1

ქრისტიანული

მოძღვრების საფუძვლები

†

2

შინაარსი ნაწილი I. კატეხიზმო ........................................................................................................................... 5

1. მრწამსი სარწმუნოების სიმბოლო .............................................................................................. 5 2. ათი მცნება ...................................................................................................................................... 9 3. ცხრა ნეტარება .............................................................................................................................. 12

ნაწილი II. წესი ქრისტიანის ცხოვრებისა ...................................................................................... 14 თავი 1. ლოცვა .................................................................................................................................. 14

1. შესავალი ................................................................................................................................... 14 2. დილის ლოცვები ..................................................................................................................... 14 3. ლოცვანი ძილად მისვლისა, განვლილი დღის ანალიზი ................................................ 22 4. ლოცვანი საყოველდღეო ........................................................................................................ 24 5. ზიარების ლოცვები ................................................................................................................. 25

თავი 2. როგორ ვიზრუნოთ მიცვალებულისათვის .................................................................. 26 1. სული სიკვდილის შემდეგ ..................................................................................................... 26 2. ლოცვა მიცვალებულისათვის ............................................................................................... 27 3. მოწყალების საქმე .................................................................................................................... 29

თავი 3. მარხვა .................................................................................................................................. 30 1. მარხვის არსი და მნიშვნელობა ............................................................................................. 30 2. ხანგრძლივი მარხვები ............................................................................................................ 30 3. ერთდღიანი მარხვები ............................................................................................................. 31 4. მსგეფსი ...................................................................................................................................... 31 5. როგორ ვიმარხულოთ პრაქტიკულად ................................................................................ 31

თავი 4. დიდი წმიდა მარხვა .......................................................................................................... 31 1. მომზადება დიდი მარხვისათვის ......................................................................................... 32 2. დიდმარხვის პირველი კვირა................................................................................................ 33 3. როგორ უნდა მოიქცეს მორწმუნე, ........................................................................................ 34 თუ რაიმე მიზეზით მარხვის შენახვა არ შეუძლია ............................................................... 34 4. დიდი მარხვა მეორე კვირიდან ვნების შვიდეულამდე ................................................... 34 5. „ლაზარეს შაბათი“ და „ბზობა“ ............................................................................................ 34 6. ვნების შვიდეული ................................................................................................................... 35 7. ზეთის კურთხევა ..................................................................................................................... 36

თავი 5. აღდგომა .............................................................................................................................. 36 1. იესო ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომა .................................................................................. 36 2. ბრწყინვალე შვიდეული ......................................................................................................... 36 3. არტოსი ...................................................................................................................................... 37 4. კვირაცხოვლობა ანუ აღდგომის განახლება. ...................................................................... 37 თომას კვირა ................................................................................................................................. 37 5. ამაღლება და სულთმოფენობა .............................................................................................. 37 ზატიკის დასასრული ................................................................................................................. 37

თავი 6. ქრისტიანის გარეგნობა .................................................................................................... 39 1. სამკერდე ჯვარი ....................................................................................................................... 39 2. 90-ე ფსალმუნი ......................................................................................................................... 39 3. თავსაბურავი ............................................................................................................................ 42

3

4. ტანსაცმელი .............................................................................................................................. 42 5. პარფიუმერია და კოსმეტიკა ................................................................................................. 43 6. თმის ვარცხნილობა ................................................................................................................. 43

თავი 7. ბინა ...................................................................................................................................... 44 1. ხატების კუთხე......................................................................................................................... 44 2. კანდელი .................................................................................................................................... 44 3. ნაკურთხი წყლის, სეფისკვერისა და არტოსის ხმარების წესი ....................................... 45 4. მოწყალების საქმე .................................................................................................................... 45

თავი 8. ქრისტიანის ურთიერთობა საკუთარ თავთან.............................................................. 46 1. დროის განაწილების პრობლემა ........................................................................................... 46 2. ძილი და დასვენება ................................................................................................................. 46 3. კვება ........................................................................................................................................... 46 4. ძირითადი საქმიანობა ............................................................................................................ 47 5. საეკლესიო საქმის კეთება ...................................................................................................... 47 6. თვითგანათლება ...................................................................................................................... 47 7. ურთიერთობა ოჯახის წევრებთან და ახლობლებთან ..................................................... 47 8. გართობა .................................................................................................................................... 48 9. როგორ გავატაროთ კვირა დღე ............................................................................................. 48

თავი 9. მადლობის შეწირვა ........................................................................................................... 48 1. სამადლობელო ლოცვა ........................................................................................................... 49 2. მოწყალების საქმე .................................................................................................................... 49 3. შესაწირავი ................................................................................................................................ 49 4. როგორ გადავუხადოთ მადლობა ღვთისმსახურს ............................................................ 49 5. „საღმრთო“ ................................................................................................................................ 50 6. სანთელი .................................................................................................................................... 51

თავი 10. შვიდი საეკლესიო საიდუმლო...................................................................................... 51 1. ნათლისღება ............................................................................................................................. 51 2. მირონცხება ............................................................................................................................... 52 3. ზიარება ..................................................................................................................................... 52 4. სინანული .................................................................................................................................. 52 5. ზეთისცხება .............................................................................................................................. 52 6. მღვდლობა ................................................................................................................................ 53 7. ქორწინება ................................................................................................................................. 58

თავი 11. კალენდარი ....................................................................................................................... 58 თავი 12. დღესასწაულები .............................................................................................................. 59

ნაწილი III. აღსარება ........................................................................................................................... 60 ნაწილი IV. საზოგადო ღვთისმსახურება ........................................................................................ 66

1. ტაძარი და საეკლესიო ნივთები ............................................................................................... 66 2. წესი და განმარტება ღამისთევის ლოცვისა ............................................................................ 68 3. ჟამნი და მათი კითხვის წესი ..................................................................................................... 72 4. განმარტება ლიტურგიისა .......................................................................................................... 73

1. კვეთა .......................................................................................................................................... 73 2. კათაკმეველთა ლიტურგია .................................................................................................... 74 3. ლიტურგია მართალთა ........................................................................................................... 76 5. პირველშეწირულის ლიტურგია .......................................................................................... 79 6. ეკლესიაში დგომის წესები .................................................................................................. 80

ნაწილი V მართლმადიდებლური ფსიქოლოგია .......................................................................... 82

4

1. ჩვენი არსებობის მიზანი ............................................................................................................ 82 2. თავისუფალი ნება ....................................................................................................................... 86 3. ყურადღება.................................................................................................................................... 89 4. აზროვნება ..................................................................................................................................... 91 5. ხიბლი ............................................................................................................................................ 96

ნაწილი VI ცოდვებთან ბრძოლა ....................................................................................................... 99 ცოდვებისათვის ............................................................................................................................... 99 ეპიტიმია ......................................................................................................................................... 112

ნაწილი VII ვინ არიან წმინდანები? .............................................................................................. 115

5

ნაწილი I. კატეხიზმო

1. მრწამსი სარწმუნოების სიმბოლო

კატეხიზმო (ბერძ. - ზეპირი დარიგება, განცხადება) არის ეკლესიაში ახალმოსულთა სასწავლად

გამიზნული წიგნი. ქრისტეს მოძღვრების გადმოცემა კითხვა-პასუხის სახით. სარწმუნოება არის უხილავის დაჯერება. მართალი სარწმუნოება გადმოცემულია სარწმუნოების

სიმბოლოში, რომელიც წარმოადგენს მოკლედ გამოთქმულ მოძღვრებას იმის შესახებ, თუ რა უნდა სწამდეს ქრისტიანს. სარწმუნოების სიმბოლოს ეწოდება „მრწამსი“. იგი თორმეტი მუხლისგან შედგება და მისი ზეპირად ცოდნა ყველა ქრისტიანს მართებს.

სარწმუნოების სიმბოლო შეადგინეს პირველ-მეორე მსოფლიო საეკლესიო კრებებზე. სულ შვიდი მსოფლიო საეკლესიო კრება გაიმართა; პირველი - 325 წელს და ბოლო, მეშვიდე - 787 წელს. ამ კრებების მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების შესრულება აუცილებელია ყველა მართლმადიდებლური ეკლესიისთვის.

მრწამსი

1. მრწამს ერთი ღმერთი, მამა, ყოვლისა მპყრობელი, შემოქმედი ცათა და ქუეყანისა, ხილულთა

ყოველთა და არა ხილულთა; 2. და ერთი უფალი იესუ ქრისტე, ძე ღმრთისა მხოლოდშობილი, მამისაგან შობილი უწინარეს

ყოველთა საუკუნეთა. ნათელი ნათლისაგან, ღმერთი ჭეშმარიტი ღვთისაგან ჭეშმარიტისა, შობილი და არა ქმნილი, ერთარსი მამისა, რომლისაგან ყოველი შეიქმნა.

3. რომელი ჩუენთვის, კაცთათვის და ჩუენისა ცხოვრებისათვის გარდამოხდა ზეცით, და ხორცნი შეისხნა სულისაგან წმიდისა და მარიამისაგან ქალწულისა, და განკაცნა.

4. და ჯუარს ეცვა ჩუენთვის პონტოელისა პილატესზე და ივნო, და დაეფლა. 5. და აღსდგა მესამესა დღესა მსგავსად წერილისა. 6. და ამაღლდა ზეცად, და მჯდომარე არს მარჯვენით მამისა. 7. და კუალად მომავალ-არს დიდებით, განსჯად ცხოველთა და მკუდართა, რომლისა სუფევისა

არა არს დასასრულ. 8. და სული წმიდა, უფალი და ცხოველს-მყოფელი, რომელი მამისაგან გამოვალს, მამისა თანა

და ძისა თანა თაყუანის-იცემების და იდიდების, რომელი იტყოდა წინასწარმეტყველთა მიერ. 9. ერთი, წმიდა, კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესია. 10. აღვიარებ ერთსა ნათლისღებასა მოსატევებელად ცოდვათა. 11. მოველი აღდგომასა მკუდრეთით. 12. და ცხოვრებასა მერმისსა მის საუკუნესასა, ამინ.

განმარტებები: პირველი მუხლი: ”მრწამს ერთი ღმერთი, მამა, ყოვლისა მპყრობელი, შემოქმედი ცათა და ქუეყანისა,

ხილულთა ყოველთა და არა ხილულთა.” მე მწამს, რომ არსებით ღმერთი არის ერთი, მაგრამ სამსახოვანი: პირველი სახე არის მამა ღმერთი, მეორე

- ძე ღმერთი, მესამე - სულიწმიდა ღმერთი. ამიტომ ღმერთს ვუწოდებთ ყოვლადწმიდა სამებას, ერთარსებას და განუყოფელს. ყოვლადწმიდა სამების სამივე სახე თანასწორი ღირსებისაა, ამიტომ შეეფერება მათ ერთნაირი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა.

ღმერთი არის მარადიული სული, ყოვლადკეთილი, ყოვლისმცოდნე, ყოვლადმართალი, ყოვლადძლიერი, ყოველგან მყოფი, უცვალებელი, ყოვლად ნეტარი.

ყოვლადწმიდა წამების სახენი განირჩევიან იმით, რომ მამა ღმერთი არც იშობა და არც გამოდის სხვა პირისაგან; ძე ღმრთისა იშობა მამა ღმერთისაგან; სულისწმიდა გამოდის მამა ღმერთისაგან.

ღმერთს ვუწოდებთ ყოვლისმპყრობელსა და შემოქმედს, რადგან მან შექმნა ცა და ქვეყანა, ყოველივე ხილული და უხილავი და მას ემორჩილება ყოველივე, რაც კი არის.

უხილავში იგულისხმებიან ანგელოზები, რომელთაც მინიჭებული აქვთ გონება, ნება და ძალა. სიტყვა ანგელოზი ნიშნავს მაუწყებელს, მოამბეს. ასე მათ იმიტომ ეწოდებათ, რომ ღმერთი აგზანვის მათ თავისი

6

ნების მაუწყებლად. ნათლისღების დროს ღმერთი ყოველ ქრისტიანს უგზავნის მფარველ ანგელოზს, რომ დაიფაროს მისი სული და ხორცი ყოველგვარი ბოროტებისა და ეშნაკისაგან.

ეშმაკი ცოდვილი და ღმრთისაგან შერისხული ანგელოზია, რომელსაც შურს კაცის და ცდილობს აცდუნოს და ჩაადენინოს ცოდვა. ეშმაკისაგან და ყოველივე ბოროტისაგან თავი უნდა დავიცვათ ქრისტე ღმერთის სახელის სხენებით, ლოცვითა და მარხვით.

ღმრთის განგება არის ღმერთის მოქმედება, რომლითაც ის იფარავს ქმნილებათა მყოფობას. ყოველ კეთილ საქმეს ჩადის, ხოლო ბოროტს სპობს, ან ასწორებს და მიმართავს კეთილი შედეგისაკენ.

მეორე მუხლი: ”და ერთი უფალი იესუ ქრისტე, ძე ღმრთისა მხოლოდშობილი, მამისაგან შობილი

უწინარეს ყოველთა საუკუნეთა. ნათელი ნათლისაგან, ღმერთი ჭეშმარიტი ღვთისაგან ჭეშმარიტისა, შობილი და არა ქმნილი, ერთარსი მამისა, რომლისაგან ყოველი შეიქმნა.”

მეორე მუხლში ლაპარაკია სამების მეორე სახის, ღმრთის ძის, იესო ქრისტეს შესახებ. „იესო“ ნიშნავს

მაცხოვარს; „ქრისტე“ კი ნიშნავს ცხებულს. რატომ ეწოდება ღმრთის ძეს მაცხოვარი? - იმიტომ, რომ ის იშვა კაცთა საცხოვნებლად (გადასარჩენად). იესო ქრისტეს, ძეს ღმრთისას ვუწოდებთ მხოლოდშობილს, რადგან ის შობილია ყოველ დროზე ადრე, ე.ი. ის არის ისეთივე მარადიული ძე ღმრთისა, როგორც მარადიულია მამა ღმერთი.

„ნათელი ნათლისაგან, ღმერთი ჭეშმარიტი ღმრთისაგან ჭეშმარიტისა შობილი და არა ქმნილი“ ნიშნავს იმას, რომ იესო ქრისტე არის ნათელი, და შობილია ასევე ნათლისაგან, რომ ის არის ჭეშმარიტი ღმერთი და შობილია ასევე ჭეშმარიტი ღმერთისაგან. იგი არის შობილი მამა ღმერთისაგან და არა შექმნილი, როგორც სხვა ქმნილებები. ამასთან, თანაარსია მამისა, ანუ აქვს ერთიდაიგივე არსება მამა ღმერთთან.

„რომლისაგან ყოველი შეიქმნა“ ნიშნავს იმას, რომ ძე ღმერთისაგან შექმნილია ყოველივე ისევე, როგორც მამა ღმერთისაგან, ე.ი. ის არის ისეთივე შემოქმედი, როგორიცაა მამა ღმერთი. იესოს ამ ქვეყნად მოვლინებას ხშირად შობას კი არა არამედ ”განხორციელებას” უწოდებენ, ვინაიდან იესო, როგორც ღმერთი მანამდეც იყო, უბრალოდ ახლა მან ხორცი შეიმოსა კაცობრიობის სახსნელად.

მესამე მუხლი: ”რომელი ჩუენთვის, კაცთათვის და ჩუენისა ცხოვრებისათვის გარდამოხდა ზეცით, და

ხორცნი შეისხნა სულისაგან წმიდისა და მარიამისაგან ქალწულისა, და განკაცნა.” მრწამსის მესამე მუხლში საუბარია ღმრთის ძის, იესო ქრისტეს განხორციელების შესახებ. სიტყვები -

„ჩუენთვის, კაცთათვის და ჩუენისა ცხოვრებისათვის გარდამოხდა ზეცით“ ნიშნავს, რომ ძე ღმრთისა ჩვენთვის, ადამიანებისთვის, და ჩვენი ხსნისთვის გადმოვიდა ზეციდან ქვეყნად. სახელდობრ, რისგან უნდა გამოვეხსენით მას? - ცოდვის, წყევისა და სიკვდილისაგან. ცოდვა არის სჯულის დარღვევა, რის გამოც ადამიანი დაისაჯა წყევით. ცოდვამ გამოიწვია სიკვდილი. არის სიკვდილი ხორციელი და არის სიკვდილი სულიერი. ხორციელი სიკვდილი ხორცისა და სულის გაყრაა, სულიერი სიკვდილი არის ღმერთის მადლის მოკლება.

სიტყვები - „და ხორცნი შეისხნა სულისაგან წმიდისა და მარიამისაგან ქალწულისა, და განკაცნა“ ნიშნავს, რომ ძე ღმრთისამ მარიამ ქალწულისაგან სულიწმიდის გადმოსვლით მიიღო კაცის სხეული. ღმრთის განკაცება ნიშნავს იმას, რომ იგი შეიქმნა სრული კაცი, მიიღო არა მარტო კაცის სხეული, არამედ კაცის სულიც.

ეკლესია ყოვლადწმიდა ქალწულ მარიამს უწოდებს ღმრთისმშობელს და, როგორც ღმრთის დედას, ქერაბინებსა და სერაბინებზე მეტ პატივს სცემს.

მეოთხე მუხლი: ”და ჯუარს ეცვა ჩუენთვის პონტოელისა პილატესზე და ივნო, და დაეფლა.”

მეოთხე მუხლში ლაპარაკია იესო ქრისტეს ტანჯვისა და სიკვდილის შესახებ, როგორ იტანჯა და მოკვდა

სხეულით, ე.ი. კაცობრივი ბუნებით და არა ღმრთაებრივით. ქრისტე ჯვარს ეცვა ჩვენთვის პონტოელი პილატეს დროს, რომელიც იყო იუდეის რომაელი მმართველი. სიტყვები - „ივნო და დაეფლა“ ნიშნავს, რომ მან დაითმინა წამება, მოკვდა ჯვარზე და დაასაფლავეს. მეხუთე მუხლი: ”და აღსდგა მესამესა დღესა მსგავსად წერილისა.” მეხუთე მუხლში საუბარია იესო ქრისტეს მკვდრეთით აღდგომის შესახებ. „მსგავსად წერილისა“ ნიშნავს,

რომ ძე ღმრთისა, იესო ქრისტე, აღდგა თავისი ღმრთაებრივი ძლიერებით, გაცოცხლდა სიკვდილის შემდეგ მესამე დღეს, როგორც წინასწარმეტყველთა მიერ იყო წინათვე თქმული და დაწერილი საღმრთო წერილში.

7

მეექვსე მუხლი: ”და ამაღლდა ზეცად, და მჯდომარე არს მარჯვენით მამისა.” მეექვსე მუხლი ლაპარაკობს იესო ქრისტეს ზეცაში ამაღლების შესახებ. რომელი ბუნებით ამაღლდა იესო

ქრისტე ზეცაში, ღმრთაებრივით თუ კაცობრივით? - ის კაცობრივი ბუნებით ამაღლდა. ხოლო ღმრთაებრივი ბუნებით ის ყოველთვის იმყოფებოდა ზეცაშიც და ქვეყანაზეც.

ამაღლების შემდეგ ის დაჯდა მამა ღმერთის მარჯვენით, ე.ი. მას აქვს ისეთივე ძალა, დიდება და პატივი, როგორც მამა ღმერთს.

მეშვიდე მუხლი: ”და კუალად მომავალ-არს დიდებით, განსჯად ცხოველთა და მკუდართა, რომლისა

სუფევისა არა არს დასასრულ.” მეშვიდე მუხლში საუბარია ქვეყნად იესო ქრისტეს მეორედ მოსვლის, საშინელი სამსჯავროსა და

საუკუნო სუფევის შესახებ. ანუ იესო ქრისტე კიდევ (მეორედ) მოვა ქვეყნად თავისი დიდებით. ის მოვა, რათა განსაჯოს ყოველი ადამიანი, ცოცხლები (რომლებიც ცოცხლები იქნებიან მისი მეორედ მოსვლის დროს) და მკვდრები (რომელნიც აღდგებიან მეორედ მოსვლის წინ). ამ სამსჯავროზე ყოველი კაცის სინდისი გამოაშკარავდება და გამოჩნდება ყოველი მათი საქმე, სიტყვა და გულისთქმა.

არავინ იცის, როდის მოვა ქრისტე განსასჯელად. ამიტომ ისე უნდა ვიცხოვროთ, რომ ყოველთვის მზად ვიყოთ მისი მოსვლისთვის.

საყოველთაო განსჯის შემდგომ დადგება ქრისტეს სასუფეველი, რომელსაც არ ექნება დასასრული. მერვე მუხლი: ”და სული წმიდა, უფალი და ცხოველს-მყოფელი, რომელი მამისაგან გამოვალს, მამისა

თანა და ძისა თანა თაყუანის-იცემების და იდიდების, რომელი იტყოდა წინასწარმეტყველთა მიერ.” მერვე მუხლი გვესაუბრება სულიწმიდის შესახებ. სულიწმიდას უფალი ეწოდება იმის გამო, რომ ის არის

ჭეშმარიტი ღმერთი, როგორც მამა ღმერთი და ძე ღმერთი. ის არის ცხოველსმყოფელი, რადგან მამა ღმერთთან და ძე ღმერთთან ერთად, სიცოცხლეს ანიჭებს ყოველ ქმნილებას, განსაკუთრებით სულიერ სიცოცხლეს ანიჭებს ადამიანებს. მაშასადამე, ის არის ყოვლის შემოქმედი, როგორც მამა ღმერთი და ძე ღმერთი.

სულიწმიდა გამოდის მამა ღმერთისაგან და ამით განირჩევა ყოვლადწმიდა სამების მეორე სახისაგან, ძე ღმერთისაგან, რომელიც მამისაგანაა შობილი. სულიწმიდა რომ მამა ღმერთისაგან გამოდის, ეს იესო ქრისტეს სიტყვებიდან ჩანს: სული ჭეშმარიტებისა, რომელიც მამისაგან გამოვალს (იოანე 15, 26).

სულიწმიდას თაყვანი უნდა ვსცეთ და ვადიდოთ ისე, როგორც ვადიდებთ და თაყვანს ვსცემთ მამასა და ძეს.

სიტყვები - „რომელი იტყოდა წინასწარმეტყველთა მიერ“ ნიშნავს იმას, რომ სულიწმიდა ლაპარაკობდა წინასწარმეტყველთა მიერ, ე.ი. წინასწარმეტყველნი ლაპარაკობდნენ და წერდნენ სულიწმიდის შთაგონებით.

მეცხრე მუხლი: ”ერთი, წმიდა, კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესია.” მეცხრე მუხლი გვესაუბრება ეკლესიის შესახებ. რა არის ეკლესია? ეკლესია არის კრება, ანუ საზოგადოება ყველა მართლმადიდებელი ქრისტიანისა, ხოლო თითოეული

მართლმადიდებელი ქრისტიანი არის ეკლესიის წევრი. ამ საზოგადოებაში მუდამ იმყოფება და მოქმედებს ქრისტე თავისი მადლით. ეკლესია ერთია, რადგან მას ჰყავს ერთი თავი - ქრისტე, მასში მოქმედებს ერთი სულიწმიდა, ეკლესიის ყველა წევრს აქვს ერთი სარწმუნოება და სულიერად შეადგენენ ერთ მთლიანობას.

ეკლესია წმინდაა, რადგან ის განწმენდილია იესო ქრისტესაგან მისი ტანჯვით, მოძღვრებით, ლოცვით და საიდუმლოებებით. მართალია, ეკლესიაში არიან ცოდვილნიც, მაგრამ ის მაინც წმინდაა, რადგან ცოდვილნი ინანიებენ თავიანთ ცოდვებს და ღმრთის მადლის ძალით მოიქცევიან; ხოლო შეუნანებელი ცოდვილები, როგორც ხისაგან ხმელი ტოტები, განიკვეთებიან ეკლესიისაგან.

ეკლესიას უწოდებენ კათოლიკეს, რაც ბერძნულად ნიშნავს საყოველთაოს. ასე იმიტომ ეწოდება, რომ მას ეკუთვნიან ყოველი ადგილის, დროისა და ხალხის მორწმუნეები. მე-11 საკუნეში ეკლესია ორ ნაწილად გაიყო; მართლმადიდებელ ქრისტიანებს გამოეყვნენ ქრისტიანები, რომლებმაც საკუთარ თავს ”კათოლიკები” უწოდეს; თუმცა ნამდვილი კათოლიკე ანუ საყოველთაო ეკლესია მართლმადიდებლური ეკლესიაა, რადგან შეუცვლელად გადმოსცემს ქრისტეს სწავლებას, ე.წ ”კათოლიკები” კი მსოფლიო საეკლესიო კრებების მრავალ დადგენილებებს უარყოფენ.

8

ჩვენს ეკლესიას სამოციქულო ეწოდება იმიტომ, რომ ის შეუცვლელად იცავს მოციქულთაგან მიღებულ მოძღვრებას და მოციქულთაგანვე აქვს მიღებული თავისი იერარქია. იერარქია არის მღვდელმთავრობა, ანუ საყოველთაო მთავრობა, რომელიც მართავს და განაგებს ეკლესიურ საქმეებს.

საღმრთო იერარქიაში მოციქულთაგან მადლი გადაეცემა საღმრთო ხელდასხმის მეშვეობით მღვდლად კურთხევის საიდუმლოს აღსრულებისას.

კათოლიკე, ანუ საყოველთაო ეკლესიას განაგებს მსოფლიო კრება. მსოფლიო ეკლესიის უმთავრესი ნაწილები ემორჩილებიან საეკლესიო მთავრობას, რომელსაც

წარმოადგენენ უწმინდესი პატრიარქები და უწმინდესი სინოდი. მეათე მუხლი: ”აღვიარებ ერთსა ნათლისღებასა მოსატევებელად ცოდვათა.” მეათე მუხლში ლაპარაკია ნათლისღებისა და სხვა საიდუმლოთა შესახებ. საიდუმლო არის ისეთი მღვდელმოქმედება, რომელშიც უხილავად (საიდუმლოდ) მიეცემათ

მორწმუნეებს მადლი, ანუ ძალა სულიწმიდისა. წმინდა ეკლესიაში არსებობს შვიდი საიდუმლოება: ნათლისღება, მირონცხება, ზიარება, სინანული, მღვდლობა, ქორწინება და ზეთის კურთხევა.

ნათლისღების საიდუმლო: ადამიანი ინათლება იმისათვის, რომ განიწმინდოს ცოდვებისაგან და მიიღოს მადლით შემოსილი ახალი

ცხოვრება. ბავშვებს არ აქვთ პირადი ცოდვები, მაგრამ მათ დაჰყვებათ ადამის ცოდვა, რომელიც აღიხოცება ნათლისღების ჟამს. ნათლობისას მოსანათლს ჰყავს მიმრქმელნი, ანუ ნათლიები, რომელნიც თავმდებნი არიან ეკლესიის წინაშე მონათლულის სარწმუნოებაზე და შემდგომში ზრუნავენ ნათლულის სარწმუნოების განმტკიცებისათვის.

სარწმუნოების სიმბოლოში წერია: აღვიარებ ერთსა ნათლისღებასა. ასე იმიტომაა დაწერილი, რომ ნათლისღება არ განმეორდება, ანუ არ შეიძლება ადამიანი ორჯერ ან მეტჯერ მოინათლოს.

მონათლულს გულზე ჯვარს ჰკიდებენ იმის ნიშნად, რომ მუდამ ახსოვდეს: შეუძლებელია ცხონება (ხსნა) ჯვარცმულ ქრისტეში რწმენის გარეშე. ამასთან, ჯვარი იფარავს კაცს ყოველი ბოროტისაგან.

მირონცხების საიდუმლო: ნათლისღებისას ადამიანს ეცხება მირონი, რითაც მას ენიჭება მადლი სულიწმიდისა, რომლის

შემწეობით კაცი იზრდება და ძლიერდება სულიერ ცხოვრებაში. ზიარების საიდუმლო: ზიარების საიდუმლოში მორწმუნე პურისა და ღვინის სახით იღებს ქრისტეს ჭეშმარიტ ხორცსა და

სისხლს. ის უხილავად უერთდება ქრისტეს და საუკუნო ცხოვრების მოზიარე ხდება. წმინდა ზიარების მისაღებად აუცილებელია მომზადება, რაშიც იგულისხმება მარხვა, ლოცვაი, სინანული და აღსარების თქმა.

სინანულის საიდუმლო: სინანულის საიდუმლო გულისხმობს, რომ მონანულმა აღიაროს მღვდლის წინაშე ის ცოდვები, რაც

მონათვლის შემდგომ ჩაუდენია. მაგრამ საკმარისი არ არის მხოლოდ აღიარება. მონანული ადამიანი უნდა წუხდეს თავის ცოდვებზე, სურდეს თავისი ცხოვრების გამოსწორება, განმტკიცდებოდეს ქრისტეს სარწმუნოებაში და ჰქონდეს უფლის მოწყალების იმედი. ასეთი ადამიანი მღვდლის დახმარებით მიიღებს შენდობას თვით იესო ქრისტესაგან.

მღვდლობის საიდუმლო: მღვდლობის საიდუმლო იმაში მდგომარეობს, რომ გამოარჩევენ ღირსეულ პირს და ეპისკოპოსის

ლოცვით დაასხამენ ხელს, რითაც მას გადაეცემა მადლი მღვდლობისა, რათა შეასრულოს საიდუმლონი და უპატრონოს ქრისტეს სამწყსოს დედამიწაზე.

ქორწინების საიდუმლო: ქორწინების საიდუმლო სრულდება სასიძოსა და სასძლოზე, რომლებიც თავიანთი ნებით ქმნიან ოჯახს.

ქორწინების საიდუმლოში ხდება მათი მეუღლეობრივი კავშირის კურთხევა. მეუღლეებს მოეთხოვებათ ერთმანეთის სიყვარული, ერთგულება და შვილების აღზრდა ჭეშმარიტ სარწმუნოებაში.

ზეთის კურთხევის საიდუმლო: ზეთის კურთხევის საიდუმლოებაში მორწმუნეს სცხებენ ნაკურთ ზეთს და მოუწოდებენ მასზე

სულიწმიდის მადლს, რომელიც კურნავს მის სულიერ და ხორციელ უძლურებებს. მეთერთმეტე მუხლი: ”მოველი აღდგომასა მკუდრეთით.” მეთერთმეტე მუხლში საუბარია მკვდრეთით აღდგომის შესახებ. ყოველი გარდაცვლილი ადამიანის სული ხელახლა შეისხამს ხორცს და ადამიანი გაცოცხლდება,

აღდგება მკვდრეთით და ამის შემდეგ უხრწნელი და უკვდავი იქნება. უკვე გახრწნილი და გაბნეული

9

სხეულის აღდგინება მოხდება ღმრთის ძალით, ადამიანის სხეული ღმერთის შექმნილია, ამიტომ მისთვის არც გახრწნილი სხეულის აღდგინება წარმოადგენს სირთულეს.

აღდგომა შეეხება ყველა გარდაცვლილ ადამიანს, ხოლო ისინი, ვინც მეორედ მოსვლას ცოცხალი შეხვდება, წამიერად შეიცვლებიან და უხრწნელ სხეულს მიიღებენ. მკვდრეთით აღდგომა მოხდება ქვეყნის დასასრულს. ამ დროს განხრწნადი ქვეყანა დაიწვება და შეიქმნება ახალი ცა და ახალი ქვეყანა, რომელიც იქნება უხრწნელი.

მკვდართა საყოველთაო აღდგომამდე კი გარდაცვლილთა სულები მიდიან სამოთხეში, ან ჯოჯოხეთში. მართალთა სულები ნეტარებენ სამოთხეში, მაგრამ არასრულად; ცოდვილთა სულები კი იტანჯებიან ჯოჯოხეთში, თუმცა ასევე არასრულია მათი ტანჯვა. სრული მისაგებელი ადამიანებს საშინელი განსჯის შემდგომ მიეცემათ. საშინელი განსჯის დროს ცოდვილთა სულებს დიდად დაეხმარებათ მათთვის ეკლესიასა და სახლში აღვლენილი ლოცვები.

მეთორმეტე მუხლი: ”და ცხოვრებასა მერმისსა მის საუკუნესასა, ამინ.” მეთორმეტე მუხლში ლაპარაკია მომავალ საუკუნო ცხოვრებაზე, რომელიც დადგება მკვდების

აღდგომისა და საშინელი განსჯის შემდეგ. ეს ცხოვრება მართალთათვის იქნება ისეთი ნეტარი, რომ ჩვენ წარმოდგენაც არ შეგვიძლია, ხოლო ცოდვილთათვის - მეტად სატანჯველი.

სარწმუნოების სიმბოლო სრულდება სიტყვით „ამინ“, რაც ნიშნავს: „ჭეშმარიტად, ასეა“. როდესაც ამ სიტყვით სარწმუნოების სიმბოლოს ვამთავრებთ, ამით ვადასტურებთ, რომ გვწამს ისე, როგორც წარმოვთქვით.

2. ათი მცნება

ათი მცნება მოსემ მიიღო თვით უფლისგან სინას მთაზე. იგი 10 მუხლისგან შედგება:

1. მე ვარ უფალი ღმერთი შენი, და არა იყვნენ შენდა ღმერთნი უცხონი, ჩემსა გარეშე. 2. არა ჰქმნე თავისა შენისა კერპი, არცა ყოვლადვე მსგავსი, რაოდენი არს ცათა შინა ზე, და რაოდენი არს

ქვეყანასა ზედა ქვე, და რაოდენი არს წყალთა შინა ქვეშე ქვეყანისა: არა თაყვანი-სცე მათ, არცა მსახურებდე მათ.

3. არა მოიღო სახელი უფლისა ღვთისა შენისა ამაოსა ზედა. 4. მოიხსენე დღე იგი შაბათი და წმიდა-ჰყავ იგი: ექვს დღე იქმოდე, და ჰქმნე მათ შინა ყოველივე საქმე

შენი, ხოლო დღე იგი მეშვიდე შაბათი არს უფლისა ღვთისა შენისა. 5. პატივ-ეც მამასა შენსა და დედასა შენსა, რათა კეთილი გეყოს შენ და დღეგრძელ იყო ქვეყანასა ზედა. 6. არა კაც-ჰკლა. 7. არ იმრუშო. 8. არ იპარო. 9. არა ცილი-სწამო მოყვასსა შენსა წამებითა ცრუითა. 10. არა გული გითქმიდეს ცოლისათვის მოყვასისა შენისა, არა გული გითქმიდეს სახლისათვის მოყვასისა

შენისა, არცა ყანისა მისისა, არცა კარაულისა მისისა, არცა ყოვლისა საცხოვარისა მისისა, არცა ყოვლისა მისთვის, რაიცა იყვეს მოყვასისა შენისა.

განმარტებები: პირველი მცნება: ”მე ვარ უფალი ღმერთი შენი, და არა იყვნენ შენდა ღმერთნი უცხონი ჩემსა გარეშე.” პირველი მცნებით ღმერთი გვიბრძანებს, ვიცნოთ და პატივი ვცეთ მას, გვწამდეს ღმერთი, იმედი

გვქონდეს მისი, გვიყვარდეს იგი და ვემორჩილებოდეთ მის ნებას, თაყვანი ვსცეთ მას, ვადიდოთ იგი, ვმადლობდეთ მას, ყოველი კაცის წინაშე აღვიაროთ იგი ჩვენს ღმერთად და არ უარვყოთ იგი.

გულმოდგინედ ვისმინოთ სიტყვა ღვთისა ეკლესიაში, ვიკითხოთ საღვთო წერილი და წმიდა მამათა ნაწერები. პირველი მცნების წინააღმდეგი ცოდვებია: 1. უღმერთოება, როდესაც უგუნურნი იტყვიან: არა არს ღმერთი; 2. მრავალღმერთიანობა, როდესაც აღიარებენ მრავალ ცრუ ღმერთს; 3. ურწმუნოება; 4. მწვალებლობა;

10

5. განდგომილება; 6. სასოწარკვეთილება; 7. მკითხაობა და ცრუმორწმუნეობა.

მეორე მცნება: ”არა ჰქმნე თავისა შენისა კერპი, არცა ყოვლადვე მსგავსი, რაოდენი არს ცათა შინა ზე, და

რაოდენი არს ქვეყანასა ზედა ქვე, და რაოდენი არს წყალთა შინა ქვეშე ქვეყანისა: არა თაყვანი-სცე მათ, არცა მსახურებდე მათ.”

ღმერთი ამ მცნებით გვიკრძალავს: კერპთა თაყვანისცემას. კერპი არის ცრუ ღმერთების გამოხატულება. მეორე მცნება არ გვიკრძალავს ხატის თაყვანისცემას, ვინაიდან ხატი არის გამოხატულება ჭეშმარიტი

ღვთისა და მისი წმინდანებისა. და, როცა ჩვენ ხატს თაყვანსა ვსცემთ, გონების თვალით უნდა მივხედოთ ღმერთს და იმ წმინდანებს, რომელნიც ხატზე არიან გამოხატულნი.

ეს მცნება გვიკრძალავს: კერპთა თაყვანისცემას, ანგარებას, გემოთმოყვარებას, ნაყროვანებას, სიმთვრალეს.

მესამე მცნება: ”არა მოიღო სახელი უფლისა ღვთისა შენისა ამაოსა ზედა.” ღმერთი ამ მცნებით გვიკრძალავს ღვთის სახელის ცუდად ხსენებას. ღვთის სახელი უნდა ვახსენოთ:

ლოცვაში, საღვთო სწავლაში და ფიცის მიღების დროს. ეს მცნება გვიკრძალავს: ღვთის გმობას, ღმეთზე საყვედურს, ქირდვას, როცა საღმრთო საგნებს გახდიან

სახუმაროდ ან საგინებლად, უყურადღებობას ლოცვისადმი, ცრუ ფიცს, ფიცის დარღვევას, ღვთისადმი მიცემული აღთქმის დარღვევას და უბრალო დაფიცებას.

მეოთხე მცნება: ”მოიხსენე დღე იგი შაბათი და წმიდა-ჰყავ იგი: ექვს დღე იქმოდე, და ჰქმნე მათ შინა

ყოველივე საქმე შენი, ხოლო დღე იგი მეშვიდე შაბათი არს უფლისა ღვთისა შენისა.” ღმერთი ამ მცნებით გვიბრძანებს: ექვს დღეს მუშაობას, ხოლო მეშვიდე დღის ღვთისათვის შეწირვას. ქრისტიანები ვდღესასწაულობთ კვირას და აგრეთვე სხვა დღეებს, რომლებიც დადგენილია

სადიდებლად უფლისა იესო ქრისტესი, ღვთისმშობლისა და წმინდანებისა. კვირას და სხვა დღესასწაულების დროს უნდა ვესწრებოდეთ ღვთის მსახურებას ეკლესიაში, მომეტებულად ვლოცულობდეთ შინ, ვკითხულობდეთ საღვთო წერილს, უნდა შევსწიროთ რაიმე ტაძრის სასარგებლოდ, აღმოვუჩინოთ შემწეობა ღარიბთა, ვნახოთ ავადმყოფნი, საპყრობილეში მყოფნი და სხვ.

რომელნიც დღესასწაულებში გაერთობიან უწესო თამაშობით და უზომო სმა-ჭამით, არღვევენ დღესასწაულის სიწმინდეს.

გარდა დღესასწაულებისა ვსწირავთ ღმერთს მარხვის დღეებს. მეხუთე მცნება: ”პატივ-ეც მამასა შენსა და დედასა შენსა, რათა კეთილი გეყოს შენ და დღეგრძელ იყო

ქვეყანასა ზედა.” ამ მცნებით ღმერთი გვიბრძანებს მშობელთა პატივისცემას და მათ მორჩილებას.

1. მათთვის უნდა ვევედროთ ღმერთს; 2. უნდა ვეხმარებოდეთ მათ შრომისა და საჭიროების დროს; 3. უნდა ვასაზრდოოთ და მოვასვენოთ ისინი ავადმყოფობისა და მოხუცებულობის დროს; 4. სისწორით ავასრულოთ მათი ანდერძი, თუ ის ღვთის სჯულისა და სამოქალაქო კანონის წინააღმდეგი არ არის.

მშობლების გარდა ჩვენ უნდა ვცეთ პატივი ხელმწიფეს, სულიერ მწყემსთა და მასწავლებელთა, აღმზრდელთა და კეთილისმყოფელთა და ხნით უხუცესთა.

საღვთო წერილი ხელმწიფის პატივისცემაზე გვასწავლის: „ღვთის გეშინოდენ, შვილო, და მეფისა, და ნურცა ერთსა მათგანსა წინ აღუდგები“. „მიეცით კეისრისა

კეისარსა და ღვთისა ღმერთსა“. მეექვსე მცნება: ”არა კაც-ჰკლა.” მეექვსე მცნება გვიკრძალავს მკვლელობას.

11

ყველა მკვლელობა სჯულის წინააღმდეგი არაა. სახელდობრ, როცა დამნაშავეს სჯიან სიკვდილით მართლმსაჯულებისამებრ და როცა მტერს ჰკლავენ ომში.

სჯულის დამრღვეველი მკვლელობაა, როცა მსაჯული სიკვდილით დასჯის ბრალდებულს, რომლის უბრალოება მან იცის; როცა მალავენ, ან ათავისუფლებენ მკვლელს და მით აძლევენ საშუალებას, რომ ახალი მკვლელობა ჩაიდინოს; როცა არ იხსნიათ ახლობელს ან მოყვასს სიკვდილისაგან, თუკი შეუძლიათ გამოხსნა.

მეექვსე მცნება გვიკრძალავს: თვითმკვლელობას, განრისხებას, სიძულვილს, შურს, გულფიცხობას, შფოთსა და ჩხუბს.

ჩვენ ეს მცნება გვიბრძანებს: დავიცვათ სიცოცხლე და კეთილდღეობა მოყვასისა და თავისა თვისისა, შევეწიოთ ღარიბს, მოვუაროთ ავადმყოფს, ვანუგეშოთ მწუხარე.

მეშვიდე მცნება: ”არ იმრუშო.” ეს მცნება გვიკრძალავს: მრუშობას, ანუ ყოველგვარ ურიგო და უწმინდურ ხორციელ სიყვარულს. ამ ცოდვაში რომ არ ჩავვარდეთ, უნდა განვეშოროთ ყოველსავე, რასაც შეუძლია აღძრას ჩვენს გულში

უწმინდური გრძნობა და რაც შეაცდენს კაცს, სახელდობრ, ნაყროვანებას და მთვრალობას, ცუდ სიტყვებს, ურცხვ სიმღერას, ცეკვას, თამაშსა და ხუმრობას.

ეს მცნება გვიბრძანებს: ცოლ-ქმართა ერთმანეთის სიყვარულისა და ერთგულებას, ხოლო უქორწინებელთა - სიწმინდესა და უმანკოებას.

მერვე მცნება: ”არ იპარო.” ამ მცნებით აკრძალულია შემდეგი ცოდვები: ქურდობა, ანუ ფარულად სხვისი ნივთის მითვისება, გაძარცვა, ანუ ძალით სხვისი ნივთის წართმევა;

მოტყუება, ანუ ცბიერებით სხვისი საკუთრების მითვისება; მკრეხელობა, ანუ მითვისება იმისა, რაც ღვთისათვის შეწირულია, ანუ ეკლესიას ეკუთვნის; მექრთამეობა და მუქთამჭამელობა, როცა საქმისათვის გასამრჯელოს იღებენ და საქმეს არ აკეთებენ, ანდა შეუძლიათ მუშაობა და არ მუშაობენ და მოწყალებით ცხოვრობენ; ანგარება, როცა ავიწროებენ მოყვასს (სხვა კაცს), სარგებლობენ მისი გაჭირვებით, მაგალითად, იღებენ დიდ სარგებელს.

მერვე მცნება გვასწავლის: უანგარობას, ერთგულებას, პატიოსნებას, მართლმსაჯულებას და ღარიბთა შეწყალებას.

მეცხრე მცნება: ”არა ცილი-სწამო მოყვასსა შენსა წამებითა ცრუითა.” ამ მცნებით აკრძალულია შემდეგი ცოდვები: სხვისთვის ცუდის დაბრალება; ცრუ მოწამეობა სასამართლოში; სიცრუით საჩივარი და ყოველივე სიცრუე. ეს მცნება გვასწავლის: ყოველთვის უნდა ვამბობდეთ სიმართლეს. მეათე მცნება: ”არა გული გითქმიდეს ცოლისათვის მოყვასისა შენისა, არა გული გითქმიდეს

სახლისათვის მოყვასისა შენისა, არცა ყანისა მისისა, არცა კარაულისა მისისა, არცა ყოვლისა საცხოვარისა მისისა, არცა ყოვლისა მისთვის, რაიცა იყვეს მოყვასისა შენისა.”

ეს მცნება გვიკრძალავს: არა თუ ცუდ საქმეს, არამედ ცუდ სურვილსაც და ცუდ ფიქრსაც, რომ ცუდმა

ფიქრმა და სურვილმა არ მიგვიყვანოს ცუდ საქმემდე. ამ მცნების წინააღმდეგი ცოდვაა შური. ეს მცნება გვასწავლის: რომ გვიყვარდეს სხვა, როგორც საკუთარი თავი, და გვინდოდეს სხვისთვის

ყოველივე კარგი; კმაყოფილი ვიყოთ მით, რაც გვაქვს, და დავიცვათ გული წმინდად.

12

3. ცხრა ნეტარება

ეს არის იესო ქრისტეს ქადაგება, რომელიც ცხრა ნეტარების სახელითაა ცნობილი:

1. ნეტარ იყვნენ გლახაკნი სულითა, რამეთუ მათი არს სასუფეველი ცათა; 2. ნეტარ იყვნენ მგლოვარენი გულითა, რამეთუ იგინი ნუგეშინის-ცემულ იქმნენ; 3. ნეტარ იყვნენ მშვიდნი, რამეთუ მათ დაიმკვიდრონ ქვეყანა; 4. ნეტარ იყვნენ, რომელთა ჰშიოდის და სწყუროდის სიმართლისათვის, რამეთუ იგინი განძღენ; 5. ნეტარ იყვნენ მოწყალენი, რამეთუ იგინი შეიწყალნენ; 6. ნეტარ იყვნენ წმიდანი გულითა, რამეთუ მათ ღმერთი იხილონ; 7. ნეტარ იყვნენ მშვიდობის-მყოფელნი, რამეთუ იგინი ძედ ღმრთისად იწოდნენ; 8. ნეტარ იყვნენ დევნულნი სიმართლისათვის, რამეთუ მათი არს სასუფეველი ცათა; 9. ნეტარ იყვნეთ თქვენ, რაჟამს გყუედრიდენ და გდევნიდენ და თქუან ყოველი სიტყვაი ბოროტი

თქუენდა მომართ სიცრუვით ჩემთვის. გიხაროდენ და მხიარულ იყვენით, რამეთუ სასყიდელი თქვენი ფრიად არს ცათა შინა. განმარტებები: პირველი მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ იყვნენ გლახაკნი სულითა, რამეთუ მათი არს სასუფეველი ცათა.” გლახაკი სულითა არის ისეთი კაცი, რომელსაც შეგნებული აქვს თავისი უღირსება ღვთის წინაშე;

შეგნებული აქვს, რომ არაფრის გაკეთება არ შეუძლია ღმერთის შეწევნის გარეშე. მოკლედ, სიგლახაკე სულითა არის სიმდაბლე (თავმდაბლობა). სიმდაბლე არის დასაწყისი ქრისტიანის სულიერი ცხოვრებისა, პირველი სათნოება მისი, რადგანაც აიძულებს კაცს ეძიოს შემწეობა ღვთისა და არა ჰქონდეს სასოება მარტო საკუთარი თავისა; როგორც ამპარტავნება არის დასაწყისი ცოდვისა, ისე სიმდაბლე არის დასაწყისი ცხონებისა. გლახაკი სულითა შეიძლება იყოს ყველა ქრისტიანი, მდიდარიც და ღარიბიც.

მაგალითი სიმდაბლისა არის მეზვერე, რომლის ლოცვაც - ღმერთო, მეოხ მეყავ მე ცოდვილსა ამას, არის ლოცვა ყველა მდაბალთა და გლახაკთა სულითა. სულით გლახაკებს ღმერთმა აღუთქვა სასუფეველი ცათა.

მეორე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ იყვნენ მგლოვარენი გულითა, რამეთუ იგინი ნუგეშინის-ცემულ

იქმნენ.” სიმდაბლის შეგნებას აუცილებლად მოსდევს გლოვა და ტირილი ცოდვათა გამო. რაკი შეიგნებს

ქრისტიანი თავის სულიერ სიღატაკეს და უძლურებას, უეჭველად იწყებს გლოვას და სთხოვს ღმერთს ცოდვათა მიტევებას და შეწევნას.

მაგალითები ცოდვათათვის მგლოვარებისა არის მეფე და წინასწარმეტყველი დავითი, რომელმაც მძიმედ სცოდა, მაგრამ ყოველ ღამ სარეცელს ალტობდა ცრემლით. ასევე მოციქული პეტრე, რომელიც მწარედ სტიროდა ქრისტეს უარყოფისათვის.

მგლოვარეთ ღმერთი ანიჭებს სულის მშვიდობას და ცოდვათა მიტევებას, მაგრამ სრულს ნუგეშს ცოდვთა შესახებ მგლოვარენი მიიღებენ მომავალს ცხოვრებაში.

მესამე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ იყვნენ მშვიდნი, რამეთუ მათ დაიმკვიდრონ ქვეყანა.” სიმშვიდე არის ისეთი მდგომარეობა სულისა, როცა ქრისტიანი არავის აბოროტებს, არ აწყენინებს და

თვითონაც ერიდება განრისხება-გაბოროტებას. მშვიდი კაცი მზად არის მოითმინოს და აიტანოს სხვისგან შეურაცხყოფა უდრტვინველად. ცდილობს მოსპოს მტრობა და ბოროტება, თუნდაც რომ შეილახოს მისი უფლება და ზარალი მიეცეს ამით. ეს არ ნიშნავს ხასიათის სისუსტეს. ამისთანა კაცს ყოველთვის შეუძლია ეძიოს თავისი, მხოლოდ სიყვარულით, განუბოროტებლად. უდიდესი მაგალითი სიმშვიდისა არის ქრისტე მაცხოვარი.

მშვიდთა ქრისტემ აღუთქვა დამკვიდრება ქვეყანისა, ანუ სრული დიდება მომავალ საუკუნეში, რომელშიც იქმნება ახალი ცა და ახალი ქვეყანა.

მეოთხე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ იყვნენ, რომელთა ჰშიოდის და სწყუროდის სიმართლისათვის,

რამეთუ იგინი განძღენ.”

13

მშიერი და მწყურვალი სიმართლისათვის არის ისეთი კაცი, რომელიც არ ესავს თავის კეთილ საქმეებს, რაც უნდა ბევრი ექმნას, არამედ, არამედ, როგორც მშიერს უნდა პური და მწყურვალს წყალი, ისე ეძიებს ღვთის სიმართლეს და განმართლებას მის წინაშე.

სიმართლისათვის მშიერთ და მწყურვალთ ღმერთმა აღუთქვა განძღომა, ე.ი. სრული დაკმაყოფილება. სულიერი განძღომა მისცემს მათ სულის სიმშვიდეს და ძალას ღვთის ნებისა და მცნებების აღსასრულებლად. სრული განძღომა მშიერთა და მწყურვალთა სიმართლისათვის მოხდება მომავალ ცხოვრებაში, როცა კაცი მიიღებს მონაწილეობას ღვთის დიდებაში.

მეხუთე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ იყვნენ მოწყალენი, რამეთუ იგინი შეიწყალნენ.” მოწყალე არის ისეთი კაცი, რომელიც ხედავს მოყვასის გაჭირვებას და ეხმარება ყველაფრით, რითაც

შეუძლია - რჩევა-დარიგებით, ქონებით, ცოდნით. მოწყალება არის მუდმივი თვისება ჭეშმარიტი ქრისტიანისა. მოწყალება არის სულიერი და ხორციელი: სულიერი მოწყალება ეკუთვნის კაცის სულიერ მხარეს, ხორციელი - ხორციელს. მშიერის გამოზრდა, შიშველის შემოსვა, ავადმყოფის მოვლა-პატრონობა არის ხორციელი მოწყალება; მოქცევა შეცდომილისა ჭეშმარიტების გზაზე, ნუგეშინისცემა მწუხარისა, მიტევება შეურაცხყოფისა არის სულიერი მოწყალება.

მოწყალეთ ღმერთი შეიწყალებს საშინელ განკითხვის დროს მისთვის, რომ მშიერი გამოზარდეს, შიშველი შემოსეს. მაგალითი მოწყალებისა მაცხოვარმა გვაჩვენა მოწყალე სამარიტელის შესახებ იგავით.

მეექვსე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ იყვნენ წმიდანი გულითა, რამეთუ მათ ღმერთი იხილონ.” წმიდა გულით არის ის კაცი, რომელიც ცდილობს არაფერი ბოროტი და ცუდი განზრახვა არ იქონიოს

გულში, რადგანაც გული არის ძირი და წყარო ყოვლისავე კეთილისა და ბოროტისა. როგორი გულიც აქვს კაცს, მისი საქმეებიც ისეთი იქნება. წმიდანი გულითა იხილავენ ღმერთს. რადგანაც ღმერთი არის წმიდა არსება, ამიტომ მისი ხილვა შეუძლიათ მხოლოდ წმიდა გულის პატრონთ. ღმერთი არის ნათელი, ამიტომ ვერ მიეახლება მას ცოდვებით დაბნელებული კაცის გული.

მეშვიდე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ იყვნენ მშვიდობის-მყოფელნი, რამეთუ იგინი ძედ ღმრთისად

იწოდნენ.” მშვიდობის მყოფელი ეწოდება ისეთ კაცს, რომელსაც უყვარს მშვიდობით და მყუდროებით ცხოვრება;

რომელიც არამც თუ თვითონ არავის წაეჩხუბება და შეაწუხებს, არამედ ცდილობს შეარიგოს წაჩხუბებულნი და უკმაყოფილონი. მშვიდობის მყოფელი ცდილობს განამტკიცოს ქვეყანაზე სასუფეველი ღვთისა წინააღმდეგ ბოროტისა. მშვიდობის მყოფელნი თავის მოღვაწეობით და მოქმედებით ემსგავსებიან იესო მაცხოვარს, რომელიც მოვიდა შეცოდებული კაცის შესარიგებლად ღმერთთან, და ამიტომაც იწოდებიან მშვიდობის მყოფელნი ძედ ღვთისა.

მერვე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ იყვნენ დევნულნი სიმართლისათვის, რამეთუ მათი არს სასუფეველი

ცათა.” ქრისტეს ჭეშმარიტ მონებს ამ სოფელში მოელით დევნულება, ტანჯვა, ცილისწამება, დაცინვა. ძნელია

ქვეყანაზე სიმართლით ცხოვრება და მუდამ სიმართლის თქმა, მაგრამ ქრისტიანი მუდამ მხნე უნდა იყოს, მომთმენი და მტკიცე თავის აღმსარებლობასა და სარწმუნოებაში.

დევნულთ სიმართლისათვის ქრისტე აღუთქვამს ზეცათა სასუფეველს ნაცვლად იმისა, რასაც მოაკლდებიან და დაკარგავენ აქ სიმართლისათვის დევნულობის ჟამს.

მეცხრე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ იყვნეთ თქვენ, რაჟამს გყუედრიდენ და გდევნიდენ და თქუან ყოველი

სიტყვაი ბოროტი თქუენდა მომართ სიცრუვით ჩემთვის. გიხაროდენ და მხიარულ იყვენით, რამეთუ სასყიდელი თქვენი ფრიად არს ცათა შინა.”

უდიდესი ნეტარება მოელით იმათ, ვინც ეწამებიან ქრისტეს სარწმუნოების სახელისათვის. ქრისტე

ღმერთი ძვირფასია ყოველი ჭეშმარიტი ქრისტიანისათვის. მოციქულებმა, მოწამეებმა სისხლი დასთხიეს ქრისტეს სიყვარულისათვის და ამით დაამტკიცეს მისი სიყვარული, ამიტომ ასეთებს ქრისტე მრავალ ჯილდოს აღუთქვამს ცათა შინა.

14

ნაწილი II. წესი ქრისტიანის ცხოვრებისა

თავი 1. ლოცვა

1. შესავალი

ლოცვა არის საუბარი ღმერთთან. იგი სამი სახისაა: სახოტბო (ანუ სადიდებელი), თხოვნითი და

სამადლობელი. როგორც წმ. პავლე მოციქული გვასწავლის: „გამუდმებით ილოცეთ.“ (I თესალ, 5 ,17). დღევანდელ

სულიერად დაცემულ სამყაროში ასთი მოწოდების შესრულება ერთი შეხედვით ძალზედ რთული ჩანს, მაგრამ იყვნენ ადამიანები (არა მარტო მონაზვნები, არამედ ერისკაცნიც) და, ალბათ, დღესაც არიან, რომლებმაც განუწყვეტელი ლოცვის მდგომარეობას მიაღწიეს.

დღეს ჩვენი მიზანია შევძლოთ უმცირესი – ვისწავლოთ ელემენტარული სწორი დამოკიდებულება სამყაროს შემოქმედთან. ამისათვის, ეკლესიის წმინდა მამების მიერ ღვთაებრივი გამოცხადებებისა და პირადი სულიერი გამოცდილების საფუძველზე, დადგენილია გარკვეული რეჟიმი, ჩარჩოები, გარკვეული კანონი, რომელიც გვეხმარება, არ ავცდეთ ღმრთისაკენ მიმავალ ვიწრო გზას. ეს კანონი ადამიანის ცხოვრების ყველა სფეროს ეხება: მის დამოკიდებულებას ღმერთთან, მოყვასთან და საკუთარ თავთან.

ღმერთთან მიმართებაში ერთ-ერთი უმთავრესია საკუთრივ ლოცვითი კანონი ანუ ლოცვა, ამ სიტყვის კონკრეტული მნიშვნელობით, რაც გულისხმობს უშუალო მიმართებას, უშუალო საუბარს ღმერთთან, იქნება ეს სიტყვიერი თუ უხმო, გულში ჩუმად წარმოთქმული.

არსებობს ინდივიდუალური ლოცვები, რომლებსაც მორწმუნე თავად კითხულობს, ძირითადად სახლში და ღვთისმსახურება, რომლებსაც აღასრულებს მღვდელი ეკლესიაში ან მის გარეთ. ღვთისმსახურება სრულდება საგანგებო საეკლესიო წესდების ანუ ტიპიკონის მიხედვით. ღვთისმსახურება არის საზოგადო და კერძო. საზოგადო ღვთისმსახურება ანუ საეკლესიო ღვთისმსახურება სრულდება საზოგადოდ ყველა ქრისტიანისათვის. მაგ: საღამოს (ანუ ღამისთევის) ლოცვა და საღმრთო ლიტურგია ანუ წირვა. კერძო ღვთისმსახურება სრულდება რომელიმე კერძო პირისთვის. მაგ.: ნათლობა, ჯვრისწერა, პარაკლისი, პანაშვიდი, სახლის კურთხევა და ა.შ.

უნდა აღვნიშნოთ, რომ ერთბაშად ყველა ამ ინდივიდუალურ თუ საზოგადო ლოცვაში მონაწილეობის მიღება ძნელია, რის გამოც მორწმუნე ადამიანმა უნდა იცოდეს, თუ რა არის მისთვის სავალდებულო, რა – სასურველი და რა – სულიერი ზიანის მომტანი, რამეთუ ზედმეტობა ყველაფერში, ლოცვაშიც კი, საშიშია. ერთი მხრივ, ერისკაცთა შორის არიან ქრისტიანები, რომლებიც საზოგადოებრივ საქმიანობასაც ეწევიან და ყველა ამ წესსაც ასრულებენ; მეორე მხრივ, ეკლესიის წევრთა შორის არიან უძლური ადამიანებიც, რომლებიც ვერც ბევრს ლოცულობენ და მარხულობენ და წმ. ზიარებასაც სახლში ღებულობენ.

საკუთარი სულიერი ცხოვრების ინტენსივობა თითოეულმა ადამიანმა ინდივიდუალურად უნდა განსაზღვროს თავისი მოძღვრის დახმარებით. იმის თქმა კი შეგვიძლია, რომ ამ შემთხვევაში მთავარია თვითონ მიაჩნდეს ადამიანს თავი ეკლესიის წევრად და საქმითაც გამოხატავს ამას. ჰყავდეს სულიერი მოძღვარი*, მარხულობდეს მსუბუქად მაინც, თუ მეტი არ შეუძლია (მარხვის შესახებ ცალკე ვისაუბრებთ) ლოცულობდეს დილას და საღამოს, თუნდაც სულ ცოტას, და ეზიარებოდეს, თუნდაც იშვიათად, მაგრამ სისტემატურად.

ლექსიკონი: მოძღვარი - მღვდელი, რომელიც სულიერ მასწავლებლობას უწევს მორწმუნეს.

2. დილის ლოცვები ყოველი დღე ქრისტიანისა იწყება და მთავრდება ღვთის ხსენებით. გაღვიძებისთანავე ვიწერთ პირჯვარს

და ვამბობთ: „დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე ამინ.“ პირჯვარის გადასაწერად მარჯვენა ხელის პირველ სამ თითს შევკრავთ ერთად ნიშნად იმისა, რომ ჩვენი

ღმერთი პირით სამია – მამა, ძე და სული წმინდა, არსით კი ერთია და განუყოფელი: ბოლო ორ თითს ხელისგულზე მივიბჯენთ ნიშნად იმისა, რომ იესო ქრისტე არის სრული ღმერთი და სრული კაცი და ამგვარ თითთა წყობით ხელს ჯერ შუბლზე მივიდებთ, შემდეგ მუცელზე, შემდეგ მარჯვენა მხრის თავზე და ბოლოს მარცხენა მხრის თავზე.

15

ყურადღება უნდა მივაქციოთ, რომ პირჯვრის გადაწერისას ჯვრის ქვედა ბოლო ზედაზე მოკლე არ

გამოვიდეს, რომ ამობრუნებული ჯვარი არ გამოვისახოთ, როგორც ეს ქვემოთ ნახატზეა ნაჩვენები:

დილის ტუალეტის შემდეგ დავდგებით ხატების წინ, პირით აღმოსავლეთისაკენ, გავსწორდებით,

დავმშვიდდებით და დაბალ ხმაზე (შეიძლება გულშიც) დავიწყებთ დილის ლოცვების შესრულებას იმ თანმიმდევრობით, როგორც წერია შესაბამის „ლოცვანში“, რომელიც იყიდება ეკლესიაში.

ბოლო ორი ლოცვის შესრულებისას (ლოცვა ცოცხალთათვის, ლოცვა მიცვალებულთათვის), ყოველი მუხლის შემდეგ უნდა ვყოთ მეტანია.

მეტანია ბერძნული სიტყვაა და სინანულს ნიშნავს. მას აღვასრულებთ ღმრთის წინაშე ჩვენი ცოდვებისა და უღირსების შეცნობის ნიშნად და სინანულსა და მორჩილებას გამოვხატავთ. მეტანია ორი სახისაა - დიდი და მცირე.

დიდი მეტანია, ანუ მუხლდრეკა, სრულდება შემდეგნაირად: ვიწერთ პირჯვარს, ვასრულებთ მუხლთმოყრას და შუბლით ვეხებით მიწას, რის შემდეგაც კვლავ ვდგებით ფეხზე.

მცირე მეტანიის დროს ვიწერთ პირჯვარს, ვიდრეკთ თავს, წელში ღრმად ვიხრებით და მარჯვენა ხელით ვეხებით მიწას, რის შემდეგაც კვლავ ვიმართებით წელში.

კვირა დღეებში და დიდ დღესასწაულებზე არ სრულდება დიდი მეტანია, სრულდება მცირე მეტანია. ხანდახან ხდება, რომ ამა თუ იმ მიზეზით ადამიანი ვერ ასწრებს დილის ლოცვების სრულიად

წაკითხვას. ასეთ შემთხვევაში, გამონაკლისის სახით, დასაშვებია დილის ლოცვების შემოკლება, ე. ი. მისი გარკვეული ნაწილის წაკითხვა. თუ ესეც არ ესწრება, უნდა ითქვას მოკლე სამადლობელი ლოცვა: „ძილისაგან ადგომილი გმადლობ შენ, წმინდაო სამებაო…“

გარდა ამ ზემოთმოყვანილი ლოცვებისა, მოძღვრის ლოცვა-კურთხევით, მათი წაკითხვის შემდეგ, შეიძლება შევასრულოთ სხვა ლოცვებიც, წავიკითხოთ ფსალმუნები, სახარება, მივმართოთ ლოცვით ჩვენ მფარველ წმინდანებს, ვილოცოთ სკვნილზე (სკვნილის შესახებ შემდეგ გვექნება საუბარი) და ვილოცოთ საკუთარი სიტყვებით.

დასაწყისი ლოცვების განმარტება

ამ ლოცვებით იწყება დილა-საღამოს ლოცვები, ასევე ეს ლოცვები ხშირად იკითხება საზოგადო

ღვთისმსახურებისას. სასურველია ქრისტიანმა ”დასაწყისი ლოცვები” ზეპირად იცოდეს. სახელითა მამისათა, და ძისათა, და სულისა წმიდისათა. ამინ - ძილისაგან აღდგომილი, ვიდრე რაიმეს მოიმოქმედებდე, კრძალვით წარსდექი ღვთის წინაშე,

გადაისახე პირჯვარი და თქვი ”სახელითა მამისათა, და ძისათა, და სულისა წმიდისათა. ამინ.” ამ ლოცვაში ჩვენ ვახსენებთ წმ სამების სამივე პირს - მამა ღმერთს, ძე ღმერთს და სული წმიდა ღმერთს და გამოვხატავთ

16

რწმენას, რომ ღმერთი ერთია და სამპიროვანი. ამ ლოცვას ყოველი კეთილი საქმის დაწყების წინ უნდა ვამბობდეთ, რადგან ყველაფერს წმიდა სამების სადიდებლად და პატივსაცემად უნდა ვაკეთებდეთ.

ლოცვები ხშირად ბოლოვდება სიტყვით ”ამინ”, იგი დამამტკიცებელი, დასკვნითი სიტყვაა და ვამბობთ ნიშნად იმისა, რომ ყველაფერი რასაც ლოცვაში ვკითხულობთ, ჭეშმარიტია.

ლოცვა უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი

უფალო იესო ქრისტე, ძეო ღვთისაო, ლოცვითა ყოვლადწმიდისა დედისა შენისათა და ყოველთა

წმიდათა, შეგვიწყალენ ჩვენ. ამ ლოცვაში უფალს ვთხოვთ, რომ ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელისა და წმინდანების ლოცვით

შეგვიწყალოს ე.ი. იყოს ლმობიერი ჩვენდამი და ცოდვები შეგვინდოს. წმინდანებს ჩვენ იმ ადამიანებს ვუწოდებთ, რომლებმაც ღვთისმოსაობით იცხოვრეს ამქვეყნად, ამჟამად კი უფალთან ერთად ცაში სუფევენ და ჩვენთვის ლოცულობენ.

ეს ლოცვა შემოკლებულადაც ითქმება: ”უფალო იესო ქრისტე, ძეო ღვთისაო, შეგვიწყალენ ჩვენ”. ან უფრო მოკლედ: ”უფალო შეგვიწყალენ”. ასეთი შემოკლებული სახით ეს ლოცვა ხშირად წარმოითქმება ტაძარში 40-გზის.

სადიდებელი ლოცვა

დიდება შენდა, ღმერთო ჩვენო, დიდება შენდა. ეს არის სადიდებელი ლოცვა. ამ ლოცვით ჩვენ მოწიწებას გამოვხატავთ ღვთისადმი, როგორც

ყოვლადსრული და ყოვლისშემძლე არსებისადმი, და ვიწყებთ შემდგომ ლოცვებს. ეს ლოცვა წარმოითქმება მოკლედაც: დიდება ღმერთს. ასეთი შემიკლებული სახით ჩვენ წარმოვთქვამთ

ამ ლოცვას რაიმე კეთილი საქმის დასრულებისას. მაგ.: სწავლის, შრომის დასრულებისას ან რაიმე სასიხარულო ამბის გაგებისას.

ლოცვა სულიწმიდისადმი

მეუფეო ზეცათაო, ნუგეშინისმცემელო, სულო ჭეშმარიტებისაო, რომელი ყოველგან ხარ და ყოველსავე

აღავსებ მადლითა შენითა, საუნჯეო კეთილთაო, მომნიჭებელო ცხოვრებისაო, მოვედ და დაემკვიდრე ჩვენს შორის და წმიდა მყვენ ჩვენ ყოვლისაგან ბიწისა და აცხოვნენ, სახიერო, სულნი ჩვენნი.

ამ ლოცვაში მივმართავთ ყოვლაწმიდა სამების მესამე პირს - სულიწმიდას. ”მეუფეო ზეცათაო” - მეუფე ნიშნავს მეფეს. სულიწმიდა, ისევე როგორც მამა ღმერთი და ძე ღმერთი,

მეუფებს (მეფობს) მთელ სამყაროზე და მართავს მას და მიუხედავად იმისა, რომ ღმერთი ყველგანაა (”რომელი ყოველგან ხარ და ყოველსავე აღავსებ მადლითა შენითა”), მისი მადლი (წყალობა) განსაკუთრებულად ვლინდება ზეცაში, იქ სადაც იმყოფებიან ანგელოზები და წმინდანები, ამიტომაც იწოდება სულიწმიდა ”ზეცათა მეუფედ”.

სულიწმიდა იწოდება ”ნუეშინისმცემლად”, რადგან როგორც თავის დროზე მან ნუგეში სცა მოციქულებს, ჩვენც ასევე გვანუგეშებს ყოველგვარ გაჭირვებასა და უბედურებაში. ქრისტეს მოწაფეებს ძალიან უყვარდათ თავიანთი მოძღვარი და დამწუხრდნენ, როდესაც გაიგეს, რომ ქრისტე მათ უნდა განშორებოდა და ცად ამაღლებულიყო. იესომ აღუთქვა მათ, რომ მოუვლენდა ნუგეშინისმცემელს. მართლაც, უფლის ზეცად ამაღლებიდან მეათე დღეს, როდესაც მოციქულები სხვა მორწმუნეებთან ერთად ერთ სახლში იმყოფებოდნენ, დაახლოებით დილის ცხრა საათზე, ზეციდან ძლიერი ხმაური გაისმა და სულიწმიდა ცეცხლის ენების სახით გადმოვიდა მოციქულებზე. ისინი სულიერად შეიცვალნენ: რაც კი მათვის აქამდე გაუგებარი და ბუნდოვანი იყო ქრისტეს სწავლებაში, ცხადი და გასაგები გახდა. სულიწმიდამ განწმიდა უფლის მოწაფეები, მათ სულიერი შვება და სიხარული იგრძნეს და სულიწმიდით განათლებულებმა დაიწყეს ღვთის დიდება და ქრისტეს სწავლების ქადაგება სხვადასხვა ენებზე, რაც მანამდე არ იცოდნენ.

”სულო ჭეშმარიტებისაო” - მივმართავთ სულიწმიდას, რადგან იგი ადამიანებს გეზს აძლევს ყოველგვარი ჭეშმარიტებისკენ, იგი ასწავლის მათ სიკეთეს.

”მომნიჭებელო ცხოვრებისაო” - სულიწმიდა სიცოცხლეს ანიჭებს ყოველ ცოცხალ არსებას, ადამიანებს კი, ამავე დროს მიჰმადლებს სულიერ ცხოვრებას, ანუ ეხმარება მათ სიკეთითა და სიწმიდით ცხოვრებაში.

”საუნჯეო კეთილთაო” - სულიწმიდა არის ყოველგვარი სიკეთის წყარო და წიაღი. ”მოვედ და დაემკვიდრე ჩვენს შორის” - ვთხოვთ, რომ შემოვიდეს ჩვენში.

17

”წმიდა მყვენ ჩვენ ყოვლისაგან ბიწისა” - ვთხოვთ გვიხსნას ყოველგვარი ცოდვებისგან და ამით გვიხსნას სამუდამო სასჯელისგან, ანუ ჯოჯოხეთში მოხვედრისაგან (”აცხოვნენ, სახიერო, სულნი ჩვენნი”). ცხონება სწორედ გადარჩენას, სულის სამოთხეში შესვლას ნიშნავს. სახიერი კეთილს ნიშნავს, ღმერთი ყოვლადსახიერია.

სამწმიდაობითი ლოცვა

წმიდაო ღმერთო, წმიდაო ძლიერო, წმიდაო უკვდავო, შეგვიწყალენ ჩვენ (ეს ლოცვა წარმოითქმება

სამჯერ). ამ ლოცვით მივმართავთ წმიდა სამების სამივე პირს და შეწყალებას ვითხოვთ. ამ ლოცვას ”სამწმიდაო”

ლოცვა ან ”ანგელოზთა გალობა” ეწოდება, რადგან იგი ანგელოზებისგან მოგვეცა; მეხუთე საუკუნეში ღვთისმოსავი მეფის თეოდოსი II-ისა და პატრიარქ პროკლეს მოღვაწეობის დროს, საბერძნეთში საშინელი მიწისძვრა მოხდა, რომლის დროსაც მთელი დასახლებები მიწამ შთანთქა. ადამიანები შიშის გამო ქუჩებსა და მოედნებზე ცხოვრობდნენ. მათ მინდორში აღავლინეს უფლისადმი სავედრებელი ლოცვა მიწისძვრის შეწყვეტისთვის. ამ ლოცვის დროს უხილავი ხელით ზეცაში ატაცებულ იქნა ერთი ყრმა. როდესაც იგი მიწაზე დაბრუნდა, მოუთხრო გაოცებულ ადამიანებს, რომ ზეცაში ანგელოზები უგალობდნენ და ადიდებდნენ უფალს შემდეგი სიტყვებით: ”წმიდაო ღმერთო, წმიდაო ძლიერო, წმიდაო უკვდავო”...

ადამიანებმა გაიმეორეს ეს სიტყვები და დაუმატეს ”შეგვიწყალენ ჩვენ”. ამი შემდეგ მიწისძვრა შეწყდა.

ლოცვა ყოვლადწმიდა სამებისადმი დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ. ყოვლადწმიდაო სამებაო, შეგვიწყალენ ჩვენ, უფალო, გვიხსენ და გვილხინე ცოდავათა

ჩვენთაგან,მეუფეო, შეგვინდევ უსჯულოებანი ჩვენნი, წმიდაო, მოიხილე და განჰკურნენ უძლურებანი ჩვენნი სახელისა შენისათვის.

ეს ლოცვა მიმართულია წმიდა სამების სამივე პირისადმი. ამ ლოცვაში სამების სამივე პირს ცალ-ცალკე

ვთხოვთ (თუმცა სხვადასხვა სიტყვებით) - ცოდვების მოტევებას. სიტყვები ”ყოვლადწმიდაო სამებაო” ეკუთვნის ერთობლივად წმიდა სამების სამივე პირს და ვთხოვთ შეწყალებას. სიტყვით: ”უფალო” ჩვენ მივმართავთ მამა ღმერთს, რათა მან შეგვინდოს ჩვენი ცოდვები, ”მეუფეო” - ძე ღმერთს, რომლისგანაც პატიებას ვითხოვთ ჩვენი უსჯულოებისთვის, ”წმიდაო” - სულიწმიდას, რომელსაც ვთხოვთ თავისი სიახლოვით განკურნოს ჩვენი სულიერი სნეულებები. ლოცვის ბოლო სიტყვებს ”სახელისა შენისათვის” წარმოვთქვამთ იმის აღსანიშნავად, რომ ცოდვები მოგვეტევება არა ჩვენი რაიმე დამსახურებით, არამედ ყოვლაწმიდა სამების კაცთმოყვარეობით.

საუფლო ლოცვა ”მამაო ჩვენო” მამაო ჩვენო, რომელი ხარ ცათა შინა, წმიდა იყავნ სახელი შენი, მოვედინ სუფევა შენი, იყავნ ნება შენი,

ვითარცა ცათა შინა, ეგრეცა ქვეყანასა ზედა, პური ჩვენი არსობისა მომეც ჩვენ დღეს, და მომიტევენ ჩვენ თანანადებნი ჩვენნი, ვითარცა ჩვენ მივუტევებთ თანამდებთა მათ ჩვენთა და ნუ შემიყვანებ ჩვენ განსაცდელსა, არამედ მიხსენ ჩვენ ბოროტისაგან.

რამეთუ შენი არს სუფევა, ძალი და დიდება მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ“

ყველაზე მთავარი ლოცვაა ”საუფლო ლოცვა”. რატომ ეწოდება ამ ლოცვას საუფლო? იმიტომ, რომ

თვითონ უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ ასწავლა იგი თავის მოწაფეებს, რომლებმაც შემდეგ გადასცეს იგი ყველა ქრისტიანს. საუფლო ლოცვა იყოფა ცხრა ნაწილად: მოხმობა ანუ მოწოდება, შვიდი თხოვნა და დიდებისმეტყველება.

მოხმობა: ”მამაო ჩვენო, რომელი ხარ ცათა შინა” თავდაპირველად ჩვენ მოვუწოდებთ ღმერთს - ჩვენს ზეციურ მამას. ჩვენ მას „მამად“ იმიტომ

მოვიხსენიებთ, რომ უფალს ყოველი ჩვენთაგანი უყვარს, ვითარცა შვილი. ამიტომ ლოცვის დროს

18

სიყვარულითა და იმედით უნდა წარვდგეთ ჩვენი მამის წინაშე. ამასთან, ჩვენ ყოველთვის ასე უნდა მივმართოთ: „მამაო ჩვენო“ და არა „მამაო ჩემო“. ეს იმიტომ, რომ გვმართებს ყველასათვის ვილოცოთ და არა მხოლოდ საკუთარი თავისათვის.

ჩვენ ვამბობთ: „რომელი ხარ ცათა შინა“. მაგრამ ღმერთი ხომ ყველგანმყოფია? მაშინ რას ნიშნავს ეს სიტყვები? - იმას, რომ, მართალია, ღმერთი ყველგან არის, მაგრამ მისი განსაკუთრებული საუფლო ზეცაა. ჩვენც, როდესაც ღმერთთან საუბარი გვსურს, უნდა დავივიწყოთ ყოველივე მიწიერი და ზეციურზე ვიფიქროთ, იქ გადავსახლდეთ სულითა და გულით.

პირველი თხოვნა: ”წმიდა იყავნ სახელი შენი” პირველად ვითხოვთ, ერთი შეხედვით, უცნაურ რამეს: წმინდა იყავნ სახელი შენი. რას ნიშნავს ეს? განა

ღმერთის სახელი ისედაც წმინდა არ არის? მაგრამ საქმე იმაშია, რომ ამ თხოვნით ჩვენ ღმერთს ვევედრებით, რომ შეგვეწიოს, ვიცხოვროთ წმინდად და ჩვენი კეთილი საქმეებით მისი წმიდა სახელის დიდება განვავრცოთ ადამიანთა შორის, რომ მათაც, ნახავენ რა ჩვენს კეთილ საქმეებს, ადიდონ ჩვენი ზეციერი მამა. ამდენად, ამ თხოვნით ჩვენ ღმერთს სიწმინდით ცხოვრების ძალას ვევედრებით.

მეორე თხონა: ”მოვედინ სუფევა შენი” ამ სიტყვებით უფალს ვთხოვთ, რომ დაემკვიდროს ჩვენს შორის ანუ მართოს ჩვენი სულიერი ძალები და

ჩაგვაგონოს, როგორ ვიცხოვროთ ცათა სასუფევლის დასამკვიდრებლად. მესამე თხოვნა: ”იყავნ ნება შენი ვითარცა ცათა შინა, ეგრეცა ქუეყანასა ზედა” შემდეგ ჩვენ ვითხოვთ: „იყავ ნება შენი“, ანუ ყოველივე, რასაც ჩვენ ვაკეთებთ და რაც შეგვემთხვევა,

მოხდეს ისე კი არა, როგორც ჩვენ გვინდა, არამედ როგორც ღმერთს ნებავს, რადგან ღმერთმა უკეთ იცის, რა არის სასარგებლო და საჭირო.

ამ სიტყვებს ჩვენ ვუმატებთ: „ვითარცა ცათა შინა, ეგრეცა ქვეყანასა ზედა“ იმიტომ, რომ ზეცაში ანგელოზები და წმინდანები ყოველთვის ასრულებენ ღვთის ნებას. დაე, ასე იყოს მიწაზეც.

მეოთხე თხოვნა: ”პური ჩვენი არსობისა მომეც ჩუენ დღეს” აქ იგულისხმება როგორც ხორციელი საჭიროებანი, მაგალითად, საზრდელი, ტანსაცმელი, ბინა და ა.შ.

ასევე სულიერი საზრდოც: მადლი, რომელსაც ვიღებთ წმინდა საიდუმლოებებით (ნათლისღებით, აღსარებით, ზიარებით და ა.შ.), რაც აუცილებელია სულიერი არსებობისათვის. უფალმა გვიანდერძა ვითხოვოთ ჩვენთვის არა სიმდიდრე, არა ფუფუნება, არამედ მხოლოდ ის რაც არსებობისათვის არის აუცილებელი და ყველაფერში მივენდოთ ღმერთს; გვახსოვდეს, რომ ის როგორც მამა, მარადის ზრუნავს და განიცდის ჩვენს გამო.

მეხუთე თხოვნა: ”და მომიტევენ ჩვენ თანანადებნი ჩვენნი, ვითარცა ჩვენ მივუტევებთ თანამდებთა მათ

ჩვენთა” თანანადები ნიშნავს ვალს, გადასახადს. ამ სიტყვებით უფალს ვთხოვთ ისევე გვაპატიოს ჩვენი ცოდვები,

როგორც ჩვენ ვპატიობთ მათ, ვინც ჩვენს წინაშე სცდავს. ამ შემთხვევაში ჩვენს მიერ ჩადენილი ცოდვები ჩვენს ვალებად იწოდება და აი, რატომ: ღმერთმა მოგვცა ადამიანებს ძალა, ნიჭი და შესაძლებლობა, რათა სიკეთე ვაკეთოთ; ჩვენ კი ხშირად ღმერთისაგან სასიკეთოდ მოცემულ ნიჭსა და უნარს ბოროტებისათვის, ცოდვების ჩასადენად ვიყენებთ და ამრიგად ღვთის წინაშე „ვალში“ აღმოვჩნდებით ხოლმე. ასე რომ თუ ჩვენ თვითონ გულწრფელად არ ვპატიობთ ჩვენს „მოვალეებს“ (ანუ შემცოდეთ), არც ღმერთი გვაპატიებს ჩვენს მიერ ჩადენილ ცოდვებს და გარდაცვალების შემდეგ საუკუნო სატანჯველში წარვიგზავნებით.

მეექვსე თხოვნა: ”და ნუ შემიყვანებ ჩუენ განსაცდელსა” განსაცდელი არის ცხოვრებაში ისეთი შემთხვევა, რომლის დროსაც შეიძლება ადვილად დავკარგოთ

სარწმუნოება, ან ჩავვარდეთ მძიმე ცოდვებში. ასეთი განსაცდელები მოდის ჩვენი ხორციდან, საწუთროსაგან*, კაცთაგან და ეშმაკებისაგან. ამიტომ ჩვენ ვევედრებით უფალს. ამიტომ ჩვენ ვევედრებით უფალს აგვარიდოს განსაცდელი.

*საწუთრო არის წუთისოფელი, ანუ ამქვეყნიური ცხოვრება, რომელიც დროებითი და წარმავალია.

19

მეშვიდე თხოვნა: ”არამედ მიხსენ ჩუენ ბოროტისაგან” ანუ გადაგვარჩინე ჩვენ ქვეყნიერებაზე არსებული ყოველგვარი ბოროტებისაგან, თვით ეშმაკისაგან,

რომელიც ყოველჟამს მზად არის ჩვენს დასაღუპავად. დიდებისმეტყველება: ”რამეთუ შენი არს სუფევა, ძალი და დიდება მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა

აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ“ ანუ სწორედ შენ - ღმერთს - მამას, ძეს და სულიწმიდას რომ გეკუთვნის მეფობა, ძალა და მარადიული

(სიტყვები: ”აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე”) დიდება, არის სიმართლე და ჭეშმარიტება (”ამინ”). თუმცა ამ სიტყვებს, რომელსაც ასამაღლებელს უწოდებენ, მხოლოდ სასულიერო პირები ამბობენ. დიდებისმეტყველებით ქრისტიანები გამოვხატავთ იმედს, რომ მივიღებთ, რაც ვითხოვეთ, რამეთუ ღმერთს ეკუთვნის სუფევა და შეუძლია ყოველივე, რასაც ვთხოვთ; მას ეკუთვნის ძალა და შეუძლია მოგვცეს, რასაც ვთხოვთ; მას ეკუთვნის დიდება, ვინაიდან არის კეთილი და მრავალმოწყალე.

დილის ლოცვების განმარტება

ლოცვა იესო ქრისტესადმი

მოვედით, თაყვანის-ვსცეთ მეუფესა ჩვენსა ღმერთსა; მოვედით, თაყვანის-ვსცეთ და შეუვრეთ ქრისტესა მეუფესა ღმერთსა ჩვენსა; მოვედით, თაყვანის-ვსცეთ და შეუვრდეთ თვით ქრისტესა მეუფესა და ღმერთსა ჩვენსა; ამ ლოცვაში ჩვენ მოუხმობთ საკუთარ თავსა და აგრეთვე ყველა მორწმუნეს იესო ქრისტეს

თაყვანსაცემად.

ფსალმუნი 50-ე

მიწყალე მე ღმერთო დიდითა წყალობითა შენითა და მრავლითა მოწყალებითა შენითა აღხოცე უსჯულოებაი ჩემი. უფროის განმბანე მე უსჯულოებისა ჩემისაგან და ცოდვათა ჩემთაგან განმწმიდე მე, რამეთუ უსჯულოებაი ჩემი მე უწყი და ცოდვაი ჩემი წინაშე ჩემსა არს მარადის. შენ მხოლოსა შეგცოდე და ბოროტი შენ წინაშე ვყავ; რაითა განჰმართლდე სიტყვათაგან შენთა და სძლო სჯასა შენსა. რამეთუ ესერა უსჯულოებათა შინა მიუდგა და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან, რამეთუ ესერა ჭეშმარიტებაი შეიყვარე, უჩინონი და დაფარულნი სიბრძნისა შენისანი გამომიცხადენ მე, მასხურო მე უსუპითა და განმწმიდე მე, განმბანო მე და უფროის თოვლისა განვსპეტაკნე. მასმინო მე გალობაი და სიხარული და იხარებდნენ ძუალნი დამდაბლებულნი. გარე მიაქციე პირი შენი ცოდვათა ჩემთაგან და ყოველნი უსჯულოებანი ჩემნი აღხოცენ. გული წმიდაი დაჰბადე ჩემთანა ღმერთო და სული წრფელი განმიახლე გუამსა ჩემსა. ნუ განმაგდებ მე პირისა შენისაგან და სულსა წმიდასა შენსა ნუ მიმიღებ ჩემგან. მომეც მე სიხარული მაცხოვარებისა შენისაი და სულითა მთავრობისაითა დამამტკიცე მე. ვასწავლნე უსჯულოთა გზანი შენნი და უღმრთონი შენდა მოიქცნენ. მიხსენ მე სისხლთაგან ღმერთო, ღმერთო ცხოვრებისა ჩემისაო; იხარებდეს ენაი ჩემი სიმართლესა შენსა. უფალო, ბაგენი ჩემნი აღახვენ და პირი ჩემი უთხრობდეს ქებულებასა შენსა. რამეთუ უკუეთუმცა გენება მსხვერპლი შე-მცა-მეწირა, არამედ საკუერთხნი არა გთნდეს. მსხვერპლი ღმრთისა არს სული შემუსვრილი, გული შემუსვრილი და დამდაბლებული ღმერთმან არა შეურაცხყოს. კეთილი უყავ, უფალო, ნებითა შენითა სიონსა და აღაშენენ ზღუდენი იერუსალიმისანი. მაშინ გთნდეს მსხვერპლი სიმართლისა, შესაწირავი და ყოვლად დასაწუელი; მაშინ შესწირენ საკურთხეველსა შენსა ზედა ზვარაკნი.

განმარტება: ფსალმუნები შეადგინა ებრაელთა მეფემ და წინასწარმეტყველმა დავითმა, როდესაც იგი დიდ

სინანულში იმყოფებოდა მძიმე ცოდვის გამო; მან ერთი ღვთისმოსავი კაცი, ქეტელი ურია მოაკვლევინა და მისი ცოლი შეირთო. დილის ლოცვანში მოცემულია მხოლოდ 50-ე ფსალმუნი. ამ ფსალმუნს ეწოდება სინანულის ფსალმუნი, რადგან იგი გამოხატავს ღრმა მწუხარებას ჩადენილი ცოდვის გამო და გულმოდგინე ლოცვას შენდობისთვის.

20

”მიწყალე მე ღმერთო დიდითა წყალობითა შენითა და მრავლითა მოწყალებითა შენითა აღხოცე უსჯულოებაი ჩემი. უფროის განმბანე მე უსჯულოებისა ჩემისაგან და ცოდვათა ჩემთაგან განმწმიდე მე” - ამ სიტყვებით უფალს ვევედრებით, რომ მან თავისი განუსაზღვრელი წყალობით შეგვინდოს ჩვენი ცოდვები.

”რამეთუ უსჯულოებაი ჩემი მე უწყი და ცოდვაი ჩემი წინაშე ჩემსა არს მარადის” - ეს სიტყვები იმის მიმანიშნებელია, რომ ჩვენ ყურადებით ვართ საკუთარი თავისადმი, ვიცით ჩვენი ცოდვები, რომლებიც ქენჯნის ჩვენს სინდისს.

”რაითა განჰმართლდე სიტყვათაგან შენთა და სძლო სჯასა შენსა” - ჩვენ იმდენად ხშირად ვცოდავთ უფლის წინაშე, რომ იგი ყოველთვის სამართლიანი იქნება ჩვენს მიმართ, როგორი მკაცრიც არ უნდა იყოს მისი სასჯელი.

”რამეთუ ესერა უსჯულოებათა შინა მიუდგა და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან” - ამ სიტყვებით უფალს აღვძრავთ უფრო მეტი მოწყალებისკენ, რადგან ადამიანებზე ცოდვისაკენ მიდრეკილება პირველი მშობლების, ადამ და ევას, დაცემის შემდეგ გადმოვიდა.

”რამეთუ ესერა ჭეშმარიტება შეიყვარე, უჩინონი და დაფარულნი სიბრძნისა შენისანი გამომიცხადენ მე” - უფალს უყვარს ჭეშმარიტება და სძაგს სიცრუე. ღმერთმა ადამიანს გამოუცხადა ის, რასაც მის გარეშე ადამიანი ვერასოდეს შეიცნობდა, ასწავლა ჭეშმარიტი რწმენა და უჩვენა გზა ცათა სასუფევლისკენ.

”მასხურო მე უსუპითა და განვსწმინდე მე, განმბანო მე და უფროს თოვლისა განვსპეტაკნე.” - უსუპი ერთ-ერთი სახეობაა არომატული მწარე ბალახისა, რომელიც ძალიან მძიმე დაავადებისგან - კეთრისგან კურნავდა ადამიანს. დავითი უსუპის სახეს აქ მეტაფორულად იყენებს: უსუპით მასხურე, რათა სრულიად განვიწმინდო ცოდვათა უკეთურებისაგან, რაც შესაძლებელია მხოლოდ შენ მიერი ყოვლისშემძლე სიტყვითა და მიტევებით, ანუ სინანულის ცრემლებით.

”მასმინო მე გალობაი და სიხარული” - მახარე უფალო, რომ შენ შემიწყალე და მომეც მე სიხარული. ”და იხარებდნენ ძვალნი დამდაბლებულნი” - ცოდვით დამძიმებული ჩემი ძვლები, მოიხსნიან რა

სიმძიმეს შენმიერი მიტევებით, გაიხარებენ. ძვლებში როგორც მთელი სხეულის ნაწილში, დავითი მთლიანად თავის თავს ანუ სხეულს გულისხმობს.

”გარე მიაქციე პირი შენი ცოდვათა ჩემთაგან და ყოველნი უსჯულოებანი ჩემი აღხოცენ” - ყოველი ჩემი ცოდვა, ამბობს დავით მეფსალმუნე, შენი ყოვლისმხილველი თვალის წინაშე განშიშვლებულია, უფალო. მაგრამ შენ ისინი განაგდე და ყოველი ჩემი უსჯულოება მოსპე ცხოვრების წიგნიდან და გაანადგურე.

”გული წმიდაი დაჰბადე ჩემთანა, ღმერთო” - თუ შენ განწმენდ გულს პირველქმნილი ცოდვის უწმინდურებათაგან, შენ დაბადებ ჩემში გულს ანუ სუფთა სულს.

”და სული წრფელი განმიახლე გვამსა ჩემსა” - განმიახლე უფალო, სული სიწრფელისა, ანუ მომანიჭე სიმართლის მადლი, რომელიც წინ წარმიძღვება ბოროტი სულის უსამართლო ზვაობის წინააღმდეგ.

”ნუ განმაგდებ მე პირისა შენისაგან” - ნუ განმეშორები მე, როგორც შენმიერი მზრუნველობის უღირსს. ”და სულითა მთავრობისაითა დამამტკიცე მე” - უფალს ვთხოთ, რომ სულიწმიდის მადლით

დაგვამკვიდროს სიკეთეში. ”ვასწავლნე უსჯულოთა გზანი შენნი და უღმერთონი შენდა მოიქცენ” - ამ სიტყვებით, ნიშნად

მადლიერებისა ჩვენი ცოდვების მიტევებითვის, ვპირდებით უფალს, რომ ჩავაგონებთ უსჯულოებს (ურწმუნოებს) მის ნებას, რათა ისინიც მოიქცნენ.

”მიხსენ მე სისხლთაგან” - დავითი სისხლისღვრაში გულისხმობს მის მიერ აღსრულებულ უსამართლო მკვლელობას ურია ხეთელისას. ჩვენც უნდა ვთხოვოთ უფალს გვიხსნას კაცის კვლის ცოდვით დაცემისგან.

”იხარებდეს ენა ჩემი სიმართლესა შენსა” - სიმართლე - ცოდვისაგან გათავისუფლებაა, რამეთუ ცოდვის შენდობა და მისგან გამოთავისუფლება უკვე განმართლებაა. ასე რომ, ენა, ცოდვათაგან ჩემი განმართლების შემდგომ, გაიხარებს, შეგაქებს და განგადიდებს შენ, ღმერთო.

”საკუერთხი არა გთნდეს” - საკურთხში იგულისხმება ”ყოვლადასაწველი” ანუ ცხოველები, რომლებსაც ებრაელები სწირავდნენ უფალს ცოვების მიტევებისთვის. ამ სიტყვებში გატარებულია აზრი, რომ უფალს არა იმდენად სამსვერპლოზე დამწვარი მსხვერპლი ნებავს, არამედ სულიერი მსხვერპლი ანუ ”შემუსვრილი სული”;

”მსხვერპლი ღმრთისა არს სული შემუსვრილი” - სული შემუსვრილია, როდესაც ადამიანი განიცდის თავის ცოდვებს, სინდისის ქენჯნას. სწორედ ასეთი მსხვერპლია ღვთისვის სათნო.

“გული შემუსვრილი და დამდაბლებული ღმერთმან არა შეურაცხყოს” - ფსალმუნის ამ მუხლში ნათქვამია, რომ ღვთივსათნო მსხვერპლი სიმდაბლეა, რამეთუ ნეტარ არიან სულით გლახაკნი, რომელთათვის არის სწორედ სასუფეველი ცათა. როგორ უნდა შევძლოთ სიმდაბლით სულის შემუსრვა? როცა, აღვასრულებთ რა სიკეთეს, კი არ ვიამაყებთ, არამედ მარად ჩვენს ცოდვებს გავიხსენებთ.

”კეთილი უყავ, უფალო, ნებითა შენითა სიონსა და აღაშენენ ზღუდენი იერუსალიმისანი” - ამ სიტყვებით დავითი ევედრება უფალს იერუსალიმის აღშენებას და განახლებას, იუდეველთა ბაბილონის ტყვეობის შემდგომ. წმუნდა მამების განმარტებით, სიონსა და იერუსალიმში უნდა ვიგულისხმოთ ადამიანის სული და გული. ჩვენ ვითხოვთ ჩვენი სულის განკურნებას.

21

”მაშინ გთნდეს მსხვერპლი სიმართლისა, შესაწირავი და ყოვლადდასაწველი” - ეს სიტყვები მიგვითითებს იმ სხვაზდასხვა მსხვერპლზე, რომლებსაც ძველ აღთქმაში ებრაელები სწირავდნენ ღმერთს. ჩვეულებრივ მსხვერპლად სწირავდნენ კრავს, ხბოს, თხას და ა.შ. როდესაც შესაწირ ცხოველს სამსხვერპლოზე მიიყვანდნენ, მას თავზე ხელებს ადებდნენ: ეს იმას ნიშნავდა, რომ ადამიანის ცოდვა ცხოველზე გადავიდა. და რადგან უფლის მიერ ცოდვისთვის სიკვდილი იყო დაწესებული, შესაწირავი ცხოველი იკვლებოდა. ამრიგად ცოდვილი ადამიანის გამო უცოდველი ცხოველი იკვლებოდა. ეს იმის მიმანიშნებელი იყო, რომ ოდესმე ძე ღვთისა, როგორც უცოდველი კრავი, თავის თავზე აიღებდა მთელი ქვეყნიერების ცოდვებს და მოკვდებოდა ადამიანისათვის თავად უცოდველი.

ცხოველი მთლიანად იწვებოდა სამსხვერპლოზე ან სხეულის გარკვეული ნაწილი (მაგ. ღვიძლი, ქონი). ”მაშინ შესწირნენ საკურთხეველსა შენსა ზედა ზვარაკნი” - ეს სიტყვებიც ღვთისადმი მსხვერპლშეწირვის

მიმანიშნებელია.

ლოცვა დიდისა მაკარისა

ღმერთო, განმწმიდე მე ცოდვილი, რამეთუ არა მიქმნიეს კეთილი წინაშე შენსა, არამედ მიხსენ მე განსაცდელისაგან და იყავნ ჩვენს შორის ნება შენი, რათა დაუსჯელად აღვარო პირი ჩემი არაღირსი და ვაქებდე სახელსა შენსა წმიდასა მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

უფალო, ღმერთო ჩვენო, რომელმან მრავლითა სიტკბოებითა, და აურაცხელითა მოწყალებითა შენითა მომანიჭე ჩვენ, და სათნო-იყავ თანაწარსვლასა ამას სიგრძესა ღამისასა მშვიდობით თანაწარსვლად, და ყოვლისაგან განსაცდელისა და ბოროტისა დაგვიფარენ. შენ, მეუფეო და შემოქმედო ყოველთაო, მომეც ჩვენ მიწევნად ცისკრისა ლოცვათა, და გამოაბრწყინვე გულთა შინა ჩვენთა ჭეშმარიტი ნათელი საუნჯეთაგან მეცნიერებისა შენისათა, და ყოფად ყოვლისავე ნებისა შენისა.

- ამ ლოცვაში ჩვენ გამოვთქვამთ მზადყოფნასა და სურვილს უფლის წინაშე ძილისაგან აღდგომისთანავე

ვაკეთოთ ის საქმეები, რაც ღვთის ნებითაა თვითოეულ ჩვენგანზე დაკისრებული და შევთხოვთ უფალს დახმარებას ამ საქმეებში. აგრეთვე ვევედრებით, რომ დაგვიცვას ცოდვებისგან და დაგვამკვიდროს ცათა სასუფეველში. ლოცვა მთავრდება უფლის დიდებით.

მოკითხვა მთავარანგელოსისა მიერ ყოვლადწმიდისა ღვთისმშობელისა

ღვთისმშობელი ქალწულო, გიხაროდენ, მიმადლებულო მარიამ, უფალი შენთანა, კურთხეულ ხარ შენ

დედათა შორის და კურთხეულ არს ნაყოფი მუცლისა შენისა, რამეთუ მაცხოვარი გვიშევ სულთა ჩვენთა. ამ ლოცვით მივმართავთ ყოვლაწმიდა ღვთისმშობელს და ვადიდებთ მას, როგორც ყველა დედას შორის

გამორჩეულს და მისი მუცლის ნაყოფს - იესო ქრისტეს. სიტყვები: ”გიხაროდენ, მიმადლებულო მარიამ, უფალი შენთანა, კურთხეულ ხარ შენ დედათა შორის” აღებულია მთავარანგელოზ გაბრიელის მოკითხვიდან ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელის მიმართ, როდესაც აუწყა მას ღვთის ძის ხორციელად მოსალოდნელი შობა (ლუკა 1,28), სიტყვები: ”კურთხეულ არს ნაყოფი მუცლისა შენისა” - აღებულია მართალი ელისაბედის მისალმებიდან, როდესაც წმიდა ქალწულმა მარიამმა მოინახულა იგი (ლუკა 1,42), დანარჩენი სიტყვები აღებულია ანგელოზების მიმართვიდან მწყემსებისადმი: ”რამეთუ იშვა დღეს თქუენდა მაცხოვარი” (ლუკა 2,11).

”ღირს არს...” - დიდება ღვთისმშობელისა

ღირს არს ჭეშმარიტად, რათა გადიდებდეთ, შენ ღვთისმშობელო, რომელი მარადის სანატრელ იქმენ,

ყოვლად-უბიწოდ და დედად ღვთისა ჩვენისა. უპატიოსნესსა ქერუბინთასა, და აღმატებით უზესთაესსა სერაბინთასა, განუხრწნელად მშობელსა სიტყვისა ღვთისასა, მხოლოსა ღვთისმშობელსა გალობით გადიდებდეთ.

ამ ლოცვაში ვადიდებთ ყოვლაწმიდა ღვთისმშობელს. ქერუბიმები და სერაფიმები უმაღლესი და

ღმერთთან ყველაზე ახლოს მდგომი ანგელოზები არიან, მაგრამ ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელი, როგორც უფლის ხორციელად მშობელი, მათზე უზესთაესია, ანუ მათზე მაღლა მდგომია. ღვთის სიტყვას უწოდებენ იესო ქრისტეს (იოანე 1,14) იმიტომ, რომ იგი განმაცხადებელია, ”გამომთქმელია” მამა ღმრთისა, მთლიანად ყოვლადწმიდა სამებისა, საღვთო ჭეშმარიტებისა.

22

ლოცვა მფარველი ანგელოსისადმი სამარადისო წმიდაო ანგელოსო, რომელი ზედა-ადგ ჭირვეულსა სულსა ჩემსა და გლახაკსა ცხოვრებასა ჩემსა, ნუ

დამაგდებ მე ცოდვილსა, ნუცა განმეშორები ჩემგან ბილწებათა ჩემთათვის, ნუ სცემ ადგილსა ბოროტსა უფლებად ჩემდა, უძლურებისათვის მოკვდავთა ამათ ხორცთა ჩემთასა. უპყარ ხელი დავრდომილსა და შეურაცხსა სულსა ჩემსა და მიძღოდე მე გზათა ცხოვრებისათა. ჰე, წმიდაო ანგელოსო ღვთისაო, მცველო და მფარველო უღირსისა სულისა ჩემისა და ხორცთაო, ყოველივე შემინდევ, რაოდენი გაჭირვე შენ ყოველთა დღეთა ცხოვრებისა ჩემისათა, და როდენი ვსცოდე განვლილსა ამას ღამესა, დამიფარე დღეინდელსა ამას დღესაცა და დამიცევ მე განსაცდელისაგან და მზაკვრებათა წინააღმდგომისათა, რათა არა რომლითა ცოდვითა განვარისხო ღმერთი, და მეოხ-იყავ ჩემთვის ღვთისა მიმართ, რათა განმამტკიცოს შიშსა მისსა, და ღირსად გამომაჩინე მისისა მეუფებისა, და მკვიდრად სახიერებისა მისისა, ამინ.

- ვთხოთ მფარველ ანგელოზს, რომ მიუხედავად ჩვენი მრავალგზის შეცოდებისა, გვიხსნას ეშმაკის

ცბიერებისაგან და ევედროს ჩვენთვის უფალს. ყოველ ქრისტიანს, ნათლისღების დროიდან, უფლისგან გვენიჭება შემწე ანგელოზი: იგი იცავს ჩვენს სულს ცოდვებისგან, ხოლო სხეულს - მიწიერი უბედურებებისგან და გვეხმარება, ვიცხოვროთ სიწმინდით, ამიტომ იწოდება იგი ლოცვაში სულთა და ხორცთა მცველად.

ლოცვა ცოცხალთათვის

აცხოვნე უფალო და შეიწყალე სულიერი მამა ჩემი (სახელი)... მშობელნი ჩემნი (სახელები)... ნათესავნი

ჩემნი (სახელები)... მთავრობა, მასწავლებელნი, კეთილისმოქმედნი (სახელები) და ყველა მართლმადიდებელი ქრისტიანი.

აქ მოცემულია რამოდენიმე ლოცვა სადაც, შესაბამის ადგილებში, შეიძლება მოვიხსენიოთ ჩვენი მოყვასი.

ამისთვის უნდა ჩამოვთვალოთ ჩვენი ახლობლების ნათლობის სახელები. ამ ლოცვებში ჩვენ ვთხოვთ უფალს ახლობლებისთვის ყოველგვარ მიწიერ და ზეციურ სიკეთეს: ჯანმრთელობას, სიძლიერეს და ცხონებას. ასევე ვლოცულობთ ჩვენი მტრებისთვისაც, რადგან როგორც იესო ქრისტე გვასწავლიდა: ”გიყვარდეთ თქვენი მტრები; აკურთეთ თქვენი მაწყევარნი; კეთილი უყავით თქვენს მოძულეებს და ილოცეთ მათთვის, ვინც მძლავრობს თქვენზე და გდევნით თქვენ... რადგან თუ გეყვარებათ მხოლოდ თქვენი მოყვარენი, რა საზღაური გაქვთ? განა მეზვერეებიც ამას არ აკეთებენ? და თუ მოიკითხავთ მხოლოდ თქვენს მეგობრებს, განსაკუთრებულს რას აკეთებთ? განა წარმართებიც ასე არ აკეთებენ?”

ლოცვა გარდაცვალებულთა

მოიხსენე, უფალო, სული გარდაცვალებულთა მონათა და მხევალთა შენთა (სახელები)... ამ ლოცვაში ვთხოვთ უფალს, რომ მიანიჭოს ჩვენი გარდაცვლილი ახლობლების სულებს სიმშვიდე,

მიუტეოს მათ ცოდვები და დაუმკვიდროს მათ ცათა სასუფეველი.

3. ლოცვანი ძილად მისვლისა, განვლილი დღის ანალიზი ათიოდე წუთი ქრისტიანი საღამოს უნდა განმარტოვდეს, რათა განვლილ დღეს ანალიზი გაუკეთოს და

ღმრთისაგან ლოცვით ითხოვოს მშვიდობის ღამე და დღის განმავლობაში ჩადენილ ცოდვათა მიტევება. ანალიზი ნიშნავს, რომ უნდა გავიხსენოთ განვლილი დღე, დილიდან საღამომდე და უბის წიგნაკში

ჩავინიშნოთ ღვთის მცნებათა და სინდისის საწინააღმდეგო თუ რამ ჩაგვიდენია (აღსარების შემდეგ ამ ფურცლებს დავწვავთ). ასეთი რეგულარული ანალიზი და მისი ქაღალდზე ან გონებაში დაფიქსირება დიდად ეხმარება ადამიანს აღსარების მომზადებაში.

ამის შემდგომ კვლავ დავდგებით ხატებთან პირით აღმოსავლეთისაკენ, გავსწორდებით, დავმშვიდდებით და დაბალ ხმაზე ან გულში აღვავლენთ ძილად მისვლის ლოცვებს იმ

თანმიმდევრობით, როგორც წერია შესაბამის „ლოცვანში“. თუ ადამიანი იმდენად დაღლილია, რომ ათწუთიანი ლოცვის წაკითხვაც არ შეუძლია, გამონაკლისის

სახით, შეიძლება მისი შემოკლება. ასეთ შემთხვევაში დავდგებით პირით აღმოსავლეთისაკენ, გადავიწერთ პირჯვარს და ვიტყვით მე-4 ლოცვას: „უფალო ღმერთო ჩვენო“…

ლოცვა დილით და საღამოს ქრისტიანის კეთილკრძალული ცხოვრების ერთ-ერთი ძირითადი ნაწილია. შეიძლება თავიდან ამ ლოცვების სრულად წაკითხვა ძნელი იყოს. ამ შემთხვევაში დასაშვებია მათი

23

შემოკლება. დასაწყისში შეიძლება ადამიანმა დილას და საღამოს მხოლოდ „მამაო ჩვენო“ თქვას, მაგრამ დღე არ უნდა გამოტოვოს; თუ დაავიწყდა, მეორე დღეს მაინც უნდა წაიკითხოს. ასეთი გულმოდგინებისათვის ღმერთი ძალას მისცემს და შეუძლებელს შეაძლებინებს.

ძილად მისვლის ლოცვების განმარტება

ლოცვა წმიდისა დიდისა მაკარისა ღვთისადმი

ღმერთო საუკუნეთაო და მეუფეო ყოვლისა არსებისაო, რომელმან ღირს-მყავ მე მოწევნად ჟამსა ამას,

მომიტევენ მე ცოდვანი ჩემნი, რომელნიცა ვქმენ დღეინდელსა დღესა საქმით, სიტყვით და გულისხმის-ყოფით; და განწმიდე, უფალო, მდაბალი გული ჩემი ყოვლისაგან ბიწისა ხორცისა და სულისა, და მომეც მე, უფალო, ღამესა ამას შინა ძილად მისვლა მშვიოდბით, რათა აღვდგე მდაბლისა ჩემისა სარეცელისაგან, სათნო-ვეყო წმიდასა სახელსა შენსა ყოველთა დღეთა ცხოვრებისა ჩემისათა, და განვაგდო მბრძოლნი მტერნი ჩემნი, ხორციელნი და უხორცონი, და მიხსენ მე, უფალო, ამაოისა გულსთქმათაგან, შემაგინებელთა ჩემთა, და საწადელთაგან ბოროტთა, რამეთუ შენი არს მეუფება, ძალი და დიდება მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

- ამ ლოცვით ჩვენ ვმადლობთ უფალს მშვიდობიანად გატარებული დღისათვის. ვთხოვთ მას ცოდვათა

მოტევებას, მშვიდობიან ღამეს და ყოველგვარი ბოროტისაგან დაცვას. ლოცვა მთავრდება წმიდა სამების დიდებით.

”მომიტევენ მე ცოდვანი ჩემნი, რომელნიცა ვქმენ... საქმით...” - საქმით სცოდავს ის, ვინც იპარავს, კლავს

და სხვა ბოროტ საქმეებს სჩადის ”სიტყვით...” - სიტყვით სცოდავს ის, ვინც ილანძღება, მღერის მაცდუნებელ სიმღერებს, განიკითხავს

ახლობლებს, ცილს სწამებს სხვას, ცრუობს და ა.შ. ”გულისხმისყოფით...” - ანუ განზრახვით სცოდავს ის, ვისაც შურს ახლობლის და ბოროტებას უსურვებს

მას, ვინც ამპარტავნებაშია და სხვა. ”და განწმიდე, უფალო, მდაბალი გული ჩემი ყოვლისაგან ბიწისა ხორცისა...” - ბიწი ხორცისა არის

ხორციელი ცოდვა ანუ ნაყროვანება, გემოთმოყვარეობა, მემთვრალეობა და სხვა. ”და სულისა” ... - ბიწი სულისა არის სულიერი ცოდვა, ანუ მტრობა, ზიზღი, შური და სხვა. ”მბრძოლნი მტერნი ჩემნი, ხორციელნი და უხორცონი” - ხორციელი მტრები ის ხალხია, რომლებიც

გვაცდუნებენ, გვასწავლიან ცოდვის ჩადენას და, აგრეთვე, მიწიერი საგნები, რომლებიც ძლიერ გვხიბლავს. უხორცო, ანუ სულიერი მტრები კი ჩვენი სულიერი ვნებებია. მაგ: შური, ამპარტავნება. ჩვენი სულის განსაკუთრებული მტერი კი ეშმაკია.

პატიოსნისა და ცხოველსმყოფელისა ჯვარისადმი გამოისახე პირჯვარი და წარმოთქვი ლოცვა: აღსდეგინ ღმერთი და განიბნინენ ყოველნი მტერნი მისნი და ივლტოდენ მოძულენი მისნი პირისაგან

მისისა. ვითარცა მოაკლდეს კვამლსა, მოაკლდენ, და, ვითარცა ცვილი რა დასდნის წინაშე ცეცხლსა, ეგრეთ წარსწყმიდენ ეშმაკნი პირისაგან მათისა, რომელთა უყვარსთ ღმერთი და გამოისახავენ პირჯვარსა და სიხარულითა იტყვიან: გიხაროდენ, ყოვლადპატიოსანო და ცხოველსმყოფელო ჯვარო უფლისაო, განმდევნელო ეშმაკთა შენზედა ჯვარცმულისა ძალითა, უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესითა, ჯოჯოხეთსა შინა შთასვლითა ეშმაკისა ძალისა დამთრგუნველისა, რომელმანცა მოგვანიჭა ჩვენ ჯვარი მისი ყოვლადპატიოსანი, განსადევნელად ყოველთა წინააღმდგომთა ძალთა. ჰოი, ყოვლადპატიოსანო და ცხოველსმყოფელო ჯვარო უფლისაო! შეგვეწიე ჩვენ ყოვლადწმიდისა ქალწულისა ღვთისმშობელისა და ყოველთა წმიდათა თანა, უკუნისამდე, ამინ.

- ამ ლოცვაში გამოვხატავთ რწმენას, რომ ჯვრის გამოსახვა არის უდიდესი ძალა ბოროტ სულთა

განსადევნელად და ვითხოვთ უფლისაგან სულიერ დახმარებას წმინდა ჯვრის ძლიერებით. ამ ლოცვაში ჯვარი იწოდება ”ცხოველსმყოფელად”, ანუ სიცოცხლის მომნიჭებელად, რადგან ჯვარცმულმა იესო ქრისტემ იხსნა ადამინთა მოდგმა სამუდამო სიკვდილისაგან ანუ ჯოჯოხეთისგან, რაზეც ეს სიტყვები მიგვანიშნებს: ”ჯოჯოხეთსა შინა შთასვლითა ეშმაკისა ძალისა დამთრგუნველისა” - იესო ქრისტე თავისი გარდაცვალების შემდეგ, აღდგომამდე იმყოფებოდა ჯოჯოხეთში, საიდანაც ამოიყვანა მართალთა სულები (მაგ: ადამი, მოსე)

24

და ამით ცხადყო, რომ დაამარცხა ეშმაკის ძლიერება (ქრისტეს აღდგომამდე, ყველა ადამიანის სული, მიუხედავად იმისა კეთილი იყო იგი თუ ბოროტი, ჯოჯოხეთში ხვდებოდა).

4. ლოცვანი საყოველდღეო

დღის განმავლობაში ვასრულებთ სხვა მოკლე ლოცვებსაც. კერძოდ, დღეში შვიდგზის ლოცვას, ლოცვებს

ჭამის, საქმის კეთების, სწავლის წინ და შემდგომ, და იესოს ლოცვას.

ა) დღეში შვიდგზის ლოცვა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის ილია II-ის ლოცვა-

კურთხევით 1989 წლის შობის დღესასწაულიდან მოყოლებული დღეში შვიდჯერ ვასრულებთ მოკლე ლოცვას. ეს ლოცვები სრულდება დილის 6-სა და 9 საათზე, დღის 12-სა და 3-ზე, საღამოს 6-სა და 9-ზე და ღამის 12 საათზე. მათი ტექსტი იყიდება ეკლესიებში.

ამ ლოცვების მნიშვნელობის შესახებ ბევრი ითქვა და მის შესავალშიც წერია, აქ კი იმას დავუმატებთ, რომ ყველა ქრისტიანმა, ვისაც როგორ შეუძლია, უნდა მიიღოს მონაწილეობა და ამა თუ იმ მიზეზით უარი არ უნდა თქვას ამ ლოცვა-კურთხევაზე. შეიძლება ადამიანს უჭირდეს მისი მთლიანად შესრულება, შეიძლება დილით ადრე ადგომა არ შეეძლოს, როცა გაახსენდება, მაშინ ერთხელ მაინც უნდა წაიკითხოს. და თუ ასე მოიქცევა, ეს ლოცვა თანდათანობით ჩვევად ექცევა და შემდეგ ღმერთის შეწევნით, იქნებ აღარც დაავიწყდეს და სრულადაც მოახერხოს მისი შესრულება.

ბ) საყოველდღეო ლოცვები

დღის განმავლობაში აღვავლენთ სხვა მოკლე ლოცვებსაც ჭამის, საქმის კეთების, სწავლის წინ და

შემდგომ. ყველა ეს ლოცვა, აგრეთვე სხვა მოკლე ლოცვებიც წერია „ლოცვანში“ სათაურით „საყოველდღეო ლოცვები“.

დამატებით ავღნიშნავთ, რომ ჭამის წინ, ლოცვის თქმის შემდეგ საჭმელს ჰაერში გადავსახავთ ჯვარს მარჯვენა ხელის სამი შეკრული თითით ჯერ ზემოთ, შემდეგ ქვემოთ, შემდეგ ჩვენგან მარცხნივ და ბოლოს მარჯვნივ.

მსუბუქი ჭამის, ხილის მიღების, წყლის დალევის წინ და შემდგომ, ლოცვას არ ვამბობთ სრულად, არამედ გადავიწერთ პირჯვარს და პროდუქტსაც ჯვარს გადავსახავთ.

აგრეთვე, თუ ადამიანი მთელი დღე საქმიანობს, მაგალითად სახლის საქმეებს აკეთებს, საქმის დაწყების (ასევე დამთავრების) ლოცვას იტყვის ერთხელ და არა ყოველი კონკრეტული ქმედების წინ.

გ) იესოს ლოცვა

იესოს ლოცვას ქრისტიანი სულ უნდა იმეორებდეს. იგი შემდეგნაირად გამოითქმის: „უფალო იესო ქრისტე, ძე ღმრთისაო, შემიწყალე მე ცოდვილი“. მისი გამეორება შეიძლება ნებისმიერ მდგომარეობაში: ვზივართ თუ ვწევართ, ვჭამთ თუ ვმგზავრობთ,

გვიჭირს თუ გვილხინს. ამ ლოცვას ორი ათასი წლის ისტორია აქვს: მას ჯერ კიდევ მოციქულები იმეორებდნენ. მასში ღრმა

მისტიკური აზრია ჩადებული. წმინდა მამების თქმით, იგი ქრისტიანული სარწმუნოების მთელ შინაარს გადმოგვცემს. სხვა რომ არა იყოს რა, თავისთავად უფლის სახელის – იესოს ხსენებასაც კი უდიდესი ძალა აქვს.

ჩვენთვის ამ ლოცვის ხშირი განმეორება არის გახსენება ღმრთის, ვინც გვიფარავს ცოდვის ჩადენისაგან, გვიცავს ხილული თუ უხილავი მტრებისაგან.

ე) სკვნილი ანუ კრიალოსანი

25

სკვნილის ანუ კრიალოსანის ისტორია უკავშირდება მონასტრული ცხოვრების ფუძემდებელს - პახუმი დიდს. საძმოში, რომელშიც იგი მოღვაწეობდა, ცხოვრობდნენ წერა-კითხვის უცოდინარნი ბერებიც, რომლებიც ზეპირად ამბობდნენ იესოს ლოცვას, მათ პახუმი დიდმა კანონად დაუდო, ყოველდღიურად რამდენიმეჯერ აღესრულებინათ იესოს ლოცვა, ეს კი საჭიროებდა თვლას. ამის გამო მან ბერებს მისცა ნასკვებიანი თოკი. სწორედ ეს არის თანამედროვე სკვნილის წინასახე. იგი საზოგადოდ სულიერ მახვილსა და ხსნის კიბეს ნიშნავს. როგორც მხედარი მტრისგან იცავს თავს მახვილით, ასევე მონაზონიც სკვნილზე ლოცვით უკუაგდებს მტერს. სკვნილის სიმრგვალე ლოცვისა და მარადიულობის სიმბოლოა. იგი შედგება ათი, ოცდაცამეტი, ორმოცდაათი, ასი ნასკვისაგან და დაბოლოებულია ჯვრით.

სკვნილი სულიერი მახვილია, მას ლოცვის დროს მხოლოდ ბერ-მონაზვნები იყენებდნენ. სკვნილზე სხვადასხვა ლოცვა შეიძლება აღსრულდეს (ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის, რომელიმე

წმიდანის საგალობელი, უმთავრესად კი იესოს ლოცვა - „უფალო იესო ქრისტე, ძეო ღმრთისაო, შემიწყალე მე ცოდვილი“), რომელსაც მოძღვარი კურთხევით განაწესებს.

წმიდა მამათა გამოცდილებით, სკვნილზე ლოცვა განსაკუთრებულ მადლსა და შემწეობას სძენს მონაზონს.

საერო პირისათვის არ არის სავალდებულო სკვნილის ტარება და მხოლოდ მოძღვრის კურთხევის შემდეგ შესაძლოა მასზე ლოცვა. არ შეიძლება თამაში სკვნილით.

იესოს ლოცვას ხშირად სკვნილის გარეშეც ამბობენ - გამუდმებით იმეორებენ გულში. პრაქტიკა გვიჩვენებს, რომ ამ ლოცვის ხშირად გამეორებას დიდი ძალა აქვს და მორწუნეს ეხმარება ბოროტ ვნებებთან ბრძოლაში.

ტრადიციულად ასე ლოცულობენ სკვნილზე: ნასკვების მიხედვით ჩამოთვლიან ”იესოს ლოცვას” და როცა ჯვართან მივლენ ამბობენ საუფლო ლოცვას ”მამაო ჩვენოს.”

5. ზიარების ლოცვები

ა) როგორ მოვემზადოთ ზიარებისთვის

განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი მოვლენა ქრისტიანის ცხოვრებაში არის წმიდა ზიარება, რომელიც მან

გარკვეული პერიოდულობით უნდა მიიღოს. ადამიანი, რომელიც წელიწადში ერთხელ მაინც არ ეზიარება, თავს ეკლესიის გარეთ აყენებს. ადრე

ქრისტიანები ყოველ წირვაზე ეზიარებოდნენ. თანამედროვე ადამიანისათვის, როგორც პრაქტიკა აჩვენებს, ოპტიმალურია თვეში ერთხელ, ხოლო მარხვების პერიოდში კვირაში ერთხელ ზიარება (რასაკვირველია იმათთვის, ვინც მარხვას ინახავს).

ადამიანი გულმოდგინედ უნდა მოემზადოს ამ გონებისათვის მიუწვდომელ საიდუმლოში მონაწილეობის მისაღებად. ცხადია, ბოლომდე მზად ის ვერასდროს იქნება, მაგრამ რაც შეუძლია, ის კი უნდა იღონოს, რათა სულიერი და ხორციელი განკურნების ნაცვლად სასჯელი არ დაიმსახუროს.

ზიარებამდე მორწმუნემ აუცილებლად უნდა ჩააბაროს აღსარება მოძღვარს და თუ მოძღვარი ზიარებისთვის აკურთხებს, მაშინ უნდა დაიწყოსმ მზადება ამ დიდი საიდუმლოსთვის მარხვითა და ლოცვით.

მარხვა უნდა დავიწყოთ ერთი კვირით ადრე. ვინც სისტემატიურად ეზიარება, მისთვის საკმარისია იმარხულოს ოთხშაბათსა და პარასკევს, შაბათს კი სასურველია, ხორცისეულისაგან თავის შეკავება. ზიარების წინ კი ღამის თორმეტი საათიდან არც საჭმელი და არც წყალი არ უნდა მივიღოთ. გარდა ამისა, უნდა წავიკითხოთ სპეციალური ლოცვები ზიარების წინ და შემდგომ.

ბ) ლოცვები ზიარების წინ

26

ზიარების ლოცვების წაკითხვა უმჯობესია საღამოს, როდესაც ეკლესიიდან დავბრუნდებით, მსუბუქი

ვახშმის შემდეგ. ლოცვები უნდა წავიკითხოთ ფეხზე, ხატების წინ. სასურველია მათი ერთად წაკითხვა. მაგრამ, თუ

ადამიანს უჭირს დაღლილობის ან ავადმყოფობის გამო, მოძღვრის კურთხევით, დასაშვებია ლოცვების გაყოფაც. ამ შემთხვევაში ზიარების ლოცვების ნაწილს წავიკითხავთ საღამოს ლოცვების ნაცვლად, ხოლო მეორე ნაწილს დილის ლოცვების ნაცვლად.

ხანდაზმული ან ავადმყოფი ადამიანებისთვის, მოძღვრის ლოცვა-კურთხევით, შეიძლება ლოცვის დროს დაჯდომაც და ლოცვების შემოკლებაც მოძღვრის მიერვე მითითებული წესით.

გ) სამადლობელი ლოცვები

ზიარების შემდგომ, მადლობის ნიშნად, ღმერთს უნდა შევწიროთ ლოცვა. ამ ლოცვების წაკითხვა

უმჯობესია ტაძარში წირვის შემდეგ. შეიძლება – შინაც, დღის განმავლობაში. შენიშვნა: სამადლობელი ლოცვების ბოლო ნაწილში წარმოითქმება წმინდა იოანე ოქროპირის ტროპარი

და კონდაკი, როდესაც წირვა მის მიერ შედგენილი წესით მიმდინარეობს. მაგრამ, დროგამოშვებით, ეკლესიაში წირვა-ლოცვა სრულდება წმ. ბასილი ან წმ. გრიგოლ დიოლოგოსის მიერ შედგენილი წესითაც. ამ შემთხვევაში ოქროპირის ტროპარ-კონდაკი, რომლებიც აქვე „ლოცვანის“ ბოლოშია მოყვანილი.

ლექსიკონი: ტროპარი და კონდაკი - საგალობლის სახეობათა აღმნიშვნელი ბერძნული ტერმინებია.

თავი 2. როგორ ვიზრუნოთ მიცვალებულისათვის

1. სული სიკვდილის შემდეგ

უპირველეს ყოვლისა მტკიცედ უნდა გვწამდეს: ადამიანის სული არ კვდება; ის მხოლოდ ტოვებს

სხეულს და ერთი მდგომარეობიდან მეორეში გადადის – გარდაიცვლება. საღმრთო გამოცხადებისა თუ თვითმხილველთა მრავალსაუკუნოვანი გამოცდილების შედეგად

ეკლესიას დაუგროვდა გარკვეული ცოდნა სულის იმქყვეყნიური ცხოვრების შესახებ. ეს სწავლება გადმოცემულია მამათა ნაწერებში, მოკლედ კი მისი არსი შემდეგია;

გარდაცვალებისას სული განეშორება სხეულს. პირველი სამი დღე იგი იმყოფება დედამიწაზე, დასტრიალებს საკუთარ სხეულს, ახლობელ ადამიანებს, ემშვიდობება მათ; განსაკუთრებით უხარია იმ ადგილების მონახულება, სადაც ოდესმე სიკეთე ჩაუდენია.

მესამე დღეს (პირველი დღედ გარდაცვალების დღე ითვლება) ანგელოზები სულს ზეცაში აიყვანენ და წარადგენენ უფალთან, ამის შემდეგ ექვსი დღის განმავლობაში ათვალიერებენ სასუფევლის (სამოთხის) სანახებს.

გარდაცვალებიდან მეცხრე დღეს მას კვლავ წარადგენენ უფალთან, რის შემდეგაც ახლა ჯოჯოხეთს მოატარებენ.

მეორმოცე დღეს შედგება ახლად გარდაცვალებულის პირადი სამსჯავრო. ანგელოზები წარმოადგენენ მის კეთილ საქმეებს, რაც სიცოცხლეში ჩაუდენია, აგრეთვე იმ სიკეთესაც, რომელიც მის სახელზე სხვამ აღასრულა, განსაკუთრებით გარდაცვალების შემდეგ ორმოცი დღის განმავლობაში; ეშმაკები კი წარმოაჩენენ მის ცოდვილ ცხოვრებას. უფალი ჩვენი იესო ქრისტე გაასამართლებს სულს და დედამიწაზე თავის მეორედ მოსვლამდე მიუჩენს დროებით სამყოფელს სასუფეველში ან ჯოჯოხეთში.

ქრისტეს მეორედ მოსვლის შემდეგ შედგება საერთო სამსჯავრო, სადაც თითოეული ადამიანის სულს უფალი ხელახლა გაასამართლებს ყველას თანდასწრებით და უკვე სამუდამო ადგილ-სამყოფელს მიუჩენს. იმის მიხედვით, თუ როგორ ზრუნავდნენ მისთვის ახლობლები, როგორ ლოცულობდა ეკლესია, შეიძლება სული ჯოჯოხეთიდან სამოთხეშიც იქნას აყვანილი. განსაკუთრებით ძლიერია დედის ლოცვა.

ასე, რომ ახლობელ ადამიანს ჩვენ მხოლოდ დროებით ვშორდებით, რათა შემდეგ სამუდამოდ შევეყაროთ. ცხადია, ადამიანისათვის ნებისმიერი განშორება მძიმეა, მით უმეტეს ასეთი გაურკვეველი ვადით, მაგრამ სასოწარკვეთასა და წრეგადასულ მწუხარებას მაინც არ უნდა მივეცეთ. გვახსოვდეს, არც ღმერთი მოგვიწონებს ამას და მიცვალებულსაც საშინელ ტკივილს მივაყენებთ.

27

ადამიანისათვის თავის მახლობელთა მწუხარება განსაკუთრებით მძიმეა მისი გარდაცვალების ჟამს, როდესაც გარეგნულად სიცოცხლე აღარ ეტყობა, როდესაც სული ცხედართან ახლოს იმყოფება.

ჩვენ დარდს ორი გარემოება ამსუბუქებს: ერთი, რაც უკვე ვთქვით რომ სული არ კვდება და მასთან განშორება არაა მარადიული, და მეორე – ჩვენ შეგვიძლია მონაწილეობა მივიღოთ მისი სამუდამო ადგილ-სამყოფელის განსაზღვრაში, ჩვენ შეგვიძლია ვიზრუნოთ მისთვის.

2. ლოცვა მიცვალებულისათვის

ა) წესის აგება

გასვენების დღეს მიცვალებულს წესი უნდა ავუგოთ; წესის აგებას ასრულებს მღვდელი ან ოჯახში

ცხედართან, ან ეკლესიაში. თუ გასვენების დღეს რაიმე მიზეზით წესის აგება არ ხერხდება, შეიძლება შესრულდეს ადრეც. აგრეთვე,

ამ ლოცვის შესრულიბა შეიძლება ძველი მიცვალებულისათვისაც, რომელსაც თავის დროზე წესი არ აუგეს. სასურველია ოთახში მიცვალებული ისე იყოს დასვენებული, რომ აღმოსავლეთს უყურებდეს (თუ

ფართობი საშუალებას გვაძლევს). მას თავთან უნდა ედგას ნაკურთხი წყალი, ხორბალი და ენთოს კანდელი (კანდელი არის მცირე ზომის ჭურჭელი ზეთით, რომელშიც ჩადებულია ბამბის ძაფის პატრუქი. იგი შეიძლება შევიძინოთ ეკლესიაში ან დავამზადოთ სახლში).

მიცვალებულთან შეიძლება ენთოს სანთელიც.

ბ) ფსალმუნების კითხვა მიცვალებულთათვის ოჯახის წევრებმა და ახლობლებმაც უნდა ილოცონ. ყველაზე კარგი ტრადიციული

ფორმა არის საგალობლების კითხვა წმ. დავით წინასწარმეტყველის „ფსალმუნებიდან“, რომელიც იყიდება ეკლესიაში. წიგნი სანიშნით მიცვალებულთან ახლოს, გამოსაჩენ ადგილას უნდა იყოს, რომ ყველა მსურველს შეეძლოს წაკითხვა, რაც მიცვალებულის სულს დიდ შემწეობას უწევს.

ავიღებთ წიგნს, გავაგრძელებთ კითხვას დანიშნული ადგილიდან. წავიკითხავთ სადამდეც შევძლებთ, დავნიშნავთ და დავდებთ თავის ადგილზე, რომ შემდეგ სხვა მსურველმაც წაიკითხოს. გასვენებამდე რაც მეტჯერ მოესწრება წიგნის ბოლომდე წაკითხვა, მით უკეთესი.

ძველად ფსალმუნებს შეუწყვეტლად უკითხავდნენ მიცვალებულს მთელი დღე-ღამის განმავლობაში. აქედან მოდის დღემდე შემორჩენილი ტრადიცია ცხედართან ღამისთევისა. ასე, რომ თუ ჭირისუფლები მიცვალებულს ღამეს უთევენ, სასურველია რიგრიგობით ფსალმუნის კითხვა.

მიცვალებულის სული, გარდა საკუთრივ მისთვის მიძღვნილი ლოცვისა, შეიძლება მოვიხსენოთ საზოგადო ლოცვაში.

გ) პანაშვიდი

პანაშვიდი არის სავედრებელი ლოცვა მიცვალებულთათვის. ახლადშესვენებულს ეკლესიაში უნდა გადავუხადოთ პანაშვიდი: პირველ დღეს - როცა გარდაიცვლება; მე-3 დღეს - როდესაც პირველად წარდგება უფალთან; მე-9 დღეს - როდესაც მეორედ წარდგება უფალთან; მე-40 დღეს - როცა ის პირად სამსჯავროზეა. და ამის შემდეგ გარდაცვალების ყოველ წლისთავსა და დაბადების დღეზე. გარდა ამისა, ეკლესიაში წლის განსაკუთრებულ დღეებში დანიშნულია საზოგადო პანაშვიდები:

ხორციელის შაბათს, დიდმარხვის პირველ 4 შაბათს, ბრწყინვალე შვიდეულის ორშაბათს, თომას კვირის სამშაბათს, სულთმოფენობის წინა შაბათსა და დიმიტრის შაბათს (თვე და რიცხვი ამ დღესასწაულებისა ყოველწლიურად უნდა ვნახოთ საეკლესიო კალენდრებში), რომელსაც უნდა დაესწროს ჭირისუფალი. იმისთვის რომ მღვდელმა ამ ლოცვაში მოიხსენიოს მიცვალებული, ფურცელზე დაწერილი მიცვალებულის სახელი უნდა მივაწოდოთ მას.

კარგი იქნება, თუ მეორმოცე დღისათვის შევუკვეთავთ წირვას მიცვალებულის სახელზე, რომელსაც დაესწრებიან ოჯახის წევრები და მიიღებენ წმიდა ზიარებას შესაბამისად მომზადებულნი. ამის შემდეგ სასურველია, დროდადრო კიდევ შევუკვეთოთ წირვები. ძველი ტრადიციით მიცვალებულისათვის შვიდი წირვა სრულდებოდა.

მიცვალებული შეიძლება მოვიხსენიოთ, აგრეთვე, პირადად, დილის ლოცვების შესრულებისას შესაბამის ადგილას.

28

პანაშვიდი სრულდება წირვის შემდეგ. ყველა ტაძარში საკურთხისათვის გაშლილია მაგიდა. გარდაცვალების პირველსავე დღეებში მიცვალებულის სახელზე უნდა იკურთხის მარილი, რომელსაც გამოვიყენებთ საკურთხის მომზადებაში. საკურთხი არის ჭირისუფლის მიერ მიცვალებულის სახელზე მომზადებული ტრაპეზი (ძირითადად პური, ღვინო, ზეთი, მარილი და წანდილი*, შეიძლება სხვა საჭმელიც; თუ მარხვაა, საკურთხიც სამარხო უნდა იყოს), რომელსაც მღვდელი აკურთხებს. ამ დროს მიცვალებულთა სულის საოხად კითხულობენ ლოცვებს, ანთებენ სანთელს, აკმევენ საკმეველს, ასხურებენ აიაზმას*.

ზოგჯერ საკურთხს შინ აკეთებენ, სანთელს აანთებენ, საკმეველს შემოატარებენ და ღვინით მიცვალებულის შესანდობარს ამბობენ. ეს არ არის საკმარისი. საკურთხს იმიტომ ჰქვია საკურთხი, რომ ის იკურთხება, კურთხევას კი მხოლოდ სამღვდელო პირი აღასრულებს. ამ დროს აღევლინება პანაშვიდი და მღვდელი ღვთის სახელით შენდობას უგზავნის მიცვალებულის სულს. ამის გაკეთება ერისკაცს არ შეუძლია.

კურთხევის შემდეგ საკურთხის ნაწილს ტაძარში ტოვებენ და ნაწილი - ტაძრის მსახურთ, ნაწილი კი გლახაკებს ურიგდებათ. საჭმლის დანარჩენი ნაწილი შეიძლება დავურიგოთ ახლობლებსაც ან გამოვიყენოთ სტუმრების გასამასპინძლებლად შინ, მაგალითად გარდაცვალების დღეს, მეორმოცე დღეს, წლისთავზე და სხვა ღირსახსოვარ დღეებში, ასევე შეგვიძლია იგი თვითონაც დაურიგოთ გაჭირვებულებს.

ხშირად მიცვალებულის სახელზე შეწირულობასაც გაიღებენ შესაძლებლობის ფარგლებში. პარაკლისისა თუ პანაშვიდის გადახდა კონკრეტულ შემთხვევაშიც შეიძლება. ლექსიკონი: აიაზმა - ნაკურთხი წყალი, არის დიდი და მცირე აიზმა. დიდი აიაზმა - 1) ნათლისღების დღესასწაულზე ნაკურთხი წყალი, რომელსაც მორწმუნეები მთელი

წლის განმავლობაში იყენებენ, რადგან იგი უხრწნადია, ანუ ჩვეულებრივი წყლისაგან განსხვავებით არ ფუჭდება. 2) ნათლობის საიდუმლოს შესრულების დროს ნაკურთხი წყალი.

მცირე აიაზმა - პარაკლისების და სხვა მსახურებათა აღსრულების დროს ნაკურთხი წყალი. წანდილი - საკურთხზე ყოველთვის ამზადებენ კოლიოს ანუ წანდილს. ამ ტრადიციას საინტერესო

ისტორია აქვს: იულიანე განდგომილმა, კონსტანტინეპოლის მეფემ, უარყო ქრისტე და კერპთაყვანისმცემლობას შეუდგა. მან იცოდა, რომ დიდმარხვის პირველ კვირას მორწმუნენი მარხვას განსაკუთრებით წმინდად ინახავდნენ და ცოდვებს ინანიებდნენ. იულიანემ უბრძანა ქალაქის თავს, მთელი კვირის მანძილზე ყოველდღე შეებღალა ბაზარში გასაყიდი სანოვაგე სამსხვერპლო ცხოველთა სისხლით. მეფის ბრძანება შესრულდა. კონსტანტინეპოლის მთავარეპისკოპოს ევდოქსის გამოეცხადა წმინდა თეოდორე ტირონი (იგი მრავალი წლის წინათ ეწამა ქრისტესთვის), ამცნო, რომ საზრდელი ნაკერპალის სისხლით იყო შებილწული და ურჩია, მის ნაცვლად მიეღოთ კოლიო - თაფლთან ერთად მოხარშული ხორბალი. ქრისტიანებმა შეიძინეს ხორბალი, კოლიო მოხარშეს და მთელი კვირის განმავლობაში მას იხმევდნენ. ასე გადაურჩნენ მარხვის შემწიკვლებას (დარღვევას). მას შემდეგ დიდმარხვის პირველი შვიდეულის შაბათი წმინდა თეოდორეს ხსენების დღედაა მიჩნეული.

დ) მოხსენება კვეთაში*

მეტად მნიშვნელოვანია მოხსენება მღვდლის მიერ წირვის დროს. წირვის დაწყებამდე დილით ან წინა

საღამოს ეკლესიაში უნდა შევიძინოთ საგანგებოდ გამომცხვარი მცირე ზომის პური - სეფისკვერი; შემდეგ ფურცელზე დავწეროთ „გარდაცვლილნი“ და ჩამოვწეროთ ახლობელ მიცვალებულთა სახელები (ტრადიციულად მიცვალებულისათვის შევიძენთ ხოლმე ჯვრის გამოსახულებიან, ხოლო ცოცხალი ადამიანის მოსახსენებლად - ყოვლადწმინდა სამების ან ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის გამოსახულებიან სეფისკვერს, ერთი სეფისკვერი შეიძლება შეიგზავნოს ერთი ან რამდენიმე ადამიანისათვის). სეფისკვერსა და მოსახსენებელ ფურცელს დატოვებთ შესაბამის ადგილზე, საიდანაც მნათე შეიტანს საკურთხეველში. მღვდელი წირვის დროს ამ სეფისკვერიდან მოხსენებულთა სახელზე ლახვრით ამოკვეთს მცირე ზომის ნაწილებს, შეწირავს მსხვერპლად და წირვის ბოლოს ჩაუშვებს წმ. ბარძიმში.

შენიშვნა: არის შემთხვევები, როდესაც მიცვალებულის მოხსენება კვეთაში არ შეიძლება: 1. თუ ადამიანი არ იყო მონათლული მართმადიდებლურად; 2. თუ იგი სიცოცხლის ბოლომდე გმობდა ღმერთს; 3. თუ თავისი სიცოცხლე შეგნებულად დაამთავრა თვითმკვლელიბით. თუ რა ვიღონოთ ასეთი მიცვალებულებისათვის, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში მოძღვართამ უნდა

გავარკვიოთ. ეკლესიაში არსებობს ტრადიცია მიცვალებულის მოხსენებისა კვეთაში ორმოცი დღის განმავლობაში.

ტაძრებში, სადაც წირვა ყოველდღე მიმდინარეობს (სიონი, ანჩისხატი, სვეტიცხოველი, ალ. ნეველის სახელობის რუსული ეკლესია). ჭირისუფალის თხოვნით მიცვალებულს იხსენებენ კვეთაში ყოველდღე ორმოცი დღის მანძილზე. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მიცვალებულის 40 დღიანი მოხსენება დიდი მარხვის პერიოდში.

29

ლექსიკონი: კვეთა ანუ პროსკომიდია - ლიტურგიის პირველი ნაწილი. ლიტურგიას ქვემოთ განვმარტავთ.

ე) სანთლის ანთება მიცვალებულის მოხსენების ერთ-ერთი ფორმაა სანთლის დანთება, რისთვისაც ეკლესიაში

გამოყოფილია კუთხე მაცხოვრის ჯვარცმის გამოსახულებით. სანთლის დანთება გარდაცვლილი ადამიანისათვის შეიძლება სახლშიც, ხატებთან ან მის სახელზე

გაწყობილ სუფრაზე. ტრადიცია მიცვალებულთა მოხსენებისა ჯერ კიდევ ძველი აღთქმიდან მოდის, როდესაც იუდა

მაკაბელმა იდუმიელთა წინააღმდეგ ბრძოლაში დახოცილ მებრძოლთა განსაწმედელად მსხვერპლი შეაწირინა იერუსალიმში.

ახალ აღთქმაში მიცვალებულთა ლიტურგიული მოხსენება ყველაზე ადრე დაფიქსირებულია წმ. იაკობ მოციქულის ჟამისწირვაში.

ამ ტრადიციას ასახავს ქართული სუფრაც: ჩვენ სადღეგრძელოში ვიხსენებთ გარდაცვლილ ადამიანებს და მათ სახელზე მივიღებთ ხოლმე ღვინოში ჩაწობილ პურს, რაც სიმბოლურად მიცვალებულის ზიარებას ნიშნავს. ზოგჯერ კი ჭიქიდან ღვინოს პურზე ან მიწაზე დავღვრით ხოლმე. ესეც სიმბოლურია, და მიცვალებულისათვის ცოდვათა მიტევებას ნიშნავს, ისევე, როგორც ჯვარცმისას მაცხოვრის სისხლი დაიღვარა მიწაზე, გაჟონა და დაეწვეთა ჯვრის ქვეშ დასაფლავებული ადამის თავის ქალას და განწმიდა იგი პირველი ცოდვისაგან.

3. მოწყალების საქმე მიცვალებულის სულს შეგვიძლია დავეხმაროთ მოწყალების საქმითაც, რამეთუ მის სახელზე

გაკეთებულ სიკეთეს ღმერთი მას მიუთვლის. განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელიბა აქვს მოწყალების გაღებას გარდაცვალებიდან პირველი ორმოცი დღის განმავლობაში, რაც მას პირად სამსჯავროზე წაადგება, ასევე შემდგომშიც. ყოველი ასეთი კეთილი საქმე მიცვალებულის სულს უდიდეს შვებას ანიჭებს. ამასთან, რაც უფრო შორეულ და უცხო ადამიანს დავეხმარებით, მით მეტია ღმრთის მადლი, რადგან ახლობელი ადამიანი თვითონ გადაგვიხდის სამაგიეროს, უცნობის ნაცვლად კი ჩვენ და ჩვენს მიცვალებულს ღმერთი დაგვლოცავს.

მოწყალების საქმე შეიძლება იყოს სხვადასხვაგვარი:

ა) ტანსაცმლის გაცემა მიცვალებულის სახელზე შეიძლება გავცეთ ტანსაცმელი და სხვა ნივთებიც. არსებობს ტრადიცია,

რომლის თანახმად, ორმოცამდე, მიცვალებულის ახლობლები არიგებენ მის ტანსაცმელს და პირად ნივთებს. დასარიგებლად გამზადებული ეს ნივთები შეიძლება მივიტანოთ მონასტერში ან ეკლესიაში, საიდანაც

ხდება მისი განაწილება, ან უშუალოდ უპატრონოთა სახლში, სადაც მათზე დიდი პრაქტიკული მოთხოვნილებაა (ასეთი თავშესაფარები არის ძეგვში, ცხინვალში, ბედიაში და სხვაგან).

ბ) ფულადი შესაწირავი

მიცვალებულის სახელზე შეიძლება გავიღოთ აგრეთვე თანხა. ფული შეგვიძლია დავურიგოთ გლახაკებს

(რასაც ქრისტიანი სისტემატიურად უნდა აკეთებდეს; უწმინდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქის ილია II რჩევით, ყველა მორწმუნეს უნდა ჰყავდეს ერთი გაჭირვებული ადამიანი მაინც, რომელსაც სისტემატურად დაეხმარება); ფული შეგვიძლია შევწიროთ ეკლესიას ან მიცვალებულის სახელზე მოვახმაროთ რაიმე კეთილ საქმეს.

ჩვენ განვიხილეთ, თუ რა შეიძლება გაკეთდეს მიცვალებულის სულის დასახმარებლად, ყოველივე ზემოჩამოთვლილს საციცოცხლო მნიშვნელობა აქვს როგორც გარდაცვლილის, ასევე ჭირისუფლისათვისაც. მაგრამ ყოველთვის გვაქვს კი უფლება შევთხოვოთ ღმერთს? შეისმენს კი ღმერთი ყოველთვის ჩვენს თხოვნას და შეიწირავს ჩვენგან მსხვერპლს?

საქმე ის არის, რომ, უსჯულოების გამო, არც ჩვენ გვაქვს უფლება ვევედროთ ღმერთს და არც ჩვენს არაეკლესიურ მიცვალებულს ეგეების წესის აღსრულება, რამეთუ საღმრთო წერილი ბრძანებს:

„ვინც რჯულის მოსმენას ყურს არიდებს, მისი ლოცვაც კი სიბილწეა“ (იგავნი 28, 9). „ლოცვა მისი (ე. ი. ცოდვილისა) ცოდვად შეერაცხენ მას“ (ფსალმუნნი 108,7).

30

ღმერთს რომ რაიმე შევთხოვოთ, ამისი მორალური უფლება უნდა გვქონდეს. თუ ღმერთს მისი უსაზღვრო სიყვერულის საპასუხოდ ბოროტებას მივაგებთ, როგორღა მივალთ მასთან სათხოვნელად? ყველა ბოროტების სათავე კი ღმერთისგან განდგომა და რჯულის აღუსრულებლობაა.

ასე რომ, თუ გვინდა, ღმერთმა ჩვენი ისმინოს, ჯერ ჩვენ უნდა მივაპყრათ ყური და აღვასრულოთ წესი ქრისტიანის ცხოვრებისა.

ამ შენთხვევაშიც დიდი პასუხისმგებლობაა ჩვენზე. რიტუალი უსრულდება ეკლესიურ მიცვალებულს, რომელიც სიცოცხლეში თავად აღასრულებდა წესს. დღეს კი მთელი თაობებია არაეკლესიური. მაშ რაღა უფლება გვაქვს მათთვის წესის აღსრულებისა? ერთადერთი, რაც ამის საფუძველს გვაძლევს, არის რწმენა იმისა, რომ გადატანილი ძნელბედობით დაუძლურებულ ადამიანს ღმერთი მცირედსაც კი ღვაწლად შეუწირავს. მართალია, ჩვენმა უახლოესმა წინაპრებმა ეკლესიურობა ვერ შემოგვინახეს, მაგრამ ამ საყოველთაო გაჭირვებისა და სულიერი გამყინვარების ჟამს ის ნაპერწკალი შეგვინარჩუნეს, დღეს რომ ყველა ქართველის გულში ღვივის და რომლისაგანაც დიდი ღვთაებრივი ცეცხლი აინთება. სახარება ბრძანებს:

„რომელმან სიყვარული ჰყო, მან შჯული აღასრულა“. ჩვენ გვწამს, რომ მათ ღვაწლს შეიწირავს ღმერთი, რამეთუ ბევრად ძნელია შეინარჩუნო პატიოსნება

სიბილწითა და გარყვნილებით გარემოცულმა, ვიდრე იყო წმიდა წმიდანთა შორის. უფროსი თაობის არაეკლესიურობა ჩვენს თაობას აწევს სიმძიმედ და ჩვენ ეს ტვირთი უნდა ვიტვირთოთ. ღმერთმა მოგვცეს ძალა!

ცხადია, რჯულის სრულყოფილად აღსრულებას ვერც ჩვენ შევძლებთ ჩვენივე უძლურების გამო, მაგრამ ღვთის შემწეობით უნდა ვეცადოთ თანდათან სრულვყოთ ცხოვრების წესი, რადგან ღმერთი ჩვენგან შეუძლებელს არაფერს მოითხოვს. გვახსოვდეს, რომ ყველაზე დიდი შესაწირავი, რომელიც მეტია ყველა ჩვენ სიტყვიერ ლოცვასა და ყველა მოწყალების საქმეზე, არის ჩვენი გული, როგორც ბრძანებს წმ. დავით წინასწარმეტყველი:

„მსხვერპლი ღმრთისა არს სული შემუსვრილი, გული შემუსვრილი და დამდაბლებული ღმერთმან არა შეურაცხყოს“. (ფსალმუნნი. 50, 17).

ვევედროთ ღმერთს, მოსცეს შემუსვრილება გულისა სრულიად საქართველოს, რაითა ერთითა პირითა და ერთითა გულითა ვადიდებდეთ ჩვენს წინაპართაგან აგრერიგად შეყვარებულსა მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.

თავი 3. მარხვა

1. მარხვის არსი და მნიშვნელობა

ღვთის რწმენა და სიყვარული ყოველ ადამიანს გულში უნდა ჰქონდეს დამარხული; მაგრამ რწმენა და

სიყვარული მაშინ ხდება ცხოველი, როდესაც მათი გამოვლინება ხდება საქმით. ერთ-ერთი ამგვარი საქმეთაგანია, როცა ღმერთის ჩვენდამი უსაზღვრო სიყვარულის საპასუხოდ ჩვენ ამქვეყნიურ სიამეებს - საჭმელს, გართობას, შვებას ცოტათი მოვიკლებთ და ვიქნებით თავშეკავებულნი. მას ეწოდება მარხვა. ამ აზრით გონიერი ადამიანი, ლოცვის მსგავსად, სულ მარხვაში უნდა იყოს (იყვნენ და არიან კიდევაც ასეთი წმიდა მამები), მაგრამ, საზოგადოდ, ადამიანს, თავისი დაცემული, უძლური ბუნების გამო, არ შეუძლია გამუდმებული თავშეკავება. ამიტომ ეკლესიამ დაადგინა გარკვეული დრო და ფორმა თავშეკავებისა ანუ მარხვისა, რომლის დაცვა, თავდაპირველად თუნდაც მექანიკური და იძულებითი, არის საწინდარი იმისა, რომ ოდესმე შევძლებთ ჭეშმარიტ მარხვასა და თავშეკავებულ ცხოვრებას.

2. ხანგრძლივი მარხვები

წელიწდში დაწესებულია ოთხი ხანგრძლივი მარხვა, რომელიც წინ უძღვის ოთხ დიდ დღესასწაულს. ა) დიდი წმიდა მარხვა - ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომის წინ; ბ) საშობაო მარხვა - ქრისტეს შობის წინ; გ) მარიამობის მარხვა - ყოვლად წმიდა ღმრთისმშობლის მიძინების წინ; დ) პეტრე-პავლობის მარხვა - მოციქულთა თავთა - წმ. პეტრეს და წმ. პავლეს დღესასწაულის წინ. ა) დიდი წმიდა მარხვა ამათგან ყველაზე ხანგძლივი და საპასუხისმგებლოა. იგი აღდგომის წინ 49 დღით

ადრე იწყება და აღდგომის დღესასწაულამდე გრძელდება;

31

ბ) შობის მარხვა გრძელდება 28 ნოემბრიდან 7 იანვრამდე, როდესაც ეკლესია დღესასწაულობს იესო ქრისტეს ხორციელად დაბადებას (7 იანვარი სინამდვილეში არის 25 დეკემბერი იმ ძველი და ჭეშმარიტი კალენდრით, რომლითაც სარგებლობს ჩვენი ეკლესია);

გ) მარიამობის მარხვა ორკვირიანია და გრძელდება 14 აგვისტოდან 28 აგვისტომდე, როდესაც ეკლესია

დღესასწაულობს ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლის ამქვეყნიური ცხოვრების დასასრულს - მის მიძინებას. დ) პეტრე პავლობის მარხვის ხანგრძლივობა ცვალებადია 9 დღიდან თვენახევრამდე. ეს იმიტომ ხდება,

რომ მისი დასასრული უძრავია, დასაწყისი კი - მოძრავი და უკავშირდება სულთმოფენობის დღესასწაულს, რომელიც, თავის მხრივ, აღდგომის დღესასწაულზეა დამოკიდებული (აღინიშნება აღდგომიდან 50-ე დღეს).

პეტრე-პავლობის მარხვა იწყება სულთმოფენობიდან ერთი კვირის შემდეგ და მთავრდება 12 ივლისს (ახ.

სტილით), როდესაც ეკლესია იხსენიებს თავთა მოციქულთა - წმ. პეტრესა და წმ. პავლეს.

3. ერთდღიანი მარხვები განსაკუთრებულ დღეებში ეკლესიამ დაგვიდგინა ერთდღიანი მარხვები: ა) ყოველი კვირის ოთხშაბათი და პარასკევი გარდა მსგეფსისა (მსგეფსის შესახებ - ქვემოთ), რადგან

ოთხშაბათს იუდამ გასცა ქრისტე, პარასკევს კი ქრისტე ჯვარს აცვეს; ბ) ნათლისღების წინა დღე - 18 იანვარი (ახ. სტილით); გ) წმ. იოანე ნათლისმცემლის თავის კვეთის დღე - 11 სექტემბერი (ახ. სტილით); დ) ჯვართმაღლება - 27 სექტემბერი (ახ. სტილით).

4. მსგეფსი წლის განმავლობაში არსებობს რამდენიმე განსაკუთრებული კვირა ანუ შვიდეული, როდესაც

ოთხშაბათი და პარასკევი არასამარხო დღეებია, ანუ ხსნილია. ასეთ შვიდეულს ეწოდება მსგეფსი. წელიწადში ასეთი მსგეფსი ხუთია:

ა) შობიდან ნათლისღებამდე - 7 იანვრიდან 17 იანვრამდე (ახ. სტილით); ბ) მეზვერისა და ფარისევლის შვიდეული - დიდი მარხვის დაწყების წინ მესამე კვირა; გ) ყველიერის შვიდეული - დიდი მარხვის წინ ბოლო კვირა; ხსნილი ყველითა და კვერცხით; დ) ბრწყინვალე შვიდეული - აღდგომის შემდეგი კვირა; ე) სულთმოფენობის შვიდეული - სულთმოფენეობის დღესასწაულის მომდევნო კვირა. ოთხი უკანასკნელი მსგეფსის თვე და რიცხვი ყოველწლიურად საეკლესიო კალენდარში უნდა

მოიძებნოს.

5. როგორ ვიმარხულოთ პრაქტიკულად მარხვის დროს ადამიანმა არ უნდა მიიღოს გარკვეული სახის საკვები: ხორცეული (ცხოველი,

ფრინველი), რძის ნაწარმი (რძე, მაწონი, ხაჭო, ყველი, არაჟანი, კარაქი) და კვერცხი. შეიძლება: პური, მარცვლეული, ხილი, ბოსტნეული, ბაღჩეული და თაფლი. არსებობს გარკვეული საზღვრები, რომლებშიც შეიძლება იცვლებოდეს მარხვის სიმკაცრე. მარხვის

სიმკაცრეს განსაზღვრავს ადგილობრივი ეკლესიის მამამთავარი. მაგალითად, მარხვაში თევზის მიღება არ მიღების საკითხს განსაზღვრავს ეკლესიის მამამთავარი.

მარხვაში ღვინის მიღება მხოლოდ მცირე რაოდენობითაა დასაშვები და ისიც - შაბათ-კვირას.

თავი 4. დიდი წმიდა მარხვა

ეს მარხვა, როგორც ავღნიშნეთ, თავის მნიშვნელობით, სიმკაცრით თუ ზეიმურობით გამოირჩევა ყველა

სხვა მარხვისგან. მისი შესრულებით ჩვენ ვემზადებით ყველაზე დიდი ქრისტიანული დღესასწაულის - ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომის შესახვედრად.

32

1. მომზადება დიდი მარხვისათვის ეკელესია თავისი მორწმუნეების სულიერ და ფიზიკურ მომზადებას დიდი მარხვისათვის რამდენიმე

კვირით ადრე იწყებს. დიდმარხვის დაწყებას წინ უძღვის 3 კვირა: მეზვერისა და ფარისევლის, უძღები შვილისა, ხორცთა აკრებისა და საშინელი სამსჯავროსი და ბოლო კვირიაკე (კვირა დღე) - მიტევებისა და ადამის სამოთხიდან განდევნისა.

ა) კვირა მეზვერისა და ფარისევლისა

ეს კვირა მსგეფსია (ოთხშაბათი და პარასკევი - ხსნილი). შვიდეულის დასაწყისში საკვირაო წირვაზე

ეკლესია იხსენებს იგავს სახარებიდან მეზვერისა და ფარისევლის შესახებ (ლუკა 14. 12-14). თუ როგორ ისმინა ღმერთმა ლოცვა ყოვლად უღირსი ადამიანისა - მეზვერესი, შეიწყალა იგი და, სინანულის გამო, დააყენა უფრო წინ, ვიდრე ფარისეველი, რომელიც ღმრთის კანონებს გარეგნულად კი ასრულებდა, მაგრამ არ ჰქონდა სინანული. ამ იგავის გახსენებით, ეკლესია მოგვიწოდებს სინანულისაკენ.

ბ) კვირა უძღები შვილისა

საკვირაო წირვაზე უძღები შვილის შესახებ იგავის გახსენებით (ლუკა 15. 11-13) (როგორ დაუბრუნდა

მამას გაქცეული შვილი. რომელმაც მთელი თავისი ქონება გაფლანგა, მაგრამ მიხვდა თავის დანაშაულს და მამასთან მსახურად დადგომა გადაწყვიტა, მამამ კი ასეთი სინანულის გამო კვლავ შვილად მიიღო), ჩვენი სინანული კიდევ უფრო იზრდება.

ჩვენი სუფრაც შედარებით განტვირთულია: ოთხშაბათსა და პარასკევს კვლავ მარხვას ვინახავთ; ამასთან, ეს ბოლო შვიდეულია, როდესაც ხორცის მიღება შეგვიძლია.

გ) ყველიერის კვირა, ხსენება საშინელი სამსჯავროსი, ხორცის აკრება

მარხვის დაწყებას წინ უშუალოდ უძღვის ბოლო კვირა - შვიდეული ყველიერისა. ამ კვირის ყოველი დღე

(ოთხშაბათისა და პარასკევის ჩათვლით) ხსნილია, მაგრამ მხოლოდ რძის ნაწარმით და კვერცხით, რადგან ხორცი კვირა საღამოს ვახშმის შემდეგ აიკრიბა სუფრიდან და აღდგომამდე აღარ იჭმევა.

საკვირაო წირვაზე ეკლესია მორწმუნეებს საშინელ სამჯავროს ახსენებს; გარდა ამისა, ოთხშაბათს და პარასკევს დილით და საღამოს, მორწმუნეებმა უკვე უნდა წაიკითხონ სპეციალური მოკლე ლოცვა წმ. ეფრემ ასურისა - „უფალო და მეუფეო...“ რომელიც დიდ მარხვაში ყოველდღე იკითხება (შაბათ-კვირის გარდა).

დ) შენდობის კვირიაკე

დიდი წმ. მარხვის წინა მოსამზადებელი პერიოდი მთავრდება ეგრეთწოდებული შენდობის, ანუ

მიტევების კვირიაკით (კვირა დღით). დილით საკვირაო წირვაზე ეკლესია მოიხსენიებს ადამის განდევნას სამოთხიდან, საღამოს კი სრულდება მწუხრის ლოცვა, რომლის დროსაც ტაძრის ყველა ფერადი შესამოსელი უნდა შეიცვალოს შავით.

ამ ლოცვის ბოლოს მრევლის წინ გამოდის უპირატესი მღვდელი და ქადაგების შემდეგ ყველასაგან ითხოვს შენდობას, ანუ პატიებას, თავისი ნებსითი თუ უნებლიე შეცდომების გამო. ამის შემდეგ თითოეული მორწმუნე სათითაოდ მიდის ჯერ მღვდელთან, შემდეგ ეკლესიის სხვა წევრებთან და თვითონაც პატიებას ითხოვს. ყოველი ქრისტიანი უნდა ეცადოს, მარხვის დაწყების წინ მიიღოს შენდობა ეკლესიისაგან, მშობლებისაგან, შვილებისაგან, ყველა ახლობელისაგან და განსაკუთრებით იმათგან, ვინც მასზე გულძვირადაა.

ხშირად ადამიანი ფიქრობს, რომ მავანი მასზე უმიზეზოდაა ნაწყენი და ის თვითონ არის დამნაშავე: ან, თუ არ ახსოვს, რომ მოყვასისთვის ეწყენინებინოს, მისთვის პატიების თხოვნა არ არის საჭირო. ეს ასე არ არის. ჯერ ერთი, სახარების სწავლების მიხედვით, კონფლიქტის დროს ორივე მხარე დამნაშავეა, მიუხედავად იმისა, ხედავს ადამიანი ამას თუ-ვერა; მეორეც ის, რომ ჩვენ ხშირად ადამიანებს უხეში საქციელით ვაყენებთ ტკივილსა და წყენას და ვერც კი ვხვდებით ამას, მესამეც ის, რომ შეიძლება ადამიანს უშუალოდ არაფერი დავუშავოთ, მაგრამ ჩვენი ყოველი ცუდი საქციელი, ყოველი ცოდვილი ფიქრი ხილულად და უხილავად სხვა ადამიანებზე გადადის მით მეტად, რაც უფრო ახლოს არიან ისინი ჩვენთან; და ბოლოს, თუნდაც მოყვასს არაფერს ვუშავებდეთ, მის წინაშე მაინც დამნაშავედ უნდა ვგრძნობდეთ თავს, რამეთუ არ ვუკეთებთ იმას, რაც გვევალება მის მიმართ. გევალება კი განუზომლად მეტი იმაზე, რასაც ვასრულებთ: შევიყვაროთ ერთმანეთი ისე, როგორც უფალმა იესო ქრისტემ შეგვიყვარა ჩვენ (იოანე 13.34).

ასეთი სინანულით უნდა იწყებოდეს ყოველი ქრისტიანის მარხვა.

33

2. დიდმარხვის პირველი კვირა

მარხვის სწორად წარმართვა ბევრადაა დამოკიდებული იმაზე, თუ როგორ გაატარებს ქრისტიანი

დიდმარხვის პირველ კვირას. ძველი ქრისტიანები დიდმარხვაში, და განსაკუთრებით პირველ შვიდეულში, მეტად მკაცრად მარხულობდნენ: მთელ დღეს ტაძარში ატარებდნენ და ჭამდნენ უზეთო საჭმელს დღეში ერთხელ მზის ჩასვლის შემდეგ. ამ მხრივ საგულისხმოა ერთი ნაწყვეტი აკაკი წერეთლის „ჩემი თავგადასავლიდან“, სადაც აღწერილია როგორ ამარხულებდნენ ბავშვებს:

„უმთავრესი ყურადღება ჩვენი წირვა-ლოცვაზე და მარხვაზე იყო მიქცეული, სამწუხარო დრო ჩვენთვის დიდმარხვა იყო; მთელი დღე საღამომდის, სანამ ლოცვა არ გამოვიდოდა, წყლის მეტს არაფერს მიგვაკარებდნენ; საღამოსაც მარტო ხმელ პურს გვაძლევდნენ. არათუ შეჭამადი რამე, ღვინო, მარილი და ზეთიც კი აკრძალული გვქონდა...“

ჩვენი წინაპრების მიბაძვის სურვილი ყველა ჩვენგანს უნდა ჰქონდეს, მაგრამ მეორე მხრივ, არც ზომიერების გრძნობამ უნდა გვიღალატოს. დღეს ბევრი ჩვენგანი ცდილობს გაიმეოროს მათი ღვაწლი. ღმერთმა შეგვაძლებინოს! უთუოდ, ჩვენს შორისაც არიან ამის შემძლებელნი, მაგრამ სამწუხაროდ ხშირად ეს სურვილი ზედაპირული და ცალმხრივია. ძველი ქრისტიანების მარხვის ასეთი სიმკაცრე მათ შინაგან სულიერ მდგომარეობას შეესაბამებოდა. ჩვენ კი არათუ პირველ ქრისტიანებზე, არამედ ასი წლის წინ მცხოვრებ ჩვენს პაპებზეც ბევრად უძლურნი ვართ; მათი ოდენ ზედაპირული მიბაძვა ჩვენს შინაგან და გარეგან მდგომარეობებს შორის დარღვევას იწვევს, რასაც ხშირად სავალალო შედეგამდე მივყავართ. საგულისხმოა, რომ თვით აკაკიც ზემოთმოყვანილ ნაწყვეტში ასეთ მომეტებულ სიმკაცრეს შეცდომად მიიჩნევს.

ასე რომ, თუ, ერთ მხრივ, მარხვისადმი გულგრილობაა დაუშვებელი, მეორე მხრივ, ზედმეტმა სიმკაცრემ სხვა, ვინ იცის, იქნებ უფრო მძიმე განსაცდელი მოგვიმზადოს. ამიტომ ქრისტიანმა ზომიერად უნდა ილოცოს, ზომიერად უნდა იმარხულოს და თუ ცხოვრების წესის გამკაცრება სურს, მოძღვარს უნდა დაეკითხოს.

ეკლესიური წესით მცხოვრები დღევანდელი ჩვენი ქრისტიანებიდან ვისაც შეუძლია, დიდმარხვის პერიოდში კვირაში ჭამს დღეში ორჯერ უზეთო საჭმელს, ხოლო ვისაც ეს უჭირს - ზეთიანს და დღეში სამჯერ; თუ შეძლებს ასეთმა ადამიანმა სასურველია ოთხშაბათსა და პარასკევს მაინც შეიკავოს თავი ზეთისაგან.

რაც შეეხება ლოცვას დილითა და საღამოს დამატებით ვკითხულობთ წმ. ეფრემ ასურის* სინანულის მოკლე სავედრებელს „უფალო და მეუფეო...“ ოთხი სრული მეტანიით.

ჩვენი პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის, ილია II რჩევითა და ლოცვა-კურთხევით ვინც მარხვას ინახავს, სასურველია, მარხვის პერიოდში ყოველ კვირას ეზიაროს. ამისთვის საჭიროა დავესწროთ ლოცვას შაბათ საღამოს, ვთქვათ აღსარება და თუ მოიძღვარი მოგვცემს ზიარებაზე კურთხევას*, წავიკითხოთ ზიარების ლოცვაბი და კვირის წირვაზე უზმოდ მოვიდეთ; ე. ი. თუ სხვა დროს ზიარების წინ საჭიროა რამდენიმე დღე მარხვის შენახვა, ახლა ეს პირობა თავისთავად სრულდება, რაც გარკვეულად აიოლებს ზიარებისათვის მომზადებას. მეორე მხრივ, თუ ხსნილში წირვა შეიძლება ჩატარდეს კვირის ნებისმიერ დღეს, მარხვაში ეს შესაძლებელია მხოლოდ შაბათსა და კვირას, გარდა ამისა, მათთვის, ვინც შაბათს ან კვირას ვერ ეზიარა, ოთხშაბათს და პარასკევს ტარდება ეგრეთ წოდებული წირვა პირველშეწირულთა ძღვენთა, როდესაც მორწმუნეთა ზიარება ხდება შაბათის ან კვირის წირვიდან გადანახული წმიდა ნაწილებით.

პირველი ოთხი შაბათი დიდმარხვისა, აგრეთვე „ხორციელის“ შაბათი ანუ „კორკოტობა“ არის მიცვალებულთა მოხსენიების დღეები; ეკლესიებში გაშლილია მაგიდები საკურთხისათვის და წირვის შემდეგ სრულდება საზოგადო პანაშვიდი.

უკანასკნელი დღე მკაცრი მარხვისა პირველ კვირაში არის პარასკევი. შაბათს და კვირას მკაცრი მარხვა აღარ შეიძლება. ამ ორ დღეს დასაშვებია ზეთისა და ცოტაოდენი ღვინის მიღებაც.

ლექსიკონი: ეფრემ ასურის ლოცვა - ტაძარში ეს ლოცვა სრულდება 16 მეტანიით. ამასთან 16-დან 12 არის მცირე

მეტანია. კურთხევა - ესაა მღვდლის მიერ მორწმუნის დალოცვა. ასევე, კურთხევას ნებართვის მნიშვნელობაც აქვს,

ის შეიძლება იყოს დალოცვა მნიშვნელოვანი საქმის დაწყების წინ, გზის დალოცვა მზავრობის წინ. ნებისმიერ მძიმე გარემოებაში შეგვიძლია ვთხოვოთ მოძღვარს რჩევა, კურთხევა და ხელზე ვემთხვიოთ. ღვისმსახურისგან

34

კურთხევის გამოსათხოვად ხელის გულებს ერთმანეთზე ვდებთ, მარჯვენა მარცხენის ზემოთ და თავს

ვხრით. ამ დროს მოძღვარმა შეიძლება ჯვარი გადაგვსახოს, მერი კი მას ხელზე ვემთხვევით.

3. როგორ უნდა მოიქცეს მორწმუნე, თუ რაიმე მიზეზით მარხვის შენახვა არ შეუძლია

ხანდახან ხდება, რომ ადამიანს მარხვის შენახვა უჭირს: ან ძალიან დასუსტებულია, ან ხნიერია, ან ავადაა

და ექიმმა სპეციალური დიეტა დაუნიშნა. ასეთ შენთხვევაში არასამარხო პროდუქტის მიღება მარხვის დარღვევად არ ჩაითვლება, თუ მორწმუნე აიღებს ლოცვა-კურთხევას, რომელსაც იძლევა ან მღვდელმთავარი, ან მღვდელი. ამ ლოცვა-კურთხევის ძალით მორწმუნემ შეიძლება მიიღოს რძის ნაწარმი და ხორციც კი, თუ ეს აუცილებელია.

მარხვის შენახვა არაა სავალდებულო აგრეთვე ბავშვებისათვის 12 წლის ასაკამდე. თუ მშობლებს მაინც უნდათ ბავშვი თავიდანვე შეაჩვიონ მარხვას, ვურჩევთ ასე განსაჯონ: ბავშვისათვის ყოველდღიურად ხორცის მიღება არათუ სავალდებულო არ არის, არამედ მავნებელიცაა. ამიტომ მისი რეჟიმი ისე უნდა განვსაზღვროთ, რომ ხორცისაგან განტვირთვის დღეები იყოს ოთხშაბათი და პარასკევი.

როგორც ავღნიშნეთ, დიდი წმიდა მარხვა ყველა სხვა მარხვაზე საძნელოა, მაგრამ შემწეობაც მეტი გვეძლევა უფლისგან.

ღმერთმა მოგვცეს მადლი, გულისხმისყოფა და სულიერი თუ ფიზიკური ძალები, რათა ყოველმა ჩვენგანმა - სრულიად საქართველომ ერთიანი მარხვითა და ლოცვით ვადიდოთ მამა, ძე და სულიწმინდა. ამინ.

4. დიდი მარხვა მეორე კვირიდან ვნების შვიდეულამდე

დიდი მარხვა მეორე კვირიდან ვნების შვიდეულამდე შემდეგნაირად უნდა წარვმართოთ: ვისაც

შეუძლია, საკვები მიიღოს დღეში ორჯერ (ან სამჯერ). მკაცრი მარხვა შეიძლება მხოლოდ ოთხშაბათობით და პარასკევობით, როდესაც ვიკვებებით ასევე ორჯერ (ან სამჯერ), მაგრამ ვცდილობთ ზეთიან საკვებს მოვერიდოთ. შაბათ-კვირას ჩვენ ტრაპეზს შეიძლება სადღესასწაულო ელფერი მივცეთ ხოლმე, რაც გამოიხატება, საჭმლის მრავალფეროვნებასა და ცოტაოდენი ღვინის დალევაში.

ლოცვითი კანონი იგივეა, რაც პიველ კვირაში. ე. ი. დილასა და საღამოს ლოცვების შემდეგ უნდა წავიკითხოთ წმ. ეფრემ ასურის სინანულის ლოცვა.

5. „ლაზარეს შაბათი“ და „ბზობა“

მარხვის შუა პერიოდს აგვირგვინებს ერთ-ერთი უდიდესი საეკლესიო დღესასწაული „ბზობა“ - იესო

ქრისტეს დიდებით შესვლა იერუსალიმში (მათე 21. 1-11), რომელიც დიდმარხვის მე-6 კვირიაკეს იდღესასწაულება. ამ დღესასწაულს წინ უძღვის ეგრეთწოდებული „ლაზარეს შაბათი“, როდესაც ეკლესია დღესასწაულობს იესო ქრისტეს მიერ თავის მეგობრის, ოთხი დღის მკვდარი ლაზარეს, აღდგინებას (იოანე 11. 1-45). ეს არის აგრეთვე დღესასწაული ქართული ენისა, რამეთუ „სახარებასა შინა ამას ენასა ლაზარე ჰქვიან“ („ქება და დიდება ქართული ენისა“).

ქართველ ხალხს ლაზარეს მკვდრეთით აღდგინება ძველთაგანვე ქართული ენისა და სრულიად საქართველოს აღდგინების სიმბოლოდ მიაჩნია.

საეკლესიო წესით, ლაზარეს შაბათი ხსნილია ხიზილალით, ხოლო ბზობის დღესასწაულზე ვიხმევთ თევზსაც. ამ დღეს მორწმუნეებს ურიგდებათ ნაკურთხი ბზის ტოტები გასახსენებლად იმისა, თუ როგორ

35

უფენდნენ ოდესღაც იესო ქრისტეს მწვნე რტოებს ებრაელები მისი იერუსალიმში დიდებით შესვლისას, პასექის უკანასკნელ დღესასწაულზე.

წინა წლის ბზის ნაკურთხი ტოტები შეგვიძლია ან ეკლესიაში მივიტანოთ, სადაც მათ შესაგროვებლად ადგილია ხოლმე გამოყოფილი, ან ჩვენვე დავწვათ სუფთა ადგილას.

6. ვნების შვიდეული

ა) ვნების შვიდეულის ორშაბათი, სამშაბათი, ოთხშაბათი

ვნების შვიდეული ეწოდება წმ. დიდმარხვის ბოლო კვირას იმის აღსანიშნავად, რომ ამ შვიდეულში

მოხდა წმ. ვნება ჯვარზე უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი. ამ კვირაშიც, გარდა ხუთშაბათისა, პირველი კვირის მსგავსად მკაცრად ვმარხულობთ. ვნების შვიდეულის ორშაბათს, სამშაბათს და ოთხშაბათს ტაძარში სრულდება წირვები

პირველშეწირულთა ძღვენთა, რომლებზეც სრულდება მეტად საინტერესო და შთამბეჭდავი წესი: ტაძარში იკითხება მთელი სახარება თავიდან ბოლომდე.

ბ) „დიდი ხუთშაბათი“

ამ კვირაშიც, პირველი კვირის მსგავსად, მკაცრად ვმარხულობთ, თუმცა ვნების შვიდეულის ხუთშაბათი

დღე, ე.წ. „დიდი ხუთშაბათი“, ზეთით ხსნილია, რადგან ეკლესიაში სრულდება სადღესასწაულო წირვა: ამ დღეს იესო ქრისტემ მოიწვია საიდუმლო სერობა თავისი თორმეტი მოწაფისა, დააწესა ზიარების საიდუმლო (ლუკა 22,8-20). ყველა ქრისტიანი უნდა ეცადოს, რომ დიდ ხუთშაბათს უზიარებელი არ დარჩეს. ამ დღეს სამების საკათედრო ტაძარში სრულდება ფეხთბანის რიტუალი. კათალიკოს პატრიარქი იწვევს თორმეტ მღვდელს და ბანს ფეხებს. ამით ჩვენ ვიხსენებთ, როგორ დაბანა ფეხები მაცხოვარმა თავის თორმეტ მოწაფეს (იოანე 13,4 - 10).

დიდი ხუთშაბათიდან მოყოლებული წმ. ეფრემ ასურის სინანულის ლოცვა აღარ იკითხება.

გ) „დიდი პარასკევი“ „დიდი პარასკევი“ ყველაზე მძიმე დღეა წლის განმავლობაში. ამ დღეს მოხდა ჯვარცმა და ხორციელი

სიკვდილი უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი. ახლობელი ადამიანის გარდაცვალებისას ჭირისუფალს მარადიულობასთან შეხების საოცარი განცდა

ეუფლება. ეს გრძნობა კიდევ უფრო იზრდება, თუ მიცვალებული მთელ ერს ეკუთვნოდა. ასეთ დროს ამაო საგნებზე ფიქრიც კი უხერხულია. ჩვენ კი, ქრისტიანებს, გვენიჭება დიადი უფლება, არ მივატოვოთ ჯვარზე უფალი ჩვენი იესო ქრისტე და მენელსაცხებლე დედებთან, წმ. იოანე მახარებელთან და თვით ყოვლადწმინდა ღვთისმშობელთან ერთად ვიყოთ მისი ჭირისუფალნი.

ამის გამო, ეს დღე განსაკუთრებით წმიდად უნდა გავატაროთ მაქსიმალურად ვეცადოთ საკუთარ თავში ჩაღრმავებას, მოვერიდოთ ურთიერთობებს, სხვისი საქციელის განკითხვას; სულ გვახსოვდეს ჯვარცმული მაცხოვარი.

ამ დღეს შეგვიძლია საზრდელზე უარიც კი ვთქვათ, ან მცირედ წავიხემსოთ დღის მეორე ნახევარში. დღის ორ საათზე ეკლესიაში სრულდება ე. წ. „გარდამოხსნის გადმოსვენება“ - იესო ქრისტეს სხეულის

ჯვარიდან გადმოხსნის რიტუალი. საღამოს იკითხება „თორმეტი ვნების სახარება“, ანუ ყველა ის ადგილი სახარებაში, სადაც აღწერილია

უფლის წმიდა ვნება ჯვარზე. სასურველია, რომ ქრისტიანი ორივე რიტუალს დაესწროს.

დ) „დიდი შაბათი“ ვნების შვიდეულის შაბათს, რომელსაც „დიდ შაბათს“ ვუწოდებთ, დილით ადრე სრულდება

გარდამოხსნის შემოტარება ეკლესიის გარშემო, რის შემდეგაც მას შუა ტაძარში დაასვენებენ.ეს რიტუალი მომასწავებელია უფლის წმიდა სხეულის გადმოსვენებისა ჯვარცმის ადგილიდან მისთვის გამზადებულ საფლავში, სრულდება წირვა, ხოლო ამის შემდეგ ვემზადებით იესო ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომის შესახვედრად.

დიდი შაბათი ერთადერთი შაბათია წლის განმავლობაში, როდესაც დაშვებულია და, ამდენად, სავალდებულოა მკაცრი მარხვა; ამასთან, ვინც აღდგომის წირვაზე ზიარებისთვის ემზადება, საღამოს 8 სთ-ის შემდეგ საზრდელი აღარ უნდა მიიღოს, ამ დღეს, როგორც უკვე ავღნიშნეთ, აღარ იკითხება წმ. ეფრემ ასურის სინანულის ლოცვაც.

36

ღმერთმა მოგვცეს სულიერი და ფიზიკური ძალა, წმიდად გავატაროთ დიდი მარხვა; ვეცადოთ უფალთან ერთად ვეცვათ ჯვარს და მასთან ვცხონდეთ, რათა ისევე ბრწყინვალედ აღვდგეთ მკვდრეთით, როგორც აღდგა მაცხოვარი ჩვენი იესო ქრისტე, ამინ!

7. ზეთის კურთხევა დიდი მარხვის პერიოდში ეკლესიებში სრულდება ”ზეთის კურთხევის” საიდუმლო ანუ „შვიდჯერ

ზეთისცხება“. ამ საიდუმლოში მონაწილეობით მორწმუნეს მიეტევება დავიწყებული ცოდვები, თანაც სხვადასხვა ეკლესიებში ზეთის კურთხევა დიდი მარხვის სხვადასხვა კვირაში სრულდება, რაც საშუალებას აძლევს მორწმუნეს გამორიცხოს შემთხვევითი, დამაბრკოლებელი მიზეზი და არ დააკლდეს ამ დიდი მადლის მომნიჭებელ საიდუმლოს. დაწვრილებით ზეთის კურთხევის საიდუმლოზე ქვემოთ ვისაუბრებთ.

თავი 5. აღდგომა

1. იესო ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომა

დიდი წმიდა მარხვა იესო ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომის დღესასწაულით გვირგვინდება. ეს არის

სანატრელი დღე - დღე უფლისა, რომლის შესახვედრადაც ასე დიდხანს ვემზადებით: ვინ - მეტად, ვინ - ნაკლებად, ვინ - თავიდანვე, ვინ მოგვიანებით; ჩვენ შორის არიან ისეთები, რომლებიც ყველა ამქვეყნიურ საზრუნავს, გვერდზე სდებენ და მთელ მარხვას მონასტერში ატარებენ საკუთარი ნაკლის ჭვრეტასა და ერზე ლოცვაში - ღმერთმა შეუწიროთ ეს დიდი ღვაწლი. ზოგს ამის საშუალება არა აქვს, მაგრამ თავის არჩეულ ეკლესიაში ყველა რიტუალს ესწრება - ასეთი კეთილმსახურებაც სანაქებოა. ზოგი ამასაც ვერ ახერხებს, მაგრამ სამაგიეროდ მარხვას ინახავს წმინდად - ჩვენს დროში ესეც დიდია; ზოგი ვერც იმას ახერხებს, რომ მთლიანად იმარხულოს და მხოლოდ პირველ და ბოლო კვირას ინახავს - დასაწყისისათვის ესეც კარგია; ზოგი კი გვიან გებულობს, რომ მარხვა იყო საჭირო, სინანული ეუფლება და მომავალი მარხვის შენახვის სურვილი უჩნდება - ღმერთი ამ სურვილსაც შეიწირავს. აღდგომას ყველანი ვდღესასწაულობთ, დიდი თუ პატარა, კაცი თუ ქალი, მოხუცი თუ ახალგაზრდა - „ესე არს დღე, რომელ ქმან უფალმან, ვიხარებდეთ და ვიშუებდეთ ამას შინა“ (ფსალმუნი 117,24).

ამ დღეს მთელი მართმადიდებელი ეკლესია დღესასწაულობს. სადღესასწაულო ღმერთმსახურება ტრადიციულად იწყება ღამის 12 საათზე. ჯერ სრულდება

ლიტანიობა: სამღვდელოება საკურთხევლიდან გამოასვენებს ხატებს და ბაირაღებს და მრევლთან ერთად გალობით სამჯერ უვლის ტაძარს, რის შემდეგაც ტაძრის წინამძღვარი ულოცავს მრევლს: „ქრისტე აღსდგა!“ - „ჭეშმარიტად აღსდგა!“ ამის შემდეგ იწყება სადღესასწაულო წირვა-ლოცვა, რომელიც დილამდე გრძელდება. ვინც მომზადებულია, ღებულობს წმიდა ზიარებას.

ღმერთმა მრავალი ბედნიერი აღდგომა გაგვითენოს!

2. ბრწყინვალე შვიდეული აღდგომის დღესასწაული ერთი კვირის მანძილზე გრძელდება. ამ კვირას ბრწყინვალე შვიდეული

ეწოდება. მისი თითოეული დღე განსაკუთრებული მადლითაა აღსავსე. ტრადიციულად ბრწყინვალე შვიდეულის ორშაბათს ვიხსენებთ მიცვალებულებს, გავდივართ

საფლავებზე, მაგრამ ამჯერად ჩვენ მათ ვიხსენებთ არა იმიტომ, რომ განშორება ვიგლოვოთ, არამედ იმიტომ, ვახაროთ მათ „ქრისტე აღსდგა! თავისი სიკვდილით დათრგუნა სიკვდილი და საფლავებსა შინა სიცოცხლე მიანიჭა!“ ასე რომ, თუ ადამიანს სწამს ღმერთი, სწამს, რომ ის აღდგა და სიკვდილი განაქარვა, მისთვის ამ სადღესასწაულო დღეებში მიცვალებულის დატირება და გლოვა დიდი ცოდვაა. განშორების მწუხარება, რომელიც მარად ჩვენს გულშია, ამ დღეს მეტად თავშეკავებულად უნდა გამოიხატოს, რამეთუ მას ცვლის დიდი სულიერი სიხარული და განცდა კვლავ შეხვედრის უეჭველობისა. ამასთან, საფლავებზე გავდივართ სწორედ ორშაბათს და არა თვით აღდგომას, რაც არ იქნებოდა მართებული.

ბრწყინვალე შვიდეულში ყველა საეკლესიო წესს განსაკუთრებული ელფერი აქვს; წირვა-ლოცვა მხოლოდ ამ კვირისათვის დამახასიათებელი რიგით სრულდება, განსხვავებულია მიცვალებულის წესის აგება, ცვლილებაა ჩვენს ყოველდღიურ ლოცვებშიც; დაწყებით ლოცვებში სულიწმინდის მოწვევის ლოცვა

37

„მეუფეო ზეცათაო....“ სულთმოფენობამდე აღარ ითქმება. მის ნაცვლად სამჯერ ვამბობთ: „ქრისტე აღსდგა მკვდრეთით, სიკვდილითა სიკვდილისა დამთრგუნველი და საფლავების შინათა ცხოვრების მიმნიჭებელი“.

ამ კვირაში ზიარებისათვის მომზადებაც შემსუბუქებულია: მარხვის დაცვა არაა საჭირო, ხორცის მიღება თვით ზიარების წინ დღესაც კი შეიძლება.

იცვლება მისალმების წესიც: აღდგომიდან 40 დღის განმავლობაში ქრისტიანები შეხვედრისას „გამარჯობის“ ნაცვლად ერთმანეთს ახარებენ: „ქრისტე აღსდგა“ - „ჭეშმარიტად!“ „ჭეშმარიტად აღსდგა!“ „ჭეშმარიტად აღსდგა ქრისტე!“

3. არტოსი

აღდგომის სადღესასწაულო დღეებში პირველი ერთი კვირის ბრწყინვალე შვიდეულის - განმავლობაში

საკურთხეველში შესასვლელ სამეუფო კარებთან პატარა მაგიდაზე დევს არტოსი (ბერძნ. პური). ეს არის სპეციალურად გამომცხვარი რამდენიმე პური, რომელიც ბრწყინველე შვიდეულის ბოლოს

მცირე ნაწილებად იჭრება და აღდგომის სწორზე (ანუ აღდგომიდან ერთი კვირის შემდეგ) - კვირაცხოვლობას - წირვის შემდეგ მორწმუნეებს ურიგდებათ.

არტოსი წმიდა პურია, რომელიც, როგორც დიდი სოწმინდე, ცალკე სათუთად უნდა შევინახოთ და განსაკუთრებულ შემთხვევებში - ავადმყოფობის თუ სხვა განსაცდელის ჟამს სასოებით მივიღოთ.

ჩვენ ეს ნაჭერი უფრო მცირე ნაწილებად უნდა დავყოთ და მთელი წელი ვიმყოფინოთ: ავადმყოფობის ან სხვა განსაცდელის ჟამს უნდა მივიღოთ როგორც სულიერი წამალი საკურნებლად სულისა და ხორცისა. როგორც დიდი სოწმინდე, ცალკე სათუთად უნდა შევინახოთ, მაგ. ხატების კუთხეში.

4. კვირაცხოვლობა ანუ აღდგომის განახლება.

თომას კვირა ბრწყინვალე შვიდეული გვირგვინდება კვირიაკით, რომელსაც ეწოდება კვირაცხოვლობა ანუ ახალი

კვირა ანუ აღდგომის განახლება. ეს დღე განახლებაა აღდგომის დღესასწაულის. ამ დღიდან მოყოლებული ყოველი კვირიაკე (კვირა დღე)

აღდგომის დღესასწაულია, სწორედ ამიტომ ვიკრიბებით ქრისტიანები კვირაობით ეკლესიაში სადღესასწაულო წირვაზე. ძველი ქრისტიანები ყოველ კვირა დღეს ერთმანეთს სააღდგომო მისალმებით ხვდებოდნენ: „ქრისტე აღსდგა!“ - „ჭეშმარიტად!“

კვირაცხოვლობას ეწოდება აგრეთვე თომას კვირა შემდეგი მიზეზის გამო: სახარებაში აღწერილია (იოანე 20, 19-20), თუ როგორ გამოეცხადა აღდგომის დღეს, საღამოს, მაცხოვარი თავის მოწაფეებს და უჩვენა თავისი ჭრილობები, როდესაც ეს შეიტყო თომამ, რომელიც ამ შეხვედრას არ ესწრებოდა, გული დასწყდა და თქვა, სანამ ჩემი თვალით არ ვიხილავ იესოს, არ დავიჯერებ მის აღდგომასო. აღდგომიდან მერვე დღეს, ისევ კვირა საღამოს, მაცხოვარი კვლავ გამოეცხადა მოწაფეებს, ამჯერად თომას თანდასწრებით, უჩვენა ჭრილობები და უთხრა თომას, მოსულიყო და ხელით შეხებოდა. თომა მუხლებზე დაეცა, თაყვანი სცა მაცხოვარს და თქვა: „უფალო ჩემო და ღმერთო ჩემო“. იგი პირველი იყო მოწაფეთა შორის, რომელმაც სრულიად აღიარა იესო ქრისტეს ღმთაებრივი ბუნება. „შენ იხილე და ირწმუნე, თომა, - უთხრა უფალმა - ნეტარ იქნებიან ისინი, ვისაც არ უხილავს და იწამა“.

მაცხოვრის ეს სიტყვები გვეხება ჩვენ, მის შემდგომ ქრისტიანებს. ღმერთმა მოგვმადლოს ეს რწმენა და აღთქმული ნეტარება.

ასე რომ, წინ დიდი სიხარული გველის. ამ სიხარულის განცდას მით მეტად შევძლებთ, რაც უკეთ მოვემზადებით მის შესახვედრად მარხვით და ლოცვით.

უფალო იესო ქრისტე, ჩვენო მეუფევ და ღმერთო, დაგვეხმარე, რომ მოვიკრიბოთ სულიერი თუ ფიზიკური ძალები და შენთან ერთად ავიდეთ გოლგოთის უკანასკნელ აღმართზე, შენთან თანაჯვარსვეცვათ, თანადავეფლათ, რათა შენთანვე აღვდგეთ მკვდრეთით და დავიმკვიდროთ ჩვენთვის განმზადებული საუკუნო ადგილი მარჯვენით ღმრთისა და მამისა; ღმერთო, შენ აცხოვნე სრულიად საქართველო. ამინ.

5. ამაღლება და სულთმოფენობა

ზატიკის დასასრული

ა) ამაღლება ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომის დღესასწაული ორმოცი დღე გრძელდება.

38

აღდგომიდან ორმოცი დღის განმავლობაში იესო ქრისტე თავის მოწაფეებს ყოველდღე ეცხადებოდა, ამხნევებდა და სახარებისეულ ჭეშმარიტებებს განუმარტავდა. ჩვენ ამ ორმოცი დღის მანძილზე ამ დიდ სიხარულში ვმონაწილეობთ და შეხვედრისას ერთმენეთს კვლავ სააღდგომო მილოცვით ვესალმებით: „ქრისტე აღსდგა!“ - „ჭეშმარიტად აღსდგა!“.

მეორმოცე დღეს ქრისტემ მოწაფეები ელეონის მთაზე წაიყვანა, მათ თვალწინ ამაღლდა ზეცაში და თვალს მოეფარა. სახარებაში წერია, რომ მოწაფეები იერუსალიმში გახარებულები დაბრუნდნენ, ნაცვლად მოსალოდნელი მოწყენილობისა საყვარელ მასწავლებელთან განშორების გამო. მათ სიხარულის მიზეზი ის იყო, რომ იესო ქრისტემ ნუგეშისმცემლის - სულიწმინდის მოვლინება აღუთქვა, რაც მოწაფეების ღმერთთან მარადიულ ყოფას ნიშნავდა. ამაღლების დღესასწაულზე, რომელიც ათორმეტთაგანია (ერთ-ერთია ათორმეტი დიდი დღესასწაულიდან). აღდგომიდან მეორმოცე დღეს, ტაძრებში სრულდება საზეიმო წირვა-ლოცვა, რომელზეც სასურველია ყველა ქრისტიანი ეზიაროს.

ბ) სულთმოფენობა

ამაღლების შემდეგ მოწაფეები იერუსალიმში დაბრუნდნენ. ისინი ერთად ელოდებოდნენ დაპირებულ

ნუგეშისმცემელის - სულიწმინდას მოვლინებას. და აი, ამაღლებიდან მეათე დღეს (რომელიც აღდგომიდან ორმოცდამეათე დღეა), დილის ცხრა საათზე, იერუსალიმში მოულოდნელად ამოვარდა უცნაური ქარი, ციდან გარდამოვიდა ღმრთაებრივი ცეცხლი და მოწაფეებს ცეცხლის ენების სახით დაადგა თავზე. მოწაფეებმა, რომლებმაც აქამდე ებრაელებთან შეხვედრას ერიდებოდნენ, საოცარი ძალით დაიწყეს ქადაგება სხვადასხვა ენაზე. სულიწმინდის მადლი ქრისტეს ასოც მოწაფეზე გადმოვიდა, მაგრამ უკვე პირველ დღეს წმ. პეტრე მოციქულის პირველივე ქადაგებამ 3000 ადამიანი მოაქცია. სულთმოფენობის დღესასწაულზე, რომელიც ასევე ათორმეტთაგანია, აღდგომიდან ორმოცდამეათე დღეს, ტაძრებში საზეიმო წირვა-ლოცვა სრულდება, წირვის შემდეგ იკითხება მუხლმოდრეკის ლოცვები, რომლის დროსაც პირველად მოვიყრით მუხლს აღდგომის დღესასწაულის შემდეგ; ამ დღეს ასევე პირველად ვამბობთ სულიწმინდის მოწვევის ლოცვას; „ მეუფეო ზეცათაო“....

სულთმოფენობის დღესასწაულზე მეტად ღრმა სიმბოლური მნიშვნელობა აქვს; როდესაც წმ. წინასწარმეტყველი მოსე ებრაელებს ეგვიპტიდან გამოუძღვა, მან ისინი მეორმოცე დღეს სინას წმ. მთასთან მიიყვანა, ხოლო ორმოცდამეათე დღეს მისცა ღმრთაებრივი სჯული ძველი აღთქმისა. აქედან მოყოლებული დღე სჯულის მიღებისა ებრაელებისათვის უდიდესი ყოველწლიური დღესასწაული იყო, რომლის დროსაც იერუსალიმში მთელი მაშინდელი მსოფლიოდან თითქმის ყველა ებრაელი იკრიბებოდა. ღმერთმა სწორედ ამ დღეს მოუვლინა მოწაფეებს სულიწმინდის მადლი, რაც ძველი სჯულის ახლით შეცვლის ნიშანი იყო. ეს დღე ქრისტეს ეკლესიის დაარსების დღედ ითვლება.

ტრადიციულად სულთმოფენობის დღესასწაულზე ეკლესიები მწვანით უნდა შეიმოსოს. ტაძარი შიგნიდან ირთვება ყვავილებით, ფოთლებითა და აყვავებული ტოტებით, ძირს ეფინება რაც შეიძლება ბევრი ბალახი. მორწმუნეები წირვაზე მოდიან ყვავილის ლამაზი თაიგულებით, შუაში დამაგრებული ანთებული სანთლებით, რომლებიც წირვის შემდეგ იკურთხება. ეს ყველაფერი საოცარ სანახაობას წარმოადგენს. ტაძრის მწვანედ შემოსვის ტრადიციაც ძველი აღთქმიდან მოდის, ებრაელები სჯულის მიღების დღესასწაულზე უფალს მადლობის ნიშნად ტაძარში პირველ ნაყოფს სწირავდნენ.

იგულისხმება, რომ სულიწმინდის მადლი ამ სიმწვენეზე გადმოდის, რის გამოც მორწმუნეები ტაძარში დაფენილ სიმწვენესა და ბალახებს მთელი წელი ინახავენ - ამ ბალახის ნახარშს კურნების სასწაულმოქმედი ძალა აქვს, რაშიც თითოეულ ჩვენთაგანს შეუძლია დარწმუნდეს.

გ) ზატიკის დასასრული

სულთმოფენობის დღესასწაულით თავდება ბრწყინვალე აღდგომის სადღესასწაულო ორმოცდაათი

დღე, რომელსაც ზატიკი ეწოდება და რომლის შემდეგაც ეკლესია ჩვეულებრივ რიგით კალენდარზე გადადის.

სულთმოფენობის დღესასწაულის შემდეგი კვირა არის მსგეფსი - ოთხშაბათი და პარასკევი ხსნილია. ამ შვიდეულის შემდეგ კი კვლავ მარხვა იწყება, რომელსაც პეტრე-პავლობის მარხვა ეწოდება. იგი გრძელდება 28 ივნისამდე (ახალი სტილით 12 ივლისს), როდესაც ეკლესია თავის მოციქულების - წმ. პეტრესა და წმ. პავლეს ხსენებას დღესასწაულობს.

ზატიკის ბრწყინვალე სადღესასწაულო დღეების ხანმოკლე სიხარული ოდნავ გვაზიარებს იმ ენით გამოუთქმელ მარადიულ სიხარულს, რომელსაც უფალი მის მორწმუნეთ უმზადებს. ჩვენი და სრულიად საქართველოს მარადიულ ზატიკაში ცხოვრება ინებოს ღმერთმა, რომელსაც შვენის დიდება, პატივი და თაყვანისცემა - მამისა ძისა და წმიდა სულისა აწ და მარადის უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

39

თავი 6. ქრისტიანის გარეგნობა

1. სამკერდე ჯვარი

ყოველი მართმადიდებელი ქრისტიანი უნდა ატარებდეს კისერზე დაკიდებულ სამკერდე ჯვარს,

რომელსაც არასდროს უნდა იხსნიდეს (არც ძილის წინ, არც სააბაზანო ოთახში). ეს არის ნიშანი ქრისტიანობისა. ჯვარი უნდა იყოს ნაკურთხი მფლობელის სახელზე; ნაკურთხი ჯვარი მის მფლობელს ხილული და უხილავი მტრებისაგან იცავს. იგი შეიძლება დამზადებული იყოს ხისაგან (ბზა, კვიპაროსი, მუხა, ვაზი და სხვა), ლითონისაგან (ოქრო, ვერცხლი, სპილენძი, თითბერი, რკინა, ალუმინი და სხვა), ქვისაგან (გიშერი, სარდიონი, ობსიდიანი და სხვა), აგრეთვე პლასტმასისაგან.

ჯვარი შეიძლება იყოს მაცხოვრის ჯვარცმის გამოსახულებით, შეიძლება იყოს სადა. მაგრამ თუ ჯვარი გამოსახულებიანია, იგი შესრულებული უნდა იყოს კანონიკურად, ხატწერის წესების დაცვით (მაგალითად ფეხები გადაჯვარედინებული არ უნდა ჰქონდეს და სხვა). ამრიგად, კუსტარული წესით დამზადებული ჯვრის შეძენა გაუმართლებელია. დასაშვებია ძვირფასი და ნახევრადძვირფასი, აგრეთვე ორნამენტებით გამშვენიერებული ჯვრის ტარებაც.

ნათლობის ჯვარი ქრისტიანისათვის განსაკუთრებულ სიწმინდეს წარმოადგენს, რომელსაც დიდი გაფრთხილება სჭირდება. ამიტომ მისი ყოველდღიური ტარება საფრთხილოა, გირჩევთ, იგი უნდა ინახებოდეს ოჯახში სიწმინდეებთან ერთად და გავიკეთოთ განსაკუთრებულ დღეებში; დიდ დღესასწაულებზე - საზეიმო განწყობილების გამოსახატავად, ან მწუხარებაში - ნუგეშისათვის. ჩვეულებრივ კი, ქრისტიანმა მის სახელზე ნაკურთხი სხვა ჯვარი ატაროს.

ჯვრის შეძენა შეიძლება ეკლესიაში; შეიძლება მისი ინდივიდუალურად დამზადებაც მღვდლის ლოცვა-კურთხევით.

სამკერდე ჯვარი უნდა ვატაროთ დაფარულად, ტანსაცმლის შიგნით, რაც სიმბოლოა იმისა, რომ ჩვენ ქრისტიანული სარწმუნოება გულში გვაქვს დამარხული.

ჯვართან ერთად ქრისტიანმა შეიძლება ატაროს ნაკურთხი მედალიონიც მაცხოვრის, ღმრთისმშობლის ან სხვა წმინდანის გამოსახულებით. ჯვრის და მედალიონის სამკაულად ტარება გაუმართლებელია.

2. 90-ე ფსალმუნი

რომელი დამკჳდრებულ არს შეწევნითა მაღლისათა, საფარველსა ღმრთისა ზეცათასა განისუენოს.

ჰრქუას უფალსა: ჴელისამპყრობელი ჩემი ხარი შენ და შესავედრებელი ჩემი, ღმერთი ჩემი, და მე ვესავ მას. რამეთუ მან გიჴსნეს შენ საფრჴისა მისგან მონადირეთასა და სიტყჳსა მისგან განსაკრთომელისა. ბეჭთსაშუალითა მისითა გფარვიდეს შენ, და საგრილსა ფრთეთა მისთასა ესვიდე; საჭურველად გარემოგადგეს შენ ჭეშმარიტებაჲ მისი. არა გეშინოდის შიშისაგან ღამისა და ისრისაგან, რომელი ფრინავნ დღისი; ღუაწლისაგან, რომელი ვალნ ბნელსა შინა, შემთხუევისაგან და ეშმაკისა შუა დღისა. დაეცნენ მარცხენით შენსა ათასეულნი და ბევრეულნი _ მარჯუენით შენსა, ხოლო შენ არა მიგეახლნენ. ხოლო შენ თუალითა შენითა ხედვიდე და მისაგებელი ცოდვილთა იხილო. რამეთუ შენ, უფალი, ხარ სასო ჩემდა და მაღალი გიყოფიეს შესავედრებელად შენდა. არა შევიდეს შენდა ძჳრი, და გუემა არა მიეახლოს საყოფელთა შენთა. რამეთუ ანგელოზთა მისთადა უბრძანებიეს შენთჳს დაცვად შენდა ყოველთა გზათა შენთა; ჴელთა მათთა ზედა აღგიპყრან შენ, ნუსადა წარსცე ქვასა ფერჴი შენი; ასპიტსა და ვასილისკოსსა ზედა ხჳდოდი. და დასთრგუნო შენ ლომი და ვეშაპი. რამეთუ მე მესვიდა, და ვიჴსნა იგი და დავიფარო იგი, რამეთუ იცნა სახელი ჩემი. ჴმა-ყოს ჩემდამო, და მე ვისმინო მისი და მის თანა ვიყო ჭირსა შინა; ვიჴსნა იგი და ვადიდო იგი. დღეგრძელებით განვაძღო იგი და უჩუენო მას მაცხოვარებაჲ ჩემი.

განმარტება: მეტად სასურველია ქრისტიანმა გულის ჯიბით ატაროს ქაღალდზე დაწერილი 90-ე ფსალმუნი წმ.

დავით წინასწარმეტყველის ფსალმუნთა წიგნიდან როგორც ავგაროზი (ეს სიტყვა დაკავშირებულია ერთ-ერთი პირველი ქრისტიანი მეფის - აბგარის სახელთან, რომელსაც გადმოცემით იესო ქრისტემ მფარველად გამოუგზავნა თავისი ხელთუქმნელი ხატი). ამ ფსალმუნს განსაკუთრებული ძალა აქვს და მიმართულია ხილული და უხილავი მტრების წინააღმდეგ. ადრე იგი ყველას დაჰქონდა, განსაკუთრებით ომში წასულ მებრძოლებს, რომელთაც დაღუპვის შემთხვევაში ხშირად გულზე უპოვნიდნენ ხოლმე.

დღეისთვის საქართველოში მცხოვრები ქრისტიანები თან ვატარებთ მცირე ზომის „ლოცვანს“ დღეში შვიდგზის ლოცვებით, რომლებშიც შედის 90-ე ფსალმუნიც (ლოცვა დღის 12 სთ-ზე). „ლოცვანს“ გულის ჯიბით ატარებს კათალიკოს-პატრიარქი ილია II.

40

”რომელი დამკვიდრებულ არს შეწევნითა მაღლისათა საფარველსა ღმრთისა ზეცათასა განისვენოს.” ვინც მკვიდრობს, ცხოვრობს უზენაესი ღმერთის შეწევნით და მხოლოდ მას სასოებს, იგი დაცულია

უფლის საფარველის ქვეშ, ანუ დაფარულია ღმერთით: ზეცათა ღმერთში („ღმრთისა ზეცათასა“) მეფსალმუნე უფალს მოიაზრებს როგორც ზეცის შემოქმედსა და მეუფეს და, თუკი იგი ზეცათა ღმერთია, ღმერთია უცილობლად მიწისაც და ყოველივე ქმნილებისა. მაღლის შეწევნაში შესაძლოა ვიგულისხმოთ საღვთო მცნებათა სჯული, ღვთის მიერ ხალხისთვის მიცემული როგორც დახმარება, შეწევნა, საშუალება დემონთა წინააღმდეგ საბრძოლველად.

”ჰრქუას უფალსა: ხელის-აღმპყრობელი ჩემი ხარი შენ და შესავედრებელი ჩემი, ღმერთი ჩემი და მე ვესავ მას.”

ვინც ღვთის შეწევნით ცხოვრობს, ის თამამად იტყვის: შენ, უფალო, ხარ ჩემი შემწე და თავშესაფარი. სხვას კი ასე ეტყვის ღვთის შეწევნით მცხოვრები, რომ ის (შემოქმედი) მისი ღმერთია და მისი იმედი ექნება.

”რამეთუ მან გიხსნეს შენ საფრთხისა მისგან მონადირეთაისა და სიტყვისა მისგან განსაკრთომელისა.” სულთა მომნადირებელი გონებითი მონადირეების, ანუ დემონების, მახე (საფრთხე) მათი ბოროტი

თავდასხმები, ბოროტი აღძვრანი და ცილისწამებანია ვნებების საშუალებით ადამიანებზე მოწეული. განსაკრთომელი, ანუ მშფოთვარე სიტყვა, სვიმაქოსმა თარგმნა როგორც ცილისწამება, რადგან

ცილისმწამებლური სიტყვა იწვევს სწორედ მშფოთვარებას ცილისწამებულის სულში, რის გამოც სოლომონი ამბობს, რომ საშინელი სიტყვა აღაშფოთებს მართალი ადამიანის გულს.

ასე რომ, დავით წინასწარმეტყველი ამ სიტყვებით მიმართავს უზენაესის შეწევნით მცხოვრებ კონკრეტულ ადამიანს და ამხნევებს მას, რომ უფალი იხსნის მას გონებითი და მგრძნობელობითი მონადირეების (დემონების) მახისაგან.

”ბეჭთ-საშუვალითა მისით გფარვიდეს შენ, და საგრილსა ფრთეთა მისთასა ესვიდე.” ღმერთი იბრძვის შენთვის, უფლის მსასოებელო ადამიანო. სიტყვები: ბეჭთ-საშუალითა მისითა

გფარვიდეს შენ, ნათქვამია მსგავსად იმისა, როცა ბრძოლაში ვინმეს წინ უდგანან და იცავენ მას თავიანთი მხრებით. ბეჭთ-საშუალი ანუ მხრები უფლისა, როგორც დამცველი, იწოდება ასევე უფლის ფრთებად.

”საჭურველად გარე მოგადგეს შენ ჭეშმარიტებაი მისი.” ასე მიმართავს დავითი ღვთის შეწევნით ცხოვრებულ ადამიანს: თუ შენ ჭეშმარიტი ხარ სიტყვით და

საქმით, მაშინ ეს ჭეშმარიტება გარეშემოგერტყმება შენ, როგორც საჭურველი, ანუ ყოველმხრივ დაგიცავს შენ. შენიშნე, მკითხველო, ქება ჭეშმარიტებისა, რამეთუ დავითი ამბობს, რომ ღვთისაა ჭეშმარიტება (ჭეშმარიტება ღვთის თვისებაა). თუ სიცრუეა ეშმაკის თვისება, საპირისპიროდ ამისა, ცხადია, რომ ჭეშმარიტება ღვთის მახასიათებელი თვისებაა. ათანასეს სიტყვის თანახმად, შესაძლოა, სხვაგვარადაც ვთქვათ, რომ ქრისტე გარს შემოერტყმება და დაიცავს ჯვრით, როგორც იარაღით, მათ, ვინც მისი შეწევნით ცხოვრობს, რამეთუ მამის ჭეშმარიტება ქრისტეა, როგორც თქვა თვითონ მან: ვინც მე მიხილა, იხილა მამაც (იოანე 4,9).

”არა გეშინოდეს შიშისაგან ღამისა და ისრისაგან, რომელი ფრინავნ დღისი” ღვთის შეწევნით მცხოვრებს ღამით არ შეგეშეინდება დემონებისა ან ადამიანებისა. არ შეგეშინდება

ისრებისა - მგრძნობელობითისა, რაც დღისით ადამიანებისაგან მოევლინება, ასევე გონებითი ისრებისა, რითაც მიზანს აღწევენ დემონები და ვნებები.

”ღუაწლისაგან, რომელი ვალნ ბნელსა შინა, შემთხუევისაგან და ეშმაკისა შუვადღისა.” ღვთის შეწევნით მცხოვრებო, არაფრისა შეგეშინდება, რაც კი სიბნელეში შესაძლებელია ეწიოს ადამიანს.

ბნელში მოსიარულე ღვაწლში მოიაზრება ყოველგვარი ვნება და ყველა ის, ვინც ცილისმწამებელია და ბოროტმოქმედია. შემთხუევაში იგულისხმება უნებლიე, მოულოდნელად მომხდარი რამ. ეშმაკის შუადღეს კი ერთნი უწოდებენ სიზარმაცისა და უზრუნველობის დემონს, მეორენი ამაში მოიაზრებენ საძაგელი ხორციელი ფიქრების დემონს, სხვანი კი - თავშეუკავებლობის დემონს, რადგან ასეთი დემონები იბრძვიან ადამიანთა წინააღმდეგ სწორედ შუადღისას, როცა მუცელი ავსებულია საჭმლით.

41

”დაეცნენ მარცხენით შენსა ათასეულნი და ბევრეულნი - მარჯვენით შენსა, ხოლო შენ არა მიგეახლნენ” უფლის შეწევნით მცხოვრების მარცხნივ ათასობით ისარი დაეცემა, მარჯვნივ კი ათი ათასი („ბევრეული“

ათი ათასს ნიშნავს). მაგრამ თვით ღვთის შეწევნით განმტკიცებულს ვერ შეეხებიან. მარცხნივ დაცვენილ ისრებში იგულისხმება უგონო ვნებები - მრისხანებისა და ხორციელი გულისთქმებისა, რომლებიც ცხადი ნაყოფია ბოროტებისა. მარჯვენით ისრებში კი მოიაზრებიან ის მიზეზები, რომლებიც ერთი შეხედვით ჩანან, როგორც კარგები და მართალნი, სინამდვილეში კი ასე არ არის, რადგან ადამიანის მტერი - ეშმაკი, მცოდნე იმისა, რომ ბევრი პირდაპირ არ ღებულობს ცოდვას, იწყებს ბრძოლად გარეგნულად კარგი საქმეებით და მათი საშუალებით უბიძგებს ადამიანებს ცხადი ბოროტებისაკენ.

”ხოლო შენ თუალითა შენითა ჰხედვიდე და მისაგებელი ცოდვილთაი იხილო.” ღვთით მცხოვრებს არ შეგეხება მტერთა ისრები და, თუ განჭვრეტ გონებრივი თვალით, ჭეშმარიტად

შეიცნობ ამას. ნახავ ღვთისაგან მოწევნულ სასჯელს ცოდვილთადმი, დემონებისადმი და შენი მტრებისადმი. ”რამეთუ შენ, უფალი, ხარ სასო ჩემდა...” უზენაესის შეწევნით მცხოვრები სიხარულით ღაღადებს უფლის მიმართ, რომ ის არის მისი იმედი. ”და მაღალი გიყოფიეს შესავედრებელად შენდა. არა შევიდეს შენდა ძვირი.” აქ დავითი მიმართავს ღვთის შეწევნაში დამკვიდრებულს: შენ თქვი, რომ უფალია შენი იმედი და

უზენაესს შენ უწოდე შენი თავშესაფარი (შესავედრებელი)? მაშ, იცოდე, რომ არანაირი განსაცდელი (ძვირი) არ მიგეახლება. ეს რომ ასეა, ამას მოწმობს თვით სატანაც, ეუბნება რა ღმერთს იობის შესახებ: „განა შენ არ შემოაკავე მისი გარემო და მისი სახლი და მთელი მისი საბადებელი ყოველმხრივ“ (იობ. 1,10). თუმცა ღვთის შეწევნით დამკვიდრებულს, შესაძლოა, ეწიოს განსაცდელი მაშინ, როცა ამას უფალი დაუშვებს მის მიმართ.

”და გუემაი არა მიეახლოს საყოფელთა შენთა.” არა მხოლოდ შენ მოგეახლება არანაირი ბოროტი, არამედ შენს სახლსაც. სხვა აზრით, გვემაში

იგულისხმება სხვადასხვაგვარი ავადმყოფობა, ხოლო საყოფელში სულის სამყოფელი, ანუ სხეული. ასე რომ, დავითი ამბობს: განსაცდელი არ მიეახლება თვით შენს სხეულსაც, რადგან უფალია შენი შესავედრებელი (თავშესაფარი). წმ. იოანე ოქროპირთანაც ვხვდებით ჩვეულ განმარტებას: თუ ადამიანს ეწევა რაიმე სახის უძლურება, თუ მსგავსი რამ განსაცდელი, ისინი ადამიანისათვის წარმოადგენენ ღვაწლის, გამოცდის საშუალებას და განამრავლებენ ძლევის გვირგვინს, ხოლო ცოდვილთათვის განსაცდელები მართლაც გვემაა.

”რამეთუ ანგელოზთა მისთადა უბრძანებიეს შენთვის დაცვად შენდა ყოველთა შინა გზათა შენთა.” ეს აზრი დავითს ოცდამეცამეტე ფსალმუნშიც აქვს გამოთქმული: „დაიბანაკებს ანგელოზი უფლისაი

გარემოის მოშიშთა მისთა და იხსნნეს იგინი“ (ფს. 33,7). აბრაამი ასე ამხნევებს თავის მსახურს, რომელსაც მესოპოტამიაში აგზავნის: „ის (უფალი, მთარგმ.) წარმოავლენს თავის ანგელოზს შენს წინაშე...“ (დაბ. 24,7). იაკობიც ამბობს: „ანგელოზმა, ჩემმა მხსნელმა ყოველი ბოროტისაგან...“ (დაბ. 48,16). ამის კვალობაზე ვასკვნით, რომ ღმერთი ანგელოზთა მეშვეობით იცავს მისდამი მსასოებელთ. გზებში („გზათა შენთა“) დავითი გულისხმობს ადამიანთა საქმიანობებს.

”ხელთა მათთა ზედა აღგიპყრან შენ, ნუსადა წარსცე ქვასა ფერხნი შენი.” ანგელოზთა ხელებში მოიაზრებიან ადამიანთა მცველი ძალები. აღგიპყრან (ხელში აგიყვანენ), ანუ

შეგეწევიან განსაცდელისა და ძნელბედობის ჟამს, რათა ქვას არ წამოჰკრა ფეხი. ქვაში კი შესაძლებელია იგულისხმებოდეს ყოველგვარი ცოდვა და სათნოებებისადმი ყოველგვარი დაბრკოლება, და ბოლოს, ფეხი ქცევაა ადამიანისა, რომლითაც აღვასრულებთ ამქვეყნიურ ცხოვრებას.

”ასპიტსა და ვასილისკოსსა ზედა ხვიდოდი და დასთრგუნო შენ ლომი და ვეშაპი.”

42

ღვთის შეწევნით დამკვიდრებულო, ვერ მიგეახლება ვერანაირი შხამიანი არსება, როგორც ეს ცხადყვეს წმინდანებმა, რომელთა ცხოვრებაც ვიცით მათივე ცხოვრებათა აღწერლობიდან. შხამიან არსებებზე სლვასა („ზედა ხვიდოდი“) და დათრგუნვაში დავითი მოიაზრებს ბოროტზე გამარჯვებას. ასპიტში იგულისხმება ცილისწამება, რომელსაც ცილისმწამებელი გადმოანთხევს ხოლმე ადამიანების ყურში. ვასილისკო კი შურს გამოხატავს, რამეთუ, როგორც ვასილისკოს თვალებშია ზიანი, ასევე შურიც მხოლოდ თვალებით აყენებს ზიანს მათ, ვისიც შურთ. ლომი შეუბრალებლობაა და არაადამიანურობა. ვეშაპი გულისხმობს მძვინვარებას. ყველაფერს ამას ძლევს მართალი და არ მიიღებს მათგან არავითარ ზიანს. და ასევე, დემონიც ასპიტია, ვასილისკოა, ლომია, და ვეშაპია, რადგან ამ არსებათა მსგავსად, მასაც იგივე ბოროტი თვისებები აქვს.

”რამეთუ მე მესვიდა, და ვიხსნა იგი...” რადგანაც წინასწარმეტყველმა აღუთქვა ღვთის შეწევნით დამკვიდრებულს ყოველგვარი მხეცის

დათრგუნვა, ახლა უფალს წარმოაჩენს როგორც ზემოთქმულის მარწმუნებელს და მასწავლებელს, თუ როგორია ღვთისადმი სასოების ჯილდო და ნაყოფი. უფალი ამბობს: რადგანაც ჩემი შეწევნით დამკვიდრებული სასოებდა ჩემს მომართ, ამიტომაც განვარიდებ მას ყოველგვარ საშიშროებას.

”და დავიფარო იგი, რამეთუ იცნა სახელი ჩემი.” მკითხველო, შენიშნე, თუ რატომ თქვა ღმერთმა: რამეთუ იცნა სახელი ჩემი? ეს იმიტომ, რომ ღვთის

არსება შეუძლებელია ადამიანმა შეიცნოს. ხოლო ღვთის სახელის შეცნობა ძალუძს არა მას, ვინც მხოლოდ იცის, ვინ არის ღმერთი, არამედ მას, ვინც ღვთისადმი შესატყვის მიმართებაშია, ანუ ის, ვინც დიდი და საშინელი ღვთისადმი, მისი ღვთაებრივი მცნებებისადმი მორჩილებაშია.

”ხმა-ყოს ჩემდამო, და მე ვისმინო მისი და მის თანა ვიყო ჭირსა შინა; ვიხსნა იგი და ვადიდო იგი”. ჩემდამი მსასოებელი, ამბობს უფალი, მომმართავს მე და გავიგონებ მისას, რადგან ის არ მომთხოვს ჩემი

ღვთაებისადმი რაიმე უღირსს. ყოველი განსაცდელისას (ჭირისას) ვიქნები მისი შემწე, როგორც ვიყავი უწინ მხურვალე ღუმელში სამ ყრმასთან ერთად, ასევე - მოწამეებთან მათი ტანჯვისას. ყოველგვარი საჭიროებისაგან გავათავისუფლებ ჩემდამი მსასოებელს, და არა მხოლოდ გავათავისუფლებ, არამედ განვადიდებ მას და გავხდი ცნობილს ჩემი სიახლოვის გამო.

” დღეგრძელობითა განვაძღო იგი და უჩვენო მას მაცხოვარება ჩემი.” თუ ჩემდამი მსასოებელი, ამბობს უფალი, მთხოვს ხანგრძლივ სიცოცხლეს, ვუბოძებ მას. ანუ

დღეგრძელობაში მოიაზრება საუკუნო ცხოვრება, რადგან სწორედ ეს უკანასკნელია გრძელი დღე, როგორც დაუსრულებელი და განუწყვეტელი.

3. თავსაბურავი ქრისტიანული თვალსაზრისით ტრადიციით მამაკაცი (თუ სასულიერო პირი არაა) ტაძარში უნდა იდგეს

თავმოხდილი, დედაკაცი კი (მიუხედავად ოჯახური მდგომარეობისა) - თავდახურული. სიმბოლურად ეს ნიშნავს, რომ კაცის თავი არის უფალი ღმერთი, ქალის თავი კი - მამაკაცი. ეკლესიის

გარეთ ადრე ქალიც და მამაკაციც თავდახურული დადიოდა. დღეს, როდესაც საზოგადოებაში თავსაბურავის ტარება აღარაა მიღებული, ქალისათვის თავსაფრით სიარული გარკვეულ უხერხულობასთანაა დაკავშირებული, მაგრამ ტაძარში, განსაკუთრებით კი საიდუმლობებში მონაწილეობისას, აუცილებელია.

4. ტანსაცმელი

ზომიერება, რომელიც ერთ-ერთი დამახასიათებელი ნიშანია ქრისტიანის ცხოვრებისა, უნდა

ვლინდებოდეს მის ჩაცმულობაშიც. თუ, ერთი მხრივ, მიუღებელია გარეგნობისათვის გადაჭარბებული ყურადღების მიპყრობა, მეორეს მხრივ, არც დაუდევრობაა მოსაწონი. ადამიანი ხატია ღმრთისა და ამ ხატს მოვლა და შემკობა სჭირდება ჩვენგან; საეკლესიო ხატს შემკობა თავისთავად არ სჭირდება, მაგრამ ჩვენი დამოკიდებულების გამოსახატავად ვამკობთ ხოლმე სამკაულებითა და ყვავილებით. ამ აზრით ქრისტიანისთვის სამკაულების ტარებაც დასაშვებია, ცხადია, ზომიერების ფარგლებში.

43

ზოგადად რაიმე ჩარჩოების დადგენა შეუძლებელია, მაგრამ ერთი კი შეიძლება ითქვას, რომ ქრისტიანი არ უნდა გამოირჩეოდეს არც განსაკუთრებულად ძვირფასი და არც ხაზგასმულად ჯარისკაცული გარეგნობით. საერთოდ, კი სისუფთავე და სისადავე ყოველთვის ყველა დროისა თუ საზოგადოების მოსაწონი თვისებები იყო.

საკვირაო წირვაზე ადამიანი უნდა ეცადოს შესაძლებლობის ფარგლებში განსხვავებულად, საზეიმოდ შეიმოსოს, რათა ჩვენს შინაგან სულიერ სადღესასწაულო განწყობას გარეგნობაც შეესაბამებოდეს.

რაც შეეხება ქალისა და მამაკაცის ტანსაცმლის აღრევას (ქალების მიერ შარვლის ჩაცმას), ეს შედეგია ემანსიპაციისა, რომელიც დღეს, სამწუხაროდ, ღრმადაა ჩვენს ცხოვრებაში შემოჭრილი და ერთ-ერთი დამახასიათებელი ნიშანია უკანასკნელი დროისა. ტანსაცმლის აღრევას ქრისტიანი უნდა ერიდოს განსაკუთრებით საზოგადოებასა და, მით უმეტეს, ეკლესიაში.

5. პარფიუმერია და კოსმეტიკა

მოღვაწეობის მიზნით, ქრისტიანმა შეიძლება ყურადღება მოაკლოს თავის გარეგნობას, მაგრამ ამით სხვა

არ უნდა შეწუხდეს. ასეთი დამოკიდებულება საკუთარი გარეგნობის მიმართ განმარტოებით მცხოვრები ადამიანისათვის უფროა გამართლებული, თუმცაღა აქაც ზომიერებაა საჭირო.

ერში მცხოვრებმა ქრისტიანმა კი სისუფთავეზე უნდა იზრუნოს და გარეგნობაზეც. „ქრისტიანები ჩვეულებრივი ადამიანები არიან - წერდა თავის დროზე მეგობარ დიოგენეტეს II საუკუნეში მცხოვრები ქრისტიანი, - და არ განირჩევიან კაცთაგან არც ჩაცმულობით, არც ზნე-ჩვეულებებით, არც ყოფით თუ დანარჩენი ცხოვრებით, ამასთან მოქალაქეობის საკვირველ და ჭეშმარიტად დაუჯერებელ წესს წარმოგვიჩენენ....“

ამავე აზრით დასაშვებია კოსმეტიკის გამოყენებაც; ცხადია - გემოვნებით და ზომიერად. არსებობს გამოთქმა, რომ კოსმეტიკა მაშინ ალამაზებს ადამიანს თუ იგი შეუმჩნეველია.

მაგრამ, მეორე მხრივ, არის აზრი, რომ ღმერთის მიერ შექმნილ ადამიანს გალამაზება არ სჭინდება. ეს ნამდვილად ასეა. ამ შემთხვევაში მთავარი ისაა, თუ რატომ, რა აზრით მივმართავთ დამხმარე კოსმეტიკურ საშუალებებს. მაგალითად, შეიძლება ადამიანს სულიერად უჭირდეს და გარეგნული თუ სიკოხტავე გარკვეულ ნუგეშს აძლევდეს.

6. თმის ვარცხნილობა

ჯერ კიდევ ასი წლის წინ დღევანდელი მაქსიმალურად დამოკლებული ვარცხნილობისაგან

განსხვავებით ქრისტიანები გრძელ თმებს ატარებდნენ. ამასთან, თუ ქალისთვის თმების შეკვეცა არ იყო მიზანშეწონილი, მამაკაცისათვის, თუ ის სასულიერო პირი არ იყო, თმების შეუკვეცელობა არ შეიძლებოდა.

ყველა მართმადიდებელი ქრისტიანი მამაკაცი ატარებს წვერს მსგავსად უფალისა ჩვენისა იესო ქრისტესი და მისთა მოწაფეთა, რომელნიც, თავის მხრივ, აგრძელებდნენ უძველესი ბერების - ნაზორევლების ტრადიციას, რომელთაც თმის შეუკვეცელობის აღთქმა ჰქონდათ მიცემული.

დღეს ემანსიპაციის სულმა ამ საკითხშიც იჩინა თავი: ქალის თმის ვარცხნილობა იმდენად დაპატარავდა, ხშირად მამაკაცისაზე მოკლეა; თავის მხრივ მამაკაცმა თმები მოუშვა და წვერი გაიპარსა, რაც ადრე სასჯელის ერთ-ერთი ფორმა იყო. ამის გამო ხშირად ქალის და მამაკაცის გარჩევა ძნელდება.

თმასა და წვერზე ამბობენ, რომ ეს მადლი იყო ღმერთის მიერ მოცემული (იმ აზრით, რომ მათი ტარება იყო სიკეთე და მათზე უარი არ უნდა გვეთქვა, და არა იმ აზრით, თითქოს ვისაც თმა არ ამოსდიოდა, ან მოკლე წვერი ჰქონდა (მაგ. წმ. იოანე ოქროპირს ღმრთის მადლი აკლდა).

ქალის შესახებ წმ. მოციქული პავლე ამბობს, რომ გრძელი თმა დიდებაა ქალისა, რამეთუ იგი სამკაულად მიეცა მას (I კორინთელთა 11-15).

ასე რომ, მიუხედავად გარკვეული დისკომფორტისა, რაც შეიძლება დღევანდელ საზოგადოებასთან შეხებისას წარმოიქმნას, ქრისტიანი უნდა ეცადოს ამ ძველი კეთილი წესის აღდგენას, როდესაც მამაკაცს თმა და წვწრი ამშვენებდა, დედაკაცს კი - შეუკვეცელი ნაწნავი.

44

თავი 7. ბინა

1. ხატების კუთხე

ა) ადგილი ხატებისათვის ყოველ ქრისტიანს სახლში მოწყობილი უნდა ჰქონდეს ხატების კუთხე. ყველაზე კარგია, თუ მათ ცალკე

პატარა ოთახი გამოეყოფა (რაღა თქმა უნდა თუ ბინა ამის საშუალებას იძლევა), ან ოთახის ნაწილი, ლოცვისათვის მოხერხებულ ადგილას. სასურველია, ეს არ იყოს ცოლ-ქმრის საძინებელი ოთახი, მაგრამ, თუ ბინაში სხვა საშუალება არ არის, შეიძლება საძინებელ ოთახშიც.

ხატები უნა ეკიდოს აღმოსავლეთის კედელზე ან აღმოსავლეთის კუთხეში ისე, რომ ლოცვის დროს მლოცველი პირით აღმოსავლეთისკენ იდგეს.

ხატები ისეთ სიმაღლეზე უნდა ეკიდოს, რომ შესაძლებელი იყოს მათზე მთხვევა, ხატების წინ უნდა იყოს თავისუფალი ადგილი, მცირე ზომის მაინც, რომ მლოცველს მათ წინაშე მუხლის მოყრა და თაყვანისცემა შეეძლოს.

ბ) შედგენილობა

სასურველია ხატების კუთხე შემდეგი ხატებისსაგან შედგებოდეს: აუცილებელია: ყოვლადწმიდა სამება, იესო ქრისტე, ყოვლადწმიდა ღვთისშობელი, ჯვარცმა ან ჯვარი

(ან ჯვარი ვაზისა); სასურველია: წმ. ნინო - ქართველთა განმანათლებელი; წმ. გიორგი - მფარველი ჩვენი ერისა; წმ. ნიკოლოზი - მფარველი ჩვენი ეკლესიისა. აგრეთვე ხატები ოჯახის წევრების მფარველი წმინდანებისა. ყოველ ხატს მორწმუნემ შესაფერისი პატივი უნდა მიაგოს. მაგალითად, ლოცვისას წარმოთქვას

თითოეული მათგანის ტროპარი, ან უბრალოდ თავისი სიტყვებით მიმართოს. მრავალრიცხოვანი წმინდანის (ან ხატის) მიმართ ასეთი სისტემატიური ვედრება შეიძლება მორწმუნეს თავდაპირველად გაუჭირდეს, ამიტომ არაა მიზანშეწონილი ხატების კუთხის გადატვირთვა.

უფრო უპრიანი იქნება, თუ გამოვყობთ ცალკე თაროს, სადაც შევინახავთ ხატებს და სხვა სიწმინდეებს და მაშინ გამოვაბრძანებთ სალოცავ ადგილს, როდესაც თითოეული მათგანის დღესასწაული იქნება.

ხატების ქვემოთ მოსახერხებელია მცირე თაროს დამაგრება, რომელზეც დაიდგმება კანდელი, სანთელი და ამა თუ იმ დღესასწაულზე გამობრძანებული ხატი, აგრეთვე სხვადასხვა სიწმინდე. კანდელი შეიძლება იყოს დაკიდებული.

2. კანდელი

კანდელი არის ზეთიანი ჭურჭელი, რომელშიც ანთია ცეცხლი. იგი შედგება თვით ჭურჭლისა, ბამბის

ფთილისა და უღელისაგან, რომელსაც უჭირავს ფთილი. ეკლესიაში კანდელისათვის სპეციალური ფორმის ჭურჭელი გამოიყენება. სახლში ეს შეიძლება იყოს

მცირე ზომის ლამაზი ჭიქა, ფიალა და სხვა. ფითილად კარგია ბამბის ძაფი, რომლითაც ეკლესიაში სანთლის კონებია შეკრული; გამოდგება აგრეთვე,

ნებისმიერი ბამბის ძაფი მრავალწვერად შეერთებული. უღელი იყიდება ეკლესიაში; შეიძლება დამზადდეს თვითნაკეთიც ალუმინის, სპილებძის ან სხვა

ლითონის მავთულისგან. კანდელში იხმარება ჩვეულებრივი მზესუმზირის ზეთი, განსაკუთრებით კარგად იწვის ზეითუნისა და

სიმინდის ზეთები. კანდელი უნდა აინთოს ლოცვის წინ. ამისათვის გამოყოფილი უნდა იყოს ცალკე სანთელი: ასანთით

აინთება სანთელი, სანთლით კანდელი, უშუალიდ ასანთით კანდელის ანთება არაა მიზანშეწონილი. ანთებული კანდელი შეიძლება ენთოს მთელი დღე და მთელი ღამეც (ეგრეთ წოდებული „ჩაუქრობელი

კანდელი“), როგორც სახე ღმრთისადმი ჩვენი მარადიული წვის და ლოცვისა, მაგრამ ამ შემთხვევაში დიდ სულიერ ძალისხმევასთან ერთად საჭიროა სიფრთხილეც, რათა ხატების კუთხეში ცეცხლი არ გაჩნდეს.

ლოცვის დროს შეიძლება ავანთოთ სანთელიც.

45

3. ნაკურთხი წყლის, სეფისკვერისა და არტოსის ხმარების წესი

ა) ნაკურთხი წყალი ყველა ქრისტიანულ ოჯახში უნდა ინახებოდეს ნაკურთხი წყალი, რომელიც გამოიყენება დასალევად და

ოთახში სასხურებლად. ნაკურთხი წყალი შეიძლება მოვატანინოთ ეკლესიიდან, თუ სისტემატიურად ამის გაკეთება საძნელოა,

შეიძლება მასში გადავურიოთ უბრალი წყალი და ამგვარად გავამრავლოთ. ნაკურთხი წყალი უნდა ინახებოდეს მისთვის განკუთვნილ ჭურჭელში, დასალევად გამოყოფილი უნდა

იყოს აგრეთვე, მცირე ზომის ჭიქაც. ნაკურთხი წყალი, სასურველია, ყოველ დილით დავლიოთ უზმოზე, აგრეთვე ავადმყოფობისას.

დროდადრო, კვირა დღეს, ან სხვა საეკლესიო დღესასწაულებზე ნაკურთხი წყალი უნდა მოვასხათ ოთახებში, ყველა სათავსოში. სხურება შეიძლება ხელით ან, თუ მხოლოდ ამ მიზნისათვის გამოვიყენებთ, რაიმე მაშხეფებელი ხელსაწყოთი.

ნაკურთხი წყალი არ იხრწნება. მორწმუნეები, როგორც სიწმინდეს, წლობით ინახავენ მას, რაშიც თითოეულ ჩვენთაგანს შეუძლია დარწმუნდეს მაგრამ, თუ ნაკურთხ წყალს უდიერად მოვეპყრობით, ის შეიძლება გაიხრწნას კიდეც. მის გამო იგი სუფთად უნდა შევინახოთ. ნაკურთხი წყლის მარაგს არ უნდა შეეხოს უცხო სხეული, არამედ მხოლოდ მისთვის გამოყოფილი ჭურჭელი (მაგალითად, დაუშვებელია წყალში ხელის ჩაყოფა, ან მისი ბოთლიდან შესმა).

ნაკურთხი წყლის უხრწნელობა ერთ-ერთია ამ სასწაულთაგან, რომელნიც დღემდე ხილულად აღესრულებიან.

ბ) სეფისკვერი

სასურველია მორწმუნეს სახლში მუდამ ჰქონდეს ნაკვეთი სეფისკვერი. როდესაც წირვაზე შევაგგზავნით სეფისკვერს (ამის შესახებ იხილეთ ზემოთ „მიცვალებულთა მოხსენება

ლოცვის დროს“), იგი იკვეთება მოხსენებულისა და მომხსენებლის სახელზე; წირვის შემდეგ კი ნაკვეთი სეფისკვერები ურიგდება მორწმუნეებს როგორც ევლოგია (ბერძ. კურთხევა). ნაწილი შეიძლება აქვე მივიღოთ, თუ უზმოზე ვართ (სასურველია წირვაზე უზმოდ მივიდეთ), ნაწილი კი შეიძლება სახლში წამოვიღოთ, მცირე ნაწილებად დავჭრათ და ყოველ დილით საუზმემდე ნაკურთხ წყალთან ერთად მივიღოთ ჩვენ და ჩვენი ოჯახის წევრებმა.

არტოსის ხმარების წესზე ზემოთ უკვე ვისაუბრეთ. შენიშვნა: სიწმინდეებთან ხანგძლივი შეხებისას ჩნდება აუცილებლობა გარკვეული საგნებისა თუ

ნარჩენებისაგან განთავისუფლებისა, ეგრეთ წოდებული „სუფთა ნაგვის“ მოცილებისა. ეს შეიძლება იყოს სანთლის ნამწვავები, დაობებული სეფისკვერი ან მისი ნამცეცები, დაზიანებული, სალოცავად უხმარი ხატი ან მისი რეპროდუქცია, ნაჭერი ან ქაღალდი, რომლითაც მოვწმინდეთ დაღვრილი ნაკურთხი წყალი ან ზეთი, ქაღალდის ნაფლეთი , რომელზეც წმიდა სიტყვები წერია, ასანთის ნამწვავები, რომლითაც სანთელი ავანთეთ, - ყველა ის ნივთი, რომელიც სიწმინდეს ეხებოდა.

ასეთი ნარჩენების სხვა ნაგავთან აღრევა დააუშვებელია, ამიტომ ისინი ცალკე უნდა გავანადგუროთ: სანთლის ნამწვავები შეგვიძლია ერთ პარკში მოვაგროვოთ ან თავად გადავავადნოთ და ჩამოვქნათ, ან ეკლესიაში საერთო ნამწვავებს შევურიოთ: დაობებული სეფისკვერი ან მიწაში უნდა ჩავმარხოთ, ან სუფთა ადგილას ჩიტებს დავუყაროთ, დანარჩენი ერთად უნდა ვაგროვოთ ხოლმე და ტყეში ან სხვა სუფთა ადგილას დავწვათ.

4. მოწყალების საქმე

ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტი ჩვენს ცხოვრებაში არის მოწყალების საქმე. „(მოწყალე კაცმა) განაბნინა და მისცა გლახაკთა და სიმართლე მისი ჰგიეს უკუნით უკუნისამდე“ -

ბრძანებს წმ. მეფსალმუნე მეფე დავით წინასწარმეტყველი (ფს. 111, 10). ამასთან მეტად მნიშვნელოვანია, გვახსოვდეს, რომ აქ იგულისხმება არა ერთეულ შემთხვევებში გულის

აღელვების შედეგად გაღებული მოწყალება, არამედ მოწყალების საქმის მიზანდასახული კეთება; ეს არის ჩვენი, როგორც მართლმადიდებელი ქრისტიანების და უბრალოდ ჰუმანური ადამიანების პირდაპირი და ერთ-ერთი უმთავრესი მოვალეობა და არა ოდენ ლამაზი საქციელი და კარგი ტონი.

ამ მოვალეობის კეთილსინდისიერი შესრულებისათვის თითოეულმა ჩვენთაგანმა, პირველ რიგში, უნდა გამოყოს დრო და შემდეგ იფიქროს, როგორ გამოიყენოს იგი. ყოველმა ქრისტიანმა დღის მანძილზე მოყვასის დასახმარებლად რაიმე სამსახური უნდა გასწიოს. თუ ჩვენგან არავინ ითხოვს დახმარებას, ჩვენ თვითონ

46

უნდა მივაკითხოთ განსაკუთრებით უძლურ და გაჭირვებულ ადამიანებს. სასურველია, რომ ასეთი მსახურება, თუნდაც სულ მცირე, ყოველ დღე სრულდებოდეს; მაგრამ თუ ყოველდღე ვერ შევძლებთ, ქრისტიანისათვის ერთი დღე მაინც უნდა იყოს სავალდებულო. სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქის ილია II-ის რჩევითა და ლოცვა კურთხევით, ეს შეიძლება იყოს შაბათი. ამ დღეს უნდა ვეცადოთ, დავეხმაროთ ერთ გაჭირვებულ ადამიანს მაინც. ხანდახან ხდება, რომ სხვისი დახმარების მატერიალური საშუალება არ არის. ასეთ შემთხვევაში, გაჭირვებულთათვის ერთი მცირე ლოცვის წაკითხვასაც კი უფალი შეიწირავს.

ასევე მეტად მნიშვნელოვანია, ქრისტიანი ეცნობოდეს წმ. მამათა თხზულებების იმ დიდ მემკვიდრეობას, რომელშიც მოწყალების საქმის ყველა ასპექტი დაწვრილებით და ჩვენთვის ხელმისაწვდომად არის განხილული.

ღმერთმა მოგვცეს ნიჭი ჭეშმარიტი ქრისტიანული მოწყალებისა, ამინ.

თავი 8. ქრისტიანის ურთიერთობა საკუთარ თავთან

1. დროის განაწილების პრობლემა

დღევანდელი ადამიანის ცხოვრებაში დროის სწორი განაწილება ერთ-ერთი ყველაზე მწვავე

პრობლემათაგანია. ჩვენი თანამედროვე ჩივის, რომ მას აღარ ყოფნის დრო, რომ იგი ვერ ახერხებს, აკეთოს სასურველი საქმე, ჰყოს სიყვარული მეგობრებთან, ნათესავებთან, ოჯახის წევრებთანაც კი, რაც სულიერად ისედაც დაუძლურებულ ადამიანში იწვევს კიდევ უფრო მეტ გაუცხოვებას ახლობლებთან, გაუცხოვებას საკუთარ თავთან.

ქრისტიანი უნდა ეცადოს, გარკვეული კონტროლი გაუწიოს თავის დროს, წარმართოს იგი, რაც თითოეულ ჩვენთაგანს საშუალებას მისცემს სწორად გაანაწილოს თავისი ძალები იმ სულიერ ბრძოლაში, რომელშიც ვართ ჩაბმული. უნდა ვეცადოთ, შევადგინოთ დროის გარკვეული განაწესი, თუნდაც სულ ზოგადი, მაგრამ მყარი. ამისთვის ცხოვრების მიმდინარეობიდან ჯერ უნდა გამოვყოთ ის მოვლენები და პროცესები, რომლებიც გარკვეული პერიუდულობით მეორდება. (მაგალითად ძილი, კვება, ძირითადი საქმიანობა), ხოლო შემდეგ კი მათ დავუკავშიროთ სხვა მოვლენები, რომლებზედაც გვინდა, დრო გამოვყოთ.

აბსოლუტურად ზუსტი განაწესის შედგენა და მისდამი მექანიკური დამორჩილება შეუძლებელია და არც არის სწორი, რამეთუ წესრიგის დამყარება არაა თვითმიზანი. გარკვეულ შემთხვევებში მისი დარღვევა აუცილებელიცაა, მაგრამ რომ დაარღვიო, ჯერ უნდა დაამყარო ეს წესრიგი.

თითოეული ადამიანის უფლება-მოვალეობანი და, აქედან გამომდინარე, მისი დღის თუ კვირის განაწესი მეტად ინდივიდუალურ ხასიათს ატარებს, მაგრამ მაინც შეიძლება გამოიყოს მომენტები, რომელთაც ყველა ქრისტიანის ცხოვრებაში გარკვეული ადგილი უნდა ეკავოს.

2. ძილი და დასვენება

მოზრდილ ადამიანს დღე-ღამეში საშუალოდ 6-7 საათი უნდა ეძინოს. შეიძლება ცოტა მეტიც, მაგრამ

ზედმეტი ძილი არც სულისთვის და არც სხეულისთვის არაა სასარგებლო; მავნეა ასევე, უძილობაც. უმჯობესია ქრისტიანი დასაძინებლად ადრე დაწვეს და ადრე ადგეს. თუ ადამიანს ძილი აკლდება, გვიან გაღვიძებას ჯობია ადრე ადგომა და შემდეგ დღისით დასვენება (თუნდაც 1 საათით), რამეთუ დრო დილის ლოცვებიდან საუზმემდე საუკეთესოა გონებრივი მუშაობისათვის. საზოგადოდ კარგი იქნება, თუ დასვენებისათვის გამოვყოფთ, განსაზღვრულ დროს და გვეცოდინება, რომ ამ დროს ვისვენებთ, რადგან ხშირად ხდება, რომ დაღლილობის გამო ვერც საქმეს ვაკეთებთ, დასვენებითაც ვერ ვისვენებთ და დრო კი ფუჭად იკარგება.

თუ ადამიანი დაძინებას არ აპირებს, დასვენების საუკეთესო საშუელება არის ერთი სახის საქმიანობის მეორეთი შენაცვლება.

3. კვება კვების ჯერადობის დადგენაც ინდივიდუალურია. ადამიანი საზრდელს შეიძლება იღებდეს დღეში

ორჯერ, სამჯერ ან მეტჯერ, მაგრამ მეტად მნიშვნელოვანია განსაზღვრული იყოს რაოდენობაც და შეძლებისდაგვარად, დროც. მაგალითად, თუ ადამიანი დღეში 3-ჯერ იკვებება, ნუღარც მეოთხედ მიიღებს

47

საკვებს და ნუღარც შუალედებში (ასეთი კორექტულობა განსკუთრებით ეფექტურია მარხვის დროს). კვების ასეთი მოწესრიგება, გარდა იმისა, რომ სხეულის ნივთიერებათა ცვლას არეგულირებს, სულიერ ასპექტშიც არსებითად მნიშვნელოვანია: იგი საფუძველია სწორი და ნამდვილი მარხვისა, აგრეთვე ქრისტიანის შინაგანი და, შესაბამისი გარეგანი წესრიგის დამკვიდრებისა.

4. ძირითადი საქმიანობა

მესამე, რაც სისტემატიურად განმეორებადია ადამიანთა უმრავლესობის ცხოვრებაში და, ამდენად,

დასაყრდენია დღის განაწესის შედგენისას, არის ძირითადი საქმიანობა, როგორც ბრძანებს უფალი: „ოფლითა პირსა შენისათა სჭამდე პურსა შენსა“ (დაბადება 3. 19); აგრეთვე, წმ. მოციქული პავლე: „ვისაც შრომა არ სურს, მაშინ ნურც ჭამს.” (2 თეს 3.10).

შეძლებისდაგვარად ადამიანმა აქაც უნდა გამიჯნოს ძირითადი საქმიანობა არაძირითადისგან, იქნება ეს შრომა საზოგადოებრივი თუ ინდივიდუალური.

ყოველივე ამის შემდეგ, როდესაც განისაზღვრება დრო ამ სამი ძირითადი მომენტისათვის, მეტნაკლებად შესაძლებელია დროის განსაზღვრა სხვა მოვლენებისათვის, როგორიცაა არაძირითადი საქმიანობა - ჰობი, თვითგანათლება, ურთიერთობა ოჯახის წევრებთან თუ ახლობლებთან, გართობა და სხვა.

ერთი ცნობილი გამონათქვამი-ლოზუნგი: „ვინც არ მუშაობს, ის არ ჭამს“, რომელიც ამ 70 წლის მანძილზე ხშირად გაისმოდა, წმ. პავლე მოციქულის სწორედ ამ გამონათქვამის პერიფრაზა იყო.

5. საეკლესიო საქმის კეთება

ძირითად საქმიანობასთან ერთად ქრისტიანობის დღის განაწესში გამოყოფილი უნდა იყოს დრო,

რომელიც მოხმარდება რაიმე საეკლესიო საქმის კეთებას, რამეთუ ყოველი ქრისტიანის ვალია, წვლილი შეიტანოს ეკლესიის აღშენების საქმეში, აქტიური მონაწილეობა მიიღოს მის ცხოვრებაში. თუ რა აკეთოს კონკრეტულად, ეკლესიის თითოეულმა წევრმა უნდა შეათანხმოს მოძღვართან თავისი შესაძლებლობების მიხედვით. აქ არჩევანი დიდია: იქნება ეს საქმიანობა ფიზიკური, მაგალითად დახმარება ტაძრის დალაგებაში, გარემონტებაში, საეკლესიო შესამოსელის შეკერვა-მოწესრიგება; გონებრივი, მაგალითად სასულიერო ლიტერატურის თარგმნა-გამრავლება, თუ სულიერი: მაგალითად მონაწილეობა ფსალმუნის კითხვის ჯგუფში, რომელიც თითქმის ყველა ტაძრის მრევლში მოქმედებს.

ყოველივე ამისათვის დროც და მისი ხანგრძლივობაც დღის განაწესში უნდა გამოიყოს საქმიანობის შესაბამისად.

6. თვითგანათლება

ქრისტიანის ერთ-ერთი მოვალეობათაგანია ღმრთაებრივი ჭეშმარიტებების თანმიმდევრული შემეცნება -

ქრისტიანი ვალდებულია, სრულყოს თავისი რწმენა და წარმოდგენები ღმერთსა და სამყაროზე. ამისთვის დღის განაწესში გამოყოფილი უნდა იყოს დრო. თუ საშუალება არის, ღვთაებრივი სიბრძნის

შესამეცნებლად, როგორც უკვე აღინიშნა, დროის საუკეთესო მონაკვეთია დილის ლოცვებიდან საუზმემდე ამ დროს სასურველია ვიკითხოთ საღმრთო წერილი და მისი განმარტებები, წმ. მამათა თხზულებები; დასაწყისითვის უპრიანია წმიდათა ცხოვრებების კითხვა. ამასთან, ლიტერატურა უნდა შეირჩეს მოძღვრის ლოცვა კურთხევით, რადგან სულიერი საზრდოს მიღებისას დიდი სიფრთხილეა საჭირო.

გარდა სარწუნოების შემეცნებისა ქრისტიანმა დრო უნდა დაუთმოს მისთვის საჭირო სპეციალურ თუ ზოგადსაგანმათლებლო ცოდნის შეძენას, აგრეთვე იმ პრობლემური საკითხების შესწავლას, რომლებიც აღელვებს მის მეგობრებს თუ საზოგადოებას და გაიზიაროს მათი ტკივილი და სიხარული.

7. ურთიერთობა ოჯახის წევრებთან და ახლობლებთან

ლაპარაკი იმაზე, რომ ადამიანმა ოჯახის წევრებთან ურთიერთობისათვის უნდა გამოყოს გარკვეული

დრო, ცხადია უხერხულია, მაგრამ დღესდღეობით, როდესაც ჩვენი უმეტესობა დღის დიდ ნაწილს სახლის გარეთ, სამსახურში ატარებს, ხოლო საღამოს დაღლილი-დაქანცული ტელევიზორთან თვლემს, ამაზე ფიქრი მაინც გვმართებს, რამეთუ საფუძველი ნორმალური ცხოვრებისა და საერთოდ ყოველივესი სიყვარულია, რომელიც სიყვარულის საქმეში, ამ შემთხვევაში ადამიანურ ურთიერთობებში ვლინდება.

ასევე წინასწარ უნდა გამოიყოს კვირის განმავლობაში დრო ნათესავებთან და მეგობრებთან სტუმრობისა, თუ მათი შინ მიწვევის. აქაც, ისევე როგორც ქრისტიანული ცხოვრების სხვა ასპექტებში, მთავარია ამ შეხვედრების პერიოდულობა, სისტემატური განმეორებადობა, ხოლო სიხშირე კონკრეტული ვითარების მიხედვით შეიძლება სხვადასხვა იყოს.

48

8. გართობა

ამ სიტყვას, რომელიც თანამედროვე ადამიანისათვის მრავალფეროვან ატრაქციონებსა თუ

ვიდეოთამაშებს გულისხმობს, დღეს ჩვენ სააზროვნო ლექსიკონში ერთ-ერთი ცენტრალური ადგილი უჭირავს, ჩვენი წინაპრებისათვის კი, თავისი შინაარსითა და ფორმით მეტად მოკრძალებულად მნიშვნელობდა. გართობა მაშინაა მისაღები და დასაშვები, როდესაც ის გადაღლილი ადამიანისთვის განტვირთვის საშუალებაა და ამ შემთხვევაშიც კი სიფრთხილე და ზომიერება გვმართებს; ხოლო როდესაც გართობა თვითმიზანი ხდება, და ოდენ დროის გაყვანას თუ პირადი სიამოვნების მიღებას ემსახურება, როდესაც ნორმად იქცევა, ასეთი გართობა ადამიანში თანდათანობით კლავს ღმრთის ხატებას და მის სრულ სულიერ გაუცხოვებას იწვევს.

ყოველივე ეს თავიდან რომ ავიცილოთ, გონებრივად უნდა ვაკონტროლოთ და წინასწარ განვსაზღვროთ ჩვენი დასვენების დრო და ფორმა. როგორც ზემოთ აღინიშნა, საუკეთესო დასვენება არის ერთი საქმის მეორეთი შენაცვლება, აქტიური დასვენება, რომელსაც კვლავაც სულიერი სარგებლობაც მოაქვს, მაგრამ სხვა ფორმით. მაგალითად, ეს შეიძლება იყოს სულიერი საზრდოს მიღება ხელოვნების საშუალებით, იქნება ეს კინო, თეატრი, ლიტერაურა, მხატვრობა, მუსიკა თუ სხვა (ცხადია იგულისხმება ჭეშმარიტი, ღმრთაებრივი მშვენიერების მადიდებელი და არა ფსევდოხელოვნება).

9. როგორ გავატაროთ კვირა დღე

„აკურთხა ღმერთმა მეშვიდე დღე და წმიდა ჰყო იგი, რადგან იმ დღეს დაისვენა ღმერთმა ყოველი

საქმისგან, რასაც ქმნიდა ღმერთი და აკეთებდა“ (დაბადება 2.3). კვირა დღე ანუ ძველებურად, კვირიაკე (ბერძ. უფლისა) ქრისტიანმა უფალს უნდა მიუძღვნას. ყოველი

ქრისტიანი უნდა დაესწროს ეკლესიაში საკვირაო წირვას (ცხადია, ვისაც ჯანმრთელობა თუ ოჯახური პირობები უწყობს ხელს. პირველი ქრისტიანები, მაგალითად, ეკლესიის იმ წევრს, რომელიც არასაპატიო მიზეზით ზედიზედ სამ საკვირაო წირვას გააცდენდა, ძმობიდან იკვეთავდნენ).

ეს ვალდებულება არის მეტად სასიხარულო და საპატიო. ქრისტიანები კვირაში ერთხელ საკვირაო წირვაზე იკრიბებიან, რათა გაიხსენონ ღმერთის - იესო ქრისტეს განკაცება, მისი ამქვეყნიური ცხოვრება, ჯვარცმა, ბრწყინვალე აღდგომა და ამაღლება და თავად მიიღონ მონაწილეობა ამ მოვლენებში; ქრისტესთან ერთად გაეკრან ჯვარს, რათა მასთან ერთად აღდგენ მკვდრეთით (იხ. რომ. 6.8), კიდევ და კიდევ რეალურად განიცადონ, რომ ყველანი ღვთის შვილები ვართ. ყოველი კვირა დღე, რომელიც იწყება ეკლესიაში შაბათის საღამოს ლოცვით, აღდგომის დღესასწაულია (შეადარეთ რუს. „ვოსკრესენიე“).

ეს სადღესასწაულო განწყობილება მთელი დღე უნდა გაგყვეს. ამისთვის, ჩვენი პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის ილია II-ის რჩევით, სასურველია მორწმუნეებმა ეს დღე ერთმენეთის საზოგადოებაში გაატარონ, მაგალითად, ეწვიონ ერთმანეთს სტუმრად.

ვინც ტაძარში რეგულარულ სიარულს ვერ ახერხებს, (მაგალითად, მცირეწლოვანი ბავშვების დედა), ეს მისთვის განსხვავებული უნდა იყოს და არა ჩვეულებრივი.ამ დღეს არ უნდა წამოვიწყოთ დიდი საქმე (ცხადია წვრილმანი საქმის კეთება, მაგალითად, სახლის დალაგება თუ ჭურჭლის დარეცხვა, დასაშვებია).

ღმერთმა აკურთხოს და დალოცოს ჟამი ჩვენი ცხოვრებისა და მოგვმადლოს დროის სწორი განაწილების, მისი ფლობის ნიჭი, ამინ.

თავი 9. მადლობის შეწირვა

სახარებაში აღწერილია სასწაული ათი კეთროვნის განკურნებისა, რომელთაგან მხოლოდ ერთი, ისიც -

არაებრაელი მობრუნდა მადლობის სათქმელად (ლუკა 17. 11-16). „მიუგო იესომ და უთხრა მას: განა ათივე არ განიკურნა, სადღა არიან ცხრანი? არც ერთი არ

მობრუნებულა ღმერთის სამადლობლად, ამ უცხო-თესლის გარდა. და უთხრა მას: ადექ და წადი! შენმა რწმენამ გადაგარჩინა“ (ლუკა 17. 17-19).

ნებისმიერი საქმის დამთავრებისას, იქნება ის სულიერი თუ ფიზიკური, ღმერთს უნდა შევწიროთ მადლობა. აგრეთვე უნდა ვმადლობდეთ იმ ადამიანებსაც, რომელთა მეშვეობითაც უფალმა წყალობა მოგვმადლა.

ჩვენი მადლობა შეიძლება გამოიხატოს ამა თუ იმ ფორმით.

49

1. სამადლობელო ლოცვა მადლობის ნიშნად ღმრთისადმი ან ამა თუ იმ წმინდანისადმი შეგვიძლია აღვავლინოთ ლოცვა. ეს

შეიძლება იყოს პარაკლისი*, დაუჯდომელი, ფსალმუნები ან სხვა ლოცვები, სურვილისამებრ. მაგალითად: ზიარების შემდეგ ჩვენ ყოველთვის ვკითხულობთ სამადლობელო ლოცავს. ხანგძლივობა და რაოდენობა ლოცვებისა თითოეულ შემთხვევაში უნდა დაადგინოს თვითონ მორწმუნემ მოძღვრის დახმარებით.

ლექსიკონი: პარაკლისი - სავედრებელი ლოცვა ცოცხალთათვის. კითხულობს მღვდელი, თუმცა ერისკაცს, მოძღვრის

კურთხევის შემდეგ, უფლება აქვს წაიკითხოს პარაკლისი, თავისი სახარებით, გარდა მღვდლის ჩასართავებისა.

2. მოწყალების საქმე

მადლიერებით აღვსილმა ადამიანმა ღმერთს შეიძლება მიუძღვნას გარკვეული ნაწილი თავისი შრომისა:

მაგალითად, დაალაგოს ტაძარი, დაასუფთაოს შანდლები, დაწმინდოს ხატები (ცხადია, დამლაგებელთან შეთანხმებით); ან მიეხმაროს სხვა ადამიანებს, განსაკუთრებით გლახაკებსა და გაჭირვებულებს, რომლებიც ღმერთის უშუალო მფარველობის ქვეშ იმყოფებიან.

3. შესაწირავი

მადლობის გამოსახატავად ღმერთს შეგვიძლია შევწიროთ ჩვენი შრომის ნაყოფიც. ეს შეიძლება იყოს

ეკლესიის ინვენტარი, დაწყებული მოსახსენებელი სახელების ჩამოსაწერი სულ უბრალო კალმისტრითა და მცირე ზომის ფურცლებით და დამთავრებული საეკლესიო ნივთებითა თუ რელიქვიებით, ბევრ ოჯახში რომ ინახება. ეს შეიძლება იყოს პროდუქტი, რომელიც გამოიყენება ღვთისმსახურებისას: ხორბალი, ღვინო და ზეთი, აგრეთვე ცვილი - სანთლის დასამზადებლად, ან უკვე მზა სანთელი ღმრთისმსახურებაში გამოსაყენებლად; აგრეთვე ნებისმიერი სხვა პროდუქტი თუ დამზადებული საჭმელი (განსაკუთრებით დიდი მადლია ამის შეწირვა მონასტერში).

დანთებული სანთელიც შესაწირავია, აგრეთვე, „საღმრთო“ ანუ საკლავიც, მაგრამ მათ ცალკე განვიხილავთ.

და ბოლოს, ღმერთსა და მის ეკლესიას შეგვიძლია შევწიროთ თანხაც - სხვადასხვა საჭიროებისათვის. ეკლესიაში დგას სალაროები. ზოგი მათგანი ტაძრის შესაკეთებლადაა განკუთვნილი, ზოგი - ეკლესიის ხარჯებისათვის, ზოგი - გაჭირვებულთა თუ მრავალშვილიანთა დასახმარებლად, ზოგი - მოძღვრის პირადი საჭიროებისათვის.

ყოველივე ზემოთჩამოთვლილის აღსრულება მორწმუნე ადამიანის ცხოვრების ყოველდღიურ ყოფას უნდა შეადგენდეს. ყოველი ქრისტიანი ვალდებულია თავისი შესაძლებლობების მაქსიმუმს ასრულებდეს; მისი ყოველი საქმე, ყოველი წუთი ყოველი ფიქრი და სუნთქვა ღმერთს უნდა ეკუთვნოდეს, მაგრამ ჩვენი უძლურების, ჩვენი დაცემული ბუნების გამო იძულებულნი ვართ საკუთარ თავს სიკეთის ქმნის გარკვეული ნორმა დავუდგინოთ; მადლობის ნიშნად კი ადამიანმა დამატებით უნდა იღვაწოს.

როგორც უკვე ავღნიშნეთ, მადლობა უნდა გადავუხადოთ იმ ადამიანებსაც, ვინც უშუალოდ გაგვიკეთა სიკეთე. შეიძლება ვილოცოთ მათთვის, ან მათ სახელზე ვაკეთოთ კეთილი საქმე, ან შევწიროთ ღმერთს ჩვენი შრომა თუ შრომის ნაყოფი, ან მოვნახოთ ფორმა მათი სიკეთის მატერიალური ანაზღაურებისათვის.მადლობის გადახდა ორივე მხარეს ახალი სიკეთის ქმნის ძალას აძლევს, მაგრამ გარკვეულ შემთხვევაში მადლობა შეიძლება დაფარული იყოს. ამიტომ, როდესაც ჩვენ ვაკეთებთ სიკეთეს, მადლობა არ უნდა ვითხოვოთ და თუ იგი ადამიანისაგან მოგვაკლდება, ღმერთი ბევრად მეტს მოგვცემს.

4. როგორ გადავუხადოთ მადლობა ღვთისმსახურს

მადლობის შეწირვას უკავშირდება საჭირბორიტო საკითხი მღვდელმოქმედების ანაზღაურების შესახებ,

ხშირად ისმის კითხვა: სწორია თუ არა საეკლესიო წესის აღსრულებაში სასყიდლის დადგინება? როდესაც მაცხოვარმა თავის მოწაფეებს სასწაულმოქმედების უნარი მიანიჭა, უთხრა: „უსასყიდლოდ

მიგიღებიეს, უსასყიდლოდ მისცემდით“ (მათე 10.8), რაც იმას ნიშნავდა, რომ მათ თავიანთი მსახურების სანაცვლოდ სასყიდელი არ უნდა მოეთხოვათ, ანუ არ უნდა გამოეძალათ. მის მსგავსად ქრისტიანული

50

მორალით, მისი უმაღლესი პოზიციიდან, არათუ ღმრთისმსახურებმა, არამედ საერთოდ, მორწმუნე ადამიანმაც კი თავისი ფიზიკური, გონებრივი თუ სულიერი შრომისათვის სასყიდელი არ უნდა გამოითხოვოს. მაგრამ ეს სრულებითაც არ ნიშნავს, რომ გაწეული შრომის სანაცვლოდ შემოთავაზებული საზღაურის მიღება ამორალური საქციელია, იქნება ეს შრომა ფიზიკურ, გონებრივი თუ სულიერი. ზემოთმოყვანილი სიტყვების შემდეგ მაცხოვარი იქვე ამბობს:

„რამეთუ ღირს არს მუშაკი სასყიდლის თვისისა“ (მათე 10. 10). ეს სიტყვები მოციქულების მიმართ იყო ნათქვამი და, პირველ რიგში, ღმრთისმსახურის შრომას გულისხმობდა.

საზოგადოებაში შრომის ანაზღაურების დადგენილი სისტემა მოქმედებს, ადამიანს ეძლევა ხელფასი და ეს არც არავის აკვირვებს და არც არავის ეჩოთირება. ღმრთისმსახურისათვის კი, რომლის სულიერი შრომა არანაირ ფიზიკურ და გონებრივ შრომაზე მსუბუქი არაა, დაწესებული ხელფასი არ არსებობს და მისი ერთადერთი შემოსავალი ჩვენს მიერ გაღებული შეწირულობაა. ასე რომ, თუ ზემოთ დასმულ კითხვას დავუბრუნდებით მღვდელმოქმედების ანაზღაურების მართებულობის შესახებ, ჩვენ არათუ უფლება გვაქვს, არამედ ვალდებულნიც კი ვართ ჩვენთვის გაწეული დიდი სულიერი შრომის სანაცვლოდ ამა თუ იმ ფორმით გავიღოთ ჩვენი მცირედი ძღვენი.

და თუ ეკლესიაში დღეს ყველაფერი რიგზე არაა და სამწუხაროდ ხშირად დარღვევასაც ვხვდებით, ამის მიზეზი უპირველესად საკუთარ თავში, ღმრთისაგან ჩვენს განდგომილებაში უნდა ვეძებოთ და განკითხვის ნაცვლად, რომელიც იმავე ცოდვის გამეორებაზე უარესია, რეალური გამოსავალი ვეძებოთ; იმაზე ვიფიქროთ, ეკლესიის დაწყლულებული სხეულის აღსადგენად რა უნდა იღონის თითოეულმა ჩვენგანმა.

ღმერთმა მოგვცეს ამისი ძალა! ამინ.

5. „საღმრთო“ მიცვალებულის სულის მოსახსენებლად, თუ ცოცხალი ადამიანის ჯანმრთელობის გამოსათხოვად

საქართველოში დღემდე შემორჩენილია შესაწირავის კიდევ ერთი ფორმა: საკლავის ანუ „საღმრთოს“ დაკვლა. ეს ტრადიცია უხსოვარი დროიდან მოდის.

ბიბლიაში მოხსენებული პირველი მსხვერპლი, რომელიც ადამიანმა ღმერთს შეწირა, იყო ადამის შვილის, მართალი აბელის მიერ დაკლული საკლავი (შექმნათა 4.4). ძველი აღთქმის ეკლესიაში ღმრთისმსახურების ასეთი ფორმა მღვდელმოქმედების საყრდენს შეადგენდა, მსხვერპლშეწირვას რიტუალური მნიშვნელობა ჰქონდა: დაკლული ცხოველის სისხლის პკურებით ისრაელს მიეტევებოდა ცოდვები (ლევიტელთა 16. 14-16). უკანასკნელი ზვარაკი კი, რომელიც ღმრთისათვის დაიკლა და თავისი სისხლით ჩვენი ცოდვედი განწმინდა (ებრაელთა 9. 11-15), იყო თვით უფალი ჩვენი იესო ქრისტე. აქედან მოყოლებული, ქრისტიანული ეკლესია ღმერთს უსისხლო მსხვერპლს სწირავს - პურსა და ღვინოს, რომელიც საღმრთო ლიტურღიის ანუ წირვის დროს გადაიქცევა იესო ქრისტეს სისხლად და ხორცად, რომელსაც ეზიარებიან მორწმუნეები. საკლავის მსხვერპლად შეწირვა, დამახინჯებული ფორმით, დამახასიათებელი იყო, აგრეთვე, წარმართული კერპთმსახურებისათვისაც, როდესაც მსხვერპლად იწირებოდა არა მარტო ცხოველი, არამედ ადამიანიც.

როდესაც ქრისტიანულმა ეკლესიამ დამკვიდრება დაიწყო, იუდაიზმიდან თუ წარმართობიდან მომდინარე ბევრ ტრედიციას ბრძოლა გამოუცხადა, ზოგს კი, რომელიც თავისი ფორმით ქრისტიანობას არ ეწინააღმდეგებოდა, ახალი შინაარსი მიანიჭა. ამით აიხსნება სწორედ, რომ საქართველოში დღემდე არსებობს ჩვეულება „საღმრთოს“ დაკვლისა.

ისტორიულად ქრისტიანობის დამკვიდრების შემდეგ საკლავის ეკლესიაში მიყვანა და იქ დაკვლა გამართლებული იყო იმით, რომ ხალხი სალოცავებში შორეული სოფლებიდან მოდიოდა, გამზადებული საჭმელი კი წასაღებად მოუხერხებელი იყო. საკლავი იკვლებოდა ეზოს გარეთ, მოშორებულ ადგილას, წირვის შემდეგ, როდესაც გახსნილდებოდა და არა ღამით როდესაც ეს დღე ხდება, რამეთუ ჩვენი წინაპრები დღწსასწაულის წინ ინახავდნენ მარხვას და ეზიარებოდნენ (რაც გულისხმობდა წინა საღამოს უჭმელ-უსმელობას), დაკლულის დიდ ნაწილს კი გლახაკებსა და ქვრივ-ობლებს უნაწილებდნენ.

ასე რომ, „საღმრთოს დაკვლა“ ადრე მხოლოდ მოწყალების ხასიათს ატარებდა. დღეს იგი, გამოვლილი 70 წლიანი ძნელბედობისა და განურჩევლობის შემდეგ, სამწუხაროდ, ხშირად მსხვერპლშეწირვის ხასიათს ატარებს და თვითმიზნადაა ქცეული.

საკლავის დაკვლა ხდება ხოლმე ეკლესიის ეზოში, სისხლით ისვრება ტაძარი, დატოვებული ნარჩენებიც იქვე ლპება, ეწყობა ღრეობები. ასეთი საქციელი ღმრთისათვისაც საძაგელია და ადამიანურადაც ყოვლად გაუმართლებელი.

მიუხედავად ამისა, თანამედროვე პირობებში ისევე, როგორც ძველად, საქართველოში ქრისტიანობის დამკვიდრების პირველ წლებში, ამ ტრადიციას კვლავ შეგვიძლია ქრისტიანული შინაარსი მივანიჭოთ, რომლის თანახმადაც ჩვენ ღმერთს საკლავს ვწირავთ არა რიტუალური არამედ მოწყალების საქმის აზრით.

51

ასეთი ფორმით ადამიანი გასცემს თავის მონაგარს: სწირავს ეკლესიას ან უპატრონოთა სახლს, უმასპინძლდება გლახაკებს თუ ახლობლებს.

პრაქტიკულად, აღთქმული ცხოველი თუ ფრინველი შეგვიძლია მივიყვანოთ ეკლესიაში და ეზოში გავუშვათ, ფურცელზე დაწერილი შემომწირველის სახელი კი ლოცვაში მოსახსენებლად მღვდელს ან ეკლესიის მსახურს დავუტოვოთ. შეიძლება საკლავი სახლშიაც გამზადდეს და შემდეგ შემოიწიროს, ან შემოიწიროს მისი ღირებულება. გარდა ეკლესიისა, საჭმელად მომზადებული „საღმრთო“ თუ მისი ღირებულება, როგორც ზემოთ ავღნიშნეთ, შეიძლება შევწიროთ უპატრონოთა თავშესაფარსაც.

6. სანთელი

„არა აღანთიან სანთელი და დადგიან ქუეშე ხვიმირსა (ანუ საწყაოს, ჭურჭელსა), არამედ სასანთლესა

ზედა და ჰნათობს იგი ყოველთა, რომელნი იყვნიან სახლსა შინა. ესრეთ ბრწყინევდან ნათელი წინაში კაცთა, რათა იხილნენ საქმენი თქვენნი კეთილნი და ადიდებდნენ მამასა თქვენსა ზეცათასა“ - ბრძანებს სახარება (მათე 5, 15-16).

ლოცვის დროს, სადღესასწაულო სუფრაზე, ან გაჭირვებისას სახლში შეიძლება ავანთოთ სანთელი. სანთელს რამდენიმე სიმბოლური მნიშველობა აქვს: ვიხდით რა მის შესაძენ საფასურს (თუ თვითონ ვამზადებთ), გამოვხატავთ ნებაყოფლობით

მზადყოფნას, შევწიროთ ჩვენი შრომის გარკვეული ნაწილი ღმერთს და მის საყდარს. ხატის წინ დანთებული სანთელი ღმრთისადმი სითბოსა და ცეცხლოვანი სიყვარულის სიმბოლოა; ეს

არის გამოხატულება რწმენისა და წმინდანების სახელზე აღვლენილი სავედრებელი ლოცვისა. ცვილის სირბილე და მოქნილობა სინანულის, ღმრთისადმი მორჩილებისათვის მზადყოფნის ფორმაა,

ხოლო სანთლის სისუფთავე კი მის შემომწირველის სისუფთავისა და წაუბილწველობის გამომხატველია. სასანთლე ცვილს ფუტკარი სხვადასხვა სახის ყვავილებისა და მცენარეებისაგან ამზადებს, რაც

სიმბოლურად გამოხატავს ყველა მორწმუნე ადამიანის ერთ ეკლესიად შეკრებასა და ღმრთაებრივ ცეცხლად ანთებას, აგრეთვე ყველა ქმნილების მიერ ღმრთისადმი მიძღვნილ ძღვენს.

ანთებული სანთელი მიწიერი ადამიანის ახალ ქმნილებად გარდაქმნის სიმბოლოა ღმრთის სიყვარულისა და მისი უსაზღვრო მადლის მეშვეობით. ადამიანის აქაური სიცოცხლე უნდა წააგავდეს ანთებულ სანთელს, რომელიც თვითონ იწვის და სხვას გზას უნათებს.

სანთელი სიმხურვალის გამო დნება და იკარგება. ასე იფერფლება ჩვენი მიწიერი ცხოვრება ჟამთა სიავის გამო. ზოგიერთი ჩვენგანის ცხოვრება უკვალოდ ქრება, ზოგიერთისა კი - ანათებს, სითბოს იძლევა და ცამდე მაღლდება, სადაც ჭეშმარიტი სიმდიდრე ელოდება თავის მფლობელს.

ანთებულ სანთელს უნდა ბაძავდეს ყველა მორწმუნე. ისი ყველა ფიქრი, სიტყვა და საქმე გამოტანილი უნდა იყოს სააშკარაოდ წინაშე ღმრთისა და უნდა ეძღვნებოდეს მხოლოდ მას.

და ბოლოს, ანთებული სანთელი სიმბოლოა ჯოჯოხეთზე გამარჯვებულ ეკლესიისა, მისი მარადიული ზეიმისა.

ღმერთმა დალოცოს სრულიად საქართველო და ყოველნი ქართველნი და მოგვანიჭოს მადლი და ძალა, რათა თითოეულმა ჩვენთაგანმა აღასრულოს წესი ქრისტიანის ცხოვრებისა, ამინ.

თავი 10. შვიდი საეკლესიო საიდუმლო

ეკლესია უფლის სხეულისა. ქრისტიანის ცხოვრებას ხის ტოტს შეიძლება შევადაროთ, რომელიც მანამ

ცოცხლობს, სანამ ხეზეა მიბმული. ჩვენ სულიერად ვცოცხლობთ, როცა ვუკავშირდებით წმინდა ეკლესიას. ის გამდმოგვცემს ღვთის სულის მადლს, რომელიც ქრისტეს მოციქულებმა მიიღეს. ეკლესია ევედრება ღმერთს, გადმოვიდეს ჩვენზე ეს მადლი. ეკლესიაში ლოცვის დროს უხილავად მოქმედებს საიდუმლო ძალა ღვთის სულისა. ქრისტიანობაში ჩვენ ვიცით სულ შვიდი საეკლესიო საიდუმლო, ესენია: ნათლისღება, მირონცხება, ზიარება, სინანული (ანუ აღსარება), ზეთისცხება, მღვდლობა და ქორწინება

1. ნათლისღება

პირველი საიდუმლო ქრისტიანის ცხოვრებაში ნათლობა. მხოლოდ ნათლობის შემდეგ ვითვლებით ჩვენ

ქრისტიანებად. ამიტომ ნათლობა რაც შეიძლება ადრე უნდა შესრულდეს, ჩვეულებისამებრ ჩვილ ბავშვებზე. ამ საიდუმლოს შესრულებისას მონათლულის ნათლიები ბავშვით ხელში, ანთებული სანთლებით დგებიან წყლით სავსე ჭურჭლის წინ, რომელსაც ემბაზი ეწოდება. ისინი აღიარებენ თავიანთ რწმენას და აღუთქვამენ ღმერთს მისი მცნებების აღსრულებას. მღვდელი აკურთხებს წყალს და სამჯერ ჩააყურყუმალავებს ჩვილს,

52

თან ამბობს: „ინათლება მონა ღვთისა (სახელი) სახელითა მამისათა, ამინ და ძისათა, ამინ და სულისა წმიდისათა, ამინ“.

ნათლიები ეკლესიის წინაშე პასუხისმგებელნი არიან მოსანათლის რწმენისათვის, მონათვლის შემდეგ კი, იღებენ მას მფარველობის, პასუხიმგებლობის ქვეშ და განამტკიცებენ რწმენაში.

2. მირონცხება ნათლობით მიღებული ახალი ცხოვრება გულისხმობს წმინდად ცხოვრებას. საჭიროა სულიერი ძალების

შეძენა, მათ კი ყოველი ქრისტიანი იღებს მირონცხებით. ეს საიდუმლო სრულდება ნათლობისას. მღვდელი მონათლულს სცხებს მირონს შუბლზე, თვალებზე, ყურებზე, პირზე, ნესტოებზე, მკერდზე, ხელებსა და ფეხებზე. ღვთის სული სახლდება ახალმონათლულის სულსა და სხეულში, განწმენდს მას და აძლევს ახალი ცხოვრებისათვის საჭირო სულიერ ძალებს. ნათლობისა და მირონცხების შემდეგ მღვდელი სამჯერ შემოატარებს მონათლულს ემბაზის გარშემო და ახალი წევრი სამუდამოს შეუერთდება ეკლესიას.

3. ზიარება

სხეული კვდება, თუ დიდხანს არ მიიღო საკვები, ასევეა სულიც, თუ ის დაშორდება ქრისტიანულ

ცხოვრებას და არ მიიღებს სულიერ საკვებს. სულიერად ჩვენ ვიკვებებით ზიარების მიღებით. ეს საიდუმლო სრულდება ლიტურგიაზე. ნაკურთხი პურითა და ღვინით ჩვენ ვიღებთ იესო ქრისტეს ხორცსა და სისხლს. ზიარებისას მღვდელი ამბობს: „ეზიარება მონა ანუ მხევალი ღვთისა (სახელი)“. ზიარებით ჩვენ ვუერთდებით თვით ქრისტეს. მღვდელს გამოაქვს ბარძიმი, მორწმუნენი პირჯვარს იწერენ და იმეორებენ ზიარების წინა ლოცვებს. შემდეგ ფრთხილად მიუახლოვდებიან ბარძიმს და ემთხვევიან, მიიღებენ თბილ ღვინოს (სარღვნელს) და სეფისკვერის ნატეხს. ზიარებამდე არ შეიძლება ჭამა და რაიმეს დალევა. ბოლოს მორწმუნენი კითხულობენ ზიარების შემდეგ სამადლობელ ლოცვებს.

4. სინანული

იმისათვის, რომ ღირსეულად ვეზიაროთ, საჭიროა წრფელი სურვილი, რათა აღარ შევცოდოთ და

სინანული იმ ცოდვებზე, რომლებიც უკვე ჩავიდინეთ. როგორ მოვინანიოთ ეს ცოდვები? ამისათვის დადგენილია სინანულის საიდუმლო ანუ აღსარება. აღსარებისათვის უნდა მოვემზადოთ. ვეცადოთ, გავიხსენოთ ყველაფერი, რითაც შევცოდეთ ღმერთის წინაშე, ახლობლებისა და ჩვენი თავის მიმართ.

ჩვენ უნდა ვთხოვოთ შენდობა ყველას, ვინც გავანაწყენეთ. მღვდელი კითხულობს განსაკუთრებულ ლოცვებს, რომლებსაც „მონანიების კანონი“ ეწოდება. მღვდელი ხდება ჩვენი აღსარების მოწმე, ღვთის წინაშე ვაღიარებთ ჩვენს ცოდვებს და მღვდელთან ერთად შევთხოვღ შენდობას.

აღსარების დროს არ შეიძლება ყოფით პრობლემებზე ლაპარაკი, სხვადასხვა მიზეზებით ცოდვების გამართლება, სხვებზე გადაბრალება, თავის მართლება და გულგრილი საუბარი. არ შეიძლება იმის თქმა, რომ მართალნი ვართ და არაფერი შეგვიცოდავს; არც იმის თქმა შეიძლება, რომ ყველაფერში ცოდვილები ვართ და ყველაფრის პატიებას ვითხოვთ. უნდა ვინანიებდეთ არამარტო სიტყვებით, არამედ გონებითაც, არა მარტო ჩადენილ ცოდვებს, არამედ მათკენ მიდრეკილებებსაც. თუ რომელიმე ცოდვისაგან განშორება არ შეგიძლიათ, არ დაუმალოთ სულიერ მოძღვარს, რადგან უღირსად თუ ეზიარებით, ღვთისაგან დაისჯებით.

აღსარების დროს ვისმენთ მღვდლის დარიგებას. მერე დავიჩოქებთ, მღვდელი თავზე ეპიტრაქილს გვაფარებს და კითხულობს ლოცვებს, რომლის მეშვეობითაც მოგვეტევება ცოდვები. სული წმიდის მადლით ეს ცოდვები ქრება ჩვენი სულიდან. ყველა ქრისტიანი ზიარების წინ უნდა მივიდეს აღსარების სათქმელად მოძღვართან.

5. ზეთისცხება

სინანულის საიდუმლოსთან ახლოს დგას „შვიდჯერ ზეთისცხების” ანუ ”ზეთის კურთხევის”

საიდუმლო. ის სრულდება დიდმარხვისას და ასევე სპეციალურად ავადმყოფისთვის სახლში. ეს საიდუმლო, ისევე როგორც ახალი აღთქმის დანარჩენი საიდუმლო, უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ

დაგვიწესა, როდესაც მისი ლოცვა-კურთხევით საქადაგებლად წარგზავნილი მოციქულები „სცხებდეს ზეთსა მრავალთა სნეულთა და განჰკურნებდეს“ (მარკოზი 6, 13). ზეთის კურთხევის მიზანი წმ. მოციქული იაკობის სიტყვებშიც ჩანს: „უძლურ თუ ვინმე არს თქვენს შორის, მოუწოდონ ხუცესთა ეკლესიისათა, და ილოცონ მას ზედა და სცხონ მას ზეთი სახელითა უფლისაითა და ლოცვამან სარწმუნოებისამან აცხონოს სნეული იგი და

53

აღადგინოს იგი უფალმან, დაღაცათუ ცოდვა რაიმე ექმნეს, მოვეტეოს მას“ (იაკობი 5, 14-15). აქედან ჩანს, რომ ზეთის კურთხევის საიდუმლოს შესრულების მიზანია ავადმყოფის ხორციელი სნეულებისაგან განკურნება და ცოდვათა მიტევება.

ამ საიდუმლოს პირველსახედ შეიძლება მივიჩნიოთ, აგრეთვე, თვით უფლის მიერ განრღვეულის განკურნება ქალაქ კაპერნაუმში, როდესაც იესო ქრისტემ სნეული არა მარტო სარეცელიდან ააყენა, არამედ ცოდვებიც მიუტევა (მარკ. 2. 1-12).

დღეს ეს საიდუმლო სრულდება ეკლესიებში დიდი მარხვის პერიოდში ან მძიმე ავადმყოფთან სახლში, როდესაც ამისი აუცილებლობაა, წლის ნებისმიერ დროს. ამასთან, თუ ავადმყოფთან საიდუმლოს ჩატარებისას ჩვენი მთავარი მიზანი სნეულების დათრგუნვაა, ეკლესიაში მას მორწმუნეები ძირითადად ცოდვათა მიტევების გამო ესწრებიან; თუმცაღა, ცხადია ორივე შემთხვევაში საიდუმლოს ორივე ზემოქმედება ძალაშია, რამეთუ სნეულებისაგან სრული განკურნება ცოდვათა მიტევების გარეშე ადამიანის სულისათვის, შეიძლება, დამღუპველი აღმოჩნდეს.

სასურველია, რომ მორწმუნემ ზეთის კურთხევაში მონაწილეობა ყოველწრიურად მიიღოს, რადგან, თუ აღსარებისას ადამიანს ის ცოდვები მიეტევება, რომლებიც აღიარა და მოინანია, ზეთის კურთხევისას, გადმოცემით, დავიწყებული ცოდვებიც ეპატიება. ამის გამო საიდუმლოში მონაწილეობა შეუძლიათ მხოლოდ მათ, ვისაც აღსარება ერთხელ მაინც უთქვამს.

სხვადასხვა ეკლესიებში ზეთის კურთხევა დიდი მარხვის სხვადასხვა კვირაში სრულდება, რაც საშუალებას აძლევს მორწმუნეს გამორიცხოს შემთხვევითი, დამაბრკოლებელი მიზეზი და არ დააკლდეს ამ დიდი მადლის მომნიჭებელ საიდუმლოს.

ზეთისცხების საიდუმლოს შესრულების წესი ასეთია: თავდაპირველად იკურთხება ზეთი და შემდეგ ნაკურთხ ზეთს წაუსვამენ მრევლს. ზეთისცხებამდე იკითხება ნაწყვეტები მოციქულთა წერილებიდან, მღვდელი კითხულობს განსაკუთრებულ ლოცვას და ნაწყვეტებს სახარებიდან. ეს მღვდელთმსახურება სრულდება რამდენიმე მღვდლის მონაწილოებით.

6. მღვდლობა

მღვდლობის საიდუმლო სრულდება იმ ადამიანზე, რომელიც მღვდელმსახური ხდება და იღებს

განსაკუთრებულ მადლს. ნათლისღებით ადამიანი იწმინდება ცოდვებისაგან, მას მიეტევება როგორც მემკვიდრეობითი, ასევე

პირადი ცოდვები. ნათლისღების საიდუმლო მხოლოდ ერთხელ აღესრულება, ჩვენ კი მუდმივ განწმენდას ვსაჭიროებთ; ამისთვის ღმერთმა დაგვიდგინა საიდუმლო სინანულისა, რომელშიაც მორწმუნე მღვდლის წინაშე აღიარებით თვით ქრისტესაგან ღებულობს მიტევებას.

ეს საიდუმლო დააწესა იესო ქრისტემ, რომელმაც მოციქულებს უბრძანა: „უკუეთუ ვიეთნიმე მიუტევნეთ ცოდვანი, მიეტევნენ მათ და უკუეთუ ვიეთნიმე შეიპყრნეთ, შეპყრობილ იყვნენ“ (იოანე 20, 23).

ძველად (I-III ს.ს.-ში) აღმსარებელი ყველას წინაშე სახალხოდ აღიარებდა საკუთარ ცოდვებს, შემდგომში კი ამგვარი წესი თანდათან შეიცვალა და დღეს ეს ხდება საიდუმლოდ, - მხოლოდ სულიერი მოძღვრის წინაშე. მღვდელს არა აქვს აღსარების საიდუმლოს გამჟღავნების უფლება, ეს დიდ ცოდვად ითვლება.

ყველა ქრისტიანს უნდა ჰყავდეს მოძღვარი, რომელთანაც ცოდვებს მოინანიებს და მოისმენს სულიერი რჩევა-დარიგებებს. აღსარების დროს არ უნდა გრცხვენოდეთ საკუთარი ცოდვების აღიარების, უნდა ფიქრობდეთ ღმერთზე, რადგან ღმერთი ყველაფერს ხედავს და მის წინაშე არაფერია დაფარული. ჩვენ ერთი კაცის წინაშე გვრცხვენია ცოდვების აღიარება და გვავიწყდება, რომ თუ არ შევინანეთ, არა თუ ერთი და ორი კაცის, არამედ ყოველთა დაბადებულთა წინაშე განცხადდება ისინი, - გვასწავლის წმ. მამა იოანე ოქროპირი.

ღვთისმსახურთათვის არსებობს იერარქია ანუ დაწინაურებული ხარისხი. ყველაზე მაღალი ხარისხის საფეხურზე დგას ეპისკოპოსი, რომელიც სახარების მემკვიდრედ გვევლინება. ეპისოკპოსები მართავენ ეკლესიას და შეუძლიათ ყველა საიდუმლოს შესრულება. ეპისკოპოსი შეიძლება იყოს: ეპისკოპოსი, არქიეპისკოპოსი, მიტროპოლიტი და პატრიარქი. მეორე საფეხური არის მღვდელი, რომელიც ყველა საიდუმლოს ასრულებს, გარდა მღვდლის კურთხევისა. ბოლო ხარისხია – დიაკონი. მას საიდუმლოებების შესრულება არ შეუძლია, იგი ეხმარება მღვდელს.

მღვდლობის საიდუმლოს შესრულებისას, ეპისკოპოსი ლიტურგიის დროს მომავალ მღვდელს განსაკუთრეულ ლოცვებს უკითხავს. მღვდელს საჭირო სამოსით შემოსავენ. მღვდელმსახურები თავიანთ სიცოცხლეს ღვთის მსახურებას უძღვნიან. მათ დიდი მადლი გადმოეცათ თვით უფალ იესო ქრისტესაგან და ჩვენ

54

მღვდელმსახურები და მათი შესამოსელი წმიდა მოციქულებმა ახალი აღთქმის ეკლესიაში დაადგინეს მღვდელმსახურთა სამი ხარისხი:

ეპისკოპოსი, პრესვიტერი (ანუ მღვდელი) და დიაკონი. ყველა ისინი იწოდებიან მღვდელმსახურად, რადგან მღვდლობის საიდუმლოთი იღებენ სულიწმიდის მადლს ქრისტიანულ ეკლესიაში წმიდა მსახურებისათვის: აღასრულებენ ღვთისმსახურებას, ადამიანებს ქრისტიანულ რწმენასა და სათნოებებში განსწავლიან და საეკლესიო საქმეებს განაგებენ.

სურათზე მარცხნივ: შავი სამღვდელოება (ბერები - მათ შორის ეპისკოპოსები)

მარჯვნივ - თეთრი სამღვდელოება (ცოლოსანი მღვდლები) ეპისკოპოსები ეკლესიასი უმაღლეს ხარისხს წარმოადგენენ. ისინი მადლის უმაღლეს სახეს იღებენ.

ეპისკოპოსს ეწოდება აგრეთვე მღვდელმთავარი, ანუ მღვდელთა უფროსი. მას შეუძლია, აღასრულოს ყველა საიდუმლოება და საეკლესიო მსახურება. ეს იმას ნიშნავს, რომ ეპისკოპოსებს აქვთ უფლება, არა მხოლოდ აღასრულონ ჩვეულებრივი ღვთისმსახურება, არამედ ხელი დაასხან მღვდლებს, აკურთხონ მირონი, რაც მღვდელს არ შეუძლია.

სიწმიდის ხარისხით ყველა მღვდელმთავარი თანასწორია, მაგრამ მეტნაკლებად დამსახურებულ მღვდელმთავარს მთავარეპისკოპოსის ხარისხი ენიჭება, ხოლო მასზე აღმატებულია მიტროპოლიტი (საბერძნეთის მართლმადიდებელ ეკლესიაში მთავარეპისკოპოსი მიტროპოლიტზე აღმატებულია). მღვდელმთავართა კრებულს, ანუ წმიდა სინოდს, და საერთოდ, ქვეყნის ეკლესიას მეთაურობს პატრიარქი (საქართველოს ეკლესიის მეთაურს აქვს წოდება კათოლიკოს-პატრიარქისა).

მღვდელი, ანუ პრესვიტერი ეპისკოპოსის შემდეგ მეორე სამღვდელო ხარისხია. ეპისკოპოსის კურთხევით მას შეუძლია, აღასრულოს ყველა საიდუმლო და საეკლესიო მსახურება, გარდა იმისა, რასაც მხოლოდ მღვდელმთავარი ასრულებს, ე.ი. ხელდასხმისა და მირონის კურთხევისა.

ქრისტიანულ საზოგადოებას, რომელიც მღვდელს ემორჩილება, სამრევლო ეწოდება. შედარებით ღირსეულ და დამსახურებულ მღვდლებს ენიჭებათ დეკანოზის ხარისხი, მათ შორის

აღმატებულს კი - პროტოპრესვიტერისა. პროტოპრესვიტერის წოდებას საქართველოს საპატრიარქო ტაძრის წინამძღვარი ატარებს.

თუ მღვდელი ამავე დროს ბერიცაა, მაშინ მას მღვდელმონაზონი ეწოდება, მონასტრის წინამძღვარი იღუმენის ხარისხშია, ხოლო კიდევ უფრო აღმატებულია არქიმანდრიტი. მათ შორის განსაკუთრებულად გამორჩეულთ ეპისკოპოსად ირჩევენ.

დიაკონი მესამე, ყველაზე დაბალი სამღვდელო ხარისხია. იგი წარმოდგება ბერძნული სიტყვიდან და ნიშნავს „მსახურს“. დიაკონი ემსახურება ეპისკოპოსს ან მღვდელს ღვთისმსახურების დროს და საიდუმლოთა აღსრულებისას, მაგრამ თვითონ მათი აღსრულება არ შეუძლია.

დიაკვნის მონაწილეობა ღვთისმსახურებაში აუცილებელი არაა, ამიტომ ბევრ ტაძარში წირვა-ლოცვა მათ გარეშე აღესრულება. ზოგიერთი დიაკონი იღებს პროტოდიაკვნის, ანუ პირველდიაკვნის ხარისხს. თუ პროტოდიაკონი ბერად აღიკვეცა, მაშინ მას არქიდიაკონს უწოდებენ. დიაკვნად ნაკურთხი ბერი ბერდიაკვნად იწოდება, მთავარი ბერდიაკონი კი - მთავარდიაკვნად.

ამ სამი სამღვდელო ხარისხის გარდა ეკლესიაში არსებობს აგრეთვე უფრო დაბალი სამსახურო ხარისხები: იპოდიაკონი, მედავითნე და მნათე. ისინი ეკლესიის მსახურთა რიცხვს მიეკუთვნებიან, მაგრამ საიდუმლოს არ აღასრულებენ.

მედავითნეს აქვს მოვალეობა ფსალმუნთა კითხვისა, როგორც ტაძრის კლიროსში ღვთისმსახურების დროს, ასევე მღვდლის მიერ სხვადასხვა მსახურების აღსრულებისას.

55

მნათე მორწმუნეებს ღვთისმსახურებაზე მოუწოდებს ზარების რეკვით, ტაძარში ანთებს სანთლებსა და კანდელებს, ეხმარება მედავითნეებს კითხვის დროს და ა.შ.

იპოდიაკონი მხოლოდ სამღვდელმთავრო მსახურებაში მონაწილებს. ისინი შემოსავენ ეპისკოპოსს სამღვდელმთავრო შესამოსელით, უკავიათ სასანთლეები (სამსანთელი და ორსანთელი) და აწვდიან მათ მღვდელმთავარს მორწმუნეთა კურთხევისათვის და სხვა.

ღვთისმსახურების აღსასრულებლად მღვდელმსახურნი იმოსებიან განსაკუთრებული სამღვდელო შესამოსელით. სამღვდელო შესამოსელი მზადდება აბრეშუმის ან რაიმე სხვა შესაფერისი ქსოვილისაგან და ჯვრებით იმკობა.

დიაკვნის სამოსი: გინგილა, სამაჯურები და სტიქარი სტიქარი არის გრძელი სამოსი, რომელსაც განიერი სახელოები აქვს. იგი აცვია იპოდიაკონსაც; მისი

ტარების უფლება აქვს მედავითნესაც და ტაძარში მომსახურე ერისკაცსაც. სტიქარი განასახიერებს სულის სიწმიდეს, რომელიც წმიდა ხარისხში მყოფ ადამიანს უნდა ჰქონდეს.

გინგილა არის გრძელი ფართო ზოლი იმავე ქსოვილისაგან, რომლითაც სტიქარია დამზადებული. მას ატარებს დიაკონი მარცხენა მხარზე, სტიქარის ზემოდან. გინგილა განასახიერებს ღვთაებრივ მადლს, რომელიც დიაკონმა კურთხევის საიდუმლოთი მიიღო.

საბუხრეები ჰქვია ვიწრო სამკლაურებს, რომელიც თასმებით იკვრება. იგი შეახსენებს მღვდელმსახურებს, რომ ისინი ქრისტეს საიდუმლოთა აღსრულების ანდა მასში მონაწილეობის ჟამს ამას საკუთარი ძალით როდი აკეთებენ, არამედ ღვთის ძალითა და მადლით. საბუხრეები აღნიშნავს აგრეთვე იმ ბორკილებს (თოკებს), რომელიც მაცხოვარს ვნების დროს ხელზე ჰქონდა.

56

მღვდლის შესამოსელი (მიმდევრობით სურათზე): ჯვარი; ფილონი; ოლარი; კვართი; საგვერდული;

სარტყელი და საბუხრეები; ენქერი

კვართი არის გარკვეულად შეცვლილი სახის სტიქარი. იგი სტიქარისაგან იმით განსხვავდება, რომ თხელი, ღია ქსოვილისაგან მზადდება და თასმებით დაბოლოებული ვიწრო სახელოები აქვს. კვართის ღია ფერი მღვდელს შეახსენებს, რომ მას მუდამ წმიდა სული უნდა ჰქონდეს და უმწიკვლოდ ცხოვრობდეს. გარდა ამისა, იგი გვახსენებს იმ კვართსაც, რომლითაც დადიოდა მიწაზე თვით უფალი ჩვენი იესო ქრისტე და რომლითაც მან ჩვენი ცხონების საქმე აღასრულა.

მღვდლის ოლარი დიაკვნის გინგილისაგან იმით განსხვავდება, რომ ორმაგადაა მოკეცილი, კისერზე შემოხვეული და წინიდან ორი ბოლოთი ეშვება ქვემოთ, რომლებიც ერთმანეთთან მიკერებული ან რაიმეთი დამაგრებულია. მღვდლის ოლარი დიაკვნისაზე ორმაგად აღმატებულ მადლს აღნიშნავს, რომელიც მღვდელს საიდუმლოთა აღსრულებისათვის ეძლევა. ოლარის გარეშე მღვდელს, ისევე როგორც დიაკონს, არანაირი მსახურების აღსრულება არ შეუძლია.

სარტყელი კვართის ზემოდან კეთდება და აღნიშნავს ღვთისათვის მსახურების მზადყოფნას. იგი აღნიშნავს აგრეთვე ღვთაებრივ ძალას, რომელიც განამტკიცებს მღვდელმსახურს თავისი მსახურების აღსასრულებლად. ამავე დროს, სარტყელი იმ ტილოსაც აღნიშნავს, რომელიც მაცხოვარმა შემოირტყა, როდესაც თავის მოწაფეებს საიდუმლო სერობის ჟამს ფეხები დაბანა.

ფილონს მღვდელი სხვა სამოსელის ზემოდან იცვამს. ეს არის გრძელი, ფართო, უსახელო სამოსი, რომელიც ხელების თავისუფალი მოძრაობისთვის წინ ღრმადაა ამოჭრილი. თავისი გარეგნული სახით იგი მოგვაგონებს იმ სუდარას, რომელშიც ვნებების შემდეგ მაცხოვარი გაახვიეს. ფილონზე დაკერებული თასმები მოგვაგონებს იმ სისხლის ღვარებს, რომელიც მის სხეულზე ჩამოდიოდა. ამასთან ერთად, ფილონი მღვდლებს შეახსენებს სიმართლის იმ შემოსამოსელს, რომლითაც ისინი უნდა იყვნენ შემოსილნი, როგორც ქრისტეს მსახურნი.

ფილონის ზემოდან მღვდელს მკერზე ჰკიდია ჯვარი. გულმოდგინე, ხანგრძლივი მსახურებისათვის მღვდელს ჯილდოდ ეძლევა საგვერდული, რომელიც

თასმაზეა მიკერებული და მხარზე გადმოტარებით მარჯვენა თეძოზე იკიდება. იგი სულიერ მახვილს აღნიშნავს, ისევე, როგორც კუნკული და ბარტყული.

57

სურათზე გამოსახულია (მიმდევრობით): სამსანთელი (ტრიკირი); ჯვარი; მიტრა; პანაღია; ორსანთელი

(დიკირი); რიპიდები; საბუხრეები; ბისონი, ომოფორი და კვართი; კვერთხი; ენქერი; მანტია; არწივი; ომოფორი

ეპისკოპოსი იმოსება მღვდლის ყველა შესამოსლით: კვართით, ოლარით, სარტყელით, საბუხრეებით,

ფილონის ნაცვლად კი აცვია ბისონი, საგვერდულის ნაცვლად კი უკეთია ენქერი; გარდა ამისა, მღვდელმთავარს აქვს ომოფორი და მიტრა.

ბისონი არის ეპისკოპოსის ზედა სამოსი, რომელიც ქვემოდან და სახელოებიდან დამოკლებულ დაიკვნის სტიქარს ჰგავს, ასე რომ, მის ქვეშ მოჩანს კვართიც და ოლარიც. ბისონი მაცხოვრის სუდარას გამოხატავს.

ენქერი ოთხკუთხედი ფორმის ქსოვილია, რომელიც ერთი კუთხიდანაა დამაგრებული და ეპისკოპოსს სამოსის ზემოდან აცვია მარჯვენა გვერდზე. ღვაწლმოსილი და გულმოდგინე მსახურებისათვის ენქერის ტარების უფლებით მმართველი მღვდელმთავრისაგან ჯილდოვდებიან აგრეთვე დამსახურებული მღვდლები, რომლებიც მას მარჯვენა მხარეს ატარებენ. ასეთ შემთხვევაში საგვერდული მარცხენა მხარეს კეთდება. არქიმანდრიტისათვის, ისევე, როგორც მღვდელმთავრისათვის, ენქერი სამოსის აუცილებელი ნაწილია. ენქერი, ისევე, როგორც საგვერდული, აღმნიშვნელია სულიერი მახვილის, ანუ ღვთის სიტყვისა, რომლითაც შეიარაღებულნი უნდა იყვნენ სასულიერო პირები ურწმუნოებასა და უწმინდურებასთან საბრძოლველად.

ეპისკოპოსი ბისონის ზემოდან მხრებზე ატარებს ომოფორს; ეს არის გრძელი, ფართო თასმებიანი შესამოსელი, რომელიც ჯვრებითაა დამშვენებული. იგი მხრებზე უკეთდება მღვდელმთავარს ისე, რომ ყელზე ეხვევა, ერთი ბოლო წინ ჩამოეშვება, მეორე კი - უკან. ომოფორი ბერძნული სიტყვაა და „სამხრეს“ ნიშნავს. მას მხოლოდ მღვდელმთავარი ატარებს. მის გარეშე ეპისკოპოსი, ისევე, როგორც მღვდელი ოლარის გარეშე, მსახურებას ვერ აღასრულებს. ომოფორი ეპისკოპოსს ახსნებს, რომ იგი უნდა ზრუნავდეს გზააბნეული სამწყსოს ცხონებისათვის, სახარებისეული მწყემსი კეთილის მსგავსად, რომელიც მოძებნის რა დაკარგულ ცხოვარს, საკუთარი მხრებით მიჰყავს იგი სახლში.

მკერდზე, ბისონის ზემოდან, ჯვრის გარდა, ეპისკოპოსს აქვს აგრეთვე პანაღია, რაც „ყოვლადწმიდას“ ნიშნავს. ეს არის პატარა მრგვალი ხატი მაცხოვრის ანდა ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლისა, ფერადი ქვებით შემკული.

58

ეპისკოპოსს თავზე აფარია მიტრა, რომელიც შემკულია პატარა ხატებითა და ფერადი ქვებით. მიტრა აღნიშნავს ეკლის გვირგვინს, რომელიც ვნებულ მაცხოვარს დაადგეს თავზე. მიტრა აქვს აგრეთვე არქიმანდრიტსაც. მღვდელი ხანგრძლივი და ერთგული ღვაწლისთვის მღვდელმთავარმა შეიძლება დააჯილდოვოს მიტრის ტარების უფლებით.

ეპისკოპოსს აქვს აგრეთვე კვერთხი, როგორც უმაღლესი სამწყემსო მსახურების ნიშანი. ღვთისმსახურების დროს ეპისკოპოსს ფეხქვეშ უფენენ არწივებს. ეს არის პატარა მრგვალი ხალიჩა ზედ

გამოსახული არწივით, რომელიც ქალაქს დაჰყრებს. არწივი აღნიშნავს, რომ ეპისკოპოსი, არწივის მსგავსად, მიწიერიდან ზეციურისაკენ უნდა ისწრაფოდეს.

7. ქორწინება

მეშვიდე საიდუმლო არის ქორწინება. უფალი აკურთხებს ქალსა და მამაკაცს, როცა ისინი ქრისტიანულ

ოჯახს ქმნიან. ეს საიდუმლო ასე სრულდება: საქმრო და საცოლე ბეჭდებს ცვლიან და დაქორწინების სურვილს გამოთქვამენ. მღვდელი სამჯერ აკურთხებს და სამჯერ შემოატარებს მათ ანალოღიის ირგვლივ. საქმრო და საცოლე დგანან ანთებული სანთლებით ხელში და მათ თავზე გვრიგვინები უჭირავთ მეჯვარეებს. ქრისტიანული ქორწინება წმინდაა, ამიტომ გაყრა არ არის დაშვებული, გარდა განსაკუთრებული შემთხვევისა, როცა დაირღვევა ცოლ-ქმრული ერთგულება.

თავი 11. კალენდარი

რას ნიშნავს „ძველი“ და „ახალი“ სტილი? რატომ ვდღესასწაულობთ მაცხოვრის შობას

მართლმადიდებლები 7 იანვარს, დასავლურ-ქრისტიანული სამყარო კი - 25 დეკემბერს? ან რატომ ვდღესასწაულობთ ახალი წლის შემობრძანებას ორჯერ? ქრისტეს შობამდე I საუკუნეში, 44 წელს, რომის იმპერატორმა იულიუს კეისარმა ეგვიპტელი მეცნიერების დახმარებით ახალი კალენდარი შემოიღო, რომლის მიხედვით წელიწადის პირველ დღედ პირველი იანვარი გამოაცხადა. ხსენებული კალენდარი ეკლესიის წიაღში არ შექმნილა და არც კეისარი გახლდათ საეკლესიო მოღვაწე. კალენდარი არ იყო ქრისტიანობის დროინდელი, მაგრამ მეცნიერული თვალსაზრისით დროის ათვლის ყველაზე სრულყოფილ მოდელს წარმოადგენდა. ეკლესიამ იულიუსის კალენდარი შეითვისა არა როგორც სარწმუნოებრივი ღირებულების შემცველი სისტემა, არამედ როგორც მეცნიერული აზრის მონაპოვარი.

IV საუკუნიდან, როდესაც იულიუსის კალენდარი მოექცა საეკლესიო მსახურების წიაღში, იგი უწმინდეს დღესასწაულთა აღმნიშვნელი გახდა. 325 წელს, ნიკეაში გამართულ I მსოფლიო საეკლესიო კრებაზე ამ საკითხზე მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები მიიღეს. იქიდან მოყოლებული, მართლმადიდებელი ეკლესია იულიუსის კალენდრით აღნიშნავს ყველა საეკლესიო დღესასწაულს. კეისრის დროინდელი კალენდრისგან ძირითადი განსხვავება იმაშია, რომ საკულტო ორიენტირების ნაცვლად კალენდრის ცენტრალური ადგილი მაცხოვრის ბწრყინვალე აღდგომის თარიღმა დაიკავა. აღდგომის დღესასწაული მოძრავია, რადგან დამოკიდებულია სხვადსხვა ფაქტორებზე, კერძოდ:

1. წმ. აღდგომა უნდა ვიდღესასწაულოთ გაზაფხულის ბუნიობის* შემდეგომ პერიოდში; 2. მთვარის მოვანების, აღვსების შემდგომ; 3. პირველ კვირა დღეს; 4. არ უნდა ემთხვეოდეს ებრაელთა პასექს. 1582 წელს კალენდრის „რეფორმა“ მოხდა რომის პაპ გრიგოლ II-ს ინიციატივით და იულიუსის

კალენდრის პარალელურად გრიგორიანულიც იქნა შემოღებული, რომლის შედეგად ეს უკანასკნელი ყველა უძრავ მართლმადიდებლურ დღესასწაულს დაშორდა ათი დღით, ხოლო XX საუკუნის დასაწყისში „დროის დეკრეტით“ სამი დღეც დაემატა.

კალენდრის საკითხი მსოფლიო I საეკლესიო კრებაზე გადაწყდა და მისი შეცვლა მხოლოდ მსოფლიო კრების კომპეტენციაში რჩება. მსოფლიო კრებას არ უმსჯელია კალენდრის შეცვლის თაობაზე, შესაბამისად მართლმადიდებლების უმრავლესობა კვლავ იულიუსის კალენდრით სარგებლობს. ყველაზე „ხილული“ და მყარი არგუმენტი, რაც ყველასთვის ნათელია და რაც აღიარებს ძველი სტილის (იულიუსის კალენდრის) უპირატესობას ახალთან შედარებით, მაცხოვრის საფლავზე, აღდგომის დღის დადგომისთანავე, იერუსალიმის მართლმადიდებელი პატრიარქის სანთლებზე ღვთაებრივი ცეცხლის გარდამოსვლაა. ღვთის მიერ მოვლენილი ეს ზეციური სასწაული სწორედ იმის დასტურია, რომ ძველი სტილი, ანუ ის გზა, რომელსაც განუხრელად ადგას მართლმადიდებელი ეკლესია, არის სრულიად გაცნობიერებული,

59

ერთადერთი ჭეშმარიტი პოზიცია, რომელიც ყველაზე უკეთ არეგულირებს საეკლესიო ცხოვრების ჰარმონიულ რიტმს. სწორედ ეს არის იულიუსის კალენდრის დოგმატური ღირსება, რომელსაც მყარად იცავს საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია. ლექსიკონი: ბუნიაობა - ზაფხულში დღე გრძელია, ღამე მოკლე, ზამთარში კი - პირიქით. წელიწადში არის მხოლოდ ორი დღე, როცა დღისა და ღამის ხანგრძლივობა ერთმანეთს უტოლდება. ამას ბუნიობა ჰქვია. გაზაფხულის ბუნიობა 21 მარტსაა, შემოდგომის ბუნიობა - 22 სექტემბერს.

თავი 12. დღესასწაულები

თორმეტი საუფლო დღესასწაული

მოძრავნი

* ბრწყინვალე აღდგომა უფლისა ღმრთისა და მაცხოვრისა ჩუენისა იესუ ქრისტესი * ბზობა (ბაიობა) ანუ უფლის დიდებით შესვლა იერუსალიმში - დიდ-მარხვის მეექვსე შაბათს * ამაღლება - აღდგომიდან მე-40 დღეს * სულთმოფენობა - აღდგომიდან 50-ე დღეს (მოძრავი დღესასწაულები ”მიბმულია” აღდგომის დღესასწაულთან, როგორც ვთქვით თვით აღდგომის დღესასწაულიც მოძრავია, ამიტომ ყოველ წელს მოძრავი დღესასწაულის აღნიშვნის თარიღი კალენდარში უნდა ვნახოთ).

უძრავნი (ძვ.სტ. / ახ. სტ.) * განცხადება - ნათლისღება უფლისა ჩუენისა იესუ ქრისტესი (6 იანვარი / 19 იანვარი) * მირქმა - მიგებება იესუ ქრისტესი (2 თებერვალი / 15 თებერვალი) * ხარება ყოვლადწმიდისა ღმრთისმშობელისა (25 მარტი / 7 აპრილი) * ფერისცვალება იესუ ქრისტესი (6 აგვისტო / 19 აგვისტო) * მარიამობა - მიძინება ყოვლადწმიდისა ღმრთისმშობელისა (15 აგვისტო / 28 აგვისტო) * ღმრთისმშობლობა - შობა ყოვლადწმიდისა ღმრთისმშობელისა (8 სექტემბერი / 21 სექტემბერი) * ჯვართამაღლება - მსოფლიო ამაღლება ცხოველსმყოფელისა და პატიოსნისა ჯვარისა (14 სექტემბერი / 27 სექტემბერი) * ტაძრად მიყვანება ყოვლადწმიდისა ღმრთისმშობელისა (21 ნოემბერი / 4 დეკემბერი) * ქრისტეშობა - ხორციელად შობა უფლისა ღმრთისა და მაცხოვრისა ჩუენისა იესუ ქრისტესი (25 დეკემბერი / 7 იანვარი)

დიდი დღესასწაულები * წინადაცვეთა უფლისა ჩვენისა იესუ ქრისტესი და ხსენება წმ. ბასილი დიდისა (1 იანვარი / 14 იანვარი) * წმიდისა დედისა ჩუენისა მოციქულთა სწორისა ნინო ქართველთა განმანათლებელისა (14 იანვარი / 27 იანვარი და 19 მაისი / 1 ივნისი) * წმიდა იოანე ნათლისმცემლის შობა (24 ივნისი / 7 ივლისი) * წმიდათა თავთა მოციქულთა პეტრესი და პავლესი (29 ივნისი / 12 ივლისი) * წმიდა იოანე ნათლისმცემლის თავისკვეთა (29 აგვისტო / 11 სექტემბერი) * მცხეთობა-სვეტიცხოვლობა - ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლის საფარველი (1 ოქტომბერი / 14 ოქტომბერი და 30 ივნისი / 13 ივლისი)

გარდამავალი დღესასწაულები * ღირსისა მამისა ჩუენისა შიო მღვიმელისა - ყველიერის ხუთშაბათს * დიდმოწამისა თეოდორე ტირონისა - დიდი მარხვის პირველ შაბათს

60

* წმიდისა გრიგოლ პალამასი - დიდი მარხვის მეორე კვირას * ღირსისა იოანე კლემაქსისა - დიდი მარხვის მეოთხე კვირას * ღირსისა დედისა ჩუენისა მარიამ მეგვიპტელისა - დიდი მარხვის მეხუთე კვირას * მართალი ლაზარეს მკვდრეთით აღდგინება, ქებაჲ და დიდებაჲ ქართულისა ენისაჲ - ბზობის წინა შაბათს * მენელსაცხებლე დედათა - აღდგომიდან მესამე კვირას * კეთილმორწმუნისა მეფისა თამარისა - მენელსაცხებლე დედათა კვირასა და 1 / 14 მაისს * მართალი ტაბითასი - აღდგომიდან მეოთხე კვირას * ღირსისა დოდო გარეჯელისა - ამაღლების შემდეგ ოთხშაბათს * ღირსისა დავით გარეჯელისა - ამაღლების შემდეგ ხუთშაბათს * ყოველთა წმიდათა - სულთმოფენობის შემდეგ კვირას

საეკლესიო სამახსოვრო დღეები * საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის დღე (1917 წ.) (12 მარტი / 25 მარტი) * უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II ინტრონიზაციის დღე (1977 წ.) (12 დეკემბერი / 25 დეკემბერი) * უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II ანგელოზის დღე (20 ივლისი / 2 აგვისტო) * უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II დაბადების დღე (1933 წ.) (22 დეკემბერი / 4 იანვარი)

ნაწილი III. აღსარება ჯერ ვამბობთ ლოცვას აღსარების წინ, რომელიც ლოცვების კრებულშია მოცემული, მერე გადავხედავთ

ცოდვების ჩამონათვალს და ვიხსენებთ იმ ცოდვებს, რომლებიც ჩავიდინეთ, უმჯობესია ამოვწეროთ ცოდვები, რათა აღსარებისას რაიმე არ გამოგვრჩეს. აღსარების შემდეგ ამ ფურცელს ვანადურებთ. და ბოლოს ვამბობთ ლოცვას აღსარების შემდეგ, რომელიც ასევე ლოცვანის კრებულშია მოცემული.

ცოდვა განმარტება

ავაზაკობა თავდასხმა ძარცვის მიზნით

ავთვალობა ბოროტი თვალით შეხედვა

აზარტული თამაშები თამაშები და გათამაშებები ფულის, ან სხვა რაიმე ფასეულობის მოგების მიზნით

ამაოდ მეტყველება ლაქლაქი, უაზრო ლაპარაკი

ამპარტავნება თავმომწონეობა, უკადრისობა

ანგარება ვერცხლისმოყვარეობა, მექრთამეობა

არაწმინდება ცოდვის მოურიდებლობა

არშიყობა არაწმინდა სიყვარული

აღთქმის დარღვევა დადებული პირობის დარღვევა

აღშფოთება გაცეცხლება, გაბრაზება

ბილწი ამბორი კოცნა ავხორცობის დასაკმაყოფილებლად

ბილწი გულისთქმა ყოველგვარ უკეთურებაზე ფიქრი (ანგარებაზე, ვერცხლისმოყვარეობაზე,

სიძვაზე)

ბიწიერი წიგნების კითხვა

იმ წიგნების კითხვა, რომელიც აქებს და განადიდებს ძალადობას, სქესობრივ აღვირახსნილობას და სხვა ცოდვებს.

ბოროტებაზე სხვისი შეცდენა ბოროტების გასაკეთებლად, ან სხვის ბოროტ მოწოდებაზე

61

დაყოლიება თანხმობა

ბოროტი სიზმარი

თვითონ სიზმარის წარმოშობა მხოლოდ ადამიანზე არაა დამოკიდებული, სიზმარში დანაშაულის ჩადენა (მკვლელობა, მრუშობა, სხვა ბოროტებები) აღნიშნავს იმას, რომ ადამიანში არის მიდრეკილება ცოდვისადმი. ასევე არსებობს სიზმრები ღვთისაგან, რომლებიც სინანულისკენ, თავმდაბლობისკენ მიგვითითებს.

ბოროტი ფიქრი გონებაში რაიმე ცუდის დაგეგმვა

ბოროტი ჩვეულება ადამიანი აცნობიერებს ჩვევის მავნებლობას (მაგალითად თამბაქოს მოწევას), მაგრამ არაფერს აკეთებს მის აღმოსაფხვრელად

გაბუტვა მომდურება

განკითხვა სხვათა პირად ცხოვრებაზე უარყოფითად ლაპარაკი

განრისხება

განრისხება შეიძლება სამართლიანიც იყოს და უსამართლოც. უფალი განურისხდა ვაჭრებს, ფულის გადამცვლელებს და ტაძრიდან გამორეკა. ასევე განურისხდა იმათ, ვინც შაბათს განკურნებას კრძალავდა, მაგრამ მრისხანება გონებას ნუ დაბინდავს.

გარყვნილება მხოლოდ ხორციელ სიამოვნებისთვის ცხოვრება, უზნეობა

გაუმაძღრობა ადამიანის დაუოკებელი სწრაფვა ჭამაზე და ქონების შეგროვებაზე

გაუპატიურება ადამიანზე სქესობრივი ძალადობა

გემოთმოყვარეობა ამ ცოდვის გამო ადამიანს არ შეუძლია გემრიელ საჭმელებზე უარის თქმა

გინება ყოველგვარი ბილწსიტყვაობა

გმობა ღმერთის, მართლმადიდებლობის განკითხვა.

გონებაგაფანტულობა უყურადღებობა

გულგრილობა ყოველგარი საკითხისადმი აგდებული, უსულგულო დამოკიდებულება

გულისწყრომა მრისხანების ნაირსახეობა

გულფიცხობა თავშეუკავებლობა, იგივე აღშფოთება

გულცივობა ეს ცოდვა ადამიანს აქცევს ცოცხალ რობოტად, რომელსაც სიყვარული არ შეუძლია, არც ღმერთის რწმენა

გულძვირობა უჟმურობა

დაბეზღება დასმენა

დაუდევრობა როცა ადამიანი მინდობილ საქმეს გულგრილად აკეთებს

დაფიცება ყველაფერ წვრილმანზე ფიცი. არადა უფალი გვასწავლის იყოს ყოველი

სიტყვა დიახ-დიახ და არა-არა. რაც ამაზე მეტია, ის ეშმაკისგანაა.

დაფოლვა სხვისთვის საქმის გაფუჭება

დაცემა ძილსა შინა მამაკაცებში, ძილში უნებლიე თესლის დაღვრა

დაცინვა სხვისი ნაკლის აბუჩად აგდება, დამცინავი სახელის დაძახება, ან შერქმევა.

დახსნილობა საქმის არ გასაკეთებლად ავადმყოფობის ან სხვა მიზეზის გამოგონება

დიდებისმოყვარეობა პატივმოყვარეობა

ეკლესიაში წირვაზე წაუსვლელობა

ეკლესიის დარბევა გაძარცვა ან რაიიმე ზიანის მიყენება

ენის მიტანა დასმენა

ეშმაკის შთაგონების დაჯერება

მაცდური ფიქრების აყოლა

ეჭვიანობა ღმერთის არსებობაზე, ასევე რაიმეზე.

ვაიმუსიკოსობა ქრისტიანობა მუსიკის წინააღმდეგ არ გამოდის, თვითონ ეკლესიის

შიგნით წარმოიშვა საგალობლები, მაგრამ ბოლო დროს წარმოიშვა მუსიკის

62

სახეობები, რომლებიც სიმღერის ტექსტებში ადიდებენ ეშმაკს, ცოდვების ჩადენისაკენ მოუწოდებენ ადამიანებს, ჩნდება მუსიკალური კლიპები, სადაც მომღერლები სიმღერითაც და ქცევითაც ცოდ¬ვისკენ უბიძგებენ ადამიანებს და ყვრნიან ახალგაზრდებს

ვაიხელოვნება

ქრისტიანობა ხელოვნების წინააღმდეგ არ გამოდის, მაგრამ ბოლო დროს წარმოიშვა ხელოვნების ნიმუშები (კინო, ნახატები, თეატრის დადგმები და სხვა) რომლებიც ცოდვების ჩადენისაკენ მოუწოდებენ ადამიანებს და ყვრნიან ახალგაზრდებს

ვალის გადაუხდელობა იგივე ვერცხლისმოყვარეობა

ვერაგობა ნდობის ბოროტად გამოყენება

ვერცხლისმოყვარეობა ოქრო-ვერცხლზე გადაყოლილი ზრუნვა. ქველმოქმედების დაზარება

ზარმაცობა უსაქმურობისა და დაზარების (დამეზარა) ყველანაირი სახე

ზღაპართმეტყველება დაუჯერებელი ამბების მოყოლა

თავის თავზე და ამქვეყანაზე იმედით ყოფნა

თავხედობა უზრდელობის ნაირსახეობა

თამბაქოს მოწევა ეშმაკის საკმეველი, აზიანებ შენს თავსაც, სხვასაც

თვალდაუჭერლობა როცა დამაბრკოლებელ მიზეზს არ ერიდები

თვალთმაქცობა ტყუილის ნაირსახეობა

თვითრჩეულობა სარწმუნოების არასწორი გააზრება, სრულყოფილი ვარ და ეკლესია არ მჭირდება, ღმერთი ისედაც მწამს

თვლემა ზარმაცობის ნაირსახეობა

თილისმობა შელოცვა, ჯადოქრობის ნაირსახეობა

კარგის ცუდით ჩუმად შეცვლა

კეთილის გაკეთების დარცხვენაა

ადამიანს ცხვენია სიკეთის გაკეთება იმის შიშით, რომ ურწმუნოები დასცინებენ

კეთილის ქმნა დანანებით

ადამიანი სიკეთეს დანანებით სჩადის

კერპთაყვანისმცემლობა რაღაცის გაღმერთება

კრულვა მაგიით ან ქიმიური ნაერთებით ცოცხალ არსებებზე ზიანის მიყენება,

შელოცვებით მათი ქცევის დამორჩილება

ლალვა ღვთისნიერი ადამიანების დაჯაბნვა

ლაქუცი ტკბილი სიტყვით შეცდენა

ლოცვის მიმართ მოუწესრიგებელი დამოკიდებულება

ლოცვის დაზარება, ზერელედ ლოცვა, ლოცვის გადაკეთება, მაგალითად �„მამაო ჩვენოში“ ახალი სიტყვების ჩასმა ან ძველის ამოგდება

მავნებლობა განზრახვით ბოროტების კეთება

მამათმავლობა პედერასტია, კაცების სექსი, ასევე ლესბოსელობა ქალების სექსი.

მარხვის დარღვევა სახსნილოს ჭამა

მაჩვენებლობა ყველანაირი თავის გამოჩენის სურვილი ყველა გზით

მაცდური შეტყობინების გაგზავნა

ადამიანის ცდუნება ნებისმიერი სახით: წერილებით, ალერსით, ჩაგონებით და სხვა, რაც მსხვერპლის ქცევის გაუკუღმართებას იწვევს

მაჭანკლობა ქალსა და კაცს შორის მოლაპარაკების წარმართვა ანგარების მიზნით

მბრძანებლობა უფროსობა, ყველას ჭკუის სწავლების მოყვარეობა. ასეთი ხალხი ყველგან

ცხვირს ყოფს.

მექრთამეობა კორუფცია

63

მზვერავობა იგულისხმება კლასიკური დასმენა, �„შპიონობა“.

მთვრალობა ზედმეტი სასმელის მიღება. ქცევაზე და გონებაზე კონტროლის შესუსტება

ან დაკარგვა.

მკვლელობა როგორც სხეულებრივად, ასევე - �მორალურად ადამიანის განადგურება

მკითხაობა ჯადოქრობის ნაირსახეობა

მოტყუება მცდარი ცნობების მიწოდება, მოვლენების არასწორი წარმოჩენა

მოუფიქრებლობა გონების სიზარმაცე

მოძღვრის სიტყვის არ შესრულება

ურჩობა

მოწყენა უიმედობა

მრუშობა ქორწინებაში მყოფთა მეუღლის ღალატი

მრავალმეტყველება ლაქლაქი

მტრისათვის ულოცველობა

უნდა ვილოცოთ მტერთა და მოწინააღმდეგეთათვის, რათა მოექცნენ, მოინანიონ და მიიღონ ცოდვათა შენდობა

მუცლის მოშლა აბორტი, ან აბორტისკენ ბიძგება, ჩანასახის ყველანაირი საშუალებით

მკვლელობა

მშიერ-მწყურვალთა შეუსმენლობა

მატერიალურად გაჭირვებულ ადამიანთა არ დახმარება

მშობლების უპატივცემულობა

მათი სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა, მათზე არ ზრუნვა

მცნების დარღვევა მართლმადიდებლური მცნებების დარღვევა

მძულვარება სიძულვილი

მწვალებლობა მცდარი რჯულის თანაგრძობა, მოწონება, ან აღიარება

ნაპოვნის არ გამოჩენა თუ ნაპოვნ ნივთს პატრონი გამოუჩნდა და დამალე

ნაყროვანება უზომო ჭამა, იგივე მუცელღმერთობა, რომელიც ყოველგვარ მოღვაწეობას

ასუსტებს

ორგულობა ღალატი

ოცნება ამაო ფიქრებში გართვა, რაც ცხადი საქმეებისგან მოცდენის მიზეზი ხდება.

აწმყოს ხელიდან გასხლტომა

პატიმართა და უძლურთა უნახველობა

არა გამოხსნა, არამედ მონახულება, ნუგეშისცემა

პირობის დარღვევა უწყალობა. ეს არის სისუსტეც, ვერაგობაც

პირფერობა ვერაგობის ნაირსახეობა

პირუტყვთა უზომო დასჯა

პირუტყვებთან სქესობრივი კავშირი

ჟინიანობა ამპარტავნების ნაირსახეობა

როკვა ვნების აღმძვრელად ტანის მოძრაობა

საიდუმლოს გაცემა ორპირობა, ღალატი

სასოწარკვეთა უიმედობა

სასულიერო საქმეების დაშლა

სხვებისთვის მარხვის, წირვაზე სიარულის, ზიარების და სხვა სარწმუნოებითი საქმეების დაშლა, დაცინვა

საწუთროზე მხოლოდ ზრუნვა

მხოლოდ ამქვეყნიურზე ზრუნვა

საჭურველმოყვარება იარაღის გადარეული სიყვარული

64

სახის მორთვა მაკიაჟის უთავბოლო გამოყენება

სევდისადმი დამორჩილება

უმოღვაწეობა

სიმდიდირის ტრფიალი იგივე ვერცხლისმოყვარება

სინანულის გადადება ვითომ მერე მოვინანიებო და შედეგად ადამიანი მოუნანიებელი ხვდება

სიკვდილს

სიფიცხე რისხვის ნაირსახეობა

სიყალბე იგივე სიცრუე

სიძვა სქესობრივი კავშირი უქორწინებელთა

სიძუნწე ვერცხლისმოყვარეობის ნაირსახეობა, საგნებზე მიჯაჭვა

სიხარბე ვერცხლისმოყვარეობის ნაირსახეობა

სიჯიუტე ცხადი კეთილი რჩევის არ შესმენა

სოფლის ამაოებით მოხიბლვა ყოველგვარი ბრჭყვიალა და ამქვეყნიური უაზრობის მოწონება

სულიწმიდის გმობა ღვთის და სულის უარყოფა, ან პირიქით, ღმერთზე უაზროდ მინდობა

(თითქოს ღმერთი მაინც გაცხოვნებს თავისი კაცთმოყვარების გამო)

სხვისი ქონების მისაკუთრება ან ამის სურვილი

ტაძარში უწესო ქცევა წირვა-ლოცვის დროს საუბარი, ხმაური

ტიპიკონის წესების დარღვევა

ტრაბახი ამპარტავნების ნაირსახეობა

უგუნურება ყოველგვარი უჭკუო და ქცევა

უკანონო მითვისების ყველა სახე

აქ შედის ქურდობის, მტაცებლობის, ყაჩაღობის, ყველანაირი სახე

ულოცველობა შეგნებით არ ლოცვა

ურჩობა მორჩილების არ ქონა

უსაქმურობა ყოველი სახის სიზარმაცე

უსინდისობა ღვთის ხმის ჩახშობა, ყოველგვარი უკეთური საქმე

უღირსად წმ. ევლოგიის მიღება

სიწმიდეებს ადამიანი უზმოზე უნდა იღებდეს, როგორც სიწმიდეს.

უღირსად წმ. ზიარების მიღება

სინანულის გარეშე, თუ გულში ვინმეს მტრობ

ფარისევლობა რჯულის გარეგნულად, ფორმალურად შესრულება

ფულის მოგება პროცენტის გადახდევინება, მევახშეობა

ფულის ფლანგვა ფულის ცოდვილ საქმეებში დახარჯვა და არა ღმერთის სათნო საქმეებში.

ქველმოქმედების დაზარება ან არ გაკეთება

ქვრივ-ობლის განუკითხაობა

დახმარების არ გაწევა

ღვთის იმედის დაკარგვა სასოწარკვეთილება

ღვთისადმი გულგრილი დამოკიდებულება

იგივე ურწმუნოება

ყბედობა უზომო ლაპარაკი

ყრმათა დაბრკოლება ცუდი რამის სწავლება

შენდობის მიუცემლობა დამნაშავის არ პატიება, არ შენდობა

შეურაცხყოფა დაცინვა, აბუჩად აგდება

65

შეჩვენება დაწყევლა, ხატზე გადაცემა

შვილთა მოუნათლავობა

შიშველთ შეუმოსაობა თუ საშუალება გაქვს და უპოვარი არ შემოსე

შური სხვისი სიკეთის წყენა

შურისძიება ჩადენილი ბოროტი საქმის ბოროტითვე გადახდა

ჩუკენობა ონანიზმი, მასტურბაცია

ცილის წამება ტყუილის სიძულვილით დასმენა

ცნობისმოყვარეობა ახალი ამბების სიყვარული, მათ შორის ცუდებისაც რაც საქმის მოცდენის

მიზეზი ხდება.

ცილობა უზნეოდ სხვისი საკუთრების წართმევა

ცისკრისა და სერობის შემდეგ ჭამა-სმა

ცოდვათა მოუნანიებლობა უაღსარებლობა

ცოდვების სწავლება ადამიანის ცოდვისაკენ მოწოდება

ცოდვის უძლეველობა უდებება, სიზარმაცის ნაირსახეობა

ცოდვის ქმნით დატრაბახება

კლასიკური მაგალითი: აი მე ამას ვიზამ და ღმერთი რას მიზამს?

ცოდვის ქმნის სიხარული

ცოდვის კეთება თუ გიხარია ან სხვას მოუწოდებ

ცრუ მორწმუნეობა როცა ადამიანს სჯერა თვალის თამაში, კატის გადარბენა, კურდღლის

გადარბენა, კუბოს დატრიალება, მხოლოდ კენტი სანთლების ანთება, სანთლების მხოლოდ შებერვით ჩაქრობა და ა.შ.

ცუდი მასხრობა უზნეო ამბების თხრობით თავის შექცევა

ძილისმოყვარეობა ძილისგუდობა (უთავ-ბოლო ძილი)

ძღვენის მოყვარეობა იგივე ვერცხლისმოყვარეობა

წყევლა ბოროტის სურვილი სხვისთვის

წმიდათა უპატივცემულობა

ჭორიკანობა იგივე უქმი საუბარი

ხატთა უპატივცემულობა

ხელობის უსწავლელობა თუ არ სწავლობ რაიმე პროფესიას

ხორციელი ფუფუნება საგნებზე და სხეულზე გადამეტებული ზრუნვა

ჯადოსნობა თეთრი და შავი მაგია, ასტროლოგია

ჯავრის ამოყრა იგივე შურისძიება

ჯიბრის ქონა ბოღმა

ჯილდოს მოყვარეობა ამქვეყნიური დიდებისთვის სწრაფვა

ჯვრის გამოუსახველობა ჯვრის უპატივცემულობა

ჯვრის უპატივცემულობა

ღვთის გმობა

66

ნაწილი IV. საზოგადო ღვთისმსახურება

1. ტაძარი და საეკლესიო ნივთები

ტაძარი ანუ ეკლესია არის ღმერთისადმი განსაკუთრებულად შეწირული შენობა, რომელშიც

მორწმუნენი სალოცავად და საიდუმლოებების აღსასრულებლად იკრიბებიან. ეკლესია ბერძნულად უფლის სახლს ნიშნავს. ეკლესია ეწოდება ასევე მორწმუნეთა კრებულს. ესაა ქვეყნიური, ანუ მებრძოლი ეკლესია, ხოლო ზეციურ, ანუ მოზეიმე ეკლესიას წმინდანთა და ანგელოზთა დასები წარმოადგენს. ეკლესიის თავია უფალი ჩვენი იესო ქრისტე.

ტაძარი გარეგანი შეხედულებით სხვა შენობებისაგან განსხვავდება. ის ან ჯვრის სახით შენდება, ან ხომალდის მსგავსად, ან ვარსკვლავის სახით ან მრგვალად და გუმბათით მთავრდება. გუმბათზე კი აღმართულია ჯვარი, რომელიც სარწმუნოებრივ მახვილს წარმოადგენს.

ტაძარი შიგნიდან იყოფა სამ ნაწილად: 1.საკურთხეველი 2. ტაძრის შუა ნაწილი 3. სტოა (კარიბჭე)

საკურთხეველი

საკურთხეველი ტაძრის უმთავრესი ნაწილია. ის განასახიერებს ზეცას და მდებარეობს აღმოსავლეთით,

რადგან აღმოსავლეთის მხარე დაკარგულ სამოთხეს მოასწავებს, ამასთან, ქრისტიანები იესო ქრისტეს მეორედ მოსვლას სწორედ აღმოსავლეთიდან მოელიან. საკურთხეველში ოთხი მნიშვნელოვანი ადგილია:

1. წმიდა ტრაპეზი 2. მღვდელმთავრის მაღალი დასაჯდომელი - ტრაპეზის უკან 3. სამკვეთლო 4. სალარო (სამღვდელო შესამოსლის შესანახი)

წმიდა ტრაპეზი* განასახიერებს ღმერთის ტახტს, რომელზედაც იესო ქრისტე უხილავადაა

დაბრძანებული და ასევე მის საფლავს. ტრაპეზი იმიტომ ეწოდება, რომ აქედან სულიერი საზრდო მოგვეწოდება. ის შუა ადგილზეა, შესაფერისი სამოსელითაა შემკობილი და მასზედ სრულდება ზიარების საიდუმლო. ტრაპეზზე აწყვია: ოდიკი, სახარება, წმინდა ჯვარი და სანაწილე.

67

ოდიკი სელის ან აბრეშუმის ქსოვილია, რომელზედაც კუბოში მწოლარე მაცხოვარია გამოხატული,

აგრეთვე ოთხი მახარებელი და წამების იარაღები. ოდიკში წმინდანთა ნაწილებია. ოდიკის გარეშე, რომელიც მღვდელმთავრის მიერ უნდა იყოს ნაკურთხი, წირვის შესრულება არ შეიძლება. წმინდა ნაწილის ჩადება ოდიკში გვახსენებს იმას, რომ პირველი ქრისტიანები შეგროვდებოდნენ მოწამეების საფლავზე და ეზიარებოდნენ (წირვასაც ასრულებდნენ). ოდიკის შესახვეველი გვახსენებს იმ სუდარას, რომელშიც თვით იესო ქრისტე იყო შეხვეული დასაფლავების დროს.

სახარება ტრაპეზზე ნიშნავს თვითონ იესო ქრისტეს, როგორც ჭეშმარიტების მასწავლებელს.

ჯვარი ტრაპეზზე ასევე ნიშნავს ჯვარცმულ და ვნებულ იესო ქრისტეს. სანაწილე არის ოქროს ან ვერცხლის ჭურჭელი - წმინდა ნაწილების შესანახად, რომელიც გამოიყენება

სნეულთა საზიარებლად და პირველშეწირულის წირვისათვის. ის გვახსენებს იესო ქრისტეს საფლავსაც და ძველი აღთქმის კოლოფსაც, რომელშიც ზეციური მანანა ინახებოდა.

მღვდელმთავრის მაღალდასაჯდომელი - მოასწავებს უდიდებულესი მღვდელმთავრის, იესო ქრისტეს ზეციურ ტახტს და მის ჯდომას „მარჯვენით მამისა“.

სამკვეთლო საკურთხევლის ჩრდილოეთ ნაწილშია მოთავსებული. სამკვეთლო ეწოდება შესაფერისი სამოსელით შემკობილ მაგიდას, რომელზედაც მზადდება პური და ღვინო ზიარებისათვის. სამკვეთლო ერთდროულად იმ გამოკვეთილ კლდესაც გვაგონებს, სადაც მაცხოვარი იშვა და იმ მთასაც (გოლგოთას), სადაც ევნო და ჯვარს ეცვა იგი.

სალარო (ანუ სადიაკონო) - საკურთხევლის სამხრეთ ნაწილშია მოთავსებული. აქ ინახავენ სამღვდელო შესამოსელს, საეკლესიო ჭურჭელს და წიგნებს.

სტოა ტაძრის დასავლეთ ნაწილს ეწოდება. აქ წინათ დგებოდნენ ცოდვილნი და კათაკმეველნი (პირნი, რომლებიც მოსანათლად ემზადებოდნენ). აქ სრულდება ლიტია, ანუ პურის კურთხევის ლოცვა.

კანკელი

ტაძრის იმ ნაწილისაგან, სადაც მორწმუნენი დგანან, საკურთხეველი გამოყოფილია კანკელით, ანუ კედლით, რომელზედაც დასვენებულია წმინდა ხატები. საკურთხეველში შესასვლელად კანკელს აქვს სამი კარი. შუა კარს აღსავლის, ანუ სამეუფო კარი ეწოდება, დანარჩენ ორს კი - ჩრდილოეთისა და სამხრეთის კარები. კანკელში ხატები შემდეგნაირადაა განლაგებული: აღსავლის კარებზე დასვენებულია სამებისა და ოთხი მახარებლის (სახარების დამწერთა) ხატები. სამეუფო კარის მარჯვნივ მაცხოვრის, მარცხნივ - ღვთისმშობლის ხატია. მაცხოვრის ხატის მარჯვნივ მოთავსებულია იმ წმინდანის ან დღესასწაულის გამომხატველი ხატი, რომლის სახელზეც არის ნაკურთხი ტაძარი. შემდეგაა ხატები სხვადასხვა წმინდანებისა. აღსავლის კარს ზემოთ ათავსებენ საიდუმლო სერობის ხატს. ჩრდილოეთისა და სამხრეთის კარებზე მიქაელ და გაბრიელ მთავარანგელოზთა ან დიაკონთა - წმინდა სტეფანე პირველმოწამისა და ფილიპეს ხატებს. კანკელის ზემოთ აღმართულია ჯვარი.

68

სამეუფო კარი და ამბიონი

შუა ადგილას, სამეუფო კარის პირდაპირ, სადაც დიაკვანი წარმოთქვამს კვერექსებს და კითხულობს

სახარებას, ამბიონი ეწოდება. ამბიონი გვახსენებს ლოდს, რომელიც ანგელოზმა ქრისტეს საფლავიდან გადააგორა და მენელსაცხებლზე დედებს მისი აღდგომა ახარა.

ნაპირებზე კლიროსებია, ანუ ადგილები მკითხველებისა (მედავითნეებისა) და მგალობლებისათვის, კლიროსებთან კი დროშები.

ლექსიკონი: ტრაპეზი (ბერძ. - მაგიდა) - ქრისტიანული ეკლესიის საკურთხეველში მდგარი ფარჩებით შემოდილი

მაგიდა, რომელზეც სრულდება მსხვერპლშეწირვის რიტუალი.

2. წესი და განმარტება ღამისთევის ლოცვისა

ღამისთევის ლოცვა სრულდება ყოველ შაბათსა და დღესასწაულის წინა საღამოს. როგორც სახელწოდება

გვიჩვენებს, ეს არის ლოცვა, რომელიც მთელი ღამე გრძელდება. ქრისტეანობის უძველეს ხანაში წარმართებისგან დევნილ ქრისტეანთა ღვთისმსახურება სრულდებოდა ღამით, მტრისათვის შეუმჩნევლად. აღნიშნული მსახურება იწყებოდა გვიან საღამოს და თითქმის გათენებამდე გრძელდებოდა.

ღამისთევის ლოცვა მოიცავს დიდ მწუხრს, დიდ ცისკარსა და I ჟამნს. წესი მათი ღამით შესრულებისა დღეს ნაწილობრივ შეცვლილია: ისინი სრულდება საღამო ხანს, თუმცა ათონზე და ზოგიერთ სხვა მონასტერში იგი უცვლელი დარჩა.

დიდი მწუხრი

დიდი მწუხრი იწყება შემდეგნაირად: იღება აღსავლის კარი: მღვდელი საცეცხლურითა და დიაკონი

ანთებული სანთლით შემოუკმევენ ტრაპეზსა და საკურთხეველს. საცეცხლური მღვდლის ხელში სიმბოლურად ნიშნავს სული წმიდის მოქმედებას სამყროს შექმნისას,

ანთებული სანთელი დიაკონის ხელში კი – ნათელს საღმრთო სიბრძნისას. კმევის დროს მღვდელი და დიაკონი არაფერს ამბობენ, რაც ნიშნავს შემდეგს: როცა ღმერთი ქმნიდა

სამყაროს, ადამიანი ჯერ კიდევ არ არსებობდა; იგი თავის ქმნილებათა შორის ყველაზე ბოლოს შექმნა ღმერთმა. კმევისას საკურთხეველი წარმოადგენს სამოთხეს, მღვდელი – ადამს, დიაკონი – ანგელოზს, ტრაპეზი – ცხოვრების ხეს.

დიაკონი გამოდის აღსავლის კარით ამბიონზე და ამბობს დიდი ხმით: “აღსდეგინ, მეუფეო გვაკურთხენ”. მღვდელი საცეცხლურით ტრაპეზის წინ გამოსახავს ჯვარის სახეს და ამბობს ღამისთევის ლოცვის ასამაღლებელს: “დიდება წმიდასა, ერთარსსა, ცხოველსმყოფელსა და განუყოფელსა სამებასა...” ასამაღლებელს დაასრულებს და სამჯერ მოუწოდებს მორწმუნეებს ღვთის თაყვანისცემისაკენ. “მოვედით თაყვანი ვსცეთ მეუფესა...” ამის შემდეგ გუნდი იწყებს 103-ე ფსალმუნის გალობას, რომელშიც უდიდესი მხატვრული სილამაზითაა აღწერილი შექმნა სამყაროსი და ადამიანისა: “აკურთხევს სული ჩემი უფალსა, უფალო ღმერთო ჩემო განსდიდენ ფრიად...” აღნიშნული ფსალმუნის გალობისას მღვდელი და დიაკონი აკმევენ მთელ ეკლესიას.

69

ასეთი საზეიმო დასაწყისი ლოცვისა ჩვენ გვაგონებს სამყაროს შექმნას და სამოთხეში პირველი ადამიანების უცოდველ მდგომარეობას, როცა მათ ჯერ კიდევ არ იცოდნენ, თუ რა იყო შიში და სირცხვილი, და სპეტაკი გულითა და უსაზღვრო სიყვარულით ადიდებდნენ ქვეყნიერების შემოქმედს, რომლის ხატადაც თავად იყვნენ შექმნილნი.

კმევისას მღვდლისა და დიაკვნის მსვლელობა ეკლესიაში ნიშნავს ადამის სიარულს სამოთხეში ანგელოზთან ერთად.

მღვდელი და დიაკონი შედიან საკურთხეველში. მღვდელი გადასცემს საცეცხლურს, დიაკონი აქრობს სანთელს, აღსავლის კარი იკეტება; ყველაფერი ეს ნიშნავს ადამიანთა ცოდვით დაცემასა და სამოთხიდან განდევნას.

შეცოდებისა და ღვთის მართლმსაჯულების შეურცხყოფის შემდეგ ადამიანები ჩავარდნენ მწუხარებასა და გაჭირვებაში. ამიტომ ფსალმუნის შემდეგ იკითხება დიდი კვერექსი, სადაც ადამი მთელი კაცობრიობის სახელით ევედრება ღმერთს პატიებასა და შეწყალებას. დიდი კვერექსი არის გოდება – ტირილი ადამისა და მისის მოდგმისა სამოთხის დაკარგვის გამო. ამ დროს მღვდელი საკურთხეველში კითხულობს შვიდ საიდუმლო ლოცვას, რომლებშიც შესთხოვს უფალს, რომ შეისმინოს ჩვენი ვედრება, გვასწავლოს შიში და სიყვარული ღვთისა, Dდღენი ჩვენი ცხოვრებისა გაგვატარებინოს უცოდველად, ღირსნი გაგვხადოს აღთქმული სასუფევლის დამკვიდრებისა.

დახურული აღსავლის კარის წინ მდგარი მლოცველნი გამოხატავენ სამოთხის კარის წინ მდგარ ჩვენს შორეულ წინაპრებს, რომელნიც მწარედ დასტიროდნენ თავიანთ მძიმე მდგომარეობას. მწარე სინანული ცოდვით დაცემის გამო და იმედი ღვთის მოწყალებისა არის გამოხატული ფსალმუნებში, რომლებიც დიდი კვერექსის შემდეგ იგალობება: “ნეტარ არს კაცი, რომელი არა მივიდა ზრახვასა უღმრთოთასა და გზასა ცოდვილთასა არა დადგა...” წმ. ეკლესიის მიერ ეს ფსალმუნები იმიტომაა შეტანილი ღვთისმსახურებაში, რომ პირველი ადამიანების შეცოდების გახსენების შემდეგ მორწმუნეებს გაახსენოს ისიც, რომ ადამიანის ცხონება და გადარჩენა ღვთის მოწყალებაზეა დამოკიდებული, რომ ხსნას ადამიანი მიაღწევს მხოლოდ ღვთის ნების აღსრულების შედეგად.

მცირე კვერექსის შემდეგ იგალობება ფსალმუნებიდან გამოკრებილი საგალობელი: “უფალო ღაღად-ვჰყავ შენდამი, ისმინე ჩემი, მოხედენ ხმასა ლოცვისა ჩემისასა, ღაღადებასა ჩემსა შენდამი...” ამ საგალობელში მოთხრობილია ძველი აღთქმის ეკლესიის ისტორია წინასწარ-მეტყველ მოსემდე. “უფალო ღაღად-ვჰყავის” მუხლების შემდეგ იკითხება სადიდებლები, სადაც ლაპარაკია ეკლესიის ისტორიაზე წინასწარმეტყველ მოსეს შემდეგ, იმაზე, რომ ღმერთმა შეისმინა ხალხის ვედრება და მოუვლინა წინასწარ-მეტყველნი, რომელნიც წინასწარმეტყველებდნენ კაცობრიობის მხსნელზე – მესიაზე. სადიდებლები მთავრდება ღვთისმშობლისადმი განსაკუთრებული მუხლით. მასში მოცემულია ქრისტიანული სწავლება იესუ ქრისტეს შობაზე ყოვლად წმიდა მარიამისაგან.

გაიხსნება აღსავლის კარი, რაც ნიშნავს წინასწარმეტყველებას მაცხოვრის მოსვლით სასუფეველის გაღებაზე. მღვდელი, რომელიც სიმბოლურად ქვეყნად მოსულ მაცხოვარს განასახიერებს, დიაკონთან ერთად გამოდის საკურთხეველიდან ჩრდილო კარით და დგება აღსავლის კარის წინ. სამღვდელო პირების ამ გამოსვლას ეწოდება მწუხრის “მცირე გამოსვლა”. სანთელი, რომელიც წინ მიუძღვის სამღვდელოებას, მოასწავებს მაცხოვრის წინამორბედს – იოანე ნათლისმცემელს, ჩრდილო კარიდან გამოსვლა და აღსავლის კართან მისვლა – ქრისტეს ქვეყნიური მსვლელობაა.

მიიღებს რა კურთხევას მღვდლისაგან, დიაკონი საცეცხლურით აღსავლის კარებში გამოსახავს ჯვარს და ამბობს დიდი ხმით: “სიბრძნით აღემართენით”. აქაც, როგორც ლიტურგიაზე, ასამაღლებელი “სიბრძნით” განკუთვნილია მორწმუნეთა ყურადღების გასამახვილებლად მიმდინარე საღვთო მომენტთან დაკავშირებით. მღვდელი და დიაკონი შედიან საკურთხეველში და ემთხვევიან წმ. ტრაპეზს. მორწმუნენი მღვდლის საკურთხეველში შესვლას აღსავლის კარით წარმოიდგენენ როგორც უშუალოდ მაცხოვრის მობრძანებას და უდიდესი ღვთაებრივი სიხარულით ხვდებიან მას შემდეგი საგალობლით: “ნათელი მხიარული, წმიდისა დიდებულისა, უკუდავისა, მამისა ზეცათასა...” ადარებენ რა მაცხოვარს სინათლეს, მორწმუნენი აღიარებენ, რომ მხოლოდ ქრისტეს მოძღვრებამ შესძლო კაცობრიობის წყვდიადიდან გამოყვანა და ჭეშმარიტ გზაზე დაყენება.

აღსავლის კარებში საცეცხლურით ჯვარის გამოსახვა ნიშნავს წინასწარმეტყველებას მაცხოვრის ჯვარზე წამებაზე, ხოლო ტრაპეზის მთხვევა მოასწავებს იმას, რომ იესუ ქრისტე ამაღლების შემდეგ დიდებით დაჯდება მამა ღმერთის მარჯვნივ, მაღალ დასაჯდომელთან მისვლა კი – ქრისტეს მეორედ მოსვლას ქვეყნიერების განსასჯელად. შემდეგ იგალობება დღის წარდგომა თავისი მუხლებით, რომლებიც გამოკრებილია ფსალმუნებიდან. კვირის ყოველ დღეს აქვს თავისი წარდგომა, ამიტომაც იწოდება ისინი “დღის წარდგომებად”. წარდგომაში მოკლედაა ასახული შინაარსი და მნიშვნელობა აღსანიშნავი დღესასწაულისა თუ მნიშვნელოვანი შემთხვევისა. ასე მაგალითად, კვირაძალზე იგალობება: “უფალი სუფევს, მშვენიერებაი შე-იმოსა”, ე.ი. უფალი მეფობს, შეიმოსა დიდებით.

70

დიდ დღესასწაულებზე დღის წარდგომის შემდეგ იკითხება საწინასწარმეტყველონი ან გამორჩეული ადგილები ძველი და ახალი აღთქმის წიგნებიდან, რომლებშიც მოცემულია წინასწარმეტყველება ან განმარტება აღსანიშნი დღისა ან ქება დღესასწაულის წმინდანისა. თუ საწინასწარმეტყველო ძველი აღთქმიდანაა, მაშინ აღსავლის კარი იხურება, ხოლო თუ ახალი აღთქმიდან – რჩება ღია.

საწინასწარმეტყველოს შემდეგ სრულდება მრჩობლი და თხოვნითი კვერექსები, რომელთა შორისაც იკითხება: “და ღირს მყუენ ჩუენ უფალო მწუხრსა ამას უცოდველად დაცვად ჩუენდა...” ამ ლოცვაში მორწმუნენი შესთხოვენ ღმერთს, რათა უშფოთველად და მშვიდად გაატარონ ღამე. თხოვნითი კვერექსის შემდეგ, იმ დროს, როცა მღვდელი კითხულობს საიდუმლო ლოცვას, რომელშიც ითხოვს ღვთისაგან ზეციურ მადლს მორწმუნეთა დასაცავად ბოროტისაგან, მლოცველნი მოკრძალებით ხრიან თავს.

შემდეგ იკითხება სადიდებელნი “სტიქარონსა ზედა”. “სტიქარონი” წარმოსდგება ბერძნული სიტყვიდან “სტიხირარიონ”, რაც ისეთ საგალობლებს წარმოადგენს, რომლებიც უპირისპირონი არიან, ვინაიდან თვითონ წარმოადგენენ სძლისპირს და სრულდებიან სხვა საგალობლებისაგან განსხვავებულ, საკუთარ კილოზე. სტი-ქარონის საკითხავებში მოთხრობილია ეკლესიის ისტორია ბაბილონის ტყვეობის შემდეგ.

შემდეგ იკითხება წმ. სვიმეონ მიმრქმელის ლოცვა: “აწ განუტევე მონაი შენი მეუფეო...” (ლუკა 2.29-32). ამ ლოცვაში მაცხოვრის ხილვით გახარებული მართალი სვიმეონი, დარწმუნებული კაცობრიობის გადარჩენაში იესუ ქრისტეს მხსნელი მადლის წყალობით ითხოვს ღვთისაგან ქვეყნიურ სიკვდილს. ლოცვაში გატარებულია აზრი ძველი აღთქმის მართალთა მოლოდინისა ქვეყნიერების მხსნელზე – მესიაზე. “აწ განუტევეს” შემდეგ იკითხება დასაწყისი ლოცვები და იგალობება ტროპარი დღის წმინდანისა ან დღესასწაულის. ამას მოსდევს ლოცვა მართალ იობისა “იყავნ სახელი უფლისა კურთხეულ ამიერითგან და უკუნისამდე...” (იობი 1.21. ფსალმუნი 112.2). და იკითხება სამადლობელი 33-ე ფსალმუნი “ვაკურთხო უფალი ყოველსა ჟამსა...”

მწუხრი მთავრდება მღვდლის მიერ ხალხის კურთხებით: “კურთხევა უფლისა თქუენზედა, მისითა მადლითა და კაცთმოყვარებითა...” აქ მწუხრს მოებმის ცისკარი.

დიდ დღესასწაულებზე ეკლესიაში საზეიმო განწყობილების შესაქმნელად, ღამისთევის ლო-ცვებში ჩართულია შუა ეკლესიაში შესასრულებელი მთელი რიგი ლოცვები და მოქმედებანი, რომელთაც ეწოდება ლიტია და პურის კურთხევა. სიტყვა “ლიტია” ნიშნავს გაძლიერებულ ლოცვას (მართლაც “უფალო შეგვიწყალენს” აქ გალობენ 40, 30 და 50-ჯერ). ლიტია სრულდება ეკლესიის უკანა ნაწილში კარებთან ახლოს. ძველად იგი სრულდებოდა იმ მიზნით, რომ მიეცათ უფლება საერთო ლოცვაში მონაწილეობის მიღებისა კათაკმეველთათვის და იმათთვისაც, ვინც მონანიებაში იყო და არ ჰქონდა ეკლესიაში შესვლის უფლება.

ლიტიაზე წმ. ეკლესია შესთხოვს უფალ ღმერთს ყოვლად წმიდა ღვთისმშობელისა და ყველა წმინდას ლოცვითა და შუამდგომლობით ღვთივდაცული ერის, პატრიარქის, სამღვდელოების, ერისკაცთა და ყველა მართლმადიდებელი ქრისტეანის შეწყალებასა და კეთილდღეობას, ტყვეთა განთავისუფლებას, სნეულთა განკურნებას, ქვეყნიერების დაცვას ცეცხლის, მიწისძვრისა და სხვა უბედურებათაგან. ლიტიას მღვდელი ამთავრებს ლოცვით: “მეუფეო მრავალმოწყალეო...”, რომელსაც მლოცველნი მოისმენენ თავდახრილნი. ამის შემდეგ სამღვდელოება გადაინაცვლებს შუა ეკლესიაში პატარა მაგიდასთან, რომელზედაც მოთავსებულია საკურთხებელი ხუთი პური, ხორბალი, ღვინო და ზეთი. პურის კურთხევით ვიხსენებთ მაცხოვრის მიერ ხუთი პურით ხუთი ათასის დაპურების სასწაულსა და ქრისტეანთა უძველეს ჩვევას ეკლესიაში პურის, ღვინისა და ზეთის მიტანისა, რომელიც ლოცვის შემდეგ უნაწილდებოდა მორწმუნეებს. ამიტომაცაა, რომ დღესაც ნაკურთხი პური ლოც-ვის დასასრულს ურიგდება მლოცველთ, ნაკურ-თხი ზეთი კი გამოიყენება ცისკარზე, წმ.სახარე-ბის წაკითხვის შემდეგ მორწმუნეთა საცხებლად.

სტიქარონის შემდეგ იგალობება “აწ განუტევე”, რასაც მოჰყვება დასაწყისი ლოცვები და ტროპარი დღისა, რომლის გალობის დროსაც დიაკონი სამჯერ შემოუკმევს მაგიდას საკურთხებელი პურით. ბოლოს მღვდელი კითხულობს პურის კურთხევის ლოცვას: “უფალო იესუ ქრისტე, ღმერთო ჩვენო, რომელმან აკურთხენ ხუთნი პურნი...” საღამოს ლოცვა მთავრდება მართალ იობის ლოცვით, 33-ე ფსალმუნითა და მღვდლის მიერ ხალხის დალოცვით.

დიდი ცისკარი

ღამისთევის ლოცვაზე ცისკარი იწყება მწუხრის დამთავრებისთანავე ექვსი ფსალმუნის კითხვით:

“დიდება მაღალთა შინა ღმერთსა, ქუეყანასა ზედა მშვიდობა, და კაცთა შორის სათნოება”. ეს ის სიტყვებია, რითაც ბეთლემში ანგელოზნი ადიდებდნენ მაცხოვრის შობას. ე.ი.ცისკრის ეს ნაწილი აუწყებს მორწმუნეებს კაცობრიობის მხსნელის – მესიის განხორციელებას.

ფსალმუნებში ლაპარაკია იმ მტრობასა და დევნა-შევიწროებაზე, რითაც იყო გარშემორტყმული წინასწარმეტყველი დავითი; მაგრამ დავითის სახელის ქვეშ უნდა ვიგულისხმოთ თვით უფალი ჩვენი იესუ ქრისტე, ხოლო მის უბედურებათა ქვეშD – ყველა ის ტანჯვა-წამება, რაც ელოდა მომავალ მესიას.

71

ფსალმუნების კითხვისას მღვდელი კითხულობს თორმეტ საიდუმლო ლოცვას, რომლებშიც ჰმადლობს ღმერთს გასული ღამისათვის; შესთხოვს უფალს მართლმადიდებელ ქრისტიანთა გაძლიერებას, ცოდვათა მიტევებას, სარწმუნოებასა და სიყვარულს, ზეციური სასუფევლის დამკვიდრებას.

ფსალმუნების კითხვისას მღვდლის მიერ საიდუმლო ლოცვების კითხვა ნიშნავს იმას, რომ 30 წლამდე მაცხოვარი თუმცა ხალხში იყო, ხალხმა არაფერი იცოდა მის შესახებ. თვით ექვსი ფსალმუნის კითხვა მოასწავებს იოანე ნათლისმცემლის ქადაგებას შენანების შესახებ. ამიტომაცაა, რომ ამ ფსალმუნების კითხვისას ზოგიერთ ეკლესიებში ტაძარს ნაკლებად ანათებენ.

ექვსი ფსალმუნის შემდეგ იკითხება დიდი კვერექსი, რომლის შემდეგაც საზეიმოდ სრულდება მორწმუნეთა საცხონებლად განკაცებული ღმერთის – იესუ ქრისტეს სადიდებელი: “ღმერთი უფალი და გამოგვიჩნდა ჩვენ, კურთხეულ არს მომავალი სახელითა უფლისათა”. ეს ადგილი ცისკრისა მოასწავებს იესუ ქრისტეს ნათლისღებასა და წმ. სამების გამოცხადებასაც. ამიტომაცაა, რომ ამ დროს ტაძარს უფრო მეტად ანათებენ.

“ღმერთი უფალის” შემდეგ იგალობება ტროპარი. აღდგომის ტროპარებში იდიდება მაცხოვრის მიერ ჯოჯოხეთის დათრგუნვა და ძლევა სიკვდილისა. ტროპარის შემდეგ იკითხება დავითის ფსალმუნები გარკვეული წესით. მათი კითხვისას ძველად მორწმუნეთათვის დაშვებული იყო ჯდომა. ფსალმუნებში მოცემულია წინასწარმეტყველება ძველი აღთქმისა იესუ ქრისტეზე. კანონის შემდეგ იკითხება სტიხოლოგიები, სადაც უფრო გარკვევითაა ასახული მაცხოვრის წამება და სიკვდილი. სტიხოლოგიებს მოსდევს მცირე კვერექსი. ამის შემდეგ იწყება ყველაზე საზეიმო ნაწილი ცისკრისა. იხსნება აღსავლის კარი და შუა ეკლესიაში გამოსვენდება წმ. სახარება. ეკლესიას კიდევ უფრო მეტად ანათებენ. გუნდი იწყებს მე-19 კანონის გალობას: “აქებდით სახელსა უფლისასა, აქებდით მონანი უფალსა...” ამ საგალობელს კიდევ უწოდებენ “ნეტარ არიანს”. მღვდელი და დაიკონი აკმევენ ეკლესიას.

აღსავლის კარის გაღება და წმ. სახარების გამოსვენება მოასწავებს მკვდრეთით აღდგომილი მაცხოვრის გამოცხადებას. მღვდლისა და დიაკვნის მსვლელობა ეკლესიაში კმევისას ნიშნავს ქრისტეს მოციქულებისა და მენელსაცხებლე დედების დიდ სიხარულს, გამოწვეულს იესუ ქრისტეს აღდგომით, წმ. სახარების შუა ეკლესიაში დასვენება კი იმას, რომ მაცხოვარმა მკვდრეთით აღდგომის შემდეგ, ამაღლებამდე, ორმოცი დღე დაჰყო დედამიწაზე და ეცხადებოდა ხალხს. დიდ დღესასწაულებზე აქებდითის შემდეგ ეკლესიის შუა ნაწილში სადღესასწაულო ხატის წინ სამღვდელოების მიერ იგალობება სადიდებელი დღესასწაულის ან წმინდანის საქებელად. აღდგომის ცისკარზე აქ სრულდება ტროპარები: “კურთხეულ ხარ შენ უფალო, მასწავენ მე სიმართლენი შენნი; გუნდნი ანგელოზთანი...”, რომლებშიც ლაპარაკია იესუ ქრისტეს მკვდრეთით აღდგომასა და მენელსაცხებლე დედებზე, რომელთაც გამოეცხადა ანგელოზი ღვთისა.

აღნიშნული ტროპარებისა და მცირე კვერექსის შემდეგ იგალობება იპაკო და ანტიფონი – სპეციალური მუხლები, სადაც შექებულია იესუ ქრისტეს მიერ ადამიანის გამოხსნა. ყველაზე ხშირად იგალობება IV ხმის I ანტიფონი: “სიყრმით ჩემითგან ფრიად მბრძვანან...”, რომელშიც ლაპარაკია იესუ ქრისტეს წყალობით მორწმუნეთათვის მოცემულ მხსნელ მადლზე.

ანტიფონების შემდეგ ითქმის საცისკრო ან დღესასწაულის წარდგომა, რასაც მოჰყვება წმ. სახარების კითხვა. აღდგომის საცისკრო სახარებები სულ თერთმეტია. ისინი იკითხება თანმიმდევრობით, კვირიაკების მიხედვით. მათში მოთხრობილია ქრისტეს აღდგომაზე და იმაზეც, თუ როგორ ეცხადებოდა იგი მოციქულებს აღდგომის შემდეგ. დღესასწაულებზე იკითხება დღესასწაულის სახარება.

მკვდრეთით აღდგომილი მაცხოვრის სადი-დებლად მორწმუნენი გალობენ შემდეგ საგალობელს: “აღდგომა ქრისტესი ვიხილეთ...” თუ დღესასწაული დაემთხვა უბრალო დღეს, მაშინ აღნიშნული საგალობელი არ იგალობება. მის ნაც-ვლად სრულდება დღესასწაულის საგალობელი.

დიაკონი ამბიონზე მაცხოვრის ხატის წინ კითხულობს ლოცვას: “აცხოვნე ღმერთო ერი შენი...” მღვდლის ასამაღლებლის შემდეგ მორწმუნენი ემთხვევიან შუა ეკლესიაში დასვენებულ ხატსა და წმ. სახარებას. აქ ხდება ზეთის ცხებაც. მორწმუნეთა ზეთის ცხებისას მღვდელი ამბობს: “სახელითა მამისათა, და ძისათა, და სულისა წმიდისათა, ამინ”, ე.ი. წმ. სამების სახელით სცხებს მორწმუნეებს ნაკურთხ ზეთს და გამოსთქვამს იმის მტკიცე რწმენას, რომ სარწმუნოებით მისი მიმღებელნი მიიღებენ კურნებას, შვებას.

ზეთის ცხების დამთავრების შემდეგ წმ. სახარება შესვენდება საკურთხეველში, აღსავლის კარი იკეტება. იწყება სძლისპირების კითხვა. მთელი კანონი, ანუ რიგი საეკლესიო საგალობლებისა რომელიმე წმინდანისა თუ დღესას-წაულისადმი განკუთვნილი, შესდგება ცხრა სძლისპირისაგან. თითოეული სძლისპირი თავის მხრივ შესდგება ტროპარებისაგან. შესდგება ტროპარებისაგან, რომლებშიც მოცემულია ეკლესიის ისტორია და ჩვენი პირადი ქება ღვთისა და წმინდანებისა. III, VI და IX სძლისპირების შემდეგ იკითხება მცირე კვერექსი. რადგან IX სძლისპირი განკუთვნილია ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლისადმი, ამიტომ აღნიშნული სძლისპირის წინ დიაკონი აღამაღლებს საცეცხლურს ღვთისმშობლის ხატის წინ და ამბობს ასამაღლებელს: “ღვთისმშობელსა დედასა ნათლისასა, გალობით ვადიდებდეთ”. მგალობელნი აქებენ ყოველდ წმიდას შემდეგი საგალობლით: “ადიდებს სული ჩემი უფალსა და განიხარა სულმან ჩემმან ღვთისა მიმართ მაცხოვრისა ჩემისა...” ჩასართავით: “უპატიოსნესსა ქერუბინთასა...”

72

სძლისპირების შემდეგ სამჯერ იგალობება: “წმიდა არს უფალი ღმერთი ჩვენი” და იკითხება განმანათლებელი, რომელშიც გატარებულია აზრი იმისა, რომ მორწმუნენი გონებით უნდა განათლდნენ, განსპეტაკდნენ უფალი ღმერთის ღირსეულად სადიდებლად. ამას მოსდევს 148-ე, 149-ე და 150-ე ფსალმუნების კითხვა: “ყოველი სული აქებდით უფალსა, აქებდით უფალსა ცათაგან, აქებდით მას მაღალთა შინა...” ამ ფსალმუნებში წინასწარმეტყველი დავითი მოუწოდებს ყველას და ყველაფერს ღვთის სადიდებლად, რადგან ადამიანის ცოდვით დაცემა მთელი სამყაროს წუხილიცაა. იგივე აზრია გატარებული აქებდითის სადიდებლებშიც.

იხსნება აღსავლის კარი და მღვდელი ხელაპყრობილი ღაღადებს: “დიდება შენდა, რომელმან მოგვფინე ნათელი”. მღვდლის ამ სიტყვებს გადავყავართ ქრისტეანობის უძველეს ხანაში, რაც ერთხელ კიდევ გვახსენებს იმას, რომ ძველად ღამისთევის ლოცვა გრძელდებოდა მზის ამოსვლამდე. მღვდელი მორწმუნე ერის სახელით მადლობს ღმერთს ახალი დღის დადგომასა და მზის ნათელის ხელახალი ხილვისათვის. ხილული ნათელის ქვეშ მორწმუნენი გულისხმობენ სარწმუნოებრივ-ღვთაებრივ ნათელსაც, რომელსაც ეზიარნენ იესუ ქრისტეს წყალობით. გუნდი გალობს მეუფე დიდების სადიდებელს: “დიდება მაღალთა შინა ღმერთსა...”, რომელსაც დაასრულებს წმიდა სამების საგალობლით: “წმიდაო ღმერთო, წმიდაო ძლიერო, წმიდაო უკვდავო, შეგვიწყალენ ჩვენ”. ამ საგალობლით ქმნილება ადიდებს შემოქმედს, როგორც ანგელოზნი, ისე ადამიანები, როგორც ზეციური, ისე ქვეყნიური ეკლესიები ადიდებენ ქვეყნიერების შემოქმედს.

აღნიშნულის შემდეგ იგალობება დღესასწაულის ტროპარი, ხოლო აღდგომის დღეს – ტროპარი აღდგომისა კენტი ან ლუწი ხმის მიხედვით: I, III, V და VII ხმაში იკითხება: “დღეს ცხოვრება არს ყოვლისა სოფლისა...”, ხოლო II, IV, VI და VIII ხმაში: “აღსდეგ საფლავისაგან და ჯოჯოხეთისა საკრეველნი შე-მუსრენ...” ამ ტროპარებში ლაპარაკია ქრისტეს აღდგომასა და იმ სიძნელეებზე, რომლებიც გა-დახდათ მოციქულებს ქრისტიანობის ქადაგებისას.

შემდეგ სრულდება მრჩობლი და თხოვნითი კვერექსები. ცისკარი მთავრდება დიდი ჩამოლოცვით, სადაც ყოვლად წმიდა ღვთისმშობლისა და სხვა წმინდანების შუამდგომლობით შესთხოვს მკვდრეთით აღდგომილ მაცხოვარს მორწმუნეთა შეწყალებასა და ცხონებას. აღსავლის კარი და კრეტსაბმელი იხურება.

ცისკარს მოებმის I ჟამნი, რითაც მთავრდება ღამისთევის ლოცვა.

3. ჟამნი და მათი კითხვის წესი

ძველ აღთქმაში დღე იყოფოდა ოთხ ნაწილად, ოთხ ჟამნად (დროდ), რომლებშიც შედიოდა I, III, VI და IX

ჟამნები. თითოეულ მათგანზე ადამიანი ვალდებული იყო შეესრულებინა გარკვეული ლოცვები. ჟამნები სრულდება დღესაც, ოღონდ სხვა მნიშვნელობით.

ძველი აღთქმის ღვთისმსახურება ძირითადად ფსალმუნების კითხვა-გალობისაგან შედგებოდა, ამიტომ ქრისტიანული ჟამნებიც თავდაპირველად მხოლოდ ფსალმუნებს შეიცავდნენ. შედარებით გვიან მოხდა ჟამნებში ქრისტიანული ლოცვებისა და საგალობლების შეტანა.

I ჟამნი მოიცავს ჩვენი დროის 7, 8, 9 საათს. ეს ის დროა, როდესაც მაცხოვარი ჩვენი იესუ ქრისტე იყო მიყვანილი პილატესთან. I ჟამნი სრულდება ცისკრის შემდეგ;

III ჟამნი (10, 11, 12 საათი) გვაგონებს მაც-ხოვრის სასამართლოს და ტანჯვას პილატესთან; VI ჟამნი (1, 2, 3 საათი) ეს ის დროა, როდესაც მაცხოვარმა იტვირთა ჯვარი, ავიდა გოლგოთაზე და იქნა

ჯვარცმული. III და VI ჟამნები იკითხება წმ. იოანე ოქროპირის და წმ. ბასილი დიდის წირვების წინ; IX ჟამნი (4, 5, 6 საათი) ეს ის დროა, როდესაც ჯვარცმულმა იესუ ქრისტემ განუტევა სული. ეს ჟამნები

იკითხება უბრალო დღეებში მწუხრის წინ. ჟამნების შესრულების სქემა:

1. დასაწყისი; 2. სამი ფსალმუნი; 3. დიდება, აწდა, ალილუია; 4. ტროპარი დღისა და წმიდისა; 5. ღვთისმშობლის ლოცვა; 6. დასაწყისი ლოცვები; 7. კონდაკი დღისა და წმიდისა; 8. “უფალო შეგვიწყალენ” 40-ჯერ; “რომელი ყოველსა დღესა...” “უფალო შეგვიწყალენ” 3-ჯერ; დიდება, აწდა; “უპატიოსნესსა ქერუბიმთასა...”; 9. ბოლო ლოცვა უფლისადმი.

73

4. განმარტება ლიტურგიისა

საღმრთო ლიტურგია რამოდენიმე სახელითაა ცნობილი. პირველი სახელწოდება – ლიტურგია, –

ბერძნულია და ნიშნავს “საერთო მსახურებას”, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ წმ. ზიარების საიდუმლოში ღვთისადმი შეიწირება მსხვერპლი მთელი მორწმუნე ერისათვის, ცოდვებისათვის როგორც ცოცხალთა, ისე მკვდართა. ბერძნები წმ. საიდუმლოს ზიარებას უწოდებდნენ “ევქარისტიასაც”, ამიტომ ლიტურგია ხშირად იწოდება ევქარისტიად. მოციქულთა დროს ლიტურგიას კიდევ უწოდებ-დნენ “პურის განტეხას” (საქმე, მოც. 3.46).

წირვაზე მორწმუნენი იხსენიებენ იესუ ქრისტეს ცხოვრებასა და სწავლებას მაცხოვრის შობიდან მის ამაღლებამდე.

ლიტურგიის შესრულების წესი ასეთია: თავდაპირველად მზადდება მასალა და საკრა-ლური ნივთები საიდუმლოს შესასრულებლად. შემდეგ მორწმუნენი ემზადებიან საიდუმლოსათვის, ბოლოს სრულდება თვით საიდუმლო და მორწმუნენი ეზიარებიან. ამიტომ ლიტურგია იყოფა სამ ნაწილად: 1. კვეთა; 2. კათაკმეველთა ლიტურგია; 3. მართალთა ლიტურგია.

1. კვეთა

ლიტურგიის პირველ ნაწილს, რომელზედაც მზადდება მასალა წმიდა საიდუმლოს შესასრულებლად,

ეწოდება კვეთა. ძველად წირვაზე მოსულ ქრისტიანებს თან მოჰქონდათ პური და ღვინო წმ. ზიარებისათვის, ამიტომაც

უწოდებენ კვეთას “პროსკომიდიას” – რაც ბერძნულად ნიშნავს მოტანას. წმ. ზიარების სიდუმლოს შესასრულებლად აუცილებელია პური და ღვინო. პური საჭიროა გაფუებული,

რადგან სწორედ ასეთი პური იხმარა ქრისტემ საიდუმლო სერობაზე. გარეგნულად პური ანუ სეფისკვერი უნდა იყოს: 1. მრგვალი; 2. ორნაწილიანი, ქრისტეს ორბუნებოვნების აღმნიშვნელი, – ღვთაებრივისა და ადამიანურისა; 3. თავზე გამოსახული უნდა ჰქონდეს ჯვარი, ნიშნად იმისა, რომ აღნიშნული პური ღვთისმსახურებისთვისაა განკუთვნილი; და 4. ჯვარზე უნდა იყოს გამოსახული შემდეგი წარწერა:”იესუ ქრისტე ძლევა”, რაც იმას ნიშნავს, რომ ქრისტემ ყველას სძლია. ღვინო უნდა იყოს ყურძნისა, წითელი ფერის. ყურძნის იმიტომ, რომ თვით მაცხოვარი საიდუმლო სერობაზე ეზიარა ყურძნის ღვინით, რაც შეეხება წითელს – იგი სისხლის ფერია. კვეთისათვის საჭიროა ხუთი სეფისკვერი, რომელიც გვაგონებს მაცხოვრის მიერ ხუთი პურით ხუთი ათასის დაპურებას.

წირვის დაწყების წინ მღვდელი იკეთებს ოლარს, დადგება დახურული აღსავლის კარის წინ ამბიონზე და კითხულობს ე.წ. “შემთხვევის ლოცვებს”; შემდეგ შედის საკურთხეველში, იმოსება სრული სამღვდელო შესამოსელით, იბანს ხელებს, რაც მის სულიერ სიწმიდესა და მზადყოფნას გამოხატავს წმ. საიდუმლოს შესასრულებლად (ძველად ღვთისმსახურნი ხელებს იბანდნენ წმ. შესაწირავის სამკვეთლოდან ტრაპეზზე გადასვენების წინ; ამიტომაცაა, რომ ახლაც მღვდელმთავარი ხელს იბანს “ქერუბიმთას” გალობის დროს, დიდი გამოსვლის წინ). ამის შემდეგ მღვდელი მიუახლოვდება სამკვეთლოს და კვეთისათვის გამზადებული ხუთი სეფისკვერიდან ამოარჩევს საუკეთესოს, რომლიდანაც გარკვეული წესით ამზადებს ტარიგს, – შესაწირავ ძღვენს. ასამაღლებლის შემდეგ აღნიშნულ სეფისკვერზე ლახვრით სამჯერ გამოსახავს ჯვარს და წარმოსთქვამს სიტყვებს: “მოსახსენებლად უფლისა ღვთისა და მაცხოვრისა ჩვენისა იესუ ქრისტესსა”. ამის შემდეგ იგი ლახვრით სეფისკვერს ჩააჭრის გვერდებს და ამბობს ისაია წინასწარმეტყველის სიტყვებს: “ვითარცა ცხოვარი კლუად მიიგუარა...” და “ვითარცა ტარიგი წინაშე მრისველისა...” “სიმდაბლითა თვისითა სასჯელი მისი მიეღო”, “ხოლო თესლტომი მისი ვინმე მიუთხრას”, “რამეთუ აღებულ არს ქუეყანით ცხოვრება მისი...” (ისაია 53.7-8). შემდეგ ტარიგს ქვევიდან ჯვარის სახედ ჩაჭრის ამ სიტყვებით: “დაიკლვის ტარიგი ღვთისა აღმღებელი ცოდვათა სოფლისათა ცხოვრებისათვის სოფლისა ცხოვნებად”, დაასვენებს ფეშხუმზე, მარჯვნიდან ლახვრით უგმირავს და ამბობს: “ერთმან მხედართაგანმან ლახურითა განაღო გუერდი მისი და მეყუსეულად გარდამოხდა სისხლი და წყალი, და რომელმან იხილა ჰსწამა და ჭეშმარიტ არს წამება მისი” (იოანე 19.34-35). ამ სიტყვებზე ბარძიმში ჩაასხამს ღვინოსა და წყალს და აკურთხებს შეერთებას.

მეორე სეფისკვერიდან ამოიღებს მოზრდილ ნაწილს ყოვლად წმიდა ღვთისმშობლის სახელზე და მოათავსებს ფეშხუმზე ტარიგის მარჯვენა მხარეს. მესამე სეფისკვერიდან ამოიღებს ნაწილებს ცხრა დასის სახელზე, რომელშიც შედიან: იოანე ნათლისმცემელი, წინასწარ-მეტყველნი, მოციქულნი, მღვდელ-მთავარნი, მოწამენი, ღირსნი მამანი და დედანი, უვერცხლონი, ღვთისმშობლის მშობლები და ყოველნი წმინდანნი, და ბასილი დიდი ან იოანე ოქროპირი, ვისი წირვაც იქნება შესასრულებელი. აღნიშნული ცხრა

74

ნაწილი მოთავსდება ტარიგის მარცხენა მხარეს. მეოთხე სეფისკვერიდან მღვდელი ამოიღებს ორ ნაწილს: ერთს პატრიარქისა და მისი დასის სახელზე, ხოლო მეორეს – ღვთივდაცული ერის, მთავრობისა და მხედრობის სახელზე და ათავსებს ტარიგის ქვემოთ. მეხუთე სეფისკვერიდან ამოიღებს ერთ ნაწილს მიცვალებულთათვის. ამით მთავრდება კვეთა და მოიხსენიება როგორც ცოცხალნი, ისე მიცვალებულნი, ამოიღება ნაწილები შემოწირული სეფისკვერიდანაც და მოთავსდება ტარიგის ქვედა მხარეს.

მღვდელი აკურთხებს სასაკმევლეს, იღებს ვარსკვლავს, შემოატარებს სასაკმევლეზე და დაადგამს ფეშხუმს; ასევე შემოატარებს მცირე დაფარნებს საცეცხლურზე და დააფარებს ბარძიმ-ფეშხუმს, ხოლო დიდ დაფარნას – ორივეს. ამ მოქმედებათა შესრულებისას იკითხება საგანგებო ლოცვები. ამის შემდეგ მღვდელი კითხულობს საერთო ლოცვას წინადაგებული ძღვენისათვის, სადაც იხსენიებს როგორც შემომწირველთ, ისევე იმათ, ვისთვისაც შემოსწირეს. ბოლოს ხდება მცირე ჩამოლოცვა.

კვეთის შესრულებისას საეკლესიო ნივთებს და მოქმედებებს აქვთ შემდეგი სიმბოლური მნიშვნელობანი: ფეშხუმი ნიშნავს ცას, ვარსკვლავი – იმ სასწაულებრივ ვარსკვლავს, რომელიც ქრისტეს შობისას წინ

უძღოდათ მოგვებს; მცირე დაფარნები ის სახვევებია, რომლებითაც ახლადშობილი ყრმა იესუ იქნა შეხვეული და ბაგაში მიწვენილი. დიდი დაფარნა – ის ტილოა, რომელშიც იყო შეხვეული იესუს გვამი. ბარძიმი ნიშნავს იმ ჭურჭელს, რითაც აზიარა ქრისტემ საიდუმლო სერობაზე; სამკვეთლო მოასწავებს ბეთლემის ბაგასაც, სადაც უფალი ჩვენი იშვა და კიდევ გოლგოთას, სადაც იგი იქნა ჯვარცმული. მთელი სეფისკვერი რისგანაც უნდა დამზადდეს ტარიგი ღვთისა, გამოხატავს ღვთისმშობელს, რომლისგანაც უნდა იშვას იესუ ქრისტე. როცა მღვდელი დებს სეფისკვერს ფეშხუმზე, იგი მოასწავებს მღვდელმთავარს, რომელმაც ყოვლად წმიდა ღვთისმშობელი შეიყვანა წმიდათაწმიდაში. ნაკვეთი ნაწილები ტარიგის გარშემო ფეშხუმზე ნიშნავს ეკლესიას, ქრისტეს მიერ დაფუძნებულს. კმევა კვეთისას ნიშნავს სული წმიდის მადლის გადმოსვლას შესაწირავ ძღვენზე. საერთოდ მღვდლის მიერ წმიდა ტარიგის მომზადება გამოხატავს იესუ ქრისტეს შობასა და ჯვარცმას.

2. კათაკმეველთა ლიტურგია ლიტურგიის მეორე ნაწილს ეწოდება კათაკმეველთა ლიტურგია, რადგან მასზე დასწრების უფლება აქვთ

კათაკმეველთაც, ე.ი. იმათ ვინც ემზადება მოსანათლად და იმათაც, ვინც მონანიებაშია, ე.ი. ვინც დაყენებულია წმ. ზიარებისაგან. კათაკმეველთა ლიტურგია არის სწავლა-მოძღვრებითი ნაწილი წირვისა.

კვეთის დამთავრების შემდეგ მღვდელი ხელაღპყრობილი ევედრება ღმერთს, რომ გარდამოავლინოს სული წმიდა მათზე და განაძლიეროს მსახურებაში.

დიაკონი მიიღებს მღვდლისაგან კურთხევას, გადის აღსავლის კარით ამბიონზე და ხმამაღლა ამბობს: “გვაკურთხენ მეუფეო”, რაც ნიშნავს შემდეგს: გვაკურთხე მეუფეო, რათა დავიწყოთ წირვა და მორწმუნე ერმა, – ტაძარში შეკრებილმა, მიიღოს მონაწილეობა ღვთის დიდებასა და მსახურებაში.

მღვდელი წმ. სახარებით ტრაპეზზე გამოსახავს ჯვარის სახეს და ამბობს წირვის ასამაღლებელს: “კურთხეულ არს მეუფება მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა...” ამ ასამაღლებლით წირვის დასაწყისშივე ადიდებს მღვდელი წმ. სამებას. ამის შემდეგ დიაკონი ამბობს დიდ კვერექსს, რომელშიც თანმიმდევრობითაა ჩამოთვლილი ქრისტიანთა თხოვნა-ვედრებანი, და ის პირნი, რომელთათვისაც ლოცულობს მორწმუნე ერი. მღვდელი ამ დროს საკურთხეველში საიდუმლოდ ლოცულობს და ევედრება ღმერთს, რომ მოწყალება გარდამოავლონოს წმ. ტაძარსა და მასში შეკრებილ მორწმუნეებზე. დიდი კვერექსის ბოლოს მღვდელი ამბობს ასამაღლებელს: “რამეთუ შვენის შენდა ყოველი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა...”

ამის შემდეგ იგალობება ფსალმუნები: 102-ე “აკურთხევს სული ჩემი უფალსა...” და 145-ე “აქებს სული ჩემი უფალსა...” ეს ფსალმუნები ერთმანეთისაგან გამოყოფილია მცირე კვერექსით. თავიანთი შინაარსით აღნიშნული ფსალმუნები იწოდება გამომსახველობით ფსალმუნებად, რადგან მათში უდიდესი მხატვრული სილამაზითაა ასახული მოწყალება ღვთისა და შეწყალება კაცობრიობისა. ამ საგალობლებს ანტიფონებსაც უწოდებენ. დიდ საუფლო და საღვთისმშობლო დღესასწაულებზე აღნიშნული ფსალმუნები არ იგალობება, არამედ მათ ნაცვლად სრულდება განსაკუთრებული მუხლები, რომელთა შინაარსიც შეესაბამება დღესასწაულს.

მე-2 ანტიფონის დასასრულს იგალობება “მხოლოდშობილი ძე და სიტყვა ღვთისა...”, რომელშიც მოცემულია მართლამდიდებლური სწავლება წმ. სამების მეორე პირზე – იესუ ქრისტეზე. ამას მოსდევს მცირე კვრექსი. შემდეგ ეკლესია მორწმუნეთა ყურადღებას ამახვილებს სახარების ცხრა ნეტარებაზე – სასუფეველზე (მათე 5.3-12), სადაც მოცემულია ჭეშმარიტი მორწმუნის სახე, თუ როგორი უნდა იყოს ქრისტეს მიმდევარი და როგორი სიხარული ელის მას ქვეყნიურის დათმენის შემდეგ. სასუფეველზე გაიხსნება აღსავლის კარები; მღვდელი აიღებს ტრაპეზიდან წმ. სახარებას, გადასცემს დიაკონს და გამოდის მასთან ერთად საკურთხევლიდან ჩრდილო კარებით. სამღვდელო პირების ამ გამოსვლას წმ. სახარებით

75

ეწოდება “მცირე გამოსვლა”, რაც ნიშნავს იესუ ქრისტეს უდაბნოში ცხოვრებისა და მონათვლის შემდეგ ხალხისადმი მიქცევას და სახარების ქადაგებას.

დღევანდელ საეკლესიო მსახურებაში ამ გამოსვლას მხოლოდ სიმბოლური მნიშვნელობა აქვს, უწინ კი ის აუცილებელი შესასრულებელი იყო. უძველესი ქრისტიანობის ხანაში წმ. სახარება ინახებოდა არა საკურთხეველში – ტრაპეზზე, როგორც დღეს ხდება, არამედ საკურთხევლის მახლობლად მდებარე ოთახში, რომელსაც “სადიაკვნე” ან “საჭურჭლე” ეწოდებოდა. როცა დადგებოდა სახარების წაკითხვის დრო, საზეიმოდ ხდებოდა მისი გადასვენება ტრაპეზზე. ძველად კვეთაც სრულდებოდა არა საკურთხეველში მოწყობილ სამკვეთლოზე, არამედ მოშორებით სხვა შენობაში. ასე, რომ მცირე გამოსვლამდე სამღვდელო პირნი თითქმის არც კი შედიოდნენ საკურთხეველში. ამიტომაცაა, რომ მღვდელმთავრის წირვაზე მცირე შესვლამდე მღვდელმთავარი იმოსება, ისმენს ჟამნობასა და კათაკმეველთა ლიტურგიის დიდ ნაწილს არა საკურთხეველში, არამედ შუა ეკლესიაში, –კათედრაზე და საკურთხეველში შედის მხოლოდ მცირე გამოსვლის შემდეგ.

მღვდელი აღსავლის კარის წინ საიდუმლოდ კითხულობს ლოცვას, სადაც ევედრება ღმერთს, რომ აკურთხოს და წმიდა ჰყოს მათი შესვლა, და გამოუგზავნოს ანგელოზნი ღირსე-ული მსახურებისათვის. მღვდლის მიერ აღსავლის კარის კურთხევის შემდეგ, დიაკონი აღამაღლებს წმ. სახარებას, გამოსახავს ჯვარის სახეს და იტყვის ხმამაღლა: “სიბრძნით აღემართენით”.

სანთელი, რომელიც მცირე გამოსვლისას წინ უძღვის სახარებას, მოასწავებს იოანე წინამორბედსა და ნათლისმცემელს და ახალი აღთქმის ნათელს. მღვდლის გამოსვლა ჩრდილო კარიდან და აღსავლის კართან მისვლა ნიშნავს იესუ ქრისტეს ქვეყნიურ მსვლელობას – ცხოვრებას ნათლისღებიდან ჯვარცმამდე. აღსავლის კარებში წმ. სახარებით ჯვრის გამოსახვა მოასწავებს მის ჯვარცმასა და ქვეყნიურ სიკვდილს. შესვლის შემდეგ სახარება დასვენდება ტრაპეზზე, რაც ნიშნავს მაცხოვრის შუამდგომლობას ზეციური მამის წინაშე მორწმუნეთათვის. მღვდელი ემთხვევა მაცხოვრისა და ღვთისმშობლის ხატს, რაც მოასწავებს ადამიანის ღმერთთან შერიგებას.

სახარების შესვლის შემდეგ, რომელსაც მორწმუნენი აღიქვამენ როგორც უშუალოდ ქრისტეს შესვლას, გუნდი გალობს: “მოვედით თავანის ვსცეთ და შეუვრდეთ ქრისტესა, გვაცხოვნენ ჩვენ ძეო ღმრთისაო, წმიდათა შორის საკვირველო, მგალობელნი შენნი ალილუია”. ამას მოებმის დღის ტროპარ-კონდაკი იმ წმინდანების გასახსენებლად და სადიდებლად, რომელთა ხსენებასაც აღნიშნავს წმ. ეკლესია ლიტურგიის შესრულების დღეს. ტროპარ-კონდაკის გალობა იმასაც ნიშნავს, რომ წმიდანები დაიმკვიდრებენ სასუფეველს.

საკურთხეველში შემოსული მღვდელი კითხულობს საიდუმლო ლოცვას, რომელშიც შესთხოვს ღმერთს, რომ შეიწიროს ცოდვილთაგან აღვლენილი სამ-წმიდა გალობა, რომ შეუნდოს მორწმუნეებს ყოველგვარი ცოდვა. ლოცვას დაასრულებს ასამაღლებელით: “რამეთუ წმიდა ხარ ღმერთო ჩვენო, და შენდა დიდებასა აღვავლენთ, მამისა, და ძისა, და წმიდისა სულისა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე”. დიაკონი დგას მაცხოვრის ხატის წინ და ამბობს: “უფალო აცხოვნე კეთილმსახურნი და ისმინე ჩვენი”. ეს სიტყვები მღვდლის მიერ ზემოთ წაკითხული ლოცვაა შემოკლებული სახით, ამიტომ თუ წირვას მარტო მღვდელი ასრულებს აღნიშნული მუხლი გამოიტოვება. დიაკონი ოლარით მიუთითებს მორწმუნე ერზე და ხმამაღლა ამბობს: “და უკუნითი უკუნისამდე”. ეს სიტყვები არის მღვდლის მიერ წარმოთქმული ასამაღლებლის დასასრული. ამის შემდეგ იგალობება “წმიდაო ღმერთო” იმის აღსანიშნავად, რომ უფალი ჩვენს ლოცვა-ვედრებას ისევე ისმენს როგორც ანგელოზებისას.

ქრისტეს შობას, ნათლისღებას, აღდგომასა და სულთმოფენობას, ასევე ლაზარესა და დიდ შაბათს “წმიდაო ღმერთოს” ნაცვლად იგალობება “რაოდენთა ქრისტეს მიერ ნათელ-გვიღებიეს და ქრისტე შეგვიმოსიეს, ალილუია”. ამ საგალობლის შინაარსი ასეთია: ყველა ქრისტეს მიერ ნათელღებული, ქრისტესაკენ მიიქცეს. ძველად კათაკმევლები ძირითადად ინათლებოდნენ ზემოთ აღნიშნულ დიდ დღესასწაულებზე, ამიტომაც სრულდებოდა ეს საგალობელი. ჯვრის თაყვანისცემის დღესასწაულზე “წმიდაო ღმერთოს” ნაცვლად იგალობება “ჯვარსა შენსა”.

“წმიდაო ღმერთოს” გალობის შემდეგ წაიკითხება სამოციქულო და სახარება. იმისათვის, რომ შეამზადოს მლოცველნი მოსასმენად, დიაკონი მოუწოდებს ერს: “მოხედენ” (იყავით ყურადღებით). სამოციქულოს წინ უძღვის დღის წარდგომა თავისი მუხლებით, რომლებშიც მოკლედაა გადმოცემული შინაარსი წასაკითხი სამოციქულოსი და დღესასწაულისა. ამ დროს მღვდელი დგას მაღალ დასაჯდომელთან, რაც მეუფე დიდების უზენაეს ადგილსა და ელეონის მთას განასახიერებს. სამოციქულოს კითხვა მოასწავებს მოციქულთა ქადაგებას ქვეყნად. მისი კითხვისას მღვდელი ასრულებს კმევას, რაც ნიშნავს სული წმიდის მადლს, რითაც იყვნენ აღვსილნი მოციქულები ქვეყნად ქრისტიანობის ქადაგებისას და რამაც დააახლოვა ისინი ხალხს. მღვდელი, რომელსაც მოციქულთა თანასწორი უფლებები აქვს, კმევის შემდეგ დამჯდარი ისმენს სამოციქულოს, ხოლო სახარებას მოისმენს ფეხზემდგომარე, თავდახრილი. სამოციქულოს შემდეგ იგალობება “ალილუია” რაც ნიშნავს: უფალი მოდის, ადიდეთ იგი. წმ. სახარების კითხვას, რომელშიც სრულადაა წარმოდგენილი იესუ ქრისტეს ქვეყნიური ცხოვრება-მოღვაწეობა, სასწაულები და მოძღვრება,

76

დასაწყისში და ბოლოს თან ახლავს სადღესასწულო სადიდებელი: “დიდება შენდა უფალო, დიდება შენდა”. სამოციქულოსა და სახარების წაკითხვა წარმოადგენს საღმრთო ლიტურგიის მნიშვნელოვან მონაკვეთს, რადგან სწორედ აქ უშუალოდ უფალი ქადაგებს და ჰმოძღვრის ერს.

სახარების შემდეგ იკითხება მრჩობლი კვერექსი, რომელზეც იხსნება ოდიკი, რაც სიმბოლურად ნიშნავს იოსებ არიმათიელის მიერ ქრისტეს საფლავის მომზადებას.

მრჩობლი კვერექსის შემდეგ სრულდება მიცვალებულთა კვერექსი, სადაც მორწმუნენი ევედრებიან უფალს გარდაცვლილთა სულებისა და მათი ცოდვათა მიტევებისათვის. ამას მოჰყვება კათაკმეველთა კვერექსი, რითაც ღმერთს ვევედრებით მათ შეწყალებას, ჭეშმარიტ გზაზე დაყენებას და იმას, რომ გახდნენ ღირსნი ნათლისღებისა. დიაკონის მოწოდებაზე “რაოდენი კათაკმეველნი ხართ განვედით”, კათაკმეველნი ტოვებენ ტაძარს. ამით მთავრდება კათაკმეველთა ლიტურგია.

3. ლიტურგია მართალთა

მესამე ნაწილს საღმრთო ლიტურგიისას, რომელზედაც სრულდება წმ. საიდუმლო ზიარება-ევქარისტია,

ეწოდება ლიტურგია მართალთა, რადგან მასზე დასწრების უფლება აქვთ მხოლოდ მონათლულ მორწმუნეებს. მართალთა ლიტურგია პირობითად შეიძლება დავყოთ რამდენიმე ნაწილად: 1. გადასვენება წმ. ძღვენისა სამკვეთლოდან ტრაპეზზე; 2. მორწმუნეთა მომზადება ძღვნის კურთხევისათვის; 3. წმიდა საიდუმლო ზიარების შესრულება; 4. მორწმუნეთა მომზადება საზიარებლად; 5. ზიარება; 6. სამადლობელი ლოცვები ზიარების შემდგომ; 7. ჩამოლოცვა.

მართალთა ლიტურგია იწყება შემოკლებული დიდი კვერექსით, რომელიც მთავრდება ასამაღლებლით: “რათა ძლიერებითა შენითა...” ამის შემდეგ იგალობება: “რომელი ქერუბინთა საიდუმლოდ ვემსგავსენით, და ცხოველსმყოფელსა სამებასა, სამწმიდა არსობისა გალობასა შევსწირავთ, ყოველივე მსოფლიო დაუტევოთ ზრუნვა, და ვითარცა მეუფისა ყოველთასა, შემწყნარებელსა ანგელოსთაებრ უხილავად, ძღვნის შემწირველთა წესთასა, ალილუია, ალილუია, ალილუია”. გაიხსნება აღსავლის კარები, რადგან ახლა უნდა მოხდეს ძღვნის გადატანა სამკვეთლოდან ტრაპეზზე აღსავლის კარების გავლით. აღნიშნულ მოქმედებას ეწოდება “დიდი გამოსვლა”.

“ქერუბინთას” გალობის დროს მორწმუნენი ვემსგავსებით ქერუბიმებს, რომლებიც უფალს ემსა-ხურებიან. მართალია ეს გალობა ეკლესიებში დიდი გამოსვლით იყოფა ორ ნაწილად, მაგრამ შინაარსითა და წყობით ის ერთი მთლიანი საგალობელია.

წმ. ეკლესია მორწმუნეებს “ქერუბინთას” გალობით დაახლოებით შემდეგს მოუწოდებს: “ჩვენ, რომლებიც წმ. შესაწირავის გადატანისას საიდუმლოდ ვემსგავსენით ქერუბიმებს, მათთან ერთად ვგალობთ სამწმიდა გალობას წმ. სამებისადმი, ყოველგვარი ქვეყნიური ზრუნვა დავთმოთ, განვახლდეთ, განვიწმიდნეთ, რომ ვატაროთ მეუფე დიდებისა, რომელსაც ახლა სინამდვილეში ემსახურება ანგელოზთა სიმრავლე”.

“ქერუბინთას” პირველი ნაწილის გალობისას, მღვდელი კითხულობს საიდუმლო ლოცვას, რომელშიც სთხოვს ღმერთს მადლს, რომ ღირსეულად შეასრულოს წმ. საიდუმლო. დიაკონი ასრულებს კმევას. კმევის შემდეგ მღვდელი და დიაკონი ხელაპყრობილნი სამჯერ წარმოსთქვამენ “ქერუბინთას” ლოცვას და გადადიან სამკვეთლოზე. დიაკონს, მარცხენა მხარზე დიდი დაფარნით, მოკრძალებით გამოქვს ფეშხუმი, ხოლო მღვდელს – ბარძიმი. გამოსვლა ხდება ჩრდილო კარიდან. ისინი ჩერდებიან აღსავლის კარის წინ, პირით ხალხისკენ და იწყებენ მოხსენიებას ერისას, პატრიარქისას, მღვდელმთავრებისას, მიცვალებულებისას და ცოცხლებისას. მღვდლისა და დიაკონის გამოსვლა ბარძიმ-ფეშხუმით სიმბოლურად ნიშნავს მაცხოვრის სვლას გოლგოთაზე, სამღვდელო პირების მოხსენიება კი იმას, რომ იესუ ქრისტე საშინელი წამების დროსაც ლოცულობდა ხალხისთვის, ცოდვილთა ხსნისათვის.

მოხსენიების შემდეგ სამღვდელო პირნი შედიან საკურთხეველში აღსავლის კარით და ბარძიმ-ფეშხუმს დაასვენებენ ტრაპეზზე. მგალობელნი გალობენ “ქერუბინთას” მეორე ნაწილს: “და ვითარცა მეუფისა...”

ოდიკი, რომელზედაც დასვენდება ბარძიმ-ფეშხუმი ნიშნავს საფლავს მაცხოვრისას. დიდი დაფარნა, რომლითაც იხურება ბარძიმ-ფეშხუმი გამოხატავს იმ დიდ ლოდს, რითაც იქნა დაბეჭდილი ქრისტეს საფლავი; ვარსკვლავი, რომელიც რჩება ფეშხუმზე დროებით, ნიშნავს ბეჭედს, მართალ იოსების მიერ ქრისტეს საფალვის დაფარვის მიზნით მიგორებულ ლოდს, რომელიც შემდეგ დაბეჭდილ იქნა ებრაელების მიერ, კმევა წინადაგებული ძღვენისა ამ დროს ნიშნავს მაცხოვრის გვამისათვის ნელსაცხებლის ცხებას. აღსავლის კარისა და კრეტსაბმელის დახურვა მოასწავებს იესუ ქრისტეს ჯოჯოხეთში ჩასვლას მორწმუნეთა სულების გამოსახსნელად, აგრეთვე იმ მცველებს, რომლებიც დაყენებულ იყვნენ ურიების მიერ მაცხოვრის საფლავის დასაცავად.

77

წმ. შესაწირავის ტრაპეზზე გადასვენების შემდეგ იწყება მომზადება ძღვნის კურთხევისათვის. ამ მიზნით აქ იკითხება თხოვნითი კვერექსი, სადაც ჩვეულებრივ თხოვნა-ვედრებას დაემატება თხოვნა წინადაგებული ძღვენის შესახებ, რათა უფალმა მასზე გარდამოავლინოს სული წმიდა და განწმინდოს იგი.

კვერექსი მთავრდება ასამაღლებლით: “მოწყალებათათვის მხოლოდ-შობილისა ძისა შენისასა...”. ამ ასამაღლებლით ეკლესია გამოთქვამს აზრს, რომ შესაწირავის კურთხევისათვის საჭირო მადლს სულიწმიდისას მივიღებთ უფლის მოწყალების გამო.

მას შემდეგ მღვდელი აკურთხებს მორწმუნე ერს: “მშვიდობა ყოველთა”, დიაკონი მოუწოდებს მორწმუნეებს, რომ შეურიგდნენ ერთიმეორეს, შეიყვარონ ერთმანეთი, რამეთუ მშვიდობა და სიყვარულია საჭირო სული წმიდის მისაღებად: “ვიყვარებოდეთ ურთიერთარს, რათა ერთობით აღვიარებდეთ”. ეს არის მოწოდება ერთიანი სიყვარულისაკენ, რაზეც მგალობელნი პასუხობენ “მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, სამებასა, ერთარსებასა და განუყოფელსა”. ეს საგალობელი არის გაგრძელება დიაკვნის მიერ წარმოთქმული მოწოდებისა, “...რათა ერთობით აღვიარებდეთ”-ის შემდეგ ბუნებრივია ისმის კითხვა: ვინ უნდა ვაღიაროთ ერთობითა და სიყვარულით? პასუხი ამ კითხვაზე შემდეგია: წმიდა სამება, ერთარსება და განუყოფელი. ადრინდელ ქრისტიანულ ეკლესიებში აღნიშნული სიყვარულის დასამტკიცებლად მორწმუნენი ერთმანეთს ემთხვეოდნენ ხოლმე: მამაკაცები – მამაკაცებს, დედები – დედებს. თანამედროვე ეკლესიაში ეს წესი შემორჩა მხოლოდ საკურთხეველში, სამღვდელო პირებს შორის, რომლებიც ჯერ ემთხვევიან ფეშხუმს, დაფარნასა და ტრაპეზს და შემდეგ ერთმანეთს სიტყვებით: “ქრისტე არს ჩვენს შორის”, რაზეც პასუხობენ: “არს და იყოს”.

შემდეგ დიაკონი ამბობს: “კარნი, კარნი, სიბრძნით, მოხედენ”. ძველად ამ სიტყევბით დიაკონი მიმართავდა ეკლესიის კარებთან მდგომ მეკარეს, რათა ყურადღებით ედევნებინა თვალი კარებისათვის, რომ ტაძარში არ შემოსულიყო კათაკმეველთაგანი ან ვინმე ისეთი, ვისაც არ ჰქონდა ლიტურგიაზე დასწრების უფლება. სიტყვები “სიბრძნით მოხედენ” განკუთვნილი იყო მორწმუნეთათვის და ნიშნავდა შემდეგს: ვიყოთ ყურადღებით ღვთისადმი უსისხლო მსხვერპლის შეწირვისას. მორწმუნენი კი გახსნილი აღსავლის კარის წინ, როგორც უშუალოდ უფლის წინ, კითხულობენ სარწმუნოების სიმბოლოს – “მრწამსს”, რითაც ამტკიცებენ თავიანთ აღმსარებლობას და კიდევ იმას, რომ მათ შორის არ დგას მწვალებელი და წარმართი. დღეს სიტყვები “კარნი, კარნი”, ახსენებს მორწმუნეებს, რომ მათ გახსნან კარები თავიანთი გულისა და გონებისა, განდევნონ მათგან უცხო აზრები, რათა მიმართონ მთელი თავიანთი ყურადღება უდიდესი საიდუმლოსაკენ.

“მრწამსის” გალობის დროს მღვდელი იღებს დიდ დაფარნას და არხევს წინადაგებული ძღვენის თავზე, რაც მასზე სული წმიდის ძალისა და მადლის ფრქვევას მოასწავებს. აღსავლის კარისა და კრეტსაბმელის გახსნა ასამაღლებელზე “კარნი, კარნი...” ნიშნავს მიწისძვრასა და ტაძრის კრეტსაბმელის შუაზე გაპობას ჯვარზე იესუ ქრისტეს სიკვდილის დროს.

ამის შემდეგ იწყება ლიტურგიის უმთავრესი ნაწილი – კურთხევა წმიდა შესაწირავისა. დიაკონი ერთხელ კიდევ მოუწოდებს მორწმუნეებს, რომ შიშითა და მოკრძალებით მოემზადნენ წმ. საიდუმლოს შესასრულებლად: “ვსდგეთ კეთილად, ვსდგეთ შიშით, მოხედე წმიდასა ამას შესაწირავსა, მშვიდობით შეწირვადსა”. მორწმუნენი პასუხობენ: “წყალობა, მშვიდობა, შესაწირავი ქებისა”, რაც ნიშნავს: ჩვენ შემოგწირავთ იმ უსისხლო მსხვერპლს, რომელიც არის წყალობა და მადლი ღვთისა, რომელიც ადამიანებს მოგვეცა ღვთისაგან ნიშნად ღმერთისა და კაცის შერიგებისა.

ამის შემდეგ მღვდელი აკურთხებს და დალოცავს მორწმუნეებს წმ. სამების სახელით: “მადლი უფლისა ჩვენისა იესუ ქრისტესი და სიყვა-რული ღვთისა და მამისა, და ზიარება სულისა წმიდისა, იყავნ თქუენ ყოველთა თანა”. მორწ-მუნე ერიც იგივეს უსურვებს მღვდელს და პა-სუხობს: “და სულისაცა შენისა თანა”. მღვდელი განაგრძობს: “ზე გვაქვდინ გულნი”, ე.ი. უფლისადმი ავამაღლოთ გულები ჩვენნი. ამაზე მორწმუნენი პასუხობენ: “გვაქვს უფლისა მიმართ”, ე.ი. ჩვენ ავმაღლდით უფლისადმი და შევემზადენით დიდი საიდუმლოს შესასრულებლად.

მოამზადებს რა თავის თავსა და მორწმუნეთ წმ. საიდუმლოსათვის, მღვდელი გადადის საიდუმლოს შესრულებაზე.

უფალმა ჩვენმა იესუ ქრისტემ საიდუმლო სერობაზე აღასრულა შემდეგი: 1.ადიდა ღმერთი; 2.აკურთხა და წმიდაჰყო პური და ღვინო; 3.ზიარების შემდეგ სერობა დაამთავრა მამა ღმერთისადმი ლოცვით: “მამაო წმიდაო, დაიცვენ ესენი სახელითა შენითა” (იოანე 17.11). უფლის მსგავსად ჩვენთანაც ძღვნის კურთხევა შედგება სამი ნაწილისაგან: 1.სამადლობელი ლოცვები წმ. შესაწირავის კურთხევის წინ; 2.თვით შესაწირავი კურთხევა; 3.მოწოდება ზეციური ეკლესიის წევრებისა და ლოცვა ქვეყნიური ეკლესიის წარმომადგენლებისა ცოცხალთა და მიცვალებულთათვის. მსგავსად იესუ ქრისტესი, რომელიც მადლობდა მამა ღმერთს წმ. ზიარების წინ საიდუმლო სერობაზე, მღვდელი იწვევს მორწმუნეებს ღვთისადმი მადლობის აღსავლენად შემდეგი ასამაღლებლით: “ვმადლობდეთ უფალსა”. მორწმუნენი ამ დროს ღვთისადმი მადლობის გამოსახატავად ხრიან თავებს, გუნდი კი გალობს: “ღირს არს და მართალ თაყვანისცემა მამისა, და ძისა, და წმიდისა სულისა, სამებისა ერთარსებისა და განუყოფელისა”. ამ დროს ირეკება ეკლესიის ზარები, ნიშნად იმისა, რომ დაიწყო უმთავრესი ნაწილი ლიტურგიისა – წმ. ძღვნის კურთხევა, მათთვის, ვინც რაიმე მიზეზის

78

გამო ვერ მოახერხა ეკლესიაში მისვლა, რათა ამ უმნიშვნელოვანეს წუთებში აღავლინონ ღვთის დიდება. მღვდელი ამ დროს კითხულობს საიდუმლო ლოცვას, სადაც აქებს ღვთის მიერ შექმნილი სამყაროს უსასრულობას; მადლობს ღმერთს ადამიანის შექმნისა და გამოხსნისათვის, მოწყალებისათვის და იმისათვის, რომ ღირს-გვყოფს ჩვენგან უსისხლო მსხვერპლის მიღებას, რომელსაც ემსახურებიან ათასეულნი და ბევრეულნი ანგელოზნი. “მგალობელნი, მხმობელნი, მღაღადებელნი და მეტყველნი” – მღვდლის მიერ წარმოთქმული ეს სიტყვები არის წინასწარმეტყველ ეზეკიელისა (1.4-24) და მოციქულ იოანე ღვთისმეტყველის (აპოკალიფსი 4.6-8) სიტყვები, რომელთაც წინასწარ იხილეს მეუფე დიდებისა გარშემორტყმული ანგელოზებით, რომელნიც უღაღადებდნენ “წმიდაო, წმიდაო, წმიდაო უფალო საბაოთ, სავსე არიან ცანი და ქვეყანა დიდებითა შენითა, კურთხეულ არს მომავალი სახელითა უფლისათა, ოსანა მაღალთა შინა”. ამის გალობის დროს მღვდელი შეუდგება მეორე საიდუმლო ლოცვის კითხვას, სადაც იხსენებს საიდუმლო სერობასა და იმ სიტყვებს, რომლებიც წარმოსთქვა მაცხოვარმა წმ. ზიარების საიდუმლოს დაწესებისას, რომელთაც წარმოსთქვამს დიდი ხმით: “მიიღეთ და ჰსჭამეთ, ესე არს ხორცი ჩემი, თქვენთვის განტეხილი მისატევებელად ცოდვათა” და “ჰსუთ ამისგან ყოველთა, ესე არს სისხლი ჩემი ახლისა აღთქმისა, თქუენთვის და მრავალთათვის დათხეული მისატევებელად ცოდვათა”. ამის შემდეგ მღვდელი იხსენიებს მაცხოვრის აღთქმას ზიარების შესრულებაზე (“ამას ჰყოფდით მოსახსენებელად ჩემდა”), ადიდებს მაცხოვრის ტანჯვა-წამებას, რითაც მან გამოისხნა კაცობრიობა, მის ჯვარცმას, აღდგომას, ამაღლებასა და მეორედ მოსვლას. ამ დროს დიაკონი მოწიწებით აღამაღლებს ბარძიმ-ფეშხუმს, მღვდელი კი წარმოსთქვამს: “შენნი შენთაგან, შენდა შემწირველნი, ყოველთა და ყოვლისათვის” ე.ი. შენს მიერ ბოძებულს შენ შეგწირავთ ღმერთო ყველაფრისათვის, – შენი აღთქმის შესასრულებლადაც და ყველა იმ ტანჯვისათვის რამაც მიანიჭა ადამიანებს ხსნა. მორწმუნენი ამაზე პასუხობენ: “შენ გიგალობთ, შენ გაკურთხევთ, შენ გმადლობთ უფალო და გევედრებით შენ ღმერთო ჩვენო”. ამის შემდეგ სრულდება სული წმიდის მოწვევის ლოცვები. მღვდელი განსაკუთრებული მოკრძალებით შესთხოვს უფალს სული წმიდის გარდამოვლენას მორწმუნეებზე და წინამდებარე ძღვენზე, განსაწმედელად და საკურთხებლად. ამის შემდეგ მღვდელი ხელაპყრობილი სამჯერ წარმოსთქვამს მესამე ჟამნის ლოცვას: “უფალო, რომელმან ყოვლადწმიდა სული შენი...” დიაკონი ტროპარის პირველი წაკითხვის შემდეგ ამბობს: “გული წმიდაი დაბადე ჩემთანა ღმერთო და სული წრფელი განმიახლე გვამსა ჩემსა”, მეორედ კი იტყვის: “ნუ განმაგდებ მე პირისა შენისაგან და სულსა წმიდასა შენსა ნუ მიმიღებ ჩემგან”. მღვდელი აკურთხებს ფეშხუმზე პურს სიტყვებით: “და ჰყავ უკუე პური ესე...”. “ამინ”. შემდეგ აკურთხებს ღვინოს: “ხოლო ბარძიმსა ამას შინა...”, “ამინ”. და ბოლოს აკურთხევს ორივეს: “შესცვალე სულითა შენითა წმიდითა”. “ამინ, ამინ, ამინ”.

აი, უმთავრესი და უწმიდესი ადგილი ლიტურგიისა. ამ დროს პური და ღვინო გარდაიქმნება ჭეშმარიტ ხორცად და სისხლად მაცხოვრისა. ღვთისმსახურნი და ყველა მორწმუნენი ტაძარში უდიდესი მოწიწებით ასრულებენ წმ. შესაწირავის წინ მეტანიას. მღვდელი წმ. ძღვენის კურთხევის შემდეგ მოიხსენებს მათ, ვისთვისაც შეიწირა ეს მსხვერპლი და პირველ რიგში წმინდანებს, რამეთუ მათი სახითა და მათი მეოხებით წმიდა ეკლესია განიმზადებს აღთქმულ ზეციურ სასუფეველს. ამ წმინდანებიდან ჩვენ განსაკუთრებით გამოვყოფთ ღვთისმშობელს: “უმეტესად ყოვლად წმიდისა, უხრწნელისა...” მორწმუნენი ამაზე პასუხობენ ღვთისმშობლის საგალობლით: “ღირს არს ჭეშმარიტად...” მღვდელი განაგრძობს საიდუმლო ლოცვებს: 1.მიცვალებულთათვის; 2.ჯანმრთელობისათვის: ეპისკოპოსთა, მღვდელთა, დიაკონთა და ყოველთა მართლმადიდებელთა ქრისტიანეთათვის; მოიხსენებს აგრეთვე წმ. კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიას, ღვთივ-დაცულ ერს, მთავრობასა და მხედრობას; შემდეგ იხსენებს ეკლესიის მამამთავარს, რაზეც მორწმუნენი პასუხობენ: “ყოველთა და ყოვლისათვის”, ე.ი. მოიხსენე უფალო ყველა მორწმუნე მამაკაცი და დედაკაცი. შემდეგ მღვდელი ლოცულობს საიდუმლოდ ქალაქისა (სოფლისა) და მას შინა მცხოვრებთათვის, ლოცვას ამთავრებს ასამაღლებლით: “და მომეც ჩვენ უფალო ერთითა პირითა და ერთითა გულითა, დიდებად და გალობად ყოვლად პატიოსანსა და დიდად შუენიერსა სახელსა შენსა...” ამის შემდეგ მღვდელი აკურთხებს მორწმუნე ერს: “და იყვნენ წყალობანი დიდისა ღმრთისა და მაცხოვრისა ჩუენისა იესუ ქრისტესი თქუენ ყოველთა თანა”.

წმ. ძღვენის კურთხევის ლოცვები მთავრდება თხოვნითი კვერექსით, რომელსაც დაემატება თხოვნა შეწირული და განწმედილი პატიოსანი ძღვნისათვის. ამ კვერექსში ითხოვს მღვდელი, რათა ღირს-ყოს მორწმუნენი წმ. საიდუმლოს მიღებისა. კვერექსი მთავრდება ასამაღლებლით: “და ღირს მყვენ ჩვენ, მეუფეო, კადნიერებით დაუსჯელად კადრებად და ხდად შენდა ზეცათა ღვთისა მამისა და თქმად”. აღნიშნული ასამაღლებლის შემდეგ, რომელსაც მღვდელი წარმოსთქვამს ხელაღპყრობით, მორწმუნენი გალობენ საუფლო ლოცვას “მამაო ჩვენოს”. ამ დროს დიაკონი, რომელიც დგას აღსავლის კარის წინ, იკეთებს გინგილას ჯვარის სახედ იმიტომ: 1.რომ არ ჩამოუვარდეს იგი და დაუბრკოლებლივ ეზიაროს; 2.რათა გამოხატოს თავისი მოკრძალება წმ. ძღვენისადმი მსგავსად სერაფიმებისა, რომლებიც უფლის მსახურებისას იფარავენ სახეს თავიანთი ფრთებით (ისაია 6.2-3). შემდეგ მღვდელი აკურთხებს მრევლს და როდესაც ეს უკანასკნელი დიაკონის მოწოდებაზე “თავნი თქვენნი...” თავს მოხრიან, საიდუმლოდ ავედრებს მათ უფალს, რომ დაუსჯელად აზიაროს ისინი წმ. საიდუმლოს. აქ იხურება აღსავლის კარები და კრეტსაბმელი. მღვდელი

79

დიდი კრძალვითა და შიშით აღამაღლებს ფეშხუმზე წმ. ტარიგს და ამბობს: “წმიდაა წმიდათა”. აზრი ამ სიტყვებისა შემდეგია: წმიდა შესაწირავი შეიწირება მხოლოდ წმინდანებისაგან. მორწმუნენი დარწმუნებულნი თავიანთ ცოდვასა და უღირსებაში, სასოებით აღავლენენ: “ერთ არს წმიდა ერთ არს უფალი იესუ ქრისტე, სადიდებელად ღვთისა მამისა. ამინ”. ამის შემდეგ ღვთისმსახურნი ეზიარებიან ქრისტეს ხორცსა და სისხლს ცალ-ცალკე, მსგავსად მოციქულთა. წმ. ზიარების დროს მორწმუნეთა შორის დიდი სულიერი აღმაფრენისათვის იგალობება საგანგებო საგალობლები, ზოგჯერ ითქმის ქადაგებანი.

სამღვდელო პირთა ზიარების შემდეგ იხსნება კრეტსაბმელი და აღსავლის კარები ერისკაცთა საზიარებლად, რაც სიმბოლურად გვახსენებს მიწის ძვრას, რომელიც თან მოჰყვა ქრისტეს აღდგომასა და საფლავიდან ლოდის გადაგორებას. ზიარების შემდეგ მღვდლის ბარძიმით გამოსვლა ამბიონზე მოასწავებს იმას, რომ იესუ ქრისტე მკვდრეთით აღდგომის შემდეგ ეცხადებოდა ხალხს, ხოლო ბარძიმის საკურთხეველში შესვენება ნიშნავს მაცხოვრის ზეცად ამაღლებას.

დიაკონის მოწოდებაზე: “შიშითა ღმრთისათა და სარწმუნოებით მოვედით”, ერისკაცნი შიშითა და მოკრძალებით გულზე ხელგადაჯვარედინებულნი ამბობენ ზიარების ლოცვას (ამ ლოცვას ზიარების წინ კითხულობენ ასევე სამღვდელო პირნიც), რომელშიც აღიარებენ თავიანთ რწმენას ქრისტესადმი და ითხოვენ მისგან წმ. საიდუმლოს ღირსებით მიღებას. მღვდელი აზიარებს ერის ხალხს მაცხოვრის ხორცითა და სისხლით. ზიარების შემდეგ ზიარებულნი ემთხვევიან ბარძიმს გარედან და დააყოლებენ ღვინოს თბილი წყლით ანუ სარღვნელს, რათა პირის ღრუში არ დარჩეს მცირე ნაწილაკიც კი წმ. ხორცისა.

ერისკაცთა ზიარების შემდეგ საკურთხეველში შესული მღვდელი ფეშხუმზე დარჩენილ წმ. ნაწილებს ჩაუშვებს ბარძიმში, რაც ნიშნავს მათ წმ. სისხლით განწმენდა-განბანას მათი ცოდვებისაგან. შემდეგ მღვდლის მიერ ხდება ერის კურთხევა: “აცხოვნე, ღმერთო, ერი შენი და აკურთხე სამკვიდრებელი შენი”. ამაზე მგალობელნი პასუხობენ: “ნათელი ჭეშმარიტი ვიხილეთ, ზეცათა სული მოვიღეთ, ვპოვეთ სარწმუნოებაი ჭეშმარიტი და განუყოფელსა სამებასა თაყვანი ვცეთ, რათა გვაცხოვნეს ჩვენ”, რაც ნიშნავს, რომ წმ. ზიარებისაგან განვიწმიდებით ცოდვებისაგან და ვხედავთ ღვთის ნათელს. დიაკონს ფეშხუმი გადააქვს სამკვეთლოზე, მღვდელი მიიღებს ბარძიმს და დაბალი ხმით ამბობს: “კურთხეულ არს ღმერთი ჩვენი”. წმ. ბარძიმით აკურთხებს ხალხს და ხმამაღლა იტყვის: “ყოვლადვე აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე”, და გადაასვენებს სამკვეთლოზე. ეს არის უკანასკნელი გამოვლინება წმ. შესაწირავისა ხალხისადმი. მისი სამკვეთლოზე გადასვენება და მღვდლის ასამაღლებელი გვახსენებს იესუ ქრისტეს ზეცაში ამაღლებასა და მის აღთქმას: “და, აჰა, ესერა მე თქუენთანა ვარ ყოველთა დღეთა და ვიდრე აღსასრულამდე სოფლისა, ამინ”. მორწმუნენი წმ. შესაწირავის წინაშე ხრიან თავებს, როგორც უშუალოდ ქრისტეს წინაშე და მადლობენ ღმერთს წმ. საიდუმლოს მიღებისათვის. აქ იკითხება უკანასკნელი სამადლობელი კვერექსი, რომელიც მთავრდება მღვდლის ასამაღლებლით: “რამეთუ წმიდა ხარ შენ ღმერთო ჩვენო...”

წმ. შესაწირავის ტრაპეზიდან სამკვეთლოზე გადასვენებითა და კვერექსით მთავრდება საღმრთო ლიტურღია. მღვდელი მიმართავს მორწმუნეებს: “მშვიდობით წარვიდეთ” ე.ი. მშვიდობით გავიდეთ ტაძრიდან. ამაზე მორწმუნენი პასუხობენ: “სახელითა უფლისათა”. ამის შემდეგ მღვდელი გამოდის საკურთხევლიდან და ამბიონის წინ კითხულობს ლოცვას, სადაც იგი კვლავ შესთხოვს მაცხოვარს ხსნას ერისას, ეკლესიის, ღვთისმსახურთა და ყოველთა ქრისტიანთა კეთილდღეობას.

ამბიონის ლოცვის დამთავრების შემდეგ მორწმუნენი კვლავ აღავლენენ ლოცვას ღვთისადმი ამ სიტყვებით: “იყავნ სახელი უფლისა კურთხეულ ამიერითგან და უკუნისამდე”. შემდეგ იკითხება სამადლობელი ფსალმუნი 33-ე “ვაკურთხო უფალი ყოველსა ჟამსა...” ეს ის ფსალმუნია, რომელსაც ძველად მორწმუნეთა ზიარებისას გალობდნენ ქრისტიანები. ამის შემდეგ მღვდელი უკანასკნელად აკურთხებს ხალხს: “კურთხევა უფლისა თქვენზედა, მისითა მადლითა და კაცთმოყვარებითა...” და ბოლოს ასრულებს ჩამოლოცვას, სადაც ყოვლად-წმიდა ღვთისმშობლისა და სხვა წმინდანების შუამდგომლობით სთხოვს ღმერთს მორწმუნეთა შეწყალებასა და კეთილდღეობას. გუნდი გალობს მრავალჟამიერს. მორწმუნენი ემთხვევიან ჯვარს და მიიღებენ წმ. სეფისკვერს.

5. პირველშეწირულის ლიტურგია

საეკლესიო განწესების მიხედვით, პირველშეწირულის წირვა მხოლოდ დიდი მარხვის ოთხშაბათსა და

პარასკევს აღესრულება, ასევე ვნების შვიდეულის ორშაბათს, სამშაბათსა და ოთხშაბათს. პირველშეწირულის ლიტურგია, თავისი შინაარსით, საღამოსთვის შესასრულებელი ღვთისმსახურებაა, რის გამოც მსახურების ძირითად ნაწილს მწუხრის ლოცვები შეადგენს, რომლებსაც ჩვეულებრივი ლიტურგიის ნაწილი მოებმის. პირველშეწირულის წირვისათვის საჭიროა ძღვენი წინა კვირას მომზადდეს, ე.ი. კვირას, წირვაზე, ერთი ტარიგის ნაცვლად დამატებით მზადდება კიდევ ორი, რომლებიც (ჩვეულებრივ, იმავე კვირის) ლიტურგიაზე არ გამოიყენება, არამედ ინახება წმინდა ტრაპეზზე - სანაწილეში.

80

პირველშეწირულის მსახურებაზე ძღვნის ხელახალი შეწირვა აღარ ხდება, რადგან მოიხმარენ (წინა კვირას მომზადებულ) „პირველ შეწირულ“ ტარიგს. ამიტომ ამ ლიტურგიაზე ლოცვები გარკვეული თავისებურებებით აღესრულება.

დიდი მარხვის სადაგ დღეებში (მხედველობაშია ორშაბათი, სამშაბათი, ოთხშაბათი, ხუთშაბათი და პარასკევი, თუ დღესასწაული არ დაემთხვა) საეკლესიო განწესება (ტიპიკონი) კრძალავს სრული ლიტურგიის ჩატარებას (იგულისხმება წმინდა იოანე ოქროპირისა და ბასილი დიდის ლიტურგიები), მისი სადღესასწაულო ხასიათიდან გამომდინარე, რადგან ამ წირვაზე ამაღლებული სადღესასწაულო ლოცვები და საკითხავები იგალობება. ეკლესიამ ღვთისმსახურების ასეთი ფორმა ძველთაგანვე განაწესა და მთლიანად მიუსადაგა მარხვის პირობებსა და განწყობილებას.

საინტერესოა, რომ ძველ ქრისტიანთა ღვთისმსახურება დაკავშირებული იყო საერთო სახალხო შეწირულობასთან. განსაკუთრებულ შეწირულობად ითვლებოდა პური და ვაზის ღვინო, რომელსაც ეკლესია წესისამებრ ღვთისმსახურებაში იყენებდა, დარჩენილი ნაწილი კი ურიგდებოდა ობლებს, ქვრივებსა და გაჭირვებულებს.

ლოცვის შემდეგ იშლებოდა საერთო ტრაპეზი, სადაც მრევლი იკრიბებოდა. ამ შეკრებებს „აღაპები“ ანუ სიყვარულის ტრაპეზი ეწოდებოდა.

ეს ტრადიცია თვით მოციქულთა დროიდან მომდინარეობს, მასზე ლაპარაკია მოციქულთა კანონებში. პირველი ქრისტიანები დიდ მარხვაში თითქმის ყოველდღე ეზიარებოდნენ. წმინდა კვიპრიანე შენიშნავდა: „ჩვენთვის ქრისტე არსობის პურია, ხოლო ვიმყოფებით რა ქრისტეში, ყოველდღიურდა ვიღებთ წმინდა ზიარებას და ამით მარადის ვითხოვთ, მოგვენიჭოს ეს ცხოვრების პური“.

პირველშეწირულის ლიტურგიის განწესება მოციქულთა ეპოქას განეკუთვნება; ცნობილია პეტრე და იაკობ მოციქულთა პირველშეწირულის ლიტურგიები. საბოლოო სახით იგი ჩამოაყალიბა წმინდა ბასილი დიდმა. ამას მიუთითებს წმინდა სოფრონ იერუსალიმელი თავის შრომაში „ლიტურგიათა შესახებ“, ასევე ათანასე დიდი და სხვა საეკლესიო მამები.

აქვე შევნიშნავთ, რომ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში პირველშეწირულის ლიტურგია მე-12 საუკუნემდე მაინც წმინდა ბასილი დიდის განწესების საფუძველზე აღესრულებოდა. ამას მოწმობს მე-12 საუკუნის ერთ-ერთი ხელნაწერი: „ჟამის წირვაჲ მარხვათა განახლებაჲ თქმული წმიდისა ბასილისი“. მოგვიანებით ჩვენთანაც და მთელ აღმოსავლეთის ეკლესიებშიც საღვთისმსახურო პრაქტიკაში გრიგოლ დიოლოღოსის (მე-6 ს.) სახელით ცნობილი პირველშეწირულის წეს-განგება დამკვიდრდა (წმინდა გრიგოლ დიოლოღოსმა ბასილი დიდის პირველშეწირულის ლიტურგიის ოდნავ გადამუშავებული რედაქცია შეიტანა დასავლეთის ეკლესიაში, რის გამოც ამ ლიტურგიას მისი სახელი ეწოდა).

პირველშეწირულის წირვა განსაკუთრებული ღვთისმსახურებაა როგორც თავისი განწესებით, ასევე სულიერი განწყობილებით და აღესრულება დიდმარხვაში იმის გამო, რომ დიდი მარხვა ჭეშმარიტი სინანულის სახეა.

6. ეკლესიაში დგომის წესები

პირჯვრისწერა და მეტანიების შესახებ ღმრთისმსახურების დროს

(წმ. ეპისკოპოს ეგნატე ბრიანჩანინოვისა და სხვა წყაროების მიხედვით)

XIX საუკუნის დიდ მოღვაწეს, ეპისკოპოს ეგნატეს (ბრიანჩანინოვს) ეკუთვნის მოკლე, მაგრამ მრავლისთქმელი სიტყვები ეკლესიის ტიპიკონის (წეს-განგების) შესახებ, რომელიც ყველაფერში ზომისა და წესის დაცვას მოითხოვს. მღვდელმთავარს ღირსი ეფრემ ასურის სიტყვები მოჰყავს: "იქ, სადაც კანონით დადგენილი წესები ირღვევა, სხვადასხვა უბედურებებია მოსალოდნელი".

ამგვარად, ქრისტიანის გარეგნული ქცევა რაღაც უმნიშვნელო და უსარგებლო როდია. "მცირედისადმი უყურადღებობისაგან ადვილად გადავდივართ ჯერ ყველაზე მნიშვენლოვანისა და ბოლოს, ყველაფრის არად ჩაგდებაზე" (ეპისკ. ეგნატე). ეს სიტყვები სავსებით შეეფერება ქრისტიანის ქცევას ტაძარში, კერძოდ, საზოგადო ლოცვაში მის მონაწილეობას, რაც გარეგნულად პირჯვრისწერაა და მეტანიებში გამოიხატება.

მართლმადიდებელი ეკლესიის ტიპიკონი ითვალისწინებს პირჯვრისწერის წესებს მეტანიის გარეშე და მცირე ან სრული მეტანიით. მოკლედ გადმოვცემთ ამ წესებს.

1. პირჯვრის გამოსახვა საჭიროა: საღმრთო წერილის კითხვის დასაწყისსა და დასასრულს; ტროპარის ან ფსალმუნის კითხვისა თუ გალობის დასაწყისში; ექვსფსალმუნების შუაში "ალელუიას" დროს; სარწმუნოების სიმბოლოს (მრწამსის) კითხვისა თუ გალობისას სიტყვებზე: "მრწამს", "და ერთი უფალი იესო ქრისტე", "და სული წმიდა", განტევებისას" "ქრისტემან, ჭეშმარიტმან ღმერთმან ჩვენმან",

81

"ძალითა პატიოსნისა და ცხოველისმყოფელისა ჯუარისათა", დღის წმინდანების მოხსენებისას და დიაკვნის ვედრებისას: "აცხოვნე, უფალო".

"ქრისტიანებისათვის ჯვარი უდიდესი ძალა და დიდებაა, რადგანაც მთელი ჩვენი ძალა ჯვარცმული ქრისტეს ძალაშია, ხოლო მთელი ჩვენი დიდება "ქრისტეს სიმდაბლეში" (წირსი სვიმეონ ახალი ღმრთისმეტყველი). "ყოველთვის ჯვარით დაიბეჭდე თავი და ბოროტი ვერ შეეხება შენს სულს. ფარის ნაცვალდ პატიოსანი ჯვარით აღიჭურვე, ყოველი შენი ასო და თვით გული ამ მძლავრი იარაღით დაიცავი, და თუ ამას შეასრულებ, მაშინ ვერავინ ვერაფერს გავნებს" (ღირსი ეფრემ ასური). პირჯვარი ასე გამოვისახოთ: მარჯვენა ხელის პირველი სამი თითი შევაერთოთ იმის ნიშნად, რომ ღმერთი არის ერთი და თანსწორპატიოსანი სამება, ორი თითი კი ხელისგულთან მივიტანოთ, რაც იმას ნიშნავს, რომ იესო ქრისტე არა მარტო ღმერთია, არამედ კაციც. ერთად შეკრული სამი თითი მიგვაქვს ჯერ შუბლთან (რათა უფალმა გაანათლოს ჩვენი გონება, თან გულში ვამბობთ: "სახელითა მამისათა"), შემდეგ გულთან (რათა უფალმა განწმინდოს ჩვენი გული და გრძნობები და ვამბობთ: "და ძისითა"), და ბოლოს მარჯვენა და მარცხენა მხართან ჩვენს საქმეთა საკურთხებლად (ვამბობთ: "და სულისა წმიდისათა, ამინ").

2. პირჯვრისწერას თან ახლავს მცირე მეტანია: კვერექსის ყოველი თხოვნისას; მღვდლის ან მედავითნის სიტყვებზე, როდესაც იგი დიდებას აღუვლენს ღმერთს; როდესაც გალობენ ან კითხულობენ "მოვედით, თაყვანის-ვსცეთ"-ს,"წმიდაო ღმერთო"-ს, "ალელუიას"-ს, დავითნის ყოველი "დიდების" ბოლოს და ჟამნობისას ფსალმუნების შემდეგ; სტიქარონის, ტროპარის ან ფსალმუნის გალობის დასასრულს; ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლის სახელის ხსენებისას; როდესაც აღევლინება ვედრება "აცხოვნე, უფალო"; ცისკარზე ღმრთისმშობლის საგალობლის გალობის დროს ყოველი ჩასართავის შემდეგ; სადიდებლის გალობის დროს; განტევებისას; "მრწამსის" დასასრულს; წირვის ასამაღლებლებზე: "ვსდგეთ კეთილად", "ძლევისა გალობისა", "მიიღეთ და ჭამეთ", "სუთ ამისაგან", "შენნი, შენთაგან"; ასამაღლებლებზე: "უფლისა მიმართ ვილოცოთ" და "წმიდისია მიმართ ვილოცოთ",

რომლებიც რაიმე ვედრებას უძღვიან წინ. წმ. სახარებაზე, ჯვარზე, წმ. ნაწილებსა და ხატებზე მთხვევისას აუჩქარებლად უნდა მივიდეთ, ორი

მეტანია მანამდე შევასრულოთ და ერთი მის შემდეგ, რაც ვემთხვევით სიწმინდეს. ტაძარში ერთი მხრიდან მეორისკენ გავლისას პირჯვარს ვიწერთ და მცირე მეტანიას ვასრულებთ

აღსავლის კარის წინაშე. ეკლესიის წესდება მკაცრად მოითხოვს, რომ ტაძარში მეტანია გულმოდგინედ, აუჩქარებლად და

თავის დროზე კეთდებოდეს. მეტანიები და მუხლმოდრეკა უნდა შევასრულოთ კვერექსის ყოველი მოკლე თხოვნის ან ლოცვის შემდეგ და არა მისი გალობისა თუ კითხვისას. არ შეიძლება პიჯვრისწერისა და მეტანისს ერთდროულად შესრულება (ჯერ პირჯვარს ვიწერთ და მერე მეტანიას ვასრულებთ).

3. თავს ვიდრეკთ პირჯვრის გამოსახვის გარეშე მღვდლის ასამაღლებლის დროს: "მშვიდობა ყოველთა", "კურთხევა უფლისა თქუენ ზედა", "მადლი უფლისა ჩუენისა იესო ქრისტესი თქვენ ყოველთა ზედა", "და იყუნენ წყალობანი დიდისა ღმრთისა... თქვენ ყოველთა ზედა", აგრეთვე დიაკვნის სიტყვებზე: "და უკუნითი უკუნისამდე" -"წმიდაო ღმერთო"-ს წინ.

არ არის საჭირო ხელისგულების შეტყუპება და, მით უმეტეს, მათი კოცნა, როდესაც ტაძარში მღვდელი ხალხს აკურთხებს.

არ არის საჭირო პირჯვრის გამოსახვა ფსალმუნებისა და სტიქარონების კითხვისას, პირჯვარს არ

იწერენ მგალობლები გალობის დროს - მათ ეს გალობის წინ ან მის შემდეგ უნდა გააკეთონ. არ არის საჭირო პირჯვრის გადაწერა ბარძიმთან მისვლისას, რათა შემთხვევით ხელი არ ვკრათ მას; ხელები გულზე უნდა გვქონდეს დაკრეფილი ჯვარედინად მარჯვენა ხელი მარცხენის ზემოთ. ზიარების შემდეგ აუჩქარებლად, მოწიწებით ვემთხვიოთ ბარძიმის კიდეს და მდუღარების მიღებამდე ნურც პირჯვარს გადავიწერთ, ნურც მეტანიას შევასრულებთ.

ღმრთისმსახურების დროს თავს ვიდრეკთ წმ. სახარების კითხვისას და დიდ შესვლაზე. დიდ შესვლის დრორს სიტყვებზე: "თქვენ და ყოველნი მართლმადიდებელნი ქრისტეანენი

მოგიხსენოთ უფალმა ღმერთმან სასუფეველსა თვისსა" თავს ვიდრეკთ დ ვამბობთ: "მღვდლობა (ან დეკანოზობა, მღვდელმონაზვნობა, იღუმენობა, არქიმანდრიტობა, მღვდელმთავრობა) შენი მოიხსენოს უფალმა ღმერთმა სასუფეველსა თვისსა".

4. პირჯვრის გამოსახვას თან ახლავს მუხლმოდრეკა (გარდა ქვემოთ მითითებული განსაკუთრებული დღეებისა):

წირვის ასამაღლებელზე: "ჰმადლობდეთ უფალსა"; წმ, საიდუმლოთა გარდაქცევის დროს -"შენ გიგალობთ"-ის ბოლოს; "ღირს არს"-ის ან მისი წილი საგალობლის შემდეგ: "მამაო ჩვენო"-ს გალობის

82

დროს (კვირა დღეებისა და დიდი დღესასწაულების გარდა), წმ. საიდუმლოთა პირველი და მეორე გამობრძანებისას ზიარებისათვის და მის შემდეგ. ვინც ეზიარა, წმ. საიდუმლოთა მეორე გამობრძანებისას მცირე მეტანიას ასრულებს; ვისაც ამ დროს მდუღარება ჯერ კიდევ არ მიუღია, ის პირით ბარძიმისაკენ მიბრუნდება და ამით გამოხატავს თავის მოწიწებას.

არ იკრძალება დიდი მეტანიის შესრულება ასამაღლებლზე "წმიდა წმიდათა". დიდმარხვის დროს ტიპიკონის, ჟამნისა და ტრიოდიონის (მარხვანის) მითითებით დიდი

მეტანიები სრულდება: საცისკრო კანონების კითხვისას -სამი მეტანია (ჟამნებისა და მწუხრის კანონებზე -მცირე

მეტანიები); ცისკარზე - ღმრთისმშობლის საგალობლის ყოველ ჩასართავზე, "ღირს არსზე"; დიდი სერობის დროს ასამაღლებელზე "ყოვლად წმიდაო ღმრთისმშობელო" და მის შემდგომ მუხლებზე; მწუხრზე და ჟამნობისას სინანულის ტროპარების გალობის დროს -თითო მეტანია, სადილის ჟამნის დროს სიტყვების - "მომიხსენენ ჩუენ, უფალო" - ბოლოს სამი მეტანია; დიდი მეტანიები სრულდება აგრეთვე ეფრემ ასურის ლოცვის დროს.

პარასკევის მწუხრიდან კვირის მწუხრამდე დიდმარხვის მეტანიები უქმნდება. ტიპიკონით

იკრძალება მუხლმოდრეკა კვირა დღეებში, ქრისტესშობის წინადღესასსწაულიდან ნათლისღების წარგზავნამდე, ვნების შვიდეულის ხუთშაბათის ცისკრიდან (წმ. გარდამოხსნის წინაშე მუხლის მოყრის გარდა) სულთმოფენობის მწუხრამდე, როდესაც მუხლმოდრეკის განსაკუთრებული ლოცვები იკითხება; ყველა ათორმეტთაგან დღესასწაულზე მათ წარგზავნამდე (ჯვართამაღლების დღესასწაულის გარდა, როდესაც თაყვანს ვცემთ პატიოსან ჯვარს), აგრეთვე იმ დღეს, როდესაც უფლის წმიდა საიდუმლოებებს ვეზიარეთ. მეტანიები წყდება მწუხრზე, შესვლისას, სადღესასწაულო ღამისთევის ლოცვაზე და განახლდება თვითონ დღესასწაულის დღეს, მწუხრზე - "და ღირს მყუენ"-ის შემდეგ. საეკლესიო ტიპიკონი კრძალავს საზოგადო ღმრთისმსახურების დროს დაწესებულის გარდა სხვა განსაკუთრებული მეტანიების შესრულებას, აგრეთვე დიდხანს მუხლებზე დგომას, რაც ხელს უშლის ღმრთისმსახურების წესსა და მიმდინარეობას. თუ ტაძარში სივიწროვეა, უმჯობესია დაწესებული მეტანიებიც არ შევასრულოთ, რათა ჩვენს გვერდით მდგომთა ლოცვითი განწყობა არ დავარღვიოთ.

მართლმადიდებელი ქრისტიანები ტაძარში შესვლისას ტრადიციულად გუნებაში ან ძალიან ხმადაბლა კითხულობენ ფსალმუნის სიტყვებს "შევიდე სახლსა შენსა" (ფსლამ. 5,8-9), შემდეგ 50-ე და 90-ე ფსალმუნებს. მორწმუნე ეკლესიაში ნელა, უხმაუროდ, მოწიწებით უნდა შედიოდეს, რადგანაც ტაძარი ღმერთის სახლია, ზეციური მეუფის სამყოფელი. ხმაური, სიცილი და ლაპარაკი შეურაცყოფს ტაძრის სიწმინდეს და მასში დამკვიდრებულ ღმერთს. ტაძარში შესვლისას კარებთან უნდა შეჩერდე, შეასრულო სამი მეტანია და თქვა: "ღმერთო, მილხინე მე ცოდვლისა ამას" (მეტანია), "ღმერთო,

განმწმინდე მე ცოდვილი და შემიწყალე" (მეტანია), "რომელმან შემქმენ, უფალო, მიწყალე მე" (მეტანია). შემდეგ ტაძრის ორივე მხარეს მცირე მეტანია შეასრულე შენამდე მოსულე ხალხის წინაშე.

სამი მცირე მეტანიის შესრულების შემდეგ ლოცვითურთ: "უფალო იესო ქრისტე, ძეო ღმრთისაო,

შემიწყალე მე ცოდვილი" მოწიწებითა და ღმრთის შიშით მიაპყარი ყური დაწყებულ

ღმრთისმსახურებას. ასეთივე ლოცვები და მეტანიები დაწესებული განტევებისას, ანუ ღმრთისმსახურების დასრულების

შემდეგ.

ნაწილი V მართლმადიდებლური ფსიქოლოგია (დავით ციცქიშვილი. თბილისის სასულიერო აკადემიისა და სემინარიის პედაგოგი)

1. ჩვენი არსებობის მიზანი

ბევრს, სამწუხაროდ, არ ესმის, თუ რა არის ამქვეყნად ადამიანის მოვლინების უმთავრესი მიზანი, რა

დანიშნულება აქვს მის არსებობას. როგორც წესი, ამ თემაზე იშვიათად ფიქრობენ, ისე არიან ამქვეყნიურ ორომტრიალში ჩართულნი, მიწიერი პრობლემებით დაკავებულნი, რომ რატომღაც არ სურთ სერიოზულად იმსჯელონ: მაინც რა აზრი აქვს ჩვენს ყოფას? როდესღაც, ცხოვრების რაღაც წუთებში ალბათ ყველას გაჰკრავს გულში ამაზე ფიქრი, მაგრამ ეს იმდენად იშვიათად ხდება, ეპიზოდურ ხასიათს ატარებს, რომ არც არის სათვალავში მისაღები. ასეთ მოკლე ხანში პასუხსაც ვერ იპოვნი და თან ვინ ინტერესდება გაიგოს, თუ რა შეხედულებები არსებობს ამ საკითხთან დაკავშირებით. რა დროს ეს არის! მისთვის თავის შეწუხება,

83

როცა ამდენი პრობლემაა მოსაგვარებელი, ზედმეტად დროის ხარჯვად, რაღაც აბსტრაქტულ, განყენებულ კითხვაზე უნაყოფო ფიქრად, ერთგვარ არანორმალურ გადახვევადაც კი შეიძლება მოჩანდეს ამგვარი წიაღსვლები. არადა ამაზე მნიშვნელოვანი კითხვა ჩვენთვის არ არსებობს: რისთვის შვა უფალმა ადამიანი?

ცნობილი მართლმადიდებელი მკვლევარი ნ.ე. პესტოვი წერს: „ათასწლოვანი კულტურული ცხოვრების შემდეგ იციან კი ბოლოს და ბოლოს, თუ რისთვის ცხოვრობენ? რა მიზანი აქვს მათ არსებობას და რა წარმოადგენს სულიერი კულტურის იდეალს?

მტკიცედ შეიძლება ითქვას, რომ ადამიანთა დიდი უმრავლესობა ამ კითხვებზე პასუხს ვერ სცემს და უმთავრესად არც სვამენ მას. ისინი იმგვარად ცხოვრობენ, როგორც ეს მათ ყოფას მოაქვს, აქვთ რა საკუთარი არსებობის ქვეცნობიერი და არაცნობიერი მიზნები.

ეს მიზნები კი უმრავლესობასთან იმის იქით არ ვრცელდება, გამოკვებონ, ჩააცვან და გაათბონ საკუთარი სხეული, დააკმაყოფილონ ცხოველური მოთხოვნილებები“.

მაინც რა არის ადამიანის ამქვეყნად არსებობს უმთავრესი მიზანი? რა შეხედულებებსაც არ უნდა გაეცნო ამ თემასთან დაკავშირებით, მოცემულ კითხვაზე მართლმადიდებლურ პასუხზე უფრო სწორს, გამართულს ვერ შეხვდები. კატეხიზმოში - მართლმადიდებლურ სახელმძღვანელოში ვკითხულობთ „თავის სახედ და ხატად შექმნა ღმერთმა ადამიანი და ამ არსების უპირველესი დანიშნულებაა თანდათანობით უფრო და უფრო სრულყოფილი გახდეს და დაემსგავსოს შემქმნელს თავისას, რომლის მსგავსადაც იგი შეიქმნა“. სულიერი, პიროვნული სრულყოფაა ადამიანის არსებობის უმთავრესი მიზანი და სამწუხაროდ ეს ბევრმა არ იცის, სათანადოდ არ ესმის მრევლის მნიშვნელოვან ნაწილსაც. ეკლესიურ ხალხთან ეს ერთი მხრივ, გასაგებია. იმდენად მრავალფეროვანი, რთულია მართლმადიდებლური ლიტერატურა, სიბრძნენი, დოგმები, რომ ძნელია ყველას სათანადო ყურადღება მიაქციო. ზოგი ერთით დაინტერესდება, დაიმახსოვრებს, შეეცდება გაიაზროს, სხვა მეორეთი, ნაწილი მესამით. კატეხიზმოს ზემოთ მოყვანილი სიტყვებიც ალბათ მრევლის მრავალ წევრს აქვს წაკითხული, მაგრამ სათანადო ყურადღება არ მიუქცევია, ვერ ჩამწვდარა მის არსს, მნიშვნელობას. კიდევ სხვა ნიუანსების აღნიშვნაც შეიძლება ამ თემასთან დაკავშირებით, მაგრამ ახლა სხვა რამ არის ჩვენთვის მთავარი: ის, რომ დადგა დრო განსაკუთრებით წამოიწიოს იმ სიბრძნემ, რომ ქრისტიანული ცხოვრების არსი ეს არის სულიერი, პიროვნული სრულყოფისკენ სწრაფვა და თანდათანობით ამ მიზნის განხორციელება ეკლესიური წესების დაცვით მოტანილი ღვთიური მადლით. ერთ-ერთი პირველი და მეტად მნიშვნელოვანი, რასაც უნდა ეცნობოდეს ადამიანი ცხოვრებაში და კარგად იბეჭდავდეს გონებაში , სწორედ ეს არის ის, რომ უფლისკენ სავალი გზა წარმოუდგენელია პიროვნეული სრულყოფის გარეშე.

იღუმენ ნიკონის (ვორობიოვის) მიხედვით: „ქრისტიანის სულიერ ცხოვრებაში ორი პერიოდი გამოიყოფა, 1) საკუთარი ბუნების დაცემის, ცოდვილობის, გადაგვარების და 2) სულიერი იარების თანდათანობით გამოსწორებისა. იმისთვის რომ სულიერ, პიროვნულ სრულყოფას მიუახლოვდე, ჯერ საკუთარი თავი უნდა შეიმეცნო, ხოლო შემდეგ კი უნდა ისწრაფვო ნაკლოვანი მხარეების გამოსწორებისათვის. როგორ მიიღწევა ეს და თუ არის საერთოდ შესაძლებელი? ადამიანთა უმრავლესობის ცხოვრებაზე დაკვირვება საკმაოდ უიმედო განწყობას ქმნის ამ მიმართულებით. უცოდველი, უნაკლო არავინ არის და ხშირად უარყოფითი თვისებები მთელი ცხოვრების მანძილზე მიყვებათ. ზრდასრული პიროვნების შეცვლა ძალიან ძნელია, შეუძლებელი თუ არა. საკმარისად არის ეს აზრი გავრცელებული და მას რეალური საფუძველი აქვს. ერთი ფიცხია, ადვილად გამოდის წყობიდან, მეორეს სუსტი ნებისყოფა აქვს, მესამე ალკოჰოლს ეტანება ზედმეტად, რამდენი ნაკლის ჩამოთვლა შეიძლება და როგორც წესი, მთელი ცხოვრების მანძილზე მიჰყვებათ ხოლმე ისინი. ზოგჯერ არის სურვილი, მცდელობა მათი გამოსწორებისა, ვის არ უფიქრია, უთქვამს თავისთვის, ხვალიდან სხვაგვარად მოვიქცევი, უფრო თავშეკავებული გავხდები, მეტ ხასიათის სიმტკიცეს გამოვიჩენ, სიგარეტს თავს დავანებებ, აღარ დავლევ და ა.შ. დასაწყისში თითქოს არა უშავს, ინდომებენ, ცდილობენ გადააგდონ მავნე ჩვევა, მაგრამ გადის მცირე ხანი და ყველაფერი ისევ ძველ კალაპოტს უბრუნდება. ფსიქიკურ განცდათა ანალიზი რომ გაკეთდეს ამ დროს, შეგრძნებაა საკუთარი უძლურების, ხასიათის, ნებისყოფის სისუსტის, პირველი მონდომება, ენთუზიაზმი ქრება და მორჩა, ძალას ვეღარ ნახულობ სურვილის შესასრულებლად. უყურებ შენთვის ნაცნობ ადამიანებს და იგივე ნაკლოვანებებს, სუსტ მხარეებს ხედავ, რასაც ათწლეულობით ადრე ამჩნევდი, როგორ უნდა გაარღვიო ეს მოჯადოებული წრე და მიიღო რაღაც შედეგი.

სურათი იცვლება, როცა უკვე არა თავის მწირი, ადამიანური შესაძლებლობებებით ცდილობენ საკუთარი ბუნების გარდაქნას, არამედ დახმარებისთვის ეკლესიას მიმართავენ. მართლმადიდებლური წესების დაცვით მოტანილი ღვთიური მადლით პიროვნება თანდათან იცვლება. ლოცვით, მარხვით, საკუთარი ცოდვების, ნაკლოვანებების მრავალჯერ აღსარებაში აღნიშვნით, თანდათანობით თავის ბუნების ისეთ სუსტ მხარეებს ასწორებენ, ადრე რომ ვერც წამოიდგენდნენ. მორწმუნე, ეკლესიურად მოღვაწე ადამიანთა ცხოვრება ამის მკაფიო, ნათელი დადასტურებაა. ამ დროს უკვე არა მეტად ნაკლული ადამიანური შესაძლებლობებით ხდება მიზნისთვის ბრძლა, არამედ უფლის დახმარებით და აქ ნათლად მჟღავნდება, რომ შეუძლებელ კაცთათვის შესაძლებელია ღვთისათვის.

84

სრულყოფის გზა ცოდვათა მონანიებას, ნაკლოვანებათა აღსარებაში ხშირად აღნიშვნას, მათი გამოსწორების სურვილს, მცდელობას გულისხმობს. სხვა საშუალება ამ მიზნის მისაღწევად არ არსებობს. განა შეიძლება სამყაროს შემოქმედმა დაუშვას, რომ უსუსურმა ადამიანმა მარტოოდენ თავის უბადრუკი შესაძლებლობებით მიაღწიოს მართალია ბევრისთვის უცნობ, გაუცნობიერებელ, მაგრამ უმთვრეს მიზანს. მაშინ უფლის არსებობა რა საჭიროა! ამიტომაც არის, რომ მხოლოდ მისი დახმარებით, ღვთიური მადლის შეწევნითაა შესაძლებელი იგი. ეს მეტად ხანგრძლივი, რთული პროცესია, რომელშიც მრავალი მომენტი გამოიყოფა, მაგრამ სხვა გზა არ არსებობს.

ერთ-ერთი უმთავრესი ამ დროს აღსარებაში საკუთარი ცოდვების მონანიება, ნაკლოვანებების მრავალჯერ აღნიშვნაა. ის, რომ მღვდლის მიერ წაკითხული ლოცვით ცოდვების მიტევება ხდება, ცნობილია, მაგრამ თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ნაკლოვანებების გამოსწორებისას მათი ხშირად აღსარებაში აღნიშვნა, ეს შეიძლება ბევრს არ ესმოდეს. როდესაც ერთი და იგივე ნაკლს მრავალჯერ ეუბნებიან მღვდელს და თან ამავე დროს თვითონაც ცდილობენ მის გამოსწორებას, შედეგი შთამბეჭდავია. დროთა განმავლობაში ისეთი სუსტი მხარეების გამოსწორებას ახერხებენ, ადრე რომ ვერც წარმოიდგენდნენ და ეკლესიური ცხოვრების დაწყებამდე ამაოდ შეეცდებოდნენ მათ შეცვლას. ამ დროს ორი პირობის დაცვაა მეტად მნიშვნელოვანი: ერთი - აღსარებაში ნაკლოვანებების ხშირი აღნიშვნა და მეორე - ძლისხმევის გამოჩენა მათ გამოსასწორებლად. თუ მხოლოდ სიტყვიერად ხდება ნაკლის აღმოფხვრა და არაფერი კეთდება მისი გამოსწორებისთვის, მარტო სინანული რას გიშველის!

სამწუხაროდ, აღნიშნული ორი პირობის დაცვის მნიშვნელობა სათანადოდ არ არის შემჩნეული, გაცნობიერებული. ამიტომაც არის, რომ ხშირად წლების განმავლობაში იმეორებენ სასულიერო პირთან ერთი და იგივე სათქმელს, მაგრამ შეცვლით კი არ იცვლება. ეს რამდენიმე მიზეზით შეიძლება აიხსნას: იმით, რომ კარგად არ ესმით, თუ რა არის ადამიანის არსებობის უმთავრესი მიზანი, არ იჩენენ სათანადო ძალისხმევას საკუთარი ნაკლოვანებების გამოსასწორებლად და რომ ვერ იგებენ თუ რა დიდი მნიშვნელობა აქვს სულიერი სრულყოფისთვის აღსარებაში ნაკლის აღნიშვნასა და მისი გამოსწორების მცდელობას.

მართლმადიდებლობისთვის მეტად არსებითი მნიშვნელობა აქვს სულიერ ზრდას, რომლის ერთ-ერთი მხარეც სუსტი, ცოდვილი პიროვნული მხარეების ნელ-ნელა გამოსწორებას გულისხმობს. წმინდა მამათა მიხედვით, ადამიანი სულ უფრო და უფრო წინ უნდა მიდიოდეს სულიერი, სარწმუნოებრივი სრულყოფის გზაზე და თუ უკან დახევას ან ერთ დონეზე გაჩერებას აქვს ადგილი, მდგომარეობა საგანგაშოა. მართალია, არც თუ ისე იშვიათად, ესა თუ ის ნაკლოვანება უცებ არ სწორდება, ხშირად თვეები, წლებიც კია საჭირო, ისე ღრმად არის ჩვენს არსებში მავნე ჩვევა გამჯდარი, მის აღმოსაფხვრელად, მაგრამ ამან არ უნდა შეგვაშინოს. მთავარია, შეიმჩნეოდეს ზრდა ამა თუ იმ სუსტი მხარის გამოსწორების საქმეში. ეს მეტად მნიშვნელოვანია, რამეთუ იგია მაჩვენებელი იმისა, რომ ქრისტიანი თავის სარწმუნოებრივ გზაზე სწორად მიდის.

ზემოთქმულის ნათლად წარმოსაჩენად შეიძლება ერთი კონკრეტული ცხოვრებისეული შემთხვევა იქნას მოყვანილი. დავუშვათ, ადამიანი ფიცხია, ადვილად ღიზიანდება, ვარდება მრისხანებაში. იწყებს ეკლესიურ ცხოვრებას და ხშირად იმეორებს ამ თავის ნაკლს მოძღვართან აღსარებაში, თან თვითონაც ესრაფვის მის გამოსწორებას. აღსარებაში ერთხელ აღნიშვნით მდგომარეობა, რა თქმა უნდა, უცბად ვერ შეიცვლება, მაგრამ სინანულის დიდი საიდუმლო მას ძალას შემატებს, უფრო და უფრო წარმატებით ებრძოლოს ამ ვნებას. წინ ერთი ნაბიჯი გადაიდგმება მიზნის მიღწევის მიმართულებით.

თანდათანობით სულ უფრო და უფრო მეტად დაიმორჩილებს იგი საკუთარ თავს, კონტროლს გაუწევს მას და ან არ გამოვა, ან ადრინდელთან შედარებით ნაკლებად გამოვა წყობილებიდან. ამ დროს იქნება ჩავარდნებიც, მრისხანების ვნებას აყოლის შემთხვევები, მაგრამ თუ ქრისტიანი სწორ გზას ადგას, ისინი თანდათანობით შემცირდება. ის უფრო მეტად დაიმორჩილებს თავს და შეეცდება, მისთვის გამაღიზიანებელ სიტუაციებში შეინარჩუნოს სიმშვიდე.

დასახელებული შემთხვევა მხოლოდ ერთ-ერთი შემთხვევაა ეკლესიური წესების დაცვით მოტანილი ღვთიური მადლით, ადამიანის ბუნების გარდაქმნის სქემის გამოვლინებისა. ეს სქემა ზოგადია და პიროვნების ყველა მხარეს მოიცავს. არ არსებობს ნაკლოვანება, რომლის გამოსწორებაც არ შეიძლებოდეს მისი მეშვეობით. მხოლოდ, როგორც ითქვა, რამდენიმე მომენტია ამ დროს წინ წამოსაწევი: ხშირი სინანული, ნაკლოვანებათა გამოსწორებისთვის საკუთარ თავზე მუშაობა და ზრდის მაჩვენებელი, რომ თანდათანობით რომელიღაც პიროვნული სუსტი მხარე უფრო და უფრო სწორდება.

ადამიანის ბუნების ჭეშმარიტი სრულყოფა წარმოუდგენელია ღვთიური მადლის შემწეობის გარეშე. ეს კი ეკლესიური წესების: ლოცვის, მარხვის, მოწყალების გაღების და ა.შ. დაცვით მოდის. როგორც მამა ნიკოდიმოს მთაწმინდელი აღნიშნავს: „ყველაზე მნიშვნელოვანი, რასაც კი შეუძლია ადამიანმა მიაღწიოს, ეს ღმერთთან მისვლა და მასთან ერთად ყოფნაა. ბევრს არასწორად ესმის, ამბობს იგი, რომ მართლმადიდებლური სრულყოფა ისეთი ქრისტიანობის სათნოებების ქმნაშია, როგორიცაა მარხვა, ღვთისმსახურებით ლიტურგიაზე დასწრება, ლოცვა და ა.შ. სინამდვილეში ამ ეკლესიური წესების შესრულება მისთვის არის გამიზნული, რომ მათი მეშვეობით მოგვეცეს ძალა, რათა ცდუნებათა დაძლევა, მათთან დაპირისპირება, საკუთარ ცოდვილ ბუნებასთან ბრძოლა შევძლოთ“. იგივე მამა აღნიშნავს: „თუ

85

შეძლებ საკუთარ მავნე ვნებებთნ, სურვილებთან, ნებასთან ბრძოლას და მათ დაძლევას, ეს უფრო მეტად სათნო იქნება უფლისთვის, ვიდრე თუნდაც ადრე უდაბნოში მოღვაწე ყველა მამასთან შედარებით მკაცრი მარხვის დაცვა და ხორცის დათრგუნვა. ასობით მონა-ქრისტიანიც რომ გყავდეს გამოხსნილი, განთავისუფლებული არაკეთილისმყოფელის ხელიდან, ეს მაინც არ გიხსნის, თუ ამასთან საკუთარი ვნებების ტყვეობაში იმყოფები“.

მორწმუნე ადამიანთა ცხოვრებაში, მოღვაწეობაზე დაკვირვება ნათლად მიუთითებს, თუ რა დიდ ძალას მატებს მათ ეკლესიური წესების დაცვა. სასწარკვეთის, უიმედობის წუთებში, დეპრესიის დროს, როცა ხშირად ყოველგვარ ხალისს კარგავენ ცხოვრებისა, ეჩვენებათ, რომ აზრი არა აქვს თავის არსებობას, მეტად გაუსაძლისად მიიჩნევენ მიწიერ ყოფას, თვლიან, რომ მრავალი პრობლემაა მოსაგვარებელი, რის ძალაც არ გააჩნიათ, ლოცვის დაწყება ამსუბუქებს მდგომარეობას. ამ დროს კარგად ჩანს, თუ თანდათან როგორ მშვიდდება ადამიანი, იდევნება მისგან შავი ფიქრები, უბრუნდება გაფერმკრთალებული რწმენა. არადა თითქოს რა შეიცვალა? მწარე სინამდვილე ხომ იგივე დარჩა, მაგრამ ლოცვამ ხალისი შემოიტანა კაცის არსებაში, დაუბრუნა დაკარგული იმედი, რწმენა, რომ ცხოვრება ისევ გრძელდება და უფალი არ დატოვებს მას. საეკლესიო პრატქიკა ნათლად მიუთითებს, რომ თუ არა აღსარებაში მრუშულ ვნებასთან დაკავშირებულ შემოტევათა აღნიშვნა, ისე მორწმუნე ადამიანი უძლურია, წარმატებით ებრძოლოს მას. წმინდა მამათა მიხედვით, ბოროტი ძალა, განსაკუთრებით კი სიძვის დემონი, მხილებას ვერ იტანს და მრავალი შემთხვევა მიუთითებს, თუ როგორ სუსტდება მღვდელთან მისი აღნიშვნისას ამ სახის შემოტევები. ხშირად მხოლოდ აღსარების შემდგომ გრძნობს ადამიანი, რომ განთავისუფლდა ამ ვნების გახელებისგან, განიცდის სიმშვიდეს, რომელიც დაკარგული ჰქონდა. საერთოდ მორწმუნეობრივი ცხოვრება იმის მკაფიო მაგალითია, რომ მხოლოდ ეკლესიური საშუალებითაა საკუთარ თავთან წარმატებით ბრძოლა შესაძლებელი.

ადამიანური ცოდვილი ბუნების გარდაქმნამდე ჯერ მისი შემეცნებაა საჭირო, გაგება, თუ რას წარმოადგენს იგი სინამდვილეში. თითქოს საკუთარ თავს ყველა იცნობს. წლების, ათწლეულების განმავლობაში უყურებდე მას და რატომღაც არ იცნობდე, ძნელი წარმოსადგენია, მაგრამ სინამდვილეში ასე არ არის. ადამიანური ბუნების ჭეშმარიტი შემეცნება მხოლოდ ეკლესიის წიაღშია შესაძლებელი. კი ამჩნევენ თავის ნაკლოვანებებს, ღირსებებს, მაგრამ ეს ჯერ კიდევ შორს დგას საკუთარი მეს ნამდვილი გაგებისგან, იმისთვის რომ შენი ადამიანური ბუნების შემეცნება შეძლო, ზემოდან უნდა დაიშვას, უფლის წყალობით უნდა გაგეხსნას სულიერი თვალი. თუ ეს არ დაიმსახურე, რატომ მოხდება იგი. უწესოდ მოქცევის, არასწორად ცხოვრების შემთხვევაში უფალი არ დაუშვებს, გაიგო, თუ რას წარმოადგენ სინამდვილეში. აქ არ არის საუბარი პიროვნულ თვისებებზე, რომელსაც ხშირად ყველა ამჩნევს, არამედ იმ მრავალ ნაკლზე, ცოდვილ მიდრეკილებებზე, რომელსაც მხოლოდ უფლისმიერი მადლი ამზეურებს.

სამწუხაროდ, ბევრს არ ესმის, რომ ხშირად ჩვენს გონებაში გაჩენილი აზრობრივი შინაარსები გარეშე ძალთა ზემოქმედების შედეგია. წმინდა ნიკოფორე აღნიშნავს: „ეშმაკს თავისი დემონებით, მას შემდეგ, რაც ღვთისადმი ურჩობისკენ წაქეზებით ადამიანის სამოთხიდან გამოდევნის მიზეზი გახდა, მიეცა საშუალება აზრობრივად შეარყიოს მისი გონება. „პრიმიტივიზმია ჩვენს გონებაში გაჩენილ ფსიქიკურ შინაარსთა მხოლოდ ლოგიკური, ფსიქოლოგიური კანონებით ახსნა, ადამიანურ ჩარჩოებს გაუსვლელად. მართლმადიდებლური თვალსაზრისით გვხვდება ღვთაებერივი, ადამიანური და დემონური წარმოშობის ფიქრები, წარმოდგენები, დასკვნები. კაცის გონება არენას მოგვაგონებს, სადაც ამ სამი სახის აზრობრივი შინაარსები ენაცვლებიან ერთმანეთს. რაც უფრო არაეკლესიურად, არასწორად ცხოვრობს ადამიანი, ხშირად ცოდავს, მით უფრო მეტად მოქმედებს ბოროტი ძალა მის ფსიქიკაზე და პირიქით რაც უფრო განწმენდილია, მაღალი სულიერების არის იგი, მით უფრო ჩნდება მასთან ღვთიური იდეები, აზრები, წარმოდგენები, კეთდება შესაბამისი დასკვნები. ამ დროს სულიწმიდის მადლი ხსნის, წმენდს ადამიანის გონებას, საღს ხდის მის აზროვნებას და განა შეიძლება, რომ ღვთაებრივმა ძალამ სულიერად დაბინძურებულ კაცთან დაივანოს. ეს მადლი გვამეცნებინებს სამყაროს ისეთ მოვლენებს, კანონზომიერებებს, ეკლესიისგან განზე მდგომი რომ ვერაფრით ჩასწვდებოდა. საკუთარი თავის სრულფასოვანი, ჭეშმარიტი გაგებაც მისი მოქმედების გარეშე შეუძლებელია. რატომ დაუშვებს უფალი იმას, რომ ადამიანმა თავისი მწირი შესაძლებლობებით შეძლოს მისთვის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ამოცანის, საკუთარი თავის შემეცნების, გადაწყვეტა.

ადამიანური ბუნების შემეცნების გზაზე მრავალი საინტერესო მომენტი გამოიყოფა. მათ შორის ერთ-ერთი ყველაზე საყურადღებოა ის, რომ უფალი უცბად არ უჩვენებს კაცს ყველა თავის ცოდვილ მხარეს, არამედ თანდათანობით, ჯერ ერთ ნაკლოვანებაზე მიანიშნებს, მერე მეორეზე. მათი გამოსწორების შემთხვევაში საკუთარი ცოდვილი ბუნების სხვა მხარეებს ამოუტივტივებს. სულიერების ზრდასთან ერთად სულ ახალ-ახალ ბნელ ლაქებს შეამჩნევინებს. უცბად, ერთბაშად რომ აღვიქვათ ადამიანური ბუნების ყველა ნაკლი, ცოდვილი მხარე მეტად დამაბრკოლებელი იქნება ჩვენთვის და თანაც რა ძნელი იქნება ყველა მიმართულებით შეტევა. ამიტომაც საკუთარ მესთან ბრძოლას ეტაპობრივი ხასიათი აქვს. ჯერ უკეთეს შემთხვევაში ზოგიერთი სახის ნაკლოვანება სწორდება, შემდეგ უკვე სხვა და ასე თანდათანობით უახლოვდება მართლმორწმუნე მართლმადიდებელი თავის უმთავრეს მიზანს.

86

მართლმადიდებლობა სულიერი, პიროვნული სრულყოფის რელიგიაა. სამწუხაროდ, ეს ბევრმა არ იცის, კარად არა აქვს გაცნობიერებული მრევლის მნიშვნელოვან ნაწილსაც. თითქოს ცხოვრობენ ეკლესიურად: მარხულობენ, ლოცულობენ, ეზიარებიან, მაგრამ უკეთესობისკენ ცვლილება, სულიერი ზრდა არ ჩანს. სულ ერთი და იგივე ნაკლოვანებები, პიროვნული სუსტი მხარეებია თვალში საცემი, შთაბეჭდილება ისეთია, რომ არაფერი იცვლება ამ მხრივ. ამის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი კი სწორედ ის არის, რომ სათანადოდ არ ესმით, თუ რა წარმოადგენს მართლმადიდებლის მთავარ მიზანს.

2. თავისუფალი ნება

ეკლესიური გაგებით ადამიანს გააჩნია თავისუფალი ნება და ხშირად იგია საკუთარ მოქმედებაზე, თავის

ცხოვრებაში მომხდარ მოვლენებზე პასუხისმგებელი. მარტო ზეციურ დაშვებაზე ან ჩვენგან დამოუკიდებელ გარეშე ფაქტორებზე კი არ არის დამოკიდებული, როგორი იქნება საკუთარი ყოფა, არამედ იმასზეც, თუ როგორ არჩევანს გავაკეთებთ: სწორს თუ მცდარს, საითკენ გადავიხრებით, ცოდვილი თუ ღვთისნიერი ქცევისკენ, შესაბამისად დავისჯებით თუ არა ამის გამო. საკუთარი ცხოვრების წარმართვის სადავეები ჩვენს ხელშიც არის მოქცეული და ამის ერთ-ერთი განმაპირობებელი არის ის, რომ გაგვაჩნია თავისუფალი ნება, ნებისყოფა და თავად განვსაზღვრავთ როგორ გამოვიყენებთ ამ ღვთივბოძებულ უნარს.

ამ ეკლესიურ დაშვებას ერთგვარად ხაზს უსვამს ხალხში საკმარისად გავრცელებული აზრი ბედისწერის გარდუვალობის შესახებ. თითქოსდა მოინდომე, რაც გსურს, გამოიჩინე ნებისყოფის სიმტკიცე, გააკეთე რაც გინდა, დიდად მაინც ვერაფერს შეცვლი, ზემოთ უკვე თავიდანვე იციან, როგორ წარიმართება შენი ცხოვრება, როდის ავად გახდები, ცოდვების ჭაობში ჩაეფლობი თუ ღვთისნიერად იცხოვრებ, რა პროფესიას აირჩევ, ახალგაზრდა წახვალ იმქვეყნად - ტრაგიკულად აღესრულები თუ არა. ასეთუ მსჯელობა ერთი შეხედვით გასაგები და ლოგიკურია, თითქოს რაც ზეცაში სურთ, ის იქნება, ჩვენ განა რა შეგვიძლია, ვის რას შევაცვლევინებთ, ამიტომაც ამგვარი შეხედულებების გავრცელებას მრავლად ჰქონდა კაცობრიობის ისტორიაში ადგილი. ერთ-ერთი მათგანი ეკუთვნის შვეიცარიელ მისტიკოსს კალვინს, რომელიც გამოეყო რა კათოლიკურ სარწმუნოებას, თავისი რელიგიური მოძღვრება შექმნა. ამ მოძღვრების ქვაკუთხედი გახლავთ დაშვება ადამიანის ბედის წინასწარ განსაზღვრულობის შესახებ, რომლის მიხედვითაც ამქვეყნად არაფრის შეცვლა არ შეგვიძლია, ყველაფერი, რაც ჩვენს ცხოვრებაში ხდება, თავიდანვე არის განსაზღვრული და ისიც კი დაბადებამდე არის ცნობილი, სამოთხეში მოხვდები თუ ჯოჯოხეთში. კალვინის მოძღვრება ერთ-ერთი ყველაზე მკაფიო მაგალითია ფატალისტური, ბედის წინასწარგანზრახულობის მაღიარებელი სხვადასხვა მიმდინარეობებისა. ამით ცნობილნი არიან სხვადასხვა სექტის წარმომადგენლებიც, ფეხმოკიდებულია ამგვარი აზრი უბრალო, რელიგიისგან შორს მდგომ ხალხშიც, არც თუ იშვიათად გაიგონებ, რომ ბედისწერას ვერ წაუხვალ. ალბათ ცხოვრების რაღაც წუთებში ეკლესიურად მაცხოვრებლებსაც გაჰკრავთ ასეთი აზრი, რომელიც ერთგვარად ხაზს უსვამს იმას, რომ ადამიანს გააჩნია თავისუფალი ნება და მისით განპირობებულ არჩევანზეც არის დამოკიდებული, როგორ წარიმართება საკუთარი ცხოვრება.

ჩვენს არსებობაზე დაკვირვება ნათლად მიუთითებს, თუ რამდენი რამ არის დამოკიდებული საკუთარი ნებისყოფის, თავისუფალი ნების გამოვლინებაზე. ცოდვა არავის შერჩენია, ადრე თუ გვიან ყველას მოეკითხება, ბევრისთვის ეს ცხოვრების დაუწერელი კანონია, მათ შორის რელიგიისგან შორს მდგომი ხალხისთვისაც. ამ კანონის შემჩნევა, გაცნობიერება კი საკუთარ და გარშემომყოფთა ყოფაზე დაკვირვების შედეგიცაა, რაზეც, რომც არ მოინდომო, მაინც მიგანიშნებს ცხოვრება. საკმარისად ხშირად ყველას დაუნახავს, გაუგონია, თუ როგორ ისჯებიან მძიმე ცოდვებისთვის. ცოდვების ჩადენა ხომ ადამიანზეა დამოკიდებული. მეზობლის კარები ღია რომ დაინახო, შეხვიდე და გაქურდო, შემდეგ კი ეს ბედისწერას გადააბრალო, თავიდანვე ასე მეწერაო, ყველა სასაცილოდ აგიგდებს და შენც არასერიოზულად ჩათვლი ასეთ ახსნას. თან თუ ღრმად არა აქვს მავნე ჩვევას ფესვები გამდგარი, განსაკუთრებით, როცა პირველად ხდება საძრახისი საქციელის ჩადენა, ჩვეულებრივ დიდ შინაგან ბრძოლას აქვს ხოლმე ადგილი. სინდისი ქეჯნით, ეშინიათ, რცხვენიათ, ყოყმანობენ, გადადგან თუ არა ეს ნაბიჯი, მაგრამ ზოგჯერ ვერ სჯობნიან საკუთარ თავს და სჩადიან უზნეო საქციელს. ამ დროს ნათლად ჩანს, რომ ჩვენზეა, საკუთარ ნებისყოფაზეა დამოკიდებული როგორ მოვიქცევით, დავეცემით თუ არა ცოდვით, შესაბამისად დავისჯებით თუ არა ამის გამო, შემდეგ მოგვეკითხება თუ არა პასუხი.

დიდი წმიდა მამა იოანე ოქროპირი წერს: „თუკი ცუდს და კარგს ბედი აყალიბებს, რატომ არიგებ და აძლევ რჩევებს ბავშვებს? ყველაფერი ხომ უსარგებლო და ამაოა? თუკი ბედი აქცევს კაცს ღარიბად ან მდიდრად, ნუ გზავნი შვილს სასწავლებლად, ნუ აძლევ ფულს, ნუ ცდილობ გამდიდრდე და საქმე ბედს მიანდე. მაგრამ ამას ვერ ბედავ... რატომ სჯი, თუკი ცუდი იმიტომაა, რომ ასეა შექმნილი - ცოდვა ხომ მისგან არ მოდის, არამედ ბედისგან, რომელმაც უბიძგა მას. რატომ აქებ ადამიანს სიკარგისთვის? ეს ხომ მისი

87

სათნოება არ არის, ბედისწერისაა! აბა რისთვის ვაქებთ ვინმეს? რისთვის ვკიცხავთ? რისთვის ვწყევლით, რისთვის ვაამებთ? ხედავ, რა უაზრობამდე მიგვიყვანა ბედზე ლაპარაკმა?“

ეკლესიურად მცხოვრებ ხალხთან, თუ ოდნავ დაკვირვებული თვალი გაქვს, კარგად შეიმჩნევა ერთი მეტად მნიშვნელოვანი კანონზომიერება: მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი ცოდვით დაცემასა და უმეტეს შემთხვევაში მალევე უფლის მიერ დასჯას შორის. ღმერთი მკაცრად სჯის თავის საყვარელ შვილებს და რომ არა ეს, მაშინ ჩვენს სულიერ ზრდას, გამოსწორებას ადგილი არ ექნება. სამწუხაროდ, ადამიანის ბუნება ისეთია, რომ მარტო თეორიულად ვერ სწავლობს, მარტოოდენ ცოდნა არ შველის, რომ ამის გაკეთება ეკლესიურად დაუშვებელია. ხშირად სანამ ამა თუ იმ ცოდვის ჩადენის შემდეგ არ იგრძნობს ზეციური დასჯის მომენტს, კარგად არ მოხვდება არასწორი საქციელისთვის, ფიქრებისთვის, ისე არ სწორდება. ჩვეულებრივ, ყოველი ერთი და იგივე ცოდვით დაცემის შემდეგ იგრძნობა ამა თუ იმ ფორმით სამაგიეროს გადახდის მომენტი და ეს კი მრავალჯერ რომ შეიმჩნევა უკვე ხშირად, იმიტომ კი არ იკავებენ თავს ცოდვისაგან, რომ ასეთი ქმედება ეკლესიურად გაუმართლებელია, არამედ იმიტომ, რომ ეშინიათ ღვთისა. თანდათანობით ეს შიში უფრო და უფრო ღრმავდება, გაცნობიერებული ხდება და მძლავრი საშუალებაა არასწორი, სულისთვის საზიანო სურვილების დაკმაყოფილების წინააღმდეგ. გამოსწორებამდე კი თითქმის ყოველთვის შეიგრძნობა შინაგანი ბრძოლის სიმძაფრე. ცოდვას მომნუსხველი, მაჰიპნოტოზირებელი, მეტად მიმზიდველი ძალა აქვს, თავისკენ გიბიძგებს, მაგრამ შენზეა დამოკიდებული, სძლევ თუ არა მას. ხშირად დიდი ბრძოლა შეიმჩნევა ადამიანის არსებაში ამ დროს და ჩვენს ნებისყოფაზე, თავისუფალ ნებაზეა დამოკიდებული, რით დამთავრდება ეს პაექრობა. „სასუფეველი ცათა იიძულების“ - ვკითხულობთ სახარებაში და ეს სიტყვები ძალიან მნიშვნელოვანია ჩვენთვის.

იზიდავს მმარხველს ნუგბარი საჭმელი, მისთვის ამ დროს აკრძალული გემრიელი კერძები, განსაკუთრებით მძიმე ამ მხრივ თანამედროვე სტილით ახალი წლის დღეებია, როცა სუფრაზე ბევრი რამ არის დახვავებული, მაგრამ თავი უნდა შეიკავო და არ დაარღვიო ეკლესიური წესი. მეტად სასტიკი, რთულია მრუშობის ვნებასთან ბრძოლა. განა ადვილია, თვალი არ გააყოლო ლამაზ ქალს, განდევნო გონებიდან ცოდვილი წარმოდგენები, ფიქრები, როცა გსიამოვნებს, გიზიდავს ისინი, დემონური სიტკბოების განმაცდეველია. მრისხანების შემოტევისას ძნელია თავი შეიკავო, არ გამოხვიდე წყობიდან, ხმას არ აუწიო, შეურაცხმყოფელი სიტყვები არ უთხრა სხვას. როგორ გინდა ებრძოლო ვნებებს, ცდუნებებს თუ არა ხშირად ნებისყოფის დიდი დაძაბვა. მძიმეა, რთულია სულიერი ცხოვრება და აქ განსაკუთრებით კარგად ჩანს, თუ რამდენი რამ არის ადამიანზე დამოკიდებული.

უნდა ითქვას, რომ თავისუფალი ნების, ნებისყოფის გამოვლინება ცვალებადია და იგი შეიძლება შევადაროთ თოთო ბავშვს, რომელსაც მოვლა სჭირდება. თუ რომელიღაც ვნებას, საცთურს აყევი, შემოუშვი გონებაში ცოდვილი ფიქრები, წარმოდგენები და არ განდევნე ისინი თანდათანობით, ბრძოლა მათთან უფრო და უფრო ძნელი გახდება და ბოლოს შეუძლებელიც კი. ასეთ დროს კარგად ჩანს, თუ როგორ სუსტდება ადამიანის წინააღმდეგობის გაწევის უნარი და ეს, უპირველეს ყოვლისა, იმაში გამოიხატება, რომ სულ უფრო ნაკლებ ნებისყოფის სიმტკიცეს იჩენენ ცოდვის მარწუხებისაგან გასათავისუფლებლად. თუ ერთხელ გამოხვედი წყობიდან, გაღიზიანდი, წარმოთქვი მრისხანე სიტყვები, მეორედ ამას უფრო ადვილად შესძლებ. ასეთ შემთხვევაში თვალშისაცემია, თანდათან როგორ უფრო და უფრო უჭირთ ნებისყოფის დაძაბვა სიმშვიდის შესანარჩუნებლად. და პირიქით, თუ ერთხელ მოერიე თავს, გამოიჩინე ნებისყოფის სიმტკიცე, მერე უფრო გაგიადვილდება იმავე განსაცდელის შემთხვევაში ღირსეულად მოქცევა. აღსანიშნავია ისიც, რომ ჩავარდნების შემდეგ ხშირად მხოლოდ აღსარებაში მათი თქმის შემდეგ იგრძნობა, რომ უბრუნდებათ წინააღმდეგობის გაწევის ის უნარი, რომელიც დაცემამდე ჰქონდათ თავდაპირველად ამ თუ სხვა ცოდვასთან ბრძოლის მიმართულებით. მხოლოდ მაშინ იწმინდება სული იმ ჭუჭყისგან, დემონური განწყობისგან, რომელიც წინაპირობას, საფუძველს წარმოადგენდა ბოროტი ძალის ზემოქმედებისა ადამიანზე, მაშინ სუსტდება ბოლო დროს განმტკიცებული მიდრეკილება ამა თუ იმ ცოდვისაკენ.

წმინდა მამები, განმარტავენ რა ფსალმუნის სიტყვებს: „ბაბილოვნის ასულო, ნეტარ არს, რომელმან შეიპყრნეს ჩვილნი შენნი და შეახეთქნეს კლდესა“, აქ სულიერი ბრძოლის ხერხს ხედავენ. ბაბილონი ჯოჯოხეთია, მისი სიმბოლო, ბაბილონის ჩვილები - ცოდვილი ფიქრები. ნეტარია ის, ვინც კედელზე შენარცხებით მოსპობს მათ, ვინც მაშინვე გაანადგურებს მავნე ფიქრებს. კედელი მაცხოვარს გულისხმობს, იესო ქრისტეს სახელის ძალას. როგორც წმინდა მამები აღნიშნავენ: დასაწყისში ცოდვილი ფიქრი ჩვილივით სუსტია, შემდეგ იგი ბუმბერაზად იქცევა - ჩვევაში გადასულ ცოდვად, რომლისგან განთავისუფლებაც მხოლოდ სხვისი დახმარებით, ეკლესიის ლოცვით შეიძლება. ამ ბოლო ეტაპზე ადამიანის თავისუფალი ნებისგან თითქმის აღარაფერი რჩება.

ეკლესიური სწავლებით, ბოროტ ძალას ნებელობით განცდებზე ზემოქმედების საშუალება აქვს და ეს ხშირად გამოიხატება იმაში, რომ ადამიანს ენერგია ერთმევა, სურვილი უქრება, ვითომდა სამომავლოდ დებს მისთვის მნიშვნელოვან საქმეთა განხორციელებას. ამგვარი სურათი განსაკუთრებით კარგად ეკლესიური წესების შესრულებისას იკვეთება. არცთუ იშვიათად გაიგონებ: აღსარება მინდა ვთქვა და ვერ ვახერხებ, დავაპირებ, მაშინვე რაღაც მიზეზი გამომიჩნდება და ვდებ, მიზეზს კი რა გამოლევს. ან კიდევ: თითქოს ხელს

88

არაფერი მიშლის, მაგრამ მიჭირს ვაიძულო თავი მღვდელთან მისასვლელად, თუმცა სურვილი მაქვს, ამას ვერ ვაკეთებ. ლოცვა ყოველთვის შეიძლება, სადაც არ უნდა იყო და როცა გინდა, რა წინააღმდეგობაა! მაგრამ ზოგჯერ ამისთვის დიდი ძალისხმევის გამოჩენაა საჭირო. ვისაც გარკვეული სულიერების გამოცდილება აქვს, მას შეუმჩნევია, რომ მიუხედავად იმისა, რომ იცის, მძიმე წუთებში: სასოწარკვეთილების, უიმედობის შემოტევისას, ნერვიულობისას, გაღიზიანებისას ლოცვის დაწყება მეტად შეუმსუბუქებს მდგომარეობას, მაინც მეტად უჭირს, აიძულოს თავი გააკეთოს ეს, მთელ რიგ შემთხვევებში კი დაგვიანებით ან საერთოდ ვერ ახერხებს ამას. არცთუ იშვიათად შინაგანი პროტესტის განცდაც კი შემოდის ზეციური სამყაროს მიმართ: მე თუ ასე ცუდად ვარ, ეს იმის შედეგია, რომ საჭირო დახმარებას ვერ ვგრძნობ ზემოდან, ილოცე და ამჲთ მიდი და ისევ წადი იმ ძალის შემხვედრი მიმართულებით, ვინც მაინცდამაინც დიდ ყურადღებას არ გაქცევს! ზოგჯერ უნდათ ეზიარონ, ან ახლობელს გააკეთებინონ ეს, თითქოს ყველაფერი წესრიგშია, მაგრამ ბოლო მომენტში ეზარებათ ან სურვილი უქრებათ ამის. სნეული ახლობლის ზიარება სურდათ და მოძღვარს უნდა დაუკავშირდნენ ამისთვის, საქმე საქმეზე რომ მიდგა, მიუხედავად იმისა, რომ მშვენივრად იცოდნენ რამდენად მნიშვნელოვანი იყო ეს ავადმყოფისთვის, საოცარი სურვილი გაუჩნდათ, არ დახვედროდათ მღვდელი, ვერ მოეძებნათ იგი. სამწუხაროდ, დამორჩილდნენ ამ აუხსნელ შინაგან სწრაფვას, არ გამოიჩინეს საჭირო ძალისხმევა და ავადმყოფიც უზიარებლად წავიდა ამქვეყნიდან.

მართლმადიდებლური თვალსაზრისით ადამიანთა ორი სახე შეიძლება გამოიყოს დემონური ზემოქმედების მიხედვით: შეპყრობილობის და ეშმაკეულობის მდგომარეობა. შეპყრობილი თითოეული ჩვენგანი ხდება, როდესაც ჩვენს ვნებებს, ცოდვებს გაქანების საშუალებას ვაძლევთ. ამ დროს ბოროტისეულ ვნებას ვემორჩილებით და ვშორდებით უფალს. მაგ. წყობიდან გამოსვლისას, როცა მრისხანებაში ვვარდებით, ხშირად კარგად ჩანს, თუ როგორ ბატონდება ჩვენს არსებაში უცხო, სხვისი ნება. გრძნობ ღიზიანდები, გინდა თავი შეიკავო, ცდილობ, მაგრამ რაღაც ძალა გიჩიჩხინებს, გახსენებს, როგორ გაგაბრაზეს, რა ცუდად მოგექცნენ, როგორი სიტყვები გაკადრეს, გამოიჩინეს უყურადღებობა, მიზეზი ბევრია, ეს ყველაფერი გონებაში გიტივტივდება, ვეღარ ახერხებ სიმშვიდის შენარჩუნებას და გამოდიხარ წყობიდან. უხილავი ძალა თავისკენ გეწევა, გიმორჩილებს, გამწყვდევს ცოდვის მარწუხებში, შენც ფეთქდები, თითქოს საკუთარი ნება აღარ არსებობსო, ნებდები უცხო ზემოქმედებას.

მეორე მდგომარეობა გაცილებით უფრო მძიმეა. ზოგიერთთან მძიმე ცოდვების, დიდი სიამაყის თუ სხვა მიზეზის გამო უფლის დაშვებით ბოროტი ძალა შედის ადამიანის სხეულში, იქ დაივანებს და რაც სურს, იმას აკეთებინებს. ამ დროს იგი, მთელ რიგ შემთხვევებში დემონური ზემოქმედების შედეგად კარგავს რა ცნობიერებას, ვარდება ისტერიკაში, განსაკუთრებით სიწმინდეებთან (ხატთან, ჯვართან, საზიარებელ ბარძიმთან) ახლოს ყოფნისას, სჩადის მკრეხელურ, უზნეო საქციელს, ბილწსიტყვაობს, ილანძღება, უშვებს ცხოველურ ხმებს, ლაპარაკობს სხვა ადამიანის ხმით. ასეთ დროს სრული მორჩილებაა ეშმაკისეული ნების. შემდეგ თავად რცხვენიათ ამის, მეტად განიცდიან, მაგრამ უძლურნი არიან, წინააღდმეგობა გაუწიონ ბოროტს. მოციქული პავლე ამბობს: „ასეთი კაცნი გადაეცეს სატანას ხორცის დასაღუპავად, რათა სული გადარჩეს ჩვენი უფლის იესოს დღეს“ (1 კორ. 5,5).

ფსიქიატრიიდან სხვადასხვა ნებისყოფის პროცესის დარღვევასთან დაკავშირებული ფსიქიკური აშლილობებია ცნობილი. მაგ. გვხვდება დაავადება „აპრაქსია“, რომლის დროსაც ადამიანი კარგავს ნებისმიერი მოქმედების შესრულების უნარს. თუ ბუნებრივად მომწიფდა, შეუძლია მოიქცეს სიტუაციისდა შესაბამისად, მაგრამ იმავეს ვერ შეძლებს თუ ამის საჭიროება არ არის. შეიკრავს ღილებს შეცივებისას, მაგრამ თავს ძალა რომ დაატანოს და იგივე გააკეთოს სხვისი თხოვნით, როცა ამის საჭიროება არ არის, ვერაფრით მოახერხებს. გამოიყენებს დანა-ჩანგალს სუფრაზე, მაგრამ სხვა სიტუაციაში რომ მოსთხოვო, საკვების მიღების გარეშე გვიჩვენოს მათი ხმარების წესი, ვერ შეძლებს. არის დაავადება „აბულია“, როცა მეტად უჭირთ გადაწყვეტილების მიღება თუ როგორ მოიქცნენ, ხან ერთ მხარეს იხრებიან, ხან მეორე, მოჰყავთ არგუმენტები ამა თუ იმ მიმართულებით, მაგრამ საბოლოო დასკვნას მაინც ვერ აკეთებენ. ყოყმანი გადაწყვეტილების მიღებისას მეტნაკლებად ყველას ახასიათებს, მაგრამ „აბულიის“ დროს ეს ავადმყოფურ ხასიათს იღებს, ვერაფრით ახერხებენ გააკეთონ რაიმე არჩევანი. უნდა ვიფიქროთ, რომ ამ თუ სხვა ფსიქიკურ აშლილობათა დროს საკმარისად მძლავრობს ბოროტი.

როგორც მართლმადიდებლური, ისე ზოგადფსიქოლოგიური თვალსაზრისით ფსიქიკურ განცდათა ერთ-ერთ ძირითად კლასად ნებელობითი განცდებია მიჩნეული. ფსიქოლოგიური კვლევა-ძიების მიხედვით გამოყოფილია ის თავისებურებები, რომლებიც ახასიათებს მათ გაჩენას ჩვენს არსებაში. ამ დროს აღნიშნავენ „მე მინდას“ სპეციფიკურ განცდას, სურვილს პიროვნულ სწრაფვას, შეასრულონ მიზანდასახული მოქმედება. შეინიშნება ასევე დაძაბულობის შეგრძნებები, გარკვეული სახის წარმოდგენების გაჩენა ცნობიერებაში. ნებელობით განცდათა თავისებურება მიუთითებს მათ თვითმყოფად, მნიშვნელოვან როლზე ადამიანის ფსიქიკურ ცხოვრებაში. ერთ-ერთი, რითაც კაცი განსხვავდება სხვა ცოცხალი არსებებისგან არის ის, რომ მას აქვს ნებელობითი მოქმედების უნარი და არ გახლავთ თავისი იმპულსების მონა. ნებისყოფის დაძაბვით შეუძლია გააკეთოს არა მხოლოდ ის, რაც სურს, არამედ ხშირად საკუთარი სურვილების, მოთხოვნილებების სრულიად საწინააღმდეგო, გამომდინარე იქიდან, მიზანშეწონილია თუ არა ეს მისთვის.

89

ერთგვარი ლოგიკა, თითქოსდა საღი აზრი იგრძნობა იმ დაშვებაში, რომ ყველაფერი, რაც ხდება, ზემოდან იშვება და ადამიანს არაფრის შეცვლა არ შეუძლია. უფალმა იცის თითოეულის წარსული, აწმყო და მომავალი, შეუძლებელია ღმერთმა რაიმე არ იცოდეს და ამით თითქოს ყველაფერი გასაგებია, მაგრამ ისიც ცხადია, რომ ჩვენს ცხოვრებაზე დაკვირვება სრულად ნათლად მიუთითებს თუ რამდენი რამ არის ადამიანზე დამოკიდებული, კერძოდ კი მისი თავისუფალი ნების გამოვლინებაზე. თუ საღად შეაფასებ ამას ყველაფერს მიხვდები, ჩვენი ჭკუა არა მხოლოდ იმაში ვლინდება, ჩავწვდეთ ღვთის არსებობას და მისდა სათნოდ ვიცხოვროთ, არამედ მასშიც გავიგოთ, რომ არ ვართ მარიონეტები და ზეციურ სამყაროში სურთ, ეს კარგად შევიგრძნოთ.

3. ყურადღება

ეკლესიური მოღვაწეობის მთელ რიგ შემთხვევებში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება

ყურადღების ამა თუ იმ მიმართულებით წარმართვას; იქნება ეს ლოცვა, სასულიერო ლიტერატურის კითხვა, თუ სხვა ღვთისმსახურებითი წესის შესრულება. ამ დროს, არცთუ იშვიათად, ვერ ხერხდება რა ამ ფსიქიკური პროცესის კონცენტრირება, მიღებული შედეგის გაუბრალოება, გაფერმკრთალება ხდება. ეს კი საეკლესიო წეს-ჩვეულებებით მოტანილი მადლის ნაკლებობას, შემცირებას იწვევს. იმისთვის, რომ როცა სასურველია, უფრო მეტად მოვახერხოთ ყურადღების სათანადო დონეზე წარმართვა, საჭიროა გარკვეული წარმოდგენა გვქონდეს იმ ფაქტორების შესახებ, რომლებიც განაპირობებენ ყოველივე ამას.

ყურადღება ზოგადფსიქოლოგიური განმარტებით რაიმე მოვლენის, საგნის ნათლად აღქმის, გაცნობიერების ერთ-ერთ საფუძველს წარმოადგენს. რასაც გარემო სამყაროდან გამოვყოფთ და მასზე ვაკეთებთ აქცენტს, ის სხვებთან შედარებით უფრო ნათლად განიცდება, იგი იმ მომენტში მთავარ ადგილს იჭერს ჩვენს ცნობიერებაში. ამასთან, ფსიქოლოგიური თვალთახედვით ყურადღება რაიმე ქცევის, საქმიანობის წარმატებით განხორციელების პირობაცაა, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, როცა მოქმედება რთულად შესასრულებელია. თუ არ მოხერხდა ამ ფსიქიკური პროცესის კონცენტრირება, ბუნებრივია, ეს გაცნობიერების დონეზე, მოქმედების წარმატებით შესრულებაზეც აისახება.

მეტად დიდი როლი ენიჭება ყურადღებას ლოცვის დროს. წმიდა მამათა მიხედვით, ამ ღვთისმსახურებითი წესის შესრულებისას დიდი მნიშვნელობა აქვს ნათლად აღვიქვამდეთ ლოცვის სიტყვებს, ვფიქრობდეთ, ყურადღებას ვამახვილებდეთ მხოლოდ მასზე, რასაც ლოცვის შინაარსი გვაწვდის. ეს კი არცთუ იშვიათად არ ხერხდება. ხშირად ვიწყებთ რა ლოცვას, ყურადღება გვეფანტება და სულ სხვა რაღაცაზე გადაგვაქვს ფიქრი, ჩვენი გონება ყოფით თემებს, საკითხებს დასტრიალებს. ეს სხვადასხვა მიზეზით შეიძლება იყოს განპირობებული. მათ შორის გამოსაყოფია ფაქტორები, რომლებიც ბოროტისეული შემოქმედების შედეგია და მიზეზები, რომლებიც ადამიანური ყოფით, მოღვაწეობით არის განსაზღვრული. ჯერ შევეხოთ პირველ მათგან. ერთ-ერთი მეუდაბნოე ბერი ამბობს: „როცა ეშმაკი დაინახავს რა, რომ ვლოცულობთ და ვცდილობთ ყურადღების კონცენტრირება მოვახდინოთ, ამ დროს ყველა საშუალებას იყენებს, რამეთუ გაგვიფანტოს იგი, დიდ ხელოვნებას, გაწაფვას ამჟღავნებს ამ მიმართულებით, ამისთვის კი იმ ფიქრებს, თემებს იყენებს, რომლებიც განსაკუთრებით გვტანჯავს. გვირტყამს მგრძნობიარე, ყველაზე სუსტ ადგილებში, გვიჩენს ავხორცულ აზრებს, შთაგვაგონებს მათ, ვერცხლისმოყვარეს შესაბამისს, პატივმოყვარეს ამ ვნებასთან დაკავშირებულს... იმ ფიქრებით, რომლებიც ჩვეულებრივ, ლოცვის დროს მოგვდის, შეგვიძლია გავიგოთ ჩვენი სუსტი ადგილები, მოქმედი ვნებები და მივმართოთ ყურადღება მათ საწინააღმდეგოდ“.

იგივე მეუდაბნოე აღნიშნავს: „ეშმაკი განსაკუთრებით ვერ იტანს მორწმუნე ხალხს და ყველას საშუალებით ცდილობს, გამარჯვება მოიპოვოს მათზე, შევიდეს მათ გულში. როცა ქრება (ფარული ხდება) ღვთაებრივი მადლი, მაშინ წავა და თან მოიყვანს შვიდ სულ სხვა სულს, თავისზე უბოროტესს (მათე 12,45. ლუკა 11,16) საბრძოლველად. სწორედ ამაში მდგომარეობს განსაცდელის არსი. ოცნება - ეშმაკის ყველაზე მსუბუქი ფორმაა ბრძოლის, დაკავშირებული წარსულთან და მომავალთან. ოცნება კეთილ საქმეებზე და ბოროტ ქმედებებზე. ჩნდება სხვადასხვა აზრები და ისინი გონებას იპყრობენ, რათა წინააღმდეგობა გაეწიოს იესოს სახელის მოხმობას. ეშმაკი ცდილობს, კაცმა ყურადღება არ გამოიჩინოს ღმრთისადმი, არ გამოავლინოს სიყვარული მის მიმართ. უმთავრესად მეხსიერებაში ატივტივებს სხვადასხვა დაცემებს, ახლახან და წინარე წარსულში გადახდენილს... ოცნებას მუდმივად იესოს სახელის მოხმობას უნდა დავუპირისპიროთ, ყურადღების კონცენტრირება ლოცვის სიტყვებზე. ვაჟკაცურად უნდა იდგე ლოცვის დროს და არ იფიქრო არც კეთილ და არც ბოროტ ქმედებებზე“.

გარდა ბოროტისეული ზემოქმედებისა, ლოცვის დროს ყურადღების გაფანტვა შეიძლება სხვა ფაქტორებმაც გამოიწვიოს, უკვე ადამიანური ყოფით განსაზღვრულმა, მაგალითად, დაღლილობამ. როცა დაქანცულად ვგრძნობთ თავს, ეს ყურადღების კონცენტრირებაზეც მოქმედებს. ამ დროს თავისთავად

90

დუნდება იგი და რასაც არ უნდა ვაკეთებდეთ, ვსაქმიანობდეთ, აუცილებლად იჩენს თავს. ამიტომაც ერთ-ერთი წინაპირობა იმისა, რომ ყურადღების სათანადო დონე გამოვიჩინოთ ამა თუ იმ შემთხვევაში, არის ის, რომ როცა დაღლილი ვართ, დავისვენოთ და შემდგომ მოვკიდოთ ხელი საქმიანობას. ეს ლოცვასაც შეეხება. როდესაც დაქანცული ხარ და შესაძლებლობა გაქვს დასვენების, ეს რომ გააკეთო და შემდეგ დაიწყო ამ ღვთისმსახურებითი წესის შესრულება, იგი, რა თქმა უნდა, გარკვეულწილად ხელს შეუწყობს ყურადღების საჭირო დონით კონცენტრირებას. გონებაც ნაკლებად გაგეფანტება და მიღებული შედეგიც მეტი იქნება. ვთქვათ, კანონი გვაქვს შესასრულებელი - ფსალმუნები წასაკითხი, ან საღამოს ლოცვების დრო მოვიდა. მიდიხარ სახლში დაღლილ-დაქანცული და მაშინვე იწყებ ამის კეთებას. ბუნებრივია, ლოცვათა ტექსტის აღქმა ზერელე, უყურადღებო იქნება. თუ შეეცდები დაისვენო და შემდეგ გააკეთო ეს, ხელს შეუწყობ ლოცვის სიტყვების შინაარსი უფრო კარგად აღიქვა, ჩაწვდე მის მნიშვნელობას. არცთუ იშვიათად ამ მომენტის იგნორირება ხდება. ზოგჯერ ცდილობენ რა, პირნათლად შეასრულონ დავალებული კანონი, ან ყველა ქრისტიანისთვის სავალდებულო ყოველდღიური ლოცვები, არ უკვირდებიან მათი შინაგანი მდგომარეობა არის კი ამ ღვთისმსახურებითი წესის შესრულების შესაბამისი. როცა დაღლილი ხარ და შესაძლებლობა გაქვს დასვენების, რა დიდი მიხვედრა უნდა, რომ გარკვეულწილად ძალების აღდგენა კარგად იმოქმედებს შესასრულებელი საქმის ნაყოფიერებაზე. როცა გონება დასვენებულია და ისე ხდება ტექსტის აღქმა, ეს თავისთავად უწყობს ხელს ყურადღების კონცენტრირებას.

წმიდა მამათა მიხედვით, როცა ლოცვის დროს ყურადღება გეფანტება და ფიქრს იწყებ სხვა მიმართულებით, უნდა მოინიშნო ის ადგილი, სადაც მოხდა ეს და შემდეგ კვლავ უნდა დაუბრუნდე მას, რათა სათანადოდ მოახერხო იმ სიტყვების აღქმა, რომელიც ყურადღების სხვა მიმართულებით გადატანის გამო ვერ შეძელი. რაც უფრო ხშირად მოხდება ეს, მით უფრო კარგია, თუმცა აქ გარკვეულწილად სიფრთხილის გამოჩენაც არის საჭირო. ამ წესის გამოყენებამ არ უნდა შეგვიქმნას ილუზია იმისა, რომ ამით მალევე ვისწავლით გულისხმიერ ლოცვას, ავალთ ამ თვალსაზრისით მაღალ საფეხურზე. ამას წლები სჭირდება და დიდი მონდომება. ეკლესიური ცხოვრების ერთ-ერთი ახლადდამწყები შეეცადა დიდი ძალისხმევის ფასად ესწავლა რაც შეიძლება გონებაგაუფანტავი ლოცვა. როგორც კი სხვა თემებზე იწყებდა ასეთ დროს ფიქრს, რამდენჯერაც არ უნდა მომხდარიყო ეს, მუდმივად ცდილობდა დაბრუნებოდა ლოცვის ტექსტი იმ ადგილებს, საიდანაც თვლიდა, რომ მოხდა ყურადღების გადატანა სხვა მიმართულებით. ბოლოს ამან ისე გადაღალა, გამოფიტა, დააოსა, რომ არავითარი სურვილი, განწყობა აღარ ჰქონდა ამ ღვთისმსახურებითი წესის შესრულებისა.

ყურადღების სათანადო დონით გამოვლენის ერთ-ერთ ფაქტორს ნებისყოფაც წარმოადგენს. ზოგჯერ აუცილებელია საკუთარი თავის იძულება, რომ როცა საჭიროა სათანადო კონცენტრაცია მოვახდინოთ ამ ფსიქიკური პროცესის, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, როცა არ შეიმჩნევა ინტერესი, სურვილი, განწყობა რაიმე საქმიანობის შესასრულებლად, არადა ამის გაკეთება იმ დროისათვის მეტად სასურველია. მართლმადიდებლისათვის ძალისხმევის გამოჩენას, საკუთარი თავისადმი ძალდატანების მომენტს მეტად დიდი მნიშვნელობა აქვს. ქრისტიანის ცხოვრება - ეს მუდმივი ბრძოლაა, ხშირად ნებისყოფის სიმტკიცის გამოვლენა. „სასუფეველი ცათა იიძულების“, - ვკითხულობთ სახარებაში. არცთუ იშვიათად, ადამიანს ერთი სურს, ქრისტიანული შეგნება, ღვაწლი კი სულ სხვას კარნახობს. ზოგჯერ დიდი სურვილი არა აქვთ ლოცვის, სასულიერო ლიტერატურის კითხვის, ეკლესიაში წირვაზე დასწრების, აღსარების თქმის, ხანდახან ეზარებათ, განწყობა არა აქვთ ამის, აზრს ვერ ხედავენ მათი შესრულების, მაგრამ ასეთ დროს მაინც უნდა აიძულო თავი და გააკეთო ეს. სასოწარკვეთილების, მრისხანების, სხვა ვნებათა შემოტევისას, არცთუ იშვიათად შეიმჩნევა იგი და თუ აყევი მათ, არაფერი გააკეთე საწინააღმდეგოდ, ეკლესიური წესების შესრულების თვალსაზრისით, შენი შინაგანი მდგომარეობა უფრო და უფრო დამძიმდება, უფრო მეტად გაეხვევი უხილავი ბოროტის ბადეში. იგივე ითქმის ლოცვისას, სასულიერი ლიტერატურის კითხვისას ყურადღების გამოჩენის თვალსაზრისით. აქაც, როცა დიდი სურვილი არა აქვთ ამის გაკეთების, გონება ეფანტებათ, სულ სხვა რამეზე ფიქრობენ, თუ არ აიძულეს საკუთარი თავი და ნებისყოფის დაძაბვით არ მოახდინეს ყურადღების კონცენტრირება, ბევრი დააკლდებათ ამ შემთხვევაში. ასეთ დროს ნებისყოფის სიმტკიცის გამოჩენას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება.

ყურადღების კონცენტრირების ხელისშემწყობ ფაქტორებად ითვლება ასევე მოთხოვნილება, ინტერესი, განწყობა. გაჩენილ მოთხოვნილებასთან დაკავშირებული თავისთავად იპყრობს ყურადღებას, ექცევა თვალთახედვის არეში. იზიდავს მშიერს საჭმლის სურნელი, სხვადასხვანაირი საკვები, დაღლილი კაცი უამლვე ამჩნევს დასაჯდომ სკამს. მოთხოვნილება უფრო ზოგადი გაგებით ადამიანის ინტერესსაც, მის მიმართულებას, სიძლიერესაც განსაზღვრავს. რაც გვაინტერესებს, მასზე უფრო ადვილად ვახდენთ ყურადღების კონცენტრირებას, საჭირო დროის განმავლობაში ვინარჩუნებთ მას. საინტერესო წიგნის, მასალის ყურადღებით მოსმენა, წაკითხვა ადვილად ხდება და პირიქით, როცა ადგილი აქვს ინტერესის დაკარგვას, მოყირჭების, მობეზრების განცდას, იგი თავისთავად იწვევს ამ ფსიქიკური პროცესის შესუსტებას. ეს სასულიერო ლიტერატურის კითხვის დროსაც კარგად ჩანს, როდესაც არასწორად ხდება მისი გაცნობა. შეიძლება დასაწყისში მეტად საინტერესო წიგნმა შემდეგ მიმზიდველობა დაკარგოს, დიდი

91

ძალდატენება გახდეს საჭირო კითხვის გასაგრძელებლად. ეს კი ხშირად გამოწვეულია იმით, რომ უცბად, მცირე დროის განმავლობაში ცდილობენ გაეცნონ წიგნს, ესწრაფვიან, რაც შეიძება მალე ბევრი მიიღონ მისგან. შედეგად ვიღებთ გონების გადაღლას, მიღებული ინფორმაციის ზერელედ აღქმას, დამახსოვრებას. თავს იჩენს მოყირჭების, მოწყენის განცდაც და ბუნებრივია, ეს ყურადღებაზეც მოქმედებს.

ზომიერად ლიტერატურის გაცნობისას უფრო დიდხანს ხდება ინტერესის შენარჩუნება, აქედან გამომდინარე კი ყურადღების კონცენტრირებაც. აღქმული შინაარსი უკეთ იბეჭდება გონებაში. ამასთან, მისთვის, რომ ამა თუ იმ წიგნისადმი ინტერესი არ დაიკარგოს, ზოგჯერ კარგია მცირე ხნით შესვენება, სხვა ლიტერატურაზე ყურადღების გადართვა. ამ დროს ერთგვარ გახალისებას აქვს ადგილი, გონება ჩვენდა შეუმჩნევლად ამუშავებს, უფრო კარგად აცნობიერებს ახლო წარსულში წაკითხული ტექსტის შინაარსს.

ყურადღების სათანადო დონეზე გამოვლენის ერთ-ერთ განმაპირობებელ ფაქტორად განწყობაც ითვლება. იმისდა მიხედვით, თუ როგორია იგი, მეტად ან ნაკლებად ახერხებენ ამ ფსიქიკური პროცესის კონცენტრირებას. დაღლილი დედა შეიძლება ძლიერმა ხმაურმა არ გააღვიძოს, მაგრამ ბავშვის პატარა გაფაჩუნებამაც კი უცბად გამოაფხიზლოს. შვილთან დაკავშირებული შინაგანი მზაობა იწვევს ყურადღების გამახვილებას ამ მიმართულებით. განწყობას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ლოცვის დროსაც. დიდ ათონელ ბერს მამა პაისის შემდეგი კითხვა დაუსვეს: „ვლოცულობ რა ყოველდღიურად, ჩვეულებრივ საღამოს ლოცვების წაკითხვის შემდგომ ვზივარ და საკუთარ თავს ვეკითხები: უფლისადმი აღვლენილი სიტყვების შემდეგ რატომ ვერ ვგრძნობ ვერაფერს?“ პასუხი ასეთი იყო: „განა როგორ შეიგრძნობ ლოცვას, როცა ამის წინ ამდენს ხანს ტელევიზორთან იჯექი და სხვადასხვა ცნობებს ისმენდი, შემდეგ გამორთე რა იგი, მაშინვე დაიწყე საღამოს ლოცვების კითხვა? კარგია, საერთოდ არ უყურო ტელევიზორს, მაგრამ თუ შეხედავ, მაშინ გამორთავ რა მას, ჯერ გული უნდა გაითბო, წაიკითხო თავი წმიდა წერილიდან ან წმიდა მამათა თხზულებიდან, იმ მიზნით, რომ შესასვლელში შესვლის შემდეგ ლოცვის ადგილას მოხვდე. მაშინ შეიგრძნობ ლოცვას. გაყინული გულით და პრობლემებით გადატვირთულნი უფალს ვერ ვესაუბრებით, დღის დაბრკოლებები იმოქმედებს ჩვენზე“.

როგორც წმიდა მამა თეოფანე დაყუდებული აღნიშნავს: „ადრე რუსეთში ასეთი წესი არსებობდა. სანამ ლოცვას დაიწყებდნენ, მანამდე ოჯახის წევრები დასხდებოდნენ და გარკვეულ ხანს მდუმარედ ემზადებოდნენ ამისათვის. მხოლოდ შემდეგ იწყებდნენ უკვე ამ ღვთისმსახურებითი წესის შესრულებას“. ახლა კი სულ სხვა ვითარებაა. ხშირად ისეთ შემთხვევებს აქვს ადგილი, როცა ყოველგვარი შემზადების, განწყობის შექმნის გარეშე ცდილობენ დაიწყონ ლოცვა. ტელევიზორს უყურეს ან ქუჩიდან შემოვიდნენ დაღლილები, შთაბეჭდილებით აღვსილნი, მაშინვე იღებენ ხელში ლოცვების წიგნს და ინდომებენ ამ ღვთისმსახურებითი წესის შესრულებას. ასეთ დროს ძნელია უცბად სხვა მიმართულებით გონების გადართვა, ხშირად საკმაო ხანია საჭირო გარკვეულწილად მაინც აღიქვა ლოცვათა შინაარსი, რაღაც დონით მაინც მოახდინო კონცენტრირება ტექსტზე. მექანიკურად კითხულობენ, ფიქრები კი ისევ დღიურ შთაბეჭდილებებს, პრობლემებს დასტრიალებს. რომ მოეცადათ, ცოტათი მაინც მდუმარედ მომზადებულიყვნენ ლოცვისათვის, უფრო ნაკლებად რომ ეგრძნოთ ახლო წარსულის შთაბეჭდილებათა შემოტევა, ამ შემთხვევაში ლოცვაც, ბუნებრივია უფრო ნაყოფიერი იქნებოდა. ყურადღება მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მართლმადიდებელი ქრისტიანის ეკლესიური მოღვაწეობის ამა თუ იმ შემთხვევაში. მის სათანადო დონით გამოვლინებაზე ხშირად ბევრად არის დამოკიდებული სხვადასხვა ღვთისმსახურებითი წესის ნაყოფიერი შესრულება. თუ არ მოხერხდა იგი, ამ შემთხვევაში ნაკლებად შემოდის ჩვენში ის ღვთაებრივი მადლი, რაც მოაქვს ეკლესიურ მოღვაწეობას, ფერმკრთალდება ამ დროს მიღებული შედეგი. რათა არ მოხდეს ეს გარკვეული ხელშეწყობა, ძალისხმევაა საჭირო ამ ფსიქიკური პროცესის სათანადო დონით გამოსავლენად.

4. აზროვნება

ჩვენი გონება არენას მოგვაგონებს, სადაც სხვადასხვა ძალთა ზემოქმედებას აქვს ადგილი. სამწუხაროდ,

ხშირად არ ესმით, სათანადოდ ვერ აცნობიერებენ, ნაკლებად უშვებენ, რომ ცნობიერებაში გაჩენილი აზრები, ფიქრები, მსჯელობისას გაკეთებული დასკვნები, საერთოდ განსჯის პროცესის მიმდინარეობა, შესაძლოა, არაამქვეყნიური ძალების ზემოქმედების შედეგიც იყოს. წმინდა მამები, მათ შორის პეტრე დამასკელი, სამი სახის აზრებს გამოყოფს წარმოშობის თვალსაზრისით: ღვთიურს, ბოროტისეულს და ადამიანურს. ამ უკანასკნელის განმაპირობებელია ის მრავალმხრივი სიტუაციები, რომელშიც მთელი ცხოვრების მანძილზე გვიხდება ყოფნა, პრობლემები თან რომ ახლავს ჩვენს არსებობას, გარემო სამყაროს მოვლენები, საგნებისაგან მიღებული შთაბეჭდილებები. წავალთ მუზეუმში, რომელიღაც ნაკეთობა მოგვეწონება, შევეცდებით დავუკვირდეთ, როგორ არის გაკეთებული, მოვიგონებთ ბავშვობაში გადამხდარ ამბებს, კარს საკეტი გაუფუჭდა, შევეცდებით მდგომარეობის გამოსწორებას. ფიქრთა ამგვარ მიმდინარეობას ხშირად აქვს ჩვენს

92

ცხოვრებაში ადგილი და ის უმეტესწილად ადამიანურ ჩარჩოებს არ სცდება, მაგრამ გვხვდება აზრები რომლებიც სულ სხვა ბუნებისაა და მათი წარმოშობა, გაჩენა ცნობიერებაში უკვე უკავშირდება არაამქვეყნიურ ძალთა ზემოქემდებას.

მართლმადიდებლური გაგებით ბოროტ ძალას მას შემდეგ, რაც ის სამოთხიდან იქნა გამოდევნილი, შეუძლია იმოქმდეოს ადამიანის გონებაზე და დაბადოს მასში სხვადასხვა აზრები, იდეები, წარმოდგენები. ხშირად ვერც კი გრძნობენ თუ დემონური ზემოქემდების ქვეშ იმყოფებიან, არადა არცთუ იშვიათად, სწორედ ეს ძალა აპირობებს ჩვენს შინაგან მდგომარეობას, განცდებს, ფიქრთა მსვლელობას. როცა მრისხანებაში ვვარდებით, ვუბრაზდებით, ვეჩხუბებით სხვას, უიმედოდ ვართ, გვეძალება სასოწარკვეთილი აზრები, ვთვლით, რომ ყველაფერი უაზრობაა, არავინ არის ჩვენი პატრონი, დამხმარე, განვიცდით შურს, გვწყინს სხვისი ბედნიერება, ვიძირებით პატივმოყვარულ ოცნებებში, დიდ ვინმედ წარმოვიდგენთ თავს, ამგვარ და კიდევ მრავალ სხვა განცდათა გაჩენა ბოროტისეული ძალის ზემოქემდებას უკავშირდება. ხატოვნად, ასე შეიძლება წარმოვიდგინოთ, ჩვენს ყურთან, ისე რომ ვერ ვხედავთ. დემონია გაჩერებული და ჩაგვჩურჩულებს სხვადასხვა ბილწ, მკრეხელურ აზრებს, იწვევს უარყოფით ემოციებს, გრძნობებს, გვახელებს ამა თუ იმ ვნებით.

ეპისკოპოსს ნიფონტს ასეთი ხილვა ჰქონდა. ორი კაცი გვერდიგვერდ მუშაობდა. წმინდა მამამ დაინახა, როგორ მივიდა ერთთან დემონი და ყურში რაღაც ჩასჩურჩულა. შემდეგ მეორესთან გადაინაცვლა და მასაც რაღაც უთხრა. ორივემ მუშაობას თავი ანება და ერთმანეთს დაუწყო ჩხუბი. იმავე მამამ დაინახა გზად მიმავალი ადამიანი, რომელსაც გვერდზე დემონი მიჰყვებოდა და აუგ აზრებს ჩააგონებდა.

მამა ანემპოდისტე თავის დამრიგებლურ საუბარში დემონური ზემოქმედების შემდგომ სურათს აღწერს. იგი მრისხანების ვნებით ადამიანის გახელებას შეეხება, რომლის ამგვარი გამოვლენა ჩვეულებრივი მოვლენაა და მრავალს განუცდია ცხოვრებაში: „დემონი მშვიდად მჯდარ კაცს პირველ აზრობრივ ისარს ესვრის, მაგალითად, ასეთს: „გუშინ კამათისას მოსაუბრემ შეურაცხმყოფელი სიტყვებით მოგმართა, რაზეც იმ მომენტში ვერ შეძელი სათანადო პასუხის გაცემა“, - ადამიანი კრთება, რადგანაც დემონურმა ისარმა თავის სამიზნეს მიაღწია.

ამის შემდეგ იწყება აზრობრივი განვითარების მეორე ეტაპი. კაცი სკამიდან დგება და გონებაში შემდეგი აზრი გაუელვებს: „მართლაცდა იმ მომენტში მე ვერ მოვნახე საჭირო სიტყვები, რომლითაც უნდა მეპასუხა, არადა ასე და ისე შეიძლებოდა მიმეგო.”

იწყება მესამე ეტაპი და დემონური ზემოქმედების ქვეშ მყოფი იწყებს მუშტების ქნევით ოთახში წინ და უკან სიარულს. გონებაში აზრები სწრაფად ენაცვლებიან ერთმანეთს. ბოროტი ახელებს მის წარმოსახვას და ელვისებურად შთააგონებს გესლიან სიტყვებს: „უნდა ეს და ეს მეთქვა, რა საწყენია, რომ სათანადო სიტყვები მხოლოდ შემდეგ გახსენდება. დიახ, დიახ საჭირო იყო ასე გამეცა საკადრისი პასუხი. ერთი მინდა ვიცოდე რას მიპასუხებდა?”

ასეთი აზრობრივი შთაგონებით აღგზნებულ ადამიანს მრისხანება სულ უფრო და უფრო იპყრობს. იწყება დემონთა მხრიდან გონების დაპყრობის მეოთხე ეტაპი, რომელსაც დატყვევების სტადიას უწოდებენ.

ბოლოს გაშმაგებული ადამიანი რევანშზე ოცნებას იწყებს, შურისძიების გეგმებს აწყობს მეორე დღისათვის, როცა შეძლებს რაც მოამზადა ყველაფერ იმის გამოყენებას. აქ უკვე ნათლად ჩანს ცოდვილი ჩანაფიქრის განვითარების მეხუთე სტადია, რომელსაც ვნებას უწოდებენ“. შურისძიების გრძნობის ამგვარი გახელება ვის არ გამოუცდია, მაგრამ ამ ერთი შეხედვით ცხოვრებისეულ ვითარებაში ძნელად რომ ვინმემ წარმოიდგინოს, უხილავად როგორ აბურთავებს თურმე დემონური ძალა.

ბოროტისეული აზრობრივი ზემოქემდება მეტად მრავალმხრივია და მას, ხშირად თან სდევს შეშფოთების, დამძიმების, სასოწარკვეთის შეგრძნებები. წმინდა ბარსანოფი დიდი ამბობს: „თუ რაიმეს გაიგონებ, იფიქრებ, დაინახავ და ამ დროს თუნდაც მცირედაც კი შეშფოთდება შენი გული - უნდა იცოდე, რომ ეს დემონისაგანაა“.

ადამინის წინააღმდეგ ბოროტის ერთ-ერთი მძლავრი საშუალება სასოწარკვეთაში ჩაგდებაა, მის არსებაში უიმედობის, მწუხარების, განცდების გაჩენა. ასეთ დროს ხშირად ფიქრობენ, რომ ცხოვრებას აზრი არა აქვს, არავისათვის საჭირონი არ არიან, საერთოდ რისთვის მოევლინენ ამ ქვეყანას, ხომ არ აჯობებდა თავად დაესვათ წერტილი ამ მძიმე, უაზრო ყოფისათვის და თვითონვე მოესწრაფათ სიცოცხლე. შემოდის ღმერთის სისასტიკეზე ფიქრებიც, რომ უფლისაგან მიტოვებულნი არიან და ის დიდად არ დაგიდევთ სხვის გაჭირვებას, ნაკლებად გვიმართავს ხელს.

უნდა ითქვას, უიმედობის, სასოწარკვეთის გრძნობების გაჩენას მრავალი ცხოვრებისეული მიზეზი, პრობლემაც უწყობს ხელს: მატერიალური გაჭირვება, ავადმყოფობა, ახლობლების უყურადღებობა, დამცირება, უმუშევრობა, სხვისი ცუდი საქციელი. რამდენი რამ არის ცხოვრებაში საწყენი, სასოწარკვეთილებით აღბეჭდილი განცდების გამჩენი. ეს მართლაც ასეა, ხშირად მეტად ძნელია გაუძლო სიძნელეებს, გაჭირვებას და არ აჰყვე გრძნობებს, მაგრამ ბოროტიც თავისდა სასიკეთოდ იყენებს ამას, ყოველნაირად ცდილობს კაცს გაუსაძლისად, აუტანლად მოაჩვენოს თავისი ყოფა, ჩააქნევინოს ყველაფერზე ხელი. როგორც ერთ-ერთი მართლმადიდებელი ფსიქიატრი წერს, გავრცელებულ ფსიქიკურ დაავადებათა 60

93

პროცენტს დეპრესია შეადგენს, ხოლო მათ შორის ნახევარს კი სულიერი წარმოშობის დაღი ატყვია. წიგნში „სიბრძნე ზირაქისა“ ვკითხულობთ: „ნუ მიეცემი მწუხარებას და თავს ნუ გაიწამებ ნებაყოფლობით. გულის სიხარული ადამიანის სიცოცხლეა და კაცის მხიარულება - დღეგრძელობა მისი. დაიამე სული და გულით გამხნევდი და დარდი განიშორე, რადგან დარდს მრავალი დაუღუპავს და უსარგებლოა იგი“ (30,21-23) ბევრს კარგად არ ესმის, რომ მძიმე დამთრგუნველი შინაგანი მდგომარეობის გამომწვევი ბოროტი ძალაა, რომელიც შეუმჩნევლად აკეთებს თავის საქმეს.

ანტონი დიდმა ეშმაკის მიერ მიწაზე ადამიანთა დასაჭერად გაბმული ბადე იხილა და იმდენად მჭიდროდ ნაქსოვი იყო იგი, რომ შეძრწუნებულმა უფალს შეჰღაღადა: ვინ გადარჩებაო ამ განსაცდელს. მხოლოდ მორჩილი არ გაებმებაო მასში, - მიიღო პასუხად. ეს დიდი სათნოება კი გულისხმობს იმას, რომ მიუხედავად მრავალი ცხოვრებისეული გაჭირვებისა, სიძნელისა არ აყვე მძიმე განცდებს, არ ჩავარდე სასოწარკვეთილებაში და მორჩილად, იმის შეგნებით, რომ ყველაფერი ღვთის დაშვებით, ჩვენდა სასიკეთოდ ხდება, შეინარჩუნო სულის სიმხნევე, იმედი ღვთისა. როცა, რაც არ უნდა მოხდეს, ნაკლებად ჰყვები მძიმე განცდებს, ცდილობ არ მოგიცვას შავბნელმა ფიქრებმა, ამით გზას უკეტავ დემონური ძალის ზემოქემდებას შენზე. მწარე სინამდვილისადმი ამგვარი მორჩილებით იგერიებ ბოროტისეულ შემოტევებს და არ ხვდები იმ ბადეში, რომელსაც ხლართავს ადამიანის დასაჭერად.

მორჩილება აწესრიგებს აზროვნების მიმდინარეობასაც. ამ დროს ცდილობენ შეიგრძნონ და დაემორჩილონ ღვთის ნებას, მოიქცნენ არა თავისი გეგმების, სურვილების, მოთხოვნილებებისდა მიხედვით, არამედ ისე, როგორც ეს ცხოვრების შინაგან, ღვთიურ რიტმს მოაქვს. ლოცულობენ მაშინ, როცა ამის საჭიროებას გრძნობენ, იმდენს, რამდენსაც მათი შესაძლებლობები გასწვდება, ფიქრობენ, უღრმავდებიან საკუთარ თავს როცა თვლიან, რომ ახლა ეს მოუტანთ მათ ყველაზე დიდ სარგებლობას; კითხულობენ იმდენს, რამდენსაც მათი გონება დაიტევს, გააცნობიერებს იმ მომენტში. ისვენებენ, როდესაც კარგი იქნება ეს მოხდეს. არ ყვებიან შავბნელ, მრუშ თუ სხვა, სულისათვის საზიანო ფიქრებს. ცდილობენ განაგდონ ისინი, არ იღლიან ზედმეტად თავს, არ უკირკიტებენ ისეთ საკითხებს, პრობლემებს, რომლებსაც საერთოდ ან იმ დროისთვის პასუხს ვერ გასცემენ. ცდილობენ იფიქრონ არა ადამიანისათვის უსარგებლო, არასაჭირბოროტო თემებზე, არამედ იმაზე რაც მათი სულის ცხონებისათვის ყველაზე მეტად იქნება გამართლებული. ლოცვაც მისი საჭიროების შეგრძნებისთანავე წმენდს, საჭირო მიმართულებით წარმართავს გონებას, განაქარვებს, განაგდებს ცნობიერებაში გაჩენილ მკრეხელურ, ცოდვილ აზრებს. მორჩილება უმძლავრესი იარაღია დემონური ძალის წინააღმდეგ და ვისაც ეს დიდი სათნოება აქვს, მის წინაშე ეშმაკი უძლური ხდება.

ბოროტი კაცს სხვადასხვა ცოდვის ჩადენისაკენ უბიძგებს - იქნება ეს მრუშობა, ქურდობა, ტყუილი თუ სხვა რამ. წმინდა მამები ცოდვილი ჩანაფიქრის განვითარების თვალსაზრისით რამდენიმე საფეხურს გამოყოფენ: პირველი ეს მკრეხელური, ბილწი აზრის ან წარმოდგენის ჩვენს აზროვნებაში გაჩენის ეტაპია. ჩვენი გონება ამ მხრივ დაუცველია. რამდენნაირი ფიქრი, წარმოდგენა შეიძლება გაჩნდეს შენდაუნებურად, წინააღმდეგობის გაუწევლად. ლოცულობ, დგეხარ ხატის წინ და უცებ ისეთი უმსგავსო, მკრეხელური, ღვთის თუ რომელიმე წმინდანის შეურაცხმყოფელი აზრი შეიძლება დაგებადოს, რომ არ შეიძლება არ შეშფოთდე, უხერხულად არ იგრძნო თავი. ან ნაცნობზე ისეთ რაღაცას გაიფიქრებენ, თვითონ გაოცდები როგორ ვკადრულობო ასეთ რამეს. წმინდა მამათა მიხედვით პირველ ეტაპზე ცოდვილი ჩანაფიქრის ან ხატის გაჩენა გონებაში ადამიანს დანაშაულად არ ეთვლება. ჩვენ უძლური ვართ ხელი შევუშალოთ მათ ცნობიერებაში შემოსვლას, ეს ყველასთან ასეა და მას ვერცერთი ვერ ასცდება. ეშმაკი გაგვიჩენს შურისმაძიებელ აზრებს, მრუშულ წარმოდგენებს, ფიქრებს და ამაში ვერ შეეწინააღმდეგები, მაგრამ ის რომ არ აყვე მათ, არ მისცე გაქანების საშუალება და განაგდო გონებიდან, უკვე ჩვენზეა დამოკიდებული, ამის გაკეთება ხელგვეწიფება.

მამა ბარსანოფი ოპტინელი ამბობს: „თუ ზამთარში ქარი კარებს გააღებს და თოვლს შემოყრის, სახლის პატრონი ამაში დამნაშავე არ არის. ჩვენც ასევე უდანაშაულონი ვართ უკადრისი აზრების გაჩენისას.

მაგრამ როგორც სახლის მეპატრონემ უნდა დაკეტოს კარი და დაალაგოს ოთახი, ასევე ჩვენც დაუყონებლივ უნდა დავიწყოთ ლოცვა, რომ უფალმა ბოროტი ძალისგან დაგვიცვას, რომელიც ამგვარ ფიქრებს გვიჩენს გონებაში“. მამა ბარსანოფი ამ დროს იესოს ლოცვის დაწყებას ურჩევდა.

ზოგჯერ დემონური ძალა ჭირვეულ ბავშვს წააგავს, რომელიც ყოველნაირად ცდილობს გაგაღიზიანოს, წყობიდან გამოგიყვანოს. აყოლის შემთხვევაში უფრო და უფრო გამოგიწვევს, ჩაგითრევს და თუ ყურადღება არ მიაქციე, დაუპირისპირდი მის შემოტევას, თანდათან შესუსტდება ამ ძალის ზემოქემდება. ბოროტის აზრობრივი ბრძოლის ერთ-ერთი ხერხი მკრეხელური ფიქრების გაჩენაა ჩვენს ცნობიერებაში, რაც შეშფოთებას, სირცხვილის გრძნობას იწვევს ადამიანში, განსაკუთრებით კი მორწმუნე ხალხში.

ერთ-ერთი ღვთის მოსავი ბერი მეტად იტანჯებოდა მკრეხელური, ბილწი აზრებით და ამით ეშმაკმა იგი სასოწარკვეთილებამდე მიიყვანა. იგი ფიქრობდა, რომ დაიღუპა. მრავალ ქრისტიან მოღვაწეს მიმართა, მაგრამ ამაოდ, ვერავინ შეძლო მისი დახმარება. ბოლოს ერთ, დიდი სულიერი გამოცდილების ბერთან მივიდა და შერცხვა რა ეამბნა იმ მკრეხელური ფიქრების შესახებ, რომელიც მას აწუხებდა ღმერთთან, ღვთისმშობელთან, უფლის წმინდა საიდუმლოებებთან დაკავშირებით, დაწერა ყოველივე ის, რასაც

94

განიცდიდა და გადასცა მას... როცა სულიერმა მამამ დაწერილი წაიკითხა, მხარზე ხელი დაადო და უთხრა: „ნუ გეშინია, შენ არ ხარ ამ ფიქრებში დამნაშავე, მთელ შენს ცოდვას ამასთან დაკავშირებით ჩემს თავზე ვიღებ, ეს ეშმაკის ბრალია“ და როცა ეს თქვა, ბერმა შვება იგრძნო, თითქოს დიდი ტვირთი ჩამოეხსნაო მხრებიდან.

გონებაში მავნე, ცოდვილი ფიქრების, წარმოდგენების შემოსვლას, რომლიც დასაწყისში ადამიანს ცოდვად არ ეთვლება, ერთგვარი გამოცდის მნიშვნელობა აქვს. ამით დგინდება ჩვენი მიდრეკილება არჩევნის გაკეთებისას, კარგი თუ ცუდი მხარისკენ. თუ გულში მცირედი გადახრა მაინც შეიმჩნევა ამა თუ იმ ვნებისკენ, ეს ხელშემწყობი პირობაა ყურადღება მიექცეს დემონურ შთაგონებას, დაიწყოს მავნე ჩანაფიქრის განვითარება, ადგილი ჰქონდეს ცნობიერების დატყვევების სხვადასხვა ეტაპს.

არქიმანდრიტი რაფაელი თავის ქადაგებაში „დემონების და ამპარტავნების შესახებ“ ცოდვილი ჩანაფიქრის გონებაში შემოსვლის პირველი ეტაპის შემდეგ მისი განვითარების შემდგომ პერიოდებს ასახელებს. მეორე საფეხურზე ადამიანი კი არ განაგდებს მანკიერ ფიქრს ან ცოდვილ ხატებას (ვთქვათ ქალის სახეს), არამედ იწყებს მის თვალიერებას, არ ცდილობს განთავისუფლდეს და შედის მასთან კონტაქტში. მომდევნო ეტაპზე ჩნდება თანხმობა ცოდვილი ჩანაფიქრის ან ხატის მიღებაზე. შემდეგ მიიღება გადაწყვეტილება მანკიერი აზრის, იდეის საქმის დონეზე შესრულების შესახებ. ყველა ეს ეტაპი ადამიანისათვის უკვე ცოდვილია. კაცმა აქაც შეიძლება აღკვეთოს დემონური ზემოქემდება, მაგრამ რაც უფრო ღრმავდება ეს პროცესი, მით უფრო ძნელია ამის გაკეთება. შემდეგ ჩნდება სურვილი ცოდვის ჩადენის, ერთგვარი ემოციური მხარდაჭერა მისდამი; სურვილს მოსდევს - მზადყოფნა, საქმით შესრულების გეგმა. აქ უკვე მოქმედების ეტაპი დგება. ცოდვა საქმის დონეზე კი ღალატია უფლის, დემონებთან კავშირის დამყარება.

ბოროტი ძალა ათასწლეულების განმავლობაში უყურებს ადამიანებს, მრავალმა თაობამ გაიარა მის ხელში და მან ძალიან დიდი ფსიქოლოგიური ცოდნა, გამოცდილება დააგროვა. ამას დავუმატოთ ისიც, რომ მართლმადიდებლური გაგებით თითოეულს დაბადებისთანავე დემონი მიემაგრება, რომელიც აფიქსირებს მის ცოდვებს, მანკიერ მხარეებს, სწავლობს სისუსტეებს. მუდმივად აწარმოებენ დაკვირვებას ბოროტი ძალის სხვა მსახურებიც. მთელი ცხოვრების განმავლობაში რომ გიყურებენ გამომცდელად, თან ისე, რომ ვერ ამჩნევ, არ იცი, სათანადოდ ან უფრო ხშირად საერთოდ ვერ აცნობიერებ ამას ყველაფერს, რამდენად კარგად უნდა შეგისწავლონ, გაგიცნონ შენ. ადვილი წარმოსადგენია, ჩვენ რა საშიშ, ვერაგ ძალასთან გვაქვს საქმე.

მართლმადიდებლური მოძღვრებით ბოროტ ძალას ადამიანის აზრების წაკითხვის შესაძლებლობა არა აქვს, მან არ იცის ჩვენი ფიქრები, იმათი გამოკლებით, რომლებიც მათივე ზემოქემდების შედეგად ჩნდება ცნობიერებაში. როცა ეს ძალა პატივმოყვარულ, შურის თუ სხვა სახის აზრებს გიჩენს გონებაში, ისინი მას, ბუნებრივია, კარგად მოეხსენება, რადგან თავადვე არის ამაში დამნაშავე, სხვა სახის ფიქრებს კი, რომლებიც განსხვავებული მიზეზებით არის განპირობებული, იგი ვერ იგებს. მაგრამ დემონები ბევრს ხვდებიან ჩვენს ქცევაზე, სახის გამომეტყველებაზე დაკვირვების შედეგად. წმინდა ისიდორე პელუსიელი ამბობს: „ბოროტმა არ იცის რას ვფიქრობთ, რადგან ეს მხოლოდ ღვთაებრივი ძალისათვის არის ცნობილი, მაგრამ სხეულებრივი მოძრაობებით იგი იჭერს ჩვენს ფიქრებს. შეამჩნევს, მაგალითად, რომ უმზერენ სხვის სილამაზეს მაშინვე სარგებლობს ამით და აღაგზნებს ასეთ ადამიანს მრუშობის ვნებით. დაინახავს ხარბს, აქეზებს ძარცვა-გლეჯისაკენ, უკანონო მომხვეჭელობისკენ. ნაყროვანებით ძლეულს წარმოადგენინებს ამ ვნების განცდებს და აიძულებს იმოქმედოს“. კარგ ფსიქოლოგს, დიპლომატს ვერ გამოაპარებ, რაც არ უნდა დამალო, ზოგჯერ შენს შინაგან მდგომარეობას, განცდებს და რა ძნელია ეს არ დაანახო დემონურ ძალას, რომელიც ჩუმად გითვალთვალებს, თავად კი არც ცდილობ დაფარო რამე, რადგან გარშემო მას ვერ ხედავ. ამასთან, ეს ძალა მთელი ცხოვრება გითვალთვალებს, მეტად კარგად გიცნობს, საზღვრავს, სად როგორ მოიქცევი და თანაც ათასწლეულების მანძილზე კაცობრიობაზე დაკვირვების შედეგად უზარმაზარი ფსიქოლოგიური ცოდნა, გამოცდილება აქვს დაგროვილი, მშვენივრად იცნობს ბუნებას ადამიანისას.

ის, რომ დემონები ითვალისწინებენ ვითარებას და მიმღებლობას ადამიანისა და შემდეგ იწყებენ ამა თუ იმ მიმართულებით მოქმედებას მათი ბრძოლის ფორმების დახვეწაზე, დიდ ვერაგობაზე მიუთითებს. სამწუხაროდ, ფსიქოლოგთა უმრავლესობას წარმოდგენაც კი არა აქვს, არ იცის ბოროტი ძალის მსახურთა მოქმედების შესახებ, არ ესმის, რა დიდ ზეგავლენას ახდენენ ისინი ჩვენს ფსიქიკაზე. აზროვნების პროცესის განხილვისას ამ დარგის სპეციალისტები არ ითვალისწინებენ რა არაამქვეყნიურ ძალთა გავლენას, ხშირად რჩებიან მეტად პრიმიტიულ დონეზე ამ ურთულესი ფსიქიკური პროცესის გაშუქებისას.

ჩვენს ფსიქიკაში ჩნდება აზრები, იდეები, წარმოდგენები ღვთაებრივი ძალის შთაგონებით, ზეგავლენითაც, რომლებიც უფლისგან, ანგელოზების, წმინდანებისგან მოდის. ცნობილი მართლმადიდებელი მკვლევარი ნ.ე. პესტოვი წერს: „თუ ყურადღებით დავუკვირდებით ჩვენს თავს, შევამჩნევთ, რომ ზოგჯერ, რაიმე საგნით, მოვლენით დაკავებულ საკუთარ ფიქრთა მსვლელობა, უცბად წყდება და გონებაში თითქოს შემოფრინდება ახალი აზრი, რომელიც სულ არ არის წინასთან დაკავშირებული, არავითარ გარეგან მიზეზთან.

95

ასე მაგალითად, ყურადღებით ვკითხულობთ ლოცვებს, ირგვლივ სიჩუმეა. უცბად საიდანღაც ჩნდება აზრი - „არ მოვიდა დრო შვილის გაღვიძების? „ვინ არის, ბრძანებლურად რომ წყვეტს ჩემ ფიქრებს და მაიძულებს სხვაზე ვიფიქრო?

ან კიდევ მივდივარ ღრმად ჩაფიქრებული და მივაღწიე გზაჯვარედინს. დაკავებული საკუთარი აზრებით გადავდივარ ქუჩაზე ისე, რომ აქეთ-იქით არც კი ვიხედები. უცებ ვიღაც წყვეტს ჩემს ფიქრთა მსვლელობას და მეუბნება: „გაიხედე მარცხნივ“ და თუ იქითა მხრიდან მანქანა მოქრის, გადარჩენას ამ ხმას უნდა ვუმადლოდე...

ცალკეულ შემთხვევებში, როცა გვსურს უცბად მივიღოთ სწორი გადაწყვეტილება, აზრები კი გვიორდება ან კიდევ არ შეგვიძლია გავიხსენოთ რამე, ან საკუთარი გულმავიწყობის გვეშინია - მაშინ გულისყურით, ყურადღებით, მთელი გულით უნდა ვთხოვოთ ჩვენს მფარველ ანგელოზს მოვიდეს დასახმარებლად და გვიკარნახოს ჩვენთვის აუცილებელი აზრი, ან დროზე გაგვახსენოს, რაც გვჭირდება“.

მართლმადიდებლური გაგებით მფარველ ანგელოზს ერთი თვისება ახასიათებს. იგი განეშორება იმ ხალხს, რომლებიც ღვთისათვის არასათანადოდ ცხოვრობენ, ბევრს ცოდავენ, აძლევენ საკუთარ ვნებებეს გაქანების საშუალებას. როგორც გაიხდიან დასვრილ ტანსაცმელს და არ სიამოვნებთ მასთან შეხება, ასევე უფლის ზეციური მსახურნიც ერიდებიან მათ, ვინც არასწორად ცხოვრობს და თავისი ყოფით ბევრ სულიერ ჭუჭყს იკრებს. წმინდა სებასტიან ყარაგანდელი ამბობდა: „თითოეულს ნათლობის შემდეგ მფარველი ანგელოზი მიემაგრება. როგორ უნდა მოვუფრთხილდეთ კავშირს მასთან? იგი თავის მოქმედებას სინდისის, გულის მეშვეობით ახორციელებს. როცა ადამიანი სულის ხსნისათვის იღწვის, უსმენს საკუთარი სინდისის ხმას, ერიდება ყველა ცოდვას, მაშინ ის გრძნობს თავისი მფარველი ანგელოზის არსებობას, მაშინ ზეციური დამცველი არიგებს ყველაფერ კარგის გასაკეთებლად, შთააგონებს კეთილ აზრს, აფრთხილებს ბოროტების შესახებ. მას ჩვენ სიკვდილის დროს ვნახავთ“.

უმთავრესი პირობა ჩვენს ცნობიერებაში ღვთაებრივი სამყაროდან მომდინარე აზრების, იდეების, წარმოდგენების მოსაცემად არის ის, რომ შევეცადოთ, რაც შეიძლება მოვერიდოთ ცოდვას, ვიცხოვროთ ღვთისთვის სათნოდ. სწორ აზროვნებას, ღვთაებრივი ნაპერწკლის გაჩენას ცხოვრებაში დამსახურება უნდა. განა შეიძლება მას გზა არ გადაუკეტოს ცოდვით დაცემებმა, ვნების გახელებამ. ერთ-ერთი ნეტარება გვეუბნება „ნეტარ არიან წმინდანი გულითა რამეთუ მათ ღმერთი იხილონ“. გულის სიწმინდის შენარჩუნება მართლმადიდებლური სწავლებით გულისხმობს არა მხოლოდ საქმით, არამედ ფიქრითაც რაც შეიძლება ნაკლებ შეცოდებას. მაშინ არის მოსალოდნელი უფალმა მოიღოს მოწყალება და მისი დაშვებისდა მიხედვით გაგვინათდეს გონება, გაგვიჩნდეს ჩვენთვის სასარგებლო, მაცხოვნებელი აზრები, იდეები, წარიმართოს ყურადღება საკუთარი ცხოვრების უმნიშვნელოვანეს მომენტებზე, თემებზე, დაშვებულ შეცდომებზე, ჩავწვდეთ ღვთის არსების დაფარულ მხარეებს, სიბრძნეებს. თუმცა ზოგჯერ არაეკლესიურად, ღვთისათვის არასათნოდ მცხოვრებლებსაც მიუთითებს შინაგანი ხმა, სინდისი, მფარველი ანგელოზი, იმდენად უსაზღვროა უფლის მოწყალება, ყველას სწვდება იგი, მაგრამ ეს მაინც არ ცვლის იმ კანონს, რომ ზეციური სამყაროდან მომდინარე აზრების მოცემისათვის, შეგრძნებებისათვის აუცილებელია სულიერი განწმენდა.

წმინდა მამათა მიხედვით ადამს იმგვარი აზროვნება ჰქონდა, რომ შეეძლო ჩასწვდომოდა ცხოველთა, მცენარეთა არსს და აქედან გამომდინარე, შეერჩია მათთვის შესაფერისი სახელები. სამოთხიდან გამოძევების შემდეგ მან დაკარგა ეს უნარი. იღუმენ ნიკონის მიხედვით სულიერების მაღალ დონეზე ადამიანი სრულიად გარდაისახება. „იცვლება ყველაფერი: გონება, გული, ნება, მთელი არსება, სხეულიც კი. ახალი ადამიანის გონებას ძალუძს ჩასწვდეს შორეულ მოვლენებს, წარსულს, ბევრს მომავალშიც, გაიგოს საგანთა და არა მხოლოდ მოვლენათა არსი. დაინახოს ადამიანის სული, ანგელოზები, ეშმაკები, შეიტყოს ბევრი რამ სულიერი სამყაროს (იმიერის შესახებ). „ჩვენ გონება ქრისტესი გვაქვს“, - ამბობს პავლე მოციქული“ (1 კორ 2,16).

მართლმადიდებლური დაშვებით აზროვნების ჩვეულებრივი ფორმების გარდა (ლოგიკური, სივრცითი, ხატოვანი) გამოიყოფა მისი სულიერი, შინაგანი სახეც. იგი გულისხმობს სულიერ შემეცნებას, ღვთაებრივ იდეათა გაგებას, რელიგიურ განცდათა მოცემას, შეგრძნებას უფლის არსებობის, მასთან ურთიერთობის, ამას უბრალო ენით რელიგიურ ინტუიციას უწოდებენ, რომლითაც ჩვენ არა მხოლოდ ვრწმუნდებით ღმერთის არსებობაში, არამედ შევიგრძნობთ კიდევაც მას, განვიცდით მის ყოფნას, საკუთარ კონტაქტს და კავშირს უფალთან. ეს ყველაფერი იღვიძებს და ვითარდება უფლისმიერი მადლით, ადამიანის მისწრაფებით ამისკენ.

აზროვნებას მეტად წმენდს ლოცვა. ამ დროს ხშირად ჩნდება გონებაში ჩვენთვის საჭირო აზრები, ეცემა პასუხი საჭირბოროტო კითხვებს, მითითება ხდება დაშვებულ შეცდომებზე, ნაკლოვანებებზე, რომელსაც გამოსწორება სჭირდება. იწყებ იესოს ლოცვას და ხშირად მალევე გრძნობ ცვლილებას შენს ფიქრთა მიმდინარეობაში. ამქვეყნიურ, ამაო, ფუჭ, მავნე თემების ნაცვლად გიტივტივდება შენთვის, საკუთარი სულის ცხონებისათვის უფრო მნიშვნელოვანი თემები. შეგრძნება ისეთია, რომ არა ლოცვა, ამ დროს უხილავად შემოსული ღვთაებრივი მადლი ამგვარ გარდასახვას ადგილი არ ექნებოდა და პირიქით, მეტად ამრუდებს აზროვნების მიმდინარეობას ცოდვითი დაცემები. ასეთ დროს ხშირად მიიღება არასწორი გადაწყვეტილებები, კეთდება მცდარი დასკვნები, წამოიწყებენ რაიმე საქმიანობას და არ გამოდის, მიენდობიან კაცს, ის კი უღალატებს, ზოგჯერ თითქოს ლოგიკურად მსჯელობენ, ითვალისწინებენ

96

ყველაფერს, მაგრამ მაინც რაღაცა რჩებათ და ამის გამო, ყველაფერი მათდა სავალალოდ მთავრდება. ეს დამოკიდებულება ცოდვით დაცემასა და აზროვნების გამრუდებას შორის განსაკუთრებით კარგად ეკლესიის წიაღში შეიმჩნევა, მართლმადიდებელ მრევლში. უფალი ამით მიგვითითებს, გვაგრძნობინებს, რომ არაფერი ხდება მისი ნების გარეშე და სწორ, ჭეშმარიტ აზროვნებას დამსახურება უნდა, ეს უფლის დიდი წყალობაა და ჩვენ ყოველნაირად უნდა გავითავისოთ იგი.

5. ხიბლი

როგორც ეპისკოპოსი ეგნატე ბრიანჩანინოვი წერს: „მეტად დიდი ხიბლია ადამიანისთვის იმის დაშვება,

რომ იგი ამ მდგომარეობაში არ იმყოფება, ყველა მოტყუებული ვართ, ცდუნებულნი, ყალბ მდგომარეობაში, რომელიც ჭეშმარიტებით, სიმართლით გამოხსნას საჭიროებს“. იმავეს ამბობს მთავარეპისკოპოსი არსენი (ჩუკოვსკი): „თითოეული ადამიანი თავისი უძლური, ცოდვილი ბუნებით მეტნაკლებად ემორჩილება ხიბლის მდგომარეობას. გაიფიქრე, რომ კარგად თქვი, მოიქეცი - უკვე ხიბლია, ოცნებობ საკუთარი ნიჭის, მიდრეკილებების გამოვლენაზე - ისევ ხიბლია, მიიღე შექება, დატკბი მისით - ესეც ხიბლია“.

ამგვარი მიდგომა ადვილი შესაძლებელია გაზვიადებულად ჩათვალონ. თითქოს ასეთ განცდებს ვინ აცდება, თითოეულის ცხოვრებაში ხშირად ჩნდება ისინი. სულ იმაზე თუ იფიქრე, რომ ხიბლის, ამპარტავნების გამოვლენაა ეს, შეიძლება ზედმეტად დაიძაბო, დაბრკოლდე, ზოგ შემთხვევაში მართლაც კარგად გამოგივა რაღაც, როგორ გინდა არ შენიშნო, გონება თავისთავად აკეთებს ამას, გსიამოვნებს საკუთარი სიმარჯვის დანახვა, სხვამაც თუ შეგაქო, გიხარია. ძნელია ხშირად ამ ჩვეულებრივი, შენთვის სასიამოვნო განცდების მიღმა ხიბლი დაინახო, საშიშროება იგრძნო, მაგრამ როგორც ვხედავთ, მართლმადიდებელი მამები სულ სხვაგვარად აღიქვამენ ამას ყველაფერს და ჩვენც აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ მათი აზრი, როგორც ბრძენი, გამოცდილი ხალხის მიდგომა.

მამა ალექსი (სოლოვიოვი) წერს: „არაფერი გვაქვს თავმოსაწონი და თუ რამ კარგია ჩვენში საკუთარი არ არის, უფლისაა. პირადი არაფერი გაგვაჩნია. როცა თავში პატივმოყვრული, ქედმაღლური აზრი მოგივა შენს შესახებ ასე გააკეთე: იმ წუთშივე განაგდე ის და თან თუ მარტო ხარ, შენდა გასაგონად თქვი: „მე ვიცი, როგორი კარგიც ხარ, ეს ვინ გააკეთა, ის ვინ ჩაიდინა? - და დაიწყე საკუთარი ცოდვების ჩამოთვლა - ამპარტავნული ფიქრიც გაგიქრება“.

რას წარმოადგენს ხიბლი? იგი მეტად საშიშ რელიგიურ მდგომარეობად ითვლება, როცა ახდენენ რა თავისი შესაძლებლობების გადაფასებას, დიდ წარმოდგენას იქმნიან საკუთარ თავზე. თვლიან, რომ სულიერების ისეთ დონეს მიაღწიეს, იმდენი ცოდნა, გამოცდილება დააგროვეს რელიგიურ სფეროში, რომ ხელეწიფებათ მნიშვნელოვანი საქმეების ჩადენა, დიდი ღვაწლის აღება საკუთარ თავზე. მიიჩნევენ, რომ უფლის განსაკუთრებული წყალობაა მათთან, მეტად მნიშვნელოვანი, საპასუხისგებლო მისია დააკისრა უზენაესმა და ადრე თუ გვიან ეს ხალხმა უნდა გაიგოს. გამოსაყოფია ხიბლის ორი ფორმა: ერთი - ჩვეულებრივი, არაშორსწასული, რომელიც ყველა მორწმუნესთან გვხვდება და მეორე - ამ მდგომარეობის მეტად საშიში, მკვეთრი გამოვლინების სახე. ჯერ შევჩერდეთ პირველ მათგანზე. იგი ერთგვარი სენივითაა, რომლისგანაც სიცოცხლის ბოლომდე არავინაა დაზღვეული, განთავისუფლებული, უბრალოდ სულიერების, რელიგიური გამოცდილების ზრდასთან ერთად უფრო ადვილად ატყობენ, იჭერენ ამპარტავნულ გამოვლინებებს საკუთარ თავში, გრძნობენ, ვარდებიან თუ არა ხიბლის მდგომარეობაში. უახლოვდებიან თუ არა ამ მხრივ კრიტიკულ ზღვარს.

მათგან, ვინც ეკლესიურად ცხოვრობს, ან თუნდაც უბრალო მორწმუნეთაგან, ვისაც სწამს ღმერთის, მაგრამ არ იცავს რელიგიურ წესებს, რომელს არ წარმოუდგენია, რომ მან უკვე გარკვეული სარწმუნოებრივი ცოდნა, გამოცდილება შეიძინა და ახლა სხვასაც შეუძლია ასწავლოს, დაარიგოს რაღაც, მოაქციოს ეკლესიისკენ, ჩაუთვლია, რომ მის ლოცვას უკვე ძალა აქვს და უფალი ისმენს მას, მიუჩნევია, რომ ხელეწიფება ეკლესიისთვის მნიშვნელოვან, სასიკეთო საქმეებთან შეჭიდება. თავისთავად შეიძლება ისიც დაუშვა, რომ უბრალოდ, ყოველგვარი შეფარული მიზნის, საკუთარი თავის განდიდების გარეშე მოინდომო სხვისი დახმარება, რწმენისკენ შემობრუნება, ეკლესიისთვის სამსახურის გაწევა, მაგრამ ხშირად ამ განცდებს მაინც ამპარტავნული მომენტი ერევა. მოწყალება გავიღე, კეთილშობილება გამოვიჩინე, ღვთისთვის სათნო საქმე გავაკეთე, უფალი დამიფასებს, ალბათ სხვაც შეამჩნევს - გღრღნის სიამაყის ჭია და გიმახვილებს საკუთარი ღირსების შეგრძნებას. ერთ-ერთი გამორჩეული სქემოსანი ბერის სულიერი შვილის აღსარებაში ვხვდებით ასეთ სიტყვებს: „მე სავსე ვარ ამპარტავნებით, გულში ჩემს გარშემო მყოფ ყველა ადამიანზე მაღლა ვაყენებ თავს, რჩეული მგონია იგი“. ეს სიტყვები ძალიან ბევრს მიესადაგება. მართალია, მალავენ ამ თავის გულში ნაფიქრს, ესმით რა სასაცილო, უხერხულ მდგომარეობაში აღმოჩნდებიან, ხაზი რომ გაუსვან თავის რჩეულობას, როგორი ულამაზო გამოვა სხვის თვალში, ამბობენ ქრისტიანისთვის ჩვეულ სიტყვებს მე ვინ ვარ, ერთი ცოდვილი, უძლური არსება, მაგრამ სინამდვილეში კი ეს სიტყვები სულაც არ ასახავს მათ შინაგან

97

მდგომარეობას. თავისთვის ფიქრობენ, რომ განსაკუთრებული მისია დააკისრა უზენაესმა და ადრე თუ გვიან ალბათ დაიგრგვინებს მართლმადიდებლურ სამყაროში მათი სახელი. ამგვარი აზრები, შინაგანი განწყობა უფრო მეტად ახალგაზრდებისთვის, განსაკუთრებით კაცებისთვის არის დამახასიათებელი, მაგრამ ამ მხრივ გამონაკლისს არც ქალები წარმოადგენენ, ზოგჯერ ასაკოვნებიც.

ადამიანი თავისი ბუნებით ამპარტავანია, მაგრამ ხანდახან მაინც მისი ეს მხარე განსაკუთრებით იკვეთება, იწევს წინ და იგი უკვე ხიბლზე მიუთითებს. ამ დროს ხიბლის მდგომარეობის ფსიქიკურ განცდათა ანალიზი რომ გაკეთდეს, ორი მხარე იქნება მეტად თვალშისაცემი. ერთი - გამახვილება, გაძლიერება საკუთარი ღირსების შეგრძნების, რომ შეგიძლია სხვას დაარიგო, ასწავლო, გააკეთო ღვთისთვის სათნო საქმენი, დახმარება გაუწიო ეკლესიას და მეორე - სწრაფვა იმისკენ, რომ ირგვლივ დაინახონ, შეიტყონ შენ მიერ გაწეული ღვაწლი, ის, თუ რას აკეთებ ხალხისთვის. იგრძნობა ერთგვარი აღტყინება, დაძაბვა, ენთუზიაზმი, ენერგიის მოჭარბება და პირდაპირ თუ არა შეფარვით მაინც ყოველნაირად ცდილობენ წარმოაჩინონ საკუთარი თავი. ზოგჯერ ვითომდა სიტუაციამ მოიტანა, საუბრისას უბრალოდ ითქვა, რით არიან დაკავებულნი, უნებურად გამახვილდა მასზე ყურადღება; ხანდახან კიდევ პირდაპირ, დაუფარავად ამბობენ სათქმელს, განა რა დიდი დანაშაული და სირცხვილია, სხვამაც გაიგოს მათი საქმიანობის შესახებ, მით უმეტეს, თუ ზომიერად, არც მაინცდამაინც თვალშისაცემად იქნება ეს ნათქვამი.

მეტად ძნელია ამპარტავნებასთან ბრძოლა. შეიძლება მთელი ცხოვრება წერდე მის შესახებ, ტომები გქონდეს შექმნილი, სხვას აფხიზლებდე, მოუწოდებდე ამ ვნების საშიშროების შესახებ, მიუთითებდე მის გამოვლინებებზე, ასწავლიდე დაპირისპირებას და თავად ისე ჩავარდე ხიბლის მდგომარეობაში, რომ ვერც კი შეატყო. არავინ არის ამ მხრივ დაზღვეული, იმათგანაც კი მრევლს ვინც არიგებდა, მრავალ სასულიერო პირს მოსვლია ასე. მაგრამ ერთი რამ მაინც გამოსაყოფია, სულიერი გამოცდილება ეხმარება ადამიანს დროულად შეამჩნიოს და ებრძოლოს ხიბლის გამოვლენას თავში და თუ საჭიროა, სხვასაც შეეშველოს ამ მხრივ.

ყველანი ხიბლში ვართ, დიდი წარმოადგენა გვაქვს საკუთარ თავზე, ჩვენს მისიაზე ამქვეყნად, მაგრამ მაინც ცალკეა გამოსაყოფი ხიბლის შორსწასული, შეიძლება ითქვას, მკვეთრი გამოვლინების ფორმები, რომლებიც უმრავლესს შემთხვევაში მეტად სავალალოდ თავდება ადამიანისთვის. წმინდა მამები ამგვარი ხიბლის ორ სახეს გამოყოფენ. პირველი, როცა იწყებენ წარმოსახვას იმისა, რომ ხედავენ მაცხოვარს, ღვთისმშობელს, ანგელოზებს, ცის გახსნას, ზეციური სამყაროს სურათებს, ესმით რაღაც ხმები, აქვთ ნარკომანების მსგავსი მოლანდებები, თავში მოსდით ერთი შეხედვით ბრწყინვალე, შთამბეჭდავი იდეები და ჰგორნიათ ეს უფალი კარნახობს მათ. მიიჩნევენ, რომ უზენაესმა აირჩია ისინი, რათა კაცობრიობას მათი პირით ამცნოს ჯერ უთქმელი, მეტად მნიშვნელოვან აღმოჩენათა, სიბრძნეთა შესახებ, აუწყოს რა ელით, თუ იმას არ გააკეთებენ, რასაც მისი „რჩეული“ ეუბნება. უნდა ითქვას, რომ ხიბლში მყოფის აზრები, იდეები უმთავრესად მხოლოდ მისთვის არის შთამბეჭდავი, ძალიან საყურადღებო, ბრძნული, სხვის თვალში კი ხშირად ისინი აბსურდულად, სასაცილოდ, გაზვიადებულად მოჩანან. მათი საუბარი არც თუ იშვიათად გაუგებარია, იყენებენ რაღაც განყენებულ, აბსტრაქტულ ტერმინებს, ლაპარაკობენ ქარაგმებით, ზოგჯერ მოჰყავთ ადგილები წმინდა წერილიდან, იმეორებენ ქრისტიან მამათა გამონათქვამებს, მაგრამ ყოველივე ეს საერთო სურათიდან ამოვარდნილის შთაბეჭდილებას ტოვებს. მთლიანობაში რასაც ამბობენ, უსიამოვნო, არამიმზიდველ, ხშირად გაუგებარ შთაბეჭდილებას ტოვებს, მსმენელს სურვილი უჩნდება, მალე განერიდოს მას. ცდუნებულის საუბარს ისეთი დაღი აზის თვითდაჯერების, ამპარტავნების, საკუთარ სიმართლეში დარწმუნების, რომ საღად მოაზროვნე კაცისთვის შემაძრწუნებელი სურათი იქმნება.

ღვთისმშობელმა მაუწყა, ანგელოზებმა განმიცხადეს, წმინდა გიორგი ვნახე ძილში და მან მითხრა - ისე წამოისვრიან, უბრალოდ იტყვიან, რომ რელიგიურად გაუთვითცნობიერებელი ადამიანი შეიძლება გაოგნდეს, ეს ვისთან მქონია საქმეო! „პლანეტები რომ ერთ ხაზზე განლაგდებიან, მაშინ დადგება ქვეყნის აღსასრული და რაღაც ხმა გარედან მკარნახობს, რომ ეს მალე იქნება. ვაი, ბედკრულო კაცობრიობავ, რომ იცოდე, რა გელოდება“ - დღევანდელი რეალობიდან აღებული ერთ- ერთი ფრაზა ხიბლში მყოფის გამონათქვამებიდან. ზოგჯერ ვხვდებით აბსურდულ მტკიცებებს, როდის რა შეიძლება ჭამოს ადამიანმა და რის მიღებას უკრძალავენ მას ზემოდან, რომ ვთქვათ შემწვარი ნივრის ჭამა შეიძლება, ხახვის კი არაფრის დიდებით. ზემოთქმული მხოლოდ მაგალითია ხიბლში მყოფის წიაღსვლების, ასეთის კი მრავლის ჩამოთვლა შეიძლება.

მათ ხშირად აქვთ რაღაც უცნაური სიტკბოების, სიხარულის, აღტაცების გამომხატველი განცდები. ეს გრძნობები ცდუნებულისა არ ჯდება, ჩვეულებრივ ადამიანურ შეგრძნებათა, ემოციათა ჩარჩოში და ესეც ხიბლში მყოფისთვის იმის მაჩვენებელია, თუ რამდენად წყალობს უფალი, ახლოს არის მასთან. განა უბრალო მოკვდავს შეიძლება ჰქონდეს ასეთი განცდები, უკვე ამქვეყნად გრძნობდეს სამოთხისეულ ნეტარებას?

ზოგჯერ ხიბლში მყოფნი გარეგნულად დიდ ღვაწლს იღებენ საკუთარ თავზე, გაძლიერებულად მარხულობენ, ლოცულობენ, დადიან ზამთარში ფეხშიშველნი, ყოველმხრივ აუძლურებენ სხეულს. ბოროტი აძლევს მათ ისეთ ძალას, რომ დიდი შეუპოვრობა, გამძლეობა გამოიჩინონ ამ მხრივ. ესეც ცდუნებულისთვის

98

იმის დამამტკიცებელია, რომ მან უკვე დიდ სიმაღლეს მიაღწია ღვთისკენ სავალ გზაზე, განა სხვაგვარად შეძლებდა კი ამას?

ეპისკოპოსს ეგნატე ბრიანჩანინოვს ხიბლის ასეთი შემთხვევა მოყავს. ერთ-ერთი პეტერბურგელი ჩინოვნიკი არასწორი გაძლიერებული ლოცვით იყო დაკავებული, და ამის გამო განსაკუთრებულ მდგომარეობაში ჩავარდა. ლოცვის ეს არასწორობა იმაში გამოიხატებოდა, რომ იგი ამ დროს სხვადასხვა ზეციურ სურათს, წმინდანს, ანგელოზს წარმოიდგენდა, რაც მართლმადიდებელ მამათა მიხედვით მეტად საშიშად ითვლება. ლოცვის ეკლესიური წესი გულისხმობს არა წარმოსახვის გახელებას, არამედ იმ სიტყვების შინაარსის ყურადღებით აღქმას, რომელსაც ვკითხულობთ. ამ დროს ზეციურ სამყაროს მკვიდრთა წარმოდგენა მართლმადიდებლური გაგებით დიდი საშიშროების შემცველია და თუ ეს უნებურად მაინც მოხდა, ასეთი წარმოდგენები უნდა განიდევნოს გონებიდან. ჩინოვნიკს გარკვეული ხნის შემდეგ სხვადასხვა ჩვენებები დაეწყო. ლოცვისას ეჩვენებოდა, რომ ხედავდა ხატებიდან გამომავალ სინათლეს, გრძნობდა წარმტაც სურნელს, პირში ჰქონდა არაჩვეულებრივი სიტკბოების შეგრძნება. იგი რჩევისთვის მონასტერში მივიდა და ერთ-ერთ ბერს თავის შეგრძნებათა შესახებ მოუთხრო. ბერმა აუხსნა, რომ ეს დემონური გათამაშების შედეგი იყო და ურჩია, თავი დაენებებინა არასწორი ლოცვისთვის, რაზეც ცდუნებულმა სასტიკი წინააღმდეგობა გაუწია. განა შემიძლია უარი ვთქვა ასეთ მადლზე? - მიუგო მან. ბერმა ერთი შეხედვით უცნაური კითხვა დაუსვა. თავის მოკვლის სურვილი ხომ არ გიჩნდებაო? როგორ არა, დავაპირე კიდეც, უთხრა ჩინოვნიკმა, მაგრამ გადამარჩინესო. როცა ცდუნებული წავიდა, მონასტრის ძმებმა ბერს ჰკითხეს. თუ საიდან მოუვიდა ასეთი კითხვის დასმა აზრად, რაზეც მან უპასუხა: „როგორც უფლისთვის მოთქმის დროს დგება სინდისის დამშვიდების წუთებიც, რომელიც აწყნარებს მონანულთ, ასევე დემონური ხიბლის ყალბი სიამოვნებისასაც დგება მომენტი, როდესაც ხიბლი თითქოს აშკარავდება და ადამიანს თავის ნამდვილ სახეს უჩვენებს. ამგვარი წუთები საშინელია, მათი სიმწარე და შედეგად გამოწვეული სასოწარკვეთა აუტანელი. ამით ცდუნებულმა ყველაზე ადვილად უნდა იგრძნოს თავის მდგომარეობა და შეეცადოს მისგან განთავისუფლებას. ხიბლის დასაწყისი სიამაყეა, ნაყოფი კი - დიდი ამპარტავნება. ცდუნებული თვლის რა ღვთის მადლის რჩეულ ჭურჭლად თავს, უგულებელყოფს ახლობელთა გაფრთხილებებს მის დასახსნელად. ამასთან სასოწარკვეთის შეტევები თანდათან უფრო ძლიერდება და ან ფსიქიკური აშლილობით, ან კიდევ თავის მოკვლით ბოლოვდება“.

ჩინოვნიკი საბრალოდ, სასაცილოდ გამოიყურებოდა: - როცა დიდი სიტკბოებისგან პირში ნერწყვი მიმრავლდება, იქ აღარ ეტევა, იატაკზე მეწვეთება და ეს ცოდვა ხომ არ არისო - ჰკითხა მან ბერს. ასე ამასხარავებს, საცოდავს ხდის ბოროტი ხიბლში მყოფს.

ღვთისმოსაობით გამორჩეული ერთ-ერთი არქიმანდრიტი იცნობდა ბერს, რომელიც თავის შესახებ ასეთ რამეს მოჰყვა: „ვცდილობდი თავდადებით მეღვაწა და გულმხურვალედ ვლოცულობდი ჩემს კელიაში. ლოცვა მატკბობდა და მეჩვენებოდა, რომ ჭეშმარიტი სულიერი ცხოვრებით ვცხოვრობდი. დროთა განმავლობაში ჩავთვალე, რომ ჩემთვის უკვე ზედმეტი იყო სულიერ მოძღავართან მისვლა და რჩევა-დარიგებების მიღება.

შევწყვიტე მასთან სიარული და ერთხელაც სენაკში ლოცვისას ჩემს წინ მშვენიერი ანგელოზი წამოიმართა. მან მითხრა, რომ ჩემი მოღვაწეობა სათნო იყო უფლისთვის, მაგრამ მისთვის განსაკუთრებით მისაღები რომ ვყოფილიყავი, საჭირო იყო მსხვერპლი და ერთი თვალის დათმობა შემომთავაზა.

როცა ანგელოზი გამშორდა, სიხარულისგან ექსტაზში მყოფმა სანთელი ავიღე და მანამდე მეჭირა თვალთან, სანამ გონება არ დავკარგე.

ცისკარზე ღვთისმსახურებაზე აღარ მივედი და შეშფოთებული ბერები მოსანახულებლად ჩემს სენაკში შემოვიდნენ. გონზე მომიყვანეს, მაგრამ თვალი უკვე დაკარგული გახლდათ. მისი დაკარგვის ნამდვილი მიზეზი არ გამიმხელია და ვუთხარი, რომ იგი დაცემისას დავიზიანე. არ წავედი ჩემს სულიერ მოძღვართანაც.

ვფიქრობდი რა, რომ მართლაც უფლისთვის სასურველი მსხვერპლი გავიღე, კვლავ გავაგრძელე მხურვალედ ლოცვა. ჩემს წინაშე ისევ წარმოდგა ანგელოზი და მითხრა. მიიღო უფალმა შენი მსხვერპლი, მაგრამ ბოლომდე სათნო რომ ყოფილიყავი, საჭირო იყო მეორე თვალის დათმობაც.

როგორც პირველ შემთსევაში, ეჭვი არც ახლა შემპარვია, რომ ღმერთი მართლაც ბოლომდე მსხვერპლის გაღებას მოითხოვდა ჩემგან, მაგრამ ძალა არ მეყო დამეთმო მეორე თვალიც. ამის გამო დავნაღვლიანდი და ადგილს ვეღარ ვპოულობდი.

ჩემი ეს მდგომარეობა ბერებმა შეამჩნიეს, ისიც დაინახეს, რომ შევწყვიტე მოძღვართან სიარული და დაჟინებით დამიწყეს თხოვნა, მივსულიყავი მასთან. თანდათან უფრო და უფრო ვვარდებოდი სასოწარკვეთილებაში, ამიტომაც ყურად ვიღე მათი დარიგება და მოძღვართან წავედი.

დამინახა თუ არა მოძღვარმა, მითხრა: ჩემთან რატომ არ მოდიხარ? ვინღა გარიგებს ახლა? ანგელოზი ხომ არ გეცხადება და აკეთებს ამას?

99

მისმა სიტყვებმა გამაოგნეს. შეამჩნია რა ჩემი შეშფოთება, მოძღვარმა განაგრძო. ეს თვალიც ანგელოზის რჩევით ხომ არ დაკარგე? აქ გონება გამეხსნა, ჩავწვდი საკუთარ ცდუნებას და ცრემლის ღვრით მოძღვარს ფეხებში ჩავუვარდი.“

ხიბლში მყოფის ერთ-ერთ მახასიათებლად სულიერი მოძღვრის რჩევების, დარიგებების უგულებელყოფა ითვლება. მოძღვრის იმ შეხედულებების, გამონათქვამების უკუგდება ხდება, რომელიც ცდუნებულის აზრს არ ემთხვევა. ეჩვენებათ, რომ აღარ საჭიროებენ დამრიგებლებს, თავად უფალია მათი მასწავლებელი, ღვთაებრივი მადლი უხსნით გონებას და რაში სჭირდებათ უბრალო ადამიანისგან, თუნდაც მოძღვრისგან რჩევების მიღება. მასთან, ღმერთის „რჩეულთან“ შედარებით, მოძღვარი უკვე დიდ არაფრად მოჩანს და თან სულ ადვილი შესაძლებელია მცდარად ურჩიოს, დაარიგოს რამე. თუ ცდუნებულის გამონათქვამებს, სწავლებას ვერ იგებენ, სასაცილოდ იგდებენ, ამას იმით ხსნიან, რომ იმდენად გაუსწრეს დროს, ისე დიდია მათი სიბრძნე, რომ უბრალო მოკვდავნი ვერ ხვდებიან თუ რას ამბობენ. ისევე როგორც წმინდანებს, წინასწარმეტყველებს დევნიდნენ, ხშირად ჰქონდათ უფლის რჩეულებს ამგვარი ხვედრი, მათაც ასევე ავიწროვებს ხალხი. თუ შეეცდებიან დაუმტკიცონ, დაუსაბუთონ, რომ მათი შეხედულებები ეწინააღმდეგება ეკლესიის დაშვებებს, წმინდა მამათა გამონათქვამებს, ისინი თვლიან, რომ შეიძლება ღირსმა მამებმა სულიერების რაღაც დონეს მიაღწიეს, მაგრამ ისინი უფრო მაღლა დგანან და ამიტომაც საბოლოო სიტყვა მათ ეკუთვნის.

უნდა ითქვას, რომ ჩვეულებრივ, ცდუნებულნი ვერ ახერხებენ მდგომარეობიდან გამოსვლას. მხოლოდ უფლის განსაკუთრებულ მადლს შეუძლია, მარტოოდენ რაღაც მძლავრ, საშინელ შემთხვევას, ტრავმას ხიბლში მყოფის გამოფხიზლება, მორჩილებისკენ დაბრუნება, უფალთან კავშირის აღდგენა. თუ გხვდება განკურნების შემთხვევები, ისინი დიდი ტანჯვის, ხანგრძლივი ავადმყოფობის ან ღვთის განსაკუთრებული ჩარევის შედეგია.

ხიბლის მეორე, მკვეთრად გამოხატული ფორმა შემდეგნაირად ვლინდება: თავს დიდი სულიერებით გამორჩეულად წარმოისახავენ, თვლიან, რომ მარხულობენ სხვებისგან განსხვავებულად, აქვთ სასწაულმოქმედების უნარი, შეუძლიათ დიდი ღვაწლის აღება, მოწოდებულნი არიან უხელმძღვანელონ, დამოძღვრონ ხალხი.

გამოყოფილია ის ფსიქოლოგიური მახასიათებლები, რომლითაც დროულად შეიძლება იმის შემჩნევა უახლოვდებიან თუ არა ხიბლის კრიტიკულ ზღვარს.

1 . თვითდაჯერება, თავნებობა, მოძღვრისადმი, სულიერად გამოცდილი ხალხისადმი დამორჩილების სურვილის არქონა.

2. საკუთარი თავის განსაკუთრებულად გამოყოფა, ეგოცენტრიზმი ან ეგოიზმი, გარშემომყოფთა მიმართ სიყვარულის არქონა, ლმობიერების, შემწყნარებლობის გამოუვლინებლობა (შესაძლებელია ყველაზე ახლო ნათესავთა გამოკლებით).

3. სულიერი სფეროს ცალკეულ დაშვებებზე, აზრებზე ყურადღების გამახვილება. მათით ცხოვრებაში ხელმძღვანელობა, ხდება რა ამავდროულად უფლის უმთავრესს ცნებათა, ეკლესიურ სწავლებათა უგულებელყოფა. ცდუნებულის იდეები, აზრები შეიძლება აღებულ იქნას წმინდა წერილიდან, მაგრამ ამასთან ტოვებს სახარებისეული საერთო სურათიდან ამოვარდნილის შთაბეჭდილებას. ყოველივე ეს ხიბლში მყოფს აშორებს უმთავრეს სათნოებებს - სიყვარულს, მორჩილებას და სიმშვიდეს.

ხიბლი დიდი დაბრკოლებაა უფლისკენ სავალ გზაზე. იგი მძლავრი იარაღია ეშმაკის ხელში, რომლის საშუალებითაც ბევრი დაუღუპავს. ამიტომაც ყველას უნდა ჰქონდეს მის გამოვლინებებზე ზოგადი წარმოდგენა მაინც, იცნობდეს ამ მდგომარეობაში ჩავარდნის სხვადასხვა შემთხვევას. ამასთან, აუცილებელია კავშირიც გამოცდილ მოძღვართან, სულიერებით გამორჩეულ ხალხთან, რომელთა რჩევებსაც დიდი დახმარების გაწევა შეუძლიათ საჭიროების შემთხვევაში.

ნაწილი VI ცოდვებთან ბრძოლა

ცოდვებისათვის

ცოდვა არის ქრისტიანული ზნეობრივი კანონის დარღვევა, ღმრთის სიტყვისადმი ურჩობა. ცოდვა რელიგიური ცნებაა, იგი მხოლოდ იმ პირების მიმართ შეიძლება გამოვიყენოთ, ვინც ღებულობს ქრისტიანულ კანონს, სწამს ღმერთი და ~ეკლესიის გალავანს შიგნით~ იმყოფება. ხოლო ვინც ეკლესიის

100

გარეთაა, იმას არ ძალუძს მთლიანად შეიგნოს საკუთარი ცოდვილობა, დაინახოს თავისი დაცემა, შეძრწუნდეს ამ სასიკვდილო სნეულებით, იგრძნოს, თუ რაოდენ შორსაა ღმერთისგან, ჭეშმარიტებისგან.

ამიტომ თავდაპირველად ღმერთისა და ეკლესიის წინააღმდეგ ჩადენილი ცოდვები უნდა მოვინანიოთ. ასეთი ცოდვა ბევრია, ისინი სხვადასხვა სულიერი მდგომარეობის უწყვეტ ჯაჭვს ქმნიან, ამათგან ზოგი უბრალო და აშკარაა, ზოგი კი დაფარული, ერთი შეხედვით უწყინარი, სინამდვილეში კი სულისათვის განსაკუთრებით საშიში. ზოგადად ისინი შეიძლება ასე დავყოთ:

1) მცირედმორწმუნეობა 2) ცრუმორწმუნეობა 3) მკრეხელობა და ფიცი 4) საეკლესიო ღმრთისმსახურების უგულებელყოფა 5) ულოცველობა 6) ხიბლი 7) ამპარტავნება და ცუდად-მზვაობრობა 8) კაცთმოთნეობა 9) მრისხანება 10) განკითხვა 11) მოწყინება 12) უქმი მეტყველება 13) ტყუილი 14) ქურდობა 15) ვერცხლისმოყვარება 16) ნაყროვანება 17) კაცისკვლა 18) სიძვა

მცირედმორწმუნოება. ესაა ყველაზე გავრცელებული ცოდვა. ზოგჯერ იგი ურწმუნოებაში გადადის, თუმცა ამ დროს კაცი შეიძლება ღმრთისმსახურებაზეც დადიოდეს და აღსარებასაც ამბობდეს. მცირედმორწმუნე შეგნებულად არ უარყოფს ღმრთის არსებობას, მაგრამ ეჭვი ეპარება მის ყოვლადძლიერებაში, მოწყალებასა და განგებულებაში. თავისი ქცევით, ყველაფრით, რაც მისთვის ძვირფასია, თვით ცხოვრების წესით იგი ეწინააღმდეგება იმ სარწმუნოებას, რომელსაც სიტყვით

აღიარებს. ასეთი კაცი არასოდეს დაინტერესდება უბრალო დოგმატური საკითხებითაც კი, რადგან ეშინია, არ დაიკარგოს ის გულუბრყვილო, ხშირად არასწორი წარმოდგენა ქრისტიანობაზე, ერთხელ და სამუდამოდ რომ შეუთვისებია. ასეთები მართლმადიდებლობას ეროვნული, შინაური ტრადიციების ჩარჩოებში აქცევენ, წეს_ჩვეულებებისა და ჟესტების ამარა ტოვებენ, კეთილხმოვანი საგალობლებითა და სანთლების ციმციმით ტკბებიან, ანუ გარეგნულ ბრწყინვალებამდე დაჰყავთ, და ამით კარგავენ ყველაზე ძვირფასს ეკლესიაში _ უფალ იესო ქრისტეს. მცირედმორწმუნის რელიგიურობა მჭიდროდაა დაკავშირებული ესთეტურ, ვნებიან, სენტიმენტალურ გრძნობებთან, ადვილად უთავსდება ეგოიზმს, ცუდმედიდობას, გრძნობიერებას. ამ სენით შეპყრობილი ადამიანები მოძღვრისაგან ქებასა და პატივს მოელიან, აღსარების დროს ხშირად სხვებს უჩივიან, საკუთარი სიმართლის დამტკიცებას ცდილობენ. მოჩვენებითი ღმრთისმოშიშებიდან ისინი ადვილად გადადიან გაღიზიანებასა და მრისხანებაზე. ცოდვას ვერ ხედავენ, ხშირად გულგრილობას იჩენენ გარშემომყოფთა მიმართ, ეგოისტები და ფარისევლები არიან, მხოლოდ საკუთარი თავისათვის ცხოვრობენ და მიაჩნიათ, რომ რაკი ცოდვებს არ

სჩადიან, ამიტომ ცხონებაც გარანტირებული აქვთ. საერთოდ, რელიგიური თვითკმაყოფილება და თავდაჯერება ღმრთისა და ეკლესიისგან დაშორების უმთავრესი ნიშნებია.

ცრუმორწმუნოება. ხშირად მორწმუნეთა შორის აღწევს და ვრცელდება სხვადასხვა ცრურწმენა, ნიშნების რწმენა, მკითხაობა, მისნობა, ათასი მწვალებლური შეხედულება საიდუმლოებისა და საეკლესიო წესების შესახებ. ასეთი ცრურწმენები მართლმადიდებლური ეკლესიის სწავლებას ეწინააღმდეგება და სულების გარყვნას, სარწმუნოების აღმოფხვრას ემსახურება.

ჩვენს დროში განსაკუთრებით გავრცელებულია დამღუპველი სწავლება _ თეოსოფია (მისი ყველაზე ცნობილი განშტოებაა ანთროპოსოფია). ადამიანებს, რომლებსაც დიდი ხანია ე.წ. ოკულტური მეცნიერებები იტაცებს და ~საიდუმლო სულიერ სწავლებას~ არიან გაცნობილნი, სახეზე მძიმე ბეჭედი აზით, აუღიარებელი ცოდვის ნიშანი, ხოლო სულში _ სატანური სიამაყით დამახინჯებული აზრი ქრისტიოანობაზე, როგორც ჭეშმარიტების შეცნობის ერთ-ერთ დაბალ საფეხურზე. თეოსოფია ახშობს ღმრთის მამობრივი სიყვარულის ბავშვურ, გულწრფელ რწმენას, აღდგომისა და საუკუნოცხოვრების

101

იმედს და ქადაგებს სწავლებას ~კარმაზე~, (კარმა _~ბედისწერის~ ინდუისტური ვარიანტი, რომელიც უკავშირდება ცრუმოძღვრებას სულთა გადასახლების შესახებ. ქრისტიანობა უარყოფს როგორც სულთა გადასახლებას, ასევე ყოველგვარ ბედისწერას), სულთა გადასახლებაზე, არაეკლესიურსა და, მაშასადამე, მადლს მოკლებულ ასკეტიზმს. იმის გარდა, რომ თეოსოფიით, ოკულტიზმითა და სპირიტიზმით

გატაცებას პირდაპირი ზიანი მოაქვს სულისათვის, ეს სწავლებები მძიმედ სცოდავენ იმითაც, რომ ცდილობენ კადნიერად შეიხედონ დაკეტილ კარს მიღმა, ჩასწვდნენ ყოფიერების საიდუმლოს არაეკლესიური გზით. ვისაც ეკლესიური ცხოვრების დაწყება სურს და აღსარების თქმას აპირებს, უთუოდ უნდა მოინანიოს ამ სახის გატაცებები, თუკი ისინი ოდესმე ჰქონია.

მკრეხელობა და ფიცი. ეს ცოდვები ხშირად ეკლესიურობასა და გულწრფელ სარწმუნოებას უთავსდებიან. აქ პირველ ყოვლისა უნდა დავასახელოთ მკრეხელური დრტვინვა ღმერთზე, თითქოს იგი უმოწყალოდ ექცევა კაცს და უზომო, დაუმსახურებელ ტანჯვა_წამებას მოუვლენს. ადამიანი ხანდახნ ღმერტის, საეკლესიო სიწმიდეთა და საიდუმლოთა გმობამდე მიდის, იწყებს უჯერო,

შეურაცხმყოფელი ამბების მოყოლას მღვდლებისა და ბერ_მონაზვნების ცხოვრებიდან, საღმრთო

წერილისა და ლოცვანის სხვადასხვა ადგილების ირონიულ ციტირებას. განსაკუთრებით გავრცელებულია ფიცი და ღმერთისა და ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლის სახელის

ამაოდ ხსენება. ამ წმიდა სახელებს ყოფით საუბრებში იყენებენ შორისდებულის ნაცვლად,

წინადადებისათვის მეტი გამომსახველობის მისანიჭებლად, მაგალითად, ~ღმერთმა უწყის~, ~ოჰ, ღმერთო ჩემო~, ~ღმერთმანი~ და სხვა. ვაი, რომ ღმერთს ხუმრობის დროსაც ახსენებენ, თვით ჩხუბისა და მრისხანების დროსაც, ეს კი უკვე სასინელი ცოდვაა. ისიც მკრეხელობაა, კაცი რომ თავის მტრებს ღმერთის სახელით ემუქრება ანდა ლოცვაში ღმერთს სხვის დასჯას სთხოვს. დიდ ცოდვას სჩადიან მშობლები, რომლებიც შვილებს სწყევლიან და ღმრთის რისხვით ემუქრებიან. მრისხანების ჟამს, ან უბრალო საუბარში რომ ეშმაკს მოუხმობენ ხოლმე, ისიც ცოდვაა (~ეშმაკმა დალახვროს~). და საერთოდ,

ნებისმიერი სალანძღავი სიტყვის ხმარება ლაპარაკის დროს მკრეხელობა და დიდი ცოდვაა. მტკიცედ

უნდა ვებრძოლოთ ამ სენს, თორემ რაიმე სულიერ სიჯანსაღეზე ლაპარაკიც კი ზედმეტია.

საეკლესიო ღმრთისმსახურების უგულებელყოფა. ეს ცოდვა ყველაზე ხშირად ევქარისტიის (ზიარების) საიდომლოებაში მონაწილეობაზე უარის თქმით გამოიხატება. ადამიანი საკუთარი ნებით

იკლებს უფლის ხორცსა და სისხლთან ზიარებას, ისე რომ რაიმე ხელისშემშლელი პირობები არ

გააჩნია. ამავე ცოდვის თანამდებია კაცი, რომელსაც არა აქვს საეკლესიო დისციპლინა, არ უყვარს ღმრთისმსახურება, თავს კი იმით იმართლებს, დრო არა მაქვს, ეკლესია შორსაა, ღმრთისმსახურება მეტისმეტად ხანგრძლივია, მისი ენა არ მესმისო და ა. შ. იგივე ცოდვაა ~მრწამსისა~ და დაწყებითი ლოცვების არცოდნა, ანდა როცა საღმრთო საიდუმლოთა აზრი არ ესმით და, რაც მთავარია, არც სურთ გაგება.

ულოცველობა. ესაა არეკლესიურობის კერძო შემთხვევა, საყოველთაოდ გავრცელებული ცოდვა, როდესაც სულიერი ცხოვრების ამ უმნიშვნელოვანეს მხარეზე ლაპარაკობს, აღმსარებელმა უნდა თქვას, როგორ ლოცულობს, რა ნაყოფი გამოაქვს მის ლოცვას, ლოცვა სულიერ ნუგეშისცემას ანიჭებს თუ

უსიამოვნო ბგერად აწევს, რომლისგანაც თავის დაღწევას ყოველნაირად ცდილობს, მართლმადიდებლური ლოცვანით სარგებლობს თუ ზეპირად იცის ლოცვები, კითხულობს თუ არა სახარებას და ა.შ. ყოველი მორწმუნე ყოველდღე უნდა იხსენიებდეს ახლობლებს, ცოცხლებს, მიცვალებულებს, უნდა ლოცულობდეს ~მწყევართათვის~ (ლუკა, 6, 28), იმათთვის, ვის მიმართაც თვითონა აქვს სიძულვილის გრძნობა ან ვინც იგი უსამართლოდ შეურაცხყო. ხშირად უნდა დავესწროთ ღმრთისმსახურებას, კვირაობით და დღესასწაულებზე ეკლესიაში ვიაროთ, დავიცვათ

ეკლესიისაგან დადგენილი მარხვები, რაც მარტო საჭმელისაგან თავშეკავებას კი არა, ზნეობრივ სიწმიდესაც ნიშნავს. მტრებს შევურიგდეთ, მოწყალება გავიღოთ, მოვალეს ვალები შევუნდოთ,

განვერიდოთ ყოველივე ამაოს და მარადიულზე ფიქრს მივცეთ თავი. გულწრფელ მორწმუნეს ნელთბილისაგან მხურვალე ლოცვა განასხვავებს. უბრალოდ ნუკი

~ჩავიკითხავთ~ ლოცვებს, ანდა ღმრთისმსახურების დროს ~გაძლებაზე~ ნუკი ვიქნებით, არამედ

ლოცვის ნიჭი ვითხოვოთ ღმერთისგან, შევიყვაროთ ლოცვა და მოუთმენლად ველოდეთ მის დაწყებას. მორწმუნე უნდა შეეჩვიოს ლოცვით გარემოს, გაიგოს და შეიყვაროს საეკლესიო საგალობლები, მათი შეუდარებელი სიღრმე და სილამაზე, ლიტურგიული სიმბოლოების მშვენიერება და მისტიკური ხატოვნება. ლოცვის ნიჭი არის საკუთარი ყურადღების ფლობის უნარი, ამ დროს კაცი მხოლოდ

ბაგითა და ენით კი არ იმეორებს ლოცვის სიტყვებს, არამედ მთელი გულით ლოცულობს. უნდა შევეთვისოთ იესოს ლოცვას (~უფალო იესო ქრისტე, ძეო ღმრთისაო, შემიწყალე მე ცოდვილი~), და ყველგან, ყოველთვის ვიმეოროთ იგი, განსაკუთრებით კი გასაჭირში, სულიერი ბრძოლების, განსაცდელის ჟამს.

102

მაშ მოდი, ძმაო, ყურადღებით განიხილე აქ ჩამოთვლილი წესები, კანონები, ქრისტიანის მოვალეობები, დაუფიქრდი, რაში სცოდე ჩვენი სარწმუნოების, ჩვენი ეკლესიის წმიდა დადგენილებების წინაშე, და არ დაგავიწყდეს _ შეინანე!

სულიერი ხიბლი. ზემოთ ჩამოთვლილი ყველა ცოდვის საფუძვლად სარწმუნოების, რელიგიურობის, ეკლესიურობის ნაკლულობა უდევს. სულიერი ხიბლი კი პირიქით, იმაში მდგომარეობს, რომ კაცი საკუთარ თავს სულიერ ნიჭთა სიმრავლეს მიაწერს. ეს ცოდვა განსაკუთრებით

გავრცელებულია მონაზონთა შორის, სულიერად განვითარებულ ადამიანებში, ვინც ასკეტურ

ცხოვრებას ეწევა. ხიბლში მყოფი კაცი თვლის, რომ იგი ღირსია და უკვე მოიპოვა კიდეც სულიერი სრულყოფილების განსაკუთრებული ნაყოფი, და ამის დასტურად მიიჩნევს ათასგვარ `ნიშნებს~, ანუ

სიზმრებს, ხმებს, ცხად ჩვენებებს. ასეთი ადამიანი შეიძლება ძალიან დიდი მისტიკური ნიჭითაც იყოს დაჯილდოებული, მაგრამ არა აქვს ეკლესიური კულტურა და საღმრთისმეტყველო განათლება და, რაც მთავარია, არა ჰყავს კარგი, მკაცრი მოძღვარი. სამაგიეროდ, გარშემო ის ხალხი ახვევია, ვინც ადვილად

ენდობა და ღმრთაებრივ გამოცხადებად ღებულობს მის მონაყოლს. ასეთ ადამიანს მალე უჩნდება მაღალი აზრი თავის თავზე და ყალბი წარმოდგენა საკუთარ სულიერ მდგომარეობაზე. ყოველივე ეს იმით იწყება, რომ კაცი რაღაც უცნაურ, აბდაუბდა სიზმარს მისტიკურ გამოცხადებად ანდა წინასწარმეტყველებად ღებულობს, მერე `ნათლით მოსილი~ არსებები ეცხადებიან, რომლებსაც იგი ანგელოზად, რომელიმე წმიდანად, ღმრთისმშობელად და თვით მაცხოვრადაც კი ღებულობს, სწორედ

ისინი აუწყებენ დაუჯერებელ, ხშირად სრულიად უაზრო გამოცხადებებს~. წმ. მამების მიხედვით კი სიზმრებს ყურადღება არ უნდა მივაქციოთ, მით უმეტეს არასწორია მათი

მოყოლა. უნდობლად მოეკიდე სხვადასხვა ჩვენებებსა და ნიშნებს, უმალვე მოუყევი მოძღვარს ასეთი უცნაური ხილვების შესახებ, თან ყურადღებით ადევნე თვალი საკუთარ გულს _ ხომ არ შეგეპარა სიამაყე, რომელიც შენი განსაკუთრებული გამორჩეულობისა და სულიერების განცდას ემყარება. ყველაზე მეტად უფრთხილდი ამ სულიერ სალმობას, რადგან სწორედ აქედან იწყება ხიბლი!

ამპარტავნება და ცუდად-მზვაობრობა (ცუდმედიდობა). ყველაზე ღრმა, ყველაზე გავრცელებული და დამღუპველი სნეულებებია, და სწორედ ამათგან იღებს სათავეს სულში ბოროტება. ამპარტავნება დედაა ყველა ვნებისა და ცოდვისა, ისე არაფერი განაშორებს ადამიანს ღმერთისაგან, როგორც ამპარტავნება. მისივე მსგავსი ვნებებია: თავისმოყვარება, თავდაჯერება, ქედმაღლობა, ეგოიზმი, ფარისევლობა და ა.შ. ამპარტავნება ყოველთვის როდია აშკარა, მაგრამ კარგად ჩანს სხვადასხვა საქციელიდან. დაკვირვებული კაცი იოლად შენიშნავს მას საკუთარ თავს, მაგრამ მისი სიტყვით

გადმოცემა ანდა სიღრმის გაზომვა შეიძლება გაუჭირდეს. სამაგიეროდ, ყოველთვის კარგად ჩანს ამპარტავნების ერთგული ლაქია _ ცუდმედიდობა. იგი, როგორც ქურდი ან მოხარკე, ცდილობს ადამიანის ნებისმიერი საქციელიდან წილის მიღებას. სულერთია, კაცი სიკეთეს სჩადის თუ

ბოროტებას, ცუდმედიდობა იქვეა ჩასაფრებული და უთვალთვალებს, იქნებ რაიმეს გამორჩეს _

მაგალითად, თავის ქებას, რომელიც ავადმყოფურ თავმოყვარეობას აღვივებს. ვიდრე რაიმეს წამოიწყებდეს, კაცი ყოველთვის ფიქრობს, ღირს თუ არა ამ საქმისათვის ხელის მოკიდება. სწორედ ამ დროს ეპარება ცუდმედიდობა თავისი დამღუპველი ჩარევით, კეთილ სურვილებს თავდაყირა აყენებს და ღმრთის სათნო მოტივებს თვალთმაქცობით ცვლის. მაგალითად, მავანი იწყებს რაიმე საქმეს უფლის გულისათვის. ამ დროს კი ცუდმედიდობა ჩასჩურჩულებს: `მიდი, მიდი, კარგი საქმეა, თანაც შენზე იტყვიან, ამან გააკეთაო~ _ კაცი უცებ აენთება, საიდანღაც განსაკუთრებული ძალა ეძლევა, ვერც კი ამჩნევს, ისე ღებულობს ამ მაცდურ აზრებს და უკვე ღმერთის კი არა, საკუთარი თავის სადიდებლად შრომობს.

ამიტომ გვასწავლის მაცხოვარი ასე ხშირად, რომ ყველას თვალწინ, ხალხის დასანახად კი არა, ცალკე ვილოცოთ, მოწყალებაც ფარულად გავცეთ და საერთოდ, ყოველი საქმე ვაკეთოთ ღმრთისათვის და არა კაცთათვის. ამ ვნების მზაკვრობა იმდენად მრავალფეროვანია, რომ თითქმის შეუძლებელია მისი ყველა ხერხის ამოცნობა. როგორც მამები წერენ, ის_ისაა მოიკვეთ ერთ მიზეზს ცუდმედიდობისას, რომ უეცრად სულ სხვა მხრიდან შემოგეპარება და, ხახვის ფურცლებისა არ იყოს, ერთს მოაცლი და ქვეშ მეორე ფენა გხვდება. თუმცა ეს ვნება ასეთი აბეზარი და ძნელად

საკურნებელია, მას განსაკუთრებით უნდა ვებრძოლოთ, რადგან სწორედ იგი ხდის უნაყოფოს კაცის მთელ შრომას. ხშირად ქრისტიანის ცხოვრება გარეგნულად უნაკლო და სამაგალითოც კია, მაგრამ შიგნით მთლიანად გამოჭმულია ცუდმედიდობის ჭიით, ცრუ საფუძველზე _ ქვიშაზეა დამყარებული, და მთელი უზარმაზარი, ბრწყინვალე შენობა მსუბუქი ნიავის დაბერვაზე შეიძლება ჩამოიქცეს.

ესეც იცოდე, ძმაო: ჩვენს დროში ამ ვნებამ ძალიან მოიკიდა ფეხი ქრისტიანთა შორის ყალბი ღმრთისმოშიშების, ყალბი მოშურნეობის, კაცთმოთნეობის, პირფერობისა და ფარისევლობის სახით. მაშ ყურადღებით განიხილე შენი გული და აღიარე ცუდმედიდობის აზრები, რათა ღმერთის დიდება კაცობრივ დიდებაზე არ გაცვალო.

103

კაცთმოთნეობა. ესეც ისეთი ვნებაა, შეუმჩნევლად რომ განაშორებს კაცს ღმრთის ჭეშმარიტი მსახურებისაგან. უფალმა გვამცნო, გვიყვარდეს მოყვასი ჩვენი, მაგრამ თურმე შესაძლებელია, გიყვარდეს მოყვასი, თავდადებითაც ემსახურებოდე მას, მაგრამ არა ღმრთის გულისათვის: საქმე ისაა, თუ რა განწყობა უდევს საფუძვლად ამ სიყვარულს. როგორ უნდა გავარჩიოთ ქრისტიანული სიყვარული კაცთმოთნეობისაგან? ქრისტიანული სიყვარული უეცრად როდი ჩნდება გულში, თავიდან, როცა კაცი რელიგიურ ცხოვრებას იწყებს, მისი გრძნობები ძალდატანებას, ბრძოლას, ხანგრძლივ მკურნალობას მოითხოვენ, ვიდრე ცოტათი მაინც დაემორჩილებოდნენ ქრისტიანულ კანონებს. დასაწყისში მეტისმეტად ჭირს თავის, უფრო უკეთ, საკუთარი ~მე~_ს მცირე ნაწილის გაწირვაც კი. ჯერ

თავი უნდა ვაიძულოთ, რომ სახარების მცნებების შეხსენებით, სასტიკი სატანჯველის, ცოდვებზე პასუხისმგებლობის შიშით გარეგნულად მაინც დავიცვათ მოყვასის სიყვარულის მცნება, ვიდრე გულს ლმობიერება შეეხებოდეს და თვითონ შეძლებდეს სიყვარულს (ესეც, ცხადია ღმრთის მადლით,

რომელიც შრომითა და თავის იძულებით მოგვენიჭება). აქაც პირველ ადგილზე დგას უფალი, მისი მაგალითი კაცთა მოდგმის მიმართ სიყვარულისა, რომელსაც მსხვერპლად შეეწირა _ ასეთი სიყვარული თავის გამოვლინებაში თავშეკავებული, ნაყოფიერი და სულისათვის მარგია.

კაცმოთნე სიყვარულს კი პირიქით, საფუძვლად ყოველთვის რაღაც ვნება უდევს; ხორციელი ან ნათესაური კავშირი, ამა თუ იმ ადამიანის მიმართ კეთილგანწყობა, მაღალი საზოგადოებრივი სტატუსის პატივისცემა და ა. შ. ასეთივე სიყვარულის სათავე ისაა, რომ ვიღაცას გამოვარჩევთ

სვებისაგან, მერე კი ვცდილობთ თავი მოვაწონოთ, როგორღაც ვემსახუროთ მას. ჩვეულებრივ ეს მოტივები ძნელად შესამჩნევია, მაგრამ სწორედ ისინი გვიბიძგებენ შინაგანად კაცთმოთნეობისაკენ. და თუ ქრისტიანული კანონის მხრივ რაიმე დაბრკოლება გვხვდება, თვალს ვხუჭავთ `სიყვარულის გულისათვის~, ხშირად ეკლესიის განჩინებას ვარღვევთ და ამით თვით უფალს შეურაცხვყოფთ.

როდესაც კაცთმოთნეობის ვნება მთლიანად გვეუფლება, მაშინ ღმერთზე წინ მოყვასს ვაყენებთ და ვემსახურებით მას ჩვენივე გამორჩენისათვის; საკუთარ ადამიანურ, არაწმინდა სიკეთეს მინდობილთ

სრულიად გვავიწყდება ღმერთი. ყველაზე უარესი კი ისაა, რომ ამ დროს თვითონაც გვგონია და სხვებსაც ვაგრძნობინებთ, რომ ამას მცნების მიხედვით, ჩვენი ქრისტიანული მოწყალების გამო

ჩავდივართ.

მრისხანება, გაღიზიანება. ამ ვნებას ზოგიერთი ფიზიოლოგიური მიზეზებით ამართლებს, იმით,

რომ მათ თავზე მოწეული უბედურებებისა და ტანჯვა_წამების გამო `ნერვიულები გახდნენ~, რომ თანამედროვე ცხოვრება მეტისმეტად დაძაბულია, რომ მშობლებსა და ახლობლებს მძიმე ხასიათი აქვთ. და თუმცა ეს მიზეზები ნაწილობრივ მხედველობაში მისაღებია, მაგრამ იმის გასმართელბლად

მაინც ვერ გამოდგებიან, რომ ჩვენს გაღიზიანებას, მრისხანებასა თუ უგუნებობას ახლობლებს ვატეხთ

თავს. გაღიზიანებისა და უხეშობის მიზეზით ოჯახები ინგრევა, ადამიანები წვრილმანების გამო

ჩხუბობენ, სიძულვილი და შურისძიების წყურვილი ეუფლებათ, და ბოლოს კეთილი, მოყვარული ცოლ_ქმარი მტრად ექცევა ერთმანეთს. განსაკუთრებით მძიმედ მოქმედებს მრისხანების ვნება ბავშვების სულებზე _ მათ ნელ_ნელა უქრებათ ღმრთივ ბოძებული სინაზე და სიყვარული მშობლების მიმართ. ჩვენ მხოლოდ საკუთარ ცოდვებსა და ნაკლოვანებებზე განრისხების უფლება გვაქვს. წმ. ნილოს სინელი გვირჩევს ვიყოთ `თავმდაბალნი მოყვასთან, მაგრამ მრისხანენი მტერთან (ეშმაკთან), რადგან მრისხანების ბუნებრივი გამოყენება სწორედ იმას ნიშნავს, რომ წინ აღვუდგეთ ძველისძველ

გველს~. და კიდევ: `ვინც ძვირისმოხსენეა (ავნაქნარის მოგონება, გულღრძოობა) დემონთა მიმართ, ის ძვირუხსენებელია ადამიანების მიმართ~.

კამათიც კი სიფიცხისა და მრისხანების გარეშეა საჭირო, რადგან გაღიზიანება უმალვე გადაედება ხოლმე სხვებსაც. მრისხანების მიზეზი ხშირად ხდება ქედმაღლობა, ამპარტავნება, ძალაუფლების გამოჩენის სურვილი, სხის ნაკლოვანებათა მხილება და საკუთარის დავიწყება. აღსარების წინ, ძმაო,

გაიხსენე, რაიმე ძვირი ხომ არ ჩაგრჩენია გულში მოყვასის მიმართ, ბოლომდე შეურიგდი თუ არა? თუ

ვინმეს შენ თვითონ აწყენინე, დაფიქრდი, სთხოვე შენდობა? გაიხსენე და შეინანე, რაც კი რამ სცოდე. ვისაც გული ატკინე, ეცადე აღსარებამდე შეურიგდე, შენდობა სთხოვო, ხოლო ვინც შენ შეურაცხგყო,

იმათთვის ილოცე და გულით უსურვე სიკეთე. ხშირად, როდესაც ადამიანები დიდხანს ცხოვრობენ ერთად, მეტადრე, თუ მჭიდრო კონტაქტი აქვთ

ერთმანეთთან, ეშმაკი მათ შორის განხეთქილებასა და სიძულვილს თესავს, იწყება მუდმივი გაღიზიანება, განკითხვა, ზიზღი და მტრობა, ყოველივე ეს კი ბოროტი ვნების ნაყოფია. მუდმივად

გვეჩვენება, რომ ესა თუ ის კაცი აუტანელია, ყოველი მისი ნაბიჯი განსაკუთრებით გამომწვევი, მახინჯი და საზიზღარი ჩანს. ესაა ეშმაკის ცნობილი ხერხი _ კაცის სულში ერთ ფაქიზ სიმს იპოვის და ერთთავად მისკენ მიმართავს თავის ისრებს, ტყუილითა და ცილისწამებით აღაგზნებს მრისხანებას, ვიდრე სული ისე არ მოიშლება, რომ უკვე ადვილად ეთანხმება მრისხანების აზრებს. ამრიგად, ეშმაკი საძრომს პოულობს სულში, ათასგვარ უსიამოვნო გრძნობას თესავს მასში და კაცი ეშმაკეულის

104

მდგომარეობამდე, ანუ მოყვასის მიმართ მძვინვარე სიძულვილამდე მიჰყავს. ამიტომაა საჭირო, რომ თავიდანვე ვუფრთხილდეთ მრისხანების აზრებს, წვრილმან გაღიზიანებას, სიფიცხის შემოტევებს, და ძირშივე მოვიკვეთოთ ისინი. თუკი ეს შესაძლებელია, ხშირად თქვით აღსარება, მოძღვარი თავისი რჩევით დაგეხმარებათ მრისხანების აზრების დაძლევაში და ამ სნეულების შემდგომ გართულებას აგარიდებთ.

მწარედ ცდება ის, ვისაც ჰგონია, რომ გაღიზიანების საგანთან დაშორებით უშველის თავს _

ეშმაკსაც ეს უნდა, პირიქით, ბოლომდე მტკიცედ უნდა ვიდგეთ და ვიცოდეთ ამ ბოროტების ჭეშმარიტი სათავე. ხოლო თუ ვინმე, მრისხანების ვნებით შეპყრობილი, მოყვასზე დრტვინავს, მას მიიჩნევს დამნაშავედ და არა ეშმაკსა და საკუთარ ვნებას, იგი, წმ. მამების თქმით, სულელ ძაღლს წააგავს, ქვებს რომ ესვრიან, ის კიდევ ქვებს დასდევს საკბენად, ხოლო იმათ, ვინც ქვებს ესვრის, ვერც ამჩნევს.

ეს ვნებაც ძალიან გავრცელებულია, მის საკურნებლად დიდი ყურედღება, ბრძოლა, ხშირი აღსარება, სიმდაბლე, საკუთარი თავის ყვედრება, ლოცვა და მეტანიები გვმართებს, უნდა ვილოცოთ

ჩვენი თავისთვისაც და მისთვისაც, ვისზეც გაღიზიანებულნი ვერთ. ჭეშმარიტი ქრისტიანები, ისინი, ვინც გულის განწმედას და ღმრთის სამსახურს ესწრაფვოდნენ, ხშირად განზრახ ეძებდნენ ისეთ ძმას ან მოძღვარს, მძიმე და ფიცხი ხასიათით რომ გამოირჩეოდა. ასეთი კაცის გვერდით Mმათ მუდმივად

თავის დამდაბლება უხდებოდათ და ამიტომ უფრო სწრაფად მოიპოვებდნენ ხოლმე სიმშვიდესა და ურისხველობას.

განკითხვა. სხვის ნაკლოვანებებზე მსჯელობისას (სულ ერთია, ეს ნაკლოვანებები ნამდვილად

არსებობს თუ გვეჩვენება) კაცს თავისი თავი მასზე უკეთესი, სუფთა, ღმრთის მოშიში, პატიოსანი და ჭკვიანი ჰგონია. მაგრამ სინამდვილეში საქმე სხვანაირადაა: ~ ვისავ გული სუფთა აქვს, იმას ყოველი კაცი სუფთა ეჩვენება, ხოლო ვისაც გული ვნებითა აქვს შებილწული, იმისათვის არავინაა წმინდა, არამედ ყველა თავისნაირი ჰგონია~ (მამა ესაია). ჩვენი მსჯავრი არასოდეს არის მიუკერძოებელი, რადგან უფრო ხშირად შემთხვევით შთაბეჭდილებას ეფუძნება, ანდა პირად წყენის, გაღიზიანების, მრისხანების, ~განწყობის~ შედეგია.

მართლმადიდებელ ქრისტიანს, ცხადია, შეუძლია და ვალდებულიცაა სიცრუესა და უსამართლობის წინააღმდეგ გამოვიდეს, შეურაცყოფილი დაიცვას. მაგრამ ჭეშმარიტების აღდგენა მხოლოდ ღირსეულის საქმეა, ვისაც ძალუძს სიმდაბლით მოისმინოს სიმართლე საკუთარ თავზე და შეინანოს თავისი ცოდვები. აშკარა თუ ფარული განკითხვა თითქმის ყველაზე გავრცელებული ცოდვაა, რომლის აღიარებაც ძალიან ძნელია, რადგან იგი უხილავი მტვერივით ეფინება მთელს ჩვენს ცხოვრებას, ეს მტვერი კი ერთობ მავნეა.წმიდა მამების ცხოვრებიდანაც კარგად ჩანს, რომ განკითხვისა თუ ყვედრების ერთი სიტყვა, ერთი აზრიც კი ხშირად თვით წარმატებულ მონაზვნებსაც სტაცებდა ღმრთის მადლს. მცირე განკითხვამ შესაძლოა უნაყოფო ქმნას ქრისტიანის მძიმე და ხანგრძლივი მოღვაწეობა და ერთ

წუთში გაძარცული, მჭმუნვარე, დაცარიელებული დატოვოს იგი, თუნდაც ამ ერთი წუთის წინ სულიერი სიხარულით ტკბებოდეს. წმ. სახარებაში თვით უფალი არაერთგზის გვაფრთხილებს მოყვასის განკითხვისაგან: `ნუ განიკითხავთ, რაითა არა განიკითხნეთ~, `რომლითა განკითხვითა განიკითხვიდეთ, განიკითხნეთ~, მოგვიტევენ ჩუენ თანანადებნი ჩუენნი, ვითარცა ჩუენ მიუტევებთ

თანამდებთა მათ ჩუენთა~. უფლის ლოცვაში `მამაო ჩუენო~ თვითონვე გამოიგვაქვს საკუთარი თავისათვის განაჩენი, რამეთუ ამ სიტყვების მერე კვლავ განვიკითხავთ ძმას და არ მივუტევებთ მას შეცოდებას.

ხოლო თუ არავის განვიკითხავთ, თუ ყოველთვის ავარიდებთD თვალს მოყვასის ცოდვებს და საკუთარის დანახვას ვეცდებით,თუ მუდმივად ვაყვედრით ჩვენს თავს და მოყვასზე უარესად

შევრაცხავთ, მაშინ ეს გზა გახდება ყველაზე მოკლე, მსუბუქი და სიხარულევანი გზა სასუფევლისაკენ. სცადე, ერთი დღე მაინც იცხოვრო ასე და ნახავ, როგორ მიუახლოვდი ღმერთს. თუკი არავის განიკითხავ, მრავალი ცოდვაც რომ გამძიმებდეს, მაინც შეიძლება მოელოდე შეწყალებას, ხოლო თუ

განიკითხავ, მაშინ თავშეკავებულ, ღირსეულ და წესიერ ცხოვრებაშიც ბევრი ცოდვა მოგეძებნება ისეთი, უმკაცრესად რომ მოგეკითხება, ამიტომ ეშინოდათ მამებს ამ ცოდვის ასე ძალიან, ამითომ ეკიდებოდნენ ასეთი სიფრთხილით ყოველ თავის სიტყვას, აზრს, გრძნობას, ამიტომ ცდილობდნენ, მსუბუქი საყვედურით, ჟესტით, გამოხედვით უ ამოოხვრითაც კი არ განეკითხათ ვინმე, თუ დემონი მომაბეზრებლად გისევს განკითხვის აზრებს, გულში ნუ შეუშვებ, თუ გულმა მიიღო, ენით გამოთქმას მაინც მოერიდე. დუმილი ადვილად განდევის გულიდან ამ ვნებას, ხოლო სიტყვით განკითხვა უკვე დიდი ცოდვაა.

მოწყინება (ჭმუნვა, სევდა, და არა მოწყენა დღევანდელი მნიშვნელობით). მოწყინების ცოდვა იქიდან ჩნდება, რომ ჩვენ მეტის_მეტად ვართ დაკავებულნი საკუთარი თავით, საკუთარი განცდებითა და წარუმატებლობით. ამას შედეგად ის მოჰყვება, რომ გარშემომყოფთა მიმართ სიყვარული

105

გვინელდება, სხვების ტანჯვისადმი გულგრილნი ვხდებით, სხვების სიხარულით გახარების უნარს ვკარგავთ და შური გვიპყრობს. ჩვენი სულიერი ცხოვრებისა და ძალის საფუძველია ქრისტეს სიყვარული, ის უნდა ვზარდოთ, ქრისტეს შევეთვისოთ და მათზე ვიფიქროთ, და არა საკუთარ

წვრილმან წარმატებებსა თუ წარუმატებლობაზე. გული მივცეთ ქრისტეს _ ესაა ქრისტიანის ცხოვრება. და მაშინ ჩვენს გულში მყუდროება და მშვიდობა დაისადგურებს, რომლის შესახებაც წმ. ისააკ ასური ამბობს: `შეურიგდი შენს თავს და მაშინ ცა და ქვეყანაც შეგირიგდება~.

ხშირად სუსტ ადამიანს, ანდა მძიმე ცოდვების თანამდებს, ვისაც არ ძალუძს მტკიცედ ებრძოლოს თავის ვნებებს, ეჭვი ეპარება ცოდვათა მიტევების, საკუთარი თავის გამოსწორების შესაძლებლობაში, ამას კი თან სდევს მოწყინებისა და საოწარკვეთილების (ანუ უიმედობის) შეტევები, მაგრამ ~არა უხმს ცოცხალთა მკურნალი, არამედ სნეულთა, ხოლო თქუენ წარვედით და ისწავეთ, რაი არს; წყალობაი მნებავს და არა მსხუერპლი, რამეთუ არა მოვედ წოდებად, მართალთა, არამედ ცოდვილთა სინანულად~ (მათე; 9, 12_13). ზოგიერთი ადამიანის გამოუვალი, თითქმის უიმედო მდგამარეობა იმის ბრალია, რომ ისინი ეკლესიის გარეთ დგანან, ხსნა კი ეკლესიაში შესვლასა და მორწმუნე ერთან შეერთებაში უნდა ეძიონ.

უქმი მეტყველება. ესეც გავრცელებული ცოდვაა _ ღმრთისაგან ბოძებული სიტყვის ნიჭის უქმი, ურგები გამოყენება. იგივე ცოდვაა ჭორაობა, ხმების მიტან_მოტანა. ადამიანები ხშირად კარგავენ დროს ფუჭ საუბრებში, რომელთა შინაარსი მყისვე ავიწყდებათ, უფალმა კი თქვა: `ყოველი სიტყუაი უქმი, რომელსა იტყოდიან კაცნი, მისცენ სიტყუაი მისთვის დღესა მას სასჯელისასა. რამეთუ სიტყუათა შენთაგან განჰმართლდე და სიტყუათა შენთაგან დაისაჯო~ (მათე, 12, 36_37). უქმი მეტყველების ცოდვა არასოდეს მთავრდება დროიოს უბრალო დაკარგვით, იგი შებილწულს ტოვებს კაცის სულს, რამეთუ

მრავალსიტყვაობას ყოველთვის თან სდევს განკითხვა, დაცინვა, საკუთარი თავმოყვარეობის დაკმაყოფილება, ვნებების გაღვიძება და ა.შ. საკმარისია პირი გავაღოთ და მაშინვე რაიმე უჯერო

წამოგვცდება, ერთ სიტყვას მეორე მოჰყვება, მეორეს _ მესამე, და მერე უკვე შეჩერება ძნელია. ამიტომაც არის აუცილებელი ყურადღება, სათქმელის მოკლედ მოჭრა და სიტყვაძვირობა. ხანდახან ხომ ერთი დაუფიქრებლად წამოსროლილი სიტყვაც კმარა ღმრთის მადლის დასაკარგად (იხ. განკითხვა).

ტყუილი. ამავე ცოდვის ნაირსახეობებია პირობის შეუსრულებლობა, ჭორაობა, რაღაცის გამოგონება და გადაჭარბება, ცილისწამება, საკუთარი ვარაუდის ნამდვილ ამბად გასაღება, თამამი მსჯელობა იმაზე, რაც ბუნდოვნად გვესმის, მოყვასისათვის რაიმე რჩევის მიცემა, როცა ჩვენ თვითონ არა გვაქვს საკუთარი სულიერება და გამოცდილება. ეს ცოდვა ისე ღრმად არის გამჯდარი ადამიანის შეგნებაში, ისე შეეთვისა მის სულს, რომ არც კი სურს დაინახოს, რომ ტყუილის, არაგულწრფელობის, თვალთმაქცობის, გადამეტების, ტრაბახის ყოველგვარი გამოვლინება მძიმე ცოდვაა, ესაა ტყუილის მამის _ სატანის სამსახური. იოანე ღმრთისმეტყველის Yთქმით, ზეციურ იერუსალიმში `არა შევიდეს... ყოველივე შეგინებული და მოქმედი ბოროტისაი და ტყუილისაი~(გამოცხ.21,27).

ტყუილი შეიძლება მთელი თავისი სატანური სიბილწით, სრულიად ურცხვი, დაუფარავი სახითაც გამოვლინდეს. ამ შემთხვევაში იგ ადამიანის მეორე ბუნებად, ყოველდღიურ ნიღბად იქცევა. კაცი ისე ეჩვევა ტყუილს, რომ სხვაგვარად ვეღარც გამოთქვამს თავის აზრებს, თუ არა ამ აზრებისათვის შეუფერებელი სიტყვებით, რის გამოც სინამდვილე სრულიად ბუნდოვანი ხდება. ტყუილი ბავჭშვობიდანვე შეუმჩნევლად შემოდის სულში. თუ ვინმეს ნახვა არ გვინდა, ოჯახის წევრებს ვთხოვთ

უთხრან მოსულს _ შინ არ არისო, რაიმე უსიამოვნო საქმეში მონაწილეობაზე უარს პირდაპირ უარს ვერ ვამბობთ, ამიტომ ავადმყოფობას ან მოუცლელობას ვიმიზეზებთ და ა.შ. ასეთი `ყოფითი~ ტყუილები, გარეგნულად უწყინარი გადამეტება, სიცრუეზე დამყარებული ხუმრობა თანდათან რყვნის ადამიანს და ასწავლის, რომ საკუთარი გამორჩენისათვის კომპრომისის დაშვებაც შეიძლება. აუცილებელია ტყუილის ძირფესვიანად აღმოფხვრა: გახსოვდეს, როგორც ეშმაკისაგან არ უნდა მოველოდეთ არაფერს, ბოროტებისა და წარწყმედის გარდა, ასევე მისი ღვიძლი შვილისაგან _

ტყუილისაგან ერთადერთი რამ წარმოიშვება: სატანური, განმხრწნელი, ანტიქრისტიანული სული ბოროტებისა. არ არსებობს `მხსნელი~ ან `გამართლებული~ ტყუილი, თვით ეს შესიტყვებაც კი მკრეხელობაა, რამეთუ მხსნელი არის მხოლოდ ჭეშმარიტება, უფალი იესო ქრისტე!

ქურდობა. მცნება `არა იპარო~ ზოგიერთს მეტისმეტად კონკრეტულად ესმის, როგორც მხოლოდ

აშკარა ძარცვისა და ქურდობის აკრძალვა. მაგრამ სინამდვილეში პარვად ითვლება ყოველგვარი მიტაცება სხვისი ქონების, პირადისა თუ საზოგადოსი. ტაცებად (პარვად) უნდა ჩაითვალოს ვალის დაუბრუნებლობა (ფულის, ნივთების), მუქთახორობა, მათხოვრობა უკიდურესი გაჭირვების გარეშე, როდესაც კაცს შეუძლია იმუშაოს და ისე მოიპოვოს საკვების ფული. თუ ვინმე სხვისი უბედურებით

სარგებლობს და ართმევს მას რაიმე ქონებას, უფრო მეტს, ვიდრე ეკუთვნის, ესაა ანგარების ცოდვა.

106

ნივთებისა და საკვები პროდუქტების მომატებულ ფასებში გაყიდვა (სპეკულაცია), ასევე ტრანსპორტში უბილეთო მგზავრობა და სხვა ამგვარი ცოდვები აგრეთვე არის დარღვევა მცნებისა `არა იპარო~. თუ მონანულს აქვს ასეთი ცოდვა ჩადენილი, კარგი იქნება, თუ შესაძლებელია, ვალი გადაიხადოს, მოპარული ნივთი ანდა მისი ღირებულება კი პატრონს დაუბრუნოს _სულ ერთია, რამდენი ხანია გასული ამ ამბის შემდეგ. ეს იქნება ეპიტიმიის საუკეთესო ფორმა.

ვერცხლისმოყვარება. ესაა სიყვარული ფულის, ნივთების, მატერიალური კეთილდღეობის მიმართ,

სულერთია რაში გამოიხატება იგი, ფლანგვასა თუ პირიქით, სიძუნწეში. ეს ცოდვა, ერთი შეხედვით

მეორეხარისხოვანი, სინამდვილეში ძალიან მნიშვნელოვანია. მასში თავს იყრის სარწმუნოების უარყოფა, მოყვასისადმი სიყვარულის დავიწყება და ქვენა გრძნობებისადმი დამონება. ვერცხლისმოყვარება ადამიანს აბოროტებს, გულს უსასტიკებს, შურს აღუძრავს და მრავლისათვის ზრუნვას აიძულებს. ვერცხლისმოყვარების დათრგუნვა ნაწილობრივ ამ ცოდვების დაძლევასაც ნიშნავს. თვით მაცხოვრის სიტყვებიდან ვიცით, რომ მდიდარი ძნელად შევა ცათა სასუფეველში. უფალი გვასწავლის: `ნუ

იუნჯებთ თქუენ საუნჯეთა ქუეყანასა ზედა, სადა მღილმან და მჭამელმან განრყუნის, და სადა მპარავთა დათხარიან და განიპარიან. ხოლო თქუენ იუნჯებდით საუნჯეთა ცათა შინა, სადა არცა მღილმან, არცა მჭამელმან განრყუნის, და არცა მპარავთა დათხარიან და განიპარიან~ (მათე, 6, 19_21).

ამ ცოდვას მრავალი ვნება ენათესავება: კარგადD ჩაცმისა და იშვიათი ნივთების შეძენის სურვილი, ყველაფრის `გემოვნებით~ შერჩევა, სახლის ლამაზად მოწყობა. აქედანვე იღებს სათავეს ქონების დაცვაზე მატისმეტი ზრუნვა, ქურდობის შიში, გაღიზიანება მათზე, ვინც რაღაცას გვთხოვს, შური, განკითხვა, გლახაკთა სიძულვილი, სახმარის დაგროვებაში სხვასთან გაჯიბრება; ადამიანი მეტისმეტ

ყურადღებას უთმობს საკუთარი თავისა და გარშემომყოფთა გარეგნულ სახეს, მოყვასს ხშირად `

ჩაცმულობით~ აფასებს, ადამიანებს იმის მიხედვით სცემს პატივს, ვის რამდენი ფული აქვს, ყოველივე ამის შედეგი კი უსამართლობა, კაცმოთნეობა და სიძულვილია. პავლე მოციქული ასეთებს კერპთაყვანისმცემლებს უწოდებს, ხოლო ვინც ხრწნად ნივთს სცემს თაყვანს, ის მისი მონა ხდება; ანუ,

შემოქმედის დამტევებელი, შექმნილს ემსახურება.

ნაყროვანება. სხვადასხვა ადამიანს სხვადასხვა რაოდენობის საკვები სჭირდება ფიზიკური ძალების შესანარჩუნებლად. ეს დამოკიდებულია ასაკზე, აღნაგობაზე, ჯანმრთელობაზე, სამუშაოს სიმძიმეზე. თვით საკვებში არავითარი ცოდვა არ არის, რამეთუ იგი ღმერთისაგანაა ბოძებული. ცოდვა ისაა, როცა მას სანატრელ მიზნად ვიხდით, თაყვანს ვცემთ, ვტკბებით მისი გემოთი, გაუთავებლად ვლაპარაკობთ

ჭამაზე და ვცდილობთ რაც შეიძლება მეტი ფული დავხარჯოთ კიდევ უფრო გემრიელი სანოვაგის შესაძენად.

ქრისტიანი უნდა ცდილობდეს თავი შეიკავოს ყოველგვარი ზედმეტობისაგან, აკეთოს მხოლოდ ის, რაც აუცილებელი და სასარგებლოა, ხოლო რაც ნამეტნავია და მავნე სულისათვის, ის მოიკვეთოს. თუ

საზრდელს ზომიერად ვღებულობთ, იგი ძალებს გვინარჩუნებს სულიერი და ხორციელი მოღვაწეობისათვის, ლოცვისა და მუხლისდრეკისათვის, ხოლო აუცილებელი საზრდელის მოკლება (უგუნური მარხვა) ანდა პირიქით, ზედმეტი ჭამა გვაუძლურებს, ცხოვრების მწყობრი რიტმიდან გვაგდებს და ვეღარც სულისათვის სარგოს ვიქმთ რამეს. საჭმელით ტკბობა ძალიან უშლის ხელს სულიერ მოღვაწეობას, ხშირად საერთოდ უკარგავს ადამიანს ამგვარი მოღვაწეობის ხალისს, გემოთმოყვარებას აღვიძებს, ახალ_ახალი საჭმელების გასინჯვის სურვილს იწვევს, ჩნდება დაუკმაყოფილებლობის გრძნობა `უინტერესო~ ცხოვრებით, ანუ, ადამიანი ეძებს და ელოდება რაღაც უფრო მკვეთრ, ძლიერ შეგრძნებებს არამარტო ჭამაში, არამედ სხვა სფეროებშიც. ამიტომ ნაყროვანებისაგან აღარც სიძვის ცოდვაა შორს. ადამიანში ყველაფერი მჭიდრო კავშირშია ერთმანეთთან და ერთი ვნებიდან ადვილად იშვება მეორე. გემოთმოყვარებას ხშირად მარხვის გატეხვა მოსდევს, ეს კი კაცს ღმერთისა და ეკლესიისაგან განაშორებს. ნაყროვანების ვნებით შეპყრობილს არ ძალუძს ებრძოლოს ბევრ სხვა ვნებასაც, რომელთა დათრგუნვაც მარხვის მეშვეობითაა შესაძლებელი.

ცოდვაა საზრდოს მიღების წინ ლოცვის დავიწყება, განსაკუთრებით, როცა ერთი სული გვაქვს, როდის დავიწყებთ ჭამას. ასევე მავნეა მოწყენილობის, უსაქმურობის, უგუნებობის გამო ჭამა.

ნაყროვანების მონათესავე ცოდვაა მემთვრალეობა, და ვინ იცის რამდენი ტრაგედია ხდება მის გამო. ყველა, მორწმუნეცა და ურწმუნოც, ერთხმად ამტკიცებს, ეს ვნება დამღუპველია ჯანმრთელობის, ფსიქიკის, ახლობლებთან ურთიერთობისათვის. მაგრამ საზოგადოებაში არც ერთი, დიდი თუ პატარა ღინისძიება არ ჩაივლის ხოლმე უღვინოდ, ლხინშიც და ჭირშიც ღვინო აუცილებელი რამაა, და კაცს უჭირს დალევისათვის თავის არიდება. თან ყველა თვალს ადევნებს მეზობელს, რომ დალიოს და `კარგ ხასიათზე~ იყოს. ასე ხდება დღეს მორწმუნეთა შორისაც, მით უმეტეს, რომ ქრისტიანისათვის ღვინო განსაკუთრებული ნივთიერბაა, ისევე, როგორც პური და ზეთი. ღვინოს ხშირად იყენებენ ღმრთისმსახურებაში, სუფთა წითელი ღვინო და სპეციალურად გამომცხვარი პური _ სეფისკვერი წმიდა საიდუმლოს, ევქარისტიის აღსრულებისათვის გამოიყენება. ამიტომ ქრისტიანთა

107

დღესასწაულებზე ყოველთვის არის ღვინო და ცოტაოდენი ღვინის დალევა ამ დროს არ არის ცოდვა, მაგრამ ჩვენი სისუსტისა და თავშეუკავებლობის გამო ასეთ სუფრებზეც თითქმის ყოველთვის თვრება ვინმე. ადრე მონასტრის ტიპიკონებიც კი ითვალისწინებდა ტრაპეზზე ორიოდე ჭიქა ღვინის დალევას, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ მაშინ ადამიანები ბევრად უფრო ძლიერები იყვნენ და მათზე ღვინო

ასე დამანგრეველად არ მოქმედებდა. დღეს ბევრად უფრო მეტი სიფრთხილე გვმართებს: თუ კაცმა იცის, რომ მიდრეკილია ლოთობისაკენ, ან საერთოდ არ უნდა დალიოს, ან მკაცრად დაიცვას ზომა. ხშირად ღვინოს მარხვაშიც სვამენ, ეს კი აშკარა დარღვევაა, საეკლესიო ტიპიკონები გარკვევით

მიუთითებენ, როდისაა ხსნილი ღვინით რაიმე დღესასწაულის გამო.

გახსოვდეს ძმაო: მართალია, ღვინო თავიდან შესანიშნავ, ძალიან სასიამოვნო და უწყინარ

სასმელად გვეჩვენება, მაგრამ ბოროტი სულები კარგად იყენებენ ამ თვისებას; ხშირად კაცს ერთი ჭიქა ღვინოც კი ათრობს და მაშინ აღარც ეშმაკს უჭირს მისი მონადირება. ვინ იცის, რას არ სჩადიან ადამიანები სიმთვრალეში: ეშმაკეულებს ემსგავსებიან, ბოროტ სულებს უცვივდებიან ხელში, სრულიად

ემორჩილებიან მათ და ხშირად თვითმკვლელობამდეც მიდიან. წმ. წერილში უფალი პირდაპირ ამბობს, მემთვრალენი არ ცხონდებიანო. ლოთი ღვინოში სიხარულს, მხიარულებას, თავდავიწყებას, ამა ქვეყნის მწუხარებისაგან გაქცევას ეძებს, მაგრამ ეს ხომ მხოლოდ აჩრდილია იმ სიხარულისა და სულიერი მხიარულების, რომელიც მიენიჭება ყოველ ჭეშმარიტ მორწმუნეს, ქრისტეს მცნების ერთგულს. ღვინო,

რომელიც სინამდვილეში ახარებს კაცის გულს და სასუფეველში შეჰყავს იგი, არის ღმრთის მადლი, სახარებისაგან გამოსხივებული, და განმანათებელი ყოველი სულისა, რომელიც შეისმენს მის ცხოველ

სიტყვას და შეეცდება ამ სიტყვის მიხედვით იცხოვროს.

კაცისკვლა. ყოველთვის უმძიმეს ცოდვად ითვლებოდა მეექვსე მცნების დარღვევა _ კაცისკვლა ანუ

სხვა ადამიანისათვის უფლის მიერ ნაბოძები სიცოცხლის წართმევა. ასეთივე საშინელი ცოდვაა თვითმკვლელობა და საშიში მკვლელობა _ აბორტი.

კაცისმკვლელისგან ორ ნაბიჯზე დგას ის, ვინც მრისხანებისას ხელით შეხებამდე მიდის, სცემს ან ჭრილობას აყენებს მეორე ადამიანს. ამავე ცოდვის თანამდებნი არიან მშობლები, რომლებიც სასტიკად

ექცევიან შვილებს და უბრალო მიზეზით ან სულაც უმიზეზოდ სცემენ მათ. ამ ცოდვას განსაკუთრებით ხშირად ლოთები სჩადიან. ახალგაზრდები ხშირად ჩხუბობენ და სასიკვდილოთაც კი იმეტებენ ერთმანეთს მხოლოდ საკუთარი ვაჟკაცობის დასამტკიცებლად. მაგრამ განა ეს ვაჟკაცობაა? სინამდვილეში ამ `ვაჟკაცებს~ უბრალოდ არ ძალუძთ თავიანთი ვნებების დათრგუნვა და მრისხანების, სიძულვილის, სატანისტური გაბოროტების გავლენით მოქმედებენ. ჩვენ, ქრისტიანებმა ვიცით, რომ ჭეშმარიტი ვაჟკაცობა სწორედ ისაა, მტკიცედ და მოთმინებით წინ აღუდგე ვნებებს და არ

დაემორჩილო მათ. ვინ უფრო ვაჟკაცია: მშვიდი წყნარი, ფიზიკურად სუსტი, მორჩილი ქრისტიანები _ ჭაბუკები, ქალწულები ბავშვები, დედები თავიანთი ყრმებითურთ, ვინც უსიტყვოდ ითმენდა ქრისტესათვის წამებას, მეტიც, თავისი ნებით მიდიოდა სასჯელზე, გაუგონარ დაცინვას ითმენდა, თუ

ისინი, ვინც ერთი სიტყვისათვის მზად არიან დანაზე წამოაგონ მოყვასი? ნეტავი როგორ მოიქცეოდნენ ასეთი ადამიანები, მათთვის რომ სარწმუნოების დათმობა

მოეთხოვათ და საწამებლად გაეყვანათ? ალბათ უარყოფდნენ ქრისტეს, ანდა წყევლა_კრულვით

აიკლებდნენ ჯალათებს, კბილთა ღრჭენასა და დრტვინვას მოჰყვებოდნენ, ეცდებოდნენ რაიმე ევნოთ

მათთვის, ქრისტიანები კი ყოველთვის ლოცულობდნენ მტარვალთათვის. დღეს ხშირად იმით

იმართლებენ თავს, ცხოვრებას მგლური კანონები აქვს და სიმდაბლე ყოველთვის არ არის სასარგებლო

და შესაძლებელიო, მაგრამ როგორ შევუთავსოთ ასეთი მსჯელობა ქრისტეს სჯულს, ან ვის ამცნო

უფალმა: `ისწავლეთ ჩემგან, რამეთუ მშვიდ ვარ და მდაბალ გულითა~ (მათე, 11,29)? ანდა ვის ჩააგონებს, მარჯვენა ყვრიმალში რომ გაგარტყან, მარცხენა მიუპყარიო?

მკვლელობის ცოდვის თანამდებნი არიან ისინიც, ვინც საჩხუბრად აქეზებს ადამიანს, ჭორითა და ცილისწამებით შხამავს მას, ერთმანეთს ჰკიდებს ახლო მეგობრებს და განხეთქილება შეაქვს თავის წრეში. დაე იცოდეს ასეთმა კაცმა, რომ ეშმაკის საქმეს აკეთებს, რამეთუ თვით სიტყვა ეშმაკი (`დიაბოლოს~) ბერძნულად ცილისმწამებელს ნიშნავს.

ავადმყოფისა ან მომაკვდავის მიუხედავობა ანდა სხვების ტანჯვისადმი გულგრილობაც პასიური მკვლელობის ტოლფასია. განსაკუთრებით მძიმდება ეს ცოდვა, როდესაც შვილები უგულვებელყოფენ მოხუც, ავადმყოფ მშობლებზე ზრუნვას. იგივე ითქმის იმ შემთხვევებზეც, როცა კაცი არ შეეწევა გაჭირვებაში ჩავარდნილ მოყვასს _ მშიერს, უსახლკაროს, წყალში ჩავარდნილს, მას, ვისაც სცემენ ან ძარცვავენ, ხანძრისა და წყალდიდობისგან დაზარალებულს. მაგრამ ვაი, რომ მოყვასს მხოლოდ

იარაღით როდი ვკლავთ, არამედ სასტიკი სიტყვით, ლანძღვა_გინებით და დაცინვითაც. წმ.იოანე მახარობელი ამბობს: `ყოველსა, რომელსა სძულდეს ძმაი თვისი, იგი კაცის_მკვლელი არს~ (1 იოანე, 3, 15). ყველამ საკუთარი გამოცდილებით იცის, როგორ კლავს და აწყლულებს სულს მწარე, ბოროტი, დამცინავი სიტყვა.

108

მკვლელობაზე ნაკლები ცოდვა როდია უმანკო სულთათვის პატივის ახდა, მათი გახრწნა ფიზიკურად ან ზნეობრივად, ცოდვისა და გარყვნილებისაკენ მიზიდვა. ნეტარი ავგუსტინე წერს: `ნუ

გეგონება, რომ არა ხარ მკვლელი, თუ მოყვასს ცოდვისაკენ უბიძგებ. შენ გახრწნი მაცთუნებელი კაცის სულს და სტაცებ იმას, რაც მარადისობას ეკუთვნის~. ახალგაზრდა ქალისა და ვაჟის მიწვევა აღვირახსნილ ღრეობაზე, არამსმელისთვის სასმელის დაძალება, შურისძიებისაკენ მოწოდება, გარეგნული სანახაობითა თუ მონათხრობით ცთუნება, უბიწო ცხოვრების მოყვარულთა აბუჩად აგდება, მარხვის გატეხისაკენ წაქეზება, მაჭანკლობა, საკუთარი სახლის დათმობა ლოთობისა და გარყვნილებისათვის _ ყოველივე ეს მოყვასის ზნეობრივ მკვლელობაში მონაწილეობას ნიშნავს.

ცოდვაა აგრეთვე ცხოველის მოკვლა და წამება რაიმე აუცილებლობის გარეშე, რამეთუ საღმრთო

წერილში წერია: `სწყალობნ მართალი სულსა საცხოვართათვისთასა, ხოლო ნაწლევნი უღმრთოთა უწყალოი~ (იგავთა, 12,10).

როდესაც მეტისმეტ სევდასა და სასოწარკვეთილებას ვეძლევით, მაშინაც იმავე მცნებას ვარღვევთ _

`არა კაც_ჰკლა~. თვითმკვლელობა უმძიმესი ცოდვაა, რამეთუ სიცოცხლე ღმერთის მოცემულია და მხოლოდ ღმერთსა აქვს უფლება მისი წართმევისა. თვითმკვლელისათვის ლოცვა არ შეიძლება, ეკლესია მათ არ იხსენიებს და არც წესის აგების ნებას რთავს, მათი ქრისტიანთა სასაფლაოზე დაკრძალვა და ჯვარის აღმართვაც კი დაუშვებელია. ასეთი სიმკაცრე იმით აიხსნება, რომ თვითმკვლელმა გადაიგდო თავისი ჯვარი, უარყო მისი სიმძიმე, ღმერთის შეწევნის იმედი დაკარგა და უგულებელყო უფლის გამოუთქმელად მოწყალე მზრუნველობა ყოველივე კაცისათვის, უფალმა ხომ თქვა, `თქუენნი თავისა თმანიცა ყოველნი განრაცხილ არიანო~(მათე, 10, 30). მკურნალობაზე უარის თქმა, ექიმის დარიგების განზრახ უგულებელყოფა, საკუთარი ჯანმრთელობისათვის ზიანის მიყენება, ზედმეტი ღვინის სმა, თამბაქოს წევა, წამლების ბოროტად გამოყენება, ნარკომანია და საერთოდ,

საკუთარი ფიზიკური და სულიერი ჯანმრთელობის არად ჩაგდება იმავე თვითმკვლელობის სახესხვაობებია. სხეულის სულის ტაძარია, ასევე, როგორც მთლიანად კაცია სული წმიდის ტაძარი, ხოლო წმ. წერილი ამბობს: `რომელმან ტაძარი ღმრთისაი განხრწნეს, განხრწნეს იგიცა ღმერთმან~(1 კორ. 3, 17).

ანკვირიის კრების კანონების თანახმად (313წ.) ნაყოფის განზრახ მოკვდინებისათვის (აბორტისათვის) ათი წლით უზიარებლობაა დადგენილი. წმ. ბასილი დიდი თავის ერთ_ერთ კანონში (IIკანონი) იგივე საკითხებზე მსჯელობისას არ განასხვავებს ჩამოყალიბებულსა და ჩამოუყალიბებელ ნაყოფს. აბორტს იგი ორმაგ ცოდვად თვლის _ ჯერ ერთი, ბავშვის მოკვლად და მეორეც, თვითმკვლელობის მცდელობად, რადგან ამ დროს დედაც თავს საფრთხეში იგდებს. წმ. ბასილი დიდი გმობს ასეთ

დედებს, მაგრამ ეპიტიმიად მკვლელთათვის სასჯელის ნახევარს განუჩინებს. ასე რომ თუ ქალი თავს მართლმადიდებლური ეკლესიის წევრად თვლის, მისთვის კატეგორიულად აკრძალულია აბორტი იმ შემთხვევაშიც კი, როდესაც ფეხმძიმობის გაგრძელება დედის სიცოცხლეს საფრთხეს უქმნის. დედამ არ

უნდა გასწიროს შვილის სიცოცხლე საკუთარი თავის გადასარჩენად: არავისა აქვს უფლება გადაწყვიტოს, ვისი სიცოცხლე უფრო მნიშვნელოვანია _ ბავშვის თუ დედის. ასეთ მძიმე სიტუაციაში მთელი სასოება ღმერთზე უნდა დავამყაროთ, გაძლიერებით ვილოცოთ დედის გადარჩენისა და ბავშვის მშვიდობით დაბადებისათვის და ყოველივე ღმერთის ნებას მივანდოთ.

აბორტი თვითმკლელობის ტოლფასია, მაგრამ ამ მძიმე ცოდვას საფუძვლად სხვა მიზეზები უდევს _ ღმრთისადმი სასოების დაკარგვა, რომელიც განაგებს ყოველი დაბადებულის ცხოვრებას, ცხოვრებისეულ სიძნელეთა წინაშე შიში, ხოლო თუ ბავშვი სიძვის ანდა მრუშობის შედეგად ჩაისახა, მაშინ შერცხვენის შიშიც. ამ ცოდვას ყოველთვის ჰყავს თანამონაწილე _ მამაკაცი, ქმარი ან საყვარელი. ქმრები რომლებიც ხელს უწყობენ, ანდა აიძულებენ ცოლებს, ხელოვნურად შეწყვიტონ ფეხმძიმობა, ისევე დამნაშავენი არიან, როგორც მათი ცოლები, ზოგჯერ კი მათზე მეტადაც. ამავე ცოდვის თანამდებნი არიან მამაკაცები, რომლებიც იოლად აბამენ ინტიმურ კავშირს ქალებთან, ეს ქალები კი მერე აბორტს იკეთებენ. ვინ იცის, რამდენი ასეთი მამაკაცი დადის ქვეყნად და არც კი იცის, რომ ნათლობის სპეტაკი სამოსელი საკუთარი შვილების სისხლითა აქვთ შესვრილი. ამიტომ აღსარების წინ კარგად გაიხსენე, იქნებ ჩაგიდენია ასეთი დანაშაული, ანდა გქონია ისეთი კავშირი ქალთან, აბორტით

რომ შეიძლებოდა დამთავრებულიყო, და შეინანე, თორემ საშინელ სამსჯავროზე უცებ აღმოაჩენ, რომ თურმე თანამონაწილე ყოფილხარ ამ დიდი ცოდვისა _ მკვლელობისა.

სიძვის ცოდვა. ძალიან გავრცელებული და გადამდები ცოდვაა, რომელიც მძიმედ სწყლავს სულს და სხეულსაც, ამიტომაა განსაკუთრებით საშიში. ხორციელი ვნება ღრმადაა შეჭრილი ადამიანის დაცემულ ბუნებაში და სხვადასხვა ფორმით შეიძლება გამოვლინდეს. ესენია:

საკუთარი სიძვა _ გაუთხოვარი ქალისა და უცოლო მამაკაცის ინტიმური კავშირი, რომელიც ქორწინების საიდუმლოს მადლით არ არის განწმენდილი. იგივე ცოდვაა, როდესაც ქალიშვილი ან ჭაბუკი ქორწინებამდე კარგავს უმანკოებას.

მრუშობა ერთ_ერთი მეუღლის მიერ ცოლ_ქმრული ერთგულების დარღვევაა.

109

სისხლის აღრევა _ ხორციელი კავშირი ახლო ნათესავთა შორის. არაბუნებრივი სქესობრივი კავშირი: მამათმავლობა, ლესბიანობა, პირუტყვთან წოლა, ჩუკენობა

(ონანიზმი), ეს ცოდვები საძაგელნი და ამაზრზენნი არიან _ ფიზიკურ სიკვდილზე ადრე ისინი სულიერად კლავენ ადამიანს. საუბედუროდ, დღეს ეს სოფელი ისეა დასნებოვნებული სიძვისა და გარყვნილების სულით, როგორც არასდროს. ყველაფერი ხელს უწყობს ხორციელ გულისთქმათა გამძაფრებას. განსაკუთრებით დამღუპველია ე.წ. `დასავლური კულტურის~ გავლენა: ეროტიული ჟურნალები, ფილმები, ფოტოსურათები, დემონური მუსიკა (თვით როკ მუსიკის სათავეში ჩადებულია ჯანყი ყოველგვარი აკრძალვის წინააღმდეგ ზნეობის სფეროში _ რელიგიური, საზოგადოებრივი, ოჯახური კანონების წინააღმდეგ, სექსუალური თავისუფლების შეზღუდვის წინააღმდეგ), ასეთივე რომანები, ლექსები და ა.შ.

კაცთა მოდგმის მტრის ეშმაკის განკარგულებაში დღეს მძლავრი იარაღია, რომელიც ატყვევებს და ღუპავს ადამიანთა სულებს.

მარტოობისას, ხშირად ღამით, უყურადღებო ცხოვრების შედეგად გაჩენილი სიძვის აზრები განსაკუთრებული ძალით ესხმიან თავს ადამიანს. ამ დროს საუკეთესო წამალია ასკეტური ვარჯიში: მარხვა, ლოგინიდან გაღვიძებისთანავე წამოდგომა, დილისა და საღამოს ლოცვების მუდმივად კითხვა.

სიძვის ცოდვა ხორცით დაცემამდე იწყება. უჯერო საუბრებო, უწესო სიმღერები, უხამსი ამბებისა და ანეგდოტების მოსმენა, გინება _ ყოველივე ეს ბიწიერ ტკბობას იწვევს, ასეთი ტკბობა კი იმითაა საშიში, რომ წარმოსახვას აღაგზნებს და განუყრელად თან სდევს საბრალო მსხვერპლს, ხშირად კი მთელ მის გონებას, ყველა გრძნობას იპყრობს და პირუტყვული ვნების მონად აქცევს. დიდი შრომაა საჭირო ამ მავნე, უკიდურესად აბეზარი ჩვევის მოსაკვეთად.

თუმცა სიძვის ცოდვათა შორის ონანიზმი (ჩუკენობა) სხვებთან შედარებით უწყინარი ჩანს, მაგრამ ეს ცოდვა ყველაზე ძნელად იკურნება. თუ კაცი ამას შეეჩვია, ყოველთვის შეუძლია სცადოს: განსაკუთრებით ღამე, ლოგინში წოლისას, როდესაც იოლად ერევა საკუთარYთავს სხეულთან მიკარების სურვილი. ამიტომ წინასწარ უნდა გავფრთხილდეთ, დროულად მოვიკვეთოთ ცოდვილი გულისსიტყვები, ღამით ისეთი საცვლები გვეცვას, თითქმის Mმთლიანად რომ ფარავს სხეულს, თავიდან ბოლომდე ნუ გავშიშვლდებით, საკუთარ შიშველ სხეულს ნუ შევეხებით, აბანოში ფრთხილად ვიყოთ _ შიშველი სხეულის თვალიერებას და სარკეში ჩახედვას ვერიდოთ. გულში ხშირად ვთქვათ მოკლე ლოცვები, ხანდახან ჩურჩულითაც. შეწევნა ვთხოვოთ უფალს ამ ცოდვის წინააღმდეგ ბრძოლაში, ჩვენს მფარველ წმიდანსაც მოვუხმოთ (ვის სახელსაც ვატარებთ).

თუ სიძვისა და მრუშობისათვის ეკლესიის კანონები მრავალი წლით განაყენებდა კაცს ზიარებისაგან, თან კანონებსა და მეტანიებსაც ადებდა, ჩუკენობისათვის 40 დღით უკრძალავდა ზიარებას და თან მძიმე მარხვას (უცეცხლოდ მომზადებულ საჭმელს) უწესებდა. დღეს, მორწმუნეთა უკიდურესი უძლურებისა და თანამედროვე ცხოვრების საყოველთაო აღვირახსნილობის გათვალისწინებით ეს ვადა 2_3 კვირამდეა შემცირებული და მარხვაც არ არის ისეთი მკაცრი.

ხანდახან, ძილში, ბილწი სიზმრების გამო ანდა მათ გარეშეც ხდება ცოდვილი განხურვება, რომელიც თესლის დაღვრით ანუ შებილწვით მთავრდება (ხშირად ამას დაცემას უწოდებენ). ამის შემდეგაც საჭიროა მცირე სასჯელის დადება, 50 სრული მეტანია და ლოცვა: `ღმერთო მილხინე ცოდვილსა ამას და შემიწყალე მე სახელისა შენისა წმიდისა~. ასევე ბასილი დიდის ლოცვის წაკითხვა _ `ძილსა შინა დაცემისათვის~, (საქართველოს ეკლესიის კალენდარი, 1988, გვ.375). ამგვარი დაცემის შემდეგ მეორე დღეს არ უნდა მივეკაროთ წმიდა ხატებს, სეფისკვერს, ნაკურთხ წყალს, არ უნდა ვეზიაროთ, ძილში დაცემა აღსარებაში უნდა მოვინანიოთ.

მძიმედ სცოდავენ ისინი, ვინც ეკლესიური ქორწინების გარეშე ეწევიან ცოლ_ქმრულ ცხოვრებას. რა ასაკისაც არ უნდა იყვნენ, მათ აუცილებლად უნდა დაიწერონ ჯვარი. გარდა ამისა, სჯულიერ

ქორწინებაშიც უნდა დავიცვათ ზომიერება, ნუ ვეძებთ მეტისმეტ ხორციელ ტკბობას; მარხვებში, კვირა დღეებისა და დიდი დღესასწაულების წინა ღამეს თავი შევიკავოთ ცოლქმრული კავშირისაგან.

გადახედე ცოდვების ამ მოკლე ნუსხას და გაიხსენე, რა გეცნობა შენი ცხოვრებიდან. აქ ყველაფერი როდია ჩამოთვლილი, რაც ვნებს და წარწყმედას უქადის ჩვენს სულებს, მაგრამ თუ დაფიქრდები, ბევრი რამ მოგაგონდება ისეთი, რაც დავიწყებული გქონდა. მაშ, ჩაიწერე და იჩქარე აღსარება.

წმ. წერილში წერია: `შვილო ჩემო, შე_თუ_ეყოფოდი შენ მონებად უფალსა, განმზადე თავი შენი

ყოვლისაგან განსაცდელისა. და წრფელ_ყავ გული შენი და ნუ მოსწრაფე ხარ ჟამსა მას, რომელსა შეგემთხვიოს შენ განსაცდელი, მიეახლე უფალსა და ნუ განეშორები, რათა ამაღლდე აღსასრულსა მას შენსა~ (ზირ.2,1_3).

როგორც კი გადაწყვეტ მარხვას, სინანულს, ცოდვების აღიარებას, მყისვე გაჩნდება უამრავი დაბრკოლება, შინაგანი თუ გარეგანი. კაცთა მოდგმის მტერი, განზრახვას რომ მიგიხვდება, ყოველ

ღონეს იხმარს შენს შესარყევად: გარედან ათასგვარი გარემოებით, შიგნიდან _ ეჭვებით,

110

გულისსიტყვებით, შიშით. მაგრამ ყოველივე ეს უკვალოდ გაქრება, თუ მტკიცედ დაადგები შენს გადაწყვეტილებას.

აღსარება რაც შეიძლება ხშირად უნდა ვთქვათ, პაუზები აღსარებებს შორის სულიერი ბრძოლით,

საკუთარ თავზე ძალდატანებით და მომავალი აღსარებისათვის მზადებით უნდა შეივსოს. ხშირი აღსარება შეგვეწევა ღმრთისმოშიში ცხოვრების წესის დაცვაში, ღმრთის მადლი, რომელიც სინანულისა და ზიარების საიდუმლოში მოქმედებს, ადამიანს ღრმად განაცდევინებს თავის ცოდვებსა და უძლურებას და ეხმარება სარწმუნოების ჭეშმარიტებათა შეთვისებაში. მაშინ ეკლესია და ყველა ეკლესიური წესი მისთვის მშობლიური და ახლობელი ხდება.

რაც შეეხება საკუთარ მოძღვარს, მისი ყოლა, რა თქმა უნდა, სასურველია, მაგრამ ეს სულაც არ

არის აუცილებელი პირობა ჭეშმარიტი სინანულისათვის. თუ კაცს ნამდვილად ტანჯავს თავისი ცოდვა, მისთვის სულერთია, ვის ეტყვის აღსარებას, ოღონდა რაც შეიძლება მალე შეინანოს და გათავისუფლდეს. და კიდევ: სინანული ნებაყოფლობითი უნდა იყოს და არა იძულებითი.

აღსარება არ არის საუბარი საკუთარ ნაკლოვანებებსა და ეჭვებზე, მოძღვრისათვის თავის გაცნობა. აღსარება საიდუმლოა და არ უბრალოდ კარგი ჩვეულება. ესაა გულწრფელი, მხურვალე სინანული, განწმედის სურვილი, მეორე ნათლისღება, რომლის დროსაც ვკვდებით ცოდვისათვის. სინანული სიწმიდის პირველი საფეხურია, ხოლო უგრძნობელობა _ სიწმიდისაგან, ღმერთისაგან დაშორება.

აღსარებისათვის მზადებისას პირველ ყოვლისა გულის გამოცდაა საჭირო. ამისათვის რამდენიმე დღის მომზადება დაგვჭირდება _ მარხვა, კითხვა, მეტი ლოცვა, ცოდვების გახსენება და ჩაწერა. ჩვეულებრივ, სულიერ ცხოპვრებაში გამოუცდელი ადამიანები ვერც თავიანთ ცოდვების სიმრავლეს ხედავენ და ვერც მათ სიმძიმეს განიცდიან. ~ისეთი არაფერი ჩამიდენია~, `მხოლოდ წვრილ_წვრილი ცოდვები მაქვს, ისევე როგორც ყველას~, არ მომიპარავს~, არავინ მომიკლავს~ _ უფრო ხშირად ასე იწყებენ ხოლმე აღსარებას.

კი მაგრამ თავისმოყვარება რა გგონიათ? საყვედურების მოუთმენლობა? კაცთმოთნეობა? მცირედმორწმუნეობა? სულმოკლეობა და სულიერი სიზარმაცე? მოყვასი რომ არ გიყვარს? ვითომ უმნიშვნელო ციდვებია? ნუთუ იმის მტკიცებას დაიწყებს ვინმე, რომ საკმარისად უყვარს ღმერთი, რომ მისი სარწმუნოება მხურვალე და ქმედითია? ნუთუ ყოველი კაცი ისე უყვარს, როგორც ქრისტესმიერი ძმა უნდა უყვარდეს? მიაღწია სიმშვიდეს, ურისხველობას, სიმდაბლეს? რით აიხსნება ჩვენი გულგრილობა აღსარებაზე, ჩვენი თავმოწონება, გარდა უგრძნობელობისა, გულის გაქვავებისა, სულიერი სიკვდილისა? რაც უფრო მეტად ანათლებს სულს ქრისტესმიერი ნათელი, მით უფრო

კარგად ვხედავთ ჩვენს ნაკლოვანებებს, წყლულებსა და სალმობებს, და პირიქით: ცოდვის წყვდიადში დანთქმული ადამიანები ვერაფერს ხედავენ თავიანთ გულებში, და თუნდაც ხედავდნენ, არ ძრწიან, რამეთუ შედარების საშუალება არა აქვთ - ქრისტეს მათ თვალთაგან მათივე ცოდვების ფარდა ფარავს.

საკუთარი სულის განხილვისას უნდა ვეცადოთ, გავარჩიოთ ძირითადი და მათგან წარმოშობილი ცოდვები, სიმპტომები და ღრმა მიზეზები. მაგალითად, ვამჩნევთ, რომ ლოცვის დროს ვიფანტებით,

წირვა_ლოცვაზე უყურადღებოდ ვდგავართ, წმიდა წერილის კითხვა და მოსმენა არ გვაინტერესებს. ყოველივე ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. მაგრამ იქნებ ეს მციდმორწმუნეობისა და ღმრთისადმი სიყვარულის ნაკლებობის მიზეზით ხდება? უნდა შევნიშნოთ საკუთარ თავს, რომ თავდაჯერებულები და ჯიუტები ვართ, მორჩილება არ გაგვაჩნია, თავის მართლება გვიყვარს, საყვედურებს ვერ ვიტანთ,

არავის არაფერს ვუთმობთ, მაგრამ მთავარი ისაა, რომ დავინახოთ ამ თვისებების კავშირი თავისმოყვარებასა და ამპარტავნებასთან. თუ ვამჩნევთ, რომ მუდამ საზოგადოებაში, ყურადღების ცენტრში ყოფნას ვესწრაფვით, თუ ბევრი ლაპარაკი, სხვების დაცინვა და გაკილვა გიყვარს, თუ

ზედმეტად ვზრუნავთ საკუთარ გარეგნობასა და ტანისამოსზე, მაშინ დავფიქრდეთ _ ყველაზე ხშირად

სწორედ ამ ვნებებში ხომ არ მჟღავნდება ცუდმედიდობა და ამპარტევნება? თუ მეტისმეტად

განვიცდით ცხოვრებისეულ წარუმატებლობებს, გვიჭირს ადამიანებთან განშორება, უნუგეშოდ

ვიგლოვთ მიცვალებულებს, კიდევ ერთხელ დავფიქრდეთ _ იქნებ ამ ჩვენი გულწრფელი გრძნობების მიღმა ის იმალება, რომ არ გვჯერა ღმერთის სახიერი განგების არსებობა?

არის კიდევ ერთი დამხმარე საშუალება ჩვენი ცოდვების დასანახად _ აღსარების წინ გავიხსენოთ,

რა ბრალდებებს გვიყენებენ ირგვლივ მყოფნი, ახლობლები: მათი შენიშვნები და საყვედურები ხშირად

სამართლიანია. აღსარების წინ შენდობა სთხოვე ყველას, ვის წინაშეც თავს დამნაშავედ თვლი, რათა შემსუბუქებული სინდისით წარსდგე საიდუმლოზე.

გულის ასეთი გამოცდისას ვუფრთხილდეთ მეტისმეტ ეჭვიანობასა და მჩხრეკელობას, თორემ გაგვიძნელდება მნიშვნელოვანისა და უმნიშვნელოს გარჩევა და წვრილმანებში დავიბნევით. თუ ამას შევნიშნავთ, მცირე ხნით თავი ვანებოთ გულის ჩხრეკას და ვეცადოთ ლოცვითა და კეთილი საქმეებით შევიტანოთ სულში სინათლე.

აღსარებისათვის მზადება ჩვენი ცოდვების სრულად მოგონებასა და ჩამოწერას როდი ნიშნავს, არამედ გონების შემოკრებას, სერიოზული განწყობისა და ლოცვის მოპოვებას _ მაშინ ჩვენს ცოდვებს

111

უფრო ნათლად დავინახავთ. აღმსარებელმა მღვდელს ცოდვების ნუსხა კი არა, სინანული უნდა უჩვენოს, შემუსვრილი გული და არა ცხოვრების აღწერილობა.

საკუთარ ცოდვათა ცნობა ჯერ კიდევ არ ნიშნავს მათ მონანიებას. თუმცაღა, უფალი შეიწყნარებს აღსარებას, გულწრფელსა და კეთილსინდისიერს, თუნდაც მას სინანულის ძლიერი გრძნობა არ

ახლდეს, თუ კაცი დაუფარავად, გულახდილად აღიარებს, რომ უგრძნობელობას ჰყავს შეპყრობილი. და მაინც, შემუსვრილი გული, საკუთარ ცოდვათა გლოვა ყველაზე მნიშვნელოვანია აღსარებისას.

მაგრამ რა ვიღონოთ, თუ ჩვენი გული, ცოდვის სამხილით გამომშრალი, მაცოცხლებელ ცრემლს ვერ გამოსცემს, თუ ხორციელი და სულიერი უძლურება გულწრფელ სინანულს შეუძლებელს ხდის?

ნუ გადავდებთ აღსარებას სინანულის განცდის მოლოდინში, ღმერთს ძალუძს შეეხოს ჩვენს გულს თვით აღსარების დროს: ცოდვების ჩამოთვლამ შეიძლება ლმობიერება მოგვანიჭოს, სულიერი ხედვა გაგვიფაქიზოს და სინანულის განცდა გაგვიმძაფროს.

ყველაზე მეტად ჩვენი სულიერი დახსნილების დაძლევა ლოცვითა და მარხვითაა შესაძლებელი. მარხვა ხორცს აუძლურებს და თრგუნავს ხორციელ ტკბობას, დამღუპველს ჩვენი სულისათვის. მაგრამ თავისთავად მარხვა მხოლოდ ამზადებს, აფხვიერებს ნიადაგს ჩვენს გულში, რომელიც ამის შემდეგ შეძლებს შეისრუტოს ლოცვა, სიტყვა ღმრთისა, წმიდანთა ცხოვრებები, მამათა სწავლანი, თავის მხრივ ამას მოჰყვება საკუთარ ცოდვილ ბუნებასთან ბრძოლის გაძლიერება და მოყვასისათვის სიკეთის კეთების სურვილის გაღვიძება. აღსარებისას გულის უგრძნობელობა ძირითად იმის ბრალია, რომ ღმერთის შიში არა გვაქვს. სწორედ მისი მოპოვებისაკენ უნდა წარვმართოთ მთელი ჩვენი მცდელობა. ძალიან სასარგებლოა კითხვა და ფიქრი საშინელ სამსჯავროზე, ცოდვილთა ტანჯვაზე ჯოჯოხეთის ჯურღმულში, ამა სოფლის სიკეთითა წარმავლობასა და საუკუნო ცხოვრების უსასრულობაზე.

აღსარებაზე მღვდლის შეკითხვებს ნუ დაველოდებით, თვითონ ვეცადოთ ცოდვების გახსენებას _ აღსარება ხომ მოღვაწეობა და თავის იძულებაა. ცოდვები ზუსტად უნდა გადმოვცეთ, ზოგადი ფრაზებით მათი შენიღბვა და მიფუჩეჩება არ არის სწორი საქციელი. ძნელი კია, მაგრამ მაინც უნდა გავექცეთ თავისმართლების ცთუნებას, მოძღვრისათვის `შემამსუბუქებელი გარემოებების~ წარდგენას ანდა ყველაფრის სხვებზე გადაბრალებას. ეს იმას ნიშნავს, რომ თავისმოყვარება გვძლევს, ღრმა სინანული არ გაგვაჩნია და სულ უფრო მეტად ვეფლობით ცოდვის ჭაობში., მავანნი სუსტ მეხსიერებას უჩივიან, რის გამოც ყველა ცოდვა არ ახსოვთ, მართლაც ხომ ხშირად გვავიწყდება ჩვენი ცოდვები. მაგრამ ვნახოთ, ნამდვილად სუსტი მეხსიერების ბრალია ეს ამბავი? ის ხომ არ გვავიწყდება, რომ ოდესღაც მწარედ გვატკინეს გული, ანდა დაუმსახურებლად გვაწყენინეს? ისიც კარგად გვახსოვს, რაც ჩვენს თავმოყვარეობას აკმაყოფილებს _ წარმატებები, საკუთარი კეთილი საქმეები, ქება, მადლობა. ცხოვლად აჩნდება ჩვენს სულს ყველაფერი, რაც ჩვენზე ძლიერ შთაბეჭდილებას ახდენს. მაშ იქნებ ჩვენი ცოდვები იმიტომ გვავიწყდება, რომ სინამდვილეში მათ არაფრად ვაგდებთ?

აღსარებაზე ხშირად ამბობენ: `მე უკვე მოვინანიე ესა და ეს ცოდვა, მაგრამ მაინც მაწუხებს მისი სიმძიმე, ვერაფრით ვერ ვივიწყებ და ვშიშობ, რომ არ მომეტევება. რისი ბრალია? ისევ უნდა გავიმეორო თუ არა იგი აღსარებაში?~. აღსარებაში ყველაფერი თქვი, რაც გტკივა და გაწუხებს, ნურც ძველი ცოდვების ხსენებას მოერიდები _ ეს მხოლოდ იმის ნიშანია, რომ მუდამ თან გდევს საკუთარი ცოდვების განცდა და არ გრცხვენია შენი ცოდვების გამხელისა.

ზოგიერთს ეშინია და არ სჯერა, რომ მისი ცოდვების მიტევება შესაძლებელია. ხშირად ეს შიში ავადმყოფობაში გადადის. ამის მიზეზი ან მოწყალე ღმერთისადმი რწმენის, სასოების და სიყვარულის ნაკლებობაა, ანდა ერთი და იგივე ცოდვის ხშირი გამეორება. ეცადე ნაკლებად სცოდო, და ცოდვების მიუტევებლობის შიშიც გაგივლის.

იმის ფიქრსაც კი ნუ გაბედავ, ჩემი ცოდვები იმდენად დიდია, სინანულს აზრი არა აქვსო. ვინ ღებულობს ჩვენს სინანულს? ვინ კურნავს ჩვენს წყლულებს? ყოვლად ძლიერი ღმერთი. გესმის? ყოვლად ძლიერი! და რაკი იგი ყოვლად ძლიერია, ხელეწიფება ყოველი, თვით უმძიმესი ცოდვის მიტევება.

არსებობს ეგრეთ წოდებული აუღიარებელი ცოდვები, რომლებსაც მრავალი ადამიანი მთელი ცხოვრება ატარებს. ძალიან კი უნდა კაცს მათი მოძღვრისათვის გამხელა, მაგრამ მეტისმეტად

ერცხვინება. და ასე გადის წლები, ამასობაში კი ეს ცოდვები სულს უმძიმებენ და საუკუნო სასჯელს უმზადებენ, გვეშინოდეს აუღიარებელი ცოდვებისა! ჩვენი ცხოვრება, მოციქულის თქმით, `ვითარცა კუამლი არს~ (იაკ.4, 14) _ დღეს ვცოცხლობთ, ხვალ კი სამარის კარიც გაიღება. მაშინ სადღა დავმალავთ ჩვენს ცოდვებს? მაშ მოდი, ცოდვებისა გვრცხვენოდეს და არა მათი აღიარებისა! სინანული არის ძლევა საკუთარი თავისა, გამარჯვებულის მონაპოვარი, ამიტომ მონანული ყოველგვარი პატივისა და დიდების ღირსია.

სრული სინანულის ნიშანი ისაა, რომ ადამიანს სიმსუბუქის, სისუფთავის, გამოუთქმელი სიხარულის განცდა ეუფლება. ამ დროს ცოდვა ისეთივე ძნელი და შეუძლებელი ჩანს, როგორი შორეულიც აქამდე ეს სიხარული იყო.

112

გამოყენებულია მასალა წიგნიდან ”აღსარების საიდუმლოსა და ცოდვებისათვის”. არქიმანდრიტი ლაზარე. თარგმნა რუსუდან ბუაჩიძემ. თბილისი 1999

ეს სწავლება შედგენილია ”მღვდელმსახურების სამაგიდო წიგნში” გადმოცემული მოძღვრების საფუძველზე (ტ. 4. გვ. 242_276, ტ. 3 გვ. 792_794).

ეპიტიმია

უფალი ყოველთვის შეიწყნარებს მონანულს, მაგრამ თავის წყალობას მაშინვე როდი უბრუნებს: იშრომე და დაამტკიცე, რომ შენი სინანული ღრმაა და არა ზერელე, უნიადაგო.

ეს კი მხოლოდ აღსარებისა და მიტევების საიდუმლოთია შესაძლებელი. უამისოდ, მთელი ცხოვრება რომ იწვალო, ვერაფერს გახდები. ნათლობის შემდეგ ჩადენილი ცოდვა სულს სული წმიდის მადლს სტაცებს ამ მადლის დაბრუნება მხოლოდ სინანულის საიდუმლოთია შესაძლებელი, რომელიც ცრემლის ემბაზში მიღებული ნათლისღებაა. და რაკიღა ასეა, მას იგივე უძღვის წინ, რაც ნათლისღებას: სარწმუნოება, სინანული და აღსარება; აღსარებას კი თან ახლავს მტკიცე გადაწყვეტილება, რომ ღმერთის ნებას მივდიოთ და არსად გადავუხვიოთ მას. გულის ასეთი განწყობითა და სულიერი მოძღვრის შენდობის სიტყვით სული წმიდის მადლი გვიბრუნდება და საფუძველს უდებს სულიერ

ცხოვრებას, სწორედ ისე, როგორც ნათლობის წყალში დაფლვისა და მღვდლის მიერ ამ დროს წარმოთქმული სიტყვების დროს ხდება. უამისოდ სული წმიდის მადლი არ დაგვიბრუნდება და, მასასდამე, არც სულიერი ცხოვრება შედგება.

რაც შეეხება უშუალოდ (აღსარების გარეშე) მიტევებას, ეს მხოლოდ უნებლიე ცოდვებს ეხება, რომლებიც უმეტესად აზრებისა და გრძნობების დონეზე ხდება, უფრო ნაკლებად _ სიტყვებში და კიდევ უფრო იშვიათად _ საქმეებში. ვინც ღმრთის შიშითაა გამსჭვალული და სურს, სათნო_ეყოს მას, როგორც კი შენიშნავს თავის თავს ასეთ უნებლიე ცოდვას, უმალ ღმერთს შეუვრდება, შემუსრვილი გულით, თავის ბრალობით ინანიებს ცოდვას და შენდობას ღებულობს. და მაინც, თუ რაიმე ცოდვა ოდნავ მაინც გვიმძიმებს სულს, სჯობს მოძღვარს მივაშუროთ, აღსარება ვთქვათ და გავთავისუფლდეთ.

ცოდვებისგან საიდუმლო გახსნას აღსარებისთანავე ვღებულობთ, როგორც კი მღვდელი შენდობის ლოცვას წაგვიკითხავს, ცოდვის კვალს კი თანდათან აღხოცს სინანულის მოღვაწეობა.

ვინც ინანიებს, იმას უფალი შეიწყალებს, მაგრამ შეწყალების ნიშანს მაშინვე კი არ მისცემს, არამედ

გარკვეული დროის შემდეგ, და ეს დრო არის ღმრთაებრივი ეპიტიმია. ეპიტიმია ყველამ უნდა ზიდოს, სულ ერთია დიდი ცოდვა აქვს ჩადენილი თუ მცირე, თვით ეპიტემიის ხანგრძლივობას კი ღმერთი საიდუმლოდ ინახავს. ამიტომ შეწყალების მიღება სულისთვის ყოველთვის მოულოდნელია. მღვდელი იმისთვის ადებს კაცს ეპიტიმიას, რომ ღმრთაებრივი ეპიტიმიის ვადა შემცირდეს. ეპიტიმიის მიღებით

ადამიანი ამტკიცებს, რომ საკუთარი ნებით თავს_იდებს სინანულის მოღვაწეობას, სრულიად

შეგნებული აქვს თავისი დანაშაული და ღმერთს წყალობისკენ მიდრეკს, ანუ თავის სულს უფრო

მეტად ამზადებს ამ წყალობის მისაღებად.

ეპიტიმია არ არის გამოსასყიდი ცოდვებისათვის, არც ამის გამო შეწირული მსხვერპლი, რამეთუ

ჩვენთვის ერთია მსხვერპლიც და გამოსასყიდიც _ მაცხოვარი, რომელმაც იტვირთა ცოდვანი სოფლისანი, ეპიტიმია კი არის სულიერი კურნება, რომელიც მონანულის ცხოვრების გამოსწორებისათვის, მის ზნეიბრივ სალმობათა საკურნებლად არის საჭირო და ერთადერთი მიზანი აქვს _ ამ სალმობათა კურნება და ცოდვებისგან დაცვა.

იმის მიუხედავად, დაადებს თუ არა მღვდელი მონანულს ეპიტიმიას, ღმრთაებრივი ეპიტიმია _ ღმრთისგან შეწყალების მიღების გადავადება თავისი ხანგრძლივობით ცოდვის სიდიდეზეა დამოკიდებული. ხოლო როდესაც მოვა გრძნობა, რომ ღმერთმა შეიწყალა სული, მაშინ ეს გრძნობა მთლიანად იპყრობს გულს, მაშინ ზეიმობს სულისა გრძნობის ყველა ძალა. ეს სამოთხისებური მდგომარეობა ეძლევა ყვალს, ვინც ჯეროვნად იშრომებს სინანულის მოპოვებისათვის, ცხადია იმ პირობით, თუ სიმდაბლით შეუვრდება უფალს.

113

ეპიტიმიის ხანგრძლივობისათვის

მოციქულთა კანონებში წერია: ~ნუ გამოიტანთ ერთნაირ განაჩენს ყოველი ცოდვისთვის, არამედ

თვითეულს თავ_თავისი განუწესეთ~. ეს ნიშნავს, რომ ეპიტიმიის დადებისას მხედველობაშია მისაღები ცოდვის თვისება, სინანულის ხარისხი და თვით მონანულის მდგომარეობა. წმ. იოანე ოქროპირი გვასწავლის: ~ეპიტიმიის გახანგრძლივებას ნუკი ცდილობ, სულის განკურნებაზე იზრუნე. თუ იცი რომ კაცმა შეინანა და გამოსწორდა, მაშ უკვე ყველაფერი გაკეთებულია~.

სჯულისკანონით დიდი ცოდვებისათვის რამდენიმე წლით ზიარებისაგან განყენებაა დაწესებული, წმ. მამები კი ხშირად რამდენიმე დღის სინანულს აკმარებდნენ ხოლმე კაცს. რით აიხსნება ეს წინააღმდეგობა?

იმით, რომ აკრძალვის დრო წმ. მამებს უცილობელ წესად არ დაუდგენიათ და მღვდელს სრული უფლება აქვს ვითარების მიხედვით შეამოკლოს ან გაახანგრძლივოს იგი. მაგ. ბასილი დიდი თავის ერთ_ერთ კანონში ამბობს: ~დროის სიდიდით ნუკი განსაზღვრავ აკრძალვას, არამედ ვითარებით~. რა იგულისხმება აქ? წმ. მამების განმარტებით, ~თუმცა აკრძალვა დადგენილია, მაგრამ ისიც წერია, რომ აკრძალვის დროს კი არა, სინანულის ხარისხს უნდა მივხედოთ~.

ვინ როგორ უნდა შეინანოს?

ის, ვინც შეიცნობს და გულწრფელად აღიარებს თავის ცოდვებს, იგლოვს და დასტირის მათ, ვინც იგლოვს, ის მტკიცედ გადაწყვეტს აღარასოდეს სცოდოს და ამით აღარ შეურაცხყოს ღმერთი, და ბოლოს, სიმდაბლით აღიარებს მათ მოძღვრის წინაშე, რათა შენდობა მიიღოს და უფლის ბარძიმის წინაშე სუფთა და მართალი წარსდგეს. რაში მდგომარეობს ჭეშმარიტი სინანული?

ა) უწინდელი ცოდვები დავუტეოთ და მოვიძულოთ ისინი, როგორც უწმინდურობა. ბ) ვიგლოვოთ ეს ცოდვები, ღმერთს ვევედროთ მიტევებას და მოძღვრის წინაშე ვაღიაროთ, ახალ

ცოდვებს კი ყოველნაირად ვერიდოთ.

ც) მივუტევოთ მოყვასს, რათა ღმერთმა ჩვენც მოგვიტევოს. დ) ყველას მივაგოთ სიყვარული და მოწყალება, რათა ჩვენც შეწყალებულ ვიქნეთ.

ე) თავი დავიმდაბლოთ.

ფ) ნურავის განვიკითხავთ, ცილს ნუ დავწამებთ.

გ) ღმერთს ვევედროთ, რომ მტრის მახეს გადავურჩეთ.

წმ. ბასილი დიდი ამბობს: ~ის კი არ აღიარებს თავის ცოდვას, ვინც იტყვის: ~ვცოდე~, და მერე ცოდვილ ცხოვრებას უბრუნდება, არამედ ის, ვინც მეფსალმუნის სიტყვისაებრ, ცდილობს გულისხმაყოს თავისი ცოდვა და შეიძულოს.

რას არგებს სნეულს ექიმის ზრუნვა, თუ თვითონ კაცი მაგრად ებღაუჭება იმას, რაც მის სიცოცხლეს ვნებს? ასევეა უსჯულოებათა მიტევება მისთვის, ვინც უსჯულო ცხოვრებას განაგრძობს, არც მრუშობის შენდობა სჭირია გარყვნილების ტრფიალს.

ჩვენი ცხოვრების ყოვლადბრძენ გამგებელს სურს, რომ აქამდე ცოდვებში ჩაფლული და ახალი ცხოვრების დაწყების მოსურნე კაცი გაემიჯნოს წარსულს და ამ ახალი ცხოვრების საფუძვლად

სინანული დადოს~.

აღსარება გულწრფელი და გულახდილი უნდა იყოს

იმათ, ვინც თავიანთ გულისსიტყვებს სულიერ მამებს უმხელენ, სრულიად გულწრფელად,

შემუსრვილი გულით უნდა თქვან აღსარება, როგორც თვით ღმერთის წინაშე, და მაშინ მიიღებენ შეწყალებას. უგულისყუროდ, ზერელედ ნათქვამი აღსარება არათუ სარგებლობის, დასჯის მიზეზად

გაგვიხდება. ცოდვა აღსარებით აღიხოცება, მისი ფესვები კი ცოდვილ გულისსიტყვებთან ბრძოლით და, თუ

ისინი გვძლევენ _ განმეორებითი აღსარებით.

საკუთარ ცოდვათა ხედვაც და გულწრფელი აღსარებაც. ღმერთის განსაკუთრებული ნიჭია და გულითადი ლოცვით უნდა ვითხოვოთ. ევედრე მოწყალე ღმერთს, რათა მოგმადლოს ეს ნიჭი _

ცხონების საწინდარი, და, ეცადე, გულწრფელი იყო: კაცთა მოდგმის მტერს სძულს სინანულის გზა და ყოველ ღონეს ხმარობს, რომ დააბრკოლოს კაცი, რომელიც ცოდვების ხშირი აღიარებით ცდილობს ღმერთისგან წყალობის მოპოვებას.

სძლიე ყალბ სირცხვილს მიწაზე და ზეცაში შერცხვენას გადაურჩები!

114

რომელ გულისსიტყვებს სჭირდება დაუყოვნებელი აღსარება და რომელს _ არა?

ცოდვილი გრძნობები და გულისსიტყვები ჩვენი დაცემული ბუნებიდან იღებენ სათავეს, მაგრამ როდესაც ისინი მუდმივად და მძლავრად გვიტევენ, ეს იმის ნიშანია, რომ მათ ჩვენი მტერი, დაცემული ანგელოზი მოგვივლენს. ასეთი გრძნობები და გულისსიტყვები მოძღვრის წინაშე უნდა ვაღიაროთ, თუნდაც იგი უბრალო კაცი იყოს და არც წმიდანის სახელი ჰქონდეს.

დაწყებისათვის ცოდვილ აზრებსა და გულისთქმებთან ბრძოლაში აღსარებაზე უკეთესი იარაღი სხვა არა არის რა. რაც შეიძლება ხშირად მიმართე მას, ვიდრე ეშმაკი და მის მიერ მოვლენილი განსაცდელი არ განგეშორება.

რაც შეეხება იმ ცოდვილ გულისსიტყვებს, მალე რომ გვავიწყდება და ვერ ასწრებს სულთან შეთვისებას, დაუყონებლივ აღსარება არ სჭირდება, ებრძოლე და ნუ უსმენ მათ, საპირისპირო,

სახარებისეული მცნებებით სძლიე. ზიარების წინ, აღსარებაზე, ნუ ეცდები ამგვარი აზრების დაწვრილებით აღწერას: თქვი, რომ მნიშვნელოვცანი ცოდვების გარდა (რომლებიც ზუსტად უნდა გადმოსცე), სცოდე სხვადასხვა აზრით, სიტყვით, საქმით, ცნობით და უმეცრებით.

საკუთარი ცოდვების ხედვისას უნდა ვერიდოთ შეშფოთებასა და სასოწარკვეთილებას, რომლაბსაც ეშმაკი მოგვივლენს.

ცხონების უცილობელი პირობაა საკუთარი თავის ცოდვილად მიჩნევა, მაგრამ ჩვენი თავისათვის მსჯავრის გამოტანა და აქეთ_იქით მიწყდომა ძალიან მავნეა. ყოველივე მეტისმეტი ეშმაკისგანააო, თქვა პიმენ დიდმა.

თუ რაიმე მისატევებელი ცოდვა შეგემთხვა _ განიკითხე ან სხვების განკითხვას მოუსმინე. კამათში ჩაები, ეჭვიანობა, მოუთმენლობა ან დაუდევრობა გამოიჩინე _ მეტისმეტ შფოთვას, ჭმუნვას და სასოწარკვეთას ნუ მიეცემი, განუწყვეტლივ ნუ იძიებ, რა ჩაიდინე, მით უფრო, ნუ იფიქრებ, რომ ვერასოდეს განთავისუფლდები ამ ცოდვებისგან, რომ ნებისყოფა გღალატობს, რომ ისე არ მიდიხარ

ღმერთისგან ნაჩვენებ გზაზე, როგორც საჭიროა და ა.შ. ყოველი ასეთი შემთხვევა სულს ათასი შიშით,

ეჭვითა და მწუხარებით დაგიმძიმებს. რამეთუ, რა ჩანს აქედან? ის, რომ შენ გრცხვენია ღმერთის წინაშე კადნიერებით წარდგომა,

როგორც მოღალატეს, ამაოდ ხარჯავ დროს იმის გასარკვევად, რამდენი ხანი დაჰყავი ამა თუ იმ ცოვის ტყვეობაში, შეეთვისე მას თუ არა და ა.შ. და რაც უფრო მეტს წვალობ, მით უფრო მეტად გემღვრევა სული, უფრო გერევა კაეშანი და გაურბიხარ აღსარებას. ხოლო როდესაც ასეთი შიშითა და შფოთით

შეპყრობილი იტყვი აღსარებას, იგი სიმშვიდეს ვერ მოგანიჭებს _ გეჩვენება, რომ ყველაფერი არ

გითქვამს, რაღაც გამოგრჩა... შენი ცხოვრება მძიმე, მოუსვენარი და უნაყოფოა, ამაოდ ფლანგავ უამრავ დროს. ყოველივე ეს კი იმის ბრალია, რომ გვავიწყდება ჩვენი ბუნებრივი უძლურება, გვავიწყდება, როგორ უნდა იყოს სული განწყობილი ღმერთის მიმართ _ იოლად მისატევებელი, არა სასიკვდილო

ცოდვა თუ ჩაიდინა, სიმდაბლითა და სინანულით შეუვრდეს ღმერთს და ზედმეტი მწუხარებით,

დარდითა და ჭმუნვით ნუ გაიწამებს თავს. ყოველივე ეს იმათ ეხებათ, ვინც სულიერი ცხოვრებით

ცხოვრობს და ამ სარბიელზე წარმატების მოპოვებას ცდილობს, მაგრამ სასიკვდილო ცოდვებს არ

სჩადის. იმათ კი, ვინც უზრუნველად ცხოვრობს და არ ადარდებს, სასიკვდილო ცოდვებით რომ შეურაცხყოფს ღმერთს, სხვა რამეს ვეტყვით: დიდი მწუხარება და მწარე ტირილი მართებთ, მკაცრად

უნდა განსაჯონ საკუთარი სინდისი და დაუნდობლად ამხილონ თვითეული ცოდვა, ყოველი ღონე იხმარონ, რომ თავიანთი დაუდევრობით კურნებისა და ცხონების გზა არ დაკარგონ.

სინანული ყოველთვის ღმრთისადმი დიდი სასოებით უნდა იყოს გამსჭვალული, სულ ერთია, მსუბუქ, ყოვედღიურ დაცემებს ეხება საქმე, თუ მძიმე ცოდვას, რასაც ხანდახან ღმერთის ერთგული მაინც ვერ ასცდება. რამეთუ სინანული და გულის შემუსრვილება თუ ღმრთის მოწყალებისა და სახიერების იმედთან არ არის შეერთებული, მხოლოდ ტანჯავს ადამიანს და არ შეეწევა სულის აღდგინებას. ასეთი სასოება აუცილებლად უნდა ავსებდეს უმაღლესი ქრისტიანული სრულყოფილების მაძიებელთა გულებს, რამეთუ სწორედ იგი განაცხოველებს სულისა და სამშვინველის ძალას.

ადრინდელი ხორციელი ცოდვების გახსენება მავნეა!

ვისაც აღსარების საიდუმლოთი მიეტევება ცოდვები, მოვალეა მეტად აღარ გაიმეოროს ისინი, ესაა და ეს. ხოლო უწინდელი ხორციელი ცოდვების გახსენება ძალიან მავნეა და ამას წმ. მამებიც გვიკრძალავენ. აქ გარეულია ურწმუნოება, აღსარების საიდუმლოს უპატივცემულობა, ყალბი წარმოდგენა სათნოებაზე, განხურვება და ოცნება.

115

როდესაც ჩვენს ცოდვებს ვინმე ახლობელს (არა მღვდელს) ვუმჟღავნებთ

აქაც აღსარების წმ. საიდუმლოსადმი უნდობლობა ჩანს. ამ საიდუმლოში ხომ სული წმიდის მადლი მოქმედებს, რომელიც მთლიანად და სავსებით აღხოცს ჩვენს ცოდვებს. მაშ რაღად არსებობს შენთვის ის, რაც უკვე გაქრა? საბრალო მტვერო, ნუ გაკადნიერდები შეეხო აღსარების დიდ

საიდუმლოს! ნუ ცდილობ შეავსო იგი: მას ღმერთისგან აქვს მინიჭებული თავისი სავსება და კაცობრივი შეწევნა არად სჭირია. ნუ გაიმეორებ უწინდელ ცოდვას _ სულ ესაა, რასაც შენგან ღმერთი მოითხოვს და რაც საჭიროა ცხონებისათვის. გეშინოდეს უნდობლობისა, რამეთუ იგი კაცის თვალში ღმრთის ძლიერებასა და სახიერებას ნაკლულევანად წარმოაჩენს. მეტისმეტად უნდა ვუფრთხილდეთ

ცრუ მოშურნეობასა და განხურვებას, რამეთუ ამ დროს კაცი სიკეთის გაკეთებას ფიქრობს, მაგრამ მრავალი ბოროტება შეიძლება უყოს თავის თავსაც და მოყვასსაც.

ცოდვების მონანიების გადადება და თავის გამოსწორების გაჭიანურება ძალიან სახიფათოა

ჩვენი დრო თესვის, ძიების, თხოვნისა და ღმერთის მოწყალების კარზე რეკვის დროა: ღმერთმა აღგვიქვა, რომ შეისმენს ჩვენს ვედრებას და შეგვეწევა _ და მართლაც, გვისმენს და შეგვეწევა, რამეთუ

~ესრეთ იტყვიე უფალი: ჟამსა შემწყნარებისას ვისმინე შენი და დღესა ცხოვრებისასა შეგეწიე შენ. აჰა ესერა აწ არს ჟამი იგი შეწყნარებისაი, აჰა, ესერა აწ არს დღე იგი ცხოვრებისაი~ (2 კორ. 6, 2). დღეს ყოველი, რომელი ითხოვდეს, მიეცეს, და რომელი ეძიებდეს, ჰპოვოს, და რომეი ირეკდეს, განეღოს.

~სიკვდილის წინ შევინანებო~, ამბობ. ასეთი სინანული ჯოჯოხეთის კარამდე მიგიყვანს. მაშინ აპირებ სინანულს, მისი დრო რომ იწურება და საშინელი სამსჯავროს ჟამი დგება? მაშინ გსურს ღმერთისკენ მიბრუნება, როდესაც იგი პასუხისგებისკენ გიხმობს? მაშინ იწყებ ძებნას, როცა ამის დრო

უკვე დამთავრდა? რა თქმა უნდა, სიკვდილის წინაც უნდა შეინანო და გულით ევედრო ღმერთს შეწყალებას, რამეთუ მაშინ სულს უდიდესი განსაცდელი ადგას. მაგრამ სინანულის გადადება სიკვდილის დღისათვის არის შედეგი ხიბლისა, საკუთარ ცხონებაზე ზრუნვის დავიწყება და ეშმაკის მახე _ სწორედ ეშმაკი მოუვლენს ადამიანს ამ აზრს და ჩააგონებს უშიშრად დაარღვიოს ღმერთის მოცემული კანონი, განარისხოს უფალი და ყოველდღე გადადოს სინანული, რათა უფრო ადვილად

დაღუპოს კაცი. ამიტომ, თუ გინდა, ნეტარი აღსასრული გქონდეს, დღესაც ისეთი იყავი, როგორც სიკვდილის წინ გინდა იყო. ამა სოფლის სიკეთეებზე: პატივზე, დიდებაზე, სიმდიდრესა და ფუფუნებაზე ახლაც ისე იფიქრე, თითქოს ყველაფერს ტოვებდე _ როგორც სასიკვდილო სარეცელზე მწოლს შეჰფერის.

ცოდვილი არ უნდა დაბრკოლდეს, თუ სულიერი მოძღვარი ჭრილობას მკაცრი სიტყვით უწამლებს

ვინც მცოდველს მოფერებთ ექცევა, ამით უფრო მეტად უბიძგებს ცოდვილი ცხოვრებისკენ, და კი არ თრგუნავს დანაშაულს, პირიქით, ხელსაც უწყობს. ხოლო ვინც მკაცრად ამხილებს და თანაც არიგებს ძმას, ის მის ცხონებას შეეწევა. ~მე რომელნიცა მიყუარდენ, ვამხილებ და ვასწავებ~ (გამოცხ. 3, 19), ამბობს უფალი. ასევე უნდა მოიქცეს მღვდელიც _ კი არ მოატყუოს კაცი ყალბი მოფერებით,

არამედ მის საკურნებელ წამალზე იფიქროს. უმეცარია ის ექიმი, მხოლოდ გარედან რომ მოსინჯავს დასიებულ ჭრილობას: შიდნით დამღუპველი შხამია დაგროვილი, რომელიც წამლავს მთელ

ორგანიზმს. ჭრილობა უნდა გახსნა, ჩირქი გამორწყა და სალბუნი დაადო. დაე ყვიროდეს ავადმყოფი, დაე ჩიოდეს, რომ ტკივილი გაუსაძლისია _ როდესაც გამოჯანმრთელდება, თვითონვე გეტყვით

მადლობას.

ნაწილი VII ვინ არიან წმინდანები? წმინდანებს ჩვენ იმ ადამიანებს ვუწოდებთ, რომლებმაც ღვთისმოსაობით იცხოვრეს ამქვეყნად, ამჟამად

კი უფალთან ერთად ცაში სუფევენ და ჩვენთვის ლოცულობენ. წმ. წინასწარმეტყველები სულიწმიდის შთაგონებით წინასწარმეტყველებდნენ და აუწყებდნენ

მორწმუნეებს ღვთის ნებას, თუ რას მოიმოქმედებდა იგი მომავალში, უმეტესად კი წინასწარმეტყველებდნენ ქვეყნის მხსნელის - მაცხოვრის მოვლინებაზე და მის მიერ კაცობრიობის გამოხსნასა და ეკლესიის დაარსებაზე. ისინი იესო ქრისტეს მოსვლამდე ცხოვრობდნენ.

116

წმ. მოციქულები იესო ქრისტეს უახლესი მოწაფეები იყვნენ. მათ სულიწმიდის გარდამოსვლის შემდეგ მთელს მსოფლიოში იქადაგეს ქრისტიანობა. წმ. მოციქულები უფალმა ჯერ თორმეტი ამოირჩია: პეტრე, ანდრია, იაკობ და იოანე ზებედესი, ფილიპე, ბართოლომე, თომა, მათე, იაკობ ალფესი, იუდა იაკობისი (თადეოზი), სვიმონ მოშურნე და მატათა (ეს უკანასკნელი, თუმცა იმ თავითვე იყო დამიწაფებული უფალს, მაგრამ მას შემდეგ იქნა არჩეულ 12 მოციქულთა შემადგენლობაში, რაც იუდამ გასცა უფალი ჩვენი იესო ქრისტე), ხოლო შემდეგ კი 70 მოციქულის გამორჩევა აღასრულა. მოციქულთა შორის ორს - წმ. პეტრეს და პავლეს - მოციქულთა თავებს უწოდებენ, რადგან მათი ღვაწლი აღმატებულია ქრისტიანობის ქადაგების საქმეში (პეტრე არ ყოფილა ქრისტეს მოწაფე, იგი თავიდან ქრისტიანებს სდევნიდა, თუმცა შემდეგ მოექცა ქრისტეს რჯულზე და უდიდესი წვლილი შეიტანა მსოფლიოში ქრისტიანობის გავრცელების საქმეში). ოთხ მოციქულს - მათეს, მარკოზს, ლუკასა და იოანეს - მახარებლებს უწოდებენ, რადგან მათ სახარებით ახარეს კაცობრიობას უფალი იესო ქრისტე და მარად ახარებენ მის მეორედ მოსვლამდე.

წმინდანები, რომელნიც მოციქულთა მსგავსად ავრცელებდნენ ქრისტიანობას სხვადასხვა ქვეყნებში, მოციქულთასწორებად იწოდებიან (მაგ: წმ. მოციქულთასწორი ნინო ქართველთა განმანათლებელი).

წმ. მღვდელმთავრები არიან უმაღლესი სამღვდელო იერარქიის წარმომადგენლები, რომლებიც სათნო ეყვნენ ღმერთს თავისი წმიდა ცხოვრებით (მაგ: წმ. მღვდელმთავარი ნიკოლოზი, მირონ ლუკიის მთავარეპისკოპოსი, საკვირველთმოქმედი).

წმ. მოწამეებად იწოდებიან ქრისტეს რწმენისთვის წამებით აღსრულებული ადამიანები. ქრისტესთვის პირველწამებულები იყვნენ წმ. მთავარეპისკოპოსი სტეფანე და წმ. თეკლა. ამიტომ ისინი პირველმოწამეებად იწოდებიან. განსაკუთრებით მძიმე წამების შემდეგ გაბრწყინებული წმინდანები წმ. დიდმოწამეებად იწოდებიან. (მაგ.: წმ. დიდმოწამე გიორგი). ქრისტესთვის წამებულ მღვდლებსა და მღვდელმთავრებს მღვდელმოწამეები ეწოდებათ.

წმ. აღმსარებლები ეწოდებათ მათ, რომლებიც ქრისტეს რწმენისთვის ეწამნენ, მაგრამ შემდეგ მოგვიანებით თავიანთი სიკვდილით გარდაიცვალნენ.

ღირსნი ეწოდებათ იმ მართალ ადამიანებს, რომლებიც განეშორენ ამქვეყნიურ ცხოვრებას და უდაბნოებსა და მონასტრებში, მარხვაში, ლოცვასა და მოღვაწეობაში გაატარეს თავიანთი ბერ-მონაზვნური ცხოვრება (მაგ.: ღირსი გრიგოლ ხანძთელი).

წმ. მკურნალნი უანგაროდ, ყოველგვარი საზღაურის გარეშე კურნავდნენ ადამიანებს, როგორც სულიერი ასევე ხორციელი ავადმყოფობებისაგან (მაგ.: წმ. დიდმოწამე პანტელეიმონ მკურნალი). სწორედ ამიტომ მათ წმ. უვერცხლნო მკურნალნი ეწოდებათ.

წმ. სალოსნი ანუ ქრისტესათვის სულელნი, არიან ის ადამიანები, რომლებიც ქრისტეს გამო ხალხს უცნაურებად, ხშირად სულელებად ეჩვენებოდნენ, სინამდვილეში კი აღსავსე იყვნენ ჭეშმარიტი სიბრძნით. ისინი ქადაგებენ სიმართლისათვის, ამხელენ საზოგადოების მანკიერ მხარეს, ზოგიერთი დაჯილდოვებულია წინასწარმეტყველების მადლით.

წმ. მართალნი არიან დაოჯახებული ადამიანები, რომლებიც მართალი, ღვთივსათნო ცხოვრებით ცხოვრობდნენ (მაგ: წმ იოაკიმე და ანა - ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მშობლები).