli cvlilebebis Setana, romelTa gareSe ar SeiZleba strate­

giis realizacia;

• strategiuli gegmis koreqtireba im SemTxvevaSi, Tu amas axladSeqmnili

garemoebani moiTxovs.

finansuri mdgomareobis analizs atarebs ekonomikuri analizis Sesabamisi

samsaxuris organizebuli da kvalificiuri jgufi, damoukidebeli auditori,

daqiravebuli konsultanti, an finansuri analitikosi.

finansuri mdgomareobis analizi Zalze kompleqsuria da mas garkveuli

sirTuleebi SeiZleba axldes. kerZod:

• Sesaswavli sakiTxebis simravle;

• finansuri informaciis mopovebasTan dakavSirebuli problemebi; analizi

miT ufro kompleqsuria, rac ufro xelmisawvdomia informacia. Tu infor­Tu infor­

macia ar aris xelmisawvdomi, unda moinaxos alternatiuli informaciis

mopovebisa da gamoyenebis gzebi;

• finansur mdgomareobaze social-ekonomikuri da organizaciuli faqto-

rebis gavlenis dadgena, romelsac modelirebas uwodeben da sakmaod

rTuli procesia.

finansuri mdgomareobis analizis mTavari mizania (24, 28, 38, 41, 66, 91) Sefa­

sdes kompaniis finansuri mdgomareoba, ris Sesaxebac unda gakeTdes saTana­

do daskvna, SemuSavdes konkretuli rekomendaciebi da winadadebani sawarmos

saqmianobis srulyofisa da naklovanebaTa aRmofxvrisaTvis.

am mTavari da rTuli miznis misaRwevad ki analizis procesSi Tanmimdevru­

lad xdeba specifiuri miznebis gamoyofa.

rogorc ukve aRvniSneT, finansuri strategiis qveS igulisxmeba zogadi

koncefcia, imis Sesaxeb, Tu rogor miiRweva sawarmos miznebi, wydeba mis wina­

Se mdgari problemebi da nawildeba amisaTvis aucilebeli SezRuduli resur­

sebi. miznebis sistema gulisxmobs zogad, rTul miznebs da specifiur miznebs.

finansuri analizis warmatebis aucilebel pirobad specialistebi

Page 18: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 18 -

(24, 28, 29, 38, 66) miiCneven mis Sesabamisobas sawarmos winaSe dasaxul miznebTan.

am miznebidan gamomdinare gamoiyofa prioritetuli mimarTulebebi.

finansuri mdgomareobis analizis specifiur miznebs warmoadgens iseTi

sakiTxebis Seswavla, rogoricaa:

• momgebianoba _ anu unari, miiRos Semosavali da SeinarCunos zrdis tempi,

rogorc moklevadian, ise grZelvadian periodSi;

• gadaxdisunarianoba _ kreditorebis winaSe grZelvadian periodSi val­

debulebebis dafarvis unari, anu kompaniis arsebobisaTvis sasicocxlod

mniSvnelovani faqtori;

• likviduroba _ aqtivebis fulad qcevis unari;

• mdgradoba _ imiji investorebisa da kreditorebis winaSe, misi sicocx­

lisunarianoba;

• sawarmos funqcionirebis sameurneo-safinanso perspeqtivebi, kerZod, gas­

aRebis bazarze poziciebis ganmtkiceba da axali bazrebis aTviseba, uaxlesi

teqnologiebis danergva warmoebuli produqciisa da gaweuli momsaxurebis

maRali xarisxis uzrunvelsayofad, personalis motivaciis amaRleba.

dasaxuli miznebis misaRwevad aucilebelia Sesabamisi finansuri strate­

giis SemuSaveba, rac sawarmos warmatebebis sawindaria. aseTi strategiis ar

arsebobisas dabalia dasaxuli miznebis miRwevis albaToba.

dasaxuli miznebis miRwevis Semdeg aucileblad unda Sefasdes, maTi miRwe­

vis done da xarisxi, risTvisac aucilebelia Sesabamisi raodenobrivi maCvene­

blebis gamoyeneba.

sawarmos finansuri mdgomareobis gaumjobesebis erTerTi specifikuri

mizania avansirebuli kapitalis rentabelobis donis amaRleba. am miznis miR­

weva ki aucileblad saWiroebs strategiis Semdeg mimarTulebebs:

• axali teqnologiebis gamoyeneba marketingSi, fasebis politikaSi cvlile­

bebis gatareba, gasaRebis axali bazrebis aTviseba, gayidvebis moculobis

gazrdis mizniT;

• aramwarmoebluri xarjebis Semcireba;

• aqtivebis gamoyenebis efeqtianobis amaRleba;

• debitoruli davalianebebis amoRebis vadis da kreditoruli davaliane­

bebis dafarvis vadis daCqareba.

finansuri mdgomareobis analizis saTanado strategia saSualebas iZl­

Page 19: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 19 -

eva Tavidan iqnes acilebuli araefeqturi finansuri gadawyvetilebebi, ramac

SeiZleba Seuqcevadi xasiaTi miiRos.

rogorc ukve aRvniSneT, sawarmos finansuri mdgomareobis analizis sab­

oloo mizans warmoadgens sawarmos finansuri resursebiT uzrunvelyofis, am

resursebis ganTavsebis mizanSewonilobis, gamoyenebis efeqtianobis, mdgrado­

bis, gadaxdisunarianobis dadgena. am miznis misaRwevad ki Cvenis azriT mizan­

Sewonilia finansuri mdgomareobis analizis strategiis Semdegi ZiriTadi

mimarTulebebis gamoyofa:

• finansuri mdgomareobis analizis gegmis SemuSaveba da misi Sedegebis

prognozuli Sefaseba;

• finansuri mdgomareobis SefasebisaTvis aucilebeli umniSvnelovanesi

maCveneblebis SerCeva da maTi mniSvnelobis dasabuTeba;

• finansuri mdgomareobis analizisaTvis saWiro informaciis SerCeva da

momzadeba;

• analizis Camtarebeli kvalificiuri kadrebis SerCeva;

strategiis SemuSavebis Semdeg unda SeirCes finansuri mdgomareobis anal­

izis strategiiT dasaxuli miznebis miRwevis, mocemul sawarmosa da mocemul

situaciaSi misaRebi, konkretuli meTodi da xerxebi, anu taqtika.

finansuri mdgomareobis analizis procesSi Seiswavleba sawarmos saqmi­

anobis Sinaarsi da urTierTdamokidebuleba partniorebTan, mimdinare wlis

faqtiuri monacemebis cvlileba wina wlebis monacemebTan SedarebiT. finans­

uri mdgomareobis analizi ar Semoifargleba finansuri angariSgebis monace­

mebis analiziT. finansuri mdgomareobis analizi sawarmos saSualebas aZlevs

moaxdinos racionaluri molodinis Camoyalibeba momaval ekonomikur movle­

nebTan dakavSirebiT, investiciebisa da fuladi nakadebis mimoqcevis Sesaxeb.

am procesSi analitikosi ayalibebs Tavis pozicias absolutur da SefardebiT

maCveneblebSi, iRebs sainvesticio gadawyvetilebebs, an iZleva rekomendaciebs

maT gansaxorcieleblad, riTac xels uwyobs kapitalis efeqtianad ganTavsebas.

finansuri mdgomareobis analizi racionaluri dagegmvisa da momavali Se­

mosavlebis gansazRvris saSualebas unda iZleodes. finansuri mdgomareobis

analizis procesSi gamoiyeneba mimdinare da gasuli periodis informaciebi,

raTa ukeT Sefasdes momavali. analizis procesSi unda SeirCes Sesabamisi in­

Page 20: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 20 -

formacia da moxdes misi interpretaciis analizi, raTa miiRos xelsayreli

gadawyvetileba mimdinare da momavali finansuri mdgomareobis gaumjobesebi­

saTvis. informaciis SerCevisas ganisazRvreba informaciis tipi da raodenoba,

aseve yuradReba unda mieqces informaciis xarisxs, raTa moxdes miRebuli

informaciis Sedareba realurTan.

finansuri mdgomareobis analizis strategiis gansazRvris Semdeg unda Se­

muSavdes programa, romelic Semdegi etapebisagan Sedgeba:

• dasaxuli miznebis misaRwevad analizis optimaluri meTodis SerCeva;

• analizis sainformacio bazis gansazRvra;

• saTanado maCveneblebisa da maTze moqmed faqtorTa gavlenis analizi;

• gansakuTrebuli cvlilebebis gamovlenisas gadawyvetilebebis misaRebad

kriteriumebis SerCeva.

sameurneo saqmianobis miznebidan gamomdinare sawarmoebs gansxvavebuli

ekonomikuri moTxovnebi gaaCniaT, romelTa dakmayofilebisaTvis maT sxvadasx­

va saxis ekonomikuri informacia sWirdebaT. am moTxovnebidan gamomdinare

xdeba informaciis miRebis miznis formireba, romelic sxvadasxva sawarmoe­

bSi gansxvavebulia. magaliTad, momwodeblebs sWirdebaT informacia miwode­

buli saqonlis Rirebulebis Tavisdrouli gadaxdis, myidvelebs _ saqonlis

drouli miwodebis, sakredito dawesebulebebs _ sawarmos gadaxdiunariano­

bis, sagadasaxado samsaxurebs _ biujetSi gadasaxadebis drouli gadaxdis,

aqcionerebs _ aqciebis fasisa da dividendebis gacemis wesis Sesaxeb.

amrigad, kontragentebis Zalze didi ricxvia dainteresebuli sawar­

mos saqmianobis SefasebiT. aqedan gamomdinare, analizis siRrme, analizuri

daskvnebis obieqturoba da utyuaroba miiRweva mravalferovani informaciis

mopovebiT da damuSavebiT.

informacia sawarmos saqmianobis Sesaxeb, misi imiji, Zalian did rols as­

ruleben sawarmos finansuri mdgomareobis gaumjobesebaSi. nebismieri sawar­

mo, romelic dainteresebulia warmatebuli ganviTarebiT, Tavisi saqmianobis

dagegmvisas iyenebs Catarebuli finansuri analizis Sedegebs. amave dros Cat­

arebuli analizi ver iZleva sameurneo saqmianobis yvela SemTxvevisaTvis erT

recepts, magram saSualebas iZleva viwavloT dasmul kiTxvaze pasuxis gacema

(24, 28, 29, 50, 60, 84, 88). amitom, marTvis sabazro meqanizmebisa da meTodebis adeq­

Page 21: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 21 -

vaturi ganviTarebisaTvis aucilebelia gamoyenebul iqnes utyuari da gamWvir­

vale informacia.

informaciis qveS igulisxmeba mowesrigebuli cnobebi mimdinare proce­

sebisa da movlenebis Sesaxeb, raime wesiT momzadebul monacemTa erToblioba.

sawarmos saqmianobis analizisaTvis gamoiyeneba: samecniero­teqnikuri, admin­

istraciul­samarTlebrivi da ekonomikuri informacia.

analizis monacemTa wyaroebi iyofa: gegmur, saaRricxvo da arasaaRricxvo

monacemTa wyaroebad.

gegmur monacemTa wyaroebs miekuTvneba sawarmoSi SemuSavebuli yvela ti­

pis gegmebi (perspeqtiuli, mimdinare, operatiuli), normatiuli masalebi, xar­

jTanusxebi, saproeqto davalebebi da sxva.

saaRricxvo wyaroebs miekuTvneba: buRaltruli aRricxvisa da angariS­

gebis, statistikuri aRricxvisa da angariSgebis, sagadasaxado aRricxvisa da

angariSgebis, operatiuli aRricxvisa da angariSgebis monacemebi.

arasaaRricxvo wyaroebs miekuTvneba: oficialuri dokumentebi: kanonebi,

dadgenilebebi, brZanebebi, sameurneo­samarTlebrivi dokumentebi (xelSek­

rulebebi, sasamarTlos gadawyvetilebebi); informaciis sxvadasxva wyaroe­

bidan (interneti, televizia, masmedia) mopovebuli mowinave gamocdilebis

Seswavlis masalebi, teqnikuri da teqnologiuri dokumentacia, zepiri infor­

macia romelic miRebulia sawarmos TanamSromlebTan an sxva sawarmos warmo­

madgenlebTan Sexvedris dros.

CamoTvlili monacemTa wyaroebis kompleqsuri gamoyeneba ekonomikuri ana­

lizis procesSi sawarmos saqmianobis yovelmxrivi Seswavlisa da maTi eko­

nomikuri da socialuri ganviTarebis rezervebis srulad gamovlenis saSu­

alebas iZleva.

gansakuTrebul rols informaciul uzrunvelyofaSi asrulebs buRal­

truli, operatiuli da statistikuri angariSgeba. yvelaze xelmisawvdom da

kompaqtur informacias finansuri mdgomareobis analizisaTvis warmoadgens

finansuri angariSgebis sruli paketi da mimdinare aRricxvis monacemebi.

buRaltruli balansi warmoadgens sawarmos finansuri mdgomareobis Ta­

visebur ”momentalur suraTs“ saangariSgebo periodis dasawyisisa da bolo­

saTvis. misi mniSvneloba imdenad didia, rom finansuri mdgomareobis analizs

xSirad balansis analizs uwodeben. finansuri mdgomareobis Rrma analizi

Page 22: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 22 -

yovelTvis gulisxmobs finansuri angariSgebis sxva komponentebis da aseve

mimdinare aRricxvis monacemTa gamoyenebas, magram buRaltrul balanss mainc

gadamwyveti roli eniWeba.

buRaltrul balansSi fiqsirdeba iseTi informacia, romelic axasiaTebs

sawarmos sameurneo saSualebebis mdgomareobas da Sedgenilobas, maTi war­

moqmnis wyaroebs. wlis dasawyisisa da bolosaTvis warmodgenili aseTi in­

formacia saSualebas iZleva maCvenebelTa Sedarebis gziT ganvsazRvroT maTi

zrda an Semcireba. magram balansSi mxolod naSTebis asaxva saSualebas ar

iZleva maCveneblebis Sedarebis gziT pasuxi gaeces mflobelebisa da sxva

dainteresebuli pirebis yvela moTxovnas. srulyofili informaciis miReba,

ara marto naSTebis, aramed sameurneo saSualebebisa da maTi wyaroebis moZ­

raobis Sesaxeb, miiRweva analizis procesSi finansuri angariSgebis danarCeni

komponentebis gamoyenebis gziT. kerZod, sruli Semosavlebis angariSgebis, sa­

kuTari kapitalis cvlilebebis angariSgebis, fuladi nakadebis angariSgebis,

saaRricxvo politikisa da ganmartebiTi SeniSvnebis monacemebis gamoyenebiT.

angariSgeba aris buRaltruli aRricxvis warmoebis daskvniTi elementi.

amdenad, angariSgebis Sedgenisas dgindeba da Sefasdeba sawarmos saqmianobis

yvela aspeqti. amasTan finansuri angariSgebis monacemebs aqvT kompleqsuri

xasiaTi, radganac isini asaxaven erTi da igive sameurneo operaciebs da mov­

lenebs sxvadasxva aspeqtSi.

finansuri mdgomareobis analizis xasiaTi da logika mWidro kavSirSia

buRaltruli balansis struqturasTan. Tumca es ar niSnavs, rom balansis

forma gansazRvravs analizis logikas da amocanebs. buRaltruli balansi

ganzogadoebulad asaxavs sawarmos sameurneo saSualebebs fuladi SefasebiT,

garkveuli TariRisaTvis, dajgufebulad, maTi Sedgenilobis da formirebis

wyaroebis mixedviT. amitom buRaltruli balansi, romelic momzadebulia fi­

nansuri angariSgebis saerTaSoriso standartebis moTxovnaTa Sesabamisad,

arsebiTad praqtikulad gamoyenebadi sistemuri modelia.

finansuri mdgomareobis analizis mniSvnelovan wyaros warmoadgens sruli

Semosavlebis angariSgeba, romelic dazustebul informacias iZleva sawar­

mos Semosavlebisa da xarjebis Sesaxeb.

finansuri mdgomareobis analizisaTvis saWiro informaciis miReba SeiZle­

ba aseve fuladi nakadebis angariSgebidan. mis safuZvelze SesaZlebelia Se­

Page 23: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 23 -

fasdes sawarmos fulad nakadebSi momxdari cvlilebebi, droulad moxdes

maTze reagireba, viTarebis da pirobebis Sesabamisad.

sakuTar kapitalSi cvlilebebis angariSgebis monacemebi iZleva saSuale­

bas dadgindes wlis ganmavlobaSi kapitalis struqturaSi mimdinare cvlile­

bebi, grZelvadiani aqtivebis gadafasebis Sedegebi, dividendebis odenoba.

finansuri analizi, romelic mxolod buRaltruli angariSgebis monace­

mebs emyareba, eqspres­analizis Tvisebebs iZens, e.i. iseTi analizis Tvisebebs,

romelic tardeba sawarmos farglebs gareT misi dainteresebuli kontragen­

tebis, mesakuTreebis an saxelmwifo organoebis mier. aseTi analizis Sedegad

mopovebuli informacia SezRudulia da ver iZleva firmis warmatebis an waru­

mateblobis saidumlos gaxsnis saSualebas. amave dros finansuri angariS­

gebis gare momxmareblebs eZlevaT saSualeba obieqturad Seafason sawarmos

finansuri mdgomareoba, misi saqmiani aqtivoba da rentabeloba im informaciis

gamouyeneblad, romelic komerciul saidumloebas warmoadgens. finansuri

angariSgebis monacemebis safuZvelze finansuri mdgomareobis analizs, anal­

izis klasikur meTods uwodeben.

finansuri analizisaTvis saWiro informacia xelmisawvdomobis Tvalsaz­

risiT SeiZleba daiyos: Ria da daxurul informaciad. buRaltrul da statis­

tikur angariSgebaSi asaxuli informacia scildeba sameurneo obieqtis far­

glebs da warmoadgens Ria informacias. yoveli sameurneo subieqti axdens

gegmuri monacemebis wyaroebTan Tavisi maCveneblebis Sesabamisobis gansaz­

Rvras da finansuri saqmianobis regulirebas.

finansur angariSgebaSi wardgenili informacia unda iyos momxmareblisaT­

vis sasargeblo da saimedo, rom SesaZlebeli iyos misi gamoyeneba dasabuTe­

buli saqmiani gadawyvetilebebis misaRebad.

saangariSgebo informaciis formirebis procesSi unda dawesdes garkveu­

li SezRudvebi. kerZod:

• danaxarjebis da sargeblis optimaluri Tanafardoba. finansuri angariS­

gebis Sedgenaze gaweuli danaxarjebi gonivrulad unda Seesabamebodes im

sargebels, romelsac sawarmo iRebs am monacemebis dainteresebuli momx­

mareblisaTvis wardgenidan;

• sifrTxilis principidan gamomdinare, finansuri angariSgebis Sedgenisas

Page 24: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 24 -

dauSvebelia aqtivebis da mogebis gadaWarbebuli Sefaseba da valdebule­

baTa Semcirebuli odenobiT asaxva;

• konfidencialobidan gamomdinare, saaRricxvo informacia ar unda Sei­

cavdes iseT monacemebs, romelTac SeuZliaT zarali miayenon sawarmos

konkurentul pozicias.

finansuri angariSgebis monacemebis safuZvelze Catarebuli analizi da

misgan gamomdinare daskvna sawarmos saqmianobis Sesaxeb srulyofili rom

iyos, aucilebelia finansuri angariSgeba akmayofilebdes xarisxobriv maxa­

siaTeblebs, romlebic aRiarebulia buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso

standartebiT. kerZod, finansuri angariSgeba unda iyos aRqmadi (2), Sesabamisi,

saimedo da Sesadarisi. analizis CamtareblebisaTvis finansuri informacia

maSin aris saimedo, Tu is neitralurad, mikerZoebis gareSe asaxavs sawar­

mos saqmianobas, SinaarsiT formaze aRmatebulia, samarTlianad aris warmod­

genili, droulia da sruli. finansuri angariSgeba, romelic akmayofilebs

am moTxovnebs da mis safuZvelze Catarebuli analizis Sedegad gakeTebuli

daskvnebi, asve finansuri mdgomareobis gaumjobesebisaTvis SemoTavazebuli

rekomendaciebi sasargeblo efeqtis momtania.

finansuri mdgomareobis analizis analizis Sedegebis obieqturoba

damokidebulia finansuri koeficientebis gaangariSebis sizusteze, xolo am

maCvenebelTa dinamikis analizi dauSvebelia maCvenebelTa Sesadarisobis gar­

eSe. aRniSnulisaTvis didi mniSvneloba aqvs sawarmos saaRricxvo politikas.

Tu saanalizo periodSi adgili Hhqonda saaRricxvo politikis cvlilebas da

saanalizo maCveneblebis gasaangariSeblad gamoyenebul iqna gansxvavebuli

meTodebi (2, 3, 7, 16), TavisTavad cxadia, maCvenebelTa Sesadarisobis problema

iqmneba. es gamoiwvevs gansxvavebas:

• grZelvadiani aqtivebis narCen RirebulebaSi amortizaciis gaangariSebis

meTodis da obieqtis sasargeblo momsaxurebis vadis cvlilebisas;

• nedleulisa da masalebis, mza produqciis, daumTavrebeli warmoebis

naSTis TviTRirebulebaSi, TviTRirebulebis gansazRvris meTodis Secvlisas;

• neto­debitoruli davalianebebis odenobaSi, saeWvo valebis rezervis

gaangariSebis meTodis Secvlisas;

Page 25: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 25 -

• sakuTari kapitalis sidideSi, aqtivebisa da valdebulebebis aRricxvis

meTodebis Secvlisas;

• Semosavlebisa da xarjebis sidideSi, maTi aRricxvisa da finansur an­

gariSgebaSi asaxvis wesis Secvlidan gamomdinare.

finansuri mdgomareobis analizis procesSi aucilebelia informaci­

is mopoveba mravali faqtoris Sesaxeb, romelTagan zogi TviT sawarmozea

damokidebuli, zogi ki misgan damoukidebelia. sawarmosgan damoukidebel

faqtorebs miekuTvneba qveynis makroekonomikuri situacia da ZiriTadi eko­

nomikuri maCveneblebis analizi. kerZod, mTliani Siga produqtis sidide da

dinamika, samomxmareblo fqasebis indeqsi, fasebi samrewvelo produqciaze,

valutis kursis dinamika da a.S. am informaciis wyaros warmoadgens samTavro­

bo programebi da prognozebi, statistikis erovnuli samsaxuris monacemebi,

saerTaSoriso finansuri institutebis, msoflio bankisa da saerTaSoriso

savaluto fondis kvlevis Sedegebi, damoukidebeli analitikuri saagentoe­

bisa da perioduli presis monacemebi.

finansuri mdgomareobis analizis procesSi aucilebelia ekonomikuri

movlenebisa da procesebis Seswavlisadmi sistemuri midgomis uzrunvelyofa,

aseTi midgoma saanalizo obieqtis mTlianobis gaxsnisa da masSi arsebuli

mravalmxrivi kavSirebis gamovlenisa da Seswavlis saSualebas iZleva.

analizuri cxrilebi kompaqturad unda aigos, raTa masSi asaxuli infor­

macia srulad axasiaTebdes saanalizo maCveneblebs.

analizis Sedegebi aucileblad kompleqsurad unda iqnes Seswavlili.

aseTi midgoma sawarmoSi mimdinare procesebis, sawarmos mier ekonomikuri

potencialis gamoyenebis efeqtianobis Sefasebis, maCveneblebsa da sameurneo

procesebs Soris urTierTdamokidebulebis dadgenis, socialuri da ekonomi­

kuri ganviTarebis rezervebisa da SesaZleblobebis gamovlenis saSualebas

iZleva.

analizis Sedegebi formdeba daskvnis saxiT, romelSic calke gamoiyo­

fa finansuri mdgomareobis gaumjobesebis winadadebani da rekomendaciebi.

daskvnebi da winadadebebi emyareba Catarebuli faqtoruli analizis Sede­

gebs da moicavs konkretul RonisZiebaTa kompleqss, romlebic mimarTulia

naklovanebebis aRmofxvrisa da arsebuli SesaZleblobebisa da rezervebis

mobilizaciisaken.

Page 26: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 26 -

1.2. finansuri mdgomareobis analizis

meTodikis srulyofis sakiTxebi

finansuri mdgomareobis analizis Sedegebi damokidebulia misi Catarebis

meTodisa da xerxebis sworad SerCevasa da saTanado informaciis kvalificiur

damuSavebaze.

finansuri mdgomareobis analizis warmatebiT Catarebas mniSvnelovnad ga­

napirobebs analizis prioritetuli mimarTulebebis gamoyofa. aRniSnulisaT­

vis ki aucilebelia saTanado meTodikis SemuSaveba.

zogadad meTodikis qveS igulisxmeba raime saqmianobis ganxorcielebis

mizanSewonili wesebisa da xerxebis erToblioba. finansuri analizis meTo­

dika warmoadgens sawarmos finansuri saqmianobis kvlevis analizuri wesebisa

da xerxebis erTobliobas, romliTac miiRweva finansuri analizis mizani.

finansuri mdgomareobis analizis meTodikis formulirebas specialiste­

bi ramdenadme gansxvavebulad axdenen. avtorTa erTi jgufis azriT, analizis

meTodika warmoadgens miTiTebas an meTodologiur rCevas analizuri kvle­

vis Sesasruleblad (16, 28). saerTod ki, avtorTa umravlesoba (9, 23, 24, 37, 83)

im azrs iziarebs, rom finansuri mdgomareobis analizis meTodika moicavs

analizis miznisa da amocanebis, Sesaswavli maCveneblebis da maTze moqmedi

faqtorebis gavlenis, maCvenebelTa urTierTkavSiris sqemebis SemuSavebis,

analizis Catarebis Tanmimdevrobisa da vadebis, analizis Sedegebis Sefasebisa

da gaformebis wesebis, analizis Camtarebeli konkretuli samsaxurebisa da

pirebis Sesaxeb informaciis erTobliobas.

finansuri mdgomareobis analizis Catarebis meTodebisa da vadebis Sesaxeb

erTi konkretuli debuleba ar arsebobs, amitom misi Catareba xdeba am

dargis specialistTa mosazrebebisa da damkvidrebuli praqtikis mixedviT.

aRniSnulidan gamomdinare, ar arsebobs finansur mdgomareobaze moqmed

faqtorTa erTiani klasifikacia da TviT analizis Catarebis Tanmimdevroba.

specialistebis mier SemoTavazebuli uamravi faqtorebidan xSirad yvela

maTganis gaangariSeba ver xerxdeba. amitom mizanSewonilia maTgan iseTis

SerCeva, romlebic sawarmos finansur mdgomareobaze yvelaze mniSvnelovani

gavleniT gamoirCevian.

finansuri mdgomareobis analizis meTodika Tavis mxriv moicavs: analizuri

samuSaoebis Catarebis Tanmimdevrobas, anu analizis teqnologias da finansuri

Page 27: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 27 -

mdgomareobis analizis xerxebs, romelTac analizis instrumentebsac

uwodeben.

finansuri mdgomareobis analizis teqnologia analizis Catarebis garkveu­

li etapebis erTobliobas warmoadgens, romlebic SeiZleba Semdegi saxiT war­

movidginoT:

• analizis miznisa da amocanebis gansazRvra, saanalizo dargisa da obi­

eqtis SerCeva, analizuri samuSaoebis gegmis Sedgena;

• maCvenebelTa sistemis SerCeva, romelic saanalizo sawarmos finansuri md­

gomareobis obieqturi Sefasebis saSualebas iZleva;

• analizisaTvis saWiro informaciis mopoveba, maTi sizustisa da Sesadari­

sobis uzrunvelyofa;

• finansuri mdgomareobis ZiriTad maCvenebelTa gegmiT gaTvaliswinebul

maCveneblebTan, wina periodebis maCveneblebTan, dargis saSualo da sauke­

Teso sawarmos maCveneblebTan Sedareba;

• finansuri mdgomareobis analizis ZiriTadi aspeqtebis gamoyofa;

• finansur mdgomareobaze moqmedi faqtorebis gamovlena da am faqtorTa

gavlenis dadgena;

• finansuri mdgomareobis gaumjobesebis RonisZiebaTa SemuSaveba.

finansuri mdgomareobis analizis meTodikis meore elementi _analizis

Catarebis teqnikuri xerxebi, Tavis mxriv aerTianebs tradiciul logikur (Se­

darebis, dajgufebis, balansuri kavSiris saSualo da SefardebiTi sididee­

bis, jaWvuri Casmis, absoluturi sxvaobis) da maTematikur (logariTmuli

meTodis, integraluri meTodis, korelaciis, wrfivi programirebis, mraval­

ganzomilebiani maTematikuri modelebis ) xerxebs.

sawarmos finansur mdgomareobaze mravali faqtori axdens gavlenas da

isini xSirad erTmaneTTan arian dakavSirebuli. sameurneo movlenebs Soris

mizez­Sedegobrivi kavSiri arsebobs. magaliTad sawarmos krizisuli finans­

uri mdgomareobis mizezi sakuTari sabrunavi saxsrebis ukmarisoba, sabrunavi

saxsrebis neli brunvadoba, nasesxebi saxsrebis siWarbe da mravali sxva faq­

toris gavlena SeiZleba iyos. amitom, rac ufro detalurad iqneba gamokv­

leuli faqtorTa gavlena maCveneblis sidideze, miT ufro obieqturi iqneba

analizis Sedegebi. gaqtorTa gavlenis detaluri analizi saSualebas iZleva

gakeTdes dasabuTebuli daskvnebi, gamovlenil iqnes gamouyenebeli rezervebi,

Page 28: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 28 -

miRebul iqnes optimaluri sammarTvelo gadawyvetilebebi.

finansuri mdgomareobis analizis Sedegs gansazRvravs am analizis Cat­

arebis mizani. am TvalsazrisiT ganasxvaveben finansuri mdgomareobis deskrep-

tul, predikatul da normatiul analizs.

sawarmos finansuri mdgomareobis SefasebisaTvis ZiriTadad deskreptuli

(laTinuri `de“­moqmedebis dasruleba, `scribere“­aRwera), aRweriTi xasiaTis ana­

lizi gamoiyeneba. aseTi analizis mizania sawarmos finansuri mdgomareobis

Sefaseba saangariSgebo periodis dasasruls. igi iTvaliswinebs finansuri an­

gariSgebis wardgenas sxvadasxva analizur WrilSi anu finansuri angariSgebis

vertikalur da horizontalur analizs, analizuri koeficientebis sistemis

gamoyenebas. aseTi analizi ZiriTadad buRaltruli angariSgebis informacias

emyareba.

sawarmos momavali Semosavlebisa da momavalSi sawarmos finansuri mdgo­

mareobis prognozirebisaTvis gamoiyeneba predikatuli (laTinuri `prae“-win,

`dicere“-gaxmovaneba) _ winaswarmWvretelobiTi, prognozirebadi xasiaTis ana­

lizi.

normatiuli analizi _ saSualebas iZleva sawarmos saqmianobis faqtiuri

Sedegebi Sedarebul iqnes gegmiT gaTvaliswinebulTan, mosalodnel Sede­

gebTan.

specialur ekonomikur literaturaSi SemoTavazebulia sawarmos finans­

uri mdgomareobis analizis ramdenime meTodika. analizis meTodikis proce­

duruli nawilis detalizacia damokidebulia dasaxul miznebze, aseve infor­

maciuli, meToduri da teqnikuri uzrunvelyofis faqtorebze.

erT­erTi mosazrebis Tanaxmad, (78, 86, 92) mizanSewonilia finansuri mdgo­

mareobis analizisaTvis Semdegi meTodebis gamoyeneba:

• finansuri angariSgebis wakiTxvis meTodi;

• dargobrivi SedarebiTi analizis meTodi;

• sawarmos maCvenebelTa dinamikaSi Sedarebis meTodi;

• faqtobrivi da gegmuri maCveneblebis Sedarebis meTodi;

• koeficienturi analizis meTodi.

finansuri angariSgebis wakiTxvis meTodi gulisxmobs angariSgebaSi war­

modgenili maCveneblebis absoluturi mniSvnelobebis Seswavlas sawarmos sa­

Sualebebis ZiriTad wyaroTa, mogebis da dividenduri politikis gansazRvris

Page 29: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 29 -

mizniT. aseTi analiziT sawarmos finansuri finansuri mdgomareobis Sesaxeb

Tavdapirveli STabeWdilebis formireba xdeba. gamoyofen angariSgebis wakiTx­

vis Semdeg ZiriTadi meTodebs:

• horizontaluri (drois mixedviT) analizi _ finansuri angariSgebis

TiToeuli poziciis Sedareba wina periodTan, rac balansis calkeuli mux­

lebis an maTi jgufebis cvlilebis tendenciaTa gamovlenis saSualebas

iZleva, xolo am ukanasknelis saSualebiT ki dgindeba zrdis tempi saba­

ziso periodTan mimarTebaSi;

• vertikaluri (struqturuli) analizi _ saSedego finansuri maCveneblebis

struqturis gansazRvra, e.i. finansuri angariSgebis calkeuli muxlis

xvedriTi wilis dadgena, TiToeuli poziciis saboloo Sedegze gavlenis

gansazRvriT;

• trenduli analizi _ finansuri angariSgebis TiToeuli poziciis Sedareba

wina periodebTan da „trendis“, e.i maCvenebelTa dinamikis ZiriTadi tenden­

ciis dadgena, romelic Tavisufalia SemTxveviTi zemoqmedebisa da calkeu­

li periodebis individualuri Taviseburebebisagan. „trendis“ saSualebiT

gansazRvraven maCvenebelTa mosalodnel doneebs da aqedan gamomdinare,

tardeba perspeqtiuli saprognozo analizi.

• SefardebiT maCvenebelTa (koeficientebis) analizi _ finansuri angariS­

gebis calkeul poziciaTa Soris urTierTobebis da maCvenebelTa urT­

ierTkavSiris gansazRvra;

• SedarebiTi (sivrcobrivi) analizi _ Sida sawarmoo, an sawarmoTa da maTi

Svilobili sawarmoebis, qvedanayofebis, saamqroebis calkeul maCvene­

belTa Sedareba, da sawarmoTaSorisi _ mocemuli sawarmos maCveneblebis

konkurent sawarmoebTan an mocemuli sawarmos maCveneblebis saSualo dar­

gobriv maCvenebelTan Sedareba;

• faqtoruli analizi – calkeuli faqtorebis saSedego maCveneblebze gav­

lenis gansazRvra. amave dros faqtoruli analizi SeiZleba iyos pirdapi­

ri, roca Sesaswavli procesis danawevreba xdeba Semadgenel elementebad

da aseve sinTezuri, roca calkeuli elementebis gaerTianeba xdeba erT

saSedego maCveneblad.

finansuri angariSgebis wakiTxvisas aucilebelia dadgindes: xo mar hqonda

adgili cvlilebebs saaRricxvo politikaSi; dadgindes finansuri angariSge­

Page 30: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 30 -

ba konsolidirebulia, Tu ara; ganisazRvros sawarmos dargobrivi kuTvnileba

da Sefasdes dargobrivi Taviseburebebis gavlena balansis agebulebaze; Se­

fasdes balansis aqtivebisa da valdebulebebis ZiriTadi jgufebis cvlileba;

gamovlenil iqnes aqtivebisa da valdebulebebis cvlilebis tendenciebi; Se­

fasdes ramdenad Seesabameba sakuTari kapitalis muxlebis cvlileba mogebisa

da zaralis da sakuTar kapitalSi mimdinare cvlilebebis Sesaxeb angariS­

gebis monacemebs.

dargobrivi SedarebiTi analizis meTodi iTvaliswinebs erTi dargis

sawarmoTa maCveneblebis analizs da am maCveneblebis Sedarebis safuZvelze

sTanado daskvnebis gakeTebas.

sawarmos maCvenebelTa dinamikaSi Sedarebis meTodi, saSualebas iZleva

ganisazRvros maCvenebelTa cvlileba wlebis ganmavlobaSi, gamovlindes maTi

ganviTarebis tendenciebi da dadgindes ganviTarebis kanonzomierebani.

faqtobrivi da gegmuri maCveneblebis Sedarebis meTodis gamoyenebiT dg­

indeba sawarmos mier dasaxuli gegmebis Sesruleba absolutur da Sefardeb­

iT maCveneblebSi.

koeficienturi analizis meTodi ki gulisxmobs sawarmos finansuri mdgo­

mareobis analizisaTvis finansuri koeficientebis gamoyenebas.

avtorTa meore jgufis mosazrebiT (35, 66) finansuri mdgomareobis anal­

izis Catareba rekomendebulia Semdeg WrilSi:

1. sawarmos ekonomikuri da finansuri mdgomareobis winaswari mimoxilva:

• safinanso­sameurneo saqmianobis ZiriTadi mimarTulebebis daxasiaTeba;

• balansis problemuri („daavadebuli“) muxlebis gamovlena.

2. sawarmos ekonomikuri potencialis Sefaseba da analizi:

• qonebrivi mdgomareobis Sefaseba;

• analizuri neto balansis ageba;

• balansis horizontaluri analizi.

3. sawarmos finansuri mdgomareobis Sefaseba:

• likvidurobis Sefaseba;

• finansuri mdgradobis Sefaseba.

4. sawarmos sameurneo-finansuri saqmianobis Sedegebis Sefaseba da analizi:

• saqmiani aqtivobis Sefaseba da analizi;

• rentabelobis analizi;

Page 31: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 31 -

• sainvesticio aqtivobis Sefaseba.

zogierTi avtoris mosazrebiT (29, 96), finansuri mdgomareobis analizis

Catarebis meTodika Semdeg etapebs iTvaliswinebs:

1. winaswari Sefaseba;

2. mimdinare finansuri mdgomareobis eqspres-analizi;

3. siRrmiseuli analizi;

4. ZiriTadi finansuri maCveneblebis prognozuli analizi.

winaswari Sefasebisas miiReba gadawyvetileba finansuri angariSgebis ana­

lizis mizanSewonilobis Sesaxeb, dadgindeba aris Tu ara igi mzad wasakiTxad.

am dros xdeba finansuri angariSgebis vizualuri da martivi saangariSo

Semowmeba formalurad da arsebiTad. dgindeba yvela aucilebeli komponen­

tis arseboba, rekvizitebisa da xelmoweraTa arseboba, mowmdeba angariSgebis

yvela komponentis siswore da aRqmadoba, mowmdeba balansis valuta da ganay­

ofebis jamebi. winaswari Sefaseba moicavs informaciis saimedobis Sefasebas,

mis wakiTxvas da buRaltruli balansis maCveneblebis zogad ekonomikur in­

terpretacias. am etapze xdeba arsebuli informaciis gamoyenebasTan dakav­

Sirebuli riskis Sefaseba, keTdeba zogadi daskvna mimdinare da grZelvadiani

aqtivebisa da valdebulebebis, sakuTari kapitalis Sesaxeb.

mimdinare finansuri mdgomareobis eqspres-analizi gulisxmobs finans­

uri koeficientebis gaangariSebas da miRebuli Sedegebis interpretacias.

am etapze gadawyvetilebis mimReb pirTa mier xdeba sawarmosaTvis damaxa­

siaTebeli principuli momentebis gamoyofa da analizis Semdgomi etapebi­

saTvis aucilebeli problemuri sakiTxebis garkveva. finansuri koeficien­

tebis gamoyeneba calkeul maCvenebelTa Soris urTierTkavSiris dadgenisa

da cvlilebaTa tendenciebis Sefasebis saSualebas iZleva. eqspres­analizis

daskvniT etapze unda moxdes sawarmos sameurneo saqmianobisa da finansuri

mdgomareobis zogadi daxasiaTeba. aseTi analizi warmoebs detalizaciis

sxvadasxva xarisxiT, momxmarebelTa interesebidan gamomdinare. eqspres­ana­

lizis arsi mdgomareobs amosavali maCveneblebis optimaluri odenobis Ser­

CevaSi da maTi dinamikis SeswavlaSi. eqspres­analizis damamTavrebeli momen­

tia finansuri mdgomareobis da finansuri Sedegebis ufro Rrma da detaluri

analizis mizanSewonilobisa da aucileblobis Sesaxeb daskvnis gakeTeba.

Page 32: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 32 -

finansuri koeficientebi aRniSnuli mosazrebis Tanaxmad SeiZleba Semdegi

saxiT dajgufdes:

• likvidurobisa da gadaxdisunarianobis maCveneblebi;

• saqmiani aqtivobisa da saSualebaTa brunvadobis maCveneblebi;

• finansuri struqturisa da grZelvadiani gadaxdisunarianobis maCvene­

blebi;

• momgebianobisa da biznesis efeqtianobis maCveneblebi;

• fasiani qaRaldebis bazarze aqtivobis maCveneblebi.

siRrmiseuli analizi tardeba aucilebeli Siga da gare informaciis mo­

zidvis safuZvelze. xdeba am informaciis detaluri gamokvleva. detaluri

analiziT vlindeba negatiuri cvlilebebis mizezebi da xdeba maTi Tavidan

acilebis gzebis dasaxva.

ZiriTadi finansuri maCveneblebis prognozuli analizi tardeba Casa­

tarebeli RonisZiebebis gaTvaliswinebiT da mis safuZvelze fasdeba sawarmos

finansuri mdgradoba. mocemul etapze analizis amocanaa gairkves ra gavle­

nas axdens sawarmos finansuri mdgradobis unaris SenarCunebaze warsulSi

Camoyalibebuli tendenciebi, aseve axladmiRebuli gadawyvetilebebi.

finansuri analizis konkretuli sakiTxebis gadasawyvetad da finansuri

mdgomareobis kvalificiuri SefasebisaTvis iyeneben finansuri angariSgebis

monacemebs, magram Tu finansuri angariSgebis monacemebis gamoyeneba xdeba

erTmaneTisagan gancalkevebulad, am miznis miRweva Znelia. finansuri mdgo­

mareobis obieqturi SefasebisaTvis aucilebelia finansuri maCveneblebis, anu

koeficientebis gamoyeneba. finansuri koeficientebi finansuri mdgomareobis

analizis SedarebiT swraf da martiv saSualebas warmoadgens. finansuri koe­

ficientebi gviCvenebs Tanafardobas finansuri aRricxvis or maCvenebels, an

finansuri angariSgebis or muxls Soris. Tu finansuri koeficientebis faqti­

uri done Sesadaris bazaze uaresia, es miuTiTebs sawarmos saqmianobis sust

mxareebze, romelic saWiroebs damatebiT analizs. am ukanasknelma ki SeiZleba

ar daadasturos negatiuri Sefaseba.

finansur koeficientebs gansakuTrebiT didi mniSvneloba eniWeba finans­

uri menejmentisaTvis, imdenad, ramdnadac isini warmoadgenen finansuri an­

gariSgebis informaciis gare momxmareblebis, aqcionerebis da kreditorebis

mier gakeTebuli Sefasebebis safuZvels. am Sefasebebis mixedviT ki menejmen­

Page 33: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 33 -

ti gansazRvravs finansuri analizis miznobriv orientirebs iRebs Sesabamis

mmarTvelobiT gadawyvetilebas. finansur analizSi ar arsebobs sayovelTaod

aRiarebuli koeficientebis CamonaTvali an maTi gamoTvlis standartuli xe­

rxi. specialur ekonomikur literaturaSi SemoTavazebulia am koeficietebis

dajgufebis ramdenime gansxvavebuli versia (24, 28, 29, 83, 86, 91, 92). am versiebis

ganxilvis da analizis safuZvelze mizanSewonilad migvaCnia finansuri koe­

ficientebis Semdegi saxiT dajgufeba:

• sawarmos qonebrivi mdgomareobis Sefasebis maCveneblebi;

• likvidurobisa da gadaxdisunarianobis Sefasebis maCveneblebi;

• finansuri mdgradobis Sefasebis maCveneblebi;

• saqmiani aqtivobis Sefasebis maCveneblebi;

• momgebianobisa da sainvesticio aqtivobis Sefasebis maCveneblebi.

finansuri koeficientebis aRniSnul jgufebSi ki Tavis mxriv SeiZleba

gaerTianebul iqnes sxvadasxva maCveneblebi, romelic detaluri analizis

procesSi unda iqnes Seswavlili. zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, migvaCnia,

rom finansuri mdgomareobis analizis saerTaSoriso Teoriasa da praqtikaSi

arsebuli maCveneblebi sistematizebul iqnes Semdegi saxiT:

I. sawarmos finansuri mdgomareobis zogadi Sefaseba:

o horizontaluri (drois mixedviT) analizi _ finansuri angariSgebis

TiToeuli poziciis Sedareba wina periodTan, balansis calkeuli mux­

lebis an maTi jgufebis cvlilebis tendenciaTa gamovlenis mizniT, am

ukanasknelis saSualebiT ki zrdis sabaziso tempebis dadgena;

o vertikaluri (struqturuli) analizi­saSedego finansuri maCveneblebis

struqturis gansazRvra, TiToeuli poziciis saboloo Sedegze gavlenis

dadgeniT;

o trenduli analizi­finansuri angariSgebis TiToeuli poziciis Sedareba

mTel rig wina periodebTan „trendis“ saSualebiT;

o SedarebiTi (sivrcobrivi) analizi _ Sida sawarmoo, anu sawarmoTa da maTi

Svilobilisawarmoebis, qvedanayofebis, saamqroebis calkeul maCvene­

belTa Sedareba, an sawarmoTaSorisi _ mocemuli sawarmos maCveneblebis

konkurent sawarmoebTan Sedareba, an kidev mocemuli sawarmos maCvene­

blebis saSualo dargobriv maCvenebelTan Sedareba.

Page 34: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 34 -

II. finansuri mdgomareobis koeficienturi analizi.

sawarmos qonebrivi mdgomareobis Sefasebis maCveneblebi:

ZiriTadi saSualebebis aqtiuri nawilis xvedriTi wili;

fondukugebis koeficienti;

fondtevadobis koeficienti;

cveTis koeficienti;

ganaxlebis koeficienti,

gasvlis koeficienti.

likvidurobisa da gadaxdisunarianobis Sefasebis maCveneblebi:

• funqcionirebadi samuSao kapitalis manevrirebis maCvenebeli;

• mimdinare likvidurobis (dafarvis) koeficienti;

• swrafi likvidurobis koeficienti;

• absoluturi likvidurobis koeficienti;

• sakuTari sabrunavi saxsrebis xvedriTi wili maragebis dafarvaSi;

• maragebis dafarvis koeficienti.

finansuri mdgradobis Sefasebis maCveneblebi:

• sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti;

• nasesxebi saxsrebis koncentraciis koeficienti;

• finansuri damoukideblobis koeficienti;

• finansuri damokidebulebis koeficienti;

• saxsrebis manevrirebis koeficienti;

• sakuTari da nasesxebi saxsrebis Tanafardobis koeficienti;

• saxsrebis mobilurobis koeficienti;

• sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti;

• grZelvadian dabandebaTa struqturis koeficienti;

• finansuri leverijis koeficienti.

saqmiani aqtivobis Sefasebis maCveneblebi:

• fondukugebis koeficienti;

• sabrunavi saxsrebis brunvadobis koeficienti;

• maragebis brunvadobis koeficienti;

• debitoruli davalianebebis amoRebis koeficienti;

Page 35: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 35 -

• kreditoruli davalianebebis dafarvis koeficienti;

• saoperacio ciklis xangrZlivobis koeficienti;

• resursebis ukugebis koeficienti;

• ekonomikuri zrdis mdgradobis koeficienti.

momgebianobisa da sainvesticio aqtivobis Sefasebis maCveneblebi:

• saerTo mogebis marJa;

• saoperacio mogebis marJa;

• wminda mogebis marJa;

• aqtivebze Semosavlis koeficienti;

• ukugeba gamoyenebul kapitalze (ROCE), anu gamoyenebuli kapitalis renta­

beloba;

• ukugeba Cveulebrivi aqciebis mflobelTa kapitalze (ROE), anu sakuTari

kapitalis rentabeloba;

• aqtivebis rentabeloba (ROA);

• investiciebis rentabeloba (ROI).

maCveneblebis aseTi dajgufeba, analizis Catareba Cvens mier

warmodgenili meTodikiT, Cvenis azriT sawarmos finansuri mdgomareobis

sruli da obieqturi Sefasebis saSualebas iZleva, Tu am meTodikis gamoy­

enebas Tan axlavs sruli da zusti sainformacio bazis gamoyeneba da anali­

tikosTa maRali profesionalizmi.

praqtikaSi farTod gamoyenebul finansur koeficientebs, romlebic

gviCveneben finansur maCvenebelTa sistemaSi Camoyalibebul mizez­Sedegobriv

kavSirebs da am damokidebulebaTa gavlenas sawarmos finansur saqmianobaze,

garkveuli naklovanebani gaaCnia. jer erTi, am koeficientebis gaangariSebis

meTodika dargebis mixedviT gansxvavebuli ar aris, Tumca am koeficientebis

mniSvneloba dargebis mixedviT gansxvavdeba. meorec, mimdinare likvidurobis

koeficientis gaangariSebisas ar xdeba realurad likviduri aqtivebis gaTval­

iswineba. kerZod, saqarTveloSi, saerTaSoriso standartebisagan gansxvavebiT

xSirad uZravi qonebac likviduria da zogierTi samrewvelo sawarmos produq­

ciasTan SedarebiT ufro swrafad da maRali fasebiT iyideba daumTavrebeli

mSeneblobis obieqtebi. garda amisa, finansuri koeficientebis safuZvelze

gaangariSebul maCveneblebs statikuri xasiaTi aqvT, amitom sawarmos finans­

Page 36: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 36 -

uri mdgomareobis Sefaseba maT safuZvelze ar iqneba realuri, Tu am maCvene­

blebs saanalizo sawarmos oTxi­xuTi, an ufro meti saangariSgebo periodis

monacemebis mixedviT ar gaviangariSebT.

finansuri koeficientebis gasaangariSeblad gamoiyeneba finansuri an­

gariSgebis monacemebi. analizis procesSi gaiTvaliswineba am koeficientebis

Semadgeneli elementebis urTierTdamokidebuleba da ganisazRvreba faqtor­

Ta gavlena saanalizo maCvenebelze. amave dros unda aRiniSnos, rom finans­

uri mdgomareobis analizisa da sawarmos SesaZlo gakotrebis SefasebisaTvis

sruliadac ar aris sakmarisi erTi, Tundac SedarebiT universaluri maCvene­

blis gamoyeneba, romelic Tanabrad misaRebi iqneba ekonomikis yvela dargisa

da yvela saxis saqmianobisaTvis.

finansuri koeficientebis meTodi analizis yvelaze metad efeqtur meTods

warmoadgens. igi maCvenebelTa dinamikis ZiriTadi mimarTulebebisa da faqtor­

Ta gavlenis dadgenis saSualebas iZleva, rac vertikaluri, horizontaluri

da trenduli analizis saSualebiT ver xerxdeba.

Page 37: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 37 -

Tavi 2. ludisa da ualkoholo sasmelebis sawarmoTa finansuri mdgomareobis analizis

ZiriTadi aspeqtebi

2.1 sawarmos qonebrivi mdgomareobis

maCveneblebis analizi

sawarmos ekonomikuri potencialis Sefasebisas aucileblia qonebrivi md­

gomareobis Sefaseba, vinaidan misi arakeTilsasurveli mdgomareoba sxva dan­

arCen maCveneblebTan erTad SeiZleba sawarmos gakotrebis mizezi gaxdes.

sawarmos qonebrivi mdgomareobis analizi iwyeba misi zogadi SefasebiT. am

dros unda dadgindes sawarmos qonebis cvlilebis maCveneblebi. Cvens mier saa­

nalizod aRebuli kompaniis qonebrivi mdgomareobis zogadi Sefaseba gakeTda

oTxi wlis monacemTa safuZvelze.

cxrili #1

ss `lomisi“-is qonebrivi mdgomareobis zogadi maCveneblebi

(aTasi lari)

maCveneblebi 2006w. 2007w. 2008w. 2009w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2007 2008 2009

aqtivebis jami 28,205 42,991 50,420 53,429 14,786 7,429 3,009

ZiriTadi saSualebebi 16,780 26,641 33,087 38,819 9,861 6,446 5,732

aramaterialuri aqtivebi 0,001 1,291 1,229 0,131 1,290 ­62,00 ­1,098

sabrunavi saSualebebi 11,424 15,059 16,104 14,479 3,635 1,045 ­1,625

qonebrivi mdgomareobis

cvlileba % ­ 52.42 17.3 5.97 ­ ­35.14 ­11.31

ZiriTadi saSualebebis

cvlileba% ­ 58.77 24.2 17.32 ­ ­34.57 ­6.88

aramaterialuri aqtivebis

cvlileba % ­ 129 ­4.8 ­89.34 ­ ­133.8 ­84.54

sabrunavi saSualebebis

cvlileba %­ 31.82 6.94 ­10.1 ­ ­24.88 ­17.03

#1 cxrilis monacemebiT irkveva, rom ss `lomisi“­s qoneba wina welTan

SedarebiT 2007­2008 wlebSi gaizarda. marTalia, qonebrivi mdgomareoba saa­

nalizo periodSi gaumjobesda, magram TviT qonebis zrdis tempi Semcirebis

tendenciiT xasiaTdeboda. wina welTan SedarebiT qonebis absolutur maCvene­

Page 38: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 38 -

blebSi umniSvnelo zrdas Tan misi zrdis tempis mniSvnelovani Semcireba

(2008 wels 35.14 %­iT, 2009 wels ki­11.31 %­iT) axlda.

ss „yazbegi“­s qonebrivi mdgomareobis analiziT (ix.cxrili #2) gamovlin­

da rom

cxrili # 2

ss `yazbegi“-s qonebrivi mdgomareobis zogadi maCveneblebi

(aTasi lari)

maCveneblebi2006

w.

2007

w.

2008

w.

2009

w.

2010

w.

2011

w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2007 2008 2009 2010 2011

aqtivebis

jami20,111 25,789 17,506 19,646 11,364 8,876 5,679 ­8,284 2,141 ­8,282 ­2,488

ZiriTadi

saSualebebi6,833 7,081 6,415 5,923 4,305 3,063 248 ­666 ­493 ­1,617 ­1,242

aramateria­

luri

aqtivebi

8 18 15 15 15 15 10 ­3 ­ 0 0

sxva

grZelvadiani

aqtivebi

2 2 2 2 422 2 ­ 0 ­ 419 ­419

sabrunavi

saSualebebi 13,268 18,688 11,072 13,706 6,621 5,795 5,420 ­7,615 2,633 ­7,084 ­827

qonebrivi

mdgomareobis

cvlileba %

­ 28.24 ­32.12 12.23 ­42.16 ­21.90 ­ ­60 44 ­54 20

ZiriTadi

saSualebebis

cvlileba %

­ 3.64 ­9.4 ­7.68 ­27.31 ­28.85 ­ ­13 2 ­20 ­2

aramateria­

luri

aqtivebis

cvlileba %

­ 118.43 ­15.0 0.00 0.00 0.00 ­ ­133 15 ­ ­

sxva

grZelvadiani

aqtivebis

cvlileba %

­ ­ ­ 0.00 17,134 ­99.42 ­ 0 ­ 17,134 ­17,233

sabrunavi

saSualebebis

cvlileba %

­ 40.85 ­40.75 23.78 ­51.69 ­12.49 ­ ­82 65 ­75 39

Page 39: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 39 -

2007 wels qonebis zrdis tempma wina welTan SedarebiT 28.24% Seadgina. 2008

wels ki sapirispiro situacia dafiqsirda, qonebis Semcirebis tempi 32.12%­ia,

xolo 2010 wels, mkveTri Semcireba, kerZod 42.16 % dafiqsirda.

2007 wlidan 2011 wlamde sawarmos aqtivebis Rirebuleba 25,789 aTasi lari­

dan 8,876 aTas laramde Semcirda. maT Soris ZiriTadi saSualebebi 2.3 jer,

xolo sabrunavi saSualebebi ki 3.2­jer Semcirda. aramaterialuri aqtivebis

da sxva grZelvadiani aqtivebis cvlilebas adgili ar hqonia.

2010 wels ki sxva grZelvadiani aqtivebis zrda gamowveulia, gadavadebuli

sagadasaxado aqtivis arsebobiT _ 422 aTasi laris odenobiT.

zogadad qonebrivi mdgomareobis cvlilebis procentuli maCvenebeli 2009

da 2011 wlebSi gaumjobesebulia. detaluri analiziT dadginda, rom mkveTri

gauaresebiT gamoirCeva ZiriTadi saSualebebis zrdis tempi.

qonebrivi mdgomareobis analizis procesSi gansakuTrebul aqtualobas iZens

balansis struqturis Sefasebis sakiTxi, ramdenadac balansis aradamakmayofile­

beli struqtura SeiZleba sawarmos gakotrebis winapiroba gaxdes.

sawarmos qonebis struqtura gviCvenebs qonebis amsaxveli TiToeuli mux­

lis xvedriT wils aqtivebSi, aseve sakuTari da nasesxebi saxsrebis xvedriT

wils aqtivebis formirebis wyaroebSi.

analizis procesSi unda moxdes sawarmos gankargulebaSi arsebuli materi­

aluri, fuladi da aramaterialuri resursebis moculobis, struqturisa da din­

amikis maCvenebelTa Seswavla. amave dros, aseTi analizis mizania gamoinaxos aq­

tivebisa da maTi dafinansebis wyaroebis optimaluri struqturis miRwevis gzebi.

qonebrivi mdgomareobis zogadi Sefasebis Semdeg swored aqtivebis struq­

turisa da dinamikis Seswavla unda moxdes, ramac ludisa da ualkoholo

sasmelebis mwarmoebeli kompaniebis ss `lomisi“­s da ss `yazbegi“­s magali­

Tze aseTi suraTi mogvca (ix cxrilebi #3 da #4): ss `lomisi“­s aqtivebi 2006

wlidan 2007 wlis 31 dekembramde 14,786 aTasi lariT gaizarda, aqedan 9,861

aTasi lari ZiriTad saSualebebze modis, 3,635 aTasi lari – sabrunav saSu­

alebebze, xolo 1,290 aTasi lari – aramaterialur aqtivebze. TviT ZiriTadi

saSualebebis SedgenilobaSi yvelaze didi zrda fiqsirdeba qarxnis manqana­

danadgarebze 6,773 aTasi lari da 3,208 aTasi lari – sameurneo inventarsa da

ofisis aRWurvilobebze. rogorc Cans, ZiriTadad gaizarda qarxnis ZiriTadi

saSualebebis aqtiuri nawili.

Page 40: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 40 -

sabrunavi saSualebebidan ZiriTadad gaizarda maragebi 1,719 aTasi lariT

da debitoruli davalianebebi 1,137 aTasi lariT.

sawarmos aramaterialuri aqtivebi Sedgeba licenziebisgan, romlebic 2007

wels aris SeZenili da 1,184 aTasi lars Seadgens da kompiuteruli progr­

amebisgan, romelTa Rirebuleba 2007 wlis 31 dekembris mdgomareobiT 107 aTasi

laria. rogorc vxedavT, sawarmos qonebis es muxli zrdis tendenciiT xasiaT­

deba.

sawarmos aqtivebis struqturis SeswavliT irkveva, rom, aqtivebis saerTo

odenobaSi sWarbobs ZiriTadi saSualebebis xvedriTi wili, kerZod man 2006

wlis 31 dekembris monacemebiT 59.49% Seadgina, 2007 wlis 31 dekembris mdgo­

mareobiT – 61.96%, 2008 wlis 31 mdgomareobiT _ 65.66 %, xolo 2009 wlis igive

TariRisaTvis ki _ 72.65%. aqtivebis saerTo odenobaSi ZiriTadi saSualebebis

xvedriTi wilis zrdas saanalizo sawarmoebSi sabrunavi saSualebebis mkve­

Tri Semcireba ar axlavs Tan, rac kargi maCvenebelia.

2008 wels wina welTan SedarebiT aqtivebis SedarebiT naklebi odenobiT

zrdas hqonda adgili (7,429 aTasi lariT). aqtivebi gaizarda ZiriTadi saSu­

alebebis xvedriTi wilis zrdis xarjze (3,693 punqtiT) romelsac Tan axl­

da aramaterialuri aqtivebisa da sabrunavi saSualebebis xvedriTi wilebis

Semcireba. unda aRiniSnos isic, rom ZiriTadi saSualebebis SedgenilobaSi

gaizarda daumTavrebeli mSeneblobebis xvedriTi wili (6.535 punqtiT) da

sagrZnoblad Semcirda manqana-danadgarebis xvedriTi wili (8.925 punqtiT),

rac arasasurveli mdgomareobis maCvenebelia.

2009 wlis monacemebiT, ZiriTadi saSualebebis struqtura gaumjobesebu­

lia, rac gamoixata qarxnis axali manqana-danadgarebiT aRWurvaSi, maTi xve­

driTi wili gaizarda 5.2 punqtiT, ofisis aRWurvilobebisa da inventarisa _

3.6 punqtiT. amave dros dasrulda wina periodSi dawyebuli mSeneblobebi da

daumTavrebeli mSeneblobebis odenoba Semcirda rogorc absolutur (2,243

aT. lari), aseve SefardebiT maCvenebelSi (29.4%­dan 25.44%­mde).

zemoT aRniSnuli tendencia raime arsebiTi daskvnis gakeTebis saSualebas

ver iZleva damatebiTi monacemebis gamoyenebis gareSe, kerZod, ZiriTadi saSu­

alebebis SedgenilobaSi aqtiuri nawilis xvedriTi wilis zrda sasurveli

tendenciis maCvenebelia.

Page 41: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 41 -

cxr

ili

№3

ss `lomisi

“-s

aqtiveb

is s

truqt

ura (aTas

i lar

i)

maCvenebl

ebi

2006w.

2007w.

2008w.

2007

2009w.

2008

cvl

il

eba w

ina w

el

Tan S

edarebiT

2009

Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%

aqtiveb

i28,205

100

42,991

100

50,420

100

53,429

100

14,786

­7,429.00

­3,009

­

m.S

ZiriTadi s

aSual

ebebi

16,780

59.49

26,641

61.97

33,087

65.62

38,819

72.66

9,861

2.48

6,446

3.65

5,732

7

m.S

miwa d

a S

enobebi

2,988

17.81

3,403

12.77

5,165

15.61

5,228

13.47

415

­51,762

2.84

63

­2.14

qarxnis m

anqana­

danadgarebi

9,504

56.64

16,277

61.1

17,263

52.17

22,319

57.5

6,773

4.46

986

­8.923

5,056

5.32

sameurneo i

nventari

da o

fisis a

RWurvi­

loba

3,688

21.98

6,896

25.88

8,416

25.44

11,272

29.04

3,208

3.9

1,520

­0.45

2,856

3.6

daumTavrebel

i

mSenebl

obebi

600

3.58

65

0.24

2,243

6.78

­­

­535

­3.33

2,178

6.535

­2,243

­6.78

aramaterial

uri

aqtivebi

0.001

0.003

1,291

3.003

1,229

2.44

0,131

0.25

1,290

3­62

­0.565

1,098

2.2

m.S

licenziebi

­­

1,18

491.71

1,13

692.43

­­

1,18

491.7

­48

0.72

1,13

6.00

­92.43

kompiuterul

i

programebi

0,001

100

0,107

8.28

0,093

7.57

0,131

100

0,106

­91.7

0.14

­0.71

0,038

­

sabrunavi

saSual

ebebi s

ul

:11,424

40.5

15,059

35.03

16,104

31.9

14,479

27.1

3,635

­5.48

1,045.00

­3.09

­1,625

­4.8

m.S

maragebi

5,294

46.34

7,013

46.57

8,794

54.61

7,255

50.11

1,719

0.23

1,781

8.04

­1,539

­4.5

debitorul

i

daval

ianebebi

4,353

38.1

5,490

36.46

6,892

42.8

5,702

39.38

1,13

7­1.65

1,402

6.34

­1,190

­3.42

ful

adi s

aSual

ebebi

1,777

15.55

2,497

16.58

0,418

2.6

1,522

10.51

720

1.03

2,079

­13.98

1,10

47.91

Page 42: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 42 -

cxr

ili

№4

ss `yazbe

gi“-s

aqtiveb

is s

truqt

ura (aTas

i lar

i)

maCvenebl

ebi

2006w.

2007w.

2008w.

2009w.

2007

2010

w.

2008

2011w.

2009

cvl

il

eba w

ina w

el

Tan S

edarebiT

2010

2011

Tanxa xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%Tanxa

xv.w.

%

aqtiveb

i20,111

100

25,789

100

17,506

100

19,646

100

11,364

100

8,876

100

5,679

­­8,284

­2,141

­­8,282

­­2,488

­

m,S

ZiriTadi s

aSual

ebebi

m,S

6,833

33.98

7,081

27.46

6,415

36.65

5,923

30.15

4,305

37.89

3,063

34.51

248

­6.52

­666

9.19

­493

­6.5

­1,617

7.74

­1,242

­3.37

miwa, S

enobebi d

a n

age­

bobani

1,321

19.33

1,321

18.65

1,420

22.13

1,310

22.11

1,013

23.53

808

26.39

­­0.68

99

3.48

­110

­0.02

­297

1.41

­204

2.87

qarxnis m

anqana d

anad­

garebi

4,407

64.51

4,276

60.38

3,467

54.05

2,905

49.05

1,661

38.57

804

26.24

­132

­4.13

­808

­6.33

­562

­5­1,244

­10.47

­857

­12.33

sameurneo i

nventari

da o

fisis a

RWurvi­

loba d

a s

xva Z

iriTa­

di s

aSual

ebebi

505

7.4

621

8.76

823

12.83

908

15.32

886

20.59

743

24.27

115

1.37

203

4.07

84

2.49

­21

5.26

­143

3.68

satransporto s

aSu­

al

ebebi

203

2.98

468

6.62

672

10.47

767

12.96

712

16.54

674

22.01

265

3.64

203

3.85

96

2.49

­55

3.59

­38

5.47

daudgmel

i m

owyobi­

loba

396

5.79

396

5.59

33

0.52

33

0.56

33

0.77

33

1.08

­­0.2

­363

­5.07

­0.04

00.21

­0.31

aramaterial

uri a

tivebi

80.04

180.07

150.1

150.08

150.13

150.17

100.03

­30.03

­­0.01

00.06

­0.04

m,S

­­

­­

­­

licenziebi

­­

015

100

1510

015

100

1510

­10

­­

sxva g

rZel

vadiani a

tivebi

20.01

20.01

­0

20.01

422

3.71

20.03

­­

­2­0.01

20.01

419

3.7

­419

­3.68

sabrunavi s

aSual

bebi s

ul

:13

,267

65.97

18,688

72.46

11,072

63.25

13,706

69.76

6,621

58.27

5,795

65.29

5,420

6.49

­7,615

­9.21

2,633

6.51

­7,084

­11.5

­827

7.02

m,S

­­

­­

­­

­

maragebi

10,114

76.23

9,544

51.07

4,493

40.58

2,292

16.72

1,695

25.6

1,273

21.97

­570

­25.16

­5,051

­10.49

­2,201

­23.86

­597

8.87

­422

­3.63

debitorul

i d

aval

­

ianebebi

3,120

23.51

9,077

48.57

6,383

57.65

11,411

83.26

4,840

73.09

4,519

77.98

5,957

25.06

­2,694

9.07

5,028

25.61

­6,571

­10.17

­321

4.89

ful

adi s

aSual

ebebi

34

0.254

67

0.36

197

1.78

30.02

87

1.32

30.05

33

0.11

130

1.42

­194

­1.75

84

1.29

­84

­1.26

Page 43: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 43 -

rogorc #4 cxrilis monacemebiT irkveva, ZiriTadi saSualebebis saer­

To odenobaSi yvelaze didi xvedriTi wiliT gamoirCeva manqana­danadgarebi,

romlebic uSualod monawileoben warmoebis procesSi, anu yvelaze aqtiur

nawils warmoadgenen.

sabrunavi saSualebebi 2007 wels 2006 welTan SedarebiT 3,635 aT. lariT

gaizarda, xolo xvedriTi wili 5.47 punqtiT Semcirda, es ukanaskneli ZiriTa­

dad debitoruli davalianebebis SemcirebiTaa gamowveuli.

2007 wlidan 2008 wlamde sabrunavi saSualebebi 4,680 (16,104­11,424) aT. lariT

gaizada, Tumca amas Tan axlda aqtivebis saerTo raodenobaSi misi xvedriTi

wilis 8.6 (31.9­40.5) punqtiT Semcireba, 2009 wels ki wina welTan SedarebiT sa­

brunavi saSualebebi Semcirda absolutur maCvenebelSic 1.625 aT. lariT da

procentuladac, maTi xvedriTi wili 4.8 (27.1­31.9) punqtiT^ Semcirda.

TviT sabrunavi saSualebebis struqtura 2008 wels wina welTan SedarebiT

maragebis xvedriTi wilis 8.27 punqtis zrdiT, debitoruli davalianebebis

4.69 punqtiT zrdiT, fuladi saSualebebi ki 12.95 punqtis SemcirebiT xasiaT­

deba.

2009 wels sabrunavi saSualebebis xvedriTi wilis Semcireba ganapiroba

maragebis xvedriTi wilis 4.5 punqtiT, debitoruli davalianebebis 3.41 pun­

qtiT Semcirebam, amave dros fuladi saSualebebis xvedriTi wili 7.91 punqtiT

gaizarda.

ss `yazbegi“­s aqtivebis struqturis analiziT gamovlinda Semdegi: ZiriTadi

saSualebebi 2007 wels wina welTan SedarebiT gaizarda 248 lariT, aqtivebis

saerTo odenobaSi misi xvedriTi wili ki 6.52 punqtiT gaizarda, aramaterialuri

aqtivebis xvedriTi wili Semcirda 0.03 punqtiT, sabrunavi saSualebebisa ki gaiz­

arda 6.49 punqtiT. 2008 wels grZelvadiani aqtivebis xvedriTi wili gaizarda 9.19

punqtiT, amave dros sabrunavi saSualebebi 9.21 punqtiT Semcirda.

sabrunavi saSualebebis Semcireba am periodSi maragebisa da debitoruli

davalianebebis Semcirebis xarjze moxda, rasac Tan fuladi saSualebebis (130

aTasi lariT) zrda axlda.

2009 wels ss `yazbegi“­s grZelvadiani aqtivebi Semcirda. m.S. ZiriTadi

saSualebebis xvedriTi wili 6.5 punqtiT, ZiriTadi saSualebebis Semcireba

ZiriTadad satransporto saSualebebisa da daudgmeli mowyobilobebis Sem­

cirebis xarjze moxda.

Page 44: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 44 -

sabrunavi saSualebebis absoluturi odenoba da xvedriTi wili am period­

Si zrdiT xasiaTdeba, rac Sesabamisad 2,634 aTas lars da 6.51 punqts Seadgens,

TviT sabrunavi saSualebebis struqturis cvlileba debitoruli davaliane­

bebis 25.61 punqtiT zrdaSi, maragebis 23.85 punqtiT SemcirebaSi da fuladi

saSualebebis 1.76 punqtiT SemcirebaSi gamoixata.

ss `yazbegi“­s 2010 wlis monacemebis Seswavlam gamoavlina, rom ZiriTadi

saSualebebis odenoba 1618 aTasi lariT Semcirda, xvedriTi wili ki aqtivebis

saerTo odenobaSi 7.74%­iT gaizarda rac satransporto saSualebebisa da sao­

fise aRWurvilobebis zrdam gamoiwvia. rac Seexeba sabrunav saSualebebs, isini

7,085 aT. lariT, maTi xvedriTi wili ki 11.50 punqtiT Semcirda, rac maragebisa

da debitoruli davalianebebis SemcirebaSi gamoixata, aRniSnul garemoebas

Tan fuladi saSualebebis zrda axlda. amave dros struqturis Seswavlam

gviCvena, rom sabrunavi saSualebebis saerTo odenobaSi maragebisa da fuladi

saSualebebis xvedriTi wili gaizarda Sesabamisad 8.75 punqtiT da 1.29%, debi­

toruli davalianebebisa ki _ Semcirda 10.17% ­iT.

produqciis warmoebaSi umniSvnelovanes rols asrulebs sawarmoo mowy­

obilobani, specialuri manqana­danadgarebi da aseve Senoba­nagebobani, sadac

isinia ganTavsebuli. sawarmos saSualebebiT uzrunvelyofis daxasiaTebisaT­

vis SeiZleba gamoyenebul iqnes Semdegi maCveneblebi: fondukugeba, fondteva­

doba, fondukugebis gasaangariSeblad SeiZleba gamoyenebul iqnes mTliani,

sasaqonlo, realizebuli produqcia da aseve wminda produqcia.

fondukugeba gviCvenebs realizaciis moculobas sawarmoo fondebis erT

larze. fondukugebis maCveneblis donis cvlileba damokidebulia Semdeg faq­

torebze: ZiriTadi saSualebebis saSualo wliuri Rirebuleba, realizebuli

produqciis moculoba. am maCvenebelis analizis meTodika ganxilulia ludi­

sa da ualkoholo sasmelebis mwarmoebeli sawarmoebis magaliTze da mis gas­

aangariSeblad Cvens mier gamoyenebulia realizebuli produqciis moculoba.

rogorc gaangariSebidan (cxrili #5) Cans, ss `lomisi~­s fondukugeba 2006

wels wina welTan SedarebiT gauaresebulia 0.37­iT, 2007 wels ki gaumjobe­

sebulia 0,89­lariT. aRniSnuli metyvelebs imaze, rom gaizarda realizaciis

moculoba sawarmoo fondebis erT larze.

Page 45: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 45 -

cxrili №5

ss `lomisis” ZiriTadi sawarmoo fondebiT uzrunvelyofis

maCveneblebi (aTasi lari)

№ maCveneblebi 2005w. 2006w. 2007w. 2008w. 2009w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2006 2007 2008 2009

1

realizebuli

produqciis

moculoba

21,520 30,951 54,366 65,405 69,897 9,431 23,415 11,039 4,492

2

realizebuli

produqciis

TviTRirebuleba

12,458 18,856 34,176 43,779 47,741 6,398 15,320 9,603 3,962

3

ZiriTadi sawarmoo

fondebis saSualo

wliuri Rirebuleba

10,839 19,250 21,710 29,860 35,950 8,411 2,460 8,150 6,090

4fondukugeba

(larebSi) 1/31.99 1.61 2.5 2.19 1.94 ­0.38 0.9 ­0.31 ­0.25

5fondtevadoba

(larebSi) 3/10.5 0.62 0.4 0.46 0.51 0.12 ­0.22 0.06 0.06

fondukugebis maCvenebelze moqmedi faqtorebis gavlena gaangariSebulia

#6 cxrilSi.

cxrili #6

ss `lomisi“-s fondukugebis maCvenebelze realizaciis moculobisa da

ZiriTadi saSualebebis saSualo wliuri Rirebulebis cvlilebis gavlena

(lari)

maCveneblebi 2007w. 2008w. 2009w.

realizaciis moculobis cvlilebis gavlena 1.21 0.15 0.89

ZiriTadi saSualebebis saSualo wliuri

Rirebulebis cvlilebis gavlena

­0.32 ­0.40 ­1.2

sul 0.89 0.25 ­0.31

Page 46: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 46 -

cxrili №7

ss `yazbegi~-s ZiriTadi sawarmoo fondebiT uzrunvelyofis maCveneblebi

(aTasi lari)

№ maCveneblebi 2006w. 2007w. 2008w. 2009w. 2010w. 2011w.

cvlileba wina wlebTan

SedarebiT

2007 2008 2009 2010 2011

1

realizebuli

produqciis

moculoba

39,832 36,409 24,626 15,987 1,652 151 ­3,423 ­11,783 ­8,640 ­14,335 ­1,500

2

realizebuli

produqciis

TviTRireb­

uleba

23,087 27,899 17,715 9,572 943 138 4,813 ­10,185 ­8,142 ­8,629 ­806

3

ZiriTadi

sawarmoo

fondebis

saSualo

wliuri

Rirebuleba

6,284 6,957 6,748 6,169 5,097 3,684 673 ­209 ­579 ­1,072 ­1,412

4fondukugeba

(larebSi) 3/16.34 5.23 3.65 2.59 0.32 0.04 ­1.11 ­1.58 ­1.06 ­2.27 ­0.28

5

fondtevado­

ba (larebSi)

1/3

0.16 0.19 0.27 0.39 3.09 24.33 0.03 0.08 0.11 2.70 21.24

ss `yazbegi~­s fondukugebis maCvenebeli gauaresebis tendenciiT xasiaT­

deba da wina welTan SedarebiT gauaresda 2007 wels 1.1 ­iT, 2008 wels 1.58 ­iT.

gansakuTrebuli gauareseba SeimCneva 2010 wels 2.27­iT da saerTod yvelaze

dabali maCvenebliT gamoirCeva 2011 weli.

cxrili #8

ss `yazbegi ~-s fondukugebis maCvenebelze realizaciis moculobisa da

ZiriTadi saSualebebis saSualo wliuri Rirebulebis cvlilebis gavlena

(lari)

maCveneblebi 2007 w. 2008 w. 2009 w. 2010 w. 2011 w.

realizaciis moculobis

cvlilebis gavlena ­0.54 ­1.69 0.34 0.54 ­0.291

ZiriTadi saSualebebis

saSualo wliuri

Rirebulebis cvlilebis

gavlena

­0.56 0.11 ­1.4 ­2.81 0.012

saerTo gadaxra ­1.1 ­1.58 ­1.06 ­2.27 0.279

Page 47: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 47 -

fondukugebis maCveneblis gauaresebis mizezi ZiriTadi saSualebebis sa­

Sualowliuri Rirebulebis Semcireba da realizaciis moculobis mkveTri

Semcirebaa. #8 cxrilis monacemebis mixedviT fondukugebis maCveneblis gan­

sakuTrebiT mniSvnelovani gauareseba ZiriTadi saSualebebis saSualowli­

uri Rirebulebis Semcirebam gamoiwvia 2009 wels (1.4­iT) da 2010 wels (2.81­iT),

xolo realizaciis moculobis cvlilebis mniSvnelovani uaryofiTi gavlena

2008 wels dafiqsirda da Semcirda 1.69 lariT.

avtorTa erTi jgufi (28) fondukugebis donis cvlilebaze moqmedi faq­

torebis detaluri analizisaTvis gvTavazobs faqtorTa dajgufebas sami do­

nis faqtorebad:

I donis faqtorebi:

ZiriTadi saSualebebis saerTo odenobaSi aqtiuri nawilis xvedriTi wilis

cvlileba;

ZiriTad saSualebaTa aqtiuri nawilis ukugebis cvlileba.

II donis faqtorebi:

mowyobilobebis erTeulis saSualo wliuri Rirebulebis cvlileba;

mowyobilobebis erTeulis mier wlis ganmavlobaSi namuSevari dReebis cv­

lileba;

cvlianobis koeficientis cvlileba;

cvlis saSualo xangrZliobis cvlileba;

erT manqana/saaTSi warmoebuli produqciis moculobis cvlileba.

III donis faqtorebi:

saangariSgebo periodSi sawarmos axali mowyobilobebiT aRWurva;

mecnierul­teqnikuri progresis RonisZiebaTa danergva;

socialur faqtorTa cvlileba.

kvlevis obieqtis farTo speqtris gamo gverdi avuareT aRniSnuli faq­

torebis detalur analizs da fondukugebis maCvenebelze realizebuli

produqciis moculobisa da ZiriTadi fondebis saSualo wliuri Rirebulebis

gavlenis analiziT SemovifargleT.

fondtevadobis analiziT dadginda, rom realizebuli produqciis erT

larze ZiriTadi saSualebebis Rirebuleba kompania `lomis~­Si 2005­2006 wleb­

Page 48: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 48 -

Si zrdis tendenciiT xasiaTdeba, 2007 wels Semcirebulia, xolo 2008 wlidan

isev izrdeba.

ss „yazbegi“­s aRniSnuli maCveneblis analiziT misi zrdis tendencia

gamovlinda 2006­2011 wlebSi. 2011 wels fondtevadobis maCvenebeli wina welT­

an SedarebiT 21,230 lariT gaizarda. aseTi cvlilebis mizezs realizaciis

moculobis mkveTri Semcireba warmoadgens. aRniSnul periodSi realizaciis

moculoba 10,9­jer Semcirda, ZiriTadi saSualebebis 1,4­jer Semcirebis piro­

bebSi.

sawarmos qonebriv mdgomareobaSi arsebuli xarisxobrivi cvlilebebis da

maTi progresulobis xarisxis kriteriumebad iTvleba ZiriTadi saSualebebis

aqtiuri nawilis xvedriTi wilis maCvenebeli, ZiriTad saSualebaTa vargi­

sianobis, ganaxlebisa da cveTis koeficientebi.

miuxedavad imisa, rom ss `lomisSi“ ZiriTadi saSualebebis SeZenasa da amo­

qmedebas hqonda adgili da amave dros es procesi zrdis tendenciiT xasiaTde­

boda 2007 wels, wina welTan SedarebiT ganaxlebis koeficienti mxolod um­

niSvnelod gaizarda 0,01­iT. 2008 wels sawarmos ZiriTadi fondebiT ganaxleba

gauaresebis tendenciiT xasiaTdeba da ganaxlebis koeficienti mxolod 0,284­s

Seadgens, 2009 wels ki igi gauaresebulia 0,071­iT.

ZiriTadi saSualebebis gasvlis koeficienti gviCvenebs saangariSgebo peri­

odSi ZiriTadi saSualebebis gasvlis intensivobas da ganisazRvreba gasuli

ZiriTadi saSualebebis SefardebiT saangariSgebo periodis dasawyisisaTvis

arsebuli ZiriTadi saSualebebis RirebulebasTan. gasvlis qveS igulisxmeba

cveTisa da siZvelis gamo gasuli ZiriTadi saSualebebi.

ss `lomisSi~ ZiriTadi saSualebebis gasvlis maCvenebeli 2007­2008 wlebSi

gaizarda. kerZod, 2007 wels wina welTan SedarebiT 254 aTasi lariT gaizarda,

2008 wels _ 302 aTasi lariT. Sesabamisad, ZiriTadi saSualebebis gasvlis koe­

ficientic gauaresebulia 0,11­iT da 0,002­iT. ZiriTadi saSualebebis gasvlis

mizezi arasaWiro da moZvelebuli manqana­danadgarebis da kompiuteruli te­

qnikis gayidva iyo.

ZiriTadi saSualebebis cveTis koeficienti gviCvenebs, ZiriTadi saSuale­

bebis Rirebulebis ra nawilia gadatanili warmoebuli produqciis TviTRi­

rebulebaSi. igi aseve ZiriTadi saSualebebis asakobriv mdgomareobas axasi­

aTebs. rac ufro uaxlovdeba aRniSnuli koeficientebis mniSvneloba 1­s, miT

Page 49: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 49 -

ufro Zvelia ZiriTadi saSualebebi. ZiriTadi saSualebebis cveTis xarisxi

SeiZleba procentuladac gamoisaxos.

ss `lomisi“­s monacemebiT 2007 wels ZiriTadi saSualebebis cveTis koefi­

cienti gazrdilia 0,45­lariT, rac ar aris mniSvnelovani sidide, magram mainc

arasasurvelia. miuxedavad imisa, rom, sawarmos mier gamoyenebuli cveTis gaan­

gariSebis da daricxvis meTodi ar Secvlila, gauaresebulia mdgomareoba 2008

wels, xolo 2009 wlis monacemebiT koeficienti umniSvnelod gaizarda.

ZiriTadi saSualebebis vargisianobis koeficientis analiziT dadginda,

rom 2006 wlis monacemebiT man 0.843 lari (1­0.157) Seadgina, xolo 2007 wlis

monacemebiT 0.798 lari (1­0.202), rogorc irkveva saSualebaTa vargisianoba gau­

aresda. amrigad, sawarmoo potenciali gauaresebisken midis, ramac SeiZle­

ba uaryofiTi Sedegebi gamoiwvios. igive tendenciaa SenarCunebuli 2008­2009

wlebSi.

ss „yazbegi~­s ZiriTadi saSualebebis saerTo raodenobaSi yvelaze didi

xvedriTi wiliT gamoirCeoda manqana­danadgarebi, magram maTi odenoba 2006

wlidan 2011 wlamde mniSvnelovnad, 64.5%­dan 26.24%­mde Semcirda. manqana­

danadgarebis xvedriTi wilis gansakuTrebuli Semcireba SeimCneva 2010­2011

wlebSi. am cvlilebas Tan axlda satransporto saSualebebis xvedriTi wilis

zrda ZiriTadi saSualebebis saerTo odenobaSi (2006 wlis 2.97%­dan 2011 wlis

22.02%­mde). am periodSi ar xdeboda kompaniis axali manqana­danadgarebiT aR­

Wurva, xolo arsebuli ZiriTadi saSualebebis didi nawili moZvelebis gamo

mwyobridan gamovida. aRniSnul periodSi aseve gaizarda inventarisa da ofi­

sis aRWurvilobis absoluturi odenoba da xvedriTi wili.

ZiriTadi saSualebebis donis SeswavliT dadginda, rom vargisianobis koe­

ficienti Semcirebis tendenciiT xasiaTdeba da misi sidide 2007 wlis 0.631

­dan 2011 wels 0.249 ­mde daeca. rac Seexeba ganaxlebis maCvenebels, is Zalian

dabalia da dadebiTad mxolod 2007­2008 wlebSi xasiaTdeba.

amrigad, ss „lomisi“­s qonebrivi mdgomareobis SeswavliT gamovlinda

ZiriTadi saSualebebis xvedriTi wilis zrda 2006 wlis 59.49%­dan 2009 wlis

72.66%­mde, sabrunavi saSualebebis 40.50%­dan 27.1%­mde Semcirebis pirobeb­

Si. am ukanasknelis Semcireba ki maragebis zrdis, debitoruli davalianebis

igive donis SenarCunebisa da fuladi saSualebebis Semcirebis Sedegad mox­

da. ZiriTadi saSualebebis struqtura damakmayofilebelia, ganaxlebisa da

Page 50: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 50 -

vargisianobis maCveneblebi gauaresebis tendenciiT xasiaTdeba. aseve gauare­

sebulia fondukugebis maCvenebeli mTeli saanalizo periodis ganmavlobaSi.

Catarebuli kvlevis masStabidan da informaciis xelmisawvdomobidan gamom­

dinare, mizanSewonilad migvaCnia: qonebis optimaluri struqturis uzrunve­

lyofa, ZiriTadi saSualebebis ganaxleba, arsebuli mowyobilobebis vargi­

sianobis gaumjobeseba.

ss „yazbegi~­s ZiriTadi saSualebebis saerTo raodenobaSi manqana­danad­

garebis xvedriTi wilis gansakuTrebuli Semcireba SeimCneva 2010­2011 wleb­

Si. am cvlilebasTan erTad satransporto saSualebebis xvedriTi wilis ase­

Ti zrda (2006 wlis 2.97%­dan 2011 wlis 22.02%­mde) am periodSi sasaqonlo

maragebis 76.23%­dan 21.96%­mde Semcirebis pirobebSi, roca ar xdeboda kom­

paniis axali manqana­danadgarebiT aRWurva, xolo arsebuli ZiriTadi saSu­

alebebis didi nawili moZvelebis gamo mwyobridan gamovida, arasasurvelia.

aRniSnul periodSi aseve gaizarda inventarisa da ofisis aRWurvilobis ab­

soluturi odenoba da xvedriTi wili. kompaniis fondukugebis maCveneblis

analiziT gamovlinda misi gauaresebis tendencia 2006­2010 wlebSi. aRniSnu­

lis mizezi ZiriTadi saSualebebis saSualowliuri Rirebulebis Semcireba

da realizaciis moculobis mkveTri Semcirebaa.

Cvens xelT arsebuli monacemebis safuZvelze Catarebuli analizis Sede­

gebis ganxilviT mivediT im daskvnamde, rom kompaniis sawarmoo potenciali

mkveTri gauaresebiT xasiaTdeba, rac mis finansur mdgomareobaze Zalian

uaryofiTad imoqmedebs. aRniSnulis Tavidan asacileblad ki mizanSewonil­

ia: ZiriTadi saSualebebis optimaluri struqturis uzrunvelyofa. maragebis

mniSvnelovani Semcirebis pirobebSi produqciis transportirebis saSuale­

baTa aseTi odenobiT zrdis nacvlad umjobesi iqneboda am mizniT daxarjuli

saxsrebis manqana­danadgarebis ganaxlebisa da sawarmoo porocesis ukeT aR­

WurvisaTvis gamoyeneba.

Page 51: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 51 -

2.2 likvidurobis da gadaxdisunarianobis

maCveneblebis analizi

sawarmos finansuri mdgomareobis Sefasebis mniSvnelovan maCveneblebs war­

moadgens likviduroba da gadaxdisunarianoba. Tu am maCveneblebis mixedviT

sawarmos aqvs unari dafaros Tavisi moklevadiani valdebulebebi advilad

realizebadi saxsrebiT, maSin igi finansurad mdgrad sawarmod iTvleba.

likvidurobis cnebis gageba Tanamedrove ekonomikur Teoriasa da praq­

tikaSi araerTgvarovania, Tavad termini „likviduroba“ laTinuri sityvidan

„Liquidus“ warmodgeba da „Txevads“, „mimdinares“niSnavs.

miuxedavad imisa, rom likvidurobis gansxvavebuli ganmartebebi arsebobs,

avtorTa umravlesoba Tanxmdeba, rom likviduroba warmoadgens sawarmos un­

ars, uzrunvelyos Tavisi valdebulebebis drouli Sesruleba. specialur-

ekonomikur literaturaSi ganasxvaveben aqtivebis, balansis da sawarmos

likvidurobas.

likviduri aqtivebis cneba ukavSirdeba stabilurad prognozirebadi fa­

siT aqtivebis swrafad realizaciis SesaZleblobas.

aqtivebis likviduroba SefardebiTi cnebaa, vinaidan maTi gayidva bolos

da bolos yovelTvis SesaZlebelia. aqtivebis likvidurobis arsi fulad sa­

Sualebebad qcevis unaria. aRiarebulia, rom SedarebiT naklebad likviduria

uZravi qoneba. aqtivis fulad qcevis unari ganapirobebs yvela aqtivis ganla­

gebas likvidurobis „kibeze“ zrdadobis mixedviT.

Tanamedrove ekonomikur literaturaSi termins „likviduroba“ (12, 13, 14, 24,

28) gaaCnia gamoyenebis farTo speqtri da axasiaTebs ekonomikis sruliad gan­

sxvavebul obieqtebs. is gamoiyeneba rogorc erovnuli ekonomikis sxvadasxva

obieqtebis (sawarmo, banki), aseve ekonomikuri cxovrebis obieqtebis (saqoneli,

fasiani qaRaldi) da ekonomikuri subieqtebis saqmianobisaTvis damaxasiaTebe­

li calkeuli mxareebis (sawarmos balansi, bankis balansi) daxasiaTebisaTvis.

aqedan gamomdinareobs aqtivebis, balansis, sawarmos likvidurobis cnebebi.

likviduroba warmoadgens calkeul faseulobaTa fulad formaSi gadasv­

lis unars, Tavisi sabalanso Rirebulebis arsebiTi cvlilebis gareSe. likvi­

durobis xarisxi ganisazRvreba drois xangrZlivobiT, romlis ganmavlobaSic

es transformacia SeiZleba ganxorcieldes (8).

Page 52: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 52 -

balansi iTvleba likvidurad, Tu misi qoneba saSualebas iZleva aqtivebis

swrafi realizaciis xarjze dafaros valdebulebebi, e,i gaaCnia SesaZleblo­

ba mocemul dros uzrunvelyos valdebulebebis dafarva Tavisi aqtivebiT,

sxva wyaroebis an saxsrebis mozidvis gareSe.

sawarmos likviduroba ufro farTo cnebaa vidre balansis likviduroba.

balansis likviduroba iTvaliswinebs gadaxdis saSualebaTa arsebobas Sida

wyaroebis xarjze (aqtivebis realizacia). amave dros sawarmos SeuZlia nas­

esxebi saxsrebis mozidva garedanac, Tuki mas gaaCnia Sesabamisi imiji saqmian

sferoSi da sainvesticio mimzidvelobis sakmaod maRali done.

yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, sawarmos likvidurobis qveS igu­

lisxmeba misi unari Seasrulos Tavisi valdebulebani, gaaCnia ra, amisaTvis

sakmarisi odenobiT saxsrebi.

erTi SexedviT, likviduroba aseTi formulirebiT ar gansxvavdeba gadax-

disunarianobisagan, e.i. sawarmos unarisgan pasuxi agos Tavis valdebulebe­

bze drois konkretul momentisaTvis.

sawarmos gadaxdisunarianoba aris sawarmos unari, droulad da srulad

dafaros Tavisi finansuri valdebulebani. gadaxdisunarianoba gulisxmobs

sawarmoSi fulisa da misi eqvivalentebis im odenobiT arsebobas, romelic sak­

marisia saswrafo kreditoruli davalianebebis dasafaravad. amrigad, gadax­

disunarianobis mniSvnelovan maxasiaTeblebs warmoadgens sawarmoSi fulis

sakmarisi odenobiT arseboba da vadagadacilebuli kreditoruli davaliane­

bebis ar arseboba (13, 60, 63).

amave dros, likviduroba valdebulebebis dafarvis SesaZleblobaa, xolo

gadaxdisunarianoba _ valdebulebebis SesrulebisaTvis pirobebis Seqmna,

gadaxdisunarianoba damokidebulia balansze da sawarmos likvdurobaze.

likviduroba xasiaTdeba, rogorc angariSsworebaTa mdgomareoba mimdinare

periodSi da perspeqtivaSi. sawarmo SeiZleba iyos gadaxdisunariani saan­

gariSgebo TariRisaTvis, magram gaaCndes arakeTilsasurveli SesaZleblobani

momavlisaTvis.

likviduroba da gadaxdisunarianoba ar aris igivuri cnebebi. magaliTad,

likvidurobis koeficientebis mixedviT SeiZleba sawarmos finansuri mdgo­

mareoba dadebiTad xasiaTdebodes, Tumca es Sefaseba SeiZleba mcdari iyos,

Tu sabrunavi aqtivebis SedgenilobaSi sWarbobs vadagadacilebuli debitor­

Page 53: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 53 -

uli davalianebani da iseTi aqtivebi, romelTa realizeba bazarze SeuZlebe­

lia arsebiTi finansuri danakargebis gareSe.

likviduroba naklebad dinamiuria gadaxdisunarianobasTan SedarebiT.

likvidurobis koeficienti Cveulebrivad meryeobs garkveul farglebSi da

analitikosebs saSualeba eZlevaT gaakeTon Sesabamisi daskvnebi da orien­

tacia aiRon sawarmos saqmianobis axal mimarTulebebze. rac Seexeba gadax-

disunarianobas, is SeiZleba Zalze cvalebadi iyos, dRidan dRemde. erT dReSi

sawarmo gadaxdisunarianidan SeiZleba gadaxdisuunaro gaxdes morig kredi­

torTan angariSsworebis drois dadgomisas, Tu mas fuli ar gaaCnia debi­

torebis mier xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli vadebis darRvevis gamo.

gadaxdisuunaroba SeiZleba iyos SemTxveviTi, droebiTi da xangrZlivi,

qronikuli. misi gamomwvevi mizezebia: finansuri resursebiT arasakmarisi

uzrunvelyofa, realizaciis gegmis Seusrulebloba, sabrunav saSualebaTa

araracionaluri struqtura, kontragentebisagan gadasaxdelTa aradrouli

miReba da sxva.

likviduroba da gadaxdisunarianoba SeiZleba Sefasdes rigi absoluturi

da SefardebiTi maCveneblebiT. ZiriTad absolutur maCvenebels warmoadgens

sakuTar sabrunav saSualebaTa odenoba.

likvidurobis analizi iTvaliswinebs likvidurobis klebis mixedviT da­

jgufebuli aqtivebis Sedarebas moklevadian valdebulebebTan, romlebic da­

jgufebulia maTi dafarvis vadebis zrdis principiT.

likvidurobis xarisxis mixedviT, e,i, fulad saSualebebad gardaqmnis sis­

wrafis mixedviT, sawarmos aqtivebi aseTi saxiT jgufdeba (24, 28, 29, 42, 61):

A1 _ maRallikviduri aqtivebi _ sawarmos fuladi saSualebebi da mokleva­

diani finansuri dabandebebi (fasiani qaRaldebi);

A2 _ swrafad realizebadi aqtivebi _ debitoruli davalianebani, romelTa

dafarvis vada saangariSgebo TariRidan 12 Tves ar aRemateba;

A3 _ nela realizebadi aqtivebi _ maragebi, daumTavrebeli warmoeba, gadax­

dili dRg, debitoruli davalianebebi, romelTa dafarvis vada saangariSgebo

periodidan 12 Tves aRemateba;

A4 _ Znelad realizebadi aqtivebi _ grZelvadiani aqtivebi: ZiriTadi saSu­

Page 54: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 54 -

alebebi, aramaterialuri aqtivebi, daumTavrebeli mSeneblobani.

sawarmos valdebulebebi dafarvis vadebidan gamomdinare jgufdeba aseTi

saxiT:

L1 _ saswrafo valdebulebebi _ kreditoruli davalianebebi da bankis

moklevadiani kreditebi, romelTa gadaxdis vada damdgaria;

L2 _ moklevadiani valdebulebebi _ es aris moklevadiani sesxebi da sxva

moklevadiani valdebulebebi;

L3 _ grZelvadiani valdebulebebi _ bankis grZelvadiani sesxebi, valdeb­

ulebebi finansuri ijaridan, grZelvadiani Tamasuqebi, gasanaRdebeli

obligaciebi;

L4 _ mudmivi pasivebi _ sakuTari kapitali, romelic mudmivad sawarmos gan­

kargulebaSia.

sawarmos balansis likvidurobis gansazRvra xdeba aqtivebsa da valdeb­

ulebebs Soris Tanafardobis dadgeniT.

likvidurobis analizis procesSi mizanSewonilia Semdegi maCveneblebis

gaangariSeba:

• funqcionirebadi samuSao kapitalis manevrirebis maCvenebeli;

• mimdinare likvidurobis (dafarvis) koeficienti;

• swrafi likvidurobisAkoeficienti;

• absoluturi likvidurobis koeficienti;

• sakuTari sabrunavi saxsrebis xvedriTi wili maragebis dafarvaSi;

• maragebis dafarvis koeficienti.

analizis procesSi mizanSewonilia sakuTari sabrunavi saxsrebis manevri­

rebis koeficientis gaangariSeba. zogierTi avtoris mosazrebiT am maCveneb­

els funqcionirebadi kapitalis manevrirebis koeficients uwodeben (66). es

ukanaskneli axasiaTebs sakuTari sabrunavi saxsrebis im nawils, romelic fu­

ladi saxsrebis saxiT arsebobs, anu absoluturad likviduria da ganisaz­

Rvreba fuladi saxsrebis SefardebiT sakuTari sabrunavi saxsrebis jamTan.

normalurad funqcionirebad sawarmoebSi es maCvenebeli 0­dan 1­mde meryeobs,

Tumca Teoriulad SesaZlebelia misi ufro maRali donis miRweva. sxva da­

narCen Tanabar pirobebSi am maCveneblis dinamikaSi zrda dadebiT tenden­

ciad ganixileba. am koeficientis saWiro orientirebul sidides sawarmo

Page 55: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 55 -

damoukideblad adgens Tavisufal fulad saxsrebze sawarmos yoveldRiuri

moTxovnilebebidan gamomdinare.

mimdinare likvidurobis (dafarvis) koeficienti _ aqtivebis likviduro­

bis zogadi Sefasebis saSualebas iZleva. igi gviCvenebs, ra raodenobis mim­

dinare aqtivebi modis mimdinare valdebulebebze da gamoiTvleba sabrunavi

(mimdinare) aqtivebis SefardebiT mimdinare (moklevadian) valdebulebebTan.

avtorTa umravlesobis mosazrebiT (28, 60, 63, 66, 84) „idealuri“ Tanafardo­

ba 2­is tolia, magram gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom sxvadasxva tipis

biznesisaTvis saWiroa sabrunavi saSualebebisa da moklevadiani valdebule­

bebis gansxvavebuli Tanafardoba. magaliTad, samrewvelo sawarmoebisaTvis

es Tanafardoba sakmaod maRalia, radgan maTTvis aucilebelia mza produq­

ciis, nedleulisa da naxevarfabrikatebis maragi. amave dros, Tu mwarmoeblebi

produqcias kreditiT yidian, izrdeba debitoruli davalianebis odenoba. rac

ufro maRalia sabrunavi aqtivebis Tanafardoba miT ufro likvidurad iTvle­

ba sawarmo. Tumca Tu es Tanafardoba Zalian maRalia, es safuZvels gvaZlevs

vifiqroT, rom kompaniis aqtivebi warmodgenilia upiratesad fuladi saSu­

alebebiT an sxva aqtivebiT da isini ar gamoiyeneba ise Sedegianad, rogorc es

SesaZlebelia.

am koeficientis gaangariSeba xdeba Semdegi formuliT:

mimdinare likvidurobis

koeficienti=

mimdinare aqtivebi

mimdinare valdebulebebi

swrafi likvidurobisAkoeficienti (Acid-test (quick) ratio _ mJava­testis koefi­

cientis saxeliT cnobili), anu kritikuli Sefasebis koeficienti warmadgens

likvidurobis ufro damajerebel Semowmebas. kompaniaTa umravlesobis saqon­

lo­materialuri maragebis momentalurad fulad qceva SeuZlebelia, amitom

umjobesia am konkretuli aqtivis gamoricxva likvidurobis maCveneblis gaan­

gariSebisas, e.i. fuladi saSualebebisa da debitoruli davalianebebis jami

Sefardebuli unda iqnes moklevadian valdebulebebTan. amrigad, koeficien­

tis mricxveli ar moicavs maragebs.

swrafi likvidurobis koeficientTan dakavSirebiT or SemTxvevasTan

gvaqvs saqme. pirveli, roca likviduri sabrunavi saSualebebi axdens mokleva­

diani valdebulebebis mTlian kompensacias, sawarmos SeiZleba warmoeqmnas

Page 56: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 56 -

garkveuli sirTuleebi likvidurobasTan dakavSirebiT. meore SemTxveva, roca

xdeba fuladi saSualebebis dadebiTi nakadebis mniSvnelovani generireba. es

ukanaskneli kompaniisaTvis safrTxes ar warmoadgens, imitom, rom kritiku­

li Sefasebis koeficienti erTze dabalia da likvidurobasTan dakavSirebiT

problemebs ar qmnis. aRsaniSnavia, rom kritikuli Sefasebis koeficientis

idealuri maCvenebeli erTis tolia. mimdinare da swrafi likvidurobis koe­

ficientebis gaangariSeba balansis Sesabamisi muxlebis monacemebidan xdeba.

radgan balansi sawarmos finansuri mdgomareobis garkveuli drois „momen­

talur suraTs“ warmoadgens, saWiroa mocemuli koeficientebis gulmodgine

interpretacia. balansis muxlebis monacemTa safuZvelze gansazRvrulma

maCveneblebma SeiZleba mTlad koreqtulad ver daaxasiaTos wlis manZilze

likvidurobis mdgomareoba.

aRniSnulis mizezs warmoadgens im faqtis gamoricxva, rom sawarmos saqmi­

anobas sezonuri xasiaTi aqvs, xolo balansis monacemebi mdgomareobas am cik­

lis konkretul momentSi asaxavs.

swrafi likvidurobis koeficientis gaangariSeba xdeba formuliT:

swrafi likvidurobiskoeficienti

=

fuladi saSualebebi da debitoruli davalianebebi

mimdinare valdebulebebi

absoluturi likvidurobis koeficienti miuTiTebs imaze, Tu moklevadi­

ani valdebulebebis ra nawili SeiZleba daifaros dauyonebliv. igi gaian­

gariSeba fuladi da masTan gaTanabrebuli saxsrebis SefardebiT moklevadian

valdebulebebTan. es koeficienti axasiaTebs mimdinare valdebulebebis wils,

romelic aqtivebis yvelaze ufro likviduri nawilis, fuladi saxsrebis xar­

jze unda daifaros, im garemoebebis gaTvaliswinebiT, rom Zalze mcirea imis

albaToba, rom yvela kreditori erTdroulad wauyenebs sawarmos moTxovnebs.

aRniSnulidan gamomdinare, Teoriulad gamarTlebulia aRniSnuli koefici­

entis optimaluri mniSvneloba 0.2­dan 0.3­mde. aRniSnuli koeficientis gaan­

gariSeba xdeba formuliT:

absoluturi likvidurobis

koeficienti = fuladi saxsrebi

mimdinare valdebulebebi

Page 57: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 57 -

sakuTari sabrunavi saxsrebis xvedriTi wili maragebis dafarvaSi _ axasi­

aTebs maragebis Rirebulebis im nawils, romelic ifareba sakuTari sabrunavi

saxsrebiT, misi qveda zRvari 50%­is toli unda iyos. am maCveneblis gasaan­

gariSeblad saWiroa Semdegi formulis gamoyeneba:

sakuTar sabrunav saSualebaTa

xvedriTi wili maragebis

dafarvaSi

=

sakuTari sabrunavi saSualebebi

maragebi

maragebis dafarvis koeficienti ganisazRvreba maragebis dafarvis „norm­

aluri“ wyaroebis TanafardobiT maragebis odenobasTan. aseT wyaroebad iT­

vleba logikurad maragebis dafarvis wyaroebad miCneuli wyaroebi. aseTia

sakuTari sabrunavi saSualebebi, bankis sesxebi sasaqonlo­materialuri fa­

seulobebisaTvis, kreditoruli davalianeba warmoqmnili saqonlis, nedleu­

lisa da masalebis mowodebis Sedegad. Tu maragebis dafarvis koeficienti

1­ze naklebia, maSin sawarmos mimdinare finansuri mdgomareoba aramdgradia.

am maCveneblis gamoyeneba analizSi saSualebas iZleva Semowmdes romeli wy­

aroebi da ra odenobiT gamoiyeneba maragebis dasafaravad. aRniSnuli koefi­

cientis gaangariSeba xdeba Semdegi formuliT:

maragebis dafarvis

koeficienti =

sakuTari sabrunavi saSualebebi +

bankis sesxebi sasaqonlo materialuri

faseulobebisaTvis + kreditoruli davalianeba

maragebi

analizis procesSi aucileblia sakuTar sabrunav saSualebaTa sididis

gaangariSeba, romelic mimdinare aqtivebis dafinansebis wyaros warmoadgens.

sakuTar sabrunav saSualebaTa sidide tolia mimdinare aqtivebis metobisa

mimdinare valdebulebebze.

specialur ekonomikur literaturaSi miTiTebulia, rom sawarmos balansi

iTvleba absoluturad likvidurad, Tu adgili aqvs Semdeg Tanafardobebs:

A1 ≥ L1,

A2 ≥ L2,

A3 ≥ L3,

A4 ≤ L4

Page 58: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 58 -

pirveli sami Tanafardobis pirobebSi, aucileblad sruldeba meoTxec,

amitom mniSvnelovania pirveli sami jgufis aqtivebis da valdebulebebis

jamebis Sefardeba. meoTxe Tanafardobas aqvs ̀ mabalansebeli~ xasiaTi da amave

dros gaaCnia Rrma ekonomikuri Sinaarsi. misi Sesruleba miuTiTebs finansuri

mdgradobis minimaluri pirobebis dacvaze, rac sawarmoSi sakuTar sabrunav

saSualebaTa arsebobaSi mdgomareobs. am Tanafardobebidan romelime maTganis

Seusruleblobisas sawarmos likviduroba ar aris absoluturi, amave dros

ama Tu im jgufis aqtivebis nakleboba kompensirdeba maTi zedmetobiT meore

jgufSi, Tumca kompensacia xdeba mxolod RirebulebiTi formiT, ramdenadac

realur sagadasaxado situaciaSi naklebad likviduri aqtivebi ver cvlian

ufro metad likvidurs.

maRallikviduri saSualebebisa da swrafad realizebadi aqtivebis sas­

wrafo valdebulebebTan da moklevadian valdebulebebTan TanafardobiT dg­

indeba mimdinare likviduroba, romelic miuTiTebs, sawarmos gadaxdisunari­

anobaze (an piriqiT) uaxloesi periodis ganmavlobaSi.

perspeqtiuli likviduroba warmoadgens momavalSi misaRebi aqtivebis da

gadasaxdelTa (romelTa nawili aqtivebis saxiT aris asaxuli balansSi) Tana­

fardobas grZelvadian valdebulebebTan, amitom miaxloebiT prognozs war­

moadgens.

likvidurobis zemoT ganxilul sxva maCvenebelTa analizisaTvis ganvixi­

loT saaqcio sazogadoeba ss `lomisi~­s sabalanso monacemebi 2006­2009 wleb­

Si. (ix. cxrili #9)

ss@`lomisi~­s likvidurobis maCvenebelTa analiziT irkveva, rom absolu-

turi likvidurobis maCvenebeli 2007­2009 wlebSi wina welTan SedarebiT gaum­

jobesebulia. gamonakliss warmoadgens 2008 wlis maCvenebeli, romelic wina

welTan SedarebiT gauaresda 0.287 ­iT. absoluturi likvidurobis koefici­

enti Teoriulad dasaSveb zRvarSi Tavsdeba 2006, 2007, 2008 wlebSi, meryeobs

0.2­dan 0.3­mde. 2008 wels misi gauareseba gamowveulia fuladi saxsrebis Sem­

cirebiT.

Page 59: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 59 -

cxrili №9

ss@`lomisi~-s likvidurobis maCveneblebi

(aTasi lari)

№ maCveneblebi 2006w. 2007w. 2008w. 2009w.

cvlileba wina

welTan SedarebiT

2007 2008 2009

1 fuladi saSualebebi 1,777 2,497 418 1,522 720 ­2,079 1,104

2swrafad realizebadi aqtivebi

_ debitoruli davalianebebi4,353 5,549 6,892 5,702 1,196 1,343 ­1,190

3nela realizebadi aqtivebi _

maragebi 5,294 7,013 8,794 7,255 1,719 1,781 ­1,539

4naklebad realizebadi aqtivebi

_ grZelvadiani aqtivebi16,781 27,932 34,316 38,950 11,151 6,384 4,634

5 saswrafo valdebulebebi 1,308 4,256 8,153 4,268 2,948 3,897 ­3,885

6sul moklevadiani

valdebulebebi7,852 7,898 14,039 6,233 46 6,141 ­7,806

7 grZelvadiani valdebulebebi 9,041 15,211 12,359 21,444 6,170 ­2,852 9,085

8 sakuTari kapitali 11,312 19,882 24,022 25,752 8,570 4,140 1,730

9sakuTari sabrunavi saSualebebi

(8­4)3,572 7,161 2,065 8,246 3,589 ­5,096 6,181

10absoluturi likvidurobis

koeficienti0.23 0.32 0.03 0.244 0.090 ­0.287 0.215

11mimdinare likvidurobis

koeficienti1.45 1.91 1.15 2.322 0.452 ­0.759 1.175

12saswrafo likvidurobis

koeficienti0.78 1.02 0.52 1.159 0.238 ­0.498 0.639

13perspeqtiuli likvidurobis

maCvenebeli1.07 0.83 1.27 0.604 ­0.242 0.444 ­0.665

14

funqcionirebadi kapitalis

(sakuTari sabrunavi saxsrebis)

manevrirebis maCvenebeli

0.50 0.35 0.20 0.185 ­0.149 ­0.146 ­0.017

15

sakuTari sabrunavi sa xsrebis

xvedriTi wili mragebis

dafarvaSi (%)

67.00 100.0 23.48 113.65 33 ­76.5 90.17

16 maragebis dafarvis koeficienti 2.16 2.15 1.83 1.99 ­0.01 ­0.32 0.16

monacemebis ufro detaluri ganxilva gviCvenebs, rom sawarmos Tavisi mim­

dinare valdebulebebis dasafaravad sakmarisi odenobis fuli da misi eqviva­

lentebi ar gaaCnia. 2006 wels absoluturi likvidurobis koeficienti Sead­

gens 0.23:1, rac imis maCvenebelia, rom sawarmo Tavis mimdinare valdebulebebis

23%­s faravs arsebuli fuladi saSualebebiT. 2007 wlis monacemebiT mdgo­

mareoba odnav gaumjobesda da Seadgina 0.32:1, momdevno wlebSi ki maCvenebeli

kidev ufro dabalia. unda aRiniSnos, rom Tavad absoluturi likvidurobis

Page 60: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 60 -

koeficienti jer kidev ar warmoadgens cudi an kargi gadaxdisunarianobis

maCvenebels. misi donis ganxilvisas aucilebelia gaTvaliswinebul iqnas mim­

dinare aqtivebis brunvadobis siswrafe da aseve moklevadiani valdebule­

bebis brunvis siswrafe.

swrafi likvidurobis koeficienti gaumjobesebis tendenciiT xasiaTdeba

2006, 2007, 2009 wlebSi, xolo 2008 wels mis gauaresebas aqvs adgili. aRniS­

nuli garemoebis mizezs aqac fulisa da misi eqvivalentebis Semcireba war­

moadgens. gansakuTrebiT kargi maCvenebliT xasiaTdeba 2007, 2009 wlebi, sadac

koeficienti 1­ze metia, danarCen wlebSi ki igi 1­s ver uaxlovdeba. 2007 wels

koeficienti optimalur niSnuls aRwevs da misi gaumjobeseba gamowveulia

fulis da misi ekvivalentebis zrdiT 0.72 (2.497­1.777) aTasi lariT da debitor­

uli davalianebebis da sxva moTxovnebis zrdiT 1.916 (8.046­6.13) aTasi lariT.

perspeqtiuli likvidurobis koeficienti saanalizo periodSi sul gaum­

jobesebiT xasiaTdeba. amave dros zrdis tendenciiT gamoirCeva 2008 weli da

aRniSnuli garemoebis mizezs mimdinare aqtivebis saerTo odenobaSi debitor­

uli davalianebebisa da maragebis xvedriTi wilis zrda warmoadgens.

ss@`lomisi~­s maCvenebelTa analiziT irkveva, rom, mimdinare likviduro­

bis koeficienti 2006 wlis monacemebiT 1.455:2­s Seadgens. e.i. arasaxarbieloa.

2007 wels mdgomareoba gaumjobesebulia da uaxlovdeba idealur maCvenebels

_ 1.90:2, aRniSnuli mdgomareoba ganapiroba iman, rom sawarmoSi 2007 wels wina

welTan SedarebiT gaizarda mimdinare aqtivebi, kerZod maragebi 1.719 (7.0135.294)

aTasi lariT, debitoruli davalianebani 0.593 aTasi lariT, (4.769­4.176). sawar­

mom 2007 wlis ganmavlobaSi gasca partniorebze sesxebi 0.604 aTasi lari da

fulisa da misi ekvivalentebis odenoba gaizarda 0.72 aTasi lariT (2.4971.777).

aqtivebis aseTi zrdis pirobebSi mimdinare valdebulebebis zrdam wlis ganma­

vlobaSi mxolod 0.046 aTasi lari Seadgina. 2008 wels aRniSnuli koeficienti

sagrZnoblad gauaresda mimdinare valdebulebebis, kerZod ki kreditoruli

davalianebebis zrdis Sedegad, xolo 2009 wels man idealur maCvenebelsac ki

gadaaWarba da 2.322 Seadgina.

funqcionirebadi kapitalis (sakuTari sabrunavi saxsrebis manevrirebis)

maCvenebeli Cvens mier SerCeul saanalizo procesSi Semcirebis tendenciiT

xasiaTdeba, Tumca Teoriulad dasaSveb zRvarSi Tavsdeba.

Page 61: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 61 -

sakuTari saxsrebis xvedriTi wili maragebis dafarvaSi saanalizo period­

Si kargi maCvenebliT xasiaTdeba. kerZod 50%­ze metia, garda 2008 wlis maCvene­

blisa, sadac man am zRvars ver miaRwia da mxolod 23.8% Seadgina. 2007 da 2009

wlebSi ki maragebi srulad daifara sakuTari sabrunavi saxsrebiT. amave dros

2009 wels sakuTari saxsrebi sWarbobs maragebis dasafaravad saWiro odeno­

bis maqsimums.

radganac sawarmo sakuTari sabrunavi saxsrebiT faravda maragebs aRniS­

nuli periodis ganmavlobaSi, aman gamoiwvia maragebis dafarvis koeficientis

maCveneblis gauareseba 2006­2009 wlebSi.

saerTod, unda aRiniSnos, likvidurobis maCvenebelTa arc Tu ise dabali

done, amave dros misi dinamikis analiziT gaumjobesebis tendencia SeimCneva.

ss „yazbegi“­s likvidurobis maCveneblebis (cxrili #10) analiziT dadg­

inda Semdegi:

absoluturi likvidurobis koeficienti umniSvnelod, magram gaizarda,

rac dadebiTi tendenciis maCvenebelia. am koeficientis mniSvneloba Zalian

dabalia. aRniSnuli garemoebis mizezs warmoadgens arasakmarisi odenobiT

fuladi saxsrebi mimdinare valdebulebebis dasafaravad. sawarmoSi 2006, 2007,

2008 w.w fuladi saSualebebis zrdas hqonda adgili, magram amas Tan axlda

valdebulebebis mkveTri zrda 2008 wels wina welTan SedarebiT, ris gamoc

sawarmos moklevadiani valdebulebebis Tavisi fuladi saxsrebiT mxolod

3.1% dafarvis SesaZlebloba gaaCnda. sxva arsebiTi daskvnebis gakeTeba am mo­

nacemebiT ver xerxdeba, manam sanam moklevadiani aqtivebis brunvis siswrafes

ar SeviswavliT. 2009­2010 wlebis absoluturi likviduroba gauaresebulia.

mimdinare likvidurobis koeficienti saanalizo periodSi zrdis tenden­

ciiT xasiaTdeba da 2008 wels igi idealur zRvars uaxlovdeba (1.7:2). es gan­

pirobebulia fulad saSualebebis 130 aTasi lariT da maragebis 5051aTasi

lariT zrdiT. aRniSnuls valdebulebebis mxolod 4.17%­iT zrda axlda Tan.

koeficienti idealur zRvars ufro miuaxlovdeboda, kreditoruli daval­

ianebebis 50%­ian zrdas rom ar hqonoda adgili. 2009 wels mimdinare likvi­

durobis koeficienti 2­jer da metad, xolo 2010 wels wina welTan SedarebiT

0,20 punqtiT Semcirda.

swrafi likvidurobis koeficienti 2007 wels gaumjobesda wina welTan

Page 62: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 62 -

SedarebiT, xolo 2008 wels gauaresebulia, Tumca 1­ze metia da ar SeiZleba

uaryofiT maCveneblad CaiTvalos. aRniSnuli maCveneblis aseT maRal dones ga­

napirobebs fuladi saSualebebis zrda. gauaresda maCvenebeli 2009 wels wina

welTan SedarebiT 0,32­iT, xolo 2010 wels ki 2009 welTan SedarebiT 0,22 punqtiT.

perspeqtiuli likvidurobis koeficienti 2008 wels gaumjobesda, ris

mizezsac sasqonlo materialuri faseulobebis zrda warmoadgens.

funqcionirebadi kapitalis manevrirebis maCvenebeli am sawarmoSi Zalian

dabalia. amave dros 2007 wlidan misi gauaresebis tendencia fiqsirdeba, fula­

di saSualebebis da saerTod sakuTari sabrunavi saSualebebis Semcirebis gamo.

sakuTari saxsrebis xvedriTi wili maragebis dafarvaSi maRali maCvene­

blebiT da gaumjobesebis tendenciiT xasiaTdeba 2007­ 2008 wlebSi.

sakuTari saxsrebis xvedriTi wili maragebis dafarvaSi maRali maCvene­

blebiT da gaumjobesebis tendenciiT xasiaTdeba. 2007­ 2008 wlebSi sawarmo

Tavisi sakuTari sabrunavi saxsrebiT srulad faravs maragebs, 2006 wels ki

es maCvenebeli 55%­s Seadgens, rac savsebiT normalur movlenad SeiZleba

CaiTvalos. 2009­2011 wlebSi ki, sakuTari sabrunavi saxsrebis naklebobis gamo

maragebis dafarvaSi sakuTari saxsrebi saerTod ar monawileobda.

maragebis dafarvis koeficienti gaumjobesebis tendenciiT xasiaTdeba,

rac maragebis dafarvis normaluri wyaroebis (bankis moklevadiani sesxebi

sasaqonlo materialuri faseulobebisaTvis, kreditoruli davalianebebi, sa­

kuTari sabrunavi saSualebebi) xvedriTi wilis zrdaze miuTiTebs. special­

ur ekonomikur literaturaSi balansis likvidurobis Sesaxeb SemoTavazeb­

uli meTodikiT Seswavlil iqna aqtivebisa da valdebulebebis Tanafardoba

ss@`lomisi~-s monacemebiT.

Page 63: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 63 -

cxr

ili

#10

ss „yazbe

gi~-s

likvidurobi

s maCveneb

leb

i

(aTas

i lar

i)

№maCvenebl

ebi

2006w.

2007w.

2008w.

2009w.

2010

w.

2011w.

cvl

il

eba w

ina w

el

Tan S

edarebiT

2007

2008

2009

2010

2011

1ful

adi s

aSual

ebebi

34

67

197

387

333

130

­194

84

­84

2swrafad r

eal

izebadi a

qtivebi_debitor­

ul

i d

aval

ianebebi

3,120

9,077

6,383

11,411

4,840

4,519

5,957

­2,694

5,028

­6,571

­321

3nel

a r

eal

izebadi a

qtivebi_maragebi

10,114

9,544

4,493

2,292

1,695

1,273

­570

­5,051

­2,201

­597

­422

4nakl

ebad r

eal

izebadi a

qtivebi _

grZel

­

vadiani a

qtivebi

6,843

7,102

6,433

5,941

4,743

3,081

258

­668

­493

­1,198

­1,662

5saswrafo v

al

debul

ebebi

4,215

6,142

4,343

8,815

2,196

1,776

1,927

­1,799

4,472

­6,618

­420

6sul

mokl

evadiani v

al

debul

ebebi

7,750

6,175

6,432

16,236

10,330

7,724

­1,575

258

9,804

­5,906

­4,382

7grZel

vadiani v

al

debul

ebebi

8sakuTari k

apital

i12

,361

12,553

4,599

3,411

1,034

1,15

119

2­7,955

­1,188

­2,377

117

9sakuTari s

abrunavi s

aSual

ebebi

5,518

12,513

4,640

­2,530

­3,709

­1,930

6,995

­7,873

­7,170

­1,179

1,779

10absol

uturi l

ikvidurobis k

oeficienti

(1/6)

0.004

0.011

0.031

0.000

0.008

0.0004

0.01

0.02

­0.03

0.01

­0.0080

11mimdinare l

ikvidurobis k

oeficienti

(1+2+3)/6

1.71

3.03

1.72

0.84

0.64

0.75

1.31

­1.3

­0.88

­0.20

0.11

12saswrafo l

ikvidurobis k

oeficienti

(1+2)/6

0.41

1.48

1.02

0.70

0.48

0.59

1.07

­0.46

­0.32

­0.23

0.11

13perspeqtiul

i l

ikvidurobis m

aCvenebel

1.28

0.99

­­

­1.28

­0.29

­0.99

14

funqcionirebadi k

apital

is(s

akuTari s

brunavi s

axsrebis)manevrirebis

maCvenebel

i

0.006

0.005

0.042

­0.0012

­0.02

­0.0015

­0.04

­0.04

­0.02

0.022

15sakuTari s

abrunavi s

axsrebis x

vedriTi

wil

i m

ragebis d

afarvaSi (%

) (9

/3)

54.55

131.11

103.28

­110

.40

­218

.84

­151.62

76.56

­27.84

­213

.68

­108.44

67.22

15maragebis d

afarvis k

oeficienti

0.32

1.95

2.46

2.5

2.7

4.26

1.63

0.51

0.04

0.2

1.56

Page 64: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 64 -

cxrili №11

ss@`lomisi~-s balansis likvidurobis maCveneblebi (aTasi lari)

Tanafardoba 2006w. 2007w. 2008w. 2009w.

A1 ≥ L1 1,777 > 1,308 2,497 < 4,256 418 < 8,153 1,522 < 4,268

A2 ≥ L2 4,353 < 7,852 5,549 < 7,898 6,892 < 14,039 5,702 < 6,233

A3 ≥ L3 7,793 < 9,041 7,013 < 15,211 8,794 < 12,359 7,255 < 21,444

A4 ≤ L4 16,781> 11,312 27,932> 19,882 34,316 > 24,022 38,950 > 25,752

rogorc ukve aRiniSna, sawarmos balansi iTvleba likvidurad yvela Tana­

fardobis Sesrulebis pirobebSi, ss@`lomisSi~ saanalizo wlebis ganmavloba­

Si arc erTi piroba ar Sesrulebula, aqedan gamomdinare am periodSi sawar­

mos balansi ar SeiZleba CaiTvalos absoluturad likvidurad.

igive meTodikiT Catarda balansis likvidurobis analizi ss `yazbegi~-s

monacemebiT, ris safuZvelzec dadginda Semdegi:

cxrili #12

ss@`yazbegi~-s balansis likvidurobis maCveneblebi (aTasi lari)

uto­

loba

wlebi

2006w. 2007w. 2008w. 2009w. 2010w. 2011w.

A1 ≥L1 34 < 44,215 67 < 142 197 < 4,343 3 < 2,562 87 < 1,903 3 > 1,776

A2≥L2 3,120 < 7,750 977 > 6,175 6,383 < 6,432 5,067 < 16,236 4,770 < 10,330 4,519 < 5,948

A3≥L3 10,114 > 0 9,544 > 7,061 4,493 < 6,468 8,635 > 0 1,695 > 0 1,273 > 0

A4≤L4 6,843 > 2,800 7,102 > 2,800 6,433 > 2,800 5,941 > 3,411 4,743 > 1,034 3,082 > 1,151

ss@`yazbegi“­s balansi ar aris likviduri, radgan arc aq sruldeba arc

erTi piroba.

aqtivebisa da valdebulebebis pirveli da meore jgufebis Sedareba saSu­

alebas iZleva Sefasdes sawarmos mimdinare likviduroba.

Page 65: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 65 -

mimdinare likviduroba

( A1 + A2) _ ( L1+ L2 )aqtivebisa da valdebulebebis mesame jgufebis Sedareba saSualebas iZleva

dadgindes sawarmos perspeqtiuli likviduroba

perspeqtiuli likviduroba

A3 _ L3 likvidurobis maCveneblebis ganxilvisas gasaTvaliswinebelia, rom maTi

sidide pirobiTia, ramdenadac aqtivebis likviduroba da valdebulebaTa xan­

grZlivoba buRaltruli balansiT mxolod miaxloebiT ganisazRvreba. magal­

iTad, maragebis likviduroba damokidebulia mis saxeebsa da xarisxze, brun­

vadobaze, deficituri an Znelad sarealizacio maragebis, an mza produqciis

xvedriT wilze. debitoruli davalianebebis likviduroba aseve damokidebu­

lia misi brunvadobis siswrafeze, vadagadacilebuli, an uimedo davaliane­

bebis xvedriT wilze. amitom likvidurobis Sefasebis sizustis radikal­

uri zrda miiRweva mimdinare buRaltruli aRricxvis analizuri monacemebis

safuZvelze.

garda amisa, mxedvelobaSia misaRebi is garemoeba, rom likvidurobis koefi­

cientebi iZlevian statikur warmodgenas valdebulebaTa dasafaravad gadax­

dis saSualebaTa odenobis Sesaxeb gansazRvruli TariRisaTvis. realurad

ki, normalur situaciaSi sabrunavi aqtivebi icvleba: gamoyenebuli maragebis

Sevseba xdeba, dafaruli debitoruli davalianebebi icvleba axlad warmoqm­

nili davalianebebiT.

likvidurobisa da finansuri mdgradobis maCveneblis mixedviT sawarmos

finansuri mdgomareobis aradamakmayofileblad miCnevisas, mizanSewonilia

gadaxdisunarianobis aRdgenis koeficientis 6 Tviani periodisaTvis Semdegi

formuliT gaangariSeba:

gadaxdisunarianobis aRdgenis koeficienti =

Klpb +1/2*( Klpb -Klpd)

Kln

Klpb _ mimdinare likvidurobis koeficientis faqtiuri mniSvneloba saan­

gariSo periodis bolosaTvis;

Page 66: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 66 -

Klpd _ aris mimdinare likvidurobis koeficientis faqtiuri mniSvneloba

saangariSo periodis dasawyisisaTvis;

Kln _ aris mimdinare likvidurobis koeficientis normatiuli mniSvnelo­

ba(=2)

dadgenilia, rom periodi, romlis ganmavlobaSic sawarmom Tavisi gadax­

disunarianoba unda aRadginos, eqvs Tves Seadgens, es miRebuli normaa, miuxe­

davad imisa, romel dargs miekuTvneba sawarmo.

amrigad, es koeficienti gaiangariSeba aseTi formuliT:

K gadaxdisunarianobis აღდგenis

=Klpb +1/2*( Klpb -Klpd)

2

roca gadaxdisunarianobis aRdgenis koeficienti K > 1-ze, maSin sawarmo

gadaxdisunariania uaxloesi 6 Tvis manZilze, xolo roca K < 1-ze, maSin

sawarmos am periodSi gadaxdisunarianobis aRdgenis unari ar gaaCnia.

analiziT irkveva, rom ss „lomisi~­s monacemebiT gadaxdisunarianobis

aRdgenis koeficienti 2007 welTan SedarebiT 2008 wels gauaresda, 2009 wels

ki gaumjobesebulia.

rac Seexeba ss `yazbegs~, 2007­2008 wlebSi am TvalsazrisiT kargi maCvene­

blebiT xasiaTdeboda, xolo 2009­2011 wlebSi mas ar SeeZlo gadaxdisunari­

anobis aRdgena uaxloesi 6 Tvis manZilze. aRniSnuli garemoeba pirvel rigSi

fuladi saxsrebis ukmarisobiTaa gamowveuli. am periodSi realizaciis mocu­

loba mkveTrad Semcirda. wina welTan SedarebiT 2010 wels 9.6­jer Semcirda.

miuxedavad imisa, rom fuladi saSualebebi 2010 wels wina welTan SedarebiT

mniSvnelovnad gaizarda, debitoruli davalianebebis 2.3­jer da maragebis 1.4­

jer Semcirebis pirobebSi valdebulebebis mxolod 1.6­jer Semcireba moxerx­

da maTi didi odenobis gamo. 2011 wels ss `yazbegis~ fuladi saSualebebi wina

welTan SedarebiT 29­jer Semcirda. es gamoiwvia realizaciis miculobis 10.9­

jer Semcirebam da debitorebis mier davalianebaTa dafarvis dabalma donem

(wina welTan SedarebiT Semcirda 1.07­jer, maragebis 1.3­jer Semcirebis piro­

bebSi ). am garemoebas Tan axlda valdebulebebis zrda wina welTan SedarebiT

1 .7­ jer.

Page 67: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 67 -

cxr

ili

@#13

ss „lomisi

“-s

da ss

„yazbe

gi“-s

gadax

dis

unariano

bis

aRdge

nis

koef

icient

ebi

saanal

­

izo

sawar­

moebi

K mimdinare l

ikvidurobis k

oeficienti

gadaxdisunarianobis a

Rdge­

nis k

oeficienti

2007w.

2008w.

2009w.

2010

w.

2011w.

2007

2008

2009

2010

2011

dasaw­

yisSi

bol

os

dasawy­

isSi

bol

os

da­

sawy­

isSi

bo­

los

dasawy­

isSi

bol

os

dasawy­

isSi

bol

os

lomisi

1.454

1.906

1.906

1.14

71.14

72.322

0.84

0.76

0.87

yazbegi

1.710

3.020

3.020

1.720

1.720

0.840

0.840

0.640

0.640

0.750

1.18

31.19

0.64

0.37

0.16

Page 68: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 68 -

gadaxdisunarianobis aRdgenisaTvis upirveles yovlisa aucilebelia re­

alizaciis zrdis tempis uzrunvelyofa, debitoruli davalianebebis amoRebis

vadis Semcireba, rac fuladi saSualebebis zrdis sawindaria. am fuladi sa­

Sualebebis valdebulebaTa dasafaravad mimarTva ki gadaxdisunarianobis aR­

dgenas uzrunvelyofs.

2.3. finansuri mdgradobis

maCveneblebis analizi

sawarmos finansuri mdgradoba misi finansuri resursebis iseTi mdgo­

mareoba, gamoyeneba da ganawilebaa, romelic uzrunvelyofs sawarmos ganvi­

Tarebas mogebisa da kapitalis zrdis safuZvelze, gadaxdisunarianobis da

kreditunarianobis SenarCunebis pirobebSi.

sawarmos finansur mdgradobaze mravali faqtori axdens gavlenas, romelTa

dajgufeba SesaZlebelia Sida da gare faqtorebad.

Sida faqtorebs SeiZleba miekuTvnos aqtivebis mdgomareoba da maTi brun­

vadoba, finansuri resursebis Semadgenloba da Tanafardoba. gare resursebs

ki _ saxelmwifo da sagadasaxado da sakredito politika, finansuri bazris,

sadazRvevo saqmis da sagareo ekonomikur urTierTobaTa ganviTarebis xarisxi,

valutis kursis cvlileba da saerTo ekonomikuri stabiluroba.

sawarmos maragebisa da danaxarjebis sakuTari da nasesxebi wyaroebiT

uzrunvelyofis TvalsazrisiT ganasxvaveben finansuri mdgradobis Semdeg

(2, 45, 64, 83) tipebs:

• absoluturad mdgradi finansuri mdgomareoba (romelic Zalze iSviaTia);

• normalurad mdgradi finansuri mdgomareoba;

• aramdgradi finansuri mdgomareoba;

• krizisuli (kritikuli) finansuri mdgomareoba.

absoluturad mdgradi finansuri mdgomareobis dros sakuTari sabrunavi

saxsrebiT mTlianad aris uzrunvelyofili maragebi da danaxarjebi, rac ase­

Ti TanafardobiT gamoixateba:

materialuri maragebi < sakuTar sabrunav saxsrebze

aRniSnuli Tanafardoba iSviaTad SeiZleba arsebobdes da arc SeiZleba

idealur maCveneblad CaiTvalos, radganac imaze miuTiTebs, rom sawarmos

Page 69: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 69 -

menejments ar aqvs unari, ar surs an ar SeuZlia gamoiyenos gare saxsrebi

ZiriTadi saqmianobisaTvis. specialistTa umravlesobis azriT, normalurad

funqcionirebad sawarmoSi sakuTari sabrunavi saxsrebis wili materialur

faseulobebSi minimum 50% unda iyos.

normalurad mdgradi finansuri mdgomareobis dros maragebisa da dan­

axarjebis uzrunvelyofa xdeba sakuTari sabrunavi saxsrebiTa da nasesxebi

wyaroebiT, rac aseTi damokidebulebiT SeiZleba gamoisaxos:

sakuTari sabrunavi saxsrebi < materialuri maragebi < maragebis

formirebis „normaluri wyaroebi“

am SemTxvevaSi sakuTar da mozidul saxsrebs Soris optimaluri Tanafar­

doba arsebobs. maragebis formirebis normaluri wyaroebis qveS igulisxmeba

sakuTari sabrunavi saxsrebis, moklevadiani sesxebis, kreditoruli daval­

ianebebisa da miRebuli avansebis erToblioba.

aramdgradi finansuri mdgomareobis dros maragebis da danaxarjebis da­

farva xdeba ara mxolod dafarvis „normaluri“ wyaroebis, aramed sakuTari

sabrunavi saSualebebis, moklevadiani da grZelvadiani nasesxebi wyaroebis,

e.i. yvela wyaros xarjze. am dros sawarmo iZulebulia yvela saxis sesxi ai­

Ros maragebis SesaZenad. aRniSnuli mdgomareoba Semdegi saxiT gamoisaxeba:

materialuri maragebi > maragebis dafinansebis „normaluri wyaroebi“

krizisuli (kritikuli) finansuri mdgomareobis dros sawarmos maragebi

ar aris uzrunvelyofili maTi formirebis wyaroebiT. sawarmo gakotrebis

zRvarze imyofeba. am dros sawarmos gaaCnia vadaze gadauxdeli kreditoruli

davalianebebi da sesxebi, aseve vadagadacilebuli debitoruli davaliane­

bebi. krizisuli finansuri mdgomareobis dros sawarmo mTlianad damokide­

bulia dafinansebis mozidul wyaroebze. aseTi situaciis qronikuli ganmeo­

rebis SemTxvevaSi sawarmo gakotrebulad unda gamocxaddes.

sawarmos finansuri mdgradobis (stabilurobis) gaumjobeseba miiRweva:

• mimdinare aqtivebSi dabandebuli kapitalis brunvadobis daCqarebiT;

• maragebisa da danaxarjebis optimaluri donis uzrunvelyofiT;

• sakuTari sabrunavi saxsrebis SevsebiT Sida da gare wyaroebis xarjze.

Page 70: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 70 -

cxrili №14

ss `lomisi“-s finansuri mdgradobis absoluturi maCveneblebi

(aTasi lari)

№ maCveneblebi 2006w. 2007w. 2008w. 2009w.cvlileba

2007 2008 2009

1

ZiriTadi saSualebebi

(brunvisgareSe aqtivebi)

da aramaterialuri

aqtivebi

16,781 27,932 34,316 38,95 11,151 6,384 4,634

2

mimdinare aqtivebi anu

sabrunavi saSualebebi 11,424 15,059 16,104 14,479 3,635 1,045 ­1,625

m,S

a) maragebi 5,294 7,013 8,794 7,255 1,719 1,781 1,539

b) fuladi saSualebebi,

debitoruli davaliane­

bebi da sxva moklevadi­

ani aqtivebi

6,230 8,046 7,31 7,224 1,816 ­0,736 ­0,086

3 sakuTari kapitali 11,312 19,882 24,022 25,752 8,57 4,14 1,73

4grZelvadiani sesxebi da

valdebulebebi9,041 15,211 12,359 21,444 6,17 ­2,852 9,085

5 moklevadiani sesxebi 6,544 3,642 4,626 1,965 ­2,902 0,984 ­2,661

6

danarCeni

moklevadiani valdeb­

ulebebi (kreditoruli

davalianeba, miRebuli

avansebi)

1,308 4,256 9,413 4,268 2,948 5,157 ­5,145

7sakuTari sabrunavi

saSualebebi (3+4­1) an 3,572 7,161 2,065 8,246 3,589 ­5,096 6,181

8

maragebis formirebis

normaluri wyaroebis

saerTo sidide (7+5+6)11,424 15,059 16,104 14,479 3,635 1,045 1,625

9

sakuTar sabrunav

saSualebaTa siWarbe/

nakleboba (7­2a)

­1,722 0,148 ­6,729 0,991 1,87 ­6,877 7,72

10

maragebis formirebis

normaluri wyaroebis

siWarbe/nakleboba (8­2a)

6,130 8,046 7,310 7,224 1,916 ­0,736 ­0,086

zemoaRniSnuli meTodikis mixedviT ss `lomisi~­s finansuri mdgradobis

SefasebiT dadginda Semdegi:

2006 wels sruldeba utoloba:

sakuTari sabrunavi saxsrebi < materialur maragebze < maragebis

formirebis normalur wyaroebze, anu 3,572 < 5,294 < 11,424

Page 71: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 71 -

am meTodikiT sawarmo normaluri mdgradobis mqoned iTvleba.

2007 wels sruldeba utoloba:

materialuri maragebi < sakuTar sabrunav saxsrebze, anu 7,013 < 7,161.

am monacemebiT sawarmo absoluturad mdgradia.

2008 wels sruldeba utoloba 2,065 < 8,794 < 16,104

amrigad, sawarmo normaluri mdgradobis mqonea.

2009 wels sruldeba utoloba 7,255 < 8,246, anu absoluturad mdgradia.

2006 wels ss `lomisi“­s maragebisa da danaxarjebis dafinanseba sakuTari

sabrunavi da nasesxebi saxsrebiT xdeboda. finansuri angariSgebis monacemebis

analiziT igive mdgomareoba fiqsirdeba 2008 wels.

2007 wlis da 2009 wlis monacemTa analiziT irkveva, rom maragebis da dan­

axarjebis uzrunvelsayofad mas sakmarisi sakuTari sabrunavi saxrebi gaaCnda,

xolo sawarmos mier am mizniT aRebuli sesxebis gamoyeneba ZiriTad saqmiano­

baSi ar momxdara, rac aramarTebulia.

ss `yazbegi“­s finansuri mdgradobis maCveneblebis analiziT irkveva, rom:

2006 wels sruldeba utoloba 5518 < 10113 < 13267 (sakuTari sabrunavi saxs­

rebi < materialur maragebze<maragebis formirebis normalur wyaroebze), anu

normalurad mdgradia;

2007 wels sruldeba utoloba 9544 < 12513 (materialuri maragebi < sa­

kuTar sabrunav saxsrebze), anu absoluturad mdgradia;

2008 wels sruldeba utoloba 4493< 4640 (materialuri maragebi< sakuTar

sabrunav saxsrebze), anu absoluturad mdgradia;

2009 wels sruldeba utoloba (-2530) < 2292 < 5736 (sakuTari sabrunavi sax­

srebi < materialuri maragebi < maragebis formirebis „normaluri wyaroebi“),

anu normalurad mdgradia;

2010 wels sruldeba utoloba -3709 <1695 < 4576 (sakuTari sabrunavi saxs­

rebi < materialuri maragebi < maragebis formirebis „normaluri wyaroebi“),

anu normalurad mdgradia.

aseTi analizi absoluturi maCveneblebis mixedviT tardeba, SefardebiTi

maCveneblebis gamoyenebiT miRebuli Sedegebi ufro zusti iqneba.

2011 wels sruldeba utoloba -1930 <1273 < 5424 (sakuTari sabrunavi saxs­

rebi < materialuri maragebi < maragebis formirebis „normaluri wyaroebi“),

anu normalurad mdgradia.

Page 72: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 72 -

cxr

ili

#15

ss `yazbe

gi~-s

fin

ansu

ri

mdgr

adobi

s ab

soluturi

maCveneb

leb

i

(aT

asi

lar

i)

№maCvenebl

ebi

2006w.

2006w.

2008w.

2009w.

2010

w.

2011w.

cvl

il

eba w

ina w

el

Tan S

edarebiT

2007

2008

2009

2010

2011

1

ZiriTadi s

aSual

ebebi (brunvisga­

reSe a

qtivebi) da a

ramaterial

uri

aqtivebi

6,843

7,102

6,433

5,941

4,743

3,081

258

­668

­493

­1,198

­1,662

2

mimdinare a

qtivebi a

nu s

abrunavi

saSual

ebebi

13,267

18,688

11,072

13,706

6,621

5,795

5,420

­7,615

2,633

­7,084

­827

m.S

a) maragebi

10,113

9,544

4,493

2,292

1,695

1,273

­569

­5,051

­2,201

­597

­422

b) ful

adi s

aSual

ebebi, d

ebitoru­

li d

aval

ianebebi d

a s

xva m

okl

eva­

diani a

qtivebi

3,154

9,144

6,580

11,414

4,927

4,522

5,990

­2,564

4,835

­6,487

­405

3sakuTari k

apital

i12

,361

12,553

4,599

3,411

1,034

1,15

119

2­7,955

­1,188

­2,377

117

4grZel

vadiani s

esxebi d

a v

al

deb­

ul

ebebi

­7,061

6,468

­­

­7,061

­593

­6,468

­­

5mokl

evadiani s

esxebi

3,534

33

280

5,689

6,368

5,948

­3,501

247

5,409

679

­420

6

danarCeni m

okl

evadiani v

al

deb­

ul

ebebi (kreditorul

i d

aval

iane­

ba d

a m

iRebul

i a

vansebi)

4,216

6,142

6,158

2,577

1,918

1,406

1,926

16­3,581

­659

­512

7sakuTar s

abrunav s

aSual

ebaTa

odenoba (3+4

­1)

5,518

12,513

4,640

­2,530

­3,709

­1,930

6,995

­7,873

­7,170

­1,179

1,779

8maragebis f

ormirebis n

ormal

uri­

wyaroebis s

idide(7

+5+6)

13,267

18,688

11,078

5,736

4,576

5,424

5,420

­7,609

­5,343

­1,159

848

9sakuTar s

abrunav s

aSual

ebaTa s

Warbe/nakl

eboba (7­2a)

­4,595

2,969

147

­4,822

­5,404

3,203

7,565

­2,822

­4,969

­582

8,606

10maragebis f

ormirebis Z

iriTadi w

aroebis s

iWarbe/nakl

eboba (8­2a)

3,154

9,144

6,586

3,444

2,882

4,151

5,990

­2,558

­3,142

­562

1,269

Page 73: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 73 -

sawarmos finansuri mdgradobis detaluri analizi unda Catardes finans­

uri koeficientebis gamoyenebiT, romlebic saTanado interpretaciebis ga­

keTebis saSualebas iZleva. Cveni azriT mizanSewonilia Semdegi koeficien­

tebis gamoyeneba:

• sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti;

• nasesxebi saxsrebis koncentraciis koeficienti;

• finansuri damoukideblobis koeficienti;

• finansuri damokidebulebis koeficienti;

• saxsrebis manevrirebis koeficienti;

• sakuTari da nasesxebi saxsrebis Tanafardobis koeficienti;

• saxsrebis mobilurobis koeficienti;

• sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti;

• grZelvadian dabandebaTa struqturis koeficienti;

• Ffinansuri leverijis koeficienti.

sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti axasiaTebs sawarmos me­

sakuTreTa wils mis saqmianobaSi avansirebuli saSualebebis saerTo odeno­

baSi. sasurvelia misi mniSvneloba 0.5­s aRematebodes, rac ufro maRalia am

koeficientis mniSvneloba finansurad miT ufro mdgradia sawarmo. saerTod,

miRebulia, rom sakuTari kapitalis wili aRematebodes moziduli kapitalis

wils, radgan am SemTxvevaSi ufro didia imis albaToba, rom valebi sakuTari

saxsrebiT daifareba. aRniSnuli maCvenebeli sawarmos grZelvadiani gadax­

disunarianobis maCvenebelia.

sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti

=

sakuTari kapitali

mTliani aqtivebi

finansuri mdgomareobis mdgradobis dasaxasiaTeblad specialur liter­

aturaSi SemoTavazebulia finansuri damoukideblobis koeficienti, romlis

gaangariSeba xdeba sakuTari kapitalis SefardebiT dafinansebis wyaroebis

mTlian jamTan. igi gviCvenebs sakuTari saxsrebis xvedriT wils dafinansebis

wyaroebis saerTo odenobaSi. am koeficientis mniSvneloba sakuTari kapitalis

koncentraciis koeficientis tolia, vinaidan gaangariSebaSi erTi da igive si­

dideebi monawileobs.

Page 74: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 74 -

finansuri damoukideblobis

koeficienti=

sakuTari kapitali

dafinansebis wyaroebis mTliani jami

sakuTari kapitalis koncentraciis koeficientTan erTad mizanSewonilia

nasesxebi saxsrebis koncentraciis koeficientis gamoyeneba, romelic gaian­

gariSeba Semdegi formuliT:

nasesxebi saxsrebis koncen-

traciis koeficienti=

nasesxebi wyaroebi

mTliani aqtivebi

finansuri damokidebulebis koeficienti sakuTari kapitalis koncentra­

ciis koeficientis Sebrunebuli sididea da gviCvenebs ramdenjer aRemateba

aqtivebi sakuTar kapitals. maCveneblis zrda nasesxebi saxsrebis zrdaze

miuTiTebs, rac sawarmos finansur stabilurobas safrTxis winaSe ayenebs. Tu

am koeficientis mniSvneloba erTamde daeca, es niSnavs rom qonebas srulad

afinanseben mesakuTreebi, misi gaangariSeba xdeba formuliT:

finansuri damokidebulebis

koeficienti=

mTliani aqtivebi

sakuTari kapitali

saxsrebis manevrirebis koeficienti Tavisi ekonomikuri SinaarsiT sawar­

mos aqtivebis likvidur saxsrebad gardaqmnis realuri SesaZleblobis maxa­

siaTebelia da igi gaiangariSeba, rogorc mimdinare aqtivebsa da moklevadian

davalianebebs Soris sxvaobis Tanafardoba sabrunavi aqtivebis jamTan. misi

optimaluri mniSvneloba 0.2 ­is toli an meti unda iyos.

saxsreebis manevrirebis

koeficienti =

mimdinare aqtivebi-moklevadiani

valdebulebebi

sabrunavi aqtivebis jami

sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti axasiaTebs mimdinare saqmi­

anobis dafinansebisaTvis gamoyenebuli sakuTari sabrunavi kapitalis wils,

anu sakuTari kapitalis im wils, romelic dabandebulia sabrunav saSuale­

Page 75: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 75 -

bebSi, Tavad am koeficientis normaluri sidide dargis Taviseburebebzea

damokidebuli da ganisazRvreba sakuTari sabrunavi saxsrebis SefardebiT sa­

kuTar kapitalTan. misi saSualo normatiuli maCvenebeli metia an toli 0.5­is.

sakuTari kapitalis manevrirebis

koeficienti

= sakuTari sabrunavi saxsrebi

sakuTari kapitali

saxsrebis mobilurobis koeficienti aqtivebis likvidur saxsrebad

gardaqmnis potenciuri SesaZleblobis maxasiaTebelia da sabrunavi da brun­

vis gareSe aqtivebis TanafardobiT gaiangariSeba. Tu aRniSnuli maCveneblis

mniSvneloba 0,5 s tolia an metia, maSin balansis aqtiuri nawilis struqtura

darRveuli ar aris da aqedan gamomdinare, sawarmos finansur mdgomareobas

gauaresebis saSiSroeba ar emuqreba.

saxsrebis mobilurobis

koeficienti =

sabrunavi aqtivebi

grZelvadiani aqtivebi

grZelvadian dabandebaTa struqturis koeficienti miuTiTebs grZelvadi­

ani aqtivebis ra nawilia dafinansebuli gare investorebis mier da rac ufro

maRalia es maCvenebeli, miT ufro damokidebulia sawarmo gare investorze.

grZelvadian dabandebaTa

struqturis koeficienti = grZelvadiani valdebulebebi

grZelvadiani aqtivebi

sakuTari da nasesxebi saxsrebis Tanafardobis koeficienti zogadad axa­

siaTebs sawarmos mdgradobas. rac ufro metia sakuTari saxsrebis wili kapi­

talSi, miT ufro dabalia kompaniis finansuri riskebi. am maCveneblis zrda

dadebiT movlenad iTvleba. koeficientis minimaluri zRvari erTis tolia.

winaaRmdeg SemTxvevaSi sawarmos finansuri mdgomareoba arasaimedo xdeba.

misi gaangariSeba xdeba Semdegi formuliT:

sakuTari da nasesxebi

saxsrebis Tanafardobis

koeficienti

=

sakuTari kapitali

nasesxebi kapitali

Page 76: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 76 -

sawarmos mTliani kapitalis struqturas axasiaTebs nasesxebi saxsrebis

grZelvadiani mozidvis koeficienti, romelic specialur ekonomikur liter­

aturaSi finansuri leverijis saxeliT aris cnobili da gaiangariSeba Sem­

degi formuliT:

finansuri leveriji =

grZelvadiani valdebulebebi

sakuTari kapitali+ grZelvadiani

valdebulebebi

finansuri leverijis koeficienti ikvlevs kompaniis sesxebsa da sakuTar

kapitals Soris kavSirs. igi gansazRvravs grZelvadiani valdebulebebis wils

gamoyenebuli kapitalis TanxaSi da misi zrda dinamikaSi uaryofiTi maCvenebe­

lia. gamoiyeneba finansuri leverijis ramdenime koeficienti, kerZod,

finansuri leverijis

koeficienti

(kapitalis leveriji)

= sesxebi + privilegiuri kapitali

mTliani aqtivebi -- moklevadiani

valdebulebebi

an

finansuri leverijis

koeficienti

(Semosavlis, anu procentebis

leveriji)

=savalo procentebi

mogeba procentebisa da ga-

dasaxadebis gamoklebamde

an

finansuri leverijis

koeficienti =mTliani aqtivebi

sakuTari kapitali

leverijis yvela koeficienti zomavs erTsa da imave sidides, magram Ses­

adarisoba maSin aris uzrunvelyofili, rodesac kompaniis mier sxvadasxva

saangariSgebo periodSi an sxva kompaniasTan Sedarebisas erTi da igive koefi­

cientebi gamoiyeneba.

kapitalis leverijis gaangariSeba xdeba kompaniis balansSi naCvenebi

struqturis Sesabamisad.

Page 77: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 77 -

finansuri leverijis pirveli maCveneblis minimaluri zRvari erTis to­

lia. rac ufro metia nasesxebi wyaroebis xvedriTi wili, miT meti iqneba am

sesxebze gadasaxdeli procentebis odenoba, Sesabamisad uaresdeba sawarmos

saqmianobis finansuri Sedegi.

aRsaniSnavia, rom sabazro Rirebuleba gacilebiT realurad asaxavs aq­

cionerTa an sesxis mflobelTa investiciebis Rirebulebas, vidre istoriuli

Rirebuleba. sabazro Rirebuleba warmoadgens miuRebel Semosavlebs, rom­

lebic investoris mier aqciebis gayidvis SemTxvevaSi Semovidoda. igi aseve

warmoadgens Tanxas, romlis gadaxdac mouwevda kompanias, Tu mas kapitalis

dafarva endomeboda. amitom Tu investorebi sesxisa da sakuTari kapitalis Se­

fasebas sabazro RirebulebiT axdenen, mizanSewonilia leverijis gaangariSe­

ba sabazro Rirebulebis safuZvelze.

umravles SemTxvevaSi leverijis gaangariSeba xdeba sabalanso Rirebule­

biT, radgan sabazro RirebulebiT yovelTvis ver xerxdeba dafinansebis yvela

wyaros Sefaseba, sabalanso Rirebuleba ki yovelTvis cnobilia.

Semosavlebis (anu procentebis) leverijis gaangariSebisas privilegiuri

aqciebi ganixileba sesxis saxiT da Sesabamisad am aqciebze dividendebi ganix­

ileba, rogorc sesxis procenti.

finansuri leverijis donis Sefasebisas unda gaviTvaliswinoT mogebisa

da fuladi nakadis zrdis tempebi. zomierad mzardi mogebisa da fuladi na­

kadebis mqone kompaniam ufro mSvidad unda aiRos didi vali, vidre aramyari

da qaosuri fuladi saxsrebis mqone kompaniam, ris gamoc defoltis Sedegi

kompaniisaTvis Zalian seriozulia.

finansuri leverijis garda gamoiyeneba operaciuli leverijis koefici­

enti, romelic iangariSeba Semdegnairad:

operaciuli leveriji = EBIT-is% cvlileba

gayidvebidan amonagebis % cvlileba

sadac, EBIT _ mogeba procentebamde da gadasaxadebamde. alternatiuli

meTodiT ki operaciuli leveriji SeiZleba gaviangariSoT mudmivi danaxar­

jebis SefardebiT cvlad danaxarjebTan

Page 78: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 78 -

an, operaciuli leveriji = mudmivi danaxarjebi

cvladi danaxarjebi

maRali operaciuli leverijis mqone kompanias eqneba maRali cvalebadoba

EBIT­Si, gayidvebis cvlilebis donesTan SedarebiT.

maRali finansuri leverijis mqone kompanias eqneba aqcionerTa ukugebis

maRali cvalebadoba EBIT-s cvalebadobis donesTan SedarebiT.

amrigad, Tu kompaniis gayidvebi icvleba, aqcionerTa ukugebis saukeTeso

cvlileba ganisazRvreba operaciuli leverijis donis mixedviT. arsebobs

garkveuli balansi operaciul da finansur berketebs Soris.

finansuri mdgradobis SefardebiT maCvenebels warmoadgens sakuTari saxs­

rebiT uzrunvelyofis koeficienti, romelic ganisazRvreba formuliT:

sakuTari saxsrebiT

uzrunvelyofis

koeficienti =

sakuTari sabrunavi saxsrebi

sabrunavi saxsrebi

es maCvenebeli axasiaTebs sawarmos finansuri mdgradobisaTvis aucile­

beli sakuTari sabrunavi saxsrebiT uzrunvelyofis xarisxs. rekomendebulia

misi mniSvneloba 0.1­dan 0.5­mde.

finansuri koeficientebi gaanalizebulia ori kompaniis, ss `lomisi~­s da

ss `yazbegi~­s 2006­2009 wlebis monacemebiT. (i.x cxrili #16 da cxrili #17).

ss `lomisi“­s monacemTa SeswavliT dgindeba, rom:

sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti gaumjobesebiT xasiaTdeba

da 2006 wlis 0.401­dan 2009 wels 0.481­s aRwevs, Tumca es jer kidev ar aris sa­

surveli done, vinaidan sakuTar saxsrebs nasesxebi saxsrebi aRemateba.

nasesxebi saxsrebis koncentraciis koeficienti 0.5­s aRemateba, rac arasa­

survelia, magram amave dros Semcirebis tendenciiT xasiaTdeba 2006­2009 wleb­

Si, rac sakuTari saxsrebis xvedriTi wilis zrdaze miuTiTebs.

saxsrebis manevrirebis koeficienti idealur maCvenebelze (0.2) maRalia

da gaumjobesebis tendenciiT xasiaTdeba. gamonakliss warmoadgens 2008 weli,

roca es maCvenebeli mxolod 0.128­s aRwevs, rac am periodSi mimdinare valde­

bulebebis, kerZod kreditoruli davalianebebis zrdam gamoiwvia.

Page 79: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 79 -

cxrili #16

ss `lomisi~-s finansuri koeficientebi

(aTasi lari)

№ maCveneblebi 2006w. 2007w. 2008w. 2009w.

cvlileba wina

welTan SedarebiT

2007 2008 2009

1 aqtivebi 28,205 42,991 50,420 53,429 14,786 7,429 3,009

2 grZelvadiani aqtivebi 16,781 27,932 34,316 38,950 11,151 6,384 4,634

3 mimdinare aqtivebi 11,424 15,059 16,104 14,479 3,635 1,045 ­1,625

4 sakuTari kapitali 11,312 19,882 24,022 25,752 8,570 4,140 1,730

5 grZelvadiani valdebulebebi 9,041 15,211 12,359 21,444 6,170 ­2,852 9,085

6 mimdinare valdebulebebi 7,852 7,898 14,039 6,233 46 6,141 ­7,806

7 sakuTari sabrunavi saxsrebi 3,572 7,161 2,065 8,246 3,589 ­5,096 6,181

8sakuTari kapitalis

koncentraciis koeficienti (4:1)0.401 0.462 0.476 0.481 0.061 0.014 0.005

9nasesxebi saxsrebis

koncentraciis koeficienti (5+6:1)0.598 0.537 0.524 0.518 ­0.061 ­0.013 ­0.006

10saxsrebis mobilurobis

koeficienti (3:2)0.68 0.539 0.469 0.372 ­0.141 ­0.07 ­0.097

11

sakuTari da nasesxebi

saxsrebis Tanafardobis

koeficienti (4:/5+6/)

0.667 0.86 0.909 0.93 0.193 0.049 0.021

12finansuri leverijis

koeficienti (5/5+4)0.444 0.433 0.339 0.454 ­0.011 ­0.094 0.115

13sakuTari saxsrebiT

uzrunvelyofis koeficienti (7/3)0.312 0.475 0.128 0.569 0.163 ­0.347 0.441

14sakuTari kapitalis

manevrirebis koeficienti (7:4)0.316 0.36 0.085 0.32 0.044 ­0.275 0.235

15finansuri damokidebulebis

koeficienti (1/4)2.49 2.169 2.098 2.075 ­0.321 ­0.071 ­0.023

16saxsrebis manevrirebis

koeficienti ( 3­6):30.313 0.475 0.128 0.569 0.162 ­0.347 0.441

17grZelvadian dabandebaTa (5/2)

struqturis koeficienti0.538 0.545 0.36 0.55 0.007 ­0.185 0.190

sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti sagrZnoblad dabalia

dasaSveb minimalur zRvarze. kerZod, 0.5­ze da saSualod 0.3­ze dabalia. gansa­

kuTrebiT dabalia es maCvenebeli 2008 wels.

saxsrebis mobilurobis koeficienti miuTiTebs 2006­2007 wlebSi, rom

aqtivebis struqtura darRveulia. 2008 wels es maCvenebeli gauaresebulia,

Page 80: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 80 -

xolo 2009 wels Zalian dabali. saerTod, es maCvenebeli Semcirebis tenden­

ciiT xasiaTdeba.

grZelvadian dabandebaTa struqturis koeficienti zrdis tendenciiT

xasiaTdeba, rac gare investorebze damokidebulebis zrdis maCvenebelia da

arasasurvelia.

sakuTari da nasesxebi saxsrebis Tanafardobis koeficienti 1­s ver aRwevs,

Tumca uaxlovdeba da umjobesdeba.

finansuri leverijis koeficienti umjobesdeba 2006­2008 wlebSi, radgan

grZelvadiani valdebulebebis xvedriTi wili gamoyenebuli kapitalis saerTo

TanxaSi mcirdeba, Tumca umniSvnelod. 2009 wels fiqsirdeba finansuri le­

verijis koeficientis sagrZnobi zrda, rac ar aris sasurveli.

sakuTari sabrunavi saxsrebiT uzrunvelyofis koeficienti gaumjobesebis

tendenciiT xasiaTdeba. gamonakliss warmoadgens 2008 weli.

ss `yazbegi~­s finansuri koeficientebis monacemTa SeswavliT dgindeba,

rom (ix. cxrili #17):

sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti gauaresebiT xasiaTdeba.

2007w ­0.127­iT, 2007 wels ­0.224 ­iT da Zalze arasasurvelia, vinaidan sakuTar

saxsrebs nasesxebi saxsrebi bevrad aRemateba. Semcirebis tendencia SenarCune­

bulia 2010 wlamde. umniSvnelo gaumjobesebas aqvs adgili 2011 wels.

nasesxebi saxsrebis koncentraciis koeficienti 2007 wlidan 0.5­s aRe­

mateba, rac arasasurvelia. amave dros zrdis tendenciiT xasiaTdeba 2006­2011

wlebSi da 0.9­s aRwevs. rac nasesxebi saxsrebis upirates xvedriT wilsa da am

ukanasknelis zrdaze miuTiTebs.

saxsrebis manevrirebis koeficienti idealur maCvenebelze sagrZnoblad

maRalia (gamonakliss warmoadgens 2009 weli, sadac igi 0.184­s Seadgens) da

gaumjobesebis tendenciiT xasiaTdeba.

sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti sagrZnoblad maRalia dasaS­

veb minimalur zRvarze da 2008 wels ki 1­ze metia. 2009-010wlebSi am maCveneblis

uaryofiTi sidide fiqsirdeba, xolo 2011 wels igi isev izrdeba mniSvnelovani

tempiT da 1.68 ­s aRwevs.

saxsrebis mobilurobis koeficienti miuTiTebs, rom 2006­2008 wlebSi, aq­

tivebis struqtura darRveuli ar aris da gansakuTrebiT maRali maCveneble­

biT gamoirCeva. igi TiTqmis 4­jer aRemateba idealur maCvenebels.

Page 81: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 81 -

cxr

ili

#17

ss `yazbe

gi“-s

fin

ansu

ri

koef

icient

ebi

(aTas

i lar

i)

№maCvenebl

ebi

2006w.

2007w.

2008w.

2009w.

2010

w.

2011w.

cvl

il

eba

2007

2008

2009

2010

2011

1aqtivebi

20,111

25,789

17,506

19,646

11,364

8,876

5,679

­8,284

2,141

­8,282

­2,488

2 g

rZel

vadiani a

qtivebi

6,843

7,102

6,433

5,941

4,743

3,081

258

­668

­493

­1,198

­1,662

3mimdinare a

qtivebi

13,267

18,688

11,072

13,706

6,621

5,795

5,420

­7,615

2,633

­7,084

­827

4sakuTari k

apital

i12

,361

12,553

4,599

3,411

1,034

1,15

119

2­7,955

­1,188

­2,377

117

5grZel

vadiani v

al

debul

ebebi

­7,061

6,468

­­

­7,061

­593

­6,468

­­

6mimdinare v

al

debul

ebebi

7,750

6,175

6,438

16,236

10,330

7,724

­1,575

264

9,798

­5,906

­2,606

7sakuTari s

abrunavi s

axsrebi

5,518

12,513

4,640

­2,530

­3,709

­1,930

6,995

­7,873

­7,170

­1,179

1,779

8sakuTari k

apital

is k

oncentraciis

koeficienti(4

:1)

0.614

0.487

0.263

0.174

0.09

0.129

­0.127

­0.224

­0.089

­0.084

0.039

9nasesxebi s

axsrebiskoncentraciis

koeficienti(5+6:1)

0.385

0.513

0.737

0.826

0.909

0.87

0.128

0.224

0.089

0.083

­0.039

10saxsrebis m

obil

urobis k

oeficienti (3:2)

1.939

2.631

1.721

2.307

1.396

1.88

0.692

­0.91

0.586

­0.911

0.484

11sakuTari d

a n

asesxebi s

axsrebis

Tanafardobis k

oeficienti(4

:/5+6/)

1.595

0.948

0.356

0.21

0.1

0.149

­0.647

­0.592

­0.146

­0.11

0.049

12finansuri l

everijis k

oeficienti(5/4+5)

­0.36

0.584

­­

­0.36

0.224

­0.584

­­

13sakuTari s

axsrebiT u

zrunvel

yofis

koeficienti(7

/3)

0.415

0.669

0.339

­0.184

­0.56

­0.33

0.254

­0.33

­0.523

­0.376

0.23

14finansuri d

amokidebul

ebis k

oeficienti

(1/4)

1.63

2.054

3.608

5.761

10.993

7.7

0.424

1.554

2.153

5.232

­3.293

15sakuTari k

apital

is m

anevrirebis

koeficienti(7

:4)

0.446

0.996

1.007

­0.742

­3.587

1.68

0.55

0.011

­1.749

­2.845

5.267

16saxsrebis m

anevrirebis k

oeficienti( 3­6)/3

0.415

0.669

0.419

­0.184

­0.56

­0.33

0.254

­0.25

­0.603

­0.376

0.23

16grZel

vadian d

abandebaTa s

truqturis

koeficienti (5/2)

­0.994

1.005

­­

­0.994

0.011

­1.005

­­

Page 82: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 82 -

grZelvadian dabandebaTa struqturis koeficientis zrda da amave dros

mniSvnelovani, gare investorebze damokidebulebis zrdis maCvenebelia da

arasasurvelia. aRniSnuli garemoeba dafiqsirda 2007­2008 wlebSi, xolo 2009­

2011 wlebSi kompanias grZelvadiani valdebulebebi saerTod ar gaaCnda.

sakuTari da nasesxebi saxsrebis Tanafardobis koeficienti 2006 wlis

1.595­da 2011 wlis 0.149­mde Semcirda, rac Zalian arasaxarbieloa.

sakuTari sabrunavi saxsrebiT uzrunvelyofis koeficienti 2006 wli­

dan 2007 wlamde gaumjobesebulia. 2008 wlidan uaresdeba da 2009­2011 wlebSi

sawarmo am saxsrebiT ar aris uzrunvelyofili.

finansuri leverijis koeficienti izrdeba 2007­2008 wlebSi, radgan grZel­

vadiani valdebulebebis xvedriTi wili gamoyenebuli kapitalis saerTo Tanx­

aSi izrdeba. finansuri leverijis koeficientis sagrZnobi zrda. arasasurvel

movlenas warmoadgens. 2009­2011 wlebSi grZelvadiani valdebulebebis ar arse­

bobis gamo aRniSnuli koeficientis odenoba 0­s utoldeba.

finansuri leverijis doneze moqmedebs sxvadasxva faqtorebi:

• mflobelTa damokidebulebaN riskisadmi _ riskisadmi mflobelTa ara­

keTilganwyobili damokidebulebisas upiratesoba eniWeba mcire risks da

Sesabamisad, Semosavlianobis Semcirebul normas. Semosavlianobis mcire

norma didad saxarbielo ar aris, magram riskis dabali done maRal stabi­

lurobas niSnavs da es ufro misaRebi situaciaa, vidre piriqiT.

• menejerTa damokidebuleba riskisadmi _ menejerebi biznesSi mniSvnelovani

„adamianuri kapitalis“ investirebas axdenen da damokidebuli arian kompa­

niis finansur keTildReobaze. amitom maTi ganwyoba leverijis maRali do­

nisadmi SeiZleba uaryofiTi iyos, radgan samuSao adgilisa da Semosavlebis

dakargvis saSiSroeba SeeqmnebaT. miuxedavad amisa, Tu maT finansur stimu­

lebs sTavazoben, isini mzad arian Tavis Tavze maRali finansuri riskis

asaRebad. anu menejerebi, romelTa finansuri waxalisebac damokidebulia

aqcionerTa Semosavlianobaze, mzad arian miiRon leverijis maRali done.

• kreditorebis damokidebuleba kompaniisadmiE_ kreditorebs aRelvebT kom­

paniis unari droulad gadaixadon procentebi savalo valdebulebebze. am

garemoebebze gavlenas axdens rentabeloba, fuladi saxsrebis generirebis

unari, kreditis uzrunvelyofa, mudmivi danaxarjebi, saaqcio kapitalis

xelmisawvdomoba.

Page 83: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 83 -

saerTod, leverijis done ufro maRalia im dargebSi, sadac Semosavali

SedarebiT stabiluria. magaliTad, momsaxurebis sferoSi, romelzec nakleb

gavlenas axdens ekonomikuri cikli, momxmarebelTa gemovnebis cvlilebebi da

a.S. vidre ekonomikis sxva sferoebSi.

finansuri stabilurobis misaRwevad specialur ekonomikur literaturaSi

SemoTavazebulia garkveuli rekomendaciebi kompaniis mier Tavisi finansuri

SesaZleblobebis Sesafaseblad, romlis safuZvelzec kompaniam unda Camoay­

alibos Tavisi samoqmedo gegma, Seafasos, ganixilos da gadaafasos Tavisi

finansuri mdgomareoba samoqmedo gegmasTan mimarTebaSi. aseTi analizi did

Zalisxmevas da Sromas saWiroebs, magram aucilebelia. Tavisi finansuri md­

gomareobis Sesafaseblad kompaniam mis mier gasawevi xarjebi kategoriebis

mixedviT unda dayos imis dasadgenad, Tu romeli xarji da ra raodenobiT

sWirdeba.

momdevno etapze sawarmom unda gansazRvros mimdinare periodis miznebi

da amocanebi da mis mier ukve gansazRvruli saWiroebebis biujeti. dasaxuli

miznebis SesrulebaSi igulisxmeba is RonisZiebebi da danaxarjebi, romelic

amisTvis aris aucilebeli.

aRniSnulis, Semdeg kompaniam unda Seadginos samoqmedo gegma, romelic

Tavisi poziciebis gamyarebasa da saWiroebebis ukeT gansazRvraSi daexmareba.

biznesis zomaze metad gafarToeba garkveul problemebs uqmnis sawarmos, ami­

tom samoqmedo gegma ise unda daisaxos, rom is maqsimalur SesabamisobaSi mo­

diodes arsebul finansur SesaZleblobebTan.

yvelaze Sromatevadi da sapasuxismgeblo etapi dasaxuli gegmis ganxor­

cielebaa. da bolos, kompaniam kidev erTxel unda gadaxedos da ganixilos mis

mier dasaxuli gegmis ganxorcielebis mimdinareoba.

finansuri stabilurobis SesanarCuneblad aucilebelia SesabamisobaSi

iqnes moyvanili kompaniis SesaZleblobebi, moTxovnilebebi da valdebulebebi.

kompaniis xelT arsebuli fuladi saxsrebi sruliad ar aris sakmarisi misi

valdebulebebis dasafaravad, romelTa odenoba 2010 wels 118­jer aRemateba kom­

paniis fulad saSualebebsa da maT ekvivalentebs. 2011 wels valdebulebebi 2000­

jer metia ss `yazbegi“­s fulad saSualebebze. kompanias gaaCnia mniSvnelovani

odenobis debitoruli davalianebebi. Cveni azriT, maTi amoRebis erT­erT wina­

pirobas am klientebisaTvis momdevno miwodebebis SezRudva warmoadgens.

Page 84: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 84 -

2.4 saqmiani aqtivobis maCveneblebis analizi

rogorc ukve aRvniSneT, ludisa da ualkoholo sasmelebis warmoeba kvebis

mrewvelobis erT erTi mniSvnelovani mimarTulebaa da am dargSi warmoebuli

produqciis soliduri xvedriTi wili uWiravs. aRniSnulis sailustraciod

ixileT Semdegi diagramebi.

kve

al

lu

kv

al

l

k

a

l

ebis mrewve

lkoholuri

udi da ual

16%

vebis mrewve

lkoholuri

ludi da ual

22%

kvebis mrewv

alkoholur

ludi da ua

24%

24%

2006lobis prod

da mineral

lkoholo sa

22%

2007elobis pro

i da minera

lkoholo s

%

21%

2008velobis pro

ri da minera

alkoholo s

6 weliduqcia (sas

luri sasmel

asmelebi

7 welioduqcia (sa

luri sasme

sasmelebi

8 welioduqcia (sa

aluri sasme

sasmelebi

52%

ismelebis ga

lebi, mtknar

62%

ismelebis ga

elebi, mtkna

57%

iasmelebis g

elebi, mtkn

rda)

ri wyali

arda)

ari wyali

garda)

nari wyali

95

kve

al

lu

kv

al

l

k

a

l

ebis mrewve

lkoholuri

udi da ual

16%

vebis mrewve

lkoholuri

ludi da ual

22%

kvebis mrewv

alkoholur

ludi da ua

24%

24%

2006lobis prod

da mineral

lkoholo sa

22%

2007elobis pro

i da minera

lkoholo s

%

21%

2008velobis pro

ri da minera

alkoholo s

6 weliduqcia (sas

luri sasmel

asmelebi

7 welioduqcia (sa

luri sasme

sasmelebi

8 welioduqcia (sa

aluri sasme

sasmelebi

52%

ismelebis ga

lebi, mtknar

62%

ismelebis ga

elebi, mtkna

57%

iasmelebis g

elebi, mtkn

rda)

ri wyali

arda)

ari wyali

garda)

nari wyali

95

kve

al

lu

kv

al

l

k

a

l

ebis mrewve

lkoholuri

udi da ual

16%

vebis mrewve

lkoholuri

ludi da ual

22%

kvebis mrewv

alkoholur

ludi da ua

24%

24%

2006lobis prod

da mineral

lkoholo sa

22%

2007elobis pro

i da minera

lkoholo s

%

21%

2008velobis pro

ri da minera

alkoholo s

6 weliduqcia (sas

luri sasmel

asmelebi

7 welioduqcia (sa

luri sasme

sasmelebi

8 welioduqcia (sa

aluri sasme

sasmelebi

52%

ismelebis ga

lebi, mtknar

62%

ismelebis ga

elebi, mtkna

57%

iasmelebis g

elebi, mtkn

rda)

ri wyali

arda)

ari wyali

garda)

nari wyali

95

kve

al

lu

kv

al

l

k

a

l

ebis mrewve

lkoholuri

udi da ual

16%

vebis mrewve

lkoholuri

ludi da ual

22%

kvebis mrewv

alkoholur

ludi da ua

24%

24%

2006lobis prod

da mineral

lkoholo sa

22%

2007elobis pro

i da minera

lkoholo s

%

21%

2008velobis pro

ri da minera

alkoholo s

6 weliduqcia (sas

luri sasmel

asmelebi

7 welioduqcia (sa

luri sasme

sasmelebi

8 welioduqcia (sa

aluri sasme

sasmelebi

52%

ismelebis ga

lebi, mtknar

62%

ismelebis ga

elebi, mtkna

57%

iasmelebis g

elebi, mtkn

rda)

ri wyali

arda)

ari wyali

garda)

nari wyali

95

kve

al

lu

kv

al

l

k

a

l

ebis mrewve

lkoholuri

udi da ual

16%

vebis mrewve

lkoholuri

ludi da ual

22%

kvebis mrewv

alkoholur

ludi da ua

24%

24%

2006lobis prod

da mineral

lkoholo sa

22%

2007elobis pro

i da minera

lkoholo s

%

21%

2008velobis pro

ri da minera

alkoholo s

6 weliduqcia (sas

luri sasmel

asmelebi

7 welioduqcia (sa

luri sasme

sasmelebi

8 welioduqcia (sa

aluri sasme

sasmelebi

52%

ismelebis ga

lebi, mtknar

62%

ismelebis ga

elebi, mtkna

57%

iasmelebis g

elebi, mtkn

rda)

ri wyali

arda)

ari wyali

garda)

nari wyali

95

kve

al

lu

kv

al

l

k

a

l

ebis mrewve

lkoholuri

udi da ual

16%

vebis mrewve

lkoholuri

ludi da ual

22%

kvebis mrewv

alkoholur

ludi da ua

24%

24%

2006lobis prod

da mineral

lkoholo sa

22%

2007elobis pro

i da minera

lkoholo s

%

21%

2008velobis pro

ri da minera

alkoholo s

6 weliduqcia (sas

luri sasmel

asmelebi

7 welioduqcia (sa

luri sasme

sasmelebi

8 welioduqcia (sa

aluri sasme

sasmelebi

52%

ismelebis ga

lebi, mtknar

62%

ismelebis ga

elebi, mtkna

57%

iasmelebis g

elebi, mtkn

rda)

ri wyali

arda)

ari wyali

garda)

nari wyali

95

2006 weli

2007 weli

kve

al

lu

kv

al

l

k

a

l

ebis mrewve

lkoholuri

udi da ual

16%

vebis mrewve

lkoholuri

ludi da ual

22%

kvebis mrewv

alkoholur

ludi da ua

24%

24%

2006lobis prod

da mineral

lkoholo sa

22%

2007elobis pro

i da minera

lkoholo s

%

21%

2008velobis pro

ri da minera

alkoholo s

6 weliduqcia (sas

luri sasmel

asmelebi

7 welioduqcia (sa

luri sasme

sasmelebi

8 welioduqcia (sa

aluri sasme

sasmelebi

52%

ismelebis ga

lebi, mtknar

62%

ismelebis ga

elebi, mtkna

57%

iasmelebis g

elebi, mtkn

rda)

ri wyali

arda)

ari wyali

garda)

nari wyali

95

2008 weli

k

a

l

kv

al

l

kv

al

l

21%

vebis mrewv

lkoholur

ludi da ua

20%

ebis mrewve

lkoholuri

udi da ual

1

vebis mrewve

lkoholuri

ludi da ual

18%

2009velobis pro

i da minera

lkoholo s

%

18%

2010lobis pro

da mineral

lkoholo sa

19%

12

2011elobis pro

i da mineral

lkoholo s

9 welioduqcia (sa

aluri sasme

sasmelebi

%

0 weliduqcia (sas

luri sasmel

asmelebi

%

1 welioduqcia (sa

luri sasme

sasmelebi

61%

iasmelebis g

elebi, mtkn

62%

ismelebis ga

lebi, mtknar

69%

ismelebis ga

elebi, mtkna

garda)

ari wyali

rda)

ri wyali

arda)

ari wyali

96

2009 weli

kve

al

lu

kv

al

l

k

a

l

ebis mrewve

lkoholuri

udi da ual

16%

vebis mrewve

lkoholuri

ludi da ual

22%

kvebis mrewv

alkoholur

ludi da ua

24%

24%

2006lobis prod

da mineral

lkoholo sa

22%

2007elobis pro

i da minera

lkoholo s

%

21%

2008velobis pro

ri da minera

alkoholo s

6 weliduqcia (sas

luri sasmel

asmelebi

7 welioduqcia (sa

luri sasme

sasmelebi

8 welioduqcia (sa

aluri sasme

sasmelebi

52%

ismelebis ga

lebi, mtknar

62%

ismelebis ga

elebi, mtkna

57%

iasmelebis g

elebi, mtkn

rda)

ri wyali

arda)

ari wyali

garda)

nari wyali

95

k

a

l

kv

al

l

kv

al

l

21%

vebis mrewv

lkoholur

ludi da ua

20%

ebis mrewve

lkoholuri

udi da ual

1

vebis mrewve

lkoholuri

ludi da ual

18%

2009velobis pro

i da minera

lkoholo s

%

18%

2010lobis pro

da mineral

lkoholo sa

19%

12

2011elobis pro

i da mineral

lkoholo s

9 welioduqcia (sa

aluri sasme

sasmelebi

%

0 weliduqcia (sas

luri sasmel

asmelebi

%

1 welioduqcia (sa

luri sasme

sasmelebi

61%

iasmelebis g

elebi, mtkn

62%

ismelebis ga

lebi, mtknar

69%

ismelebis ga

elebi, mtkna

garda)

ari wyali

rda)

ri wyali

arda)

ari wyali

96

2010 weli

kve

al

lu

kv

al

l

k

a

l

ebis mrewve

lkoholuri

udi da ual

16%

vebis mrewve

lkoholuri

ludi da ual

22%

kvebis mrewv

alkoholur

ludi da ua

24%

24%

2006lobis prod

da mineral

lkoholo sa

22%

2007elobis pro

i da minera

lkoholo s

%

21%

2008velobis pro

ri da minera

alkoholo s

6 weliduqcia (sas

luri sasmel

asmelebi

7 welioduqcia (sa

luri sasme

sasmelebi

8 welioduqcia (sa

aluri sasme

sasmelebi

52%

ismelebis ga

lebi, mtknar

62%

ismelebis ga

elebi, mtkna

57%

iasmelebis g

elebi, mtkn

rda)

ri wyali

arda)

ari wyali

garda)

nari wyali

95

k

a

l

kv

al

l

kv

al

l

21%

vebis mrewv

lkoholur

ludi da ua

20%

ebis mrewve

lkoholuri

udi da ual

1

vebis mrewve

lkoholuri

ludi da ual

18%

2009velobis pro

i da minera

lkoholo s

%

18%

2010lobis pro

da mineral

lkoholo sa

19%

12

2011elobis pro

i da mineral

lkoholo s

9 welioduqcia (sa

aluri sasme

sasmelebi

%

0 weliduqcia (sas

luri sasmel

asmelebi

%

1 welioduqcia (sa

luri sasme

sasmelebi

61%

iasmelebis g

elebi, mtkn

62%

ismelebis ga

lebi, mtknar

69%

ismelebis ga

elebi, mtkna

garda)

ari wyali

rda)

ri wyali

arda)

ari wyali

96

2011 weli

Page 85: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 85 -

detaluri analizisaTvis, saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris

monacemebis safuZvelze, Seswavlil iqna ludisa da ualkoholo sasmelebis

xvedriTi wili kvebis mrewvelobis produqciaSi (126), ramac Semdegi suraTi

gviCvena. (ix. cxrili #18).

cxrili #18

ludisa da ualkoholo sasmelebis warmoebis maCveneblebi

(aTasi lari)

maCveneblebi 2006w 2007w 2008w 2009w 2010w 2011w

kvebis mrewvelobis

produqcia 765,92 975,396 869,913 1,011,736 1,361,372 1,911,171

sasmelebi 367,425 366,4 376,29 394,592 516,702 602,749

ludi da ualkoholo

sasmelebi181,217 209,591 186,319 182385 242,175 237,284

sasmelebis xvedriTi

wili kvebis mrewvelobis

produqciaSi

47.9 37.56 43.26 39.00 37.95 31.54

ludis da ualkoholo

sasmelebis xvedriTi wili

sasmelebSi

49.3 57.2 49.5 46.22 46.86 39.36

ludis da ualkoholo

sasmelebis xvedriTi

wili kvebis mrewvelobis

produqciaSi

23.7 21.5 21.4 18.03 17.8 12

saanalizo periodSi ludisa da ualkoholo sasmelebis wilad modis sa­

smelebis saSualod 48%, xolo kvebis mrewvelobis mTlian produqciaSi mas

saSualod 20% uWiravs.

saqarTvelodan sasmelebis eqsportis Sesaxeb saqarTvelos statisti­

kis erovnuli samsaxuris monacemebiT aseve mniSvnelovani xvedriTi wiliT

gamoirCeva ludisa da ualkoholo sasmelebis eqsporti (ix. cxrili # 19).

Page 86: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 86 -

cxrili # 19

ludisa da ualkoholo sasmelebis eqsportis maCveneblebi

(aTasi aSS dolari)

maCveneblebi 2006w 2007w 2008w 2009w 2010w 2011w

sasmelebis eqsporti 119,558 143,412 138,444 123,776 152,097 192,164

ludisa da ualkoholo

sasmelebis eqsporti23537.3 29482 8039 10877.2 15161.8 16827.6

ludisa da ualkoholo

sasmelebis xvedriTi wili

sasmelebis eqsportSi

19.70% 20% 5.80% 8.78% 9.96% 8.76%

zemoT motanili monacemebidan gamomdinare, aucilebelia ludisa da

ualkoholo sasmelebis sawarmoTa Seuferxebeli muSaoba. am ukanasknelisaT­

vis aucilebel pirobas misi sasaqonlo materialuri faseulobebiT moma­

ragebis, warmoebisa da realizaciis procesebis uwyveti ganxorcieleba Sead­

gens. aRniSnulisaTvis ki garkveuli odenobis fuladi saxsrebisa da fulis

ekvivalentebis odenobaa saWiro. kompaniaSi arsebul resursebSi avansirebu­

li, anu winaswar dabandebuli saxsrebis gamoyenebis tempi, siCqare, maTi gamoy­

enebis efeqtianoba dgindeba saqmiani aqtivobis analiziT.

sawarmos saqmiani aqtivobis SefasebisaTvis saWiro xarisxobriv kriteri­

umebs warmoadgens: produqciis gasaRebis bazris sidide, sawarmos reputacia

da sxva. raodenobrivi Sefaseba ki ori mimarTulebiT warmoebs:

1. ZiriTadi maCveneblebis mixedviT gegmis Sesrulebis xarisxi. maTi zr-

dis tempebis dasaxuli odenobis uzrunvelyofa;

2. sawarmos resursebis gamoyenebis efeqtianobis done.

sawarmos saqmiani aqtivoba xasiaTdeba rigi maCveneblebiT, rogoricaa: re­

alizaciis zrdis tempi, mogebis zrdis tempi, mza produqciisa da realiza­

ciis xelsayreli kontraqtebis arseboba, kvalificiuri personalis arseboba

da sxva. upirveles yovlisa, sainteresoa ekonomikuri zrdis tempi. gavrcele­

buli mosazrebebis Tanaxmad:

1. mogebis zrdis tempi unda uswrebdes realizaciidan amonagebis zrdis

temps, rac sawarmos rentabelobis zrdaze miuTiTebs;

2. realizaciidan amonagebis zrdis tempi unda uswrebdes aqtivebis zr-

dis temps, rac aqtivebis gamoyenebis efeqtianobis zrdaze miuTiTebs;

3. yvela zrdis tempi 100%-ze meti unda iyos.

Page 87: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 87 -

Cvens mier saanalizod SerCeuli sawarmoebis monacemebis safuZvelze Ses­

wavlil iqna aRniSnuli maCveneblebi (ix. cxrili #20).

cxrili #20

ss „lomisi“-s saqmiani aqtivobis zogadi Sefaseba

(aTasi lari)

№ maCveneblebi 2006w. 2007w. 2008w. 2009w.

cvlileba wina

welTan SedarebiT

2007 2008 2009

1 amonagebi realizaciidan 30,951 54,366 65,405 69,897 23,415 11,039 4,492

2 wminda mogeba 6,482 8,570 4,140 1,730 2,088 ­4,430 ­2,410

3 aqtivebi 28,205 42,991 50,420 53,429 14,786 7,429 3,009

4 realizaciis zrdis tempi % 44 75.65 20.3 6.87 31.7 ­55.4 ­13.43

5 mogebis zrdis tempi % 20.1 32.2 ­51.69 ­58.21 12.1 ­83.89 ­6.52

6 aqtivebis zrdis tempi % 19.12 52.42 17.2 5.97 33.3 ­35.22 ­11.23

rogorc irkveva, mogebis zrdis tempi mniSvnelovnad CamorCeba realiza­

ciis zrdis temps. ufro metic, 2008­2009 wlebSi mogeba Semcirebis tendenciiT

xasiadeba. es garemoeba sawarmos rentabelobis gauaresebaze metyvelebs.

rac Seexeba aqtivebis zrdis temps, isic CamorCeba realizaciis zrdis temps.

es ki dadebiTi maCvenebelia da aqtivebis gamoyenebis efeqtianobis zrdaze

miuTiTebs.

rogorc vxedavT, zemoT miTiTebuli mesame piroba ver sruldeba.

amdenad, ss „lomisi“­s saqmiani aqtivobis zogadi SefasebiT misi aradamak­

mayofilebeli mdgomareoba fiqsirdeba.

ss „yazbegi“­s saqmiani aqtivobis zogadi SefasebiT (ix. cxrili #21) irkveva,

rom saanalizo periodis ganmavlobaSi mogebis zrda saerTod ar fiqsirdeba

da TavisTavad cxadia, zemoaRniSnuli pirveli pirobac ver Sesruldeboda.

aqtivebis Semcirebas adgili hqonda 2009 wlidan, gansakuTrebiT 2008 welT­

an SedarebiT. amave dros realizacia ufro swrafi tempiT mcirdeboda, vidre

aqtivebi. rac Seexeba mogebas, misi Semcirebis Zalian maRali tempiT xasiaT­

deba mTeli saanalizo periodi. aRniSnuli tendencia aqtivebis araefeqtianad

gamoyenebaze miuTiTebs.

rogorc vxedavT, ss „yazbegi“­s saqmiani aqtivobis zogadi analizi arasax­

arbielo mdgomareobis maCvenebelia.

Page 88: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 88 -

cxrili #21

ss „yazbegi~-s saqmiani aqtivobis zogadi Sefaseba

(aTasi lari)

№ maCveneblebi 2006w. 2007w. 2008w. 2009w. 2010w. 2011w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2007 2008 2009 2010 2011

1amonagebi

realizaciidan39,832 36,409 24,626 15,987 1,652 151 ­3,423 ­11,783 ­8,640 ­14,335 ­1,500

2 wminda mogeba 5,471 154 ­6,198 ­1,417 ­2,377 117 ­5,317 ­6,352 4,781 ­960 2,494

3 aqtivebi 20,111 25,789 17,506 19,646 11,364 8,876 5,679 ­8,284 2,141 ­8,282 ­2,488

4realizaciis

zrdis tempi %5.2 ­8.59 ­32.12 ­35.08 ­89.66 ­90.83 ­13.79 ­23.53 ­2.96 ­54.58 ­1.17

5mogebis zrdis

tempi %­15.2 ­97.19 ­3,927 ­77.13 ­67.78 ­95.05 ­81.99 ­3,830 3,850 9.35 ­27.27

6aqtivebis

zrdis tempi %6.8 28.23 ­32.12 12.23 ­42.16 ­21.89 21.43 ­60.35 44.35 ­54.39 20.27

zogjer biznesis saqmiani aqtivobis done aWarbebs miRebuli dafinansebis

moculobas, anu adgili aqvs biznesis zomaze metad gafarToebas. es situa­

cia Cveulebrivad sawarmos saqmianobis kontrolis arasakmaris dones asax­

avs. sawarmos saqmianobis moculobis gafarToebis mizezebi sxvadasxvagvaria.

aseT situacias SeiZleba adgili hqondes axlad Seqmnil kompaniebSi, romleb­

mac ver SeZles saTanadod momzadebuliyvnen maTi saqonlisa da momsaxurebis

swrafi zrdisaTvis. es aseve SeiZleba moxdes sawarmoebSi, romelTa menejereb­

mac dauSves Secdoma moTxovnis prognozirebaSi da ar SeuZliaT kontroli

gauwion gazrdil danaxarjebs.

dafinansebis deficitis mizezi SeiZleba aRmoCndes inflacia, rac menejerebs

aiZulebs meti finansuri resursebi gamoyon saqonlis maragis formirebis, de­

bitoruli davalianebis da saqmianobis arsebuli moculobis SesabamisobaSi

moyvanaze maSin, roca ar xdeba realizaciis moculobis zrda. erT­erT mizezad

SeiZleba dasaxeldes is, rom sawarmos mflobelebs ar SeuZliaT damatebiTi

saxsrebis dabandeba da damatebiTi investiciebis mozidva (86).

biznesis zomaze metad gafarToebis situacias wina planze gamoaqvs likvi­

durobis problemebi, iseTi, rogoricaa kreditiT gayidvis limitis zrda, an

kreditoruli davalianebebis neli dafarva. aman SeiZleba gamoiwvios momwode­

belTa mier saqonlis mowodebis SeCereba da amiT myidvelis moTxovnilebebis

dakmayofilebis provocireba. sawarmos menejerebi iZulebuli xdebian sas­

Page 89: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 89 -

wrafod gadawyviton iseTi problemebi, rogoricaa fuladi saxsrebis moZieba

procentebis dasafaravad, an saxelfaso davalianebaTa dasafaravad. rTulde­

ba grZelvadiani dagegmvis ganxorcieleba da menejerebs mTeli Zalisxmeva da

dro biznesis krizisidan gamoyvanisaTvis sWirdebaT. yovelive zemoaRniSnuli

SeiZleba sawarmos gakotrebis winapiroba gaxdes. aqedan gamomdinare, aucile­

belia, rom sawarmom uzrunvelyos misi saoperacio saqmianobis Sesadarisoba

dafinansebis xelmisawvdom donesTan. ase rom Tu sawarmoSi ver gamoiZebna

damatebiTi saxsrebi dafinansebisaTvis, sawarmos mouwevs saqmiani aqtivobis

Semcireba arsebuli dafinansebis Sesabamisad. am ukanasknelma SeiZleba gamoi­

wvios realizaciis Semcireba da zarali moklevadian perspeqtivaSi, magram SeuZlia sawarmos xangrZlivi sicocxlisunarianobis garantireba.

sawarmos saqmiani aqtivobis analizisaTvis mizanSewonilia gamoyenebul

iqnes Semdegi koeficientebi:

• fondukugebis koeficienti;

• sabrunavi saxsrebis brunvadobis koeficienti;

• maragebis brunvadobis koeficienti;

• debitoruli davalianebebis amoRebis koeficienti;

• kreditoruli davalianebebis dafarvis koeficienti;

• saoperacio ciklis xangrZlivobis koeficienti;

• resursebis ukugebis koeficienti;

• ekonomikuri zrdis mdgradobis koeficienti.

saqmiani aqtivobisa da sabrunavi saSualebebis brunvadobis koeficientebs

sxvagvarad SeiZleba efeqtianobis koeficientebi ewodos, radganac isini mniS­

vnelovnad arian dakavSirebuli sawarmos momgebianobasTan. sawarmos saqmi­

ani aqtivobis koeficientebi avsebs likvidurobisa da finansuri mdgradobis

maCveneblebis Sefasebis meTodikas da finansuri mdgomareobis Sesaxeb ufro

dasabuTebuli daskvnis gakeTebis saSualebas iZleva.

fondukugebisa da brunvadobis koeficientebis analizs didi mniSvneloba

aqvs sawarmos finansuri mdgomareobis SefasebisaTvis, radgan saSualebaTa

brunvis siswrafe, e.i. maTi fulad formad gadaqceva uSualo gavlenas axdens

gadaxdisunarianobaze. amave dros saSualebaTa brunvadobis daCqareba aisaxe­

ba sawarmos potencialis amaRlebaze, rac mTeli warmoebis efeqtianobis zr­

das iwvevs.

Page 90: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 90 -

fondukugeba ganisazRvreba saerTo produqciis, wminda an realizebuli

produqciis realizaciidan amonagebis SefardebiT ZiriTadi saSualebebis

saSualowliur RirebulebasTan. fondukugebis maCveneblebis analizi Cvens

mier wina nawilSi (gv. 44) iqna ganxiluli.

sawarmos finansuri resursebis ZiriTad nawils sabrunavi saSualebebi Sead­

gens, romelic moicavs: maragebs, debitorul davalianebebs, winaswargaweul

xarjebs da gadaxdil avansebs, fulad saSualebebsa da maT ekvivalentebs da

moklevadian finansur investiciebs.

sabrunavi saSualebebiT sawarmos uzrunvelyofa mniSvnelovnad ganapiro­

bebs sawarmoo ciklis Seuferxebel ganxorcielebas, xolo maTi nakleboba

sawarmoo ciklis Sewyvetas. saboloo jamSi ki sawarmos mier gadasaxadebisa

da valdebulebaTa dafarvaSi Seferxebebs da aqedan gamomdinare, finansuri

mdgomareobis gauaresebas iwvevs.

sabrunav saSualebaTa analizis erT­erTi mniSvnelovani mimarTulebaa

maTi brunvadobis analizi, romelic gulisxmobs mTeli sabrunavi saSuale­

bebis, maragebis, debitoruli davalianebebis brunvadobis maCvenebelTa gaan­

gariSebas da saTanado interpretaciebis gakeTebas.

ss `lomisi~­s finansuri angariSgebis monacemebis SeswavliT irkveva, rom

sabrunavi saSualebebis struqtura aseTia (ix. cxrili №22)

ss `lomisi“­s sabrunavi saSualebebis dinamikis analiziT irkveva, rom

maTi odenoba saanalizo periodSi izrdeba, da es, rogorc warmoebis pro­

cesis uwyvetobis uzrunvelyofis saSualeba, dadebiT movlenas warmoadgens.

gamonakliss warmoadgens 2009 weli, rodesac adgili aqvs sabrunav saSuale­

baTa Semcirebas wina welTan SedarebiT 1,625 aTasi lariT. sabrunav saSuale­

bebSi gansakuTrebuli xvedriTi wiliT gamoirCeva maragebi, TviT maragebSi _

mza produqciisa da nedleulis maragi, rac bunebriv, dadebiT movlenad CaiT­

vleba. TviT maragebSi sWarbobs nedleuli da masalebi, romelTa xvedriTi

wili 2007 wlis ganmavlobaSi 36.06%­dan 32.58%­mde Semcirda, 2008 wels igi

40.12% Seadgens, xolo 2009 wels 23.1%­s. am ukanasknels Tan mza produqciis

xvedriTi wilis 10%­iT zrda axlda. mniSvnelovani zrdiT gamoirCeva debi­

toruli davalianebebi, maT Soris savaWro debitoruli davalianebani, gan­

sakuTrebiT 2008­2009 wlebSi. 2009 wels maTi xvedriTi wili 14.99%­s aRwevs.

fuladi saSualebebi Semcirebis tendenciiT xasiaTdeba.

Page 91: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 91 -

cxr

ili

№22

ss `lomisi

~-s

sabr

unavi s

aSual

ebebis

dinamika

(aTas

i lar

i)

maCvenebl

ebi

2006w.

2007w.

2008w.

2009w.

cvl

il

eba w

ina w

el

Tan S

edarebiT

2007w.

2008w.

2009w.

absol

.

maCv,

xv,

wil

i %

absol

,

maCv,

xv,

wil

i %

absol

,

maCv,

xv, w

il

i

%absol

,

maCv,

xv, w

il

i

%absol

,

maCv,

xv,

wil

i %

absol

,xv,

wil

i %

absol

,

maCv,

xv,

wil

i %

sabrunavi s

aSual

bebi, a

nu m

imdinare

aqtivebi, s

ul

:

11,424

100

15,059

100

16,104

100

14,479

100

3,635

_

1,045

0­1,625

_

1. mar

ageb

i:5,294

46.34

7,013

46.57

8,794

54.6

7,255

50.2

1,719

0.23

1,781

8.03

­1,539

­4.4

nedl

eul

i d

a m

asa­

lebi

4,120

36.06

4,906

32.58

6,461

40.12

3,342

23.1

786

­3.48

1,555

7.54

­3,119

­17.02

daumTavrebel

i w

ar­

moeba

577

5.06

824

5.47

828

5.14

404

2.79

247

0.41

4­0.33

­424

­2.35

mza p

roduqcia

362

3.169

652

4.33

754

4.68

2,033

14.04

290

1.16

110

20.35

1,279

9.36

sxva m

aragebi

235

2.06

631

4.19

751

4.66

1,476

10.19

396

2.13

120

0.47

725

5.53

2.sa

vaWr

o d

a sx

va

deb

itoruli

daval

-ianebe

bi:

4,353

38.1

5,549

36.85

6,892

42.8

5,702

39.38

1,19

6­1.25

1,343

5.95

­1,190

­3.42

savaWro d

ebitorul

i

daval

ianebebi

624

5.46

894

5.94

2,325

14.43

2,171

14.99

270

0.48

1,431

8.49

­154

0.56

gadaxdil

i a

vansebi

2,718

23.79

1,875

12.45

3,056

18.98

2,267

15.66

­843

­11.34

1,18

16.53

­789

­3.32

moTxovnebi p

art­

niorTa m

imarT

79

0.69

1,428

9.48

161

10

01,349

8.79

­1,267

­8.48

­161

­1

CasaTvl

el

i d

Rg

278

2.43

176

1.18

446

2.77

00

­102

­1.25

270

1.59

­446

­2.77

sxva m

oTxovnebi

654

5.73

1,17

67.8

904

5.62

1,264

8.73

522

2.07

­272

­2.18

360

3.11

3. f

uli

da misi

ekvivalenteb

i1,777

15.56

2,497

16.58

418

2.6

1,522

10.51

720

1.02

­2,079

­13.98

1,10

47.91

ful

i s

abanko

angariSze

1,739

15.23

2,469

16.39

309

1.92

1,521

10.5

730

1.16

­2,160

­14.47

1,212

8.58

ful

i s

al

aroSi

38

0.33

28

0.19

109

0.68

10.006

­10

­0.14

810.

49-1

08-0

.674

Page 92: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 92 -

cxr

ili №23

ss „yazbe

gi“-s

sabr

unavi s

aSual

ebeb

is d

inamika (aTas

i lar

i)

maCvenebl

ebi

2006

2007

2008

2009

2010

2011

cvl

il

eba w

ina w

el

Tan S

edarebiT

2007

2008

2009

2010

2011

ab­

sol

maCv.

xv,

wil

i

%

ab­

sol

maCv.

xv,

wil

i

%

ab­

sol

maCv.

xv,

wil

i

%

ab­

sol

maCv.

xv,

wil

i

%

ab­

sol

maCv.

xv,

wil

i

%

ab­

sol

maCv.

xv,

wil

i

%

ab­

sol

maCv.

xv,

wil

i

%

ab­

sol

maCv.

xv,

wil

i

%

ab­

sol

maCv.

xv,

wil

i

%

ab­

sol

maCv.

xv,

wil

i

%

ab­

sol

maCv.

xv,

wil

i

%

sabrunavi s

aSu­

al

ebebi, a

nu m

im­

dinare a

qtivebi,

sul

:

13,267

100

18,688

100

11,072

100

13,706

100

6,621

100

5,795

100

5,421

0­7,616

02,634

0­7,084

0­826

0

1, mar

ageb

i:10

,114

76.23

9,544

51.07

4,493

40.58

2,292

16.71

1,695

25.5

91,273

21.9

7­570

­25.16

­5,051

­10.49

­2,201

­23.87

­597

8.88

­422

­3.62

nedl

eul

i d

a

masal

ebi

9,750

73.48

9,544

51.07

3,557

32.12

1,886

82.29

1,668

98.3

9724

56.8

6­206

­22.41

­5,987

­18.95

­1,671

50.17

­218

16.1

­944

­41.53

daumTavrebel

i

warmoeba

302

2.27

00

00

00.00

00

00

­302

­2.27

00

00

00

00

mza p

roduqcia

10.01

00

465

4.2

406

17.71

27

1.61

00

­1­0.01

465

4.2

­59

13.51

­379

­16.1

­27

­1.61

sxva m

aragebi

61

0.47

00

471

4.25

00

00

549

43.1

4­61

­0.47

471

4.25

­471

­4.25

00

549

43.14

2, s

avaW

ro d

a sx

va d

ebit

oru-

li

daval

iane-

bebi

:

3,120

23.52

9,077

48.57

6,383

57.65

11,411

83.27

4,840

73.0

94,519

77.9

85,957

25.05

­2,694

9.08

5,028

25.62

­6,571

­10.178

­321

4.89

savaWro d

ebi­

torul

i d

aval

­

ianebebi

1,761

136,887

36.86

4,824

43.57

4,876

42.73

4,567

94.3

64,519

100

5,126

23.86

­2,063

6.71

52

­0.84

­309

51.63

­48

5.64

gadaxdil

i a

van­

sebi

894

6.73

79

0.42

00

191

1.68

203

4.19

00

­815

­6.31

­79

­0.42

191

1.68

122.51

­203

­4.19

moTxovnebi b

iu­

jetis m

imarT

452

3.42

2,110

11.29

1,398

12.62

6,234

54.63

70

1.45

00

1,658

7.87

­712

1.33

4,836

42.01

­6,164

­53.18

­70

­1.45

sxva m

oTxovnebi

130.1

00

161

1.45

109

0.96

00.

001

00

­13

­0.1

161

1.45

­52

­0.49

­109

­0.959

0­0.001

3, f

uli

da misi

ekvivalenteb

i34

0.25

67

0.36

197

1.78

30.02

87

1.32

30.

0533

0.11

130

1.42

­194

­1.758

84

1.3

­84

­1.27

ful

i s

abanko a

gariSze

34

0.25

67

0.36

197

1.78

012

.16

11.

571

16.9

633

0.11

130

1.42

­197

10.38

1­10.59

­115

.39

ful

i s

al

aroSi

00

00

00

386.44

86

98.4

32

83.0

40

00

03

86.44

83

11.99

­84

­15.39

Page 93: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 93 -

ss „yazbegi“­s sabrunavi saSualebebis dinamikis analizis Sedegad davadgi­

neT, rom sabrunavi saSualebebi 2006 wlidan 2011 wlamde Semcirebis tenden­

ciiT xasiaTdeba. 2007 wlidan 2011 wlamde sabrunavi saSualebebi 3.2­jer Sem­

cirda. sabrunavi saSualebebis struqturis Seswavlam gviCvena, rom sabrunavi

saSualebebis saerTo odenobaSi mcirdeboda maragebis da izrdeboda debi­

toruli davalianebebis xvedriTi wili, Semcirda nedleulisa da masalebis

da mza produqciis raodenoba. aRniSnuliT ar SeiZleba davaskvnaT dadebi­

Tia es movlena Tu uaryofiTi. unda dadgindes, xom ar sWarbobs debitoruli

davalianebebis struqturaSi xandazmuli davalianebebi, rac detalur Seswav­

las saWiroebs da Semdgomi kvlevis sagania.

fulisa da misi ekvivalentebis odenoba mkveTrad Semcirda 2011 wels da 30­

jer naklebia 2010 welTan SedarebiT. am periodSi man sabrunavi saSualebebis

saerTo odenobis 0.05% Seadgina.

sabrunavi saSualebebis analizis procesSi aucilebelia maTi brunvado­

bis analizi. igi gulisxmobs mTeli sabrunavi saSualebebis, maragebis, debi­

toruli davalianebebis brunvadobis maCvenebelTa gaangariSebas da saTanado

daskvnebis gakeTebas miRebuli maCveneblebis safuZvelze.

sabrunavi saSualebebis

brunvadobis koeficienti =amonagebi realizaciidan

sabrunav saSualebaTa sidide

maragebis brunvadobis analizisaTvis gamoiyeneba: brunvadobis koefici­

enti da brunvadoba dReebSi.

brunvadobis koeficienti (brunvadobis ricxvi) ganisazRvreba realizebu­

li saqonlis TviTRirebulebis SefardebiT saSualo maragis sididesTan.

maragebis brunvadobis

koeficienti=

realizebuli saqonlis TviTRirebuleba

saSualo maragi

maragebis brunvadoba dReebSi miuTiTebs maragis Senaxvis periodis xan­

grZlivobaze. maragis Senaxva garkveul xarjebTan aris dakavSirebuli, amitom

am periodis gaxangrZliveba uaryofiTi maCvenebelia, vinaidan xarjebis zr­

das, sasaqonlo danakargebis zrdas da saboloo jamSi maragebis Semcirebas

iwvevvs.

Page 94: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 94 -

maragebis brunvadoba

dReebSi =

saSualo maragi * 365

realizebuli produqciis TviTRirebuleba

sabrunav saSualebaTa saerTo odenobaSi didi xvedriTi wiliT gamoirCeva

debitoruli davalianebebi, amitom maTi absoluturi sididis da struqturis

analizi unda Seivsos debitoruli davalianebebis brunvadobis maCveneblisa

da debitoruli davalianebebis amoRebis maCveneblis analiziT.

debitoruli davalianebebis brunvadobis koeficienti ganisazRvreba re­

alizaciidan amonagebis SefardebiT debitoruli davalianebis saSualo si­

didesTan.

debitoruli davalianebebis

brunvadobis koeficienti = amonagebi realizaciidan

debitoruli davalianebebis saSualo sidide

debitoruli davalianebebis amoRebis koeficienti miuTiTebs imaze, Tu

rogori xangrZlivobiT xasiaTdeba kreditiT gayidvebi. saqonlis kreditiT

gayidvisas sawarmoebi miuTiTeben kreditis periods. angariS­faqturebis

dagvianebiT gagzavnam, an dagvianebiT gadamxdelebze reagirebis ar moxdenam

SeiZleba mavne zegavlena iqonios kompaniaSi naRdi fulis moZraobaze. am koe­

ficientis gaangariSeba xdeba formuliT:

debitoruli davalianebebis

amoRebis koeficienti

=

debitoruli davalianebebis naSTi * 365 periodis bolos

realizaciidan amonagebi

an, debitoruli davalianebis periodis bolosaTvis arsebuli naSTis gam­

ravlebiT erTdRiani realizaciis moculobaze.

sasaqonlo­materialuri faseulobebis analizisas aucilebelia Seswav­

lil iqnas kreditoruli davalianebebis dafarvis periodi. kreditiT SeZenam,

romelsac sakredito periodis gaxangrZliveba axlavs Tan, SeiZleba uaryofi­

Ti Sedegebi moutanos sawarmos, kerZod, SeiZleba saeWvo gaxdes momwodeblebi­

sgan momavalSi saqonlis miReba, sawarmom ver miiRos fasdaTmobebi, saqonlis

fasi gaizardos imis gaTvaliswinebiT, rom sawarmos xanrgZlivi sakredito

periodi aqvs.

Page 95: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 95 -

kreditoruli davalianebis dafarvis koeficienti gaiangariSeba formu­

liT:

kreditoruli

davalianebebis dafarvis

koeficienti=

kreditoruli davalianebis naSTi * 365periodis bolos

realizaciidan amonagebi

an, kreditoruli davalianebis periodis bolosaTvis arsebuli naSTis gam­

ravlebiT erTdRiani realizaciis moculobaze.

zemoaRniSnuli maCveneblebis gaangariSebasTan erTad mizanSewonilia Cat­

ardes sawarmos saoperacio ciklis xangrZlivobis analizi. samuSao kapitalis

saoperacio cikli asaxavs sawarmos investicias samuSao kapitalSi warmoebis

procesis ganmavlobaSi. samuSao kapitalSi investicia etapobrivad izrdeba,

igi Tavidan warmodgenilia nedleulsa da masalebSi ganxorcielebuli in­

vesticiis saxiT, Semdeg emateba investicia samuSao Zalasa da sawarmoo zed­

nadeb xarjebSi. aRniSnuli investicia unda SenarCundes warmoebis procesSi,

mza produqciis flobis periodis ganmavlobaSi, debitoruli davalianebebis

saboloo dafarvamde. aRsaniSnavia, rom neto investiciis Semcireba SesaZle­

belia momwodeblebisgan savaWro kreditis aRebiT.

rac ufro swrafia sawarmos saoperacio cikli, miT ufro naklebi iqneba

misi investicia samuSao kapitalSi. amave dros samuSao kapitalSi metismetad

mcire investicia SeiZleba gayidvebis moculobis Semcirebis mizezi gaxdes,

radgan myidvelebi upiratesobas aniWeben saqonlis iseTi momwodeblisgan SeZe­

nas, romlebic kredits xangrZlivi vadiT sTavazoben. Tu myidvelis moTxovnisas

konkretuli saqoneli maragSi ar iqneba, myidveli sxva momwodebels mimarTavs.

sabrunavi kapitalis ciklis (saoperacio ciklis) xangrZlivobis gaan­

gariSeba xdeba Semdegi formuliT:

saoperacio ciklis xangrZlivoba

=maragebis brunvadoba dReebSi + debitoruli

davalianebis amoRebis periodi _ kreditoruli davalianebis dafarvis periodi

aranakleb mniSvnelovania safinanso ciklis xangrZlivobis maCvenebeli,

romelic ganisazRvreba Semdegi formuliT:

Page 96: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 96 -

safinanso ciklis xangrZlivoba

=saoperacio

ciklis xangrZlivoba

+

saSualo kreditoruli davalianeba * 360

realizebuli produqciis TviTRirebuleba

saoperacio cikli axasiaTebs saerTo dros, romlis ganmavlobaSic safi­

nanso resursebi dabandebulia maragebsa da debitorul davalianebebSi. xolo

safinanso cikli, anu fulad saSualebaTa mimoqcevis cikli ki warmoadgens

dros, romlis ganmavlobaSic fuladi saSualebebi amoRebulia brunvidan.

saoperacio da finansuri ciklis Semcireba dinamikaSi ganixileba rogorc

dadebiTi tendencia.

saintereso da mniSvnelovani maCvenebelia ekonomikuri zrdis mdgradobis

koeficienti, romelic ganisazRvreba formuliT:

ekonomikuri zrdis

mdgradobis koeficienti =

wminda mogeba _ gadaxdili

dividendebi

sakuTari kapitali

zemoTaRniSnuli maCveneblebis gaangariSebis Semdeg SesaZlebelia Cat­

ardes sawarmos saoperacio ciklis xangrZlivobis analizi. samuSao kapitalis,

an fuladi saxsrebis saoperacio cikli asaxavs sawarmos investicias samuSao

kapitalSi. warmoebis procesis ganmavlobaSi, samuSao kapitalSi investicia

etapobrivad izrdeba. igi Tavidan warmodgenilia nedleulsa da masalebSi

ganxorcielebuli investiciis saxiT, Semdeg emateba investicia samuSao Za­

lasa da sawarmoo zednadeb xarjebSi. aRniSnuli investicia unda SenarCundes

warmoebis procesSi, mza produqciis flobis periodis ganmavlobaSi, debi­

toruli davalianebebis saboloo dafarvamde. aRsaniSnavia, rom neto inves­

ticiis Semcireba SesaZlebelia momwodeblebisgan savaWro kreditis aRebiT.

rac ufro swrafia sawarmos saoperacio cikli, miT ufro naklebi iqneba

misi investicia samuSao kapitalSi. amave dros samuSao kapitalSi metismetad

mcire investicia SeiZleba gayidvebis moculobis Semcirebis mizezi gaxdes,

radgan myidvelebs urCevniaT saqonlis SeZena iseTi momwodeblebisgan, romle­

bic kredits xangrZlivi vadiT sTavazoben. Tu myidvelis moTxovnisas konkre­

tuli saqoneli maragSi ar iqneba, myidveli sxva momwodebels mimarTavs.

saqmiani aqtivobis da sabrunav saSualebaTa analizisaTvis aucilebeli

Page 97: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 97 -

maCveneblebi 2006­2007 w.w. ganzogadebulad warmodgenilia cxrilis saxiT. (ix.

cxrili №22):

ss `lomisi~­s monacemebis analiziT irkveva, rom realizaciis zrdis tempi

maRalia, magram 2007 wlis garda, danarCen wlebSi Semcirebis tendenciiT xa­

siaTdeba.

fondukugebis maCveneblis analiziT 2007 wels gamovlinda misi gaumjobe­

seba 0.89 lariT, rac ZiriTad saSualebaTa gamoyenebis efeqtianobis gaumjobe­

sebaze miuTiTebs. 2008­2009 wlebSi es maCvenebeli gauaresebulia Sesabamisad

0.31­iT da 0.25­iT.

sabrunav saSualebaTa brunvadobis maCvenebeli (brunvaTa ricxvi) wlis

ganmavlobaSi 0.15­iT gaizarda, rac mis daCqarebaze metyvelebs. brunvadobis

daCqareba gamowveulia realizaciis moculobis mniSvnelovani zrdiT am peri­

odSi, rac naTlad Cans (cxrili # 24) motanili monacemebiT. aRniSnuli ten­

dencia fiqsirdeba mTeli saanalizo periodis ganmavlobaSi.

maragebis brunvadobis analizisaTvis gamoyenebuli iqna maragebis brunva­

dobis koeficienti da maragebis Senaxvis periodi anu brunvadoba dReebSi. (ix.

cxrili № 24)

maragebis brunvadobis koeficienti (brunvaTa ricxvi) gaizarda 2007 wlis

ganmavlobaSi 1.25­iT da 5.56 Seadgina, e.i maragis ganaxlebis ricxvi gaizarda,

rac dadebiTi movlenaa. aRniSnuli gaumjobeseba SenarCunebulia mTel saa­

nalizo periodSi. SesamCnevia umniSvnelo gauareseba 2008 wels.

maragebis brunvadoba dReebSi 2006­2009 wlebSi daCqarda. Cvens mier ukve

aRiniSna, rom maragis Senaxvis periodis gaxangrZlivebas bevri uaryofiTi

Sedegi SeiZleba mohyves, kerZod, xarjebis zrda da sabolood mogebis Semci­

reba.

Page 98: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 98 -

cxrili №24

ss `lomisi~-s saqmiani aqtivobisa da sabrunavi saSualebebis

brunvadobis maCvenebelTa analizi (aTasi lari)

№ maCveneblebi 2006 w. 2007 w. 2008 w. 2009 w.

gadaxra

2007 2008 2009

1 amonagebi realizaciidan 30,951 54,366 65,405 69,897 23,415 11,039 4,492

2realizebuli saqonlis

TviTRirebuleba 18,856 34,176 43,779 47,741 15,320 9,603 3,962

3ZiriTadi saSualebebis

TviTRirebuleba16,780 26,641 33,087 38,819 9,861 6,446 5,732

4sasaqonlo materialuri

faseulobebi5,294 7,013 8,794 7,255 1,719 1,781 ­1,539

5 debitoruli davalianebebi 4,353 5,549 6,892 5,702 1,196 1,343 ­1,190

6 kreditoruli davalianeba 1,308 4,256 8,153 4,268 2,948 3,897 ­3,885

7 fuladi saSualebebi 1,777 2,497 418 1,522 720 ­2,079 1,104

8 fondukugeba (lari) (1/3) 1.61 2.5 2.19 1.94 0.89 ­0.31 ­0.25

9sabrunav saSualebaTa brunva­

dobis koeficienti (2/{4+5+7}) 2.18 2.33 4.19 4.57 0.15 1.86 0.38

10 maragebis brunvadoba dReebSi 84.71 65.72 65.89 61.35 ­18.99 0.17 ­4.54

11maragebis brunvadobis koefici­

enti (2/4)4.31 5.56 5.54 6.35 1.25 ­0.02 0.81

12debitoruli davalianebebis

brunvadobis koeficienti (1/5)7.62 10.98 10.51 11.1 3.36 ­0.47 0.59

13

debitoruli davalianebebis

(5*365/1) amoRebis periodi (dRee­

bi)

51.33 37.25 38.46 29.77 ­14.08 1.21 ­8.69

14

kreditoruli davalianebebis

(dafarvis periodi (dReebi)

6*365/1)

15.43 28.57 45.49 22.29 13.14 16.92 ­23.20

15ekonomikuri zrdis mdgradobis

koeficienti0.57 0.43 0.17 0.067 ­0.14 ­0.26 ­0.103

16saoperacio ciklis

xangrZlivoba dReebSi (10+13-14) 120.61 74.36 58.86 68.83 ­46.25 ­15.50 9.97

17safinanso ciklis xangrZlivoba

dReebSi100.93 104.07 110.59 116.31 3.14 6.52 5.72

18realizaciis procentuli cv­

lileba (%)44 76.7 20.3 6.87 32.70 ­56.40 ­13.43

19sasaqonlo maragebis procen­

tuli cvlileba (%)53 32.47 25.39 ­17.5 ­20.53 ­7.08 ­42.89

Page 99: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 99 -

saoperacio ciklis xangrZlivoba Semcirda 2006­2008 wlebSi, xolo 2009

wels isev gaxangrZlivda wina welTan SedarebiT 9.97 dRiT. rac Seexeba safi­

nanso ciklis xangrZlivobas, es maCvenebeli mTeli saanalizo periodis ganma­

vlobaSi zrdiT xasiaTdeboda, rac arasasurvelia.

saerTod, Znelia msjeloba imaze, brunvadobis esa Tu is maCvenebeli damak­

mayofilebelia Tu ara sawarmos saqmianobis profilis da maragebis saxeebis

gaTvaliswinebis gareSe. saiuveliro sawarmos an aseTi saqonliT movaWre maR­

azias maragis brunvadobis maRali maCvenebeli eqneba, e.i brunvadoba dReebSi

ufro xangrZlivi, xolo brunvaTa ricxvi (brunvadobis koeficienti) ufro

naklebi, vidre malfuWebadi kvebis produqtebis mwarmoebeli sawarmos an

maRazias, romelic aseTi saqonliT vaWrobs. Cveni saanalizo sawarmo ludis

da ualkoholo sasmelebis mwarmoebelia, amitom ra Tqma unda misi maragebis

brunvadoba dReebSi SeiZleba ufro meti iyos, vidre vTqvaT Tevzis qarxnisa,

magram es produqtic garkveuli vadis mqonea, amitom brunvadobis maCvenebeli,

miuxedavad misi daCqarebis tendenciisa, mainc ar aris saxarbielo.

maragebis brunvadobis daCqareba wlebis ganmavlobaSi gamoiwvia realiza­

ciis moculobis zrdam. amave dros, miuxedavad imisa, rom sasaqonlo materi­

aluri faseulobebis absoluturi sididis zrdas qonda adgili, maragebis

cvlilebis tempi Semcirebis tendenciiT xasiaTdeba. realizaciis moculobis

zrdis tempi win uswrebs maragebis zrdis temps.

debitoruli davalianebebis brunvadobis koeficienti gaumjobesebulia

am SemTxvevaSic. miuxedavad debitoruli davalianebis zrdisa wina welTan

SedarebiT, realizaciis zrdis winmswrebma tempma ganapiroba brunvadobis

maCveneblebis gaumjobeseba.

debitoruli davalianebis amoRebis periodis analiziT gamovlinda misi

xangrZlivobis Semcireba wina wlebTan SedarebiT. rogorc Cans, sawarmos mier

angariS­faqturebis dagvianebiT gagzavnas adgili ar hqonda da amave dros

myidvelTa mier davalianebis drouli dafarva xdeboda, rac dadebiTi maCvene­

belia.

kreditoruli davalianebis dafarvis periodi 2007­2008 wlebSi wina welT­

an SedarebiT gaxangrZlivda, rac arakeTilsasurveli faqtia, vinaidan es Sei­

Zleba momwodeblebTan urTierTobis gauaresebis mizezi gaxdes. amave dros

sawarmom SeiZleba ver miiRos daTmobebi vadamdeli angariSsworebisaTvis.

Page 100: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 100 -

kreditoruli davalianebebi da sagadasaxado valdebulebebi wlis ganmav­

lobaSi gazrdilia, m.S. sagadasaxado valdebulebebi 2006 wlis 445 laridan

641 laramde gaizarda. 2008 wels ki Semcirebulia 565 aTas laramde da 2009

wels 285 aTas laramde. saoperacio ciklis xangrZlivoba Semcirebulia 2007

wlidan, rac dadebiTi maCvenebelia. aseve dadebiTi tendenciiT xasiaTdeba

safinanso ciklis xangrZlivobis Semcirebis maCvenebeli, romelic saanalizo

periodSi Semcirebulia.

ss `yazbegi~­s saqmiani aqtivobisa da sabrunavi saSualebebis brunvadobis

maCvenebelTa analiziT irkveva Semdegi (cxrili №25):

realizaciis zrdis tempi dabalia da Semcirebis tendenciiTac xasiaTdeba.

fondukugebis maCveneblis analiziT dadginda rom, 2007 wlidan iwyeba

misi gauareseba, rac ZiriTad saSualebaTa gamoyenebis dabal efeqtianoba­

ze miuTiTebs. maCveneblis gauaresebis tendencia SenarCunebulia danarCeni

wlebis ganmavlobaSi da yvelze dabali maCvenebeli 2011 wels dafiqsirda.

sabrunav saSualebaTa brunvadobis maCvenebeli (brunvaTa ricxvi) 2007 wlis

ganmavlobaSi Semcirda, rac mis Senelebaze metyvelebs. brunvadobis Seneleba

gamowveulia debitoruli davalianebebis mniSvnelovani zrdiT am periodSi,

rac naTlad Cans cxrilSi motanili monacemebiT. 2008 wels es maCvenebeli

gaumjobesda. brunvaTa ricxvi gaizarda 0,11­iT, rac am periodSi sabrunavi sa­

Sualebebis SemcirebiT aris ganpirobebuli.

2009­2010 wlebSi sabrunavi saSualebebis brunvadoba Senelebulia, rac 2009

wels debitoruli davalianebebis mkveTri zrdiT, xolo 2010 wels ki real­

izebuli saqonlis TviTRirebulebasTan SedarebiT sabrunavi saSualebebis

Semcirebis ufro dabali tempiT aris gamowveuli. 2011 wels sabrunav saSuale­

baTa brunvadobis koeficienti wina welTan SedarebiT 7­jer Semcirda, rac

ralizaciis moculobis mkveTri SemcirebiT (11­jer) aris ganpirobebuli.

Page 101: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 101 -

cxr

ili

№25

ss `yazbe

gi“-s

saqmiani

aqt

ivobi

sa d

a sa

brunavi s

aSual

ebeb

is b

runvad

obi

s maCveneb

elTa anal

izi

(aTas

i lar

i)

№maCveneb

leb

i2006 w

.2007 w

.2008 w

.2009 w

.2010 w

.2011 w

.cvl

ileb

a win

a wel

Tan S

edar

ebiT

2007

2008

2009

2010

2011

1amonagebi r

eal

izaciidan

39,832

36,409

24,626

15,987

1,652

151

­3,423

­11,783

­8,640

­14,335

­1,500

2real

izebul

i s

aqonl

is T

viTRirebul

eba

23,087

27,899

17,715

9,572

943

138

4,813

­10,185

­8,142

­8,629

­806

3ZiriTadi s

aSual

ebebis s

aSual

o w

liuri

Rirebul

eba

6,284

6,957

6,748

6,169

5,097

3,684

673

­209

­579

­1,072

­1,412

4sasaqonl

o m

aterial

uri f

aseul

obebi

10,114

9,544

4,493

2,292

1,695

1,273

­570

­5,051

­2,201

­597

­422

5debitorul

i d

aval

ianebebi

3,120

9,077

6,383

11,411

4,840

4,519

5,957

­2,694

5,028

­6,571

­321

6kreditorul

i d

aval

ianeba

568

5,476

3,645

2,562

1,903

1,406

4,908

­1,831

­1,083

­659

­498

7ful

adi s

aSual

ebebi

34

67

197

387

333

130

­194

84

­84

8fondukugeba (l

ari) (1/3)

3.33

5.23

3.65

2.59

0.32

0.041

1.9

­1.58

­1.06

­2.27

­0.279

9sabrunav s

aSual

ebaTa b

runvadobis k

oeficienti

(2/{4+5+7})

1.74

1.49

1.6

0.7

0.14

0.02

­0.25

0.11

­0.9

­0.56

­0.12

10maragebis b

runvadoba d

ReebSi (4*365/2 )

130.28

128.58

144.6

129.34

771.3

3,936

1.7

16.02

­15.26

641.96

3,164

11maragebis b

runvadobis k

oeficienti (2/4)

2.28

2.92

4.98

4.18

0.56

0.11

0.64

2.06

­0.8

­3.62

­0.45

12debitorul

i d

aval

ianebebis b

runvadobis

koeficienti (1/5)

12.77

4.01

3.86

1.4

0.34

0.03

­8.76

­0.15

­2.46

­1.06

­0.31

13debitorul

i d

aval

ianebebis a

moRebis p

eriodi

(dReebi) (5*365/1)

28.59

90.99

94.6

260..5

31,070

10,891

62.4

3.61

166

809

9,822

14kreditorul

i d

aval

ia n

ebebis (dafarvis

periodi (dReebi) 6*365/1)

5.2

54.89

54.02

58.54

420.65

338,794

49.69

­0.87

4.52

362.11

2,967

15ekonomikuri z

rdis m

dgradobis k

oeficienti

0.44

0.012

1.35

­0.415

­2.29

0.1

­0.428

1.338

­1.765

­1.875

2.39

16saoperacio c

ikl

is x

angrZl

ivoba d

Reeb­

Si(10+13

­14)

153.67

164.68

185.18

331.33

1,420.2

11,438.7

11.01

20.5

146.15

1,089

10,018

17safinanso c

ikl

is x

angrZl

ivoba d

ReebSi

162.58

204.21

279.14

449.68

2,284

15,827

41.63

74.93

170.54

1,835

13,543

18real

izaciis p

rocentul

i c

vl

il

eba (%

)5.2

­8.59

­32.12

­35.08

­89.66

­90.83

­13.79

­23.53

­2.96

­54.58

­1.17

19sasaqonl

o m

aragebis p

rocentul

i c

vl

il

eba (%

)3.3

­5.635

­62.72

­48.99

­26.04

­24.9

­8.935

­57.085

13.73

22.95

1.14

Page 102: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 102 -

maragebis brunvadobis analiziT dadginda, rom maragebis brunvadobis koe­

ficienti da maragebis Senaxvis periodi anu brunvadoba dReebSi gaumjobese­

bulia 2008 wlamde, aseve gaizarda maragis ganaxlebis ricxvi gaizarda, rac

dadebiTi movlenaa. amave dros maragis Senaxvis periodi Semcirda, magram

am sawarmoSi brunvadobis daCqarebis mizezi nedleulisa da masalebis, mza

produqciis da daumTavrebeli warmoebis naSTebis Semcirebis, aseve realiza­

ciis moculobis Semcirebis Sedegia. aRniSnuli garemoeba warmoebis procesis

tempebis Semcirebaze miuTiTebs, rac sagangaSoa, Sedegi ki saxezea _ sawarmom

2008 wels saqmianoba didi zaraliT daasrula, xolo 2009 wlidan mis mkve­

Tr, 2010 wlidan ki katastroful Senelebas aqvs adgili. aRniSnulis mizezi

ss „yazbegi“­s menejmentis naklovanebebia. finansuri angariSgebis rigi mona­

cemebis arakoreqtulobisa da mimdinare aRricxvis monacemTa naklebi xelmis­

awvdomobis gamo mizezebis detaluri Seswavla ver moxerxda.

analiziT irkveva, rom debitoruli davalianebebis amoRebis periodi gax­

angrZlivebulia da kreditoruli davalianebebis dafarvis periodic gaiz­

arda. am garemoebebis arasasurvel gavlenaze Cven ukve aRvniSneT.

saoperacio ciklis xangrZlivoba 2006­2011 wlebSi gaizarda. saoperacio

cikli gansakuTrebiT 2009­2010 wlebSia gaxangrZlivebuli, rac arasasurvelia.

zogjer, sawarmoSi SeiZleba Tavisi saqmianobis gafarToebasTan erTad

dafiqsirdes debitoruli davalianebebis amoRebis periodis da kreditoruli

davalianebebis dafarvis periodis gaxangrZliveba, saoperacio ciklis zrda,

likvidurobis koeficientis gauareseba, gamoyenebuli overdraftis miaxloe­

ba dawesebul limitTan, rac saerTaSoriso praqtikaSi `gadaWarbebuli saqmi­

anobis~ saxeliT aris cnobili (94). am dros sawarmos debitorebisgan valebis

dagvianebiT gadaxdis gamo ar gaaCniaT sakmarisi fuladi saSualebebi kredi­

toruli davalianebebis dasafaravad, maragebis brunvadoba Senelebulia, rac

damatebiT xarjebs iwvevs. aseTi krizisis dros sawarmos mier unda ganxor­

cieldes rigi RonisZiebani, kerZod:

1. aiRos grZelvadiani sesxebi fuladi saxsrebis gazrdis mizniT;

2. moaxdinos naklebad saWiro grZelvadiani aqtivebis gayidva;

3. myidvelebs SesTavazos fasdaTmobebi vadamdeli gadaxdisaTvis;

4. saqoneli, sakredito pirobebis garda, gayidos naRdi angariSsworebiTac.

Page 103: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 103 -

2.5 momgebianobisa da sainvesticio aqtivobis

maCveneblebis analizi

sawarmos finansuri mdgomareobis analizisaTvis saerTaSoriso praqtikiT

SemoTavazebul momgebianobis maCveneblebs, maTi efeqtianobidan gamomdinare,

kerZo da zogad maCveneblebad hyofen. es maCveneblebi erTmaneTisagan maTi gam­

oyenebis miznebiT, gaangariSebis meTodebiTa da maT safuZvelze gakeTebuli

daskvnebiT gansxvavdebian. efeqtianobis yvela maCveneblis gamoyeneba sawarmos

finansuri mdgomareobis analizisas yovelTvis ver xerxdeba, magram am dros

mizanSewonilia maTgan ufro prioritetuli maCveneblis SerCeva.

specialur ekonomikur literaturaSi (24, 28, 29, 84, 94) SemoTavazebuli

maCveneblebi SeiZleba ase davajgufoT:

kerZo maCveneblebi:

• saerTo mogebis marJa;

• saoperacio mogebis marJa;

• wminda mogebis marJa; da zogadi maCveneblebi (kapitaldabandebis efeq-

tianobis maCveneblebi):

• aqtivebze Semosavlis koeficienti;

• ukugeba gamoyenebul kapitalze (ROCE), anu gamoyenebuli kapitalis

rentabeloba;

• ukugeba Cveulebrivi aqciebis mflobelTa kapitalze (ROE), anu saku-

Tari kapitalis rentabeloba;

• aqtivebis rentabeloba (ROA);

• investiciebis rentabeloba (ROI).

kerZo maCveneblebis gaangariSeba mogebisa da zaralis angariSgebis mo­

nacemTa safuZvelze xdeba. am maCveneblebis saSualebiT SeiZleba Sefasdes

sawarmos saqmianobis efeqtianobis mxolod erTi mxare, kerZod gayidvebis

efeqtianoba, magram mTlianad biznesSi dabandebuli kapitalis efeqtianobis

sakiTxebis Seswavla am maCveneblebiT ver xerxdeba. am miznis misaRwevad momge­

bianobis zogad maCveneblebs iyeneben.

momgebianobis koeficientebis saSualebiT dgindeba, ramdenad optimalu­

rad axdens sawarmo sakuTari resursebis gamoyenebas mogebis misaRebad da

aqciebis fasis gasazrdelad. grZelvadian momgebianobas sacicocxlo mniSvn­

eloba aqvs kompaniisa da misi aqcionerebisaTvis.

Page 104: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 104 -

saerTo mogebis marJa miuTiTebs Tu ra raodenobis saerTo mogeba moaqvs

realizebul produqcias, saqonelsa da gaweul momsaxurebas, anu es aris mo­

gebis marJa, romelsac sawarmo awesebs realizaciidan miRebuli amonagebis

erTeulze da mosalodnelia, rom gonivrulobis farglebSi mudmivi darCeba.

misi gaangariSeba xdeba saerTo mogebis SefardebiT realizaciis moculobas­

Tan. saerTo mogebis marJas gayidvebis rentabelobis koeficientsac uwodeben.

tradiciulad, sawarmos mier ganxorcielebuli sameurneo operaciis efeq­

tianobis yvelaze Sesaferis maCveneblad miiCneven saoperacio mogebis marJas,

romlis gasaangariSeblad saoperacio mogebas realizaciis moculobasTan

afardeben. aRniSnuli Tanafardoba gviCvenebs ramdenad efeqtianad SeuZlia

sawarmos SeinarCunos dabali danaxarjebi produqciaze (saqonelsa da mom­

saxurebaze). magaliTad, Tu saoperacio mogebis marJa aris 0.15 es niSnavs, rom

yvela saoperacio xarjis gamoklebis Semdeg gayidvebidan rCeba 15 procentis

odenobiT Semosavali.

saerTo mogebis marJaze gavlenas axdens: sarealizacio fasebis cvlileba,

realizebuli produqciis asortimenti (romelsac ZiriTadad sawarmo gansaz­

Rvravs winaswar), Sesyidvebis Rirebuleba, sawarmoo danaxarjebi (nedleuli­

sa da masalebis xarjebi, Sromis anazRaurebis xarjebi da sawarmoo zednadebi

xarjebi) da maragebis inventarizaciis, Sefasebis, an saangariSgebo period­

isaTvis mikuTvnebisas daSvebuli Secdomebi.

saerTo mogebis marJis dinamikis Seswavlisas unda dadgindes xom ara aqvs

adgili Seusabamobas saerTo mogebisa da realizaciis zrdas Soris. aRniSnu­

lis mizezi SeiZleba iyos: Sesyidvebze gaweuli danaxarjebis zrda, maragebis

CamoweriT gamowveuli zarali, realizebuli saqonlis TviTRirebulebaSi Se­

tanili sacdel­sakonstruqtoro samuSaoebze gaweuli danaxarjebi.

rogorc cnobilia, saoperacio mogeba warmoadgens sxvaobas saerTo mogeba­

sa da saoperacio xarjebs Soris. Tu saoperacio mogebis marJa ufro swrafad

izrdeba, vidre saerTo mogebis marJa, es saoperacio xarjebis optimalur ode­

nobaze, magaliTad, administraciuli xarjebis gonivrul gawevaze miuTiTebs,

sapirispiro SemTxveva ki _ administraciuli xarjebis arasasurvel zrdaze.

Tu wlebis ganmavlobaSi saerTo mogebis marJis umniSvnelo cvlilebas,

magram amave dros, wminda mogebis marJis Semcirebas aqvs adgili, amis mizezi

SeiZleba iyos realizaciis moculobis zrdasTan erTad realizaciasTan

Page 105: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 105 -

dakavSirebuli da administraciuli xarjebis, an sagadasaxado ganakveTebis

zrda, meores mxriv, Tu saerTo mogebis marJas klebis tendencia axasiaTebs,

maSin, xarjebi realizaciis Sesabamisad izrdeba. aseT SemTxvevebs SeiZleba

adgili hqondes produqciaze (saqonelze) dabali fasebis arsebobisas.

dabali marJa, rogorc wesi, sameurneo saqmianobis aradamakmayofilebel

Sedegebze metyvelebs, magram SeiZleba gamowveuli iyos sawarmos gafarToe­

biT, an axali produqciis warmoebis dawyebiT. am SemTxvevaSi dabali marJa

gviCvenebs, rom arsebobs gaumjobesebis SesaZlebloba, saSualoze maRali mar­

Ja, Cveulebriv, efeqtiani marTvis maCvenebelia. Tumca zogjer maRali marJis

gamo SeiZleba konkurencia gamZafrdes, radgan maRali marJis miRebis bevri

msurvelia.

rac Seexeba wminda mogebis marJas, igi gamoiTvleba wminda mogebis Se­

fardebiT realizaciis moculobasTan. es koeficienti gansazRvravs wminda

mogebis odenobas, romelic rCeba produqciis, Tu momsaxurebis gayidvis Sede­

gad yvela danaxarjis gamoklebis Semdeg.

wminda mogebis marJaSi momxdari nebismieri cvlileba damatebiTi gamokv­

levis obieqti unda gaxdes, kerZod, unda dadgindes Seesabameba Tu ara misi

cvlileba saerTo mogebis marJis cvlilebas da realizaciidan miRebuli

amonagebis cvlilebas. Seswavlil iqnes calkeuli kategoriis danaxarjebi,

romlebic mniSvnelovnad aris gazrdili, an Semcirebuli. wminda mogebis mar­

Jis analizisas aucilebelia Semdegi garemoebebis gaTvaliswineba:

zogierTi danaxarji produqciis erTeulze mudmivia an naxevrad mudmivi

da amdenad, isini amonagebis cvlilebis Sesabamisad ar icvlebian, xolo zo­

gierTi danaxarji produqciis erTeulze cvladia (komerciuli danaxarjebi,

sakomisio gadasaxdelebis danaxarjebi) da icvleba realizaciidan amonagebis

cvlilebis Sesabamisad.

ganxiluli maCveneblebis done meryeobs dargebis mixedviT da damokide­

bulia saqmianobis sferoze. amis mizezs warmoadgens gansxvaveba saSualebaTa

brunvis siCqareSi, dakreditebis vadebSi, sasaqonlo maragebis odenobaSi da

sxva. TviT erTi dargis farglebSic ki ganxiluli maCveneblebis sxvadasxva

dones ganapirobebs sawarmoTa marTvis efeqtianobis done.

amave dros gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom xarjebisa da Semosav­

lebis Tanafardobis dinamikas gansazRvravs ara marto resursebis gamoyenebis

Page 106: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 106 -

efeqtianoba, aramed sawarmos mier gamoyenebuli saaRricxvo politika, ker­

Zod, misi Semdegi elementebi:

• grZelvadiani aqtivebis amortizaciis meTodebi;

• maragebis Sefasebisa da TviTRirebulebis gansazRvris meTodebi;

• grZelvadiani aqtivebis sasargeblo momsaxurebis vadis gansazRvra;

• konkretuli produqciis TviTRirebulebisaTvis misakuTvnebeli pirda­

piri danaxarjTa gansazRvra;

• arapirdapiri xarjebis Semadgenlobisa da maTi ganawilebis meTodebis

SerCeva.

momgebianobis kerZo maCveneblebis gamoyenebiT Seswavlil iqna ss „lomisi“­s

da ss „yazbegi“­s 2006­20010 wlebis maCveneblebi, romlebic ganzogadoebul

iqna (cxrili #26, #27)

cxrili #26

ss „lomisi“-s momgebianobis kerZo maCveneblebi

(aTasi lari)

№ maCveneblebi 2006 w. 2007 w. 2008 w. 2009 w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2007 2008 2009

1 amonagebi realizaciidan 30,951 54,366 65,405 69,897 23,415 11,039 4,492

2 saerTo mogeba 12,095 20,190 21,626 22,156 8,095 1,436 530

3 saoperacio mogeba 6,983 11,028 6,247 5,397 4,045 ­4,781 ­850

4 wminda mogeba 6,482 8,570 4,140 1,730 2,088 ­4,430 ­2,410

5 saerTo mogebis marJa % (2/1) 39.07 37.14 33.06 31.69 ­1.93 ­4.08 ­1.37

6saoperacio mogebis marJa %

(3/1)22.56 20.28 9.55 7.72 ­2.28 ­10.73 ­1.83

7 wminda mogebis marJa % (4/1) 20.94 15.76 6.329 2.47 ­5.18 ­9.43 ­3.859

rogorc cxrilidan Cans, saerTo mogebis marJa mcirdeba, magram umniS­

vnelod saoperacio da wminda mogebis marJasTan SedarebiT. gansakuTrebuli

SemcirebiT xasiaTdeba wminda mogebis marJa. igi orjer da ufro metad Semci­

rebulia saerTo mogebis marJasTan SedarebiT. 2008 wels wminda mogebis marJis

Semcireba (­5.177) CamorCeba 2­jer saoperacio mogebis marJis Semcirebas (­10.73).

wminda mogebis marJis Semcirebas Tan axlda realizaciis moculobis zrda da

wminda mogebis Semcireba.

Page 107: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 107 -

wminda mogebis marJaze realizaciis moculobisa da wminda mogebis cv­

lilebis raodenobrivi gavlenis analizis tradiciuli meTodis gamoyenebiT

dadginda Semdegi: (ix. cxrili #27) wminda mogebis marJis Semcirebis mizezs

2008­2009 wlebSi wminda mogebis Semcireba warmoadgens, rasac am wlebSi re­

alizaciidan amonagebis zrda axlda Tan da am ukanasknelmac mogebis Se­

fardebiTi maCveneblis gauareseba gamoiwvia. TviT wminda mogebis Semcireba

gamowveulia am periodSi xarjebis, gansakuTrebiT ki administraciuli xar­

jebis mniSvnelovani zrdiT.

cxrili #27

ss „lomisi“-s wminda mogebis marJa (aTasi lari)

maCveneblebi

2006 w. 2007 w. 2008 w. 2009 w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2007 2008 2009

1 amonagebi realizaciidan 30,951 54,366 65,405 69,897 23,415 11,039 4,492

2 wminda mogeba 6,482 8,570 4,140 1,730 2,088 ­4,430 ­2,410

3 wminda mogebis marJa % 20.94 15.764 6.33 2.48 ­5.28 ­5.177 ­3.859

4wminda mogebis cvlilebis

gavlenaX X X X 6.74 ­8.04 ­3.679

5realizaciidan amonagebis

cvlilebis gavlenaX X X X ­12.02 ­1.29 0.09

mimdinare aRricxvis monacemebis SeswavliT dadginda, rom ss `lomisi“­s

administraciuli xarjebis odenobam Seadgina:

cxrili #28

ss „lomisi“-s administraciuli xarjebis dinamika

(aTasi lari )

maCveneblebi 2006w 2007w 2008w 2009w

saerTo da administraciuli xarjebi 2,192 4,299 6,009 6,629

saerTo da administraciuli xarjebis

xvedriTi wili danaxarjebis saerTo odenobaSi 8.46 9.36 9.73 9.94

am xarjebis struqturis analiziT vlindeba, rom gansakuTrebiT gaizarda

saofise xarjebi, dazRvevis xarjebi. gansakuTrebuli zrda SeimCneoda 2008

wels wina welTan SedarebiT, rac menejmentis araefeqturobaze miuTiTebs da

saTanado reagirebas saWiroebs.

Page 108: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 108 -

cxrili #29

ss „yazbegi~-s momgebianobis kerZo maCveneblebi

(aTasi lari)

№ maCveneblebi2006

w.

2007

w.

2008

w.

2009

w.

2010

w.

2011

w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2007 2008 2009 2010 2011

1amonagebi

realizaciidan39,832 36,409 24,626 15,987 1,652 151 ­3,423 ­11,783 ­8,640 ­14,335 ­1,500

2 saerTo mogeba 12,203 8,510 6,912 6,414 708 14 ­3,694 ­1,598 ­498 ­5,706 ­695

3saoperacio

mogeba/zarali8,948 370 ­4,856 ­357 ­2,967 ­1,813 ­8,578 ­5,227 4,500 ­2,610 1,154

4 wminda mogeba 5,471 154 ­6,198 ­1,417 ­2,377 117 ­5,317 ­6,352 4,781 ­960 2,494

5saerTo mogebis

marJa % (2/1)30.63 23.37 28.06 40.12 42.89 9.12 ­7.26 4.69 12.06 2.77 ­33.77

6

saoperacio

mogebisbis

marJa % (3/1)

22.46 1.02 ­ ­ ­ ­ ­21.44 ­1.02 ­ ­ ­

7

saoperacio

zarali

realizebuli

produqciis

erT erTlarze

­ ­ ­19.72 ­2.23 ­179.63 ­1,197.12 ­ ­19.72 17.49 ­177.40 ­1,017.49

8wminda mogebis

marJa %13.73 0.42 ­ ­ ­ 77.58 ­13.31 ­0.42 ­ ­ 77.58

9

wminda zarali

realizebuli

produqciis

erT larze

­ ­ ­25.17 ­8.86 ­143.90 ­ ­ ­25.17 16.31 ­135.04 143.90

rogorc cxrilidan Cans, ss „yazbegi“­s saerTo mogebis marJa 2007 wlidan

2010 wlis CaTvliT zrdis tendenciiT xasiaTdeba. gansakuTrebiT es 2009 wels

aris SesamCnevi. amave dros Zalian maRali tempebiT ecema saoperacio da wmin­

da mogebis marJa. ufro metic, 2008 wlidan 2010 wlis CaTvliT sawarmos aqvs

zarali saoperacio saqmianobidan da wminda zarali, Sesabamisad, mas aqvs fi­

nansuri Sedegis SefardebiTi maCveneblis uaryofiTi sidide. 2001 wels saop­

eracio saqmianobidan miRebul iqna zarali, sabolood ki sxva arasaoperacio

Semosavlebis miRebis Sedegad formirebul iqna mogeba.

2007 wels saoperacio mogebis marJis mniSvnelovani Semcireba ganapiro­

ba didi odenobis administraciulma xarjebma (5,175 aTasi lari,) romelic

sagrZnoblad (1.6 jer) meti iyo miwodebis xarjebze (3,185 aTasi lari). sawarmos

aseve gaaCnda didi odenobis (149 aTasi lari) sxva sawarmoo xarjebi.

Page 109: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 109 -

2008 wels administraciuli xarjebi mniSvnelovnad Semcirda (520 aTasi

lari), Tumca 4­jer da metad gaizarda sxva sawarmoo xarjebi, xolo saprocen­

to xarjebi orjer.

2009 wels saerTo da administraciuli xarjebis odenobam 2,287 aTasi lari

Seadgina, e.i 2008 welTan SedarebiT 4.5 jer gaizarda, xolo sxva saoperacio

xarjebma 2,717 aTasi lari Seadgina, anu wina welTan SedarebiT 4­jer gaiz­

arda. aRniSnulma tendenciam ganapiroba aseTi maRali saerTo mogebis marJis

pirobebSi saoperacio zarali realizebuli produqciis erT larze.

wminda zarali realizebuli produqciis erT larze ki ganapiroba didi

odenobis saprocento xarjebma (815 aTasi lari) da valutis kursebs Soris

uaryofiTma sxvaobam (386 aTasi lari).

2010 wlis monacemebiT sawarmoSi saerTo mogebis maRal marJasTan (42.89)

erTad dafiqsirebulia realizebuli produqciis erT larze saoperacio da

wminda zaralis didi maCveneblebi. 2010 wels aRniSnulis mizezs, upirveles

yovlisa, warmoadgens realizaciidan amonagebis 9­jer Semcireba wina welTan

SedarebiT (­1,652 aTas laramde), aseve didi odenobis saerTo da administraci­

uli xarjebi (2,039 aTasi lari), saprocento xarjebi (183 aTasi lari) da zara­

li valutis kursTa Soris sxvaobidan ( 221aTasi lari).

2011 wlis saoperacio zaralis formireba ganapiroba administraciulma

xarjebma, romlebic 2­jer aRemateba realizaciis moculobas am periodSi da

sxva saoperacio xarjebma, romlebic 2.6­jer aRemateba realizaciis moculo­

bas.

ss „yazbegi“­s saerTo da administraciuli xarjebis cvlilebis sailus­

traciod ix. cxrili 30

cxrili #30

ss „yazbegi“-s administraciuli xarjebis dinamika

(aTasi lari )

maCveneblebi 2006w 2007w 2008w 2009w 2010w 2011w

saerTo da administraciuli

xarjebi4,520 5,175 520 2,287 2,039 306

saerTo da administraciuli

xarjebis xvedriTi wili

danaxarjebis saerTo odenobaSi

%­lad

12 8 2 13 42 10

Page 110: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 110 -

saerTo da administraciuli xarjebis sxva danaxarjebTan SedarebiT

gamovlinda, rom maTi odenoba 2009 wels realizebuli produqciis TviTRi­

rebulebis erTi meoTxeds Seadgens, xolo danaxarjebis saerTo odenobaSi

saerTo da administraciuli xarjebis xvedriTi wili 13%­ia.

2010 wlis monacemebis SeswavliT irkveva, rom saerTo da administraci­

uli xarjebi orjer aRemateba realizebuli produqciis TviTRirebulebas da

saerTo danaxarjebis 42%­s Seadgens.

2011 wels realizebuli produqciis TviTRirebulebasTan mimarTebaSi

igive tendencia dafiqsirda, rac 2010 wels, xolo saerTo danaxarjebSi admin­

istraciuli xarjebis xvedriTma wilma iklo da 10% Seadgina.

saerTo da administraciuli xarjebis struqturis SeswavliT gamovlinda,

rom gansakuTrebuli xvedriTi wiliT gamoirCeva:

Sromis anazRaurebis xarjebi, romelic 2009­2011 wlebSi 78%­dan 84%­mde

meryeobs; saofise xarjebi amave periodSi 2.8%­dan 4%­mde gaizarda, komunika­

ciis xarjebi 2.5%­dan 8%­mde.

ss „yazbegi“­s @cudi finansuri Sedegebis erT­erT mTavar mizezs xarjebis

araoptimaluri odenoba warmoadgens, rac araswori menejmentis Sedegia.@

aRniSnuls isic adasturebs, rom 2009 ­2010 wlebis finansuri angariSgeba@2011

wlis ivlisSi momzadda da waredgina momxmareblebs.

rogorc ukve aRvniSneT, momgebianobis zogad maCveneblebs kapitaldabande­

baTa efeqtianobis dasaxasiaTeblad iyeneben. unda aRiniSnos saerTaSoriso

praqtikaSi am maCveneblebis gaangariSebisadmi gansxvavebuli midgomebis Ses­

axeb, rac SemdegSi mdgomareobs: gasaangariSeblad SemoTavazebulia an wminda

mogeba, an mogeba dabegvramde an saoperacio mogeba, aseve an mTliani aqtivebi,

an aqtivebi Semcirebuli kreditoruli davalianebis TanxiT, an aqtivebi Sem­

cirebuli moklevadiani valdebulebebis TanxiT da a.S. amitom realuri efeq­

tianobis gansazRvris mizniT, analizis meTodikis SemuSavebisas unda ganisaz­

Rvros arCeuli maCveneblis gaangariSebisas gaTvaliswinebuli sidideebi.

momgebianobis erT­erTi mniSvnelovani maCvenebelia aqtivebze Semosavlis

koeficienti. es maCvenebeli moicavs rogorc saoperacio, ise arasaopera­

cio Semosavlebs, anu is investirebuli kapitalidan miRebuli Semosavlebis

maCvenebelia da gamoiTvleba aseTi saxiT:

Page 111: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 111 -

aqtivebze Semosavlis

koeficienti

=

mTliani aqtivebis brunvis koeficienti *

saoperacio mogebis marJa

arasaoperacio Semosavlebi

aqtivebze Semosavlis koeficientis zrdas SeiZleba hqondes adgili mTliani

aqtivebis brunvis koeficientis gaumjobesebiT. aqtivebis brunvis koeficienti

gaiangariSeba formuliT:

aqtivebi brunvis koeficienti

=amonagebi produqciis realizaciidan

gamoyenebuli kapitali (sakuTari kapitalis+

grZelvadiani valdebulebebi)

es koeficienti gviCvenebs, ramdeni laris realizacia ganapiroba aqtivebis

Rirebulebis TiToeulma larma, anu ramdenad intensiurad amuSavebs sawarmo

Tavis aqtivebs. koeficientis Semcireba gviCvenebs, rom kapitalis da maSasa­

dame, aqtivebis zrdasTan erTad proporciulad ar gazrdila realizacia, ar­

amed, es SemTxveviTi movlena iyo ganpirobebuli aqtivebis matebiT, romelic

aqtivebis matebis TariRisaTvis dafiqsirda.

cxrili #31

ss `lomisi“-s aqtivebze Semosavlebis koeficientis dinamika

(aTasi lari)

№ maCveneblebi2006

w.

2007

w.

2008

w.

2009

w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2007 2008 2009

1 amonagebi realizaciidan 30,951 54,366 65,405 69,897 23,415 11,039 4,492

2

gamoyenebuli kapitali

(sakuTari kapitalisa da

grZelvadiani valdebule­

bebis jami)

20,353 35,093 36,381 47,196 14,740 1,288 10,815

3 saoperacio mogebis marJa % 22.56 20.28 9.55 7.72 ­2.28 ­10.73 ­1.83

4aqtivebis brunvis

koeficienti (1/2)1.52 2 1.79 1.48 0.029 0.241 ­0.31

5 arasaoperacio Semosavlebi 770 1,414 2,815 794 644 1,401 ­2,021

6aqtivebze Semosavlis

koeficienti (4*3)/544.53 22.22 6.07 14.38 ­22.3 ­16.15 8.31

Page 112: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 112 -

rogorc cxrilidan irkveva, aqtivebis brunvis koeficienti 2006 wlidan

2008 wlamde zrdis tendenciiT xasiaTdeba, rac miuTiTebs imaze, rom sawarmo

Tavis aqtivebs ufro intensiurad amuSavebs wina wlebTan SedarebiT.

2009 wels es maCvenebeli Semcirda, rac aqtivebis muSaobis intensivobis

Semcirebaze miuTiTebs.

aqtivebis brunvis koeficientis gaumjobesebis miuxedavad aqtivebze Semo­

savlebis koeficienti gauaresebulia. aRniSnuli garemoebis mizezs 2007­2008

wlebSi arasaoperacio Semosavlebis zrda da saoperacio mogebis marJis mniS­

vnelovani Semcireba warmoadgens. 2009 wlis monacemebiT ki aqtivebze Semo­

savlebis koeficientis gaumjobesebas aqvs adgili, rac arasaoperacio Semo­

savlebis SemcirebiT da saoperacio mogebis marJis Semcirebis dabali tempiT

aris ganpirobebuli.

ss „yazbegi~­s aqtivebze Semosavlebis koeficientis dinamikis analiziT

(ix. cxrili #30) irkveva rom:

aqtivebis brunvis koeficienti saanalizo periodSi gauaresebis tenden­

ciiT xasiaTdeba, rac sawarmos aqtivebis gamoyenebis intensivobis gauarese­

baze miuTiTebs. gamonakliss warmoadgens 2009 weli, roca aqtivebis brunvis

koeficientis umniSvnelo, magram mainc gaumjobesebas hqonda adgili, rac am

periodSi realizebuli produqciis erT larze zaralis Semcirebam ganapi­

roba. amave dros sawarmos aqtivebze Semosavali ki ara zarali fiqsirdeba. am

ukanasknelis mizezi ki Tavad realizaciidan amonagebis mkveTri Semcirebaa

bolo wlebSi

cxrili #32

ss „yazbegi~-s aqtivebze Semosavlebis koeficientis dinamika

(aTasi lari)

№ maCveneblebi2006

w.

2007

w.

2008

w.

2009

w.

2010

w.

2011

w.

cvlileba wina welTan SedarebiT

2007 2008 2009 2010 2011

1amonagebi

realizaciidan39,832 36,409 24,626 15,987 1,652 151 ­3,423 ­11,783 ­8,640 ­14,335 ­1,500

2

gamoyenebuli

kapitali (saku­

Tari kapitalisa

da grZelvadiani

valdebulebebis

jami)

12,361 19,615 11,067 3,411 1,034 1,151 7,254 ­8,547 ­7,657 ­2,377 117

Page 113: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 113 -

3saoperacio mo­

gebis marJa22.46 1.016 ­ ­ ­ ­ ­21.44 ­1.016 ­ ­ ­

4

saoperacio

zarali

realizebuli

produqciis erT

larze

­ ­ ­19.72 ­2.23 ­179.63 ­1,197 ­ ­19.72 17.49 ­177.4 ­1,017

5

aqtivebis brun­

vis

koeficienti (1/2)

3.22 1.85 2.22 4.68 1.59 0.13 ­1.37 0.37 2.46 ­3.09 ­1.46

6arasaoperacio

Semosavlebi­ 281 474 142 574 2,885 281 193 ­332 432 2,311

7

aqtivebze Semo­

savlis koefici­

enti (3*5)/6

­ 0.67 ­0.09 ­0.07 ­0.49 ­0.054 0.67 ­0.76 0.02 ­0.42 0.436

erT­erT mniSvnelovan maCvenebels warmoadgens momgebianobis koeficien­

ti ROA, romelsac aqtivebis rentabelobasac uwodeben. igi Semosavlianobis

raodenobrivi daxasiaTebisaTvis gamoyenebul maCvenebels warmoadgens da

gamoiTvleba formuliT:

wminda mogebaROA = ------------------------------------------------------------

aqtivebis saSualowliuri Rirebuleba

es maCvenebeli miuTiTebs, erTi laris Rirebulebis aqtivebiT ramdeni laris

mogebis miReba SeuZlia sawarmos. igi SeiZleba aseTi saxiT warmovadginoT:

wminda mogeba

amonagebi

wminda mogeba realizaciidanROA = --------------------------------------- = ------------------------------------ x ----------------------------------------

aqtivebis saSualo aqtivebis saSualo amonagebi

wliuri Rirebuleba wliuri Rirebuleba realizaciidan

anu,

aqtivebis rentabeloba = aqtivebis brunvadoba X mogebis marJa.

amrigad, erTi laris Rirebulebis aqtivebiT ramdeni laris mogebis miReba

SeuZlia sawarmos, damokidebulia aqtivebis brunvis siCqaresa da realizaci­

idan amonagebSi mogebis xvedriT wilze, anu wminda mogebis marJaze.

aRniSnuli Tanafardobis safuZvelze SeiZleba davaskvnaT, rom maRali mo­

gebis marJa jer kidev ar miuTiTebs kompaniaSi gamoyenebuli kapitalis maRal

ukugebaze. amave dros dabali wminda mogebis marJa ar aris sawarmos aqtivebis

dabali efeqturobis maCvenebeli.

Page 114: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 114 -

mniSvnelovan faqtors warmoadgens aqtivebis brunvis siCqare. aqtivebis

brunvadoba damokidebulia gayidvebis moculobasa da arsebuli aqtivebis Ri­

rebulebaze, magram amave dros gasaTvaliswinebelia aqtivebis struqturac.

aqtivebis rentabelobis maCvenebelze zemoaRniSnuli faqtorebis gavlena

analizis tradiciuli meTodis gamoyenebiT ss „lomisi“­s finansuri angariS­

gebis monacemebiT (ix. cxrili #33) aseTi saxisaa:

cxrili #33

ss `lomisi“-s aqtivebis rentabelobis maCvenebelze faqtorebis gavlena

(aTasi lari)

№ maCveneblebi2006

w.

2007

w.

2008

w.

2009

w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2007 2008 2009

1 amonagebi realizaciidan 30,951 54,366 65,405 69,897 23,415 11,039 4,492

2aqtivebis saSualowliuri

Rirebuleba24,330 35,590 47,710 51,920 11,260 12,120 4,210

3 wminda mogeba 6,482 8,570 4,140 1,730 2,088 ­4,430 ­2,410

4 aqtivebis brunvadoba (1/2) 1.272 1.527 1.371 1.346 0.25 1.369 ­0.025

5 wminda mogebis marJa % (3/1) 20.943 15.763 6.329 2.475 ­5.180 ­9 ­3.854

6 aqtivebis rentabeloba% (4*5) 26.638 24.07 8.68 3.33 ­2.568 ­15 ­5.350

8

aqtivebis rentabelobaze

aqtivebis brunvadobis

gavlena

X X X X ­7.908 ­12.93 ­5.187

9

aqtivebis rentabelobaze

wminda mogebis marJis

gavlena

X X X X 5.340 ­2.46 ­0.158

aqtivebis rentabeloba 2007­2009 wlebSi Semcirebis tendenciiT xasiaTdeba.

gansakuTrebiT am mxriv gauaresebulia mdgomareoba 2008 wels wina welTan Se­

darebiT. misi gamomwvevi mizezebis SeswavliT gamovlinda Semdegi:

Page 115: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 115 -

aqtivebis rentabelobaze faqtorebis gavlena

2007 w

wminda mogebis marJis gavlena (15.763 _ 20.942)*1.527 = ­7,908

aqtivebis brunvadobis gavlena (1.527­1.272)*20.942 = 5.340

-2.568

2008 w

wminda mogebis marJis gavlena (6.329 ­15.763)*1.371 = ­12.93

aqtivebis brunvadobis gavlena (1.371 _ 1.527)*15.763 = ­2.46

-15.39

2009 w

wminda mogebis marJis gavlena (2.475 ­6.329)*1.371 = ­5.187

aqtivebis brunvadobis gavlena (1.346 ­1.371)*6.329 = ­0.158

-5.345

rogorc gaangariSebebma gviCvena, 2007 wels aqtivebis rentabelobis gaua­

resebis mizezi wminda mogebis marJis, anu gayidvebis rentabelobis Semcirebaa.

am periodSi aqtivebis brunvaTa ricxvi gaizarda, ramac aqtivebis rentabeloba

5.340 punqtiT gazarda, magram man ver gadafara gayidvebis dabali rentabelo­

bis uaryofiTi gavlena.

2008 wels ss „lomisi“­s aqtivebis rentabelobis 15.39 punqtiT gauaresebas

hqonda adgili, rac gamowveuli iyo mogebis marJis (­12.93) da aqtivebis brun­

vaTa ricxvis (­2.46) SemcirebiT.

2009 welsac igive faqtorTa gavlena fiqsirdeba, magram aq ZiriTadad wmin­

da mogebis marJis gavlenaa SesamCnevi.

ss „yazbegi~-s monacemebis SeswavliT ki Semdegi maCveneblebi dafiqsirda:

(ix. cxrili #34)

ss „yazbegi“­s aqtivebis rentabeloba 2007 wels Semcirebulia 30.24 pun­

qtiT, rac ganpirobebulia wminda mogebis marJisa da aqtivebis brunvadobis

koeficientis SemcirebiT. amave dros, wminda mogebis marJis 13.31­iT Semcirebam

21.11 punqtiT, xolo aqtivebis brunvadobis koeficientis 0.665­iT Semcirebam

aqtivebis rentabelobis 9.13 punqtiT Semcireba gamoiwvia.

Page 116: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 116 -

cxrili #34

ss „yazbegi~-s aqtivebis rentabelobis maCvenebelze faqtorebis gavlena

(aTasi lari)

№ maCveneblebi 2006w. 2007w. 2008w. 2009w. 2010w. 2011w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2007 2008 2009 2010 2011

1amonagebi

realizaciidan39,832 36,409 24,626 15,987 1,652 151 ­3,423 ­11,783 ­8,640 ­14,335 ­1,500

2

aqtivebis sa Sua­

lo wliuri

Rirebuleba

17,695 22,950 21,647 18,576 15,505 10,120 5,255 ­1,303 ­3,071 ­3,071 ­5,385

3wminda

mogeba(zarali)5,471 154 ­6,198 ­1,417 ­2,377 117 ­5,317 ­6,352 4,781 ­960 2,494

4aqtivebis

brunvadoba(1/2)2.251 1.586 1.138 0.861 0.1065 0.0015 ­0.665 ­0.448 ­0.277 ­0.755 ­0.105

5wminda mogebis

marJa% (3/1)13.73 0.42 ­ ­ ­ 77.58 ­13.31 ­0.42 ­ ­ 77.58

6

wminda zarali

realizebuli

produqciis erT

larze% (3/1)

­ ­ 25.17 8.86 143.9 ­ ­ 25.17 ­16.31 135.04 ­143.9

7aqtivebis renta­

beloba% (4*5)30.91 0.67 ­ ­ ­ 1.16 ­30.24 ­0.67 ­ ­ 1.16

8zarali

aqtivebis erT

larze (4*6)

­ ­ 28.63 7.628 15.33 ­ ­ 28.6 ­21 7.7 ­15.33

9

aqtivebis brun­

vadobis gavlena

aqtivebis erT

larze zaralis

sidideze

X X X X X X ­21.11 ­0.138 ­6.96 ­6.68 3.324

10

wminda mogebis

marJis gavlena

aqtivebis erT

larze

zaralis

sidideze

X X X X X X ­9.13 ­29.12 ­14.04 14.38 13.17

2008­2010 wlebSi ss „yazbegi~ zaraliani iyo, Sesabamisad fiqsirdeba wminda

zarali realizebuli produqciis erT larze da zarali aqtivebis erT lar­

ze. gasakuTrebiT cudi mdgomareobiT gamoirCeva 2010 weli. am dros wminda

zarali realizebuli produqciis erT larze 135.04 punqtiT gaizarda, xolo

zarali aqtivebis erT larze 16.402 punqtiT. am ukanasknelis mizezs wamoad­

genda realizebuli produqciis erT larze zaralis zrda, razec aqtivebis

brunvadobis umniSvnelo zrdam (0.167­iT) gavlena ver moaxdina.

Page 117: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 117 -

faqtorTa gavlenis analizma gviCvena, Semdegi

2007w.

wminda mogebis marJis gavlena (0.42­13.73)*1.586 = ­21.11

aqtivebis brunvadobis gavlena (1.586­2.251 )*13.73 = ­9.13

­30.24

2008w.

realizebuli produqciis erT

larze wminda zaralis cvlilebis

gavlena

(­25.17­0.42)*1.138 = ­29.12

aqtivebis erT larze zaralis

sidideze aqtivebis brunvadobis

gavlena

(1.138­1.586)*0.67 = ­0.138

-29.26

2009w.

realizebuli produqciis erT larze

wminda zaralis cvlilebis gavlena (8.86­25.17)*0.861 = ­14.04

aqtivebis erT larze zaralis sidi­

deze aqtivebis brunvadobis gavlena (0.861­1.138)*25.17 = ­6.96

-21.00

2010w.

realizebuli produqciis erT larze

wminda zaralis cvlilebis gavlena (143.9­8.86)*0.1065 = 14.38

aqtivebis erT larze zaralis sidi­

deze aqtivebis brunvadobis gavlena (0.1065­0.861)*8.86 = ­6.68

7.70

2011w.realizebuli produqciis erT larze

wminda mogebis cvlilebis gavlena (77.58+143.9)*0.0015 = 0.33

aqtivebis erT larze mogebis sidi­

deze aqtivebis brunvadobis gavlena (0.0015­0.1065) *(­143.9) = 15.00

15.33

2011 wels kompaniis saqmianoba mogebiT dasrulda. misi aqtivebis rentab­

eloba ganpirobebulia aqtivebis brunvadobis daCqarebiT da wminda mogebis

marJis zrdiT.

sawarmos finansuri mdgomareobis analizisaTvis aRricxvisa da analizis

saerTaSoriso praqtikaSi (28, 29, 72, 74, 75) gamoyofen Semdeg maCveneblebs:

• ukugeba gamoyenebul kapitalze (ROCE), anu gamoyenebuli kapitalis

rentabeloba;

• ukugeba Cveulebrivi aqciebis mflobelTa kapitalze, anu sakuTari kap-

italis rentabeloba (ROE).

Page 118: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 118 -

am koeficientebs maTi gansakuTrebuli mniSvnelobis gamo mTavar koefi­

cientebsac uwodeben. amave dros, meore pirvelis saxecvlili variantia, maTi

saSualebiT xdeba mogebis dakavSireba kompaniaSi investirebul kapitalTan.

saaerTaSoriso praqtikaSi gamoiyeneba am maCvenebelTa gaangariSebis gansx­

vavebuli meTodika, kerZod:

ukugeba Cveulebrivi

ROE aqciebis mflobelTa kapitalze

=

mogeba procentebis da privilegiuri dividendebis gadaxdis Semdeg, magram

dabegvramde* 100

Cveulebrivi saaqcio kapitali + rezervebi

an,

sakuTari kapitalis rentabeloba

=wminda mogeba

* 100sakuTari kapitali

aseve,

ROCE ukugeba gamoyenebul kapitalze

=

mogeba procentebis da mogebis gadasaxadis gadaxdamde

saaqcio kapitali + rezervebi + grZelvadiani valdebulebebi

an,

gamoyenebuli kapitalis rentabeloba

=

saoperacio mogeba dabegvris Semdeg

aqtivebs _ moklevadiani valdebule-bebi

analizis dawyebamde aucilebelia SeirCes saWiro maCveneblebi. Cvens mier

kapitaldabandebaTa efeqtianobis analizisaTvis gamoyenebul iqna sakuTari

kapitalis rentabelobisa da gamoyenebuli kapitalis rentabelobis zemoT

ganxiluli formulebi. am meTodikiT gaangariSebulma maCveneblebma (ix. cxri­

li #35) aseTi saxe miiRo:

Page 119: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 119 -

cxrili #35

ss „lomisi“-s gamoyenebul kapitalze ukugebis maCveneblebi

(aTasi lari)

№ maCveneblebi 2006 w. 2007 w. 2008 w. 2009 w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2007 2008 2009

1 wminda mogeba 6,482 8,570 4,140 1,730 2,088 ­4,430 ­2,410

2

mogeba procentebis da

mogebis gadasaxadis

gadaxdamde

6,983 11,028 6,247 5,397 4,045 ­4,781 ­850

3Cveulebrivi saaqcio

kapitali0,02 0,02 0,02 0,02 ­ ­ ­

4 rezervebi 11,292 19,862 24,002 25,732 8,570 4,140 1,730

5grZelvadiani

valdebulebebi9,041 15,211 12,359 21,444 6,170 ­2,852 9,085

6sakuTari kapitalis rentab­

eloba % 1/(3+4 )*100 ROE); 10.82 15.60 21.95 24.90 4.781 6.355 2.944

7

gamoyenebuli kapitalis

rentabeloba % (2/3+4+5)*100

(ROCE);34.30 39.77 17.48 12.91 5.470 ­22.29 ­4.57

SeniSvna: sakuTari kapitalis rentabelobis gasaangariSeblad gamoy­

enebul iqna sakuTari kapitalis saSualo sidide gaangariSebuli saSualo

ariTmetikulis safuZvelze, xolo gamoyenebuli kapitalis rentabelobis gas­

aangariSeblad ki igive meTodiT gaangariSebuli kapitalisa da grZelvadiani

valdebulebebis saSualo sidide.

am maCveneblebis analiziT dgindeba Semdegi: ss „lomisi“­s mier gamoyenebul

mTlian kapitalze ukugeba (gamoyenebuli kapitalis rentabeloba) saanalizo

periodSi gauaresebiT xasiaTdeba.

aseTive tendencia SeimCneva sakuTari kapitalis rentabelobis maCvene­

belTan damokidebulebaSi. aRniSnuli garemoebis mizezs am periodSi mogebis

Semcireba, rezervebisa da grZelvadiani valdebulebebis zrda warmoadgens.

Page 120: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 120 -

cxrili #36

ss „yazbegi~-s gamoyenebul kapitalis rentabelobis maCveneblebi

(aTasi lari)

№ maCveneblebi2006 w.

2007 w.

2008 w.

2009 w.

2010 w.

2011 w.

cvlileba

2007 2008 2009 2010 2011

1wminda mogeba

(zarali)5,471 154 ­6,198 ­1,417 ­2,377 14 ­5,317 ­6,352 4,781 ­960 2,391

2

mogeba procentebis

da mogebis gadasaxa­

dis gadaxdamde

8,948 370 ­4,856 ­601 ­2,613 1,072 ­8,578 ­5,227 4,255 ­2,012 3,686

3Cveulebrivi saaqcio

kapitali3 3 3 3 3 3 0 0 0 0 0

4 rezervebi 9,561 9,753 1,799 611 ­1,766 ­1,649 192 ­7,955 ­1,188 ­2,377 117

5grZelvadiani valde­

bulebebi0 7,061 6,468 0 0 0 7,061 ­593 ­6,468 0 0

6

sakuTari kapitalis

rentabeloba %

(1/3+4 )*100);44.26 1.24 ­ ­ ­ 1.2 ­43.02 ­1.24 ­ ­ 1.2

7zarali sakuTar kapi­

talze % (1/3+4 )*100­ ­ 72.27 35.37 107 ­ ­ 72.27 ­36.9 71.63 ­107

8

gamoyenebuli kapi­

talis rentabeloba

%(2/3+4+5)O*100E

51.3 2.32 ­ ­ ­ 93.15 ­48.98 ­2.32 ­ ­ 93.15

9zarali gamoyenebul

kapitalze %­ ­ 31.65 8.3 1.18 ­ ­ 31.65 ­23.35 ­7.125 ­1.18

ss „yazbegi~­s gamoyenebuli kapitalis rentabelobis maCveneblebis ana­

liziT 2006­2010 wlebSi gamovlinda maCvenebelTa Semcirebis tendencia

(ix. cxrili #36), romlis mizezsac mogebis Semcireba da rezervebis cvlileba

warmoadgens. 2007 wels mniSvnelovnad gaizarda rezervebisa da grZelvadi­

ani valdebulebebis odenoba, ramac gamoiwvia sakuTari kapitalis rentabelo­

bis (1.24) da gamoyenebuli kapitalis rentabelobis (2.32) dabali maCveneblebis

formireba.

2008, 2009 da 2010 wlebSi sawarmo zaraliani iyo. amitom Cvens mier gansaz­

Rvrul iqna zaralis odenoba gamoyenebul kapitalze. gansakuTrebiT cudi

maCveneblebiT gamoirCeva 2010 weli, risi mizezic am periodSi formirebuli

didi odenobis zaralia. rac Seexeba kapitals, saaqcio kapitali mTeli am

periodis ganmavlobaSi ucvleli iyo. amrigad, Sesaswavli maCveneblebis cv­

lileba unda gamoewvia mimdinare periodis finansuri Sedegebis, rezervebisa

Page 121: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 121 -

da grZelvadiani valdebulebebis cvlilebas. grZelvadiani valdebulebebi

2008 wels mniSvnelovnad Semcirda, xolo 2009­2010 wlebSi sawarmos sul ar

gaaCnia. grZelvadiani aqtivebis gadafasebis rezervi saerTod ar Secvlila,

e.i. ZiriTad mizezad zarali rCeba.

amrigad, kapitalis rentabelobis Seswavlili maCveneblebis gauaresebis

ZiriTadi mizezi sawarmos zaralianoba iyo. saanalizo periodSi zaralis

gamomwvevi mizezebis SeswavliT dadginda, rom 2008 wels mniSvnelovnad gaiz­

arda sxva sawarmoo xarjebi (492 aTasi lariT), saprocento xarjebi (408 aTasi

lariT), zarali kursTa Soris sxvaobidan (193 aTasi lariT) da sxva.

2009 wels realizaciidan amonagebis 8,639 (15,987 _ 24,626) aTasi lariT Sem­

cirebis pirobebSi wina welTan SedarebiT gaizarda saerTo da administraci­

uli xarjebi 1,767 (2,287 ­520) aTasi lariT, sxva saoperacio xarjebi – 2077 (2,717

­640) aTasi lariT, rac araswor menejmentze miuTiTebs.

2010 wels realizaciis moculoba wina welTan SedarebiT 9.7 jer Semcirda,

rasac Tan axlda orjer metad saerTo da administraciuli xarjebis zrda

(amonagebi 1,652 aTasi lari, saerTo da administraciuli xarjebi 2,040 aTasi

laris odenobiT), xolo saprocento xarjebis Tanxam realizaciidan amon­

agebis 1/9 nawili Seadgina (amonagebi 1,652 aTasi lari, saprocento xarjebi 183

aTasi lari). am aralogikuri mdgomareobis Tavidan acilebisaTvis aucilebe­

lia xarjebis optimizaciis RonisZiebaTa gatareba.

2011 wlis finansuri angariSgebis monacemebiT kompaniaSi mogeba fiqsird­

eba. Tumca xarjebis analiziT irkveva, rom saerTo da administraciuli xar­

jebis sidide 2­jer, sxva saoperacio xarjebi 2.6 jer, xolo saprocento xar­

jebis sidide 6­jer metia realizaciidan amonagebis sidideze. aRniSnuli

garemoeba miuTiTebs imaze, rom xarjebis optimizaciis problema aqtualuria

da aucilebelia xarjebisa da realizaciis moculobis aseTi gaumarTlebeli

Tanafardobis Tavidan acileba.

sawarmos finansuri marTvis procesSi didi mniSvneloba aqvs finansuri

mdgomareobis faqtoruli analizis sferoSi analizuri koeficientebis gam­

oyenebis SesaZleblobebis gafarToebas. unda aRiniSnos, rom am mimarTule­

biT kvlevebs didi xnis istoria aqvs. upirveles yovlisa, aRsaniSnavia 1919

wels firma `diuponis“ specialistebis mier SemoTavazebuli faqtoruli ana­

lizis sqema. Teoriul aspeqtSi diuponis modelis Semqmnelebi novatorebi ar

Page 122: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 122 -

iyvnen. maT gamoiyenes alfred marSalis mier 1892 wels gamoqveynebul wignSi

`dargobrivi ekonomikis elementebi“ pirvelad gamoTqmuli originaluri idea

urTierTdakavSirebuli maCveneblebis Sesaxeb. miuxedavad amisa, es garemoeba

sruliadac ar amcirebs maT damsaxurebas, vinaidan es idea manmade praqtikaSi

ar gamoiyeneboda.

mogvianebiT es modeli Camoyalibda modificirebuli saxiT. am periodisaT­

vis sakmaod didi gavrceleba hpova gayidvebis rentabelobisa da aqtivebis

brunvadobis maCveneblebma, magram es maCveneblebi gamoiyeneboda cal­calke

warmoebis faqtorebTan kavSiris gareSe. pirvelad diuponis modelSi erTma­

neTTan kavSirSi ganxiluli iyo ramdenime maCvenebeli da Sedegi warmodgenili

iyo maTi namravlis saxiT. mogvianebiT SemuSavebul iqna sakuTari kapitalis

rentabelobis modeli, romelSic erTmaneTTan dakavSirebulia gayidvebis ren­

tabeloba (mogebis marJa), aqtivebis brunvadobis koeficienti da avansirebuli

kapitalis struqtura (finansuri leveriji).

warmodgenili modelidan Cans, rom sakuTari kapitalis rentabeloba

damokidebulia aRniSnul faqtorebze. maTi mniSvneloba imiT aixsneba, rom

isini ganazogadeben sawarmos safinanso­sameurneo saqmianobis yvela mxares,

upirveles yovlisa, finansur angariSgebas: pirveli faqtori ganazogadebs

mogebisa da zaralis angariSgebas, meore balansis aqtivebs, mesame balansSi

mocemul sakuTar kapitals da valdebulebebs.

sawarmo saqmianobis efeqtianobis SefasebisaTvis praqtikaSi mravali

maCvenebeli gamoiyeneba, romelTagan kompaniis aqcionerebisaTvis gansa­

kuTrebiT mniSvnelovania sakuTari kapitalis rentabelobis maCvenebeli. igi

axasiaTebs mogebas, romelsac mesakuTreebi iReben sawarmoSi dabandebuli kap­

italis erTi laridan. es maCvenebeli iTvaliswinebs iseT mniSvnelovan parame­

trebs, rogoricaa: kreditis procentebi, mogebis gadasaxadi.

aqtivebis brunvadobis maCvenebeli SeiZleba orgvarad iyos interpretire­

buli. erTis mxriv, aqtivebis brunvadobis koeficienti asaxavs, Tu ramdenjer

brunavs sawarmos aqtivebSi dabandebuli kapitali saangariSgebo periodSi, e.i.

afasebs yvela aqtivebis gamoyenebis intensivobas maTi formirebis wyaroebisa­

gan damoukideblad, meore mxriv, gviCvenebs, Tu ramdeni laris amonagebi aqvs

sawarmos aqtivebSi dabandebuli erTi laridan. am maCveneblis zrda gviCvenebs

maTi gamoyenebis efeqtianobis zrdas.

Page 123: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 123 -

gayidvebis rentabeloba sxva maCveneblebTan erTad iTvleba kompaniis saqmi­

anobis efeqtianobis Sefasebis erT­erT mniSvnelovan maCveneblad da gviCvenebs

wminda mogebis ra odenobas iRebs sawarmo gayiduli produqciis yoveli lar­

idan, anu ra moculobis saSualebebi rCeba sawarmos produqciis TviTRireb­

ulebis, kreditis procentisa da mogebis gadasaxadis gadaxdis Semdeg.

finansuri berketi (mxari, leveriji) -asaxavs sawarmos saqmianobaSi avansi­

rebuli kapitalis struqturas. igi gamoiTvleba, rogorc mTlianad avansire­

buli kapitalis Sefardeba sakuTar kapitalTan. finansuri leverijis done

SeiZleba avxsnaT erTis mxriv, rogorc biznesis finansuri mdgradobis da

riskianobis maxasiaTebeli, meores mxriv, rogorc sawarmos mier nasesxebi sa­

Sualebebis gamoyenebis efeqtianobis Sefasebis maxasiaTebeli.

`diuponis“ modelis gamoyenebis SemTxvevaSi saWiroa gaviTvaliswinoT zo­

gierTi saxis daSvebebi. sivrcobriv­droiT aspeqtSi aucilebelia gaviTval­

iswinoT am maCveneblis sami mniSvnelovani Tavisebureba, vinaidan isini did

mniSvnelobas iZenen daskvnebis formulirebisas.

pirveli ukavSirdeba kompaniis saqmianobis droiT aspeqts. gayidvebis renta­

belobis koeficienti ganisazRvreba saangariSgebo periodSi saqmianobis Sede­

giT, ar iTvaliswinebs investiciebis dagegmil da albaTur Sedegs. magaliTad,

rodesac kompania axorcielebs gadasvlas axal, perspeqtiul teqnologiaze,

an axali saxis produqciis gamoSvebaze, romlebic Tavis mxriv moiTxoven didi

moculobis investiciebs, rentabelobis maCvenebeli SeiZleba droebiT Sem­

cirdes, magram Tu strategia sworadaa SerCeuli, Semdgom periodSi es maCvene­

beli mniSvnelovnad gaizrdeba.

meore Tavisebureba ukavSirdeba riskis problemas. biznesis riskianobis

erT­erTi maCvenebelia finansuri damokidebulebis koeficienti. rac ufro

didia misi mniSvneloba, aqcionerebisaTvis, investorebisaTvis, kreditorebi­

saTvis, miT ufro sariskoa mocemuli biznesi. amrigad, aucilebelia gaviT­

valiswinoT faqtorebs Soris urTierTkavSiri, romelic pirdapir ar aris

asaxuli diuponis modelSi, magaliTad, modelis mxolod maTematikuri for­

mulidan gamomdinare SeiZleba mogveCvenos, rom finansuri berketis usasrulo

zrda migviyvans sakuTari kapitalis rentabelobis aseve usasrulo zrdamde,

magram avansirebul kapitalSi nasesxebi saSualebebis xvedriTi wilis zrdi­

sas aseve izrdeba saprocento xarjebi, ris Sedegadac mcirdeba wminda mogeba

Page 124: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 124 -

da sakuTari kapitalis rentabelobis zrda ar xdeba. garda amisa, ar SeiZleba

ar gaviTvaliswinoT is finansuri riski, romelic Tan axlavs nasesxebi saSu­

alebebis gamoyenebas.

mesame Tavisebureba ki ukavSirdeba Sefasebis problemas. sakuTari kapi­

talis rentabelobis koeficientis mricxveli da mniSvneli gamosaxulia sx­

vadasxva msyidvelobiTunarian fulad erTeulebSi. mogeba dinamiuri maCvenebe­

lia, is asaxavs saqmianobis Sedegebs da emyareba ZiriTadad ganvlil periodSi

saqonelsa da momsaxurebaze fasebis dones. mogebisagan gansxvavebiT sakuTari

kapitali yalibdeba ramdenime wlis ganmavlobaSi. is asaxulia saaRricxvo Se­

fasebiT, romelic SeiZleba mkveTrad gansxvavdebodes misi mimdinare sabazro

Rirebulebisagan.

garda amisa, sakuTari kapitalis saaRricxvo Rirebuleba ar asaxavs kom­

paniis momaval xarjebs. SeiZleba yvelaferi asaxuli ar iyos balansSi, mag­

aliTad, kompaniis prestiJi, savaWro niSani, axali teqnologiebi, personalis

maRali kvalifikacia da sxva aramaterialuri aqtivebi. maT ara aqvT adekvatu­

ri fuladi Sefaseba angariSgebaSi, Tu saqme ar exeba mTlianad biznesis gayid­

vas. kompaniis aqciebis sabazro fasi SeiZleba mkveTrad sWarbobdes saaRricx­

vo Rirebulebas da am SemTxvevaSi sakuTari kapitalis rentabelobis maRali

done ar niSnavs kompaniaSi investirebuli kapitalis ukugebis maRal dones

amitom mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli kompaniis sabazro Rirebuleba.

modelis daniSnulebaa gamoavlinos biznesis efeqtiani funqcionirebis

faqtorebi, Seafasos maTi gavlena da maT cvlilebaSi Camoyalibebuli tenden­

ciebi da mniSvneloba. es modeli gamoiyeneba agreTve kompaniis dakreditebis

da sainvesticio riskis SedarebiTi SefasebisaTvis.

modelis yvela faqtori, rogorc mniSvnelobis donis, aseve cvlilebis ten­

denciebis mixedviT axasiaTebs dargobriv specifikas, romelic aucileblad

unda iqnes gaTvaliswinebuli analizis procesSi daskvnebis Camoyalibebisas.

magaliTad, aqtivebis brunvadobis koeficienti SedarebiT dabalia maRalte­

qnologiur dargebSi, romlebic gamoirCevian maRali kapitaltevadobiT da

piriqiT, aq rentabeloba iqneba ufro maRali. finansuri damokidebulebis koe­

ficientis maRali mniSvneloba SeiZleba dauSvan kompaniebma, romlebsac aqvT

fuladi saSualebebis stabiluri da prognozirebadi Semosulobebi. es exeba

agreTve sawarmoebs, romlebsac aqvT likviduri aqtivebis didi xvedriTi wili

Page 125: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 125 -

(savaWro sawarmoebi, bankebi). Sesabamisad, dargobrivi specifikidan, agreTve

konkretuli safinanso­sameurneo pirobebidan gamomdinare kompanias SeuZlia

gaakeTos aqcenti sakuTari kapitalis rentabelobis zrdis ama Tu im faqtorze.

diuponis midgoma gulisxmobs sakuTari kapitalis rentabelobis ROE-s

daSlas Semadgenel komponentebad.

arsebobs ROE­s daSlis ramdenime varianti, erT­erTis Tanaxmad

ROE =

wminda mogeba=

wminda mogeba*

aqtivebis saSualo

Rirebuleba

saSualo sakuTari kapitali

aqtivebis saSualo

Rirebuleba

saSualo sakuTari kapitali

saidanac miiReba, rom ROE = ROA * finansuri leveriji;

anu, ROE = aqtivebis rentabeloba * finansuri leveriji.

aqtivebis rentabeloba ROA Cvens mier ukve iqna ganxiluli, rogorc wminda

mogebis marJisa da aqtivebis brunvadobis koeficientis namravli aseTi saxiT:

ROA =wminda mogeba

*amonagebi

amonagebiaqtivebis saSualo wliuri Rirebuleba

Tu ROA-s mniSvnelobas SevitanT ROE-s (sakuTar kapitalze ukugebis) zemoT

motanil maCvenebelSi, miviRebT, rom:

ROE = wminda mogeba*

amonagebi*

aqtivebis saSualo wliuri Rirebuleba

amonagebi aqtivebis saSualo wliuri Rirebuleba

saSualo sakuTari kapitali

saidanac gamomdinareobs, rom:

ROE = wminda mogebis marJa * aqtivebis brunva * finansuri leveriji.

wminda mogebis marJa SeiZleba agreTve gamovsaxoT formuliT:

wminda mogebis marJa

=wminda mogeba

*EBT

*EBIT

EBT EBIT amonagebi

sadac,

Page 126: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 126 -

EBT – mogeba dabegvramde;

EBIT – mogeba procentebis da mogebis gadasaxadis gadaxdamde.

am gamosaxulebis ROE ­s formulaSi CasmiT miviRebT, rom

ROE =

wminda mogeba

*EBT

*EBIT

*amonagebi

*

aqtiv.saS.wl. Rirebul.

EBT EBIT amonagebi aqtivebis saS. wl. Rirebul.

saSualo sakuTari kapitali

analizis tradiciuli xerxebis gamoyenebiT SesaZlebelia ROE­s maCvene­

belze am formulis TiToeuli komponentis gavlenis gansazRvra.

Cvens mier gansazRvrulia ROE-s maCvenebelze wminda mogebis marJis, aq­

tivebis brunvisa da finansuri leverijis gavlena.

cxrili #37

ss „lomisi~-s sakuTari kapitalis rentabelobaze moqmedi faqtorebi

(aTasi lari)

№ maCveneblebi 2006w. 2007w. 2008w. 2009w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2007 2008 2009

1 wminda mogebis marJa 20.942 15.763 6.329 2.475 ­5.179 ­9.434 ­3.854

2 aqtivebis brunvadoba 1.272 1.527 1.371 1.346 0.255 ­0.156 ­ 0.025

3aqtivebis saSualo wliuri

Rirebuleba24,330 35,590 47,710 51,920 11,260 12,120 4,210.00

4sakuTari kapitalis

saSualo sidide10,816 15,597 21,952 24,896 4,781 6,355 2,944.00

5 finansuri leveriji(3/4) 2.249 2.28 2.17 2 0.03 ­0.11 ­0.085

6sakuTari kapitalis

rentabeloba(1*2*5)59.91 54.88 18.83 6.94 ­5.03 ­36.05 ­11.89

wminda mogeba 6,482 8,570 4,140 1,730 2,088 ­4,430 ­2,410

Page 127: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 127 -

rogorc vxedavT, sakuTari kapitalis rentabelobis maCvenebeli saanalizo

periodSi gauaresebulia. faqtorTa gavlenis analizma gviCvena, rom ganmsaz­

Rvreli gavlena mogebis marJis Semcirebam moaxdina. uaryofiTad imoqmeda

aseve aqtivebis brunvadobis koeficientisa da finansuri leverijis cvlile­

bam. gamonakliss warmoadgens 2007 weli, rodesac aqtivebis brunvadobis daCqa­

rebis Sedegad sakuTari kapitalis rentabeloba 9.040 punqtiT gaizarda.

investiciebis SefasebisaTvis gamoiyeneba maCvenebeli, romelsac investici­

ebis rentabelobas (Return on Investment) uwodeben (29) da gaiangariSeba formuliT:

ROI =saoperacio mogeba dabegvris Semdeg

* 100 mTliani aqtivebi

praqtikaSi investiciebis rentabelobis maCveneblis gaangariSebis gansx­

vavebuli xerxebi gamoiyeneba, rac zemoTmotanili formulis mricxvelisa da

mniSvnelis gaangariSebis gansxvavebuli xerxebiT aris ganpirobebuli. saer­

TaSoriso praqtikaSi yvelaze gavrcelebulia Semdegi:

ROI =saoperacio mogeba dabegvris Semdeg

* 100aqtivebi _ kreditoruli davalianebani

153

SedarebiT

2007 2008 2009

1 wminda mogebis marJa 20.942 15.763 6.329 2.475 -5.179 -9.434 -3.854

2 aqtivebis brunvadoba 1.272 1.527 1.371 1.346 0.255 -0.156 - 0.025

3 aqtivebis saSualo

wliuri Rirebuleba 24,330 35,590 47,710 51,920 11,260 12,120 4,210.00

4 sakuTari kapitalis

saSualo sidide 10,816 15,597 21,952 24,896 4,781 6,355 2,944.00

5 finansuri leveriji(3/4) 2.249 2.28 2.17 2 0.03 -0.11 -0.085

6 sakuTari kapitalis

rentabeloba(1*2*5) 59.91 54.88 18.83 6.94 -5.03 -36.05 -11.89

wminda mogeba 6,482 8,570 4,140 1,730 2,088 -4,430 -2,410

2007w.

wminda mogebis marJis gavlena (15.763-20.942) * 1.272 * 2.249 = -14.816

aqtivebis brunvadobis gavlena (1.527-1.272) * 15.763 * 2.249 = 9.04

finansuri leverijis gavlena (2.28 -2.249) * 15.763 * 1.527 = 0.746

-5.03

2008w. wminda mogebis marJis gavlena (6.329-15.763) * 1.527 * 2.28 = -32.845

aqtivebis brunvadobis gavlena (1.371-1.527) * 6.329 * 2.28 = -2.251

finansuri leverijis gavlena (2.17-2.28) * 6.329 * 1.371 = -0.954

-36.05

2009w.

wminda mogebis marJis gavlena (2.475-6.329) * 1.371 * 2.17 = -11.466

aqtivebis brunvadobis gavlena (1.346-1.3710) * 2.475 * 2.17 = -0.134

finansuri leverijis gavlena (2.085-2.17) * 2.475 * 1.346 = -0.283

-11.89

rogorc vxedavT, sakuTari kapitalis rentabelobis maCvenebeli

saanalizo periodSi gauaresebulia. faqtorTa gavlenis analizma

gviCvena, rom ganmsazRvreli gavlena mogebis marJis Semcirebam moaxdina.

uaryofiTad imoqmeda aseve aqtivebis brunvadobis koeficientisa da

finansuri leverijis cvlilebam. gamonakliss warmoadgens 2007 weli,

rodesac aqtivebis brunvadobis daCqarebis Sedegad sakuTari

kapitalis rentabeloba 9.040 punqtiT gaizarda.

Page 128: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 128 -

zogierTi avtoris mosazrebiT (ROBERT C. HIGGINS, Marguerite Reimers Profes-

sor of Finance The University of Washington) am maCvenebels investirebuli kapitalis

rentabelobas (Return on Equity) an wminda aqtivebis rentabelobas uwodeben da

gaiangariSeba formuliT:

ROIC =EBIT (1-mogebis gadasaxadis ganakveTi)

* 100sakuTarikapitali + procentiani

valdebulebebi

TviT termini saoperacio mogeba dabegvris Semdeg, vfiqrobT zustad ver

gamoxatavs aRniSnuli formulis mricxvelSi mocemuli kategoriis Sinaarss

da igi warmoadgens mogebas procentebamde, romelic Semcirebulia mogebis

gadasaxadiT. mogebis gadasaxadi ki ganisazRvreba mogebidan, romlis gaan­

gariSebisas saprocento xarjebi unda iqnes gaTvaliswinebuli, es ki damate­

biTi gaangariSebebis saWiroebas warmoSobs. amitom migvaCnia, rom ukeTesi

iqneboda am formulis mricxvelis aseTi saxiT warmodgena _ wminda mogeba+

finansuri danaxarjebi (am ukanasknelSi igulisxmeba saprocento xarjebi,

romlebic calke aris asaxuli mogebisa da zaralis angariSgebaSi), rac Se­

exeba mniSvnels, vfiqrobT mizanSewonili iqneba misi aseTi saxiT warmodgena _

sakuTari kapitali +moklevadiani da grZelvadiani procentiani valdebule-

bebi, sabolood formula aseT saxes miiRebs:

ROI =wminda mogeba + finansuri danaxarjebi (1- T)

* 100sakuTari kapitali+ moklevadiani da

grZelvadiani procentiani valdebulebebi

sadac T mogebis gadasaxadis ganakveTia, gaangariSebuli mogebis gadasaxa­

dis SefardebiT dabegvramdel mogebasTan.

aseTi saxiT rentabelobis maCveneblis gaangariSebisas mniSvnelidan gamo­

TiSulia iseTi saxis moklevadiani valdebulebebi, rogoricaa valdebulebani

momwodeblebis, biujetis, sawarmos personalis da sxva kreditorebis mimarT da

sxva, garda bankebisa da sxva sakredito organizaciebis winaSe valdebulebebisa.

aRsaniSnavia isic, rom mniSvnelSi investirebuli kapitalis saSualo si­

dide unda aisaxos.

Page 129: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 129 -

am formulis gamoyenebiT SesaZlebelia investiciebis rentabelobis gaan­

gariSeba pirdapir finansuri angariSgebis monacemebis safuZvelze. finansuri

danaxarjebis qveS igulisxmeba grZelvadiani sesxebis mozidvisaTvis gaweuli

saprocento xarjebi.

ss „lomisi“­s investiciebis rentabelobis analiziT (ix. cxrili # 36)

irkveva, investiciebis rentabeloba 2007 wels 2006 welTan SedarebiT gaum­

jobesebulia, xolo 2007 wlidan misi done 10,74 punqtiT Semcirda. 2009 wels ki

2007 welTan SedarebiT 4,5 ­jer Semcirda. aRniSnulis mizezi iyo sakuTari kap­

italisa da valdebulebaTa zrda wminda mogebis mkveTri Semcirebis pirobebSi.

cxrili #38

ss „lomisi~-s investiciebis rentabelobis maCveneblebi

(aTasi lari)

№ maCveneblebi 2006w. 2007w. 2008w. 2009w.

cvlileba wina welTan SedarebiT

2007 2008 2009

1 wminda mogeba 6,482 8,570 4,140 1,730 2,088 ­4,430 ­2,410

2 finansuri danaxarjebi 1,734 2,162 4,636 2,712 0,428 2,474 ­1,924

3 (1­T) 0.231 0.834 0.9354 0.497 0.603 0.101 ­0.438

4

nasesxebi saSualebebis

sargeblobis safasuri

sagadasaxado ekonomiis

efeqtis gaTvaliswinebiT (2*3 )

0.401 1.803 4.336 13.478 1.402 2.533 9.142

5sakuTari kapitalis saSualo

sidide10,816 15,597 21,952 24,896 4,781 6,355 2,944

6

moklevadiani da grZelvadiani

procentiani valdebulebebis

saSualo sidide

12,250 15,085 14,787 16,048 2,835 ­0,298 1,261

7investiciebis rentabeloba %

(1+4/5+6)29.84 33.81 23.07 7.52 3.97 ­10.74 ­15.55

ss „yazbegi“­s sakuTari kapitalis rentabelobaze moqmedi faqtorebis ana­

lizi Catarda 2006­20011 wlebis finansuri angariSgebebis monacemTa safuZ­

velze da gaangariSebul iqna masze moqmedi faqtorebis gavlena (ix. cxrili

#39). analiziT dadginda, rom sakuTari kapitalis rentabeloba 2007 wlidan

gauaresebulia da 2008 wlidan ukve fiqsirdeba zarali. 2011 wels ki sakuTari

kapitalis rentabelobis maCvenebelma 10.80% Seadgina.

Page 130: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 130 -

cxrili #39

ss „yazbegi“-s sakuTari kapitalis rentabelobaze moqmedi faqtorebi

(aTasi lari)

№ maCveneblebi2006

w.

2007

w.

2008

w.

2009

w.

2010

w.

2011

w.

cvlileba wina welTan

SedarebiT

2007 2008 2009 2010 2011

1wminda mogebis

marJa13.73 0.42 ­ ­ ­ 77.78 ­13.31 ­0.42 ­ ­ 77.78

wminda zarali

realizebuli

produqciis erT

larze %

­ ­ 25.17 8.86 143.9 ­ ­ 25.17 ­16.31 135.04 ­143.9

2aqtivebis

brunvadoba2.251 1.586 1.138 0.861 0.1065 0.015 ­0.665 ­0.448 ­0.277 ­0.75 ­0.09

3

aqtivebis

saSualowli­

uri Rirebuleba

17,695 22,950 21,647 18,576 15,505 10,120 5,255 ­1,303 ­3,071 ­3,071 ­5,385

4

sakuTari kapi­

talis saSualo

sidide

5,720 12,457 8,576 4,005 2,222 1,093 6,737 ­3,881 ­4,571 ­1,783 ­1,130

5finansuri

leveriji 3/43.09 1.84 2.52 4.64 6.9 9.26 ­1.25 0.68 2.12 2.26 2.36

6

sakuTari

kapitalis

rentabeloba

1*2*5

95.5 1.23 ­72.18 ­35.39 ­105.74 10.8 ­94.27 ­73.41 ­107.57 ­70.35 ­116.54

7 wminda mogeba 5,471 154 ­6,198 ­1,417 ­2,377 117 ­5,317 ­6,352 4,781 ­960 2,494

am maCvenebelze moqmedi faqtorebis gavlenis saanalizod ganvixiloT Sem­

degi gaangariSeba.

2007w.

wminda mogebis marJis gavlena (0.42­13.73)*2.251*3.09 = ­92.58

aqtivebis brunvadobis gavlena (1.586­2.251)*0.42*3.09 = ­0.863

finansuri leverijis gavlena (1.84­3.09)*0.42*1.586 = ­0.832

-94.27

2008w.

realizebuli produqciis erT

larze zaralis gavlena (­25.17­0.42)*1.586*1.84 = ­74.68

aqtivebis brunvadobis gavlena (1.138­1.586)*(­25.17)*1.84 = 20.75

finansuri leverijis gavlena (2.52­1.84)*(­25.17)*1.138 = ­19.48

-73.41

Page 131: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 131 -

2009w.

realizebuli produqciis erT

larze zaralis gavlena (8.86­25.17)*1.138*2.52 = 97.58

aqtivebis brunvadobis gavlena (0.861­1.138)*(­8.86)*2.52 = ­6.18

finansuri leverijis gavlena (4.64­2.52)*(8.86)*0.861 = 6.17

-107.57

2010w.

realizebuli produqciis erT

larze zaralis gavlena (143.9­8.86)*0.861*4.64 = ­539.49

aqtivebis brunvadobis gavlena (0.1065­0.861)*1(­143.9)*4.64 = 503.78

finansuri leverijis gavlena (6.9­4.64)*(­1439)*0.1065 = ­34.64

-70.35

2011w.

wminda mogebis marJis gavlena (77.78­143.9)*0.1065*6.9 = ­162.9

aqtivebis brunvadobis gavlena (0.015­0.1065)*77.78*6.9 = ­49.10

finansuri leverijis gavlena (9.26­6,9)*77,78*0,015 = 0.015

116.55

ss „yazbegi“­s investiciebis rentabelobis analiziT gamovlinda (ix. cxri­

li #40) rom:

aRniSnuli maCvenebeli 2006 wlidan uaresdeba da 2006 wlis 59.46 maCvene­

blidan 2007 wels 2.93 ­mde Semcirda. 2008 wlidan 2010 wlis CaTvliT kompa­

nia zaraliani iyo. 2011 wels ki investiciebis rentabelobis maCvenebelma 12.55

Seadgina. es ukanaskneli ganapiroba mogebis miRebam kompaniaSi da finansuri

danaxarjebis Semcirebam, aseve procentiani valdebulebebisa da sakuTari kap­

italis saSualo sididis Semcirebam.

cxrili #40

ss „yazbegi“-s investiciebis rentabelobis maCveneblebi

(aTasi lari)

№ maCveneblebi2006

w.

2007

w.

2008

w.

2009

w.

2010

w.

2011

w.

cvlileba wina welTan Se­

darebiT

2007 2008 2009 2010 2011

1 wminda mogeba 5,471 154 ­6,198 ­1,417 ­2,377 117 ­5,317 ­6,352 4,781 ­960 2,494

2 finansuri danaxarjebi 2,110 459 867 815 183 934 ­1,651 408 ­52 ­632 751

3 (1­T) 0.8001 0.8001 1 1 1 0.849 0 0.1999 0 0 ­0.151

4

nasesxebi saSualebebis

sargeblobis safasuri

sagadasaxado

ekonomiis efeqtis

gaTvaliswinebiT(2*3 )

1,688 367 867 815 183 793 ­1,321 500 ­52 ­632 610

5sakuTari kapitalis

saSualo sidide5,720 12,457 8,576 4,005 2,222 1,093 6,737 ­3,881 ­4,571 ­1,783 ­1,130

Page 132: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 132 -

6

moklevadiani da

grZelvadiani procen­

tiani valdebulebebis

saSualo sidide

632 5,314 6,921 6,219 6,028 6,158 4,682 1,608 ­703 ­190 130

7investiciebis rentab­

eloba %(1+4/5+6)59.46 2.93 ­ ­ ­ 12.55 ­56.53 ­ ­ ­ 12.55

investiciebis efeqtianobis SefasebisaTvis analizis procesSi rekomende­

bulia Semdegi koeficientebis gaangariSeba:

• mogeba aqciaze;

• dividendi erT aqciaze;

• Semosavali erT aqciaze;

• aqciebis rentabeloba.

mogeba erT aqciaze, gviCvenebs mogebis wils, romelic modis erT aqci­

aze. igi gviCvenebs mogebas, romelic Cveulebrivi aqciebis mflobelebisaTvis

gadaxdis Teoriuli Sansia.

dividendi erT aqciaze gviCvenebs ramdeni laris dividendi moaqvs erT aq­

cias da amitom igi metad mniSvnelovan maCvenebels warmoadgens investorebi­

saTvis.

Semosavali erT aqciaze gviCvenebs ra odenobis Semosavali moaqvs erT

Cveulebriv aqcias.

Cveulebrivi aqciebis raodenobad aiReba mimoqcevaSi gaSvebuli aqciebis

saSualo Sewonili raodenoba, vinaidan mimoqcevaSi drois sxvadasxva momen­

tSi aqciebis sxvadasxva raodenoba imyofeba.

aqciebis rentabeloba gviCvenebs aqciaSi gadaxdili yoveli erTi laridan

investors ramdeni procenti mogeba ubrundeba.

aqciebis rentabeloba warmoadgens aqciis fasis Sebrunebul maCvenebels.

es ukanaskneli metad mniSvnelovan maCvenebels warmoadgens da gviCvenebs ram­

denjer metia mocemul momentSi investoris mier erTi aqciidan misaRebi mo­

gebisaTvis gadasaxdeli Tanxa. im sawarmoebSi, romelTac ekonomikuri zrdis

maRali tempebi gaaCniaT aqciis fasi maRalia. aqciis fasi gviCvenebs, ramdeni

weli dasWirdeba investors investirebuli Tanxis amosaRebad. aRsaniSnavia,

rom rac ufro didia aqciis fasis koeficienti, miT metia ukugebis periodi.

rac mcirea aqciis Rirebulebis koeficienti, miT ufro momgebiania investicia.

Page 133: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 133 -

safondo birJaze aqcia icvleba gamyidvelidan myidvelze. Tu aqciebis

msurvelTa ricxvi gamyidvelTa ricxvTan SedarebiT izrdeba, maSin aqciebis

fasi izrdeba. maSin ki, roca mosalodnelia aqciis gamomSvebi sawarmos mo­

gebis zrda, aqciaze moTxovna izrdeba.

im sawarmoebSi, romlebic ar arian kotirebuli safondo birJaze, aqciis

fasi ganisazRvreba imis mixedviT, Tu ra Rirs sawarmo. amisaTvis wliur moge­

bas amravleben mocemuli sawarmos msgavs an imave birJaze kotirebuli aqciis

fasis koeficientze.

investorebisaTvis saintereso maCvenebels warmoadgens Semosavali divi-

dendidan, romelic gviCvenebs sabazro fasis ramden procents Seadgens miRe­

buli dividendi:

igi gviCvenebs sabazro fasis ramden procents Seadgens miRebuli divi­

dendi.

aqciis sabazro fasis erT aqciaze mogebasTan fardobis koeficienti

safondo birJis yvelaze gavrcelebul koeficients warmoadgens. rac ufro

dabalia aRniSnuli koeficientis mniSvneloba, miT ufro ukeTesia investicia.

Tumca praqtikaSi fasisa da mogebis fardobis maRal koeficients ufro karg

maCveneblad miiCneven. es aSkara paradoqsi gairkveva, Tu gaviTvaliswinebT

safondo birJaze investiciebis momavalze orientirebas. aRniSnuli koefi­

cienti dafuZnebulia mimdinare periodis aqciis mogebaze. safondo bazarze

aqciebis fasi ganisazRvreba momavalSi aqciaze Semosavlis mixedviT.

Cveulebrivi aqciebis mflobelebs ainteresebs sawarmos mogebis wili, ro­

melic SeiZleba gadaxdil iqnas Cveulebrivi dividendis saxiT. es maCvenebeli

gaiangariSeba gadaxdili dividendebis SefardebiT gamoSvebuli aqciebis ra­

odenobasTan.

aRniSnul maCvenebelTa gaangariSebisa da maTze moqmed faqtorTa anal­

izisagan Tavi SevikaveT SromaSi gansaxilveli sakiTxebis farTo speqtris

gamo.

Page 134: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 134 -

Tavi 3. gakotrebis riskis diagnostika da sawarmos finansuri gajansaRebis ZiriTadi

mimarTulebebi

3.1 gakotrebis arsi

sabazro ekonomikaze gadasvlis Semdeg samrewvelo sawarmoebis produqci­

is warmoebisa da realizaciis moculobis mkveTrad Semcirebis Sedegad bevri

maTgani gakotrda.

sityva gakotreba laTinuri sityvebidan `bancus“ (magida) da `ruptus“ (gatex­

ili) warmoiSva. banki Tavdapirvelad ewodeboda xalxmraval adgilebSi dadg­

mul magidas, sadac vaWrebi da mevaxSeebi awarmoebdnen garigebebs da afor­

mebdnen dokumentebs. gakotrebis Semdeg ki es pirebi am magidas amtvrevdnen.

amrigad `gakotreba“ `gatexili magidis“ cnebas ukavSirdeba.

arsebobs mosazreba, rom gakotreba laTinur sityva `konkurss“ ukavSird­

eba, rac pirTa Tavmoyras niSnavs, anu kreditorebis Tavmoyras erTi movalis

winaaRmdeg.

specialur ekonomikur literaturaSi arsebobs gakotrebis mravali

ganmarteba. erT­erTi maTganis mixedviT gakotreba ganmartebulia, rogorc

fuladi saxsrebis uqonlobis gamo movalis uunaroba, dafaros Tavisi valde­

bulebebi, daabrunos valebi (51, 55).

avtorTa erTi jgufi gakotrebas ganmartavs, rogorc iuridiul aqts,

romelsac finansuri mizezebi udevs safuZvlad, keZod, kompaniis finansuri

mdgradobis seriozuli darRvevebi, drois xangrZlivi periodis manZilze kom­

paniis fuladi nakadebis seriozuli daubalansebloba, kompaniis gadaxdisu­

unarobis gaxangrZliveba, ris mizezsac kompaniis ekonomikuri resursebis dabali

aqtivoba warmoadgens (62, 81, 88).

samrewvelo sawarmoTa finansuri problemebis ganxilvas araerTi samec­

niero naSromi mieZRvna. miuxedavad bolo periodSi am mimarTulebiT gatare­

buli RonisZiebebisa, jer kidev problemebi arsebobs, romlebic sawarmoTa

saqmianobaSi arsebul Seferxebebs, produqciis warmoebisa da realizaciis

saqmeSi arsebul xarvezebs, sabrunavi saxsrebis ukmarisobas da sxva saxis na­

klovanebebs ukavSirdeba.

Page 135: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 135 -

finansuri problemebis mqone sawarmoebi ver axorcieleben investiciebs,

ver iReben kreditebs, ver ixdian gadasaxadebs, amitom es ukanaskneli sawar­

moebis gakotrebas, aqedan gamomdinare, umuSevrobisa da aramsyidvelobiTu­

nariani mosaxleobis ricxvis zrdas iwvevs.

jer kidev 1992 wlis 8 seqtembers, finansuri problemebis mqone sawarmoe­

bis marTvis gaumjobesebis mizniT, miRebul iqna saqarTvelos respublikis

saxelmwifo sabWos dekreti `sawarmoTa gakotrebis Sesaxeb“ (1). aRniSnuli

dokumentis praqtikuli gamoyeneba ver moxerxda. misi gamouyeneblobis mizezs

warmoadgenda ara im periodSi qveynad arsebuli mZime politikuri mdgomareo­

ba, aramed is, rom es dekreti gakotrebis samarTlis evropul standartebs ar

Seesabameboda da ar iyo srulyofili. misma Semdgenlebma ar gaiTvaliswines

sxva qveynebis praqtikuli gamocdileba. mis safuZvlad aRebul iqna ruseTis

federaciis analogiuri saxelwodebis kanonproeqti, romelic ar iyo dazRveu­

li naklovanebebisagan. 1996 wels, gakotrebis meqanizmisa da Sesabamisi nor­

matiuli da meTodologiuri bazis obieqturi winapirobebis Seqmnis Semdeg,

saqarTvelos parlamentis mier miRebul iqna axali kanoni ̀ gakotrebis saqmeTa

warmoebis Sesaxeb“ (#287, 25.06.1997), romelic ZalaSi Sevida 1997 wlis 1 ianvri­

dan. magram verc amis Semdeg moxerxda finansuri siZneleebis mqone sawarmoTa

antikrizisuli regulireba. misi dabali efeqturoba gamowveuli iyo imiT,

rom es kanoni mainc abstraqtul models warmoadgenda da qarTuli sabazro

ekonomikis konkretuli pirobebis produqti ver gaxda. ar arsebobdnen iseTi

mewarmeebi, romlebic SeZlebdnen finansuri siZneleebis mqone sawarmoebis an­

tikrizisul marTvas. ar xdeboda saxelmwifos mxridan daxmarebebisa da inves­

ticiebis ganxorcieleba sawarmoTa finansuri gajansaRebis mizniT. 2001 wlis

10 aprilidan aRniSnul kanonSi (#848, 10.04.2001) Setanil iqna mniSvnelovani

cvlilebebi misi srulyofis mizniT, risTvisac gaTvaliswinebul iqna baz­

ris moTxovnis Sesabamisad erovnuli ekonomikis struqturuli cvlileba. am

kanonma Semoitana axali samarTlebrivi cnebebi, Secvala gakotrebis warmoe­

bis procedurebi, Seicvala finansuri siZneleebis mqone, anu warumatebeli

sawarmoebis regulirebis meqanizmi. am kanonis Tanaxmad sawarmoebs saSualeba

eZleva gaagrZelon TavianTi saqmianoba, maSinac, roca maT mimarT gakotrebis

procedurebi xorcieldeba. aRniSnuli kanoni Zaladakargulad gamocxadda

2007 wlis 15 agvistodan, mas Semdeg, rac miRebul iqna `saqarTvelos kanoni

Page 136: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 136 -

gadaxdisuunarobis saqmis warmoebis Sesaxeb“ (#4522, 2007 wlis 28 marti).

aramdgradi finansuri mdgomareoba miuTiTebs sawarmos mier finansuri

SesaZleblobebis dakargvaze. am dros jer kidev SesaZlebelia sawarmos sru­

li finansuri kraxisagan xsna.

`gakotreba“ sawarmos finansuri SesaZleblobebis srulad dakargvas da

misi saqmianobis gagrZelebis mizanSeuwonlobas niSnavs. mas ara aqvs Tavisi

gadaxdisunarianobis aRdgenis unari. es sawarmos iseTi mdgomareobaa, rode­

sac mas ar gaaCnia socialuri mniSvneloba, misi ekonomikuri da sawarmoo po­

tenciali da mis mier gamoSvebuli produqcia ar aris konkurentunariani. es

ukve `daRupuli“ organizmia, amitom eqvemdebareba likvidacias da gayidvas,

raTa dakmayofildes kreditorTa moTxovnebi.

sawarmos gadaxdisuunaroba SeiZleba sxvadasxva dros dadges, an iseTi

gare faqtorebiT iyos ganpirobebuli, rogoricaa debitorebis mier gadax­

dis vadebis gadacileba, sabanko gzavnilebis Seferxeba, sawarmos finansuri

meqanizmis naklovanebebi. finansuri krizisis daZleva SesaZlebelia sawar­

moTa sanaciiT (88, 89). cnebebi `sanacia“ da `gadaxdisunarianobis aRdgena“ ar

aris igivuri. `sanacia“ laTinuri `sanatio“ ­dan warmoiSva, rac gajansaRebas

niSnavs. `sanacia“ sawarmos, rogorc Sromis sazogadoebrivi danawilebis

sistemis elementis cvlilebaa, gadaxdisunarianobis aRdgena ki, _ mewarmis

organizebuli warmoebis mdgomareobis cvlileba. sanacia ar gulisxmobs,

rom Sesabamisi sawarmos gadaxdisunarianoba iqneba aRdgenili da es sawar­

mo aucileblad darCeba mis wina mesakuTres. sanaciis mizania TviT sawar­

mos, rogorc sameurneo erTeulis SenarCuneba. avtorTa erTi jgufis azriT

(83, 90) sanacia sawarmos finansuri mdgradobis aRdgenis faqtorebis neitral­

izaciisaken mimarTuli RonisZiebebis sistemaa, romelic xasiaTdeba erTi

mxriv, organizaciul­teqnikuri mTlianobiT da garkveuli produqtis warmoe­

bis mdgradobis funqciiT, meores mxriv ki, makroekonomikuri funqciaa, rom­

lis farglebSic sawarmo aris organizebuli da funqcionirebs. TiToeuli

mxare rTulia da detalur analizs saWiroebs. sawarmoebis sanacia an kredi­

torebis mier gakotrebis Sesaxeb saqmis aRZvramde tardeba, an sasamarTlos

mier sanaciis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebis Semdeg. pirvel SemTxvevaSi an­

tikrizisuli marTvis ZiriTad mizans sawarmos arsebul doneze SeCereba da

gakotrebis Tavidan acileba warmoadgens. am mizniT xdeba sawarmos rentabe­

Page 137: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 137 -

lurad muSaobis RonisZiebaTa SemuSaveba. saboloo jamSi sawarmos saqmianoba

stabilurdeba da sawarmos gakotrebulad gamocxadeba da misi qonebis gay­

idva ar xdeba.

amrigad, sanacia aris gakotrebis safrTxis winaSe mdgari sawarmos fi­

nansuri mdgomareobis gaumjobesebisaken mimarTuli finansuri da sakredito

RonisZiebaTa sistema. sanaciis safuZvels warmoadgens sawarmos gadaxdisuna­

rianobis aRdgenis realur SesaZleblobaTa arseboba.

sawarmos gakotreba momentalurad ar xdeba, es procesi garkveuli etapebi­

sagan Sedgeba. Tavdapirvelad iwyeba sawarmos yvela funqcionaluri Semad­

geneli elementis mniSvnelovani parametrebis qronikuli darRvevebi, ker­

Zod, produqciis moculobis mkveTri Semcireba, araxelsayreli cvlilebebi

produqciis asortimentSi, konkurentebisa da klienturis SemadgenlobaSi,

problemebi sawarmos teqnikur da teqnologiur uzrunvelyofaSi. momdevno

etapi xasiaTdeba yvela funqcionaluri Semadgenlis parametrebis qronikuli

darRvevebiT.

problemebi iqmneba sawarmos ZiriTadi saSualebebiT, nedleuliT, masa­

lebiT, SromiTi resursebiT uzrunvelyofaSi. adgili aqvs nedleulisa da

masalebis araefeqturad gamoyenebas. sawarmos finansuri mdgomareoba mZimea,

amowurulia sawarmos finansuri potenciali da mkveTrad ecema sawarmos

finansuri aqtivoba, da bolos, iwyeba sawarmos `krizisi“, romelic xasiaT­

deba yvela funqcionaluri Semadgenlis mravali maCveneblis kritikuli

mniSvnelobiT. kerZod, bazarze sawarmos produqciaze moTxovna ar arse­

bobs, ZiriTadi saSualebebis aradamakmayofilebeli mdgomareoba da maTi

araefeqtiani gamoyeneba fiqsirdeba, teqnologiebi moZvelebulia da ar ar­

sebobs maTi ganaxlebis saSualeba, sawarmo zaraliania da gadaxdisuunaro,

e.i. sawarmos ara aqvs unari Seasrulos Tavisi finansuri valdebulebani

ekonomikuri sistemis sxvadasxva agentebis winaSe (42), sawarmos finansuri

siZneleebis gamwvavebisas, anu krizisis dadgomamde, roca sawarmos ukve

uWirs Tavisi finansuri valdebulebebis Sesruleba, ekonomikis sistemis sx­

vadasxva agentebis winaSe warmoqmnili yvela problema Tavs iyris sawarmos

SigniT. im momentidan, rodesac sawarmos unari ar Seswevs gaumklavdes mis

winaSe warmoqmnil problemebs, moqmedebas iwyeben sabazro ekonomikis mier

gamomuSavebuli meqanizmebi, romelTa farglebSi sawarmo valdebulia ma­

Page 138: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 138 -

nam gaagrZelos funqcionireba bazarze, sanam ar dafaravs valdebulebebs

kreditorebis winaSe.

finansuri krizisis dadgomisas, iuridiulad dasturdeba sawarmos ga­

kotrebulad gamocxadebis faqti.

sawarmos gakotrebisaken svla SeiZleba xangrZlivi periodis ganmavlobaSi

mimdinareobdes da am procesis etapebic Tavisi xangrZlivobiT SeiZleba gan­

sxvavdebodes erTmaneTisagan.

nebismieri sawarmos funqcionirebaze gavlenas axdens mTeli rigi faq­

torebi, romelTagan zogi sawarmos saqmianobis mastimulirebel, zogi ki fi­

nansuri mdgomareobis gauaresebis gamomwvev faqtorebad gvevlineba. am faq­

torebis dayofa pirobiTad or jgufad SeiZleba: gare da Sida faqtorebad.

sawarmos finansuri siZneleebis Sesaxeb SeiZleba vimsjeloT misi funq­

cionirebisa da ganviTarebis amsaxveli maCveneblebiT da am maCveneblebis cv­

lilebis tendenciebiT. magram am maCveneblebiT xSirad ver vadgenT finansuri

siZneleebis gamomwvev mizezebs. am mizezebis dasadgenad saWiroa siRrmiseuli

analizi.

sawarmos warumatebeli saqmianobis, misi finansuri siZneleebis pirvel­

sawyisi, garegnuli gamovlineba warmoadgens simptomebs, romelic yovelTvis

ar axasiaTebs warumateblobis mizezebs, magram es mizezebi am simptomebis

mixedviT dgindeba. sawarmos warumatebloba misi gamomwvevi mizezebisa da faq­

torebis mixedviT unda Sefasdes.

warumateblobis mizezi aris movlena, romlis Sedegadac vlindeba waru­

mateblobis faqtorebi. warumateblobis faqtori ki aris movlena, dafiqsire­

buli mdgomareoba an tendencia, romelic xels uwyobs sawarmos mdgradobis

da dinamiuri wonasworobis dakargvas ekonomikur garemoSi .

sawarmos warumatebeli saqmianobis, misi finansuri problemebis gadaWri­

saTvis aucilebelia im faqtorebisa da mizezebis gamovlineba, romlebmac Se­

qmnes es problemebi. specialur ekonomikur literaturaSi arsebobs azrTa sx­

vadasxvaoba am faqtorebis analizis meTodologiis Sesaxeb da warmodgenilia

aRniSnuli faqtorebis gansxvavebuli klasifikacia.

zogierTi avtoris azriT (90), sawarmos warumateblobis gamomwvevi Sida

faqtorebia: sawarmoo teqnikuri funqciis, finansuri menejmentis, kadrebis

marTvis, material­teqnikuri uzrunvelyofis da marketingis funqciebis ar­

Page 139: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 139 -

adamakmayofilebeli organizacia. gare faqtorebi Tavis mxriv moicavs: mak-

rosferos da mikrosferos faqtorebs. aqedan pirvels miekuTvneba: qveynis

sameurneo saqmianobis ekonomikuri, samarTlebrivi, socialuri, kulturuli,

teqnikuri da geografiuli pirobebi, xolo meores _ sameurneo subieqtebi,

institutebi da erovnuli bazris oTxi segmentis funqcionirebis meqanizmebi:

fulis bazari, materialuri resursebis bazari, Sromis bazari da saqonlis

bazari. sawarmos warumateblobis gamomwvevi mizezebis kvlevisadmi sistem­

uri midgoma Sida da gare faqtorebis erToblivi gavlenis Seswavlas iTval­

iswinebs.

faqtorTa aseTi dayofa ar aris dazRveuli naklovanebebisagan, kerZod,

igi obieqturi da subieqturi mizezebis gamijvnis saSualebas ar iZleva, rac

praqtikuli TvalsazrisiT metad mniSvnelovania.

avtorTa erTi jgufis azriT (39, 91, 93), gare, anu sawarmosgan damoukideb-

el faqtorebs miekuTvneba:

• ekonomikuri _ qveynis krizisuli mdgomareoba, warmoebis tempebis zogadi

vardna, inflacia, finansuri sistemis arastabiluroba, resursebze fasebis

zrda, bazris koniunqturis cvlileba, partniorTa gadaxdisuunaroba da

gakotreba, qveynis fiskaluri politika, dabegvris maRali done;

• politikuri _ sazogadoebis politikuri arastabiluroba, saxelmwifos

sagareo­ekonomikuri politika ekonomikuri kavSirebis gawyveta, gasaRebis

bazrebis dakargva, eqsport­importis pirobebis Secvla, politikuri re­

Jimis Secvla, sameurneo samarTlis sferoSi kanonmdeblobis arasru­

lyofileba da a.S;

• saerTaSoriso konkurenciis gaZliereba mecnierul­teqnikuri progresis

ganviTarebis Sedegad, swrafva bazarze wilis gazrdisaken, axali produq­

ciis aTviseba;

• demografiuli _ mosaxleobis Semadgenloba da ricxovneba, mosaxleobis

materialuri keTildReoba, mosaxleobis gadaxdisunariani moTxovna ama

Tu im saxis saqonelsa da momsaxurebaze.

sawarmoze damokidebuli faqtorebia:

• sakuTari sabrunavi saxsrebis deficiti;

• warmoebis organizaciis, teqnikis da teqnologiebis dabali done;

Page 140: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 140 -

• resursebis gamoyenebis efeqtianobis Semcireba, da aqedan gamomdinare,

TviTRirebulebis zrda da zaralis warmoSoba da a.S;

• mza produqciis, daumTavrebeli warmoebis, sawarmoo maragebis didi da

Znelad sarealizacio naSTebis arseboba, rac dasaqonlianebas da brunva­

dobis Senelebas iwvevs;

• sesxebis mozidva araxelsayreli pirobebiT, rac xarjebis zrdas iwvevs;

• sawarmos saqmianobis swrafi da arakontrolirebadi gafarToeba, ris ga­

moc izrdeba maragebi, danaxarjebi, xolo debitoruli davalianebebi re­

alizaciis moculobaze ufro swrafad izrdeba;

• marTvis efeqtiani sistemis ararseboba;

• sawarmos ganviTarebis susti finansuri strategiis arseboba.

arc faqtorebis aseTi klasifikacias vemxrobiT, kerZod, faqtorebis aseTi

saxiT Sida jgufur dayofas.

Cvenis azriT, gare, anu sawarmosgan damoukidebeli faqtorebi mizaSewonilia

warmovadginoT ramdenadme gansxvavebuli saxiT. kerZod, erovnuli bazris oTxi

segmentis funqcionirebis meqanizmebi: fulis bazari, materialuri resursebis

bazari, Sromis bazari da saqonlis bazari ekonomikur faqtorebs warmoadgens,

amitom mizanSewonilad migvaCnia klasifikacias mieces Semdegi saxe:

• ekonomikuri _ makrosferos faqtorebi, rogoricaa warmoebis ganviTarebis

dabali done qveyanaSi, inflacia, qveynis fiskaluri politika, arastabi­

luri finansuri sistema, sagadasaxado ganakveTebis da umuSevrobis maRa­

li done da mikrosferos faqtorebi, kerZod, bazarze didi odenobiT

aramoTxovnadi saqonlis arseboba, bazris koniunqturis cvlileba, part­

niorTa gadaxdisuunaroba da gakotreba, materialur resursebze fasebis

zrdis maRali tempi.

• politikuri _ politikuri arastabiluroba, sagareo­ekonomikuri kav­

Sirebis gawyveta, gasaRebis bazrebis dakargva, eqsport­importis pirobebis

Secvla, politikuri reJimis Secvla, sameurneo samarTlis sferoSi kanon­

mdeblobis arasrulyofileba da a.S;

• socialuri _ mosaxleobis socialuri mdgomareoba, materialuri keTil­

dReoba, mosaxleobis gadaxdisunariani moTxovna, ricxovneba da Semadgen­

loba;

Page 141: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 141 -

• teqnikuri _ mecnierul­teqnikuri progresis dabali done, moZvelebuli

teqnologiebis gamoyeneba, aradamakmayofilebeli sapatento dacvis Sede­

gad uaxlesi teqnologiebis SeZenis stimulirebaSi arsebuli xarvezebi;

• geografiuli _ bunebrivi pirobebis, klimatis mkveTri cvlilebebis, stiq­

iuri movlenebis gavlena warmoebuli produqciis maragsa da sawamoo pro­

cesebis mimdinareobaze.

rac Seexeba Sida, anu sawarmoze damokidebul faqtorebs, mizanSewonilad

migvaCnia maTi klasifikacia Semdegi saxiT:

sawarmos teqnikuri da teqnologiuri uzrunvelyofa _ sawarmoo poten­

cialis da teqnikuri mdgomareobis dabali done, ganaxlebis SesaZleblobebis

ararseboba, sawarmos ZiriTadi saSualebebis fizikuri da moraluri cveTis

zrda, sawarmos teqnologiuri CamorCena, rac erTi mxriv, Zveli teqnologiebis,

gamoyenebas, xolo meores mxriv, axali teqnologiis gamoyenebas gulisxmobs,

romlis moqniloba mocemul sawarmoSi ar Seesabameba moTxovnis cvlilebas

saqonlis Sesabamisi jgufebis mixedviT;

menejmentis done _ sawarmos kvalificiuri kadrebiT uzrunvelyofasa da

maT pasuxismgeblobasTan dakavSirebuli problemebi, gadawyvetilebis miRebis

meqanizmis agebis naklovanebani, cudi suborganizacia da sxva subieqturi xasia­

Tis naklovanebebi, rac araoptimaluri gadawyvetilebebis miRebis mizezi xdeba;

• finansuri resursebiT uzrunvelyofa da finansuri menejmentisa da fi-

nansuri analizis naklovanebebi _ xarjebis dausabuTebeli zrda, sakuTari

sabrunavi saxsrebis mkveTri deficiti, finansuri reesursebis ukmarisoba,

debitoruli da kreditoruli davalianebebis mkveTri zrda, sawarmoSi Zne­

ladsarealizacio sasaqonlo maragebis zrda, sakuTar kapitalsa da mo­

zidul kapitals Soris Tanafardobis mkveTri disproporcia. mimdinare

saqmianobis zedmeti TviTdafinanseba uaryofiTad moqmedebs warmoebis mo­

qnilobasa da sawarmos ganviTarebis dinamikaze. amave dros mozidul saxs­

rebze zedmetad dayrdnoba iwvevs sawarmos mimdinare valdebulebebis zr­

das da mogebis im miznebisaTvis gamoyenebas, romelic uSualod warmoebis

ganviTarebas ar ukavSideba. sawarmos saqmianobaze negatiur gavlenas axdens

nasesxebi wyaroebis araracionaluri struqtura, kerZod, moklevadiani da

grZelvadiani sesxebis Tanafardoba. moklevadiani sesxebis siWarbe xels

uwyobs sawarmos finansuri mdgomareobis mimdinare aramdgradobis zrdas,

Page 142: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 142 -

iwvevs Seferxebebs warmoebasa da kapitalis brunvaSi. grZelvadiani ses­

xebis siWarbe, gansakuTrebiT saerTo ekonomikuri krizisis pirobebSi mo­

ziduli saxsrebis gamoyeneba sawarmos Zviri ujdeba. amave dros, erT­erTi

mniSvnelovani faqtoria sabrunavi saxsrebis ukmarisoba, romelic warmoe­

bis masStabebis Semcirebas, warmoebis ritmulobis darRvevas, moklevadiani

kreditebis Warb gamoyenebas, masTan dakavSirebuli saprocento xarjebis

zrdas da Sesabamisad, mogebis Semcirebas iwvevs. yovelive es SeiZleba ac­

ilebul iqnes finansuri analizis kvalificiuri da drouli Catarebis Sem­

TxvevaSi, rac erT­erT mniSvnelovan faqtors warmoadgens;

marketingis araefeqtianoba _ marketingis kvalificiuri samsaxuris mier

momxmarebelTa qcevis Seswavla, miznobrivi bazris SerCeva, konkurentTa qce­

vis Seswavla, moTxovnis prognozireba. aseTi informaciis ararsebobisas iz­

rdeba araswori gadawyvetilebebis miRebis albaToba, rac iwvevs fulad sax­

srebis deficitis zrdas, produqciis gasaRebis araswori marTva da araswori

fasebis politika warmoebul produqciaze iwvevs Seferxebebs realizaciaSi.

rogorc ukve aRvniSneT, gare da Sida faqtorebis negatiuri zemoqmedebis

Sedegs sabolood sawarmos sruli gadaxdisuunaroba warmoadgens, rac sawar­

mos gakotrebiT mTavrdeba. sawarmos mier am faqtorebis gavlenis Sedegebis

likvidacia sawarmos krizisidan gamosvlis da zogjer misi warmatebuli gan­

viTarebis sawindaria.

gakotreba krizisuli mdgomareobis ukiduresi formaa, rodesac sawarmos

ara aqvs unari dafaros Tavisi valdebulebebi da sakuTari Semosavlebis xar­

jze aRadginos gadaxdisunarianoba. gakotreba sawarmos krizisuli mdgomare­

obis ganviTarebis Sedegs da kapitalis gadanawilebis sabazro instruments

warmoadgens.

specialur ekonomikur literaturaSi (48, 56, 57, 62, 64, 68) gamoyofen ga­

kotrebis ramdenime saxes:

• sawarmos realuri gakotreba, anu sawarmos uunaroba, aRidginos Tavisi

gadaxdisunarianoba, sakuTari da nasesxebi kapitalis realuri danakargebis

gamo. kapitalis danakargebis maRali done, didi odenobis kreditoruli

davalianebebi sawarmos ar aZlevs normaluri sameurneo saqmianobis ganx­

orcielebis saSualebas. am SemTxvevaSi xdeba sawarmos likvidacia an re­

organizacia;

Page 143: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 143 -

• droebiTi (pirobiTi) gakotreba xasiaTdeba sawarmos gadaxdisuunarobiT,

romelic gamowveulia kreditoruli davalianebebis mniSvnelovani vadaga­

dacilebiT, aseve didi odenobis debitoruli davalianebebiTa da sasaqon­

lo­materialuri faseulobebis maragebiT, amasTan sawarmos aqtivebis Ri­

rebuleba aRemateba misi valebis odenobas;

• winaswar ganzraxuli gakotreba xasiaTdeba sawarmos xelmZRvanelebisa da

mesakuTreebis mier misi gadaxdisuunarobis mdgomareobis SeqmniT misTvis

ekonomikuri zianis miyenebis mizniT piradi an mesame piris interesebisaTvis;

• fiqtiuri (cru) gakotreba _ sawarmos mier cru gancxadebis gakeTeba misi

gadaxdisuunarobis Sesaxeb kreditorebisaTvis Tvalis axvevis mizniT,

raTa miRweul iqnes maTgan valebis gadaxdis gadavadeba, an daTmobebis

miReba, an bazarze moTxovnis armqone mza produqciis an saqonlis gadacema

valis dasafaravad.

sawarmo absoluturad gadamxdelunarianad iTvleba maSin, rodesac misi

sakuTari kapitaliT srulad ifareba valdebulebebi. garda amisa, zogjer

sawarmos sakuTari kapitali gaaCnia, magram efeqturad mxolod nasesxebi wya­

roebiT funqcionirebs. aseT SemTxvevaSi igi gadaxdisunariani Tavisi Semosav­

lebis wyalobiTaa, kreditorebi ki kmayofildebian produqciasa da momsax­

urebaze dadgenil vadaSi angariSsworebiT.

sawarmos potenciuri gakotrebis Sefaseba SesaZlebelia mTeli rigi ra­

odenobrivi da xarisxobrivi maCveneblebis safuZvelze.

raodenobriv maCveneblebs miekuTvneba: valdebulebebis saaqcio kapital­

Tan da aqtivebTan Tanafardobis maRali maCvenebeli, fuladi saSualebebis

mTlian valdebulebebTan Tanafardobis dabali done, dabali rentabeloba,

sabrunavi kapitalis aqtivebis mTlian TanxasTan Tanafardobis dabali done,

mogebis, aqciebis fasis, obligaciebis fasebis mkveTri Semcireba, mudmivi dan­

axarjebis saerTo danaxarjebTan Tanafardobis maRali maCvenebeli.

xarisxobriv maCveneblebs miekuTvneba: finansuri angariSgebis momzadebis

cudi sistema da xarjebis kontrolirebis uunaroba, sawarmos gamoucdeloba,

arakvalificiuri marTva, komerciuli riskis maRali done, TaRliTobebi, sax­

elSekrulebo politika.

ibadeba kiTxva: ra niSnebiT fasdeba sawarmos gauaresebuli finansuri md­

gomareoba da rogor ganvsazRvroT mosalodneli gakotreba?

Page 144: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 144 -

gakotrebis adreuli niSnebi, romlebic erTdroulad warmoadgenen sawar­

mos zogadi uunarobis ekonomikur, finansur, iuridiul da fsiqologiur

aspeqtebs, SeiZleba gakotrebis konkretul mizezebad iqcnen.

avtorebi ganasxvaveben gakotrebis formalur da araformalur niSnebs,

romlebic ganixilebian kompleqsurad. SesaZlo gakotrebis araformaluri

niSnebis arsebobisas sawarmos xelmZRvanelobisa da analitikuri struq­

turebis mier xdeba sawarmos finansuri mdgomareobis detaluri Seswavla.

gakotrebis araformaluri niSnebi SeiZleba or jgufad daiyos:

• niSnebi, romelTa Sefaseba SesaZlebelia da balansSi aisaxebian;

• niSnebi, romelTa Sefaseba SeuZlebelia. aseTia, magaliTad, angariSgebis

momzadebis dabali done da wardgenis vadebis darRveva, rac miuTiTebs

finansuri samsaxurebis araefeqtur muSaobasa da sainformacio sistemis

xarvezebze, Sesabamisad izrdeba araefeqturi gadawyvetilebebis miRebis

albaToba.

finansuri mdgomareobis gauaresebaze miuTiTebs mkveTri cvlileba balan­

sis muxlebSi, kerZod, aqtivebsa da valdebulebebSi. negatiur faqts warmoad­

gens fuladi saSualebebis Semcireba sabanko angariSebze.

sagangaSoa sawarmos aqtivebis SemadgenlobaSi debitoruli davalianebebis

xvedriTi wilis zrda, xandazmuli debitoruli davalianebebis arseboba. es

miuTiTebs sawarmos mier myidvelebTan mimarTebaSi aragonivruli politikis

gatarebaze an TviT myidvelebis mier gadaxdebis dagvianebaze. meores mxriv,

debitoruli davalianebebis mkveTr Semcirebas SeiZleba adgili hqondes ma­

Sin, rodesac sawarmo iZulebulia Seamciros kreditiT gayidvebi, an imitom,

rom sawarmos klientebi saswrafo wesiT faraven bolo valdebulebebs, raTa

Sewyviton saqmiani urTierTobebi.

Seswavlas saWiroebs maragebis mkveTri cvlileba. daumTavrebeli warmoe­

bis, mza produqciis, nedleulisa da masalebis mkveTri zrda xSirad dasaqon­

lianebis, xolo mkveTri Semcireba warmoebasa da momaragebaSi Seferxebebis

da sabolood, miwodebis gegmebis Seusruleblobis mizezi xdeba.

arasasurveli faqtia sawarmos personalis, mesakuTreebis, safinanso orga­

noebis mimarT valdebulebebis zrda.

mravali sawarmos problemebi iwyeba konfliqtebiT sawarmos xel mZRva­

nelobasTan, sawarmos personalTan, kreditorebTan da debitorebTan.

Page 145: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 145 -

arastabiluri mdgomareobis mizezi SeiZleba gaxdes sawarmos saqonelsa

da momsaxurebaze ararealuri fasebis daweseba, siaxleebis sarisko danergva,

axali bazrebis aTviseba, sawarmos mier strategiis mkveTri Secvla.

sawarmos finansuri mdgomareobis diagnostikis mizania sameurneo saqmiano­

bis arsebiTi problemebis gamovlena da maTi warmoSobis mizezebis dadgena.

3.2 gakotrebis diagnostikis meTodebi

gakotreba sawarmos dokumenturad dasabuTebuli uunarobaa gadaixados

gadasaxadebi da daafinansos Tavisi mimdinare ZiriTadi saqmianoba saSuale­

baTa uqonlobis gamo.

TavisTavad cxadia, rac ufro adre gamovlindeba sawarmos gakotrebisken

mimarTuli tendencia da rac ufro male iqneba miRebuli zomebi sawarmos ga­

dasarCenad, miT ufro metia sawarmos krizisidan gamosvlis albaToba. amitom

didi mniSvneloba aqvs gakotrebis diagnostikisaTvis saWiro maCvenebelTa swor

SerCevas gakotrebis gamomwvevi movlenebis ganviTarebis sawyis stadiaSi. ga­

kotrebis diagnostikisaTvis aucilebelia: makro da mikro garemoSi mimdinare

procesebze dakvirveba da sawarmoSi siZneleebis formirebis drouli aRmoCe­

na, SesaZlo gakotrebis uwyveti procesis Sefaseba indikatorebis kompleqsis

regularuli gamoTvlebisa da analizis gziT, Catarebuli analizis safuZvel­

ze sainformacio bazis formireba efeqturi sammarTvelo gadawyvetilebaTa

misaRebad da sawarmos gajansaRebis strategiis SemuSavebisaTvis.

sawarmos finansuri mdgomareobis SefasebisaTvis Cveni qveynis da saerTa­

Soriso praqtikaSi sxvadasxva kriteriumebs da maCveneblebs iyeneben. arsebobs

formaluri da araformaluri xasiaTis kriteriumebi, romelTa safuZvelzec

SeiZleba sawarmos warumateblad miCneva. aseTi formaluri kriteriumebia:

movalis uunaroba sami Tvis ganmavlobaSi mTlianad daakmayofilos kredi­

torebis moTxovna valdebulebebze. araformalur kriteriumebs ki, romlebic

sawarmos potenciuri gakotrebis albaTobis prognozirebis saSualebas iZl­

eva, miekuTvneba: sawarmos qonebis aradamakmayofilebel struqtura (sabruna­

vi saSualebebis SemadgenlobaSi Zneladsarealizacio sasaqonlo maragebisa

da saeWvo debitoruli davalianebebis xvedriTi wilis zrdis tendencia),

sawarmos saxsrebis brunvadobis Seneleba, kreditoruli davalianebis da­

farvis periodis gaxangrZliveba, sawarmos valdebulebebis SemadgenlobaSi

Page 146: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 146 -

maRal saprocento ganakveTiani sesxebis xvedriTi wilis zrda, uimedo de­

bitoruli davalianebebis odenobis zrda, likvidurobis dabali koeficien­

tebi, grZelvadiani aqtivebis formireba moklevadiani sesxebis xarjze.

finansuri mdgomareobis Sefasebis mniSvnelovan kriteriums warmoadgens

sawarmoSi aRricxva­angariSgebis warmoebis mdgomareoba, mimdinare aRricxvis

arasruli, araTavisdrouli da arakvalificiuri warmoeba, xolo finansuri

angariSgebis dagvianebiT da xarvezebiT wardgena xSir SemTxvevaSi finansuri

siZneleebis warmoqmnis mizezi xdeba.

zogierTi avtoris mosazrebiT (46, 47, 56, 68, 69), sawarmos SesaZlo gakotrebis

da momavalSi mniSvnelovani finansuri siZneleebis gansazRvra SesaZlebelia

mTeli rigi kriteriumebisa da maCveneblebis safuZvelze, romelTac pirobiT

or jgufad hyofen: ZiriTad da damxmare maCveneblebad. aqedan ZiriTads mie­

kuTvneba:

• likvidurobis koeficientebis mudmivad dabali done;

• sabrunav saSualebaTa qronikuli ukmarisoba;

• sabrunav saSualebaTa brunvadobis Seneleba;

• kreditoruli davalianebebis dafarvis vadebis daCqareba, romelsac Tan

axlavs mimdinare aqtivebis brunvadobis Seneleba;

• iafi, sarfiani, dabal saprocento ganakveTiani sesxebis gamodevna maRal­

ganakveTiani sesxebiT da maTi araefeqturi ganTavseba aqtivebSi;

• vadagadacilebuli valdebulebebis arseboba da maTi xvedriTi wilis

zrda kompaniis valdebulebebis saerTo odenobaSi;

• saswrafo valdebulebaTa zrdis winmswrebi tempi maRallikviduri aq­

tivebis zrdasTan SedarebiT;

• saSualebaTa wyaroebis saerTo odenobaSi nasesxebi saxsrebis wilis mud­

mivad zrda;

• mudmivi arsebiTi danakargebi ZiriTad saqmianobaSi;

• saSualebaTa mozidvisa da ganlagebis araracionaluri struqtura;

• grZelvadiani aqtivebis formireba saSualebaTa moklevadiani wyaroebis

xarjze;

• produqciis warmoebisa da realizaciis moculobis Semcirebis tendencia;

• Zneladsarealizacio sawarmoo maragebis xvedriTi wilis zrda;

• sawarmoo potencialis Semcireba;

Page 147: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 147 -

• reinvestirebis araswori politika;

• nasesxebi saxsrebis siWarbe dadgenil normativebze;

• investorebis, kreditorebis da aqcionerebis winaSe aRebul valdebule­

baTa mudmivi Seusrulebloba;

• vadagadacilebuli debitoruli davalianebebis maRali xvedriTi wili;

• zenormatiuli da Cawolili saqonlis da sawarmoo maragebis arseboba;

• sabanko sistemasTan urTierTobebis gauareseba;

• sawarmoo procesSi vadagasuli mowyobilobebis gamoyeneba;

• SekveTebis portfelSi arasasurveli cvlilebebi. meore jgufs miekuTvneba kriteriumebi da maCveneblebi, romelTa ara­

keTilsasurveli gavlena ar iZleva safuZvels mimdinare finansuri saqmiano­

ba ganxilul iqnes, rogorc kritikuli. magram amave dros isini miuTiTeben,

rom gansazRvrul pirobebSi, garemoebebSi an saTanado RonisZiebebis gautare­

blobis SemTxvevaSi situacia SeiZleba mkveTrad gauaresdes. maT miekuTvneba:

• marTvis aparatis ZiriTadi TanamSromlebis iZulebiTi denadoba;

• teqnologiuri procesis ritmulobis darRveva;

• sawarmoo saqmianobis arasaTanado diversifikacia, e.i sawarmos saqmianobis

finansuri resursebis zomaze meti damokidebuleba erT romelime konkre­

tul proeqtze, mowyobilobis tipze, aqtivebis saxeze da a.S;

• metismetad didi imedebis damyareba axali proeqtis SesaZlo an prog­

nozirebad warmatebasa da mogebaze;

• sawarmos mudmivi teqnikuri da teqnologiuri ganaxlebis aucileblobis

arasaTanado Sefaseba;

• araefeqturi grZelvadiani xelSekrulebebi.

yvela aRniSnuli kriteriumis dadgena finansuri angariSgebis monacemebis

mixedviT SeuZlebelia. amitom aucilebelia damatebiTi informaciis moZieba

da amave dros kriteriumebis Seswavlisas dargobrivi Taviseburebebis gaT­

valiswineba. es ukanaskneli ki, mxolod saTanado raodenobis statistikuri

monacemebis Segrovebis Semdeg aris SesaZlebeli.

sawarmoTa gakotrebis problema Cvens qveyanaSi arc Tu ise didi xania aq­

tualur sakiTxs warmoadgens, (90­iani wlebidan), radganac sabazro urTier­

Tobebis Camoyalibebamde arsebuli sistema ar uSvebda gakotrebis SesaZle­

blobas da Sesabamisad arc misi diagnostika xdeboda.

Page 148: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 148 -

gakotrebis SesaZleblobis sakiTxis SeswavliT mraval qveyanaSi dakavebuli

iyvnen rogorc akademiuri wreebi, ise biznes­konsultantebi, amitom SesaZlebe­

lia am problemis rogorc Teoriuli, ise praqtikuli aspeqtebis ganxilva.

kompaniis finansuri mdgomareobis Seswavlis pirveli cdebi jer kidev

XIX saukuneSi ganxorcielda. am mizniT gamoyenebul iqna kreditunarianobis

maCvenebeli, xolo finansuri koeficientebis gamoyeneba XX saukunidan daiw­

yes. sawarmos gakotrebis SesaZleblobis dadgenas mravali naSromi mieZRvna.

XX saukunis 20­ian wlebSi aSS­Si gamoqveynebul sawarmos finansuri kraxis

dadgenis SesaZleblobis amsaxvel masalebSi xazgasmiT iyo aRniSnuli is faqti,

rom stabiluri finansuri mdgomareobis mqone da gakotrebis albaTobis mqone

kompaniebis finansuri koeficientebi sagrZnoblad gansxvavdebian erTmaneTisagan.

finansuri koeficientebis Tanafardobis analizi, rogorc gakotrebis dadge­

nis meTodi, pirvelad 1966 wels gamoiyena stenfordis universitetis profesorma

v.h biverma. Tavis gamokvlevebSi igi saTiTaod adarebda gadaxdisuunaro sawar­

moebis maCveneblebs normalurad momuSave sawarmoebis igive koeficientebTan da

daadgina, rom gakotrebamde bevrad adre, kerZod 5 wliT adre SeimCneva niSnebi,

romlebic gakotrebis moaxloebis dadgenis saSualebas iZleva. es gamokvlevebi

(104) gakotrebis dasadgenad saWiro koeficientebis SerCevisa da maT safuZelze

saTanado daskvnebis gakeTebis saSualebas iZleoda, magram ver xerxdeboda fi­

nansuri kraxis albaTobis dadgena, radganac erTi an ori koeficientis daxmare­

biT problemis gadaWris cdebi xSirad yalb da sawinaaRmdego Sedegebs iZleoda.

SemdgomSi biverma Tavisi kvlevis Sedegebi ganazogada mravalcvliani

statistikuri meTodebis gamoyenebiT. mis mier SemoTavazebul iqna gakotrebis

diagnostikis xuTfaqtoriani modeli, romelic moicavda Semdeg indikatorebs:

aqtivebis rentabeloba, nasesxebi saxsrebis xvedriTi wili saSualebaTa wy­

aroebSi, mimdinare likvidurobis koeficienti, wminda sabrunavi kapitalis

xvedriTi wili aqtivebSi, biveris koeficienti (wminda mogebisa da amortiza­

ciis jamis Sefardeba nasesxeb saxsrebTan).

woniTi koeficientebi indikatorebisaTvis biveris modelSi ar iyo gaTval­

iswinebuli da gakotrebis albaTobis saSedego maCveneblis gaangariSeba ver

xerxdeboda. CamoTvlili maCveneblebis miRebuli mniSvnelobebi udardeboda

maT normatiul mniSvnelobebs sami mdgomareobisaTvis: warmatebuli kompania;

kompania, romlis gakotreba mosalodnelia erT weliwadSi; kompania, romlis

Page 149: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 149 -

gakotreba mosalodnelia xuT weliwadSi.

biverma SeimuSava modeli, romelic Sedgeboda 29 koeficientisagan da 5

wlis ganmavlobaSi akvirdeboda im kompaniebs, romlebic gakotrdnen da adareb­

da sakontrolo jgufis im kompaniebs, romlebic ar gakotrebulan. misi mizani

iyo eCvenebina romeli koeficientebi SeiZleba gamoviyenoT gakotrebis prog­

nozirebisaTvis da ramdeni wliT adre SeiZleba gakeTdes aseTi prognozebi.

am kvlevis Sedegebis ilustrireba (104) SesaZlebelia Semdegi cxrilis

saxiT.cxrili #41

gakotrebis prognozireba biveris modelis mixedviT

# maCveneblebigaangariSebis

meTodika

gakotreba

ar aris

mosalod­

neli

savaraudo

gakotreba 1

wlis

Semdeg

savaraudo

gakotreba

5 wlis

Semdeg

1biveris

koeficienti

wminda

mogeba+amortizacia

≥ 0.4 0.17≤ K ≤0.39 ≤ 0.16nasesxebi kapitali

2 aqtivebis

rentabeloba

wminda mogeba ≥ 6 1.9≤ r ≤2.9 ≤2.0

aqtivebi

3finansuri damokideb­

ulebis koeficienti

nasesxebi kapitali ≤ 3.5 34≤ F ≤ 79 ≥ 80

aqtivebi

4

wminda sabrunavi sa­

Sualebebis aqtivebiT

gadafarvis koefici­

enti

sakuTari kapitali­

ZiriTadi saSuale­

bebi

≥0.4 0.3≤ C≤ 0.2 ≤ 0.1

aqtivebi

5mimdinare likvidu­

robis koeficienti

mimdinare aqtivebi ≥ 3.2 3.1≤ L≤ 1.9 ≤ 2.0

moklevadiani

valdebulebebi

garda amisa, gakotrebis riskis diagnistikisaTvis da sawarmos kreditu­

narianobis SefasebisaTvis saerTaSoriso praqtikaSi gamoiyeneba e.altmanis,

r. lisis, r. tafleris, j.fulmeris, g.l. springeitisa da sxvaTa modelebi,

romlebic SemuSavebulia mravalganzomilebiani faqtoruli analiziT.

gakotrebis riskis diagnostikisaTvis niu­iorkis universitetis profeso­

ris edvard altmanis (99) mier Tavdapirvelad SemoTavazebul iqna orfaqto­

riani modeli. misTvis SeirCa ori maCvenebeli, romelzec, altmanis azriT,

damokidebulia sawarmos gakotrebis albaToba. kerZod, mimdinare likvidu­

robisa da finansuri damokidebulebis koeficientebi. am models aseTi saxe

hqonda:

Page 150: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 150 -

Z = _ 0.3877 _ 1.0736 *K1 + 0.0579 * K2 ,

sadac,

K1 _ mimdinare likvidurobis koeficienti;

K2 _ finansuri damokidebulebis koeficienti.

am modelis mixedviT,

1. Tu Z = 0, maSin gakotrebis albaToba 50%-is tolia;

2. Tu Z < 0, maSin gakotrebis albaToba 50%- ze naklebia;

3. Tu Z ≥ 0, maSin gakotrebis albaToba 50%;- ze metia da izrdeba Z-is zr­

dasTan erTad.

mogvianebiT farTod gavrcelda e.altmanis xuTfaqtoriani modeli (121)

romelic warmoadgens likvidurobis, finansuri mdgradobis, rentabelobis,

sakuTari kapitalis dafarvis maCveneblebis mixedviT Sedgenil funqcias, ro­

melic axasiaTebs sawarmos ekonomikur potencials da gasul periodSi misi

saqmianobis Sedegebs. zogadad kreditunarianobis indeqss aqvs Semdegi saxe:

Z = 3.3 * K1 +1.0 * K2 +0.6 * K3 +1.4 * K4 +1.2 * K5

sadac, maCveneblebi gaiangariSeba Semdegnairad:

K 1 =

mogeba procentebis da

gadasaxadebis gadaxdamde

aqtivebis jami

K 2 =mogeba realizaciidan

aqtivebis jami

K 3 =sakuTari kapitalimoziduli kapitali

K 4 =reinvestirebuli mogeba

aqtivebis jami

K 5 =

sakuTari sabrunavi

saxsrebiaqtivebis jami

aRniSnuli indeqsis kritikuli mniSvneloba e.altmanis mier gaangariSe­

buli iqna statistikuri SerCevis safuZvelze da Seadgina 2.675. konkretuli

sawarmos kreditunarianobis Sefasebisas gaangariSebuli aRniSnuli maCvene­

Page 151: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 151 -

beli unda Seudardes zemoaRniSnul mniSvnelobas. amiT SesaZlebelia dadg-

indes mosalodneli gakotreba momdevno 2-3 wlis ganmavlobaSi, Tu Z<2.267 an

sakmarisad myari finansuri mdgomareoba, Tu Z > 2.267.

indeqsis mniSvnelobidan gamomdinare SesaZlebelia gakotrebis Sesaxeb

Semdegi prognozebis gakeTeba:

cxrili #42

gakotrebis albaToba altmanis kreditunarianobis maCveneblis mixedviT

kreditunarianobis maCvenebeli

gakotrebis albaToba

Z< 1.81 gakotrebis maRali albaToba

1.81 ≤ Z ≤ 2.675 gakotrebis saSualo albaToba

2.675 ≤ Z ≤ 2.9 gakotrebis SesaZlebloba

Z ≥ 3 gakotrebis Zalian mcire albaToba

kreditunarianobis indeqsi srulyofili maCvenebelia, Tu mas iyenebs kompa­

nia, romlis aqciebi kotirebulia safondo birJebze. amave dros, dayrdnoba erT

maCvenebelze, romelic Zalian mimzidvelia Teoriis TvalsazrisiT, yovelTvis

ar aris gamarTlebuli praqtikaSi. amitom diagnostikisaTvis mizanSewonilia

kriteriumebis sistemis gamoyeneba. amasTan, am ukanasknels Tavisi naklovanebe­

bic gaaCnia. kerZod, bevrad ufro advilia gadawyvetilebis miReba erTi krite­

riumis pirobebSi, vidre mravali kriteriumis gamoyenebisas. amasTanave, msgavsi

saprognozo gadawyvetileba kriteriumebis ricxvis miuxedavad subieqturia,

xolo gaangariSebul maCveneblebs gaaCniaT gansjisaTvis informaciis xasiaTi.

ingliseli mecnieris r.lisis mier SemoTavazebuli modeli (121) ase gamoiy­

ureba:

Z = 0.063 * K1 +0.092 * K2 +0.0057 * K3 +0.001 * K4

K 1 = sabrunavi kapitali

aqtivebis jami

K 2 =mogeba realizaciidan

aqtivebis jami

K 3 =gaunawilebeli mogeba

aqtivebis jami

Page 152: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 152 -

K 4 =sakuTari kapitali

moziduli kapitali

aRniSnuli maCveneblis kritikuli zRvari (maCvenebeli) Seadgens 0.037.

1997 wels manCesteris universitetis profesoris riCard tafleris (121)

mier SemoTavazebuli iqna Semdegi modeli:

Z = 0.53 * K1 +0.13 * K2 +0.18 * K3 +0.16 * K4

K 1 = mogeba realizaciidan

moklevadiani valdebulebebi

K 2 =sabrunavi aqtivebi

valdebulebebis jami

K 3 =moklevadiani valdebulebebi

aqtivebis jami

K 4 =mogeba realizaciidan

aqtivebis jami

Tu am maCveneblis mniSvneloba metia 0.3­ze, miuTiTebs sawarmos normalur

grZelvadian perspeqtivaze, xolo Tu naklebia 0.2, maSin gakotreba gardauvalia.

XX saukunis 80­iani wlebidan popularuli gaxda logikuri regresiis

meTodi (logit) da diskriminantuli analizi. am meTodebis gamoyenebam SesaZle­

beli gaxada pasuxebis gacema iseT kiTxvebze, romelTa winaSe tradiciuli

meTodebi uZluri iyo. kerZod,

• romeli finansuri koeficientebia ufro mniSvnelovani sawarmos ga­

kotrebis dadgenis procesSi;

• rogori proporciebiT unda iqnes miRebuli mxedvelobaSi mocemuli koe­

ficientebi;

• romeli meTodebiT SeiZleba gamovlindes mocemuli koeficientebi da

maTi Tanafardoba erTmaneTTan.

aRsaniSnavia is faqti, rom am kiTxvebze avtorebs gansxvavebuli pasuxebi

gaaCniaT. amis mizezs warmoadgens is, rom am avtorTa gamokvlevebi sxvadasxva

Page 153: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 153 -

dros, gansxvavebul sabazro garemoSi, sawarmoTa gansxvavebuli arCevanisa

da sxvadasxva meTodebis pirobebSi xdeboda. logikuri regresiis meTodebi­

dan aRsaniSnavia tenesis universitetis profesoris jon fulmeris modeli

(111). modeli Seqmnili iyo 60 sawarmos magaliTze, romelTagan 30 normalurad

saqmianobda, xolo 30 gakotrda. modelis sawyisi varianti moicavda 40 sx­

vadasxva koeficients, magram sabolood avtori SeCerda 9 koeficientze.

modelis saerTo saxea:

H = 5.528X1 + 0.212X2 + 0.073X3 + 1.270X4 _ 0.120X5 + 2.335X6 +

+ 0.575X7 + 1.083X8 + 0.894X9 _ 3.075

sadac:

X1 =

gasuli wlebis gaunawilebeli

mogeba

balansis valuta (muxlebis jami)

X2 =mogeba realizaciidan

balansis valuta

X3 =mogeba dabegvramde

sakuTari kapitali

X4 =

fulis nakadi

(mogeba dabegvris Semdeg + amortizacia)

valdebulebebi

(moklevadiani + grZelvadiani)

X5

=

grZelvadiani valdebulebebi

balansis valuta

X6 =moklevadiani valdebulebebi

balansis valuta

X7 = Log (materialuri aqtivebi)

X8 =sabrunavi kapitali

valdebulebebi

Page 154: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 154 -

X9

= Log {

mogeba dabegvramde + gadasaxdeli procentebi

gadasaxdeli

procentebi

Tu X < 0, kraxi gardauvalia. am modeliT gakeTebuli prognozis sizuste

erTi wliT adre­98%, ori wliT adre 81%­s Seadgens.

1978 wels simon freizeris universitetSi e. altmanis modelis safuZvelze

gordon l.v. springeitis mier Seiqmna modeli, romelsac SemdgomSi springeitis

modeli ewoda (121, 122). misi Seqmnisas gamoyenebuli, saukeTesod miCneuli 19

finansuri koeficientidan saboloo variantSi datovebulia mxolod 4 koefi­

cienti.

modelis zogadi saxe aseTia:

Z = 1.03X1 + 3.07 X2 + 0.66 X3 + 0.4X4

sadac:

X1 =sabrunavi kapitali

balansis valuta (muxlebis jami)

X2 =

mogeba dabegvramde + gadasaxdeli

procentibalansis valuta

X3 =mogeba dabegvramde

moklevadiani valdebulebebi

X4 =mogeba amonagebi realizaciidan

balansis valuta

Tu Z < 0.862 sawarmo gardauvali kraxis winaSea.

modelis Seqmnisas springeitma gamoiyena 40 sawarmos monacemebi da finans­

uri kraxis prognozirebam, romelic Sesrulebulia erTi wliT adre, Seadgina

92,5%­iani sizuste.

1979 wels donald boderasma (105) springeitis modelis gamoyenebiT 2,5 mln

balansis mqone 50 sawarmos monacemebiT miaRwia gakotrebis prognozirebis 88­

%­ian sizustes.

irkutskeli mecnierebis mier v. p. ivanickis xelmZRvanelobiT SemoTavaze­

bul iqna Semdegi modeli (121);

}

Page 155: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 155 -

Z = 8.38 * X1 + X2 + 0.054 * X3 + 0.63 * X4

sadac,

X1 =sabrunavi kapitali

aqtivebis jami

X2 =wminda mogeba

sakuTari kapitali

X3 =amonagebi realizaciidan

aqtivebis jami

X4

=

wminda mogeba (an daufaravi

zarali minus niSniT) danaxarjebTan

am modelis mixedviT gakotrebis riski aseTi sizustisaa:

cxrili #43

gakotrebis riskis diagnostikis `irkutskis“, modeli

krditunarianobis

maCvenebeligakotrebis riski %

Z < 0 maqsimaluri (90­100)

0 ≤ Z ≤ 0.18 maRali (60­100)

0.18 ≤ Z ≤ 0.32 saSualo (35­50)

0.32 ≤ Z ≤ 0.42 dabali (15 ­20)

Z ≥ 0.42 minimaluri (10 ­mde)

frangma ekonomistebma J. konanma da m. golderma (121) e.altmanis modelis

safuZvelze Seqmnes Semdegi modeli:

Z = _ 0.16 * X1 _ 0.22 * X2 + 0.87 * X3 + 0.10 * X4 _ 0.24 * X5, sadac

X1 _ fuladi saSualebebisa da debitoruli davalianebebis Tanafardoba

balansis valutasTan;

X2 _ sakuTari kapitalisa da grZelvadiani valdebulebebis Tanafardoba

balansis valutasTan;

X3 _ sesxis sargeblobisaTvis danaxarjebis Tanafardoba realizaciidan

amonagebTan;

Page 156: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 156 -

X4 _ Sromis anazRaurebis xarjebis Tanafardoba sawarmos wminda mogebasTan;

X5 _ procentebisa da mogebis gadasaxadis gadaxdamdeli mogebis Tanafar­

doba nasesxeb kapitalTan.

am modelis mixedviT Z -is sxvadasxva mniSvnelobis mqone sawarmoebisaTvis

gadasaxdelTa Seferxebis riski SeiZleba aseTi saxiT warmovidginoT:

cxrili #44

gadasaxdelTa Seferxebis riski J. konanis da m. golderis

modelis mixedviT

Z 0,21 0,048 0,002 0,026 0,068 0,087 0,107 0,131 0,164

gadasaxdelTa

Seferxebis riski %100 90 80 70 50 40 30 20 10

modelis avtorebi yuradRebas amaxvileben X3 faqtoris (sesxis sarge­

blobisaTvis danaxarjebis Tanafardoba realizaciidan amonagebTan), ganmsaz­

Rvrel mniSvnelobaze, romlis gavlena danarCeni oTxi faqtoris gavlenis

jamze metia.

ganxiluli modelebi SeiZleba gamoviyenoT, rogorc analizis damxmare

instrumenti. maT Sedegebze sruliad dayrdnoba gonivruli araa, amasTan saxi­

faTocaa. maTi gamoyeneba SeiZleba mxolod Semowmebisa da koreqciis Semdeg.

ucxouri praqtikis Cveni qveynis ekonomikaSi meqanikurma gadmotanam Sei­

Zleba gamoiwvios gakotrebis diagnostikis mniSvnelovani gansxvaveba real­

urisagan. vercerTi modeli da maT Soris, yvelaze gavrcelebuli altmanis

modelebic ver uzrunvelyofen gakotrebis albaTobis analizis saTanado

sizustes. amitom saWiroa maTi Sedareba sawarmos finansuri mdgomareobis

sxva maCveneblebTan (balansis likvidurobis, likvidurobis koeficientebis,

gadaxdisunarianobis aRdgenis, finansuri mdgradobis, sabrunavi aqtivebiT uz­

runvelyofis, finansuri damoukideblobis koeficientebTan) da aSkara, mniS­

vnelovani gansxvavebis ararsebobisas e. altmanis an sxva zemoT ganxiluli

modelebi CaiTvalos mocemuli situaciisaTvis misaRebad.

rusi mecnierebis r.s saifulinisa da g.g. kadikovis (90) mier sawarmos fi­

nansuri mdgomareobis SefasebisaTvis SemoTavazebul iqna reitinguli ricxvi

(cifri)

r = 2 * k1 + 0.1 * k2+ 0.8 * k3 + 0.45 * k4 + k 5

Page 157: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 157 -

sadac, k1 – sakuTari sabrunavi saxsrebiT uzrunvelyofis koeficienti;

k2 – mimdinare likvidurobis koeficienti;

k3 – aqtivebis brunvadobis koeficienti;

k4 – komerciuli marJa (produqciis rentabeloba);

k5 – sakuTari kapitalis rentabeloba.

Tu finansuri koeficientebi srulad Seesabameba maT minimalur normati­

ul dones, maSin reitinguli ricxvi (cifri ) 1­is tolia da kompanias aqvs da­

makmayofilebeli finansuri mdgomareoba, xolo Tu reitinguli ricxvi erTze

naklebia, kompaniis finansuri mdgomareoba aradamakmayofilebelia.

rusi mecnieris o.p.zaicevas mier (56) SemoTavazebuli eqvsfaqtoriani maTema­

tikuri modeli

k = 0.25x1 + 0.1x2 + 0.2x3 + 0.25x4 + 0.1x5 + 0.1x6

romelic iTvaliswinebs Semdegi maCveneblebis gamoyenebas: wminda zara­

lis Sefardeba sakuTar kapitalTan, debitoruli da kreditoruli daval­

ianebebis Tanafardoba, moklevadiani valdebulebebis yvelaze likvidur aq­

tivebTan Tanafardoba, wminda zaralis zaraliani produqciis realizaciidan

amonagebTan Tanafardoba, nasesxebi da sakuTari kapitalis Tanafardoba, aq­

tivebis damagrebis koeficienti, romelic aqtivebis brunvadobis koeficien­

tis Sebrunebuli sididea.

am koeficientebis gamoyenebas gakotrebis diagnostikisaTvis garkveuli na­

kovanebebi gaaCnia, kerZod:

• rac ufro naklebia gaangariSebaSi monawile faqtorebis ricxvi, miT na­

klebia prognozirebis sizuste. amitom or da samfaqtoriani modelebis

gamoyeneba gakotrebis diagnostikisaTvis naklebad efeqturia;

• e. altmanisa da v.biveris modelebi Seicaven Sewonili (woniT) koefici­

entebis mniSvnelobebs da kerZo da kompleqsuri maCveneblebis zRvrul

mniSvnelobebs, romlebic gaangariSebulia amerikuli analizuri monace­

mebis safuZvelze da garkveulad gansxvavdeba Cveni qveynis specifikisa­

gan buRaltruli aRricxvisa da sagadasaxado kanonmdeblobis sakiTxeb­

Si. gakotrebuli sawarmoebis Sesaxeb statistikuri masalebis uqonloba

garkveulad aferxebs woniTi koeficientebisa da zRvruli maCveneblebis

gaangariSebis meTodikis koreqtirebas Cveni qveynis ekonomikuri pirobebis

gaTvaliswinebiT, xolo am maCvenebelTa saeqsperto Sefasebebis gziT dad­

Page 158: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 158 -

gena maT saTanado sizustes ver uzrunvelyofs;

• Cveni qveynis ekonomikuri situaciebis Taviseburebebi garkveul gavlenas

axdens TviT finansuri maCveneblebis nakrebze, romlebic gamoyenebulia

ucxoeli avtorebis mier SemoTavazebul modelebSi;

• gakotrebis prognozirebis periodi ucxoeli avtorebis mier SemoTavaze­

bul meTodikebSi meryeobs sami _ eqvsi Tvidan xuT wlamde, zogierT mod­

elSi ki periodi saerTod ar aris miTiTebuli. arastabiluri da ganviTa­

rebadi sabazro urTierTobebis pirobebSi, romelsac Cvens qveyanaSi aqvs

adgili, gakotrebis diagnostikisaTvis erTi an orwliani periodi mizanSe­

wonilad migvaCnia;

• Cvens mier ganxiluli meTodikebi gakotrebis stadiis moaxloebis dadge­

nis saSualebas iZleva da maTi saSualebiT ver xdeba zrdis an sasicocx­

lo ciklis sxva fazebis prognozireba, amitom sawarmos krizisuli situ­

aciis SefasebisaTvis mizanSewonilia ara mxolod raodenobrivi, aramed

xarisxobrivi maCveneblebic.

2.3 saqarTvelos ludisa da ualkoholo sasmelebis

sawarmoebis gakotrebis riskis diagnostika

Cven gaviangariSeT kreditunarianobis maCvenebeli altmanis modelis

mixedviT da gavakeTeT gakotrebis prognozireba saanalizo sawarmoebis ss

`lomisi“­sa da ss `yazbegi“­s ramdenime wlis monacemebis safuZvelze (ix.

cxrili #45, #46); SevadareT likvidurobis, gadaxdisunarianobis aRdgenis,

finansuri mdgradobis, sabrunavi aqtivebiT uzrunvelyofis, finansuri da­

moukideblobis koeficientebTan da gavakeTeT saTanado daskvnebi.

Catarebuli analiziT dadginda _ ss `lomisi“­s 2006 ­2007 wlebis finans­

uri angariSgebis monacemebis safuZvelze altmanis modelis mixedviT kredi­

tunarianobis maCvenebeli Seadgenda:

2006 wels _ 2.105

2007 wels _ 2.499

am wlebSi maCvenebeli Tavsdeba diapazonSi

Tu 1.81 ≤ Z≤ 2.675 gakotrebis saSualo riski

Page 159: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 159 -

cxr

ili

#45

ss `lomisi

“-s

kred

itunariano

bis

maCveneb

leb

i al

tmani

s mo

del

is mix

edviT

aTas

i lar

i

maCvenebl

ebi

2006w.

2007w.

2008w.

2009w.

k₁mogeba

procentebisa

da

dasaxadebis g

adaxdamde

6,983

=0.25

11,028

=0.26

6,247

=0.12

5,397

=0.10

aqtivebis j

ami

28,205

42,991

50,420

53,429

k 2mogeba r

eal

izaciidan

12

,095

=043

20,190

=0.47

21,626

=0.43

22,156

=0.42

aqtivebis j

ami

28,205

42,991

50,420

53,429

k₃sakuTari k

apital

i

11,312

=0.67

19,882

=0.86

24,022

=0.91

25,752

=0.93

mozidul

i k

apital

i

16,833

23,109

26,398

27,677

k₄reinvestirebul

i m

ogeba

5,851

=0.21

14,421

=0.34

18,561

=0.37

20,291

=0.38

aqtivebis j

ami

28,205

42,991

50,420

53,429

k₅sakuTari s

abr s

axsrebi

3,572

=0.13

7,161

=0.17

2,065

=0.04

8,246

=0.15

aqtivebis j

ami

28,205

42,991

50,420

53,429

zz

= 3.

3 *

k 1+1.

0 *

Kk 2+

0.6

* k 3+

1.4

* k 4

+1.2

k5

3.3

* 0.

25 +

1.0

* 0

.43

+

0.6

* 0.

67 +

1.4

* 0

.21

+

+ 1.

2 *

0.13

= 2

.105

3.3

* 0.

256

+1.0

* 0

.469

+

+ 0.

6 *

0.86

0 +1

.4 *

0.3

35

+1.2

* 0

.167

= 2

.499

3.3

* 0.

12+1

.0 *

0.4

3+ 0

.6 *

0.

91+

1.4

* 0.

37 +

1.2

* 0

.04

= 1.

938

3.3

* 0.

10 +

1.0

* 0

.42

+ 0.

6 *

0.93

0 +

= 1.

4 *

0.38

+

1.2

* 0.

15 =

2.0

2

gakotrebis S

esaZl

o r

iski

1.81

≤ 2

.105

≤ 2.675

gakotrebis

saSual

o r

iski

1.81

≤ 2

.499

≤ 2.675

gakotrebis

saSual

o r

iski

1.81

≤1.9

38≤ 2.675

gakotrebis

saSual

o r

iski

1.81

≤ 2.

02≤ 2.675

gakotrebis s

aSual

o

riski

Page 160: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 160 -

anu Tu ss `lomisi“­s menejmenti dainteresdeboda am maCveneblis Seswav­

liT, mas SeeZlo gaekeTebina daskvna, rom am wlebSi sawarmos gakotrebis sa­

Sualo riski gaaCnda, Tumca 2007 wels ufro ukeTesi mdgomareoba fiqsirdeba,

vidre wina wels.

2008 wels, igive modeliT gaangariSebuli kreditunarianobis maCvenebeli

z = 1.938. miRebuli maCvenebelic igive diapazonSi Tavsdeba, rac sawarmos ga­

kotrebis saSualo riskze miuTiTebs, magram gauaresebulia wina welTan Se­

darebiT.

2009 wlis finansuri angariSgebis monacemebis mixedviT gakeTebuli prog­

nozic miuTiTebs imaze, rom arsebobs sawarmos gakotrebis saSualo riski ma­

gram kreditunarianobis maCvenebeli wina welTan SedarebiT gaumjobesebulia

0.082­iT.

aRsaniSnavia is garemoebac, rom es maCveneblebi Cveni qveynis sawarmoebi­

saTvis SeiZleba mTlad zusti ar iyos sakanonmdeblo da saaRricxvo infor­

maciaSi arsebuli gansxvavebebis gamo.

sawarmos gakotrebis Sesaxeb kanonmdeblobis Sesabamisad, sawarmos ga­

kotrebis riskis prognozirebisaTvis gamoiyeneba Semdegi maCveneblebi: saku­

Tari kapitaliT uzrunvelyofis maCvenebeli; likvidurobis, gadaxdisunari­

anobis aRdgenis, sakuTari kapitalis manevrirebis da saxsrebis mobilurobis

koeficientebi da sxva. am maCveneblebis normativebTan Seusabamoba miuTiTebs

imaze, rom arsebobs sawarmos gakotrebis albaToba.

Catarebuli likvidurobis maCvenebelTa analiziT irkveva, rom absolu-

turi likvidurobis maCvenebeli gaumjobesebulia 2007­2009 wlebSi wina welT­

an SedarebiT. gamonakliss warmoadgens 2008 weli, roca es maCvenebeli wina

welTan SedarebiT gauaresda. saerTod saanalizo periodSi, es maCvenebeli

Teoriulad dasaSveb zRvarSi Tavsdeba. 2008 wels misi gauareseba gamowveulia

fuladi saxsrebis SemcirebiT. dadginda, rom sawarmos yvelaze likviduri sa­

Sualebebi _ fuli da misi eqvivalentebi ar gaaCnia sakmarisi odenobiT Tavisi

mimdinare valdebulebebis dasafaravad. unda aRiniSnos, absoluturi likvi­

durobis koeficienti jer kidev ar warmoadgens cudi an kargi gadaxdisuna­

rianobis maCvenebels. misi donis ganxilvisas aucilebelia gaTvaliswinebul

iqnas sxva maCveneblebic, kerZod, mimdinare aqtivebisa da moklevadiani val­

debulebebis brunvis siswrafe. gaumjobesebis tendenciiT xasiaTdeba swrafi

Page 161: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 161 -

likvidurobis koeficienti. 2008 wlamde mizezi aqac igivea. 2009 wlidan isev

gaumjobesebis tendencia SeimCneva. analiziT irkveva, rom mimdinare likvidu-

robis koeficienti 2006 wlidan 2009 wlamde gauaresebis tendenciiT xasiaTde­

boda, 2009 wels ki gaumjobesda da 2.322 Seadgina, rac idealur maCvenebelze

metia.

ss `lomisi“­s finansuri mdgradobis zogadi SefasebiT dadginda, rom

kompania finansurad mdgradia. calkeuli koeficientebis SeswavliT ki

gamovlinda, rom sakuTari kapitalis koncentraciis koeficientis dabali

doniT xasiaTdeba, radganac sakuTar saxsrebs nasesxebi saxsrebi aRemateba.

minimalur zRvarze dabalia sakuTari kapitalis manevrirebis da saxsrebis

mobilurobis koeficientebi. aseve investorebze damokidebulebis zrdis

maCvenebelia grZelvadian dabandebaTa struqturis koeficientis sawarmoSi

arsebuli done. igiveze miuTiTebs finansuri leverijis koeficientis arasa­

surveli done.

sakuTari sabrunavi saxsrebiT uzrunvelyofis koeficienti gaumjobesebis

tendenciiT xasiaTdeboda, gamonakliss warmoadgens 2008 weli.

aRniSnuli maCveneblebis analiziT gamovlinda, rom kompania `lomis“­s

normativze dabali koeficientebi gaaCnia, Tumca dinamikaSi am cvlilebis

dadebiTi tendencia SeiniSneba, amitom mas gakotrebis maRali riski ar gaaC­

nia. amrigad, Catarebulma kvlevam, kreditunarianobis maCveneblisa da finans­

uri mdgomareobis Sefasebis ramdenime koeficientis gamoyenebiT, daaxloebiT

erTi da igive Sedegi gviCvena.

analizis Sedegebi miuTiTebs imaze, rom 2006 wels ss `yazbegi“­s kreditu­

narianobis maCvenebeli 3­ze metia, rac gakotrebis safrTxis ar arsebobaze

miuTiTebs. 2007 wels es maCvenebeli Tavsdeba diapazonSi 1.81 ≤ Z ≤ 2.675, 2008

wels ki _ kritikulze dabalia da 0.60 ­s Seadgens, igi Tavsdeba diapazon­

Si z<1.81. altmanis modelis mixedviT aseT SemTxvevaSi sawarmos gakotrebis

maRali albaToba arsebobs. 2009 welsac sawarmo gakotrebis maRali albaTo­

biT xasiaTdeba (0.578< 1.81) da 2010 wels es maCvenebeli gakotrebis ukiduresad

maRal albaTobaze miuTiTebs(­1.07< 1.81 ). 2011 wlis monacemebis SeswavliTac

gakotrebis Zalian maRali SesaZlebloba dafiqsirda (1.57 < 1.81).

Page 162: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 162 -

c

xril

i #46

ss `yazbe

gi“-s

kred

itunariano

bis

maCveneb

leb

i al

tmani

s mo

del

iT

(aTas

i lar

i)

#maCvenebl

ebi

2006w.

2007w.

2008w.

2009w.

2010

w.

2011w.

k 1

mogeba

procentebisa

da d

asaxadebis

gadaxdamde

8,948

=0.45

370,17

=0.01

­4,856

=­0.28

­601

=­0.03

­2,613

=­0.23

1,072

=0.12

aqtivebis j

ami

20,111

25,789

17,506

19,646

11,364

8,876

k 2

mogeba

real

izaciidan

12,203

=0.61

8,510

=0.33

6,912

=0.39

6,414

=0.33

708

=0.06

14=

0.002

aqtivebis j

ami

20,111

25,789

17,506

19,646

11,364

8,876

k 3

sakuTari

kapital

i12

,361

=1.59

12,553

=0.95

4,599

=0.36

3,411

=0.21

1,034

=0.10

11,513

=1.49

mozidul

i k

api­

tal

i7,750

13,236

12,907

16,236

10,330

7,724

k 4

reinvestire­

bul

i m

ogeba

9,069

=0.45

9,262

=0.36

7,506

=0.43

1,536

=0.08

119

=0.01

117

=0.01

aqtivebis j

ami

20,111

25,789

17,506

19,646

11,364

8,876

k 5

sakuTari s

abr.

saxsrebi

5,518

=0.27

12,513

=0.49

4,634

=0.26

­2,530

=­0.13

­3,709

=­0.33

­1,930

=­0.22

aqtivebis j

ami

20,111

25,789

17,506

19,646

11,364

8,876

Zz

= 3.

3 *

k1+1

.0 *

k2

+ 0

.6 *

k3

+ 1.

4 *

k4 +

1.2

* k

5

z =

3.3

* 0.

45 +

1.0

*

0.61

+ 0

.6 *

1.5

9 +

1.4

* 0.

45 +

1.2

* 0

.27

= 3.

99

z =

3.3

* 0

.01

+ 1.

0 *

0.33

+ 0

.6 *

0.9

5 +

1.4

* 0.

36 +

1.2

*

0.49

= 2

.027

z =

3.3

* (-

0.28

) +

1.0

* 0.

39 +

0.6

*

0.36

+ 1

.4 *

0.4

3 +

1.2

* 0.

26 =

0.6

0

z =

3.3

* (-

0.0

3) +

1.

0 *

0.33

+ 0

.6 *

0.

21 +

1.4

* 0

.08

+ 1.

2 *

(-0.

13) =

0.5

78

z =

3.3

* (-

0.2

3) +

1.

0 *

0.06

+ 0

.6 *

0.

100

+1.4

* 0

.01+

1.

2 *

0.33

= -1

.07

z =3

,.* 0

.12

+ 1.

0 *

0.00

2 +

0.6

* 1.

49 +

1.4

*

0.01

+ 1

.2 *

(-0.

22)

= 1.

57

gakotrebis

SesaZl

o r

iski

3.99 >

31.81 <≤2.027

<≤2.675

0.60<1.81

0.578<1.81

­1.07<1.81

1.57<1.81

gakotrebis m

cire

riski

gakotrebis

saSual

o r

iski

gakotrebis Z

lian m

aRal

i

riski

gakotrebis Z

lian m

aRal

i

riski

gakotrebis Z

lian m

aRal

i

riski

gakotrebis Z

al

ian

maRal

i r

iski

Page 163: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 163 -

rogorc vxedavT, ss `yazbegi“­s gakotrebis SesaZlebloba bolo wlebSi

Zalian maRalia. analizis SedegebSi dasarwmuneblad Cven kidev erTxel davu­

brundeT likvidurobisa da finansuri mdgradobis maCveneblebs. Catarebuli

analiziT dadginda, rom ss `yazbegi“­s absoluturi likvidurobis koefici­

entis mniSvneloba Zalian dabalia. aRniSnuli garemoebis mizezs mimdinare

valdebulebebis dasafaravad arasakmarisi odenobiT fuladi saxsrebi war­

moadgens, ris gamoc sawarmos Tavisi fuladi saxsrebiT moklevadiani val­

debulebebis mxolod 3.1 %­is dafarvis SesaZlebloba gaaCnda. absoluturi

likviduroba gauaresebulia 2009­2010 wlebSic. mimdinare likvidurobis koe-

ficienti saanalizo periodSi zrdis tendenciiT xasiaTdeba da 2008 wels igi

idealur zRvars uaxlovdeba (1.7 : 2), es ganpirobebulia fulad saSualebebis

129,674 aTasi lariT da maragebis 5050,863 aTasi lariT zrdiT, aRniSnuls val­

debulebebis mxolod 4.17%­iT zrda axlda Tan. koeficienti idealur zRvars

ufro miuaxlovdeboda, kreditoruli davalianebebis 50%­ian zrdas rom ar

hqonoda adgili. 2009 wels mimdinare likvidurobis koeficienti 2­jer da me­

tad, xolo 2010 wels wina welTan SedarebiT 0.20 punqtiT Semcirda.

amrigad, gakotrebis riskis diagnostikisaTvis kreditunarianobis altma­

nis modelis gamoyenebiT miRebuli Sedegebi uaxlovdeba likvidurobisa da

finansuri mdgradobis koeficientebis safuZvelze gakeTebul daskvnebs. gam­

onakliss warmoadgens finansuri mdgradobis zogadi Sefasebis meTodika,

romlis gamoyenebiT miRebuli Sedegebi gansxvavebulia.

sawarmos ekonomikuri mdgradobis diagnostikis sistemis ageba ar unda

SeizRudos mxolod deskreptuli analizis modelis gamoyenebiT, radgan mas

safuZvlad udevs mTeli rigi koeficientebis gamoTvla da axasiaTebs funq­

cionirebis iseT sferoebs, rogoricaa: sawarmos aqtivebis Semadgenloba da

ganTavseba, finansuri resursebis wyaroTa dinamika da struqtura, sakuTari

saSualebebis, kreditoruli davalianebis arseboba, sabrunavi saSualebebis

arseboba da struqtura, debitoruli davalianeba, gadaxdisunarianoba.

Page 164: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 164 -

3.4. finansuri mdgradobis gaumjobesebisa da finansuri

gajansaRebis ZiriTadi mimarTulebebi saqarTvelos

ludisa da ualkoholo sasmelebis warmoebaSi

biznesis marTvis Tanamedrove pirobebSi sawarmos finansuri mdgrado­

bis uzrunvelyofisa da grZelvadiani kreditunarianobis SenarCunebisaTvis

aucilebelia biznesgaremos moTxovnebis gaTvaliswinebiT sawarmos saqmiano­

bis cvlilebebisaTvis mudmivi mzadyofna. biznesgaremo swrafad viTardeba

da mas mTeli rigi moulodnelobebi axlavs Tan. amave dros biznesgaremo­

Si mimdinare cvlilebebi zogjer sawarmosaTvis safrTxis momtania, zogjer

ki momavali warmatebebis miRwevis damatebiT SesaZleblobebs qmnis. aqedan

gamomdinare, sawarmo Tavisi saqmianobis struqturis Tavisdrouli da swori

transformaciis unars unda flobdes, mudmivad unda axorcielebdes adekva­

tur strategiul da operatiul cvlilebebs.

sabazro ekonomikisaTvis damaxasiaTebel saerTo kanonzomierebas war­

moadgens misi funqcionirebis procesis uTanabroba, warmoebisa da gasaRebis

procesebis meryeoba, krizisuli situaciebis warmoqmna (45).

nebismier sameurneo subieqts saqmianobis procesSi SeiZleba warmoeqmnas

problemebi, romlebic ganpirobebulia, rogorc subieqturi, ise obieqturi

faqtorebiT. maT Soris gansakuTrebul adgils araefeqturi menejmenti ika­

vebs. mcdari mmarTvelobiTi gadawyvetilebebi xSirad iwvevs imas, rom sruli­

ad sicocxlisunariani sawarmoebi gakotrebis zRvarze aRmoCndebian xolme.

zogjer menejmentisaTvis xelsayrelia winaswarganzraxuli gakotreba, ro­

melic saSualebas iZleva Tavi aaridon dagrovili valebis gadaxdas da po­

tenciurad momgebian sawarmos yidian.

mudmivad cvalebadi makrosamyaros pirobebSi, rodesac krizisis warmo­

qmnis albaToba izrdeba, sul ufro mniSvnelovani xdeba krizisuli situa­

ciebis, misi gamomwvevi mizezebis da am mizezebis daZlevis SesaZleblobaTa

gamokvleva.

sawarmoSi arsebul kriziss specialistTa nawili ganixilavs, rogorc

kritikul da sawarmosaTvis moulodnel movlenas. misi Tavidan acilebisaT­

vis aucilebelia Seiqmnas krizisis niSnebis gamokvlevis sistema. Tu krizi­

si ukve daiwyo, upirveles yovlisa, saWiroa mTeli sawarmos masStabiT misi

gavrcelebis SezRudva. zogierTi avtori ki Tvlis, rom krizisi procesia,

Page 165: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 165 -

romlis Sedegebi drosa da sivrceSi vrceldeba. maTi azriT krizisi oTx

fazad iyofa: krizisis winapirobebis gamovlena (Secdomebi da Seferxebebi

sawarmos saqmianobaSi); arsebiTi krizisi (romelic uamravi faqtoris zemoq­

medebiTaa ganpirobebuli); krizisis gavrceleba da krizisis daZleva.

sawarmos konkurentunariani mdgomareobis SenarCuneba da gaZliereba, ga­

kotrebis Tavidan acileba antikrizisuli marTviT aris SesaZlebeli.

garkveul periodSi sawarmo SeiZleba momgebiani iyos, garkveul period­

Si ki zaraliani. es moklevadiani, epizoduri situaciaa, romelic arsebiTad

ar cvlis warmodgenas sawarmos finansuri mdgomareobis Sesaxeb. magram Tu

sawarmo araefeqturia mTlianad, ekonomikuri krizisi iRebs xangrZliv xas­

iaTs, maSin SeiZleba dasruldes sawarmos likvidaciis proceduriT, qonebis

gayidviT kreditorTa winaSe davalianebebis dasafaravad.

krizisuli situacia SeiZleba warmoiqmnas sawarmos sasicocxlo ciklis

nebismier stadiaze da es sabazro ekonomikis pirobebSi funqcionirebadi sawar­

mos Taviseburebaa. krizisis gamovlena SeiZleba sxvadasxva saxiT: strategiis

krizisi, finansuri krizisi, likvidurobis krizisi. misi saxis dadgena sa­

Sualebas iZleva SeirCes krizisis daZlevis pirveli rigis amocanebi, mimar­

Tulebebi da meTodebi (93, 99). krizisuli situaciebis dagvianebuli gamovlena

maTi daZlevis moqmedebaTa sferos zRudavs.

ss@`lomisi~­s finansuri angariSgebis monacemTa zogadi analizis safuZ­

velze gamovlenili aralikviduri balansi miuTiTebs kompaniis uunarobaze

sakuTari saxsrebiT dafaros valdebulebebi. finansuri koeficientebis anal­

iziT ki saanalizo periodSi likvidurobis maCveneblebis, maragebis dafarvaSi

sakuTari saxsrebis xvedriTi wilis gaumjobesebis tendencia gamovlinda. kom­

pania gadaxdisunarianobis aRdgenis gaumjobesebiT da finansuri mdgradobis

dadebiTi maCveneblebiT xasiaTdeba mTeli saanalizo periodis ganmavloba­

Si. arasaxarbieloa kompaniis saqmiani aqtivoba, debitoruli davalianebebis

xvedriTi wilis mkveTri zrdisa da fuladi saSualebebis Semcirebis, debi­

toruli davalianebebis dafarvis periodis, saoperacio da safinanso ciklis

gaxangrZlivebis gamo. 2006­2007 wlebSi gauaresebiT xasiaTdeba momgebianobis

maCveneblebi. miuxedavad calkeuli maCveneblebis gauaresebisa, saerTod am

kompaniis finansuri mdgomareoba ar aris krizisuli da gakotrebis saSualo

riskiT xasiaTdeba.

Page 166: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 166 -

rac Seexeba ss `yazbeg“­s, kompaniis finansuri mdgomareobis maCvenebelTa

analiziT gamovlenil iqna aralikviduri balansi, anu misi qoneba saSualebas

ver iZleva aqtivebis swrafi realizaciis xarjze dafaros valdebulebebi. mas

ar gaaCnda SesaZlebloba, mocemul dros daefara valdebulebebi Tavisi aq­

tivebiT, sxva wyaroebis an saxsrebis mozidvis gareSe. misTvis bolo sami wlis

ganmavlobaSi damaxasiaTebeli iyo gare investorebze damokidebulebis zrda,

sakuTari saxsrebis xvedriTi wilis Semcireba, sakuTari sabrunavi saSuale­

bebis nakleboba. amrigad, kompania likvidurobis krizisiT xasiaTdeboda.

kompaniis valdebulebebisa da fuladi saSualebebis SeswavliT gamovlin­

da, rom 2010 wels valdebulebebis odenoba 118­jer aRemateboda fulad saSu­

alebebsa da mis ekvivalentebs, 2011 _ wels 2000­jer. am valdebulebebis Semad­

genlobaSi mniSvnelovani xvedriTi wili sagadasaxado davalianebebs uWiravs.

kompaniis saqmiani aqtivoba aradamakmayofilebelia didi odenobiT debitor­

uli da kreditoruli davalianebebis arsebobidan da maragebis Senelebuli

brunvadobidan gamomdinare.

ss `yazbegi“­s buRaltruli aRricxvis monacemebis safuZvelze debitor­

uli davalianebebis analiziT gamovlinda iseTi davalianebebi, romlebic

sawarmos 2008 wlidan gaaCnia. aseTi davalianebebidan gamovyaviT yvelaze didi

xvedriTi wilis mqone davalianebebi, romlebic praqtikulad uimedo daval­

ianebebs warmoadgenen (ix. cxrili # 47).

cxrili # 47

uimedo debitoruli davalianebebi (lari)

# debitorebis dasaxeleba Tanxa

xvedriTi wili

debitoruli

davalianebebis saerTo

odenobaSi (%)

1 yazbegis sadistribucio kompania 1,480,184 33

2 Sps `iisT siTi“ 424,270 9.4

3 Sps`sadistribucio kompania vesti“ 144,583 3.2

4 Sps `kobi 2008“ 87,332 1.9

5 J.B. IMPORT & MARKETING 34,305 0.7

SeniSvna: am davalianebebis zusti odenobis miTiTebis mizniT Cven isini

mimdinare aRricxvaSi asaxuli zomis erTeuliT (lari) warmovadgineT.

Page 167: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 167 -

aseTi saxis davalianebebi finansuri aRricxvis miznebisaTvis unda aRi­

ardes uimedo valebad da Camoiweros debitoruli davalianebebis angariSidan.

rac Seexeba kreditoruli davalianebebs, 2008 wlidan ss `yazbeg“­s gaaCnia

arsebuli davalianebebi didi odenobiT (ix. cxrili #48).

cxrili #48

kreditoruli davalianebebi

(lari)

# kreditorebis dasaxeleba Tanxa

xvedriTi wili

debitoruli

davalianebebis saerTo

odenobaSi (%)

1 VILNIUS `MAJAVSKIENE “ ELENA 108,070 7.7

2 Sps radio saqarTvelo 81,838 5.8

3 DIATOMIT 69,711 5

4 LTD `BERIKAP KAPA SANAYI “ 68,148 4.8

5 Sps `zameqs printi “ 56,375 4

6 ss `saqarTvelos gaerTianebuli

sadistribucio kompania“35,343 2.5

7 TOB KEH-PAK 23,290 1.65

am davalianebebis xangrZlivoba sam wels aRemateba. amasTanave, kompania

zaraliania da gakotrebis diagnostikiTac maRali riski gamovlinda. aRniSnu­

lidan gamomdinare kompania finansur kriziss ganicdida. amitom aucilebelia

saTanado strategiis gamoyeneba, antikrizisuli marTvis RonisZiebaTa ganxor­

cieleba.

antikrizisuli marTvis ZiriTadi funqciebia: sawarmos krizisidan gamo­

yvanisken mimarTul RonisZiebaTa ganxorcieleba, krizisidan mosalodneli

danakargebis Semcireba. antikrizisuli marTvis instrumentad specialur eko­

nomikur literaturaSi finansuri gajansaReba saxeldeba.

sawarmos finansuri gajansaReba gulisxmobs ori miznis miRwevas: krizisu-

li sawarmos gadaxdisunarianobis aRdgenas mimdinare periodSi da sawarmos

finansuri potencialis optimaluri gamoyenebis uzrunvelyofas grZelva-

dian perspeqtivaSi.

unda aRiniSnos, rom krizisuli sawarmos finansuri gajansaReba yov­

Page 168: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 168 -

elTvis ar aris mizanSewonili. Warbi sawarmoo simZlavreebi, nedleulisa

da gasaRebis bazrebis araracionaluri teritoriuli ganlageba, damxmare

da momsaxure sawarmoebiT gadatvirTva, marTvis zedmeti biurokratia, iwvevs

sawarmos dabal sawarmoo potencials da Sesabamisad, misi finansuri gajan­

saRebis mizanSewoniloba eWvqveS dgeba.

finansuri gajansaReba gulisxmobs davalianebaTa dafarvas, gadaxdisuna­

rianobis aRdgenis kompleqsur RonisZiebaTa gatarebas da sawarmos finansuri

potencialis gamoyenebis xarisxis amaRlebas. am RonisZiebaTa ganxorcieleba

ki saWiroebs gare wyaroebidan damatebiTi investiciebis ganxorcielebas. in­

vestorma unda moaxdinos mis mier sawarmos finansur gajansaRebaze gasaw­

evi danaxarjebisa da miRebuli ukugebis TanaSezomva. investirebis ZiriTa­

di mizani am dros krizisuli situaciis gamo iafad Sefasebuli sakuTrebis

uflebis mopovebaa.

sawarmos finansuri gajansaRebis mizanSewonilobis dadgenis dros gansa­

kuTrebuli yuradReba mis potenciur unars eniWeba. finansuri gajansaRebis

mizanSewonilobis Sefasebis kriteriums sawarmoSi gamouyenebeli potenciuri

SesaZleblobebis arseboba warmoadgens, romlebiTac sawarmos momgebianobis

uzrunvelyofa SeiZleboda. am dros mniSvnelovania sawarmos finansuri po­

tencialis arseboba (10). finansuri potenciali warmoadgens sawarmos mTliani

aqtivebis maqsimalur Rirebulebas maTi efeqtiani gamoyenebis pirobebSi.

finansuri potencialis Sefasebis yvelaze adekvatur maCvenebels warmoad­

gens misi sabazro Rirebuleba.

sawarmos finansuri potencialis ganxilvisas maTi yvelaze efeqtiani gam­

oyenebis pirobebSi aucilebelia fuladi nakadebis diskontirebis meTodis

gamoyeneba.

finansuri gajansaRebis mizanSewonilobis Sefasebis kriteriums warmoad­

gens finansuri gajansaRebis programidan miRebuli ukugebis metoba finans­

uri gajansaRebisaTvis gaweul danaxarjebze.

sawarmos antikrizisuli marTvis warmateba damokidebulia SemuSavebuli

programis warmatebiT realizaciaze. finansuri gajansaRebis programa unda

iyos kompleqsuri da moicavdes ara marto finansebis marTvis sferos RonisZie­

bebs, aramed warmoebis procesis, kadrebis da marketinguli saqmianobis mar­

Tvis RonisZiebaTa ganxorcielebas (18). pirveli donis moklevadiani miznebis

Page 169: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 169 -

miRweva SesaZlebelia finansuri gajansaRebis programis taqtikuri RonisZie­

bebis realizaciis etapze, romelic mimarTulia fuladi saSualebebiT uz­

runvelyofisaken. rac Seexeba finansuri gajansaRebis grZelvadian mizans,

misi miRweva mxolod sawarmos mTeli saqmianobis antikrizisuli strategiis

gamoyenebisas aris SesaZlebeli. amave dros, finansuri gajansaRebis progra­

mis taqtikuri da strategiuli aspeqtebis SemuSaveba da ganxorcieleba erT­

droulad unda moxdes.

specialur ekonomikur literaturaSi ganasxvaveben sawarmos finansuri ga­

jansaRebis or strategias: aqtiurs (ganviTarebads) da pasiurs (salikvidacio

xasiaTis).

sawarmos finansuri gajansaRebis aqtiuri strategiis amocanas axali

gasaRebis bazrebis aTviseba warmoadgens. es ki xdeba, rogorc tradici­

uli produqciis axal teritoriul bazrebze gavrcelebis gziT, aseve axa­

li produqciis aTvisebiT axal produqtiul bazarze gamosasvlelad. orive

mimarTuleba saWiroebs gamoSvebuli produqciis xarisxis gaumjobesebasa da

resurstevadobis Semcirebas teqnikuri gadaiaraRebis safuZvelze. pasiuri

strategia ki gulisxmobs zaraliani saamqroebis daxurvas, momuSaveTa ricx­

vis Semcirebas, ZiriTadi saSualebebis gayidvas, an ijariT gadacemas, daval­

ianebebis restruqturizacias.

finansuri gajansaRebis programis SemuSavebisaTvis amosavali informa­

ciaa sawarmos finansuri mdgomareobis diagnostikis Sesaxeb masalebi. anal­

izs unda daeqvemdebaros fuladi nakadebis mdgomareoba. finansur mdgomareo­

baze moqmedi yvela kriteriumis dadgena finansuri angariSgebis monacemebis

mixedviT SeuZlebelia, amitom aucilebelia damatebiTi informaciis moZieba

da amave dros kriteriumebis Seswavlisas dargobrivi Taviseburebebis gaT­

valiswineba. es ukanaskneli ki, mxolod saTado raodenobis statistikuri mo­

nacemebisa da mimdinare aRricxvis monacemebis Segrovebis Semdeg aris Sesa­

Zlebeli.

sawarmos finansuri krizisis daZlevisaTvis aucilebelia iseTi garemoe­

bebis gaTvaliswineba, rogoricaa dabegvris Taviseburebani, sawarmos saan­

garisworebo politika.

finansuri mdgomareobis analiziT, sawarmos ZiriTadi saqmianobisa da misi

Sedegebis Seswavlis garda, unda ganisazRvros:

Page 170: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 170 -

• gaaCnia Tu ara sawarmos mimdinare valdebulebebis dafarvisaTvis saWiro

resursebi;

• SeuZlia Tu ara sawarmos daakmayofilos yvela kreditori dadgenil vadaSi;

• rogoria valdebulebaTa dafarvis arasaimedoba.

rogor ukve aRvniSneT, ss `yazbeg“­s, mimdinare valdebulebebis dadgenil

vadaSi dasafaravad sakmarisi fuladi saxsrebi ar gaaCnia da valdebulebaTa

dafarvis arasaimedoba didia. amitom upirveles yovlisa, finansuri mdgrado­

bis gaumjobesebisaTvis aucilebelia sawarmos uzrunvelyofa mimdinare val­

debulebaTa dasafaravad sakmarisi fuladi saxsrebiT. amave dros faqtiurad

miRebuli fuladi saxsrebis pirveli rigis finansur valdebulebaTa dasafa­

ravad gamoyeneba. Tu sawarmos SezRuduli finansuri resursebi gaaCnia, maSin

unda ganisazRvros, romeli mizezebis gamo ver faravs igi Tavis davaliane­

bebs. Tu miRebuli fuladi saxsrebis did nawils sawarmo iyenebs sxva miznebi­

saTvis da misi finansuri valdebulebani daufaravi rCeba, es miuTiTebs imaze,

rom sawarmo realurad ver afasebs Tavis problemebs.

mdgradi finansuri mdgomareobis SesanarCuneblad aucilebelia finans­

uri valdebulebebis dafarvis detaluri grafikis Sedgena, romelic kompan­

ias drois ama Tu im periodisaTvis aucilebeli fuladi saxsrebis dagegmvis

saSualebas miscems.

resursebis odenobis dadgenisaTvis gasakuTrebuli mniSvneloba eniWeba

amonagebis saerTo odenobis gansazRvras, romelic moicavs produqciis, mom­

saxurebis realizaciidan amonagebs, aseve sxva operaciebidan Semosavlebs

(saoperacio da arasaoperacio Semosavlebs). analizis SedegebiT ki unda ga­

keTdes saTanado daskvnebi saerTo amonagebis struqturis formirebaze mo­

qmedi faqtorebis, amonagebis dinamikaSi momxdari cvlilebebis Sesaxeb da

ganisazRvros arasasurveli tendenciis gamovlenisas saTanado zegavlenis

moxdenis xerxebi.

mniSvnelovan moments warmoadgens sagadasaxado valdebulebaTa Ses­

rulebis analizi, mizanSewonilia analizuri cxrilis Sedgena, sadac war­

modgenili iqneba gadasaxadebis saxeebis mixedviT daricxuli Tanxebi da

gadasaxadebis dafarvis formebi. aseTi analizis safuZvelze ganisazRvreba

TiToeuli gadasaxadis xvedriTi wili, romeli maTgania gadaxdili naRdi an­

gariSworebiT da dafarulia Tu ara sagadasaxado valdebulebebi srulad da

Page 171: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 171 -

droulad. aseve aucilebelia gakeTdes daskvnebi da SeTavazebul iqnes wina­

dadebebi sawarmos mier sagadasaxado valdebulebaTa dasafaravad fuladi

saxsrebis racionalurad gamoyenebis Sesaxeb.

sagadasaxado valdebulebaTa dafarvis vadebis darRvevisas unda gamov­

lindes aRniSnulis gamomwvevi mizezebi. wlebis ganmavlobaSi sawarmos fis­

kaluri datvirTvis analizi saSualebas iZleva dadgindes gaaCnia Tu ara

sawarmos saTanado resursebi da amas aqvs epizoduri xasiaTi Tu warmoadgens

sawarmoSi finansuri krizisis indikators.

sagadasaxado tvirTis simZimis dasadgenad mizanSewonilia saTanado koe­

ficientis gaangariSeba, romelic ganisazRvreba daricxuli sagadasaxado

valdebulebebis SefardebiT saerTo amonagebTan. aRniSnuli koeficienti

gviCvenebs miRebuli amonagebis erTi laridan ramdeni TeTria saWiro saga­

dasaxado valdebulebaTa dasafaravad. ufro naTel warmodgenas iZleva

maCvenebeli, romelic gaiangariSeba gadaxdili sagadasaxado valdebule­

bebis SefardebiT saerTo amonagebis TanxasTan da gviCvenebs saerTo amon­

agebis erTi laridan ramdeni TeTris gadxda SeuZlia sawarmos, sagadasaxado

valdebulebaTa dasafaravad. am ori maCveneblis Sedareba saSualebas iZleva

ufro zustad Sefasdes sawarmos mier Tavis sagadasaxado valdebulebaTa

dafarvis unari.

ss `yazbegi“­s sagadasaxado valdebulebebis Sesaxeb mopovebuli informa­

ciis safuZvelze davadgineT, rom 2009 wels sagadasaxado valdebulebaTa dasa­

faravad saWiro iyo miRebuli amonagebis erTi laridan 0,37TeTri (5,886/15,987),

2011 wlis monacemebiT ki ufro metia saWiro, vidre amis saSualebas iZleva

amonagebi _ amonagebis erTi laridan 1,02 TeTri (154/151). aRniSnuli mdgomareo­

ba saTanado reagirebas saWiroebs da upirveles yovlisa, es realizaciis zr­

dis xelSemwyobi RonisZiebebis gatarebaSi gamoixateba.

ss `lomisi“­s 2008 da 2009 wlebis monacemebiT sagadasaxado tvirTis simZi­

mis analiziT dadginda, rom 2008 wels am maCvenebelma Seadgina 0,07TeTri

(4,520/65,405), 2009 wels ki 0,08 TeTri (5,722/69,897), anu umniSvnelod gaumjobesda.

finansuri mdgradobis gaumjobesebis RonisZiebaTa Soris erT­erTi mniS­

vnelovania kreditorebisa da sawarmos TanamSromelTa winaSe davalianebaTa

dafarvis detaluri analizi, TiToeuli kreditoris an kreditorTa jgufis wi­

naSe arsebuli valdebulebebis Seswavla, romelic problemuri kreditorebis

Page 172: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 172 -

gamovlenisa da mocemul kategoriasTan muSaobisaTvis saTanado RonisZiebaTa

gatarebis saSualebas iZleva.

rac Seexeba sawarmos personalis winaSe davalianebebs, aq unda moxdes

daricxuli da faqtiurad gadaxdili Tanxebis Sedareba, rac sawarmos perso­

nalis winaSe valdebulebaTa dafarvaSi arsebuli xarvezebis gamovlenisa da

maTi gamosworebis gzebis dasaxvis saSualebas iZleva.

valdebulebebis erT­erT mniSvnelovan saxes bankis kreditebi warmoadgens.

amitom sawarmos finansuri mdgomareobis zogadi Sefasebis Semdeg, romelic

am valdebulebaTa warmoSobis vadebis, maTi sargeblobisaTvis procentebis,

valdebulebaTa saerTo odenobaSi maTi xvedriTi wilis Seswavlas gulisx­

mobs, saWiroa aseve am davalianebaTa struqturis Seswavla. aseTi analiziT

vlindeba e.w. `mZime“ kreditebi, Sesabamisad gadasaxdeli procentebi, vadaga­

suli kreditebi da sajarimo sanqciebi.

finansuri siZneleebis mqone sawarmoTa xelmZRvanelebs finansuri anal­

izisa da Sesabamisi mmarTvelobiTi RonisZiebebis ganxorcielebiT SeuZliaT

sawarmos sruli kraxisagan dacva da misi gadaxdisunarianobis aRdgena. rac

ufro stabiluria sawarmo, miT ufro damoukidebelia igi bazris koniunqtu­

ris moulodneli cvlilebebisagan da miT ufro naklebia gakotrebis safrTxe.

gakotrebis Tavisdrouli diagnostika saSualebas iZleva Seswavlil iqnes

sawarmoSi krizisuli situaciebis gamovlenis formebi, finansuri mdgomareobis

koeficientebis sistema, romliTac dgindeba sawarmos uunarobis xarisxi. ris

safuZvelzec miRebuli unda iqnes likvidaciis, reorganizaciis an axali bizne­

sis dawyebis gadawyvetileba an moiZebnos sawarmos finansuri mdgomareobis ga­

jansaRebis gzebi.

rogorc araerTxel aRvniSneT, sawarmos finansuri krizisi vlindeba fu­

ladi saxsrebis ukmarisobaSi, vadagadacilebuli kreditoruli da debitor­

uli davalianebebis zrdaSi, produqciis warmoebisa da realizaciis mocu­

lobis mkveTr SemcirebaSi da sxva araxelsayreli garemoebebis arsebobaSi.

aseTi mdgomareoba gamovlinda ss `yazbegi“­Si. amitom aucilebelia gaizard­

os sawarmos menejmentis mimarT moTxovnebi, radganac igi valdebulia miiRos

mniSvnelovani strategiuli gadawyvetileba. sawarmom, romelic finansuri

kraxis winaSe dgas, seriozuli cvlilebebis Sedegad SeiZleba gaagrZelos

funqcionireba. ss `yazbeg“­Si es SeiZleba moxdes reorganizaciis an restruq­

Page 173: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 173 -

turizaciis Sedegad. aseTi krizisis daZleva damokidebulia misi menejmentis

unarze, droulad miiRos adeqvaturi zomebi.

Catarebuli kvlevis Sedegad, ss `yazbeg“­Si krizisuli mdgomareoba dafiq­

sirda. amitom saWiroa fuladi saxsrebis mozidvis RonisZiebaTa ganxorciele­

ba, risTvisac mizanSewonilia:

• sawarmos sakuTrebaSi arsebuli, magram mimdinare periodSi ara aucile­

beli ZiriTadi saSualebebis gayidva an ijariT gadacema, Tu es warmoebis

procesis Seferxebas ar gamoiwvevs;

• gayidvebis optimizacia, radganac 2009­2011 wlebSi gayidvebis moculoba mkve­

Trad Semcirda (wina welTan SedarebiT 2010 wels 9.6 ­jer, 2011 wels 11­jer);

am ukanasknelis uzrunvelyofis mniSvnelovani rezervia warmoebis diversi­

fikacia da mosaxleobis msyidvelobiTunariani moTxovnis Seswavla;

• debitoruli davalianebebis brunvadobis daCqarebis uzrunvelyofa

sakredito politikaSi cvlilebebis gziT.

kompaniis nebismieri saxis aqtivi, materialuri Tu aramaterialuri, Seno­

bebi, nagebobani, manqana­danadgarebi, mowyobilobani, grZelvadiani investici­

ebi aqciebsa da obligaciebSi, teqnologiebi da sxva, romlebic valdebulebe­

biT ar arian uzrunvelyofili, SeiZleba gamoyenebul iqnes sawarmos valebis

dasafaravad an gaicvalos fulad saxsrebze. sawarmos fasiani qaRaldebis

SeZenis survili SeiZleba gamoTqvan kreditorebma, rac fuladi saxsrebis

Sevsebis rezervad SeiZleba moevlinos kompanias.

gayidvebis optimizaciis mizniT mizanSewonilia fasebis politikis regu­

lireba, aqtiuri da msyidvelobiTunariani debitorebisaTvis fasdaTmobebis

SeTavazeba, axal myidvelebTan strategiuli kavSirebis gaformeba.

ss `yazbegi“­ s debitoruli davalianebebis brunvadobis daCqarebis mizniT

mizanSewonilia savaWro kreditebze limitebis dawesebis politikis gamoyene­

ba, SesaZlo gadauxdeli riskebis Semcirebis mizniT debitorebis sakredito

istoriis Seswavla, klientebis kreditunarianobis gansazRvra. saWiroa xar­

jebisa da sargeblis sakredito politikis SedarebiTi analizi, raTa gan­

isazRvros strategia, romelic uimedo debitoruli davalianebebis dadgenis

saSualebas iZleva. saWiroa obieqturad ganisazRvros saeWvo valebisaTvis

Sesaqmneli rezervebis odenoba.

kompaniaSi arsebuli krizisuli situaciis daZleva SesaZlebelia sawarmos

Page 174: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 174 -

produqciis xarisxis mniSvnelovani gaumjobesebiT, sakadro politikis opti­

mizaciiT, fasebis politikis srulyofiT da a.S. finansuri krizisidan xsna

SeuZlebelia mxolod kompaniaSi ganxorcielebuli Sida ekonomiis xarjze. am

dros aucilebelia saxsrebis garedan mozidva, rac sakmaod rTulia. imisaT­

vis, rom kompaniam SeZlos Tavis SenarCuneba, xolo Semdeg daiwyos saqmiano­

bis axali da bevrad ufro efeqtiani etapi, saWiroa sawarmos gajansaRebis

RonisZiebaTa optimaluri SeTanawyoba.

finansuri problemebis mqone sawarmoTa gajansaReba unda moxdes sawarmos

Sida rezervebisa da garedan mRebuli daxmarebis xarjze. finansuri gajan­

saRebis procesi etapobrivad unda ganxorcieldes. upirveles yovlisa, unda

aRdges sawarmos gadaxdisunarianoba mimdinare valdebulebebis mixedviT. mom­

devno etapze unda aRdges sawarmos finansuri mdgradoba, rac maSin iqneba

miRweuli, roca sakuTari finansuri resursebis generirebis done moxmarebul

finansur resursebze naklebi ar iqneba, da bolos, sawarmos warmatebulobis

aRdgena da ekonomikuri imunitetis Camoyalibeba, sruli finansuri stabili­

zaciis miRweva. finansuri stabilizaciis am etapis mizani iTvleba miRweulad,

Tu aRmofxvrilia mimdinare gadaxdisuunaroba, e,i, absoluturi gadaxdisuna­

rianobis koeficientis mniSvneloba erTze metia.

finansuri mdgomareobis gajansaRebis RonisZiebani SeiZleba warmovidgi­

noT saqmianobis saxeebis mixedviT:

• sawarmoo saqmianoba;

• marketinguli saqmianoba;

• finansuri saqmianoba;

• menejmenti.

sawarmoo saqmianobis mixedviT saWiroa Semdegi RonisZiebebis ganxor­

cieleba:

• TviTRirebulebis Semcirebis, xarjebis optimizaciis RonisZiebaTa Se­

muSaveba;

• SromiTi xelSekrulebebis Sesrulebis analizi;

• sameurneo xelSekrulebebis Sesrulebis analizi;

• ZiriTadi saSualebebis fondebis struqturis analizis safuZvelze sawar­

moo mowyobilobis, da sxva aqtiuri ZiriTadi saSualebebis xvedriTi wilis

dadgena da misi gaumjobesebis tendenciis uzrunvelyofa;

Page 175: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 175 -

• sawarmos mier gaweuli momsaxurebis xarisxis Seswavla da misi gaumjobe­

sebis RonisZiebaTa danergva.

marketinguli saqmianobis mixedviT:

• realizaciis moculobis zrdis RonisZiebaTa ganxorcieleba;

• sareklamo kampaniis ganxorcieleba.

safinanso saqmianobis mixedviT:

• debitoruli davalianebebis analizis safuZvelze dafarvis dabali al­

baTobis mqone davalianebebis gamovlena, vadagadacilebuli debitoruli

davalianebebis Camowera da debitorebisgan valis amoRebis RonisZiebaTa

SemuSaveba­gatareba;

• kreditoruli davalianebebis analizi likvidurobis mixedviT, vadagadac­

ilebuli davalianebebis gamovlena da maTi Camoweris RonisZiebaTa gatare­

ba, kreditoruli davalianebebis dafarvis grafikis Sedgena, SesaZlo ga­

davadebebisa da daTmobebis gamoyenebiT.

menejmentis mixedviT:

• mkacri finansuri disciplinis dacva sawarmos personalis marTvasTan da­

kavSirebiT;

• arsebuli organizaciuli struqturis analizi da misi srulyofis

RonisZiebaTa ganxorcieleba;

• personalis ricxovnobis optimizacia;

• personalis profesiuli donis amaRleba saTanado treiningebis Catarebis

da testirebis gziT; specialistebis maRalkvalificiuri profesiuli gun­

dis Camoyalibeba;

• Sromis nayofierebis amaRleba _ moraluri da materialuri stimulirebis

RonisZiebaTa SemuSaveba­gatareba.

sawarmos krizisuli finansuri mdgomareobidan gamosvlis konkretuli

gzebi damokidebulia TviT sawarmos arastabilurobis mizezebze. kompaniaSi

sakuTari sabrunavi kapitalis deficitis aRmofxvris mizniT, man unda scados

axali aqciebis da obligaciebis gamoSveba. amitom dasavleTis qveynebSi ufro

xSirad mimarTaven fiqsirebuli saprocento ganakveTis mqone konvertirebadi

obligaciebis gamoSvebas. finansuri krizisis daZlevis erT­erTi gzaa kompa­

niis mier dividendebis gacemaze uaris Tqma, an maTi Semcireba, im pirobiT, rom

Page 176: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 176 -

SesaZlebeli iqneba aqcionerTa darwmuneba finansuri gajansaRebis programis

realurobaSi da momavalSi ufro maRali dividendebis gacemaSi. finansuri

gajansaRebis mniSvnelovan wyaros warmoadgens faqtoringi, e,i bankisaTvis an

faqtoringuli kompaniisaTvis debitoruli davalianebis amoRebis uflebis

gadacema, romlis Tanaxmadac kompania banks uTmobs Tavis uflebas kreditis

dabrunebis uzrunvelyofis saxiT.

erT­erTi efeqtur RonisZiebas warmoadgens kompaniis materialur­teqni­

kuri bazis ganaxleba lizingis meSveobiT, romelic ar iTxovs ijariT aRebuli

qonebis erTdroul srul anazRaurebas, da warmoadgens investirebis erT­erT

saxes. kompaniaSi `yazbegi“ ZiriTadi saSualebebis ganaxlebas bolo sami wlis

ganmavlobaSi adgili ar hqonia, Tu mxedvelobaSi ar miviRebT satransporto

saSualebebisa da saofise inventaris umniSvnelo zrdas, rasac sawarmos teqni­

kur gadaiaraRebas ver vuwodebT. rac Seexeba komanias `lomisi“, 2006 wlidan

2009 wlamde manqana­danadgarebiT aRWurvis procesi damakmayofileblad mimdi­

nareobda, xolo danarCeni wlebis informacia CvenTvis miuwvdomelia.

finansuri gajansaRebis erT­erT rezervs warmoadgens aseve kreditis mo­

zidva momgebiani proeqtebisaTvis.

efeqtur RonisZiebaTa ricxvs miekuTvneba aseve warmoebis diversifikacia

sameurneo saqmianobis ZiriTadi mimarTulebebis mixedviT, roca danakargebi

erTi mimarTulebiT ifareba meoredan miRebuli mogebiT.

sakuTari kapitalis deficitis Semcireba SesaZlebelia misi brunvadobis daC­

qarebis gziT, sawarmoo­komerciuli ciklis Semcirebis, normatiuli maragebis da

daumTavrebeli warmoebis naSTebis Semcirebis gziT. Tu sawarmo momgebiania da

amave dros gadaxdisuunaro, maSin saWiroa gaanalizebul iqnes mogebis gamoyeneba.

sawarmos finansuri gajansaRebisaTvis didi mniSvneloba aqvs resursebis

momWirneobiT gamoyenebas, amitom aucilebelia normativebisa da resursebis

damzogavi teqnologiebis danergva, meoradi nedleulis gamoyeneba.

danakargebis dinamikis analizi da maTi Tavidan acilebis RonisZiebaTa

SemuSaveba mniSvnelovani winapirobaa finansuri mdgomareobis gaumjobesebi­

saTvis, rasac ar eTmoba saTanado yuradReba Cvens mier saanalizod aRebul

sawarmoebSi _ ss `yazbegi“ da ss `lomisi“. migvaCnia, rom danakargebis sistem­

uri gamovlenisaTvis yvela sawarmoSi mizanSewonilia arasawarmoo xarjebis

aRricxva analizurad calkeuli saxeebis mixedviT, rogoricaa: danakargebi

Page 177: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 177 -

xelsayreli bazrebis da SekveTebis dakargvis, sawarmoo simZlavreTa aras­

ruli gamoyenebis, produqciis erTeulze resursebis gadaWarbebuli xarj­

vis, masalebis gafuWebis, arasrulad amortizebuli ZiriTadi saSualebebis

Camoweris, sajarimo sanqciebis gadaxdis, stiqiuri ubedurebebiT gamowveuli

danakargebis da sxva mizezebis gamo.

sawarmoSi warmoqmnili finansuri siZneleebis mizezTagan erT­erTi mniS­

vnelovania naklovanebebi finansuri aRricxvisa da angariSgebis warmoebaSi.

kerZod, mimdinare aRricxvis arasruli, araTavisdrouli da arakvalifici­

uri warmoeba. amave dros finansuri angariSgebis dagvianebiT da seriozuli

xarvezebiT wardgena. aseTi naklovanebebiT xasiaTdeboda ss `yazbegi“­s 2009­

2011 wlebis finansuri angariSgeba. buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso

standartebis moTxovnebs ar Seesabameba `fuladi nakadebis angariSgebisa~ da

`sakuTar kapitalis cvlilebebis angariSgebis“ warmoebis wesi. Zalian sqema­

turia da saTanado informacias ar moicavs finansuri angariSgebis erT­erTi

mniSvnelovani komponenti `ganmartebiTi SeniSvnebi“. aRniSnuli garemoeba Za­

lian aferxebs kvalificiuri analizis Catarebis process

sawarmos finansuri gajansaRebis erT­erT mniSvnelovan RonisZiebas swored

menejmentSi arsebuli naklovanebebis aRmofxvra da kvalificiuri kadrebiT

sawarmos uzrunvelyofa warmoadgens.

mniSvnelovania aseve, sasesxo valdebulebebis restruqturizaciis gegmis

SemuSaveba:

• kreditoruli da debitoruli davalianebis inventarizacia; debitoruli

da kreditoruli davalianebis saerTo odenobis gansazRvra da davaliane­

bebis ZiriTadi saxeebis gamoyofa;

• restruqturizaciis prioritetuli mimarTulebebis gansazRvra; valdeb­

ulebis saerTo odenobaSi udidesi wilis mqone davalianebis gamoyofa;

sakredito dawesebulebebis, kontragentebis mimarT davalianebis prior­

itetuli muxlebis gamoyofa;

• fuladi saxsrebis Semosulobebis dekaduri grafikis Sedgena gayidvebisa

da debitoruli davalianebebis Semosulobebis gegmis safuZvelze; fula­

di saxsrebis gadinebis dekaduri grafikebis Sedgena Sesyidvebis gegmebis,

saoperacio xarjebis, xelfasebis, mimdinare kreditoruli davalianebis

dafarvaSi Seferxebebis gaTvaliswinebis safuZvelze; wminda fuladi na­

Page 178: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 178 -

kadebis formireba; uaryofiTi saldos miRebis SemTxvevaSi damatebiTi da­

finansebis wyaroebis Zieba;

• kreditoruli davalianebis dafarvis optimaluri grafikis Sedgena;

• restruqturizaciis variantebis analizi. warmodgenili variantebis kore­

qtireba da davalianebis dafarvis grafikis Seqmna; fuladi nakadebis mim­

dinare Rirebulebis Sefaseba, romelic mimarTulia sasesxo valdebulebis

dasafaravad;

• davalianebis dafarvis saboloo grafikis ageba da kreditorebTan miR­

weuli SeTanxmebebis dokumenturad gaformeba.

kreditoruli davalianebebis dafarva unda moxdes garkveuli rigiTo­

bis mixedviT. upirveles yovlisa, unda gamoiyos iseTi kreditorebis jgufi,

romelTa winaSe davalianebebi gansakuTrebiT didi xvedriTi wiliT gamoirCe­

vian kreditoruli davalianebebis saerTo odenobaSi. amave dros gasaTval­

iswinebelia Semdegi garemoeba: Tu romelime kreditorisadmi davalianebis

daufaraobas Sedegad mohyveba Seferxebebi masalis mowodebaSi, maSin aseT

kreditorebis winaSe davalianeba pirvel rigSi unda daifaros. gasaTval­

iswinebelia aseve aqtiuri kreditorebis winaSe davalianebebi, romelTaganac

sarCelis aRZvra aris mosalodneli. am dros Zalian mniSvnelovania fuladi

nakadebis prognozis gakeTeba, raTa Sefasdes SesaZlo Tanxa, romelic SeiZle­

ba gadauxadon kreditorebs.

finansuri problemebis mqone sawarmoTa gajansaReba unda moxdes ori

mimarTulebiT:

• sawarmos Sida rezervebis xarjze;

• garedan miRebuli daxmarebis xarjze.

upirveles yovlisa, sawarmos gadaxdisunarianobis ganaxlebis da finans­

uri mdgradobis aRdgenis gadaudebel RonisZiebaTa realizacia unda moxdes

Sida rezervebis xarjze. Tu sawarmos krizisuli mdgomareobis masStabebi

misgan Tavis daRwevis SesaZleblobas ar iZleva Sida rezervebis realiza­

ciis xarjze, maSin sawarmo iZulebuli xdeba mimarTos garedan daxmarebas,

romelic, rogorc wesi, sanaciis formas Rebulobs. gajansaRebis meqanizme­

bi emyareba mmarTvelobiTi gadawyvetilebebis gansazRvruli modelebis Tan­

mimdevrul gamoyenebas, romlebic SerCeulia sawarmos sameurneo saqmianobis

Page 179: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 179 -

specifikis da krizisuli movlenebis masStabebis Sesabamisad. finansuri ga­

jansaRebis procesi warumatebel sawarmoSi xorcieldeba etapobrivad (68).

• pirveli etapi _ gadaxdisuunarobis aRmofxvra. finansuri stabiliza­

ciis RonisZiebaTa sistemaSi gadaudebel amocanas warmoadgens gadaxdisuna­

rianobis aRdgenis uzrunvelyofa maTi mimdinare valdebulebebis mixedviT;

• meore etapi _ sawarmos finansuri mdgradobis aRdgena. miuxedavad imi­

sa, rom sawarmos gadaxdisuunaroba SeiZleba Tavidan iqnes acilebuli drois

SedarebiT mokle monakveTSi rigi finansuri RonisZiebebis gatarebis gziT,

gadaxdisuunarobis generirebis mizezebi ucvleli rCeba, Tu sawarmos finans­

uri mdgradoba ar aRdgeba usafrTxo donemde. es SesaZlebels xdis Tavidan

iqnes acilebuli gakotrebis safrTxe ara marto mokle, aramed SedarebiT xan­

grZliv periodSi. finansuri mdgradobis aRdgena SeiZleba miRweuli iqnes im

SemTxvevaSi, roca sakuTari finansuri resursebis generirebis done (dadebiTi

fuladi nakadebi) iqneba ara naklebi moxmarebuli finansuri resursebis don­

esTan SedarebiT (uaryofiTi finansuri nakadebi) misi sicocxlisunarianobis

procesSi;

• mesame etapi _ ekonomikuri warmatebulobis aRdgena da ekonomikuri imu­

nitetis Camoyalibeba, sruli finansuri stabilizaciis miRweva.

sawarmos finansuri gajanasaRebis SemuSavebulma strategiam unda uzrun­

velyos misi gadarCenisaTvis saWiro sawarmoo ganviTarebis tempebi mimdinare

periodSi gakotrebis safrTxis Semcirebis fonze. sawarmos gajansaRebis yov­

el etaps Seesabameba gansazRvruli meqanizmebi.

sawarmos finansuri gajansaRebis operatiuli meqanizmi warmoadgens sawar­

mos damcav reaqcias araxelsayrel finansur ganviTarebaze da, moklebulia

romelime sawyis mmarTvelobiT gadawyvetilebas. igi mimarTulia, erTis mxriv,

sawarmos Sida da gare mimdinare finansuri valdebulebebis Semcirebaze da

meores mxriv, fuladi aqtivebis gadidebaze.

finansuri stabilizaciis am etapis mizani iTvleba miRweulad, Tu aRmofx­

vrilia mimdinare gadaxdisuunaroba e.i. absoluturi gadaxdisunarianobis

koeficientis mniSvneloba erTze metia. es imas niSnavs. rom mimdinare peri­

odSi gakotrebis safrTxe ar arsebobs.

Page 180: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 180 -

taqtikuri meqanizmi, mTlianad aris sawyisi taqtika mimarTuli finansuri

ganviTarebis araxelsayreli tendenciebis aRmofxvraze. igi iTvaliswinebs

RonisZiebaTa sistemas, romelic emyareba finansuri wonasworobis modelis

gamoyenebas grZelvadian periodSi. sawarmos finansuri wonasworoba miiRweva

im pirobiT, roca dadebiTi fuladi nakadis sidide sameurneo saqmianobis yve­

la saxis mixedviT gansazRvrul periodSi uaryofiTi fuladi nakadis toli

iqneba.

dadebiTi fuladi nakadebis gadidebis mizniT mizanSewonilia Semdegi

RonisZiebebis gatareba: sawarmos Semosavlebis zrdis mizniT efeqtiani fas­

warmoqmnis politikis gatareba, sagadasaxado politikis regulireba, krizisu­

li mdgomareobis adekvaturi dividenduri politikis gatareba, gamouyenebeli

qonebis realizacia, efeqtiani saemisio politikis ganxorcieleba.

sainvesticio resursebis moxmarebis Semcirebis mizniT mizanSewonilia

Semdegi RonisZiebebis ganxorcieleba: im sainvesticio proeqtebis realiza­

ciis dawyebaze uaris Tqma, romelic ar aris uzrunvelyofili wminda fuladi

nakadebis swrafi zrdiT, axali sawarmoo mowyobilobebisa da teqnologiebis

mozidva lizingis pirobiT.

Page 181: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 181 -

daskvna

sakvlev Temaze muSaobis procesSi gaanalizebul iqna ludisa da

ualkoholo sasmelebis sawarmoebis finansuri mdgomareobis Sefasebis

ZiriTadi maCveneblebi, finansuri mdgradobis uzrunvelyofisa da gakotrebis

diagnostikis kriteriumebi. Catarebuli kvlevis Sedegad dadginda ZiriTadi

maCveneblebis cvlilebis tendenciebi, gamovlinda am cvlilebebis gamomwvevi

mizezebi da gakeTda Sesabamisi daskvnebi.

ss ̀ yazbegi“­s 2009­2011 wlebis monacemebis analiziT irkveva, rom ZiriTadi

da sabrunavi saSualebebis struqturaSi moxda arasasurveli cvlilebebi,

gaxangrZlivda debitoruli davalianebebis amoRebisa da kreditoruli

davalianebebis dafarvis periodebi, saoperacio da safinanso ciklebi.

debitorebis mier valebis dagvianebiT gadaxdis gamo kompanias ar gaaCnda

sakmarisi fuladi saSualebebi kreditoruli davalianebebis dasafaravad,

maragebis brunvadoba Senelda, rac damatebiT xarjebTanaa dakavSirebuli.

yovelive zemoaRniSnulisa da am periodSi ss `yazbegi“­s likvidurobis

maCvenebelTa mkveTri gauaresebis arsebuli tendenciis likvidaciis mizniT

mizanSewonilia fuladi saSualebebisa da misi eqvivalentebis ukmarisobisa da

kreditoruli davalianebebis 50%­ian zrdis Tavidan acilebis RonisZiebaTa

ganxorcieleba. aseve aucilebelia, gadaxdisunarianobis aRdgenis, sakuTa­ sakuTa­

ri kapitalisa da nasesxebi saxsrebis koncentraciis, sakuTari da nasesxebi

saxsrebis Tanafardobisa da saqmiani aqtivobis koeficientebis arasasur­

veli maCvenebelebis Tavidan acilebis mizniT fuladi saxsrebis mozidvis

RonisZiebaTa ganxorcieleba.

analiziT gamovlinda ss `lomisi“­s likvidurobis, maragebis dafarvaSi

sakuTari saxsrebis xvedriTi wilis da gadaxdisunarianobis aRdgenis

koeficientebis zrdis tendencia saanalizo periodSi, amave dros dafiqsirda

aradamakmayofilebeli saqmiani aqtivoba da sawarmos rentabelobis maCvene­

belTa gauareseba.

realizaciis moculobis sagangaSo Semcirebis pirobebSi saerTo da ad­

ministraciuli xarjebis mkveTri zrda kompaniebis mxridan saTanado reagi­

rebas saWiroebs. aucilebelia realizaciis moculobis zrdis uzrunvelyo­

fa, saTanado sareklamo RonisZiebaTa gatareba, amave dros, gaumarTleblad

didi saerTo da administraciuli xarjebis Semcireba.

Page 182: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 182 -

kompaniebis efeqtianobis gaumjobesebis mizniT saWiroa Tavidan iqnes aci­

lebuli mogebis mkveTri Semcireba valdebulebebis zrdis pirobebSi.

altmanis modelis mixedviT gaangariSebuli prognozirebiT dadginda,

rom saanalizo periodis ganmavlobaSi 2009 wlis CaTvliT ss `lomisi“ gako­`lomisi“ gako­

trebis saSualo riskiT xasiaTdeboda, xolo ss `yazbegi“ 2007 wlis CaTvliT

gakotrebis mcire an saSualo riskiT, 2007 wlidan 2011 wlis CaTvliT ki

gakotrebis Zalian maRali riskiT xasiaTdeboda.

kvlevis Sedegebis gamyarebis mizniT, orive kompaniis kreditunarianobis

ramdenime wlis maCveneblebi Sedarebul iqna balansis likvidurobis,

likvidurobis koeficientebis, gadaxdisunarianobis aRdgenis, finansuri

mdgradobis, sabrunavi aqtivebiT uzrunvelyofis, finansuri damoukideblobis

koeficientebTan. Catarebulma kvlevam, daaxloebiT erTi da igive Sedegi

gviCvena.

amrigad, altmanis modelis gamoyenebiT miRebuli Sedegebi uaxlovdeba

likvidurobisa da finansuri mdgradobis koeficientebis safuZvelze ga­

keTebul daskvnebs. gamonakliss warmoadgens finansuri mdgradobis zogadi

Sefasebis meTodika, romlis gamoyenebiT miRebuli Sedegebi gansxvavebulia.

amitom finansuri mdgomareobis zogad Sefasebaze dayrdnoba sakmarisi ar

aris. amitom, mizanSewonilad migvaCnia finansuri mdgomareobis zusti Se­

fasebisaTvis Cvens mier zemoT moyvanili yvela maCveneblis gamoyeneba da

saboloo Sefasebis Camoyalibeba.

sawarmos finansuri mdgomareobis analizis da finansuri mdgradobis

gaumjobesebis sakiTxebis SeswavliT, specialuri ekonomikuri literaturis

damuSavebisa da ludisa da ualkoholo sasmelebis mwarmoebeli sawarmoebis

ss ̀ yazbegi“­s da ss ̀ lomisi“­s mimdinare aRricxvisa da finansuri angariSge­

bis monacemebis ganxilviT SesaZlebeli gaxda mecnieruli xasiaTis Semdegi

Teoriuli da praqtikuli mniSvnelobis winadadebebis Camoyalibeba:

1. finansuri mdgomareobis analizis strategiis da taqtikis Sesaxeb

ekonomikur literaturaSi arsebuli mosazrebebis ganxilvisa da Cata­

rebuli kvlevis Sedegad SemoTavazebulia finansuri mdgomareobis ana­ finansuri mdgomareobis ana­finansuri mdgomareobis ana­

lizis strategiis arsisa da misi ZiriTadi mimarTulebebis avtoriseuli

formulireba, Semdegi saxiT:

Page 183: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 183 -

finansuri mdgomareobis analizis strategia aris zogadi koncefcia sa­

warmos finansuri resursebiT uzrunvelyofis, am resursebis gamoyenebis

efeqtianobis, sawarmos mdgradobis, gadaxdisunarianobis dadgenis, fi­

nansuri problemebis gadaWris RonisZiebaTa dasaxvisa da amisaTvis saWi­

ro resursebis optimaluri ganawilebis Sesaxeb.

am miznis misaRwevad ki mizanSewonilia finansuri mdgomareobis analizis

strategiis Semdegi ZiriTadi mimarTulebebis gamoyofa:

• finansuri mdgomareobis analizis gegmis SemuSaveba da misi Sede­

gebis prognozuli Sefaseba;

• finansuri mdgomareobis SefasebisaTvis aucilebeli umniSvnelova­

nesi maCveneblebis SerCeva da maTi mniSvnelobis dasabuTeba;

• finansuri mdgomareobis analizisaTvis saWiro informaciis SerCeva

da momzadeba;

• analizis Camtarebeli kvalificiuri kadrebis SerCeva;

2. finansuri mdgomareobis analizis meTodologiisa da meTodikis kvlevis

safuZvelze SemoTavazebulia finansuri mdgomareobis analizis Catareba

Semdegi saxiT:

• finansuri mdgomareobis zogadi Sefaseba finansuri angariSgebis

wakiTxviT;

• finansuri mdgomareobis analizi koeficientebis sistemis gamoyenebiT.

3. specialur literaturaSi SemoTavazebuli finansuri koeficientebis

arsebuli sistema misi srulyofis mizniT dazustebulia da dajgufebulia

Semdegi saxiT:

• sawarmos qonebrivi mdgomareobis Sefasebis;

• likvidurobisa da gadaxdisunarianobis;

• finansuri mdgradobis Sefasebis;

• saqmiani aqtivobis Sefasebis;

• momgebianobisa da sainvesticio aqtivobis Sefasebis maCveneblebi.

4. dazustebulia aRniSnul jgufebSi gaerTianebuli koeficientebi da maTi

gaangariSebis teqnika.

5. investiciebis rentabelobis Sesaxeb specialur ekonomikur literaturaSi

ganxiluli meTodebis gaanalizebis safuZvelze, SemoTavazebulia am

Page 184: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 184 -

maCveneblis gaangariSebis avtoriseuli versia:

ROI =wminda mogeba + finansuri danaxarjebi (1- T )

* 100sakuTari kapitali + moklevadiani da grZelvadiani

procentiani valdebulebebi

sadac, T mogebis gadasaxadis ganakveTia, gaangariSebuli mogebis

gadasaxadis SefardebiT dabegvramdel mogebasTan.

mocemulia misi dasabuTeba da gakeTebulia saTanado gaangariSeba

saanalizod aRebuli sawarmoebis magaliTze. am formulis upiratesoba

investiciebis rentabelobis pirdapir finansuri angariSgebis monacemebis

safuZvelze gaangariSebis SesaZleblobaa.

6. Camoyalibebulia finansuri mdgomareobis analizis specifikuri mizne­

bi, programa da sainformacio baza. finansuri mdgomareobis analizis

meTodikis Sesaxeb arsebuli specialuri literaturis ganxilvisa da

damuSavebis safuZvelze warmodgenilia sakuTari xedva da ganxilulia

sawarmos qonebrivi mdgomareobis, likvidurobisa da gadaxdisunariano­

bis, finansuri mdgradobis, saqmiani aqtivobis Sefasebis maCvenebelTa,

momgebianobis da sainvesticio aqtivobis Sefasebis maCvenebelTa dinami­

ka, Catarebulia aRniSnuli maCveneblebis cvlilebis tendenciebis ana­

lizi.

7. ss `yazbegi~­s 2011 wlis finansuri angariSgebis monacemebis analiziT

gamovlinda xarjebis da realizaciidan amonagebis aralogikuri

Tanafardoba, kerZod, saerTo da administraciuli xarjebis sididis

2­jer, sxva saoperacio xarjebis 2.6 jer, xolo saprocento xarjebis

6­jer metoba realizaciidan amonagebis sidideze, rac gamowveuli iyo

wina periodTan SedarebiT realizaciidan amonagebis 10.9­jer Semcirebis

pirobebSi saerTo da administraciuli xarjebis mxolod 1.4 jer

SemcirebiT da saoperacio xarjebis 2­jer gazrdiT. analiziT gamovlinda

administraciuli xarjebis 2010 wels 2­jer, 2011 wels ki 2,2 –jer metoba

realizebuli produqciis TviTRirebulebaze, aseve danaxarjebis saerTo

odenobaSi saerTo da administraciuli xarjebis Zalian maRali xvedriTi

wili. administraciuli xarjebis struqturis analiziT gamovlinda

Page 185: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 185 -

rom maTSi maRali xvedriTi wiliT gamoirCeva Sromis anazRaurebis,

komunikaciisa da saofise xarjebi. realizaciis moculobis mkveTri

Semcirebisa da zaralis pirobebSi aseTi odenobis xarjebis gaweva

gaumarTlebelia. aRniSnuli miuTiTebs imaze, rom xarjebis optimizaciis

problema aqtualuria da saTanado reagirebas saWiroebs. aucilebelia am

mimarTulebiT saTanado RonisZiebebis ganxorcieleba.

8. sawarmos warumateblobis gamomwvevi Sida da gare faqtorebis Sesaxeb

samecniero naSromebSi arsebuli mosazrebebis analizisa da Catarebuli

kvlevis safuZvelze warmodgenil iqna sawarmosgan damoukidebeli anu

gare faqtorebis avtoriseuli klasifikacia:

• ekonomikuri;

• politikuri;

• socialuri;

• teqnikuri;

• geografiuli.

da Sida, anu sawarmoze damokidebul faqtorebis klasifikacia:

• sawarmos teqnikuri da teqnologiuri uzrunvelyofa;

• menejmentis done;

• finansuri resursebiT uzrunvelyofa da finansuri menejmentisa da

finansuri analizis naklovanebebi;

• marketingis araefeqtianoba.

sawarmos gakotreba zemoT aRniSnuli Sida da gare faqtoris negatiuri

zemoqmedebis Sedegad xdeba da sawarmos mier am faqtorebis gavlenis

Sedegebis likvidacia sawarmos krizisidan gamosvlis da zogjer misi

warmatebuli ganviTarebis safuZvelia.

9. sawarmos finansuri siZneleebis daZleva SesaZlebelia arakrizisul gare­

moSi rigi RonisZiebebis ganxorcielebis pirobebSi, rogoricaa sawarmos

finansuri mdgomareobis swori diagnostika, finansuri gajansaRebis swo­

ri mimarTulebis SerCeva da saTanado RonisZiebaTa ganxorcieleba riski­

ani biznesis pirobebSi.

10. gakotrebis diagnostikis problemebi ar aris saTanadod Seswavlili,

es problemebi kompleqsuria da ramdenime samecniero disciplinis_

Page 186: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 186 -

finansuri analizis, samarTlis, finansuri marTvis Seswavlis sagans

warmoadgens. samecniero SromebSi ganxiluli da praqtikaSi arsebuli

gakotrebis diagnostikisa da krizisidan gamosvlis fragmentuli midgoma

arasakmarisia, amitom saWiroa misi Secvla da axali disciplinaTaSorisi

kompleqsuri analizis gamoyeneba mTeli am procesis gamosakvlevad.

11. gakotrebis problemis Teoriuli da praqtikuli aspeqtebis ganxilvis

Sedegad gakeTebul iqna daskvna, rom gakotrebis diagnostikis diskrimi­gakotrebis diagnostikis diskrimi­

nantul modelebs gaaCniaT gansxvavebuli albaToba sxvadasxva qveynebisa

da drois sxvadasxva periodisaTvis. isini gamoiyeneba makro doneze sakma­

risi odenobisa da utyuari statistikuri masalis arsebobisas. calke

aRebuli erTi sawarmosaTvis am diskriminantuli modelebis gamoyeneba

mizanSeuwonelia. amitom kompaniis finansuri mdgomareobis Seswavlisas

ganxiluli modelebi SeiZleba gamoyenebul iqnes, rogorc analizis

damxmare instrumenti. maT Sedegebze srulad dayrdnoba gonivruli

araa, amasTan saxifaTocaa. maTi gamoyeneba SeiZleba mxolod Semowmebisa

da koreqciis Semdeg. ucxouri praqtikis Cveni qveynis ekonomikaSi

meqanikurma gadmotanam SeiZleba gamoiwvios gakotrebis diagnostikis

mniSvnelovani gansxvaveba realurisagan. vercerTi modeli da maT

Soris yvelaze gavrcelebuli altmanis modelebic ver uzrunvelyofen

gakotrebis albaTobis analizis saTanado sizustes. amitom saWiroa maTi

Sedareba sawarmos finansuri mdgomareobis sxva maCveneblebTan (balansis

likvidurobis, likvidurobis koeficientebis, gadaxdisunarianobis

aRdgenis, finansuri mdgradobis, sabrunavi aqtivebiT uzrunvelyofis,

finansuri damoukideblobis koeficientebTan) da aSkara, mniSvnelovani

gansxvavebis ararsebobisas e.altmanis an sxva zemoT ganxiluli modelebi

CaiTvalos mocemuli situaciisaTvis misaRebad.

12. ucxoeli avtorebis mier SemoTavazebul meTodikebSi gakotrebis progno­

zirebis periodi meryeobs sami­eqvsi Tvidan xuT wlamde, zogierT modelSi

ki periodi saerTod ar aris miTiTebuli. ganviTarebadi sabazro urTier­

Tobebis pirobebSi, kerZod, saqarTveloSi gakotrebis diagnostikisaTvis

mizanSewonilia erTi an orwliani periodi.

13. gakotrebis procedurebis yvela stadiaze metad mniSvnelovan rols asru­

Page 187: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 187 -

lebs eqspert­analitikosebis daskvna, amave dros maTi monawileoba am

procedurebSi gakotrebis Sesaxeb kanoniT ar aris gaTvaliswinebuli,

amasTan, analizisa da eqspertizis meTodika ar aris SemuSavebuli, amitom

aucilebelia am sakiTxis regulireba.

14. Cvens mier ganxiluli meTodikebi gakotrebis stadiis moaxloebis dadge­

nis saSualebas iZleva, maTi saSualebiT ver xdeba zrdis an sasicocxlo

ciklis sxva fazebis prognozireba, amitom sawarmos krizisuli situaciis

SefasebisaTvis mizanSewonilia sxva xarisxobrivi maCveneblebis monawi­

leobac.

15. sawarmos konkurentunariani mdgomareobis SenarCuneba da gaZliereba,

gakotrebis Tavidan acileba antikrizisuli marTviT aris SesaZlebeli,

romlis instrumentsac sawarmos finansuri gajansaReba warmoadgens. am

mizniT mizanSewonilia:

• gadaxdisunarianobis aRdgenis kompleqsur RonisZiebaTa gatareba;

• sawarmos finansuri potencialis gamoyenebis xarisxis amaRleba.

am RonisZiebaTa ganxorcieleba ki gulisxmobs gare wyaroebidan damate­

biTi investiciebis ganxorcielebas. investorma unda moaxdinos mis mier

sawarmos finansur gajansaRebaze gasawevi danaxarjebisa da miRebuli

ukugebis TanaSezomva.

16. finansuri krizisis daZlevis mizniT kompaniaSi fuladi saxsrebisa da

misi eqvivalentebis mozidvisaTvis mizanSewonilad migvaCnia

• mimdinare periodSi araaucilebeli ZiriTadi saSualebebis gayidva

an ijariT gadacema, Tu es warmoebis procesis Seferxebas ar gamoi­

wvevs;

• gayidvebis optimizacia, kompaniaSi arsebuli realizaciis Semci­

rebis bolo wlebis ganmavlobaSi damkvidrebuli tendenciis likvi­

dacia;

• debitoruli davalianebebis brunvadobis daCqarebis uzrunvelyofa

savaWro kreditebze limitebis dawesebis politikis gaaqtiurebiT;

• vadamdel gadaxdebze myidvelebisaTvis fasdaTmobebis SeTavazeba;

• sesxebis aReba.

17. finansuri potencialis Sefasebis yvelaze adekvatur maCvenebels war­

Page 188: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 188 -

moadgens misi sabazro Rirebuleba. sawarmos finansuri potencialis,

rogorc aqtivebis maqsimalurad SesaZlebeli Rirebulebis ganxilvisas

maTi yvelaze efeqtiani gamoyenebis mizniT aucilebelia fuladi nakadebis

diskontirebis meTodis gamoyeneba.

18. finansuri mdgomareobis gajansaRebis RonisZiebebi dajgufebulia saq­

mianobis saxeebis mixedviT: sawarmoo saqmianoba, marketinguli saqmianoba,

finansuri saqmianoba, menejmenti.

19. ss `yazbegi“­s didi odenobis debitoruli davalianebebis amoRebis

mizniT, romelsac kompania ver axerxebs, kompaniis finansuri gajansaRebis

mniSvnelovani RonisZiebis, faqtoringis gamoyeneba. es ukanaskneli ki

gulisxmobs bankisaTvis an faqtoringuli kompaniisaTvis debitoruli

davalianebis amoRebis uflebis gadacema, romlis Tanaxmadac kompania

banks uTmobs Tavis uflebas kreditis dabrunebis uzrunvelyofis saxiT.

20. sawarmos finansuri gajansaRebis mniSvnelovani rezervis _ resursebis

optimaluri gamoyenebis uzrunvelsayofad, aucilebelia normativebisa

da resursebis damzogavi teqnologiebis danergva, meoradi nedleulis

gamoyeneba, danakargebis dinamikis analizi da maTi Tavidan acilebis

RonisZiebaTa SemuSaveba. danakargebis sistemuri gamovlenisaTvis mizan­

Sewonilia specialuri arasawarmoo xarjebis sinTezuri angariSi daiyos

subangariSebad danakargebis saxeebis mixedviT, rac danakargebis mTliani

odenobisa da calkeuli saxeebis mixedviT aRricxvis saSualebas iZle­

va. amrigad, pirveladi dokumentebidan informacia danakargebis Sesaxeb

uSualod angariSze ganzogaddeba nebismier WrilSi. kerZod, danakargebi

produqciis erTeulze resursebis xarjvis normebis gadaWarbebisagan,

arasrulad amortizebuli ZiriTadi saSualebebis Camowerisagan, xel­

sayreli bazrebis da SekveTebis dakargvis gamo, masalebis gafuWebisagan,

sajarimo sanqciebis gadaxdisagan, debitoruli davalianebebis Camoweri­

sagan, stiqiuri ubedurebisagan da sxva.

21. finansuri aRricxvisa da angariSgebis warmoebis gaumjobesebisaTvis mi­

zanSewonilia aRmoifxvras arsebuli naklovanebebi. kerZod, mimdinare

aRricxvis arasruli, araTavisdrouli da arakvalificiuri warmoeba.

amave dros finansuri angariSgebis dagvianebiT da seriozuli xarveze­

Page 189: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 189 -

biT wardgena. ss `yazbegi“­s 2009 ­2010 wlebis finansuri angariSgebebi

erTi wlis dagvianebiT momzadda. buRaltruli aRricxvis saerTaSori­

so standartebიs moTxovnebs ar Seesabameba `fuladi nakadebis angariS­

gebisa“ da `sakuTari kapitalis cvlilebebis angariSgebis“ warmoebis

wesi. Zalian sqematuria da saTanado informacias ar moicavs finansuri

angariSgebis erT­erTi mniSvnelovani komponenti `ganmartebiTi SeniSv­

nebi“. aRniSnuli garemoeba Zalian aferxebs kvalificiuri analizis Ca­

tarebis process amitom metad mniSvnelovania aRricxvis kvalificiuri

kadrebiT sawarmos uzrunvelyofa.

22. mizanSewonilia debitoruli davalianebebis da kreditoruli davalia­

nebebis saerTo odenobidan prioritetuli muxlebis gamoyofa. fuladi

saxsrebis Semosulobis analizis CatarebisFmizniT gayidvebidan da debi­

toruli davalianebebis dasafaravad miRebuli fuladi saxsrebis Semos­

vlis dekaduri grafikis Sedgena. aseve fuladi saxsrebis gadinebis anali­

zis mizniT fuladi saxsrebis mosalodneli gadinebis dekaduri grafikis

Sedgena da kreditoruli davalianebebis dafarvis optimaluri grafikis

Sedgena.

Page 190: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 190 -

gamoyenebuli literatura:

1. saqarTvelos kanoni gakotrebis saqmeTa warmoebis Sesaxeb, Tbilisi 2007w.

28 marti.

2. finansuri angariSgebis momzadebisa da wardgenis struqturuli safuZv­

lebi, Tbilisi 2009.

3. bass 2 sasaqonlo materialuri faseulobebi, Tbilisi 2009.

4. bass 7 fuladi nakadebis angariSgeba, Tbilisi 2009.

5. bass 16 ZiriTadi saSualebebi, Tbilisi 2009.

6. bass 21 ucxouri valutis kursis cvlilebiT gamowveuli Sedegebi, Tbili­

si. 2009.

7. bass 23 sesxiT sargeblobasTan dakavSirebuli danaxarjebi, Tbilisi. 2009.

8. ekonomikuri leqsikoni. prof. a. silagaZis xelmZRvanelobiT, Tsu, Tbilisi

2001.

9. burduli f., ekonomikuri saqmianobis analizis aqtualuri sakiTxebi.

Tbilisi 2000

10. ingoroyva a., caava g. finansuri menejmenti. Tbilisi 2011.

11. kakulia r., baxtaZe l., TuTberiZe g. korporaciis finansebi, gv 419, Tbilisi

2009.

12. kovzanaZe i. likvidobis cnebis gansazRvrisTvis. saqarTvelos mecniere­

baTa akademia. macne, gv. 109­121, Tbilisi 2001.

13. kovzanaZe i. saqarTvelos komerciuli bankebis funqcionirebis problemebi

Tanamedrove etapze. Tbilisis universitetis gamomcemloba, gv. 422, Tbili­

si 2001.

14. kovzanaZe i. komerciuli bankebis likvidobis regulireba. „socialuri

ekonomika“, #1. gv. 94­106, Tbilisi 2000.

15. kvataSiZe n., xorava a., gogriWiani z. finansuri angariSgeba. gamomcemloba

„meridiani“, Tbilisi 2011.

16. lipartia z. ekonomikuri analizi, nawili I­ekonomikuri analizis Teoria.

Tbilisi 2003.

17. lipartia z., gvaramia n., lanCava e. ekonomikuri analizi. nawili II­mikroeko­

nomikuri analizis praqtikumi. Tbilisi 2007.

Page 191: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 191 -

18. lipartia z., gelaSvili m., janjRava n., beriSvili x. korporaciuli finan­

sebi. saxelmZRvanelo, tomi I, soxumis saxelmwifo universiteti, „univer­

sali“, Tbilisi 2012.

19. migriauli r. Sesavali gakotrebis samarTalSi (damxmare saxelmZRvanelo),

me­3 gadamuSavebuli gamocema. gamomcemloba „bona kauza“, Tbilisi 2006.

20. munjiSvili T., „sawarmos finansuri mdgomareobis Sefasebis logikur­al­

baTuri modeli“, Tsu­s Sromebi, Tbilisi 2005.

21. caava g., abramia T., caava d. „riskologia. finansuri da sabanko­sakredi­

to riskebis menejmenti“, gamomcemloba „afxazeTis mecnierebaTa akademia“,

Tbilisi 2007.

22. caava g., biwaZe b., lipartia z. finansuri menejmenti. „afxazeTis mecniere­

baTa akademia“, universali. Tbilisi 2007.

23. ciramua e. ekonomikuri analizi (Teoria, meTodologia, praqtika­meTodika).

Tbilisi 2007.

24. WilaZe i. finansuri analizi. gamomcemloba „merani“, Tbilisi 2011.

25. WilaZe i. mmarTvelobiTi aRricxva, Teoria da praqtika. Tbilisi 2008.

26. xarabaZe elene. finansuri aRricxva. gamomcemloba `universali~, Tbilisi

2009.

27. xorava a., kvataSiZe n., sreseli n., gogriWiani z. buRaltruli aRricxva.

gamomcemloba „meridiani“, Tbilisi 2011.

28. jiqia m., CeCelaSvili r., burduli f. ekonomikuri analizi. gamomcemloba

„meridiani“, Tbilisi 2010.

29. jiqia m. finansuri analizi. gamomcemloba „meridiani“, Tbilisi 2011.

30. ss „lomisi“-s finansuri angariSgebis masalebi.

31. ss. „yazbegi“­s finansuri angariSgebis masalebi.

32. Аистова М.Д., Реструктуризация предприятии. Альпина Паблишер, 287 М, 2002.

33. Антикризисное управление: Учебник. 2-е изд. доп. и перераб. Под ред. проф. Короткова

Э. М. ИНФРА, М.2005.

34. Анализ финансовой отчетности. Учебное пособие Под ред. Ефимовой О. В., Мельник. М.

В. Изд. „ Омега-Л“, 10 с , М. 2004.

35. Артеменко В., Беллендир М., Финансовый анализ. М.:ДИС., 1999.

Page 192: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 192 -

36. Абрютина М. С., Грачев А.В. Анализ финансовой хозяйственной деятельности предпри-

ятия. Учебно-практическое пособие. Изд. „Дело и сервис“, 256 с, М. 2004.

37. Баканов М.И. , Шеремет А.Д., Теория экономического анализа. „Финансы и статистика,“

288 с, М. 2009.

38. Баканов М.И., Мельник М. В. , Шеремет А. Д., Теория экономического анализа. Учебник.

„Финансы и статистика“ , М. 2006.

39. Балабанов И.Т., Основы финансового Менеджмента. Учебн. пособие. „Финансы и стати-

стика“, 480 с, М.2003.

40. Балдин К. В., Белугина В. В., Галдицкая С. Н., Передеряев И. И., Банкротство предпри-

ятия. анализ, учет и прогнозирование. Учебное пособие. издательско-торговая корпорация

„Дашков и Ко“. 130 с, М.2007.

41. Бердникова Т.Б., Анализ и диагностика финансово-хозяйственной деятельности предпри-

ятия. ИНФРА, 215 с, М. 2007.

42. Бернстаин Л.А., Анализ финансовой отчётности, Пер. с англ. М. 2003.

43. Бирман Г., Шмидт С. Экономический анализ инвестиционных проектов. Пер. с англ.

М.2003.

44. Брейли Р. ,Майерс С., Принципы корпоративных финансов. Пер. с англ. М. ЗАО „Олимп-

Бизнес“. М.2004.

45. Градов А., Стратегия и тактика антикризисного управления фирмой. 127 с, М. 1999.

46. Грачев А. В., Финансовая устойчивость предприятия: анализ, оценка и управление. „Дело

и Сервис“, М. 2004.

47. Гиляровская Л. Т., Вехорева А. А., Анализ и оценка финансовой устойчивости коммерче-

ского предприятия. 9 с, Питер. 2003.

48. Глушенко В.И., Фомченкова Л.В., Кризисное состояние предприятия. поиск причин и

способов его преоодоления „ менеджмент в России и зарубежом“. №1, 32 с, М. 1998.

49. Дамодар ян А., Инвестиционная оценка. Инструменты и техника оценки любых активов.

Пер с анг. „Альпина Вукс“,2004.

50. Донцова Л.В., Никифорова Н.А., Анализ финансовой отчётности. Учебное пособие. Из-

дательство „Дело и Сервис“, 368 с, М. 2008.

51. Дранко О. И., Антикризисный анализ финансово-хозяйственной деятельности. Поиск вну-

тренних резервов журнал „Управленческий учет“, №3. 2010.

Page 193: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 193 -

52. Дранко О.И., Модель финансового прогнозирования и сценарии внутренних инвестиций.

журнал „Проблемы управления“. Институт проблем управления РАН им. В.А. Трапезни-

кова, М.2007.

53. Дранко О.И., Финансовый менеджмент. Технологии управления финансами предприятия.

ЮНИТИ-ДАНА, М. 2004.

54. Драчена И. Н., Стратегия и тактика предотвращения банкротства организаций (предпри-

ятий) потребительской кооперации. Учебное пособие. МУПК, М. 2002.

55. Жарковкая Е.П., Бродский Б.Е., Антикризисное управление. „Омега- Л“,16-24 с., М.2004.

56. Зайцева О.П Антикризисный менеджмент в российской фирме. Аваль, 2008, №11-12, с 66-

73.

57. Зинченко С.А., Гончаров А.И., Предупреждение банкротства коммерческой организации.

методология и правовые механизмы. „ Юриспруденция“, М. 2006.

58. Ендовицкий Д. А., Щербаков М. В., Диагностический анализ финансовой несостоятель-

ности организации. Экономист. 68 c, М. 2007.

59. Ефимова А. В., Мельник М. В. Анализ финансовой отчётности. „Омега- Л“,408 с., М.2006.

60. Ионова А. В., Селезнёва Н. Н. Финансовый анализ. „Проспект“. 624 М. 2006.

61. Карлин Т., Макмин Н., Анализ финансовых отчетов (на основе GAAP) /Пер.c англ., М.

2004.

62. Кукукина И. Г., Астраханцева И. А.,Учет и анализ банкротств. „Финансы и статистика“.

19 с, М. 2001.

63. Ковалёв А.И., Привалов В.П., Анализ финансового состояния предприятии. Центр эконо-

мики и маркетинга, М. 2005.

64. Ковалёв А.И. Диагностика банкротства. Финстатинформ. 450 c, М.2005

65. Ковалёв.В. В., Введение в финансовый менеджмент. „Финансы и статистика“.768с, М.

2001.

66. Ковалёв В.В., Финансовый анализ. Управление капиталом, Выбор инвестиций, Анализ от-

чётности. 2-е изд. перераб. и доп. „Финансы и статистика“. 512 с ,М. 2007.

67. Ковалев В.В., Патров В.В., Быков В.А., Как читать баланс. 5-е издание, перераб. и доп.

„Финансы и статистика“. М. 2006.

68. Коротков Э.М., Антикризисное управление. ННФРА. 128 с, М.2000.

69. Колас Б.,Управление финансовй деятельности предприятия Пер.c франц. М. 1997.

Page 194: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 194 -

70. Крылов Э.И., Власова В.М., Журавлина И.В., Анализ финансовых результатов, рента-

бельности и себестоимости продукции. Учебн. пособие. Финансы и статистика, 720 с. М.

2005.

71. Любушин Н.П. Экономический анализ. Учебн. пособие. ЮНИТИ – ДАНА. М. 2007.

72. Любушин Н.П., Лешева В. Б., Дьякова В. Б., Анализ финансово – экономической деятель-

ности предприятия. ЮНИТИ – ДАНА. М. 2004.

73. Макарева В.И., Андреева Л.В., Анализ финансово-хозяйственной деятельности организа-

ции. М. 2005.

74. Маркарьян Э.А., Герасименко Г.П., Маркарьян С.Э., Финансовый анализ. М.2006.

75. Меиер М.В. Оценка эффективности Бизнеса. Пер. с англ. „Вершина“, М. 2004.

76. Негашёв Е. В., Анализ финансов предприятия в условиях рынка. Учебн. пособие. Высш.

шк. 192 с, М. 2002.

77. Павлова Л.Н., Финансовый менеджмент. Управление денежныим оборотом предприятия.

ЮНИТИ. 400 с, М. 2003.

78. Патров В.В., Ковалёв В.В., Как читать баланс. „Финансы и статистика“. 256 с, М. 2000.

79. Пожидаева Т.А. Анализ финансовой отчетности. Учебное пособие. КНОРУС. 320с.М.

2000.

80. Пястолов С.Э., Экономический анализ деятельности предприятия. М. 2004.

81. Родионова В.М., Федотова М.А., Финансовая устойчивость предприятий в условиях ин-

фляций „ Перспектива“., М. 2005.

82. Ришар Жак. Аудит и анализ хозяйственной деятельности предприятия. „Аудит“.362-370 с,

М.1997.

83. Савицкая Г.В., Анализ хозяйственной деятельности предприятия. ИНФРА. М. 2009.

84. Савчук В. П. Финансовый анализ деятельности предприятия . 154 с, Киев, 2004.

85. Савчук В. П. Управление финансами предприятия. М. Лаборатория знаний, БИНОМ,

2003.

86. Селезнёва И.Н., Ионова А.Ф., Финансовый анализ. Управление финансами. Учебное посо-

бие ЮНИТИ – ДАНА. 639с, М. 2006.

87. Ступаков В. С., Токаренко Г. С Риск-Менеджмент. Финансы и статистика, М. 2007.

88. Федорова Г. В.,Учёт и анализ Банкротств. „ Омега- Л“. 248 с, М. 2008.

Page 195: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 195 -

89. Федорова Г. В., Учет и анализ банкротств. „ Омега-Л“. 11 с , М. 2006.

90. Федотова М.А., Как оценить финансовую устоичивость предприятия. „Финансы“.

№ 6. 2005.

91. Шеремет А.Д., Саифулин Р.С., Финансы предприятии. ИНФРА. 352 с, М.2009.

92. Шеремет А.Д., Негашев Е.В. Методика финансового анализа. ИНФРА. 208с. М. 2005.

93. Шевченко В.А., Несостоятельность производства: предпосилки и механизм оздоровления

СПб. 62 с, 1997.

94. Хиггинс Р. С. Финансовый анализ. Инструменты для Бизнес-решений. Пер с англ. M. 2007.

95. Хигинс Роберт С. Финансовый анализ. инструменты для принятия бизнес-решении. 8-е

издание.Москва, Санкт-Петербург, Киев, 2008.

96. Чечевицына Л.Н., Экономический анализ.Учебное пособие. Изд. 2-е доп. и перер. Ростов

на Дону.Изд-во „ Феникс“. 480 с, 2003.

97. Чижова А.С., Оценка имушества организации. „ Главбух“. №6. 66-71 с, М. 2005.

98. Финансовый анализ под редакцией Т. С. Новашиной. Московская финансово-промышлен-

ная академия. М. 2005.

99. Юн Г.Б., Таль Г.К., Григорьев В.В., Внешнее управление на несостоятельном предпри-

ятии.Учеб. практ. пособие. „ Дело“. 374 с, М. 2003.

100. Altman E.I. Corporate Finance Distress and Bankruptcy. Wiley, 3 edition, 368 p, 2005.

101. E.I.Altman. Bankruptcy, Credit Risk, and High Yield Junk Bonds. Whiley-Blackwell. 1 edi-E.I.Altman. Bankruptcy, Credit Risk, and High Yield Junk Bonds. Whiley-Blackwell. 1 edi-

tion, 576 p, 2002.

102. Arnold G., Davies M. Value-base Management, L.Wilys, 2000.

103. Arnold G., The handbook of Corporate Finance.L. Financial Times Prentice Hall. 2005.

104. Bever W.H. Finansial Ratios as Predictors of failure Empirical Research in Accounting:.Se-Bever W.H. Finansial Ratios as Predictors of failure Empirical Research in Accounting:.Se-

lected Studies Supplement to Journal of Accounting Research.1996.

105. Botheras D.A., Use of a Business Failure Prediction Model for Evaluating Potential and E�ist-Botheras D.A., Use of a Business Failure Prediction Model for Evaluating Potential and E�ist-

ing Credit Risk. Unpublished M.B.A. Research Project. Simon Fraser University. March 1979.

106. Bonita K. Kramer. Christie Willson Jhonson-Analysis of statements. 2009.

107. Costales S.B., Geza Szurovy-The guide to understand financial statement. 1993.

108. Downes Y.Goodman E.Y.Dictionary of Finance and Investment Terms. 2006.

109. Ellis Y. Williams D Corporate Strategy and Financial Analysis. L. Pitman. 1993.

Page 196: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 196 -

110. Eugene F. Brigham. Phillip R.Daves. Intermediate Financial Management.Cengage Learning.

2009.

111. Fulmer John G. et al.: A Bankruptcy Classification Model For Small Firms. Journal of

Commercial Bank Lending, 1984. július.

112. James Bondler-How to use Financial statements.1994.

113. Jerome B. McKinney. ���ective fi nancial management in pu�lic and nonprofi t agencies.Green-Jerome B. McKinney. ���ective financial management in pu�lic and nonprofit agencies.Green-

wood Publishing Group. 2004.

114. John A. Tracy. How to Read a Financial Report: Wringing Vital Signs Out of the Numbers.

Wiley 7 edition May 4. 2009.

115. Harrington D.R. Willson B.D. Corporate Financial Analysis. Richard D. Irv=win. Inc 1989.

116. Howard A. Frank.Pu�lic financial management.CRC Press 2006.

117. Pamela P. Peterson. Frank J Fabozzi --Analysis Of Financial Statement Wiley. 2 edition. 2003.

118. Principles of Managerial Finance Lowrence J. Gitman (San Diego State Universiti). Pearson

international Edition.2009.

119. E. Sands & Associates Inc., Insolvency prediction Sam A.A Kubba Property Condition Analy-

sis. McGraw-Hill Professional Publishing. 2007.

120. Sharan. Fundamentals of Financial Management. Pearson Education India. 2008.

121. Shemetev. A. Comple� fi nance analysis and �ankruptcy prognosis and also fi nancial manage-Shemetev. A. Comple� finance analysis and �ankruptcy prognosis and also financial manage-

ment-marketing manual for self-tuition group. Saint-Petersburg, LTD „ZODCHIY“, 750 p,

2012.

122. Springate Gordon L.V., Predicting the Possibility of Failure in a Canadian Firm. Unpublished

M.B.A. Research Project. Simon Fraser University. January 1978. In: INSOLVENCY PRE-

DICTION. �. Sands & Associates Inc. http://www.sands-trustee.com/insolart.htm.

123. R.J.Ta�� er �mpirical Model �or the Monitoring o� �K Corporations, �ournal Banking and Fi-R.J.Ta��er �mpirical Model �or the Monitoring o� �K Corporations, �ournal Banking and Fi-

nance 8 ,1984.

124. R.J.Ta��er Forecasting Compani Failure in the �K �sing Discriminant Analiysis and Financial

Ratio Data journal of the Royal Statistical Society, A ( Jenera 145, part 3 , 1985.

125. White G.I et, AL The ans analysys Use of Financial Statement, John Wiley &sons, Inc. 1994.

126. http://www.geostat.ge

Page 197: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 197 -

danar

Ti

№1

saqarTveloSi war

moebuli kvebis

produqt

ebi1

(saw

armo

Ta deklar

irebuli mo

nacemebi)

(aTas

i lar

i)

produqc

iis

das

axel

eba

zomis

erTe-

uli

2006

2007

2008

raode­

noba

Rireb­

ul

eba

raode­

noba

Rireb­

ul

eba

raode­

noba

Rireb­

ul

eba

Zexveul

is n

awarmi

tona

3,371

20,887

5,364

37,064

7,276

55,634

xorcis n

axevarfabrikatebi (farSi, k

atl

eti d

a s

xva)

tona

­

­

­

­

555

2,294

Tevzi g

amoyvanil

i, d

amaril

ebul

i a

n m

aril

wyal

Si;

Tevzi S

ebol

il

itona

155

780

457

3,738

259

2,399

xil

is w

venebi

tona

2,835

5,809

8,920

20,312

2

,772

6,289

bostneul

i, d

akonservebul

i x

anmokl

e S

enaxvisaTvis

tona

...

...

232

615

550

1,683

xil

is k

onservebi (kompoti, m

uraba, j

emi)

tona

440

337

1,023

708

853

1,478

Txil

i g

adamuSavebul

itona

6,754

56,965

6,653

66,503

4,815

31,043

mzesumziris z

eTi

tona

...

...

1,972

4,42

2,654

5,525

karaqi s

akuTari w

armoebis a

n S

esyidul

i n

edl

eul

idan

tona

1,529

5,124

1,502

6,40

1,279

6,004

yvel

itona

47

233

136

683

227

1,100

iogurti d

a d

amJavebul

i r

Zis a

n n

aRebis s

xva s

axeebi

tona

1,502

2,600

3,035

5,268

4,457

7,581

xaWo

tona

724

3,602

1,115

5,743

1,403

7,211

araJani

tona

1,939

4,950

2,619

7

,030

2,840

8,806

nayini

tona

3,630

12,804

4,088

16,846

3,456

17,590

fqvil

i (xorbl

is)

tona

307,454

133,065

361,223

225,859

218

,256

152,291

1 http

://w

ww.

geos

tat.g

e

Page 198: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 198 -

fqvil

i (simindis)

tona

...

...

97

8

135

15

qato, a

naceri d

a s

xva n

arCenebi,

miRebul

i m

arcvl

eul

is d

amuSavebis S

edegad

tona

99,235

17,183

111,352

25,985

73,094

19,594

mza s

akvebi S

inauri c

xovel

ebisaTvis

tona

15,599

4,356

48,389

24,494

9,773

4,013

puri d

a p

urfunTuSeul

itona

83,899

57,704

82,443

67,035

67,460

63,077

fqvil

ovani s

akondirto n

awarmi

tona

564

1,430

816

2

,362

1,534

5,325

sakonditro n

awarmi S

okol

adisa d

a S

aqrisagan

tona

91

430

69

494

136

679

makaronis n

awarmi

tona

775

797

993

1,093

1,269

1,450

yava, k

ofeinis g

areSe a

n m

oxal

ul

itona

1,204

3,181

796

2,502

466

2,001

Cai

tona

3,482

3,236

1,888

1,844

1,549

1,921

maionezi

tona

...

...

334

1,050

504

1,757

arayi d

a l

iqior­aryis n

awarmi

aTasi

dekal

itri

777

13,754

668

14,083

826

18,220

brendi (koniaki)

aTasi

dekal

itri

152

14,760

87

10,572

151

16,776

spirtebi

aTasi

dekal

itri

371

12,785

259

8,705

...

...

yurZnis R

vino d

a R

vinomasal

a, n

atural

uri,

garda c

qrial

a R

vinisa

aTasi

dekal

itri

2,118

78,524

1,438

59,005

1,670

62,848

ludi

aTasi

dekal

itri

7,337

69,665

7,087

75,873

6,246

75,509

mineral

uri w

yl

ebi

aTasi

dekal

itri

7,824

61,338

9,356

58,088

11,318

81,554

ual

koho

lo s

asmel

ebi

aTasi

dekal

itri

16,437

111,552

18,277

133,718

14,624

110

,811

mtknari w

yl

is C

amosxma

aTasi

dekal

itri

1,343

5,048

1,435

6,355

2,146

10,573

Tambaqos n

awarmi (sigarebi, s

igaretebi d

a s

xva)

ml

n. Reri

3,791

63,024

4,874

80,933

5,156

86,862

Page 199: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 199 -

danar

Ti

№2

saqarTveloSi war

moebuli kvebis

produqt

ebi1

(saw

armo

Ta deklar

irebuli mo

nacemebi)

(aTas

i lar

i)

das

axel

eba

zomis

erTeu

li

2009

2010

2011

rao

de-

noba

Rir

e-bu

leb

arao

de-

noba

Rir

e-bu

leb

arao

de-

noba

Rir

e-bu

leb

a

sosisi d

a s

ardel

itona

2,410

16,185

4,815

30,419

8

,350

59,057

Zexvi

tona

2,520

16,438

4,190

26,272

5,363

36,565

SaSxeul

itona

768

10,906

739

10,012

1,046

13,629

xorcis n

axevarfabrikatebi (farSi, k

atl

eti d

a s

xv.)

tona

118

787

244

1,082

594

3,933

Tevzi g

amoyvanil

i, d

amaril

ebul

i a

n

maril

wyal

Si; Tevzi S

ebol

il

itona

943

7,875

1,002

7,086

2,135

12,314

xil

is w

venebi (citrusebis C

aTvl

iT)

tona

1,548

4,165

2,855

6,945

3,692

9,026

koncentrirebul

i x

il

is w

venebi

tona

2,874

3,049

652

1,113

5,252

12,639

xil

is k

onservebi (kompoti, m

uraba, j

emi d

a a

.S.)

tona

549

1,036

616

1,280

1,084

3,409

Txil

i g

adamuSavebul

itona

6,632

51,256

9,817

7

9,097

19,832

203,535

mzesumziris z

eTi

tona

7,451

13,217

3

,218

9,086

11,883

29,563

damuSavebul

i T

xevadi r

Ze d

a n

aRebi

tona

2,749

4,759

3,103

5,818

4,860

9,238

karaqi

tona

1,142

5,237

1,825

9,080

3,822

17,738

yvel

itona

135

746

196

1,301

408

3,475

mawoni

tona

4,489

7,588

6,552

10,720

7,116

15,243

iogurti d

a d

amJavebul

i r

Zis a

n n

aRebis s

xva s

axeebi *

*tona

750

1,935

1,323

3,314

1,130

3,554

kefiri

tona

216

5

07

153

374

991

2,337

xaWo

tona

1,396

8,589

1,841

11,386

2,610

18,055

araJani

tona

2,992

9,494

4,006

12,450

5,770

20,407

nayini

tona

4,121

20,279

5,746

26,448

6,842

36,893

fqvil

i x

orbl

is

tona

382,884

209,137

401,483

266,832

478,916

3

62,111

fqvil

i s

imindis

tona

1,476

88

727

61

271

25

burRul

i, u

xeSad d

afqul

i f

qvil

i d

a x

orbl

is

granul

ebi

tona

1,009

370

1,110

7

51

1,566

861

1 http

://w

ww.

geos

tat.g

e

Page 200: finansuri mdgomareobisa da mdgradobis gaumjobesebis gzebi ...press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi_economics/ana_che… · ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

- 200 -

qato, a

naceri d

a s

xva n

arCenebi, m

iRebul

i

marcvl

eul

is d

amuSavebis S

edegad

tona

95,079

18,523

137,449

39,085

163,456

60,394

mza s

akvebi S

inauri c

xovel

ebisaTvis

tona

7,995

4,073

3,207

2,463

3,446

3,556

puri d

a p

urfunTuSeul

itona

80,853

72,306

126,086

120,896

145,640

152,910

axal

i s

akonditro n

awarmi d

a t

kbil

Rvezel

atona

298

1,531

449

5,060

1,261

11,788

sxva c

omeul

i

(xaWapuri, l

obiani d

a m

sgavsi n

awarmi)

tona

713

3,761

1,192

5,821

1,972

12,198

fqvil

ovani s

akonditro n

awarmi

tona

1,570

5,700

2,594

8,432

7,878

27,673

sakonditro n

awarmi S

okol

adisa d

a S

aqrisagan

tona

149

717

3

,420

24,550

5,421

34,949

makaronis n

awarmi

tona

8,245

7,056

5,758

5,226

6,989

7,329

makaronis n

awarmi g

ul

sarTiT a

n s

xva x

erxiT

momzadebul

i; xinkal

i; pel

meni

tona

944

3,962

1,868

7,737

2,847

10,409

xil

bostneul

is e

qstraqtebi a

jikis C

aTvl

iT

tona

288

1,649

147

572

199

1,096

yava k

ofeinis g

areSe a

n m

oxal

ul

itona

1,073

3,948

1,889

9,008

2,207

14,013

maionezi

tona

458

1,561

502

1,938

482

1,819

mdogvi

tona

424

2,247

138

781

284

1,412

mSral

i s

anel

ebl

ebi

tona

482

933

867

1,433

685

1,407

Cai d

afasoebul

itona

21

139

126

1,942

239

6,021

mwvane a

gura C

ai

tona

752

595

457

276

2,189

3,198

Savi b

aixis C

ai (pirvel

adi g

adamuSaveba)

tona

816

1,439

561

905

361

653

mwvane b

aixis C

ai (pirvel

adi g

adamuSaveba)

tona

395

569

660

776

276

436

arayi d

a l

iqior­aryis n

awarmi

aTasi d

/litri

613

17,998

564

19,232

664

44,981

brendi (koniaki)

aTasi d

/litri

124

12,819

100

9,955

226

20,589

brendis (koniakis ) s

pirti

aTasi d

/litri

513

29,915

728

27,889

774

36,735

cqrial

a R

vino (Sampanuri)

aTasi d

/litri

122

8,856

114

8

,376

139

10,828

yurZnis R

vino d

a R

vinomasal

a

aTasi d

/litri

1,400

57,359

2,476

84,878

2,905

112

,413

ludi

aTasi d

/litri

6,854

79,378

8,279

106,418

7,874

101,372

mineral

uri w

yl

ebi

aTasi d

/litri

10,459

79,582

14,286

115

,303

15,499

128,802

ual

ko

ჰol

o s

asmel

ebi

aTasi d

/litri

12,474

103,007

15,405

135,757

13,743

135,912

mtknari w

yl

is C

amosxma

aTasi d

/litri

1,629

5,678

2,300

8,893

2,972

11,12

7

Tambaqos n

awarmi (sigarebi, s

igaretebi d

a s

xva)

ml

n. Reri

5,218

90,786

5,002

84,835

4,429

81,536