სამართლიანი სასამართლო განხილვის...

სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის

უფ ლე ბა ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა

ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის თა ნახ მად

(მე-6 მუხ ლი)

სა ხელ მძღვა ნე ლო იუ რის ტე ბის თვის

სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის

უფ ლე ბა ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა

ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის თა ნახ მად

(მე-6 მუხ ლი)

სა ხელ მძღვა ნე ლო იუ რის ტე ბის თვის

თბი ლი სი2008

მომზადებულია ღია სა ზო გა დო ე ბის

ინ სტი ტუ ტის დი დი მხარ და ჭე რით

სა რე დაქ ციო კო ლე გია:მთა ვა რი რე დაქ ტო რე ბი /ავ ტო რე ბი:იონ კო გრო ზე ვი, დო ვი დას ვიტ კა უს კა სი, სი ან ლე ვის -ენ ტო ნირე დაქ ტო რე ბი /ავ ტო რე ბი:დო ი ნა ლო ა ნა სტრა ის ტე ა ნუდი ნა ვე დერ ნი კო ვადამ ხმა რე რე დაქ ტო რი/ სე რი ე ბის კო ორ დი ნა ტო რი: ბეთ ფერ ნან დე სიდამ ხმა რე რე დაქ ტო რი/ ტექ სტის აკ რე ფა+ დი ზა ი ნი:ჯას ტინ ფრა ტერ მა ნი

ინ ტე რა ით სის იუ რი დი უ ლი სამ სა ხუ რი:აღ მას რუ ლე ბე ლი დი რექ ტო რი დე ვიდ გი რიიუ რი დი უ ლი დი რექ ტო რი ჰე ლენ და ფიუფ რო სი იუ რის ტე ბი:იან ბირ ნიან დრეა კუმ ბე რივე სე ლი ნა ვან დო ვაიუ რის ტე ბი:კონ სტან ტინ კო ჯო კა რიუჯუ დიტ ა. ოდე რიდო ი ნა ლო ა ნა სტრა ის ტე ა ნუდი ნა ვე დერ ნი კო ვაპროგ რა მის კო ორ დი ნა ტო რე ბი:ბეთ ფერ ნან დე სიჯას ტინ ფრა ტერ მა ნიჯუ ლი ეტ მაკ დერ მო ტიმო ნი შრეს თა

ინ ტე რა ით სის დი რექ ტორ თა საბ ჭო:ლორდ ლეს ტე რი ჰერნ ჰი ლი დან სა მე ფო ად ვო კა ტი, სა პა ტიო პრე ზი-დენ ტიჯე რე მი მაკ ბრა ი დი, თავ მჯდო მა რეპრის ცი ლა აშუნ -სარ ფი, ფი ნან სუ რი დი რექ ტო რიდოქ ტორ ჩა ლო კა ბე ი ა ნიპრო ფე სო რი ქრის ტი ნა ჩინ კი ნიჰე ლე ნა კუ კიტიმ ეი კი

3

მა იკლ გრი ფი ნიპრო ფე სო რი სერ ბობ ჰეპ ლი, სა მე ფო ად ვო კა ტიენ ლე პინ გიდოქ ტორ ნე ვილ ლინ ტო ნიალექ სან დრა მარ კსიდოქ ტორ რე ი ჩელ მი უ რეი ინ ტე რა ით სის სა ერ თა შო რი სო მრჩე ველ თა საბ ჭო:პრო ფე სო რი ფი ლიპ ელ სტო ნიფლო რენს ბუ თეგ ვარო ჯერ ერე რაპრო ფე სო რი იაშ პ. გაიას მა ქა დე რიპრო ფე სო რი ჰა როლდ კო ჰივი ვი ა ნა კრსტი ჩე ვი ჩიმა რეკ ა. ნო ვიც კისო ნია პი კა დოპრო ფე სო რი ჯე რარ ქუ ი ნიპრო ფე სო რი მარ ტინ შე ი ნი ნისუ რია ვიკ რე მა სინ გე

სა ხელ მძღვა ნე ლოს გა მო ყე ნე ბა

წი ნამ დე ბა რე სა ხელ მძღვა ნე ლო შე მუ შა ვე ბუ ლია ინ ტე რა ით სის ევ-რო პუ ლი პროგ რა მის ფარ გლებ ში ამ პროგ რა მის სატ რე ი ნინ გო პრო-ექ ტე ბის თვის ცენ ტრა ლურ და აღ მო სავ ლეთ ევ რო პა სა და ყო ფილ საბ ჭო თა კავ შირ ში. მი სი მი ზა ნია და ეხ მა როს იუ რის ტებს ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის გან მარ ტე ბა ში. სა ხელ მძღვა ნე-ლო შედ გე ნი ლია იმ გვა რად, რომ შე საძ ლე ბე ლია მი სი პე რი ო დუ ლი გა ნახ ლე ბა ინ ტე რა ით სის ვებ -გვერ დზე. სა ხელ მძღვა ნე ლო შე ი ცავს ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი სა სა-

მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბებს, რომ ლე ბიც გა მო ტა ნი ლია 2008 წლის იან ვრამ დე. ინ ტე რა ით სი პა სუხს არ აგებს ავ ტორ თა მი ერ დაშ ვე ბულ შეც დო-

მებ ზე. მსურ ვე ლებს შე უძ ლი ათ სა ხელ მძღვა ნე ლოს მოთხ ოვ ნა სხვა ფორ-

მა ტებ შიც.

4

მად ლი ე რე ბის გა მო ხატ ვა

ინ ტე რა ითსს სურს მად ლო ბა გა და უ ხა დოს ყვე ლა იმ ადა მი ანს, რო-მელ მაც მო ნა წი ლე ო ბა მი ი ღო ამ სა ხელ მძღვა ნე ლოს მომ ზა დე ბა ში. დო ი ნა ლო ა ნა სტრა ის ტე ა ნუ, ინ ტე რა ით სის ევ რო პუ ლი პროგ რა მის იუ რის ტი, იყო ამ სა ხელ მძღვა ნე ლოს რე დაქ ტო რი და თა ნა ავ ტო რი. იონ კო გრო ზე ვი იყო მთა ვა რი რე დაქ ტო რი. მნიშ ვნე ლო ვა ნი სა რე-დაქ ციო სა მუ შაო შე ას რუ ლეს ასე ვე დო ვი დას ვიტ კა უს კას მა და სი ან ლე ვის ენ ტონ მა. ინ ტე რა ით სი მად ლი ე რია ყვე ლა მი სი სტა ჟი ო რი სა და მო ხა ლი სის, რომ ლებ მაც თა ვი ან თი წვლი ლი შე ი ტა ნეს ამ სა ხელ-მძღვა ნე ლოს შედ გე ნა ში.რაც მთა ვა რი ა, ინ ტე რა ით სი მად ლო ბას უხ დის ღია სა ზო გა დო ე ბის

ინ სტი ტუტს, რომ ლის ფი ნან სუ რი თუ სხვაგ ვა რი დახ მა რე ბის გა რე შე ეს პრო ექ ტი ვერ გან ხორ ცი ელ დე ბო და.

და ბეჭ დი ლია ინ ტე რა ით სის მი ერ ლან კას ტერ ჰა უ სი 33 ის ლინ გტონ ჰაი სთრითლონ დო ნი N1 9LHგა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფო

ტელ: +44 (0)20 7278 3230ფაქ სი: +44 (0)20 7278 4334ელ -ფოს ტა: [email protected]

© INTERIGHTS, 2006

ყვე ლა უფ ლე ბა და ცუ ლი ა. აკ რძა ლუ ლია ამ გა მო ცე მის რო მე ლი მე ნა წი ლის და ბეჭ დვა გა მომ ცემ ლის წი ნას წა რი თან ხმო ბის გა რე შე. სა ავ ტო რო უფ ლე ბე ბი ეკუთ ვნის ინ ტე რა ითსს. თუმ ცა, გა მო ცე მა მთლი ა ნად ან მი სი ნა წი ლი შე იძ ლე ბა გავ რცე ლე ბუ ლი იქ ნეს ნე ბის-მი ე რი ფორ მით ან სა შუ ა ლე ბით, ელექ ტრო ნუ ლი, მე ქა ნი კუ რი, ფო ტო ას ლე ბით, ჩა ნა წე რით თუ სხგვაგ ვა რად გა მომ ცემ ლის წი ნას წა რი ნე-ბარ თვის გა რე შე.

5

სარჩევი

შესავალი ....................................................................................................4

1.1. მე-6 მუხ ლის სპე ცი ფი კა და სტრუქ ტუ რა ...................................9

1.1.1. ავ ტო ნო მი უ რი ბუ ნე ბა ....................................................................9

2.1. მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბა .............................................................. 11

2.2. “სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბე ბი და მო ვა ლე ო ბე ბი” ............................ 12

2.2.1. და ვა (“შე ცი ლე ბა ”) უფ ლე ბა ზე .................................................. 13

2.2.2. უფ ლე ბის გან საზღ ვრა .............................................................. 21

2.2.3. “სა მო ქა ლა ქო” უფ ლე ბა .............................................................. 24

2.3. “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი ბრალ დე ბა” ....................................... 33

2.3.1. ად გი ლობ რი ვი ორ გა ნო ე ბის მი ერ მი ცე მუ ლი კვა ლი ფი კა ცია . 34

2.3.2. და ნა შა უ ლის ხა სი ა თი .................................................................. 35

2.3.3. სას ჯე ლის სა ხე და სიმ კაც რის ხა რის ხი ................................. 38 2.5. მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბა წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის, აპე ლა ცი ის, სა-

კონ სტი ტუ ციო და გა სა ჩივ რე ბის სხვა პრო ცე დუ რე ბის მი მართ ....... 43

3.1. სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბა............................................... 46

3.1.1.სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა ................................... 46

3.2.2. და მო უ კი დებ ლო ბა ...................................................................... 67

თა ნამ დე ბო ბი დან გა თა ვი სუფ ლე ბა...................................................... 68

სამ ხედ რო ტრი ბუ ნა ლე ბი ...................................................................... 68

3.2.3. მი უ კერ ძო ებ ლო ბა ....................................................................... 69

სუ ბი ექ ტუ რი ტეს ტი ............................................................................... 70

ობი ექ ტუ რი ტეს ტი ................................................................................. 71

3.3. სა სა მარ თლო გან ხილ ვის სა მარ თლი ა ნო ბა ................................ 78

3.3.1. შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სი .............................................................. 79

3.3.2. მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი ........................................ 84

3.3.3. პრო ცე სის სა ჯა რო ო ბა ................................................................ 90

3.3.4. სის ხლის სა მარ თლის საქ მის სა მარ თლი ა ნი გან ხილ ვის სპე ცი -ფი კუ რო ბა.................................................................................. 102

3.3.5. და სა ბუ თე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა .......................................... 114

6

3.4. სა სა მარ თლო გან ხილ ვა გო ნივ რულ ვა და ში 119

3.4.1. საქ მე ე ბი, რომ ლე ბიც გან სა კუთ რე ბულ ყუ რადღ ე ბას მო ითხ-ოვს ........................................................................................................... 121

3.4.2. გა სათ ვა ლის წი ნე ბე ლი პე რი ო დი .............................................. 123

3.4.3. საქ მის სირ თუ ლე ....................................................................... 124

3.4.4. მხა რე თა ქცე ვა ........................................................................... 125

5.1.1. სა ჭი რო ინ ფორ მა ცია ................................................................. 138

5.1.2. უფ ლე ბა “დრო უ ლა დ” ინ ფორ მი რე ბა ზე ............................... 142

5.1.3. ინ ფორ მა ცია “მის თვის გა სა გებ ენა ზე” ................................ 143

5.2.1. ადეკ ვა ტუ რი დრო ...................................................................... 144

5.2.2. შე საძ ლებ ლო ბა ნი ....................................................................... 146

5.3. პი რის უფ ლე ბა და იც ვას თა ვი პი რა დად ან წარ მო მად გენ ლის მეშ-ვე ო ბით – მუხ ლი მე-6 (3) (ც) ......................................................... 149

5.3.1. პი რის უფ ლე ბა და იც ვას თა ვი პი რა დად ან

აირ ჩი ოს დამ ცვე ლი ...................................................................................150

5.3.2. დამ ცვე ლის ყო ლის უფ ლე ბის შეზღ უდ ვა წი ნას წა რი გა მო ძი ე-ბის ეტაპ ზე .......... .................................................................................. 154

5.3.3. კონ ფი დენ ცი ა ლუ რი და ეფექ ტუ რი კო მუ ნი კა ცია

ად ვო კატ თან ....................................................................................... 157

5.4. მოწ მე თა და კითხ ვის უფ ლე ბა - მე-6 (3) (დ) მუხ ლი 162

5.4.1. დაც ვის მოწ მე თა გა მო ძა ხე ბის უფ ლე ბა 163

5.4.2. პი რის უფ ლე ბა და კითხ ოს ან და ა კითხ ვი ნოს ბრალ დე ბის მოწ-მე ე ბი ...................................................................................................... 165

5.5. თარ ჯიმ ნის უფა სო დახ მა რე ბა – მე- 6(3)(ე) მუხ ლი 170

6.1. გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბი და საშ ვე ბო ბა ზე ......................................... 172

6. ამონაწერები კონვენციის იურუსპრუდენციიდან ...................... 179

- დავა (“შეცილება”) უფლებაზე ....................................................... 179

- სამოქალაქო მოთხოვნა .................................................................... 180

7

1. შე სა ვა ლიადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პუ ლი კონ ვენ ცი ის მე-6 მუხ ლის თა ნახ მად: 1. სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბა თა და მო ვა ლე ო ბა თა გან საზღ ვრი სას ან

წარ დგე ნი ლი ნე ბის მი ე რი სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი ბრალ დე ბის სა-ფუძ ვლი ა ნო ბის გა მორ კვე ვი სას ყვე ლას აქვს გო ნივ რულ ვა და ში თა ვი სი საქ მის სა მარ თლი ა ნი და საქ ვეყ ნო გან ხილ ვის უფ ლე ბა კა ნო ნის სა ფუძ ველ ზე შექ მნი ლი და მო უ კი დე ბე ლი და მი უ კერ ძო ე-ბე ლი სა სა მარ თლოს მი ერ. სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ცხად-დე ბა საქ ვეყ ნოდ, თუმ ცა მთელ სა სა მარ თლო პრო ცეს ზე ან მის ნა წილ ზე პრე სა ან სა ზო გა დო ე ბა შე იძ ლე ბა არ და უშ ვან, დე მოკ რა-ტი ულ სა ზო გა დო ე ბა ში მო რა ლის, სა ზო გა დო ებ რი ვი წეს რი გის ან ეროვ ნუ ლი უშიშ რო ე ბის ინ ტე რე სე ბი დან გა მომ დი ნა რე, აგ რეთ ვე, რო დე საც ამას მო ითხ ოვს არას რულ წლო ვან თა ინ ტე რე სე ბი ან მხა-რე თა პი რა დი ცხოვ რე ბის დაც ვა, ან რამ დე ნა დაც, სა სა მარ თლოს აზ რით, ეს მკაც რად აუ ცი ლე ბე ლია გან სა კუთ რე ბუ ლი გა რე მო ე ბე-ბის არ სე ბო ბი სას, რო დე საც სა ჯა რო ო ბა ზი ანს მი ა ყე ნებ და მარ-თლმსა ჯუ ლე ბის ინ ტე რე სებს.2. ყო ვე ლი პი რი, ვი საც ბრა ლად ედე ბა სის ხლის სა მარ თლის და ნა-

შა უ ლის ჩა დე ნა, ით ვლე ბა უდა ნა შა უ ლოდ, ვიდ რე მი სი ბრა ლე უ ლო ბა არ დამ ტკიც დე ბა კა ნო ნის შე სა ბა მი სად.3. ყო ველ პირს, ვი საც ბრა ლად ედე ბა სის ხლის სა მარ თლის და ნა შა-

უ ლის ჩა დე ნა, აქვს, სულ მცი რე, შემ დე გი უფ ლე ბე ბი:ა. მის თვის გა სა გებ ენა ზე და უ ყოვ ნებ ლივ და დაწ ვრი ლე ბით ეც ნო-

ბოს წარ დგე ნი ლი ბრალ დე ბის არ სი და სა ფუძ ვე ლი;ბ. ჰქონ დეს საკ მა რი სი დრო და შე საძ ლებ ლო ბა ნი სა კუ თა რი დაც-

ვის მო სამ ზა დებ ლად;გ. და იც ვას თა ვი პი რა დად ან მის მი ერ არ ჩე უ ლი დამ ცვე ლის მეშ-

ვე ო ბით, ან, თუ მას არ გა აჩ ნია საკ მა რი სი სა შუ ა ლე ბა იუ რი დი უ ლი მომ სა ხუ რე ბის ასა ნაზღ ა უ რებ ლად, უფა სოდ ისარ გებ ლოს ასე თი მომ სა ხუ რე ბით, რო დე საც ამას მო ითხ ოვს მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ინ ტე-რე სე ბი;დ. და კითხ ოს ან და ა კითხ ვი ნოს ბრალ დე ბის მოწ მე ე ბი და გა მო ა ძა-

ხე ბი ნოს და და ა კითხ ვი ნოს დაც ვის მოწ მე ე ბი ბრალ დე ბის მოწ მე ე ბის თა ნა ბარ პი რო ბებ ში;ე. ისარ გებ ლოს თარ ჯიმ ნის უფა სო დახ მა რე ბით, თუ მას არ შე უძ-

ლია გა ი გოს სა სა მარ თლო პრო ცე სის წარ მარ თვი სას გა მო ყე ნე ბუ ლი ენა, ან ილა პა რა კოს ამ ენა ზე.

8

ევროკონვენციის მე-6 მუხლი

1.1. მე-6 მუხ ლის სპე ცი ფი კა და სტრუქ ტუ რა

იცავს რა სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლოს უფ ლე ბას, რო მელ საც გა აჩ-ნია ფუნ და მენ ტუ რი მნიშ ვნე ლო ბა დე მოკ რა ტი ულ სა ზო გა დო ე ბა ში, მე-6 მუხლს უკა ვია ცენ ტრა ლუ რი ად გი ლი კონ ვენ ცი ის სის ტე მა ში. აღ ნიშ ნუ ლი მუხ ლის დაც ვის ობი ექტს წარ მო ად გენს კა ნო ნის უზე-ნა ე სო ბის პრინ ცი პი, რო მელ საც ემ ყა რე ბა მთლი ა ნად სა ზო გა დო ე ბა და გარ და ამი სა, ასა ხავს იმ ტრა დი ცი ე ბის ნა წილს, რომ ლე ბიც, კონ-ვენ ცი ის პრე ამ ბუ ლის თა ნახ მად, სა ერ თოა კონ ვენ ცი ის ხელ მომ წე რი ქვეყ ნე ბის თვის. მე-6 მუხ ლი კონ ვენ ცი ის სწო რედ ის ნორ მა ა, რომ-ლის დარ ღვე ვის შე სა ხებ ყვე ლა ზე ხში რად ჩი ვი ან გან მცხა დებ ლე ბი ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა ევ რო პულ სა სა მარ თლო ში (შემ დგომ ში “სა სა-მარ თლო ”). აქე დან გა მომ დი ნა რე, გა საკ ვი რი არა ა, რომ, აღ ნიშ ნუ ლი ნორ მის გა მო ყე ნე ბას თან და კავ ში რე ბით, არ სე ბუ ლი პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თა ლი საკ მა ოდ ვრცე ლი ა. გარ და ამი სა, იმის გათ ვა ლის წი ნე ბით, რომ კონ ვენ ცია მოქ მე დი, ცოცხ ა ლი ინ სტრუ მენ ტი ა, სა სა მარ თლოს იუ რის პრუ დენ ცი ა, მე-6 მუხ ლთან და კავ ში რე ბით, მნიშ ვნე ლოვ ნად გან ვი თარ და წლე ბის გან მავ ლო ბა ში, რა თა მო ეც ვა სა მარ თალ წარ მო-ე ბის მუდ მი ვად ცვა ლე ბა დი სა ხეს ხვა ო ბე ბი.

1.1.1. ავ ტო ნო მი უ რი ბუ ნე ბა

ისე ვე რო გორც კონ ვენ ცი ის სხვა ნორ მე ბი, მე-6 (1) მუხ ლში გა მო ყე ნე ბუ ლი ტერ მი ნე ბიც ატა რებს “ავ ტო ნო მი უ რ” ხა სი ათს და მო ითხ ოვს ისეთ ინ ტერ პრე ტა ცი ას, რო მე ლიც შე იძ ლე ბა გან სხვავ-დე ბო დეს ეროვ ნულ კა ნონ მდებ ლო ბა ში არ სე ბუ ლი ან ად გი ლობ-რი ვი ორ გა ნო ე ბის მი ერ მი ცე მუ ლი გან მარ ტე ბის გან. აქე დან გა-მომ დი ნა რე, მე-6 მუხ ლში მო ცე მუ ლი სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბა არ მო ი ცავს ში და დო ნე ზე წარ მო ე ბულ ყვე-ლა სა სა მარ თლო პრო ცესს. კონ ვენ ცი ა ში გა მო ყე ნე ბუ ლი ორი ვე ტერ მი ნი “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი ბრალ დე ბის სა ფუძ ვლი ა ნო ბის გა მორ კვე ვა” და “სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბა თა და მო ვა ლე ო ბა თა გან-საზღ ვრა” ატა რებს ავ ტო ნო მი ურ ხა სი ათს და შე იძ ლე ბა გან სხვავ-დე ბო დეს ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბით დად გე ნი ლი კვა ლი ფი კა ცი-ი სა გან. სხვა სიტყ ვე ბით რომ ვთქვათ, ეროვ ნულ კა ნონ მდებ ლო-ბა ში მო ცე მუ ლი ტერ მი ნო ლო გია არ არის ამ სა კითხ ის გან მსაზღ-ვრე ლი; მის მი ერ დად გე ნი ლი კრი ტე რი უ მე ბის თა ნახ მად, სა სა მარ-

9

სახელმძღვანელო იურისტებისათვის

თლო თა ვად გა დაწყ ვეტს, უნ და ჩა ით ვა ლოს თუ არა კონ კრე ტუ ლი სა მარ თალ წარ მო ე ბა “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვა დ” ან “სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბა თა და მო ვა ლე ო ბა თა გან მსაზღ ვრე ლა დ” ზე მო აღ ნიშ ნუ ლი დე ბუ ლე ბის ში ნა არ სი დან გა მომ დი ნა რე.

1.1.2. გან სხვა ვე ბა დაც ვის პრო ცე სუ ა ლურ გა რან ტი ებ ში

იმ დროს, რო ცა მე-6 მუხ ლის მე ო რე და მე სა მე პუნ ქტე ბი შე ი-ცავს სპე ცი ფი კურ დე ბუ ლე ბებს და მა ტე ბი თი პრო ცე დუ რუ ლი გა რან-ტი ე ბის შე სა ხებ, რომ ლე ბიც გა მო ი ყე ნე ბა მხო ლოდ “სის ხლის სა მარ-თლებ რი ვი ბრალ დე ბი ს” შემ თხვე ვა ში, მე-6 მუხ ლის პირველი პუნ ქტი ეხე ბა რო გორც “სის ხლი ს” ისე “სა მო ქა ლა ქო” სა მარ თალ წარ მო ე ბას. აღ სა ნიშ ნა ვი ა, რომ იმ სა კითხ ე ბის უმ რავ ლე სო ბა, რომ ლე ბიც სა სა-მარ თლოს გან სა ხილ ვე ლად წა რედ გი ნა მე-6 მუხ ლის სის ხლის სა მარ-თლებ რივ ას პექ ტთან და კავ ში რე ბით, ეხე ბო და იმ პრო ცე სუ ა ლუ რი აქ ტე ბის სა მარ თლი ა ნო ბას, რომ ლე ბიც გა მო ცე მუ ლი იყო სხვა დას ხვა სა ჯა რო პი რის მი ერ – გა მო ძი ე ბის, სა სა მარ თლო გან ხილ ვის ან გა-სა ჩივ რე ბის ეტაპ ზე, რა საც მოჰ ყვა პი რის მსჯავ რდე ბა. თუმ ცა ღა, სა სა მარ თლოს მი ერ გან ხი ლუ ლი საქ მე ე ბი, რომ ლე ბიც შე დი ო და მე-6 მუხ ლის სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვი დაც ვის სფე რო ში, უკავ შირ დე-ბო და პრობ ლე მა თა სამ გან სხვა ვე ბულ წყე ბას. ესე ნი ა: ა) სა მო ქა ლა-ქო და ვის გა და საწყ ვე ტად სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის შეზღ უდ ვა; ბ) სა სა მარ თლო გან ხილ ვის სა მარ თლი ა ნო ბა მა შინ, რო ცა სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა არ ყო ფი ლა შეზღ უ დუ ლი და გ) სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის დრო უ ლი აღ სრუ ლე ბის უფ ლე-ბა “სა მო ქა ლა ქო” და ვის მხა რი სათ ვის სა სი კე თოდ გა დაწყ ვე ტის შემ-თხვე ვა ში. პრობ ლე მა ტუ რი სა კითხ ე ბის ეს სა მი სა ხე შე იძ ლე ბა იყოს სა კა ნონ მდებ ლო აკ რძალ ვის (მა გა ლი თად, სა სა მარ თლო ში სარ ჩე ლის წარ დგე ნის ან გა სა ჩივ რე ბის შე უძ ლებ ლო ბა) ან ხე ლი სუფ ლე ბის ორ-გა ნო ე ბის სპე ცი ა ლუ რი აქ ტე ბის შე დე გი. აქე დან გა მომ დი ნა რე, ყო ველ სპე ცი ფი კურ პრობ ლე მას თან და კავ ში რე ბით, შე იძ ლე ბა არ სე ბობ დეს (ან არ არ სე ბობ დეს) დაც ვის ში და სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი სა შუ ა ლე ბე ბის სხვა დას ხვა სა ხე, ამი ტო მაც სა სა მარ თლო კონ ვენ ცი ის 35-ე (1) მუხლს – დაც ვის ში და სა შუ ა ლე ბე ბის ამო წურ ვა და ექ ვსთვი ა ნი ვა და – გა-მო ი ყე ნებს სხვა დას ხვაგ ვა რად, იმის გათ ვა ლის წი ნე ბით, თუ რა ხა-სი ა თი საა ის სა კითხ ი, რომ ლის მე-6 (1) მუხ ლთან შე უ სა ბა მო ბა საც ამ ტკი ცებს გან მცხა დე ბე ლი “სა მო ქა ლა ქო” და ვას თან და კავ ში რე ბით.

10


1.1.3. მე ოთხე ინ სტან ცი ის დოქ ტრი ნა

მე-6 მუხ ლით წარ დგე ნილ სა ჩი ვარ თან და კავ ში რე ბით სა სა მარ-თლოს ფუნ ქცი ას წარ მო ად გენს ის, რომ გა არ კვი ოს, იყო თუ არა სა მარ თალ წარ მო ე ბა მთლი ა ნო ბა ში სა მარ თლი ა ნი და ამ მუხ ლით დად გე ნი ლი სპე ცი ფი კუ რი დაც ვის გა რან ტი ე ბის შე სა ბა მი სი (იხ. სხვებ თან ერ თად “ბერ ნა რი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1998). სა-ჭი როა ყუ რადღ ე ბა გა ვა მახ ვი ლოთ იმ ფაქ ტზე, რომ, მე-6 მუხ ლი-დან გა მომ დი ნა რე, სა სა მარ თლოს იუ რის დიქ ცი ა ში არ შე დის ში-და სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი სა მარ თალ წარ მო ე ბის გა ნახ ლე ბა ან საქ მის ფაქ ტობ რივ გა რე მო ე ბებ სა თუ ეროვ ნულ კა ნონ მდებ ლო ბა ზე სა-კუ თა რი მო საზ რე ბე ბით ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ თლო ე ბის დას კვნე-ბის ჩა ნაც ვლე ბა. მა გა ლი თად, რო დე საც წარ მოდ გე ნი ლია სა ჩი ვა რი სის ხლის სა მარ თლის საქ მის გან ხილ ვის უსა მარ თლო ბის შე სა ხებ, სა სა მარ თლო იმ სჯე ლებს მხო ლოდ იმ სა კითხ ზე, ჰქონ და თუ არა გან მცხა დე ბელს საკ მა რი სი შე საძ ლებ ლო ბა იმი სა, რომ საქ მე ზე ბრალ დე ბის მხა რის თა ნა ბარ პი რო ბებ ში წარ მო ედ გი ნა მი სი პო-ზი ცია და ედა ვა იმ მტკი ცე ბუ ლე ბებ ზე, რომ ლე ბიც და უშ ვებ ლად მი აჩ ნი ა. ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ თლო ე ბი სა გან გან სხვა ვე ბით, მე-6 მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე, სა სა მარ თლო არ ამოწ მებს, იყო თუ არა ში და სა სა მარ თლო ე ბის ფაქ ტობ რი ვი დას კვნე ბი მოწ მის ჩვე ნე ბის ადეკ ვა ტურ ინ ტერ პრე ტა ცი ა ზე და ფუძ ნე ბუ ლი, ან კონ კრე ტუ-ლი მტკი ცე ბუ ლე ბის და საშ ვე ბად ცნო ბა იყო თუ არა კა ნო ნი ე რი, ეროვ ნუ ლი სის ხლის სა მარ თლის საპ რო ცე სო კა ნონ მდებ ლო ბი დან გა მომ დი ნა რე, ან შე ე სა ბა მე ბო და თუ არა ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ-თლოს სა მარ თლებ რი ვი დას კვნე ბი ხელ შემ კვრე ლი ქვეყ ნის სის-ხლის სა მარ თლის მა ტე რი ა ლურ კა ნონ მდებ ლო ბას, ან ადეკ ვა ტუ რი იყო თუ არა და ნიშ ნუ ლი სას ჯე ლი. სა სა მარ თლო ამ პრინ ციპს უწო დებს “მე ოთხე ინ სტან ცი ი ს” დოქ ტრი ნას, რად გა ნაც მას არ სურს მო ი აზ რე ბო დეს, რო გორც ჩვე უ ლებ რი ვი გა სა ჩივ რე ბის პრო-ცე სის შე მად გე ნე ლი ზემ დგო მი ინ სტან ცი ა.

2. დაც ვის სფე რო

2.1 მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბა

მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბას თან და კავ ში რე ბით, საკ ვან ძო სა კითხს წარ მო ად გენს ის, არის თუ არა კონ კრე ტუ ლი სა მარ თალ წარ მო ე-ბა “სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბე ბი სა და მო ვა ლე ო ბე ბის გან მსაზღ ვრე ლი

11


ან სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი ბრალ დე ბის სა ფუძ ვლი ა ნო ბის გა მომ-რკვე ვი ”. მე-6 მუხ ლი გა მო ი ყე ნე ბა მა შინ, რო დე საც სა მარ თალ წარ-მო ე ბა ხვდე ბა რო მე ლი მე ამ კა ტე გო რი ა ში. შემ დგომ ამი სა, თუ კი გა ირ კვე ვა, რომ სა მარ თალ წარ მო ე ბა არის სის ხლის სა მარ თლებ რი-ვი, ასე ვე გა მო ი ყე ნე ბა მე-6 მუხ ლის მე ო რე და მე სა მე პუნ ქტე ბი.

2.2. “სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბე ბი და მო ვა ლე ო ბე ბი”

იმი სათ ვის, რომ მე-6 მუხ ლი გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნეს მი სი სა მო-ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვი ში ნა არ სით, სა ჭი როა არ სე ბობ დეს და ვა (“შე ცი ლე ბა ”) “უფ ლე ბა ზეო ან “მო ვა ლე ო ბა ზე ”. შემ დგომ ამი სა, სა ჭი რო ა, რომ ამ “უფ ლე ბი ს” სა ფუძ ვე ლი არ სე ბობ დეს ეროვ ნულ კა ნონ მდებ ლო ბა ში. უფ რო მე ტიც, და ვა ამ “უფ ლე ბა სო უნ და შე-ე ხე ბო დეს პირ და პირ და ცალ სა ხად. და ბო ლოს, უფ ლე ბა ან მო ვა-ლე ო ბა უნ და იყოს “სა მო ქა ლა ქოო ხა სი ა თის. მხო ლოდ ყვე ლა ამ სა ფე ხუ რის გავ ლის შემ დგომ შე უდ გე ბა სა სა მარ თლო იმ სა კითხ ის გან ხილ ვას, იყო თუ არა გან მცხა დებ ლის მი ერ სა და ვოდ გამ ხდა-რი ად გი ლობ რი ვი სა მარ თალ წარ მო ე ბა კონ ვენ ცი ის მე-6 მუხ ლის შე სა ბა მი სი. ცხა დი ა, რომ ტერ მი ნი “სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბე ბი და მო ვა ლე-

ო ბე ბი” მო ი ცავს ჩვე უ ლებ რივ სა მო ქა ლა ქო სა მარ თალ წარ მო ე ბას, რო მელ საც უპი რა ტე სად კერ ძო სა მარ თლებ რი ვი ნიშ ნე ბი გა აჩ ნი ა, ისე თი რო გო რი ცა ა, და ვა კერ ძო პი რებს შო რის, რომე ლიც უკავ-შირ დე ბა, მა გა ლი თად, დე ლიქ ტურ ვალ დე ბუ ლე ბებს, ხელ შეკ რუ-ლე ბებ სა და სა ო ჯა ხო სა მარ თალს. თუმ ცა უფ რო რთუ ლია იმის გარ კვე ვა, გა მო ი ყე ნე ბა თუ არა მე-6 მუხ ლი იმ და ვებ თან და კავ ში-რე ბით, რო მელ თა მხა რე ებ საც წარ მო ად გე ნენ, ერ თი მხრივ, კერ ძო პი რე ბი, ხო ლო, მე ო რე მხრივ, სა ხელ მწი ფო და რო ცა და ვა ეხე ბა ისეთ უფ ლე ბებს, რომ ლე ბიც სა მარ თლის ზო გი ერ თი სის ტე მის მი-ხედ ვით ხვდე ბა უფ რო სა ჯა რო, ვიდ რე კერ ძო სა მარ თლის კა ტე-გო რი ა ში. სა სა მარ თლომ თა ვი დან ვე და ად გი ნა, რომ სა კითხი იმის შე სა ხებ და ვა სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვია თუ არა, არ შე იძ ლე ბა გა დაწყ დეს მხო ლოდ მო პა სუ ხე სა ხელ მწი ფოს ში და კა ნონ მდებ-ლო ბა ზე დაყ რდნო ბით. ტერ მინს გა აჩ ნია “ავ ტო ნო მი უ რი” ბუ ნე-ბა. ნე ბის მი ე რი სხვა მიდ გო მა შე საძ ლებ ლო ბას მის ცემ და ხელ შემ-კვრელ სა ხელ მწი ფო ებს, გვერ დი აევ ლოთ მე-6 (1) მუხ ლით დად-გე ნი ლი სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის გა რან ტი ე ბის თვის

12


სა მარ თლის სხვა დას ხვა სფე როს “სა ჯა რო” ან “ად მი ნის ტრა ცი უ ლ” სა მარ თლად კლა სი ფი ცი რე ბით და ამით შექ მნიდ ნენ იმის დიდ რისკს, რომ სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბა გან-სხვა ვე ბუ ლად იქ ნე ბო და და ცუ ლი ევ რო პის სხვა დას ხვა ქვე ყა ნა ში. მე ო რე მხრივ, იმის გა მო, რომ სა სა მარ თლო უარს აცხ ა დებს,

გა ით ვა ლის წი ნოს ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბის გან მარ ტე ბე ბი და-ვის ბუ ნე ბის გა სარ კვე ვად, კი დევ უფ რო რთულ დე ბა იმ სა კითხ ის გან საზღ ვრა და ვის მო ცე მუ ლი სა ხე შე დის თუ არა მე-6 მუხ ლის დაც ვის სფე რო ში. სა სა მარ თლომ თა ვად შე ი მუ შა ვა სხვა დას ხვა კრი ტე რი უ მი, მა გა ლი თად, ისე თი რო გო რი ცა ა, სა და ვო უფ ლე ბის ეკო ნო მი კუ რი ბუ ნე ბა, მი სი გან მარ ტე ბა ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო-ბით, რაც იძ ლე ვა იმის სა შუ ა ლე ბას, რომ მოხ დეს მე-6 მუხ ლით მო ცუ ლი და ვე ბის თან და თა ნო ბით გავ რცო ბა და რაც ასე ვე წარ-მო შობს აზ რთა სხვა დას ხვა ო ბას ზო გი ერთ სა კითხ ზე, მა გა ლი თად იმა ზე, გა მო ყე ნე ბუ ლი უნ და იქ ნეს თუ არა მე-6 მუხ ლი სა ჯა რო მო ხე ლე ე ბის შრო მით ურ თი ერ თო ბებ თან და კავ ში რე ბულ და ვებ ზე. ძი რი თად პრინ ციპს, პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თლი დან გა მომ დი ნა რე, წარ მო ად გენს ის, რომ ეროვ ნუ ლი სა მარ თლის პო ზი ცია არ არის აღ ნიშ ნუ ლი სა კითხ ის გან მსაზღ ვრე ლი და ამ მიზ ნით უფ ლე ბის მა-ტე რი ა ლუ რი ში ნა არ სი, ბუ ნე ბა და მიზ ნე ბი ერ თობ ლი ო ბა ში იქ ნე ბა გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი.

2.2.1. და ვა (“შე ცი ლე ბა ”) უფ ლე ბა ზეიმი სათ ვის, რომ და ვა მი ე კუთ ვნოს მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბის

სფე როს, უნ და არ სე ბობ დეს და ვა ან “შე ცი ლე ბა” (ტერ მი ნი აღე-ბუ ლია მე-6 მუხ ლის ტექ სტის ფრან გუ ლი ვერ სი ი დან) ისეთ უფ-ლე ბებ სა და ვალ დე ბუ ლე ბებ ზე, რო მელ თაც სა და ვო დო ნე ზე (on arguable grounds) მა ინც აღი ა რებს ქვეყ ნის ში და კა ნონ მდებ ლო ბა. და ვის საგ ნის თვის ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბის მი ერ მი ნი ჭე ბუ ლი კვა ლი ფი კა ცია არ არის სა კითხ ის გან მსაზღ ვრე ლი; მთა ვა რია და-ვის საგ ნის ში ნა არ სი. და ვის არ სე ბო ბა -ა რარ სე ბო ბის სა კითხი ხში-რად წა მო იჭ რე ბა საქ მე ებ ში, რომ ლე ბიც ეხე ბა ისეთ პრო ფე სი ულ გა ერ თი ა ნე ბებ ში მი ღე ბას, რო გო რე ბი ცაა ად ვო კატ თა და ექიმ თა ასო ცი ა ცი ე ბი, რო მელ თა წევ რო ბაც აუ ცი ლე ბე ლია ამ პრო ფე სი-ის კა ნო ნი ე რი პრაქ ტი კის გან სა ხორ ცი ე ლებ ლად. ეს სა კითხი სხვა მრა ვალ გვარ კონ ტექ სტშიც წა მო იჭ რე ბა. და ვე ბი, რომ ლე ბიც შე-დის მე-6 მუხ ლის დაც ვის სფე რო ში, შე იძ ლე ბა არ სე ბობ დეს არა

13


მარ ტო კერ ძო პი რებს, არა მედ კერ ძო პი რებ სა და სა ჯა რო ორ გა-ნო ებს შო რი საც. საქ მე ში “ბენ თე მი ნი დერ ლან დე ბის წი ნა აღ მდე გ”, 1985 (Benthem v.

Netherlands, 1985) გან მცხა დე ბელს მი ე ნი ჭა, მაგ რამ შემ დგომ ჩა მო ერ-თვა ავ ტო ფა რე ხის ფლო ბის ლი ცენ ზი ა. გან მცხა დე ბე ლი ჩი ო და, რომ სა სა მარ თლო გან ხილ ვა, რო მე ლიც დას რულ და ლი ცენ ზი ის ჩა მორ-თმე ვით, არ შე ე სა ბა მე ბო და მე-6 (1) მუხ ლით დად გე ნილ სტან დარ-ტებს. სა სა მარ თლომ ამ საქ მე ში ჩა მო ა ყა ლი ბა ტერ მი ნი “და ვი ს” (“შე-ცი ლე ბი ს”) ინ ტერ პრე ტა ცი ის რამ დე ნი მე მნიშ ვნე ლო ვა ნი პრინ ცი პი. უპირ ვე ლეს ყოვ ლი სა, კონ ვენ ცი ის მიზ ნე ბი დან გა მომ დი ნა რე, სიტყ ვა “შე ცი ლე ბა ს” (“და ვა ს”) არ უნ და მი ე ცეს ზედ მე ტად ტექ ნი კუ რი ხა სი-ა თი და უნ და იყოს უფ რო მე ტად ში ნა არ სი დან, ვიდ რე ფორ მა ლუ რი მნიშ ვნე ლო ბი დან გა მომ დი ნა რე. გარ და ამი სა, და ვა შე იძ ლე ბა ეხე-ბო დეს არა მარ ტო უფ ლე ბის ფაქ ტობ რივ არ სე ბო ბას, არა მედ ასე ვე მი სი მოქ მე დე ბის სფე როს ან მი სი გან ხორ ცი ე ლე ბის სა შუ ა ლე ბას. და ვა შე იძ ლე ბა ეხე ბო დეს უფ ლე ბის რო გორც “ფაქ ტობ რი ვ” “ისე სა-მარ თლებ რი ვ” სა ფუძ ველს. გარ და ამი სა, იგი უნ და იყოს რე ა ლუ რი და მნიშ ვნე ლო ვა ნი ხა სი ა თის (genuine and of serious nature). და ბო ლოს, რად გა ნაც ტერ მი ნი და ვა მო ი ცავს ყვე ლა სა მარ თალ წარ მო ე ბას, რომ-ლის შე დე გი არის გა დამ წყვე ტი პი რის სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბა- მო ვა-ლე ო ბე ბის თვის, წარ მოდ გე ნილ და ვას არ უნ და ჰქონ დეს მხო ლოდ უმ ნიშ ვნე ლო კავ ში რი ან გავ ლე ნა ამ უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბებ ზე. სა მო-ქა ლა ქო უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბი უნ და იყოს და ვის ერ თა დერ თი თუ არა, ერ თ-ერ თი სა გა ნი მა ინც და სა მარ თალ წარ მო ე ბის შე დე გი უნ და იყოს პირ და პირ გა დამ წყვე ტი ამ უფ ლე ბის თვის. ბენ თე მის საქ მე ზე სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ და ვა წარ მო იშ ვა გან მცხა დე ბელ სა და ჰო ლან დი ის ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ებს შო რის გან მცხა დებ ლის მი ერ მოთხ ოვ ნილ ლი ცენ ზი ა ზე უფ ლე ბის ფაქ ტობ რი ვი არ სე ბო ბის შე სა-ხებ. ლი ცენ ზი ის მი ნი ჭე ბის შემ თხვე ვა ში გან მცხა დე ბე ლი შეძ ლებ და კა ნო ნი ე რად ესარ გებ ლა ავ ტო ფა რე ხით. აქე დან გა მომ დი ნარ ე, სა მარ-თალ წარ მო ე ბა იყო გა დამ წყვე ტი ამ უფ ლე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბი სათ-ვის. შე სა ბა მი სად, მე-6 (1) მუხ ლი გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნა. საქ მე ში “ჰ. ბელ გი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1987 (H. v. Belgium, 1987) გან-

მცხა დე ბე ლი ამო რიცხ ეს ად ვო კატ თა სა ერ თო სი ი დან. მან ორ ჯერ მო ითხ ო ვა აღ დგე ნა. ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბის თა ნახ მად, პირს შე ეძ ლო ად ვო კატ თა სა ერ თო სი ა ში აღ დგე ნის მოთხ ოვ ნა ამო რიცხ-

14


ვი დან ათი წლის გან მავ ლო ბა ში, ან უფ რო გვი ან “გან სა კუთ რე ბუ-ლი გა რე მო ე ბე ბი ს” არ სე ბო ბის შემ თხვე ვა ში. გან მცხა დე ბელს უა რი ეთ ქვა აღ დგე ნა ზე, რად გან მან გა უშ ვა ათ წლი ა ნი ვა და. სა სა მარ-თლომ აღ ნიშ ნა, რომ მე-6 (1) მუხ ლი მო ი ცავს და ვებს (“შე ცი ლე-ბებ ს”) მხო ლოდ იმ უფ ლე ბა ზე, რო მელ საც სა და ვო დო ნე ზე მა ინც აღი ა რებს ში და კა ნონ მდებ ლო ბა. თა ვის თა ვად მე-6 (1) მუხ ლი არ ად გენს ში და კა ნონ მდებ ლო ბა ში არ სე ბუ ლი სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბის რა ი მე გან სა კუთ რე ბულ ში ნა არსს. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ “გან სა კუთ რე ბუ ლი გა რე მო ე ბე ბი ს” პი რო ბა ღია იყო ინ ტერ პრე ტა ცი ის თვის და ამ გვა რად, გან მცხა დე ბელს შე ეძ ლო, სა-და ვო დო ნე ზე მა ინც ემ ტკი ცე ბი ნა, რომ მი სი “უფ ლე ბა” ად ვო კატ-თა სი ა ში აღ დგე ნის თა ო ბა ზე აღი ა რე ბუ ლი იყო ბელ გი ის კა ნო ნით. სა სა მარ თლომ ასე ვე მი უ თი თა, რომ, მი უ ხე და ვად იმ ფაქ ტი სა, რომ ად ვო კატ თა ასო ცი ა ცი ა ში მი ღე ბის სა კითხი ხა სი ათ დე ბა სა ჯა რო სა მარ თლის ელე მენ ტე ბით, ად ვო კა ტის საქ მი ა ნო ბის გან ხორ ცი ე-ლე ბა მო ი ცავს კერ ძო სა მარ თლებ რი ვი ხა სი ა თის მრა ვალ ფუნ ქცი-ას, შე სა ბა მი სად, მე-6 (1) მუხ ლი გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნა. საქ მე ში “შევ რო ლი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2003 (Chevrol v.

France, 2003) გან მცხა დე ბელს, ეროვ ნე ბით ფრანგს, უა რი უთხ რეს ექიმ თა საბ ჭო ში მი ღე ბა ზე იმ სა ფუძ ვლით, რომ მას ალ ჟი რუ ლი სა მე დი ცი ნო დიპ ლო მი ჰქონ და. საფ რან გე თის კა ნონ მდებ ლო ბით დად გე ნი ლი იყო პრაქ ტი კოს ექი მად და რე გის ტრი რე ბის ორი პი-რო ბა: სა ჭი რო კვა ლი ფი კა ცია და ფრან გუ ლი ეროვ ნე ბა. რად გა ნაც სა და ვო არ გამ ხდა რა ის ფაქ ტი, აკ მა ყო ფი ლებ და თუ არა გან-მცხა დე ბე ლი პირ ველ პი რო ბას, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ გან-მცხა დე ბელს შე ეძ ლო სა და ვო დო ნე ზე მა ინც ემ ტკი ცე ბი ნა, რომ, ფრან გუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბის თა ნახ მად, მას ჰქონ და სა მე დი ცი ნო პრო ფე სი ის გან ხორ ცი ე ლე ბის “უფ ლე ბა ”. შე სა ბა მი სად, ამ უფ ლე-ბის და სად გე ნად მიმ დი ნა რე ად გი ლობ რი ვი სა მარ თალ წარ მო ე ბა შე დი ო და მე-6 (1) მუხ ლის გა მო ყე ნე ბის სფე რო ში.საქ მე ში “ვან მარ ლი ნი დერ ლან დე ბის წი ნა აღ მდე გ”, 1986 (Van Marle

v. Netherlands, 1986) გან მცხა დე ბელს უა რი უთხ რეს ბუ ღალ ტრის სერ-თი ფი კა ტის გა ნახ ლე ბა ზე იმ მო ტი ვით, რომ ძა ლა ში შე ვი და ახა ლი სპე ცი ა ლუ რი კა ნო ნი, რომ ლის თა ნახ მად, ხე ლი სუფ ლე ბის შე სა ბა მი-სი ორ გა ნო ე ბი ვალ დე ბუ ლი იყ ვნენ, შე ე მოწ მე ბი ნათ ბუ ღალ ტრე ბის ცოდ ნა და გა მოც დი ლე ბა, რა თა შემ დგომ ამ უკა ნას კნელთ გა ნეგ-

15


რძოთ სერ თი ფი ცი რე ბუ ლი ბუ ღალ ტრის საქ მი ა ნო ბა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ გან სა ხილ ვე ლი სა კითხი სა გან მა ნათ ლებ ლო (სას კო-ლო/ სა უ ნი ვერ სი ტე ტო) შე მოწ მე ბის მსგავ სი იყო, შე სა ბა მი სად გა დი-ო და ჩვე უ ლებ რი ვი სა სა მარ თლო ხე ლი სუფ ლე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის სფე რო დან, ამი ტო მაც მე-6 მუხ ლით დად გე ნი ლი დაც ვის გა რან ტი ე-ბი არ მო ი ცავ და მის შე დე გად წარ მო შო ბილ უთან ხმო ე ბებს. საქ მე ში “გე ორ გი ა დი სი სა ბერ ძნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1997 (Georgiadis

v. Greece, 1997) გან მცხა დე ბე ლი და ა კა ვეს მას შემ დეგ, რაც მან უა რი გა ნაცხ ა და სამ ხედ რო სამ სა ხუ რის გავ ლა ზე რე ლი გი უ რი მო ტი ვე ბის გა მო. უზე ნა ეს მა ად მი ნის ტრა ცი ულ მა სა სა მარ თლომ ჩათ ვა ლა, რომ მი სი უა რი სა ფუძ ვლი ა ნი იყო, ად გი ლობ რი ვი კა ნონ მდებ ლო ბი დან გა მომ დი ნა რე. ამა ვე დროს, გან მცხა დე ბელს არ მი ე ცა კომ პენ სა ცი ის მოთხ ოვ ნის უფ ლე ბა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ სა მარ თალ წარ-მო ე ბის შე დე გი გა დამ წყვე ტი იყო გან მცხა დებ ლის უფ ლე ბის თვის, მო ეთხ ო ვა კომ პენ სა ცია უსა ფუძ ვლო და კა ვე ბის გა მო, ასეთ უფ ლე-ბას კი ბერ ძნუ ლი კა ნო ნი ით ვა ლის წი ნებ და. შე სა ბა მი სად, აშ კა რა იყო და ვა “უფ ლე ბა ზე” მე-6 (1) მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის. საქ მე ში “მუს ტა ფა საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2002 (Mustafa v.

France, 2002) გან მცხა დე ბე ლი ჩი ო და იმ პრო ცე სის გა ჭი ა ნუ რე ბის გა მო, რო მე ლიც ეხე ბო და გვა რის შეც ვლას. საფ რან გე თის კა ნონ-მდებ ლო ბა პირს გვა რის შეც ვლის უფ ლე ბას აძ ლევ და “კა ნო ნი ე რი ინ ტე რე სი ს” არ სე ბო ბის შემ თხვე ვა ში, ამ ინ ტე რესს კი დის კრე ცი უ ლი უფ ლე ბა მო სი ლე ბის ფარ გლებ ში ად მი ნის ტრა ცი უ ლი ორ გა ნო გან-საზღ ვრავ და. სა სა მარ თლომ მი იჩ ნი ა, რომ მო ცე მუ ლი და ვა შე ე ხე ბო-და “უფ ლე ბა ს”, რო მელ საც სა და ვო დო ნე ზე მა ინც აღი ა რებ და ეროვ-ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბა. ამის შემ დეგ სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ აღ ნიშ ნუ ლი უფ ლე ბა თა ვი სი ბუ ნე ბით “სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვი” იყო მე-6 (1) მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის (იხ. ასე ვე თა ვი 2.2.3).სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბა არაა

შეზღ უ დუ ლი მხო ლოდ იმ და ვე ბით, რომ ლე ბიც პი რა დი უფ ლე ბის ან მო ვა ლე ო ბის ეროვ ნულ კა ნონ მდებ ლო ბა ში არ სე ბო ბის სა კითხს ეხე ბა, არა მედ ასე ვე მო ი ცავს და ვებს ასე თი უფ ლე ბის გან ხორ ცი ე-ლე ბის ფარ გლე ბი სა და სა შუ ა ლე ბე ბის შე სა ხებ, რა საც ხა ზი გა ეს ვა ბენ თე მის საქ მე ში. საქ მე ში “ლე კომ პტი, ვან ლო ვე ნი და დე მე ი ე რი ბელ გი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1981 (Le Compte, Van Leuven and De Meyere v. Belgium, 1981) გან მცხა დებ ლებს, პრო ფე სი ით ექი მებს, პრო ფე სი უ ლი

16


ეთი კის დარ ღვე ვის გა მო, მოკ ლე დრო ით შე უ ჩე რეს სა მე დი ცი ნო საქ-მი ა ნო ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის ლი ცენ ზი ა. მთავ რო ბა ამ ტკი ცებ და, რომ inter alia, შე ჩე რე ბა არ ხელ ყოფ და “უფ ლე ბა ს”; ის შე ე ხე ბო და მხო-ლოდ მი სი გან ხორ ცი ე ლე ბის დრო ე ბით შეზღ უდ ვას. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ შე ჩე რე ბა წარ მო ად გენ და პირ და პირ და მნიშ ვნე ლო ვან ჩა რე ვას სა მე დი ცი ნო პრო ფე სი ის გან ხორ ცი ე ლე ბა ში. ის ფაქ ტი, რომ შე ჩე რე ბა დრო ე ბი თი იყო, არ ნიშ ნავ და იმას, რომ ის არ ხელ ყოფ და უფ ლე ბას. შე სა ბა მი სად, მე-6 (1) მუხ ლი ვრცელ დე ბო და ამ შე ჩე რე ბის კა ნო ნი ე რე ბის გან მსაზღ ვრელ ად გი ლობ რივ სა მარ თალ წარ მო ე ბა ზე. იმი სათ ვის, რომ და ვა ზე გავ რცელ დეს მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბა,

ის და მა ტე ბით უნ და იყოს “რე ა ლუ რი და მნიშ ვნე ლო ვა ნი ”. ზე მო აღ-ნიშ ნულ საქ მე ში “ბენ თე მი ნი დერ ლან დე ბის წი ნა აღ მდე გ” (Benthem v. Netherlands) სა სა მარ თლომ პირ ვე ლად ჩა მო ა ყა ლი ბა ეს პრინ ცი პი. დად გინ და, რომ და ვა იმის შე სა ხებ, გან მცხა დე ბელს “ფაქ ტობ რი ვად გა აჩ ნდა” თუ არა უფ ლე ბა მოთხ ოვ ნილ ლი ცენ ზი ა ზე, იყო “რე ა ლუ-რი და მნიშ ვნე ლო ვა ნი ”. ეს გა მომ დი ნა რე ობ და იმ ფაქ ტი დან, რომ გან მცხა დე ბე ლი ავ ტო ფა რეხს სა მი წლის გან მავ ლო ბა ში, სა მარ თალ-წარ მო ე ბის დას რუ ლე ბამ დე, ფლობ და და რომ სა მარ თალ წარ მო ე ბის შე დე გი პირ და პირ გა დამ წყვე ტი იყო ამ უფ ლე ბის თვის. საქ მე ში “სპო რონ გი და ლონ რო თი შვე დე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1982

(Sporrong and Lonnroth v. Sweden, 1982) გან მცხა დე ბელ თა ქო ნე ბა და-ექ ვემ დე ბა რა ექ სპროპ რი ა ცი ას და მათ წლე ბის გან მავ ლო ბა ში აეკ-რძა ლათ მას ზე მშე ნებ ლო ბა. ისი ნი ჩი ოდ ნენ, რომ მა თი სა ჩივ რე ბი ამას თან და კავ ში რე ბით არ იყო შვე დე თის სა სა მარ თლო ე ბის გან-სჯა დი. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ რად გა ნაც გან მცხა დებ ლე ბი უკა ნო ნოდ მი იჩ ნევ დნენ იმ ად მი ნის ტრა ცი უ ლი ზო მე ბის მი ღე ბას, რომ ლე ბიც სე რი ო ზუ ლად ხელ ყოფ და სა კუთ რე ბის უფ ლე ბას, მათ უნ და ჰქო ნო დათ სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბა ამ ზო მე ბის კა-ნო ნი ე რე ბის სა კითხ ზე იმ ტრი ბუ ნა ლის მი ერ, რო მე ლიც დად გე ნი-ლია მე-6 (1) მუხ ლით.თუმ ცა, თუ კი ეროვ ნუ ლი კა ნო ნი არ იც ნობს კონ კრე ტუ ლი სა-

სარ ჩე ლო მოთხ ოვ ნის სა მარ თლებ რივ სა ფუძ ველს, ინ დი ვი დებს არ შე უძ ლი ათ მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბის მოთხ ოვ ნა. საქ მე ში “მ.ს შვე დე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1997 (M.S. v. Sweden, 1997)

გან მცხა დე ბე ლი ჩი ო და, რომ მას არ ჰქონ და უფ ლე ბა ეჩივ ლა სა-სა მარ თლო ში მი სი სა მე დი ცი ნო დო კუ მენ ტა ცი ის გამ ჟღავ ნე ბის გა-

17


მო, კერ ძოდ კი, იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ მი სი სა მე დი ცი ნო დო კუ მენ ტა ცია გა ეგ ზავ ნა სა დაზღ ვე ვო ორ გა ნი ზა ცი ას, რა თა ამ უკა ნას კნელს გა ნე ხი ლა გან მცხა დებ ლის მოთხ ოვ ნა ჯან მრთე ლო ბის და ზი ა ნე ბის გა მო კომ პენ სა ცი ის მი ღე ბა ზე. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ მარ თა ლი ა, შვე დე თის კა ნონ მდებ ლო ბა იცავ და სა მე დი ცი ნო დო კუ მენ ტა ცი ის კონ ფი დენ ცი ა ლუ რო ბას, ამა ვე დროს, ის ასე ვე ით-ვა ლის წი ნებ და გამ ჟღავ ნე ბის სა კა ნონ მდებ ლო ვალ დე ბუ ლე ბას გარ-კვე ულ შემ თხვე ვებ ში, მათ შო რის იმ შემ თხვე ვა ში, რა ზეც გან მცხა-დე ბე ლი ჩი ო და. შე სა ბა მი სად, სა და ვო დო ნე ზეც არ შე იძ ლე ბო და იმის თქმა, რომ კა ნონ მდებ ლო ბა აღი ა რებ და “უფ ლე ბა ს” მი სი სა მე-დი ცი ნო დო კუ მენ ტა ცი ის სა დაზღ ვე ვო ორ გა ნი ზა ცი ის გან სა ი დუმ-ლოდ შე ნახ ვა ზე. აქე დან გა მომ დი ნა რე, გან მცხა დე ბელს არ შე ეძ ლო ემ ტკი ცე ბი ნა, რომ აშ კა რა იყო და ვა “უფ ლე ბა ზე” მე-6 (1) მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის. საქ მე ში “პა უ ე ლი და რა ი ნე რი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ-

მდე გ”, 1990 (Powell & Rayner v. United Kingdom, 1990) გან მცხა დებ ლე ბი ჩი ოდ ნენ, რომ კა ნო ნი არ აძ ლევ და მათ უფ ლე ბას მი ე მარ თათ სა სა-მარ თლოს თვის ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის მოთხ ოვ ნით ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბის წი ნა აღ მდეგ, ჰით რო უს აე რო პორ ტთან სა ჰა ე რო მოძ-რა ო ბის გაზ რდი ლი ხმა უ რი ა ნო ბის გა მო. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ეროვ ნუ ლი კა ნო ნი კა ტე გო რი უ ლად გა მო რიცხ ავ და მთავ რო ბის პა სუ ხის მგებ ლო ბას ასეთ შემ თხვე ვებ ში. შე დე გად, გან მცხა დებ ლებს არ შე ეძ ლოთ ემ ტკი ცე ბი ნათ ის, რომ ჰქონ დათ ინ გლი სუ რი კა ნო ნით მი ნი ჭე ბუ ლი მა ტე რი ა ლუ რი “უფ ლე ბა” ანაზღ ა უ რე ბის მი სა ღე ბად. შე სა ბა მი სად, არ არ სე ბობ და ში და კა ნონ მდებ ლო ბით აღი ა რე ბუ ლი “უფ ლე ბა” იმი სათ ვის, რომ გა მო ყე ნე ბუ ლი ყო ფი ლი ყო მე-6 (1) მუხ ლი. მსგავ სად ამი სა, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 (1) მუხ ლი არ

უნ და ყო ფი ლი ყო გა მო ყე ნე ბუ ლი საქ მე ში “სკო რო ბო გა ტი ხი რუ სე-თის წი ნა აღ მდე გ”, 2006 (Skorobogatykh v. Russia, 2006) ეროვ ნულ კა-ნონ მდებ ლო ბა ში უფ ლე ბის არარ სე ბო ბის გა მო. აღ ნიშ ნულ საქ მე ში, გან მცხა დე ბე ლი ჩი ო და, რომ ად გი ლობ რივ მა ცი ხის ად მი ნის ტრა-ცი ამ უა რი თქვა მის ტრან სპორ ტი რე ბა ზე სა სა მარ თლოს შე ნო ბა-ში იმ სა მარ თლო სხდო მა ზე და სას წრე ბად, რო მე ლიც ეხე ბო და მის მი ერ ცი ხის ად მი ნის ტრა ცი ის გან ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის მოთხ ოვ-ნას. მი სი მოთხ ოვ ნა ეფუძ ნე ბო და იმ ფაქტს, რომ აივ -ინ ფექ ცი ით და ინ ფი ცი რე ბუ ლი რამ დე ნი მე პა ტი მა რი დრო ე ბით გან თავ სე ბუ ლი

18


იყო მის საკანში. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ, ეროვ ნუ ლი კა-ნონ მდებ ლო ბის თა ნახ მად, ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის მოთხ ოვ ნა შე იძ-ლე ბო და მხო ლოდ იმ შემ თხვე ვა ში, თუ აშ კა რა იყო ფაქ ტობ რი ვი ზი ა ნი; ში და სა მარ თალ წარ მო ე ბის პე რი ოდ ში კი გან მცხა დე ბელს არ უდა ვია რა ი მე კონ კრე ტუ ლი სა ხის ზი ან ზე ან მი სი პი რა დი უფ-ლე ბე ბის დარ ღვე ვა ზე. შე სა ბა მი სად, ად გი ლობ რივ მა სა სა მარ თლომ უა რი თქვა მი სი მოთხ ოვ ნის დაკ მა ყო ფი ლე ბა ზე და უ სა ბუ თებ ლო-ბის მო ტი ვით. საქ მე ში “ტი ნე ლი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 1998

(Tinnelly v. United Kingdom, 1998) გან მცხა დებ ლებს, ეროვ ნუ ლი უსაფ-რთხო ე ბის სა ფუძ ველ ზე გა მო ცე მუ ლი სამ თავ რო ბო გა დაწყ ვე ტი-ლე ბის (“სერ თი ფი კა ტი ”) შე დე გად, წა ერ თვათ უფ ლე ბა, მი ე მარ თათ სა სა მარ თლოს თვის და გა ე სა ჩივ რე ბი ნათ უა რი მშე ნებ ლო ბის ხარ-ჯთაღ რიცხ ვის წარ დგე ნა ზე. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ კა ნო ნი, რო მე ლიც ად მი ნის ტრა ცი ას ანი ჭებ და “სერ თი ფი კა ტი ს” გა მოშ ვე ბის უფ ლე ბას, ავ ტო მა ტუ რად არ გა მო რიცხ ავ და ამ ურ თი ერ თო ბას გა-ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს სა სა მარ თლოს თან. აქე დან გა მომ დი ნა რე, არ არ სე ბობ და გან მცხა დე ბელ თა სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის “სა კა ნონ მდებ ლო ბა რი ე რი ”. მე-6 (1) მუხ ლი ვრცელ დე-ბო და ამ შემ თხვე ვა ზე, რად გან გან მცხა დებ ლებს უნ და ჰქო ნო დათ უფ ლე ბა, სა და ვოდ გა ე ხა დათ პრო ცე სუ ა ლუ რი დაბ რკო ლე ბა (“სერ-თი ფი კა ტი ”), თუნ დაც მი სი არა კე თილ სინ დი სი ე რე ბის მო ტი ვით.1 საქ მე ში “გუთ ფრო ინ დი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2003

(Gutfreund v. France, 2003) გან მცხა დე ბელს ბრა ლი და ე დო მსუ ბუ ქი და ნა შა უ ლის ჩა დე ნა ში, რას თან და კავ ში რე ბი თაც უა რი ეთ ქვა სა-მარ თლებ რივ დახ მა რე ბა ზე. იმ სა კითხ ის გან ხილ ვი სას, აშ კა რა იყო თუ არა მე-6 (1) მუხ ლის სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვი ას პექ ტი, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ისე თი და ნა შა უ ლის შემ თხვე ვა ში, რის თვი საც გან მცხა დე ბე ლი იყო ბრალ დე ბუ ლი, ეროვ ნუ ლი კა ნონ-მდებ ლო ბა იძ ლე ო და იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბის მხო ლოდ შე საძ ლებ-ლო ბას და არა უფ ლე ბას. შე სა ბა მი სად, და ვა არ იყო “უფ ლე ბა ზე ”, მე-6 მუხ ლის მიზ ნე ბი დან გა მომ დი ნა რე. სა სა მარ თლომ ერ თმა ნე თის გან გა მიჯ ნა სა სარ ჩე ლო მოთხ ოვ ნის

წარ დგე ნის და მაბ რკო ლე ბე ლი ეროვ ნუ ლი მა ტე რი ა ლუ რი კა ნონ-მდებ ლო ბა და მოთხ ოვ ნის წარ დგე ნის პრო ცე სუ ა ლუ რი ბა რი ე რე ბი.

1 Skorobogatykh v. Russia, 2006.

19


სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ დე მოკ რა ტი ულ სა ზო გა დო ე ბა ში დამ-კვიდ რე ბუ ლი კა ნო ნის უზე ნა ე სო ბის პრინ ციპ თან შე უ სა ბა მო იქ ნე-ბო და, თუ კი მა გა ლი თად, სა ხელ მწი ფო, სა სა მარ თლო კონ ტრო ლის ან შეზღ უდ ვის გა რე შე, გა მო რიცხ ავ და სა მო ქა ლა ქო მოთხ ოვ ნე ბის მთელ რიგს ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ თლო ე ბის იუ რის დიქ ცი ის სფე-რო დან, ან სა მო ქა ლა ქო პა სუ ხის მგებ ლო ბის გან გა ა თა ვი სუფ ლებ და პირ თა გარ კვე ულ ჯგუფს ან კა ტე გო რი ას. ასე თი დაბ რკო ლე ბა ჩა-ით ვლე ბო და პრო ცე სუ ა ლურ ბა რი ე რად. თუმ ცა, მთა ვარ პრობ ლე-მას სწო რედ იმის გან საზღ ვრა წარ მო ად გენს, თუ რო მე ლია მა ტე-რი ა ლუ რი კა ნონ მდებ ლო ბით დად გე ნი ლი ბა რი ე რი, რო დე საც მე-6 (1) მუხ ლი არ გა მო ი ყე ნე ბა, და რო მე ლი – პრო ცე სუ ა ლუ რი, რა ზეც მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბა ვრცელ დე ბა. საქ მე ში “მარ კო ვი ჩი იტა ლი ის წი ნა აღ მდე გ”, 2006 (Markovic v. Italy,

2006) სა სა მარ თლომ გა ნი ხი ლა იმ პირ თა ნა თე სა ვე ბის სა ჩი ვა რი, რომ ლე ბიც მოკ ლეს რა დი ო- ტე ლე ვი ზი ის (Radio Televizije Srbije (RTS) შე ნო ბა ზე ნა ტოს სა ჰა ე რო დარ ტყმის შე დე გად 1999 წლის აპ რილ-ში. ისი ნი ჩი ოდ ნენ, რომ იტა ლი ის სა სა მარ თლო ებ მა არ მი ი ღეს მა თი სარ ჩე ლე ბი ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბა ზე. სა სა მარ თლომ იმ სჯე ლა და და ად გი ნა, რომ ეს დაბ რკო ლე ბა იყო მა ტე რი ა ლუ რი კა ნო ნი დან წარ მო შო ბი ლი, რაც გა მო რიცხ ავ და სა ხელ მწი ფოს ნე ბის მი ერ პა სუ-ხის მგებ ლო ბას უცხო ქვეყ ნის ქმე დე ბე ბის, მათ შო რის ომის გა მო. საქ მე ში “რო შე გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 2005

(Roche v the United Kingdom, 2005) სა სა მარ თლოს დიდ მა პა ლა ტამ გა ნაცხ ა და: “ი მის შე სა ფა სებ ლად, აშ კა რაა თუ არა “უფ ლე ბა” და ად გი ლობ რი ვი შეზღ უდ ვა არის თუ არა მა ტე რი ა ლუ რი ხა სი ა თის თუ პრო ცე სუ ა ლუ რი, საწყ ი სი წერ ტი ლი უნ და იყოს შე სა ბა მი სი ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნის დე ბუ ლე ბე ბი და ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ-თლო ე ბის მი ერ მა თი ინ ტერ პრე ტა ცი ა. იმ შემ თხვე ვა ში, თუ კი ად გი ლობ რივ მა უმაღ ლეს მა სა სა მარ თლო ებ მა გა სა გე ბად და და-მა ჯე რებ ლად გან მარ ტეს სა და ვოდ გამ ხდა რი შეზღ უდ ვის ზუს ტი ბუ ნე ბა, კონ ვენ ცი ის პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თლის და მის გან გა-მომ დი ნა რე პრინ ცი პე ბის სა ფუძ ველ ზე, სა სა მარ თლოს დას ჭირ დე ბა ძლი ე რი არ გუ მენ ტე ბი სა ი მი სოდ, რომ მი ი ღოს ამ სა სა მარ თლო ე-ბის გან გან სხვა ვე ბუ ლი დას კვნე ბი, ჩა ა ნაც ვლოს ად გი ლობ რი ვი კა-ნო ნის გან მარ ტე ბა ზე მა თი მსჯე ლო ბა სა კუ თა რი შე ხე დუ ლე ბე ბით და და ად გი ნოს, რომ მა თი აზ რის სა წი ნა აღ მდე გოდ, აშ კა რა იყო ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნით აღი ა რე ბუ ლი უფ ლე ბა .”

20


აშ კა რაა თუ არა და ვა იმ “უფ ლე ბა სა ან მო ვა ლე ო ბა ზე” რო მე-ლიც აღი ა რე ბუ ლია ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბით? შე ე სა ბა მე ბა თუ არა ად გი ლობ რი ვი სა მარ თლებ რი ვი პრაქ ტი კა

კონ ვენ ცი ის გან მარ ტე ბებს “და ვა სა” და “უფ ლე ბას თა ნ” და კავ ში-რე ბით?

2.2.2. უფ ლე ბის გან საზღ ვრა ბენ თე მის კრი ტე რი უ მის თა ნახ მად (იხ. თა ვი 2.2.1) იმი სათ ვის,

რომ აშ კა რა იყოს “სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბის გან მსაზღ-ვრე ლი” სა მარ თალ წარ მო ე ბა, და ვის შე დე გი პირ და პირ გა დამ წყვე-ტი უნა იყოს ამ უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბის თვის. სა და ვო უფ ლე ბა უნ და იყოს სა მარ თალ წარ მო ე ბის ძი რი თა დი ობი ექ ტი და არ უნ და იყოს უბ რა ლოდ შემ თხვე ვი თი ან შო რე უ ლი და უმ ნიშ ვნე ლო კავ ში-რის მქო ნე სა და ვოდ გამ ხდარ ად გი ლობ რივ სა მარ თალ წარ მო ე ბას-თან. რო დე საც სა და ვო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გავ ლე ნა ამ უფ ლე ბა ზე ძალ ზე შო რე უ ლი ა, მე-6 მუხ ლი არ გა მო ი ყე ნე ბა. სა სა მარ თლომ ასე ვე და ად გი ნა, რომ ამ შემ თხვე ვა ში მნიშ ვნე ლო ბა არა აქვს, ვინ ახორ ცი ე ლებს მო ცე მულ საქ მე ზე მარ თლმსა ჯუ ლე ბას; ეს შე იძ ლე-ბა იყოს სა სა მარ თლო, ტრი ბუ ნა ლი, ად გი ლობ რი ვი ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო, პრო ფე სი უ ლი ორ გა ნო და ა.შ. მე-6 მუხ ლი გა მო ი ყე ნე ბა ნე ბის მი ერ შემ თხვე ვა ში, თუ კი რო მე ლი მე ეს ორ გა ნო უფ ლე ბა მო-სი ლი ა, გან საზღ ვროს პი რის სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბი. საქ მე “რინ გე ი სე ნი ავ სტრი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1973 (Ringeisen v.

Austria, 1973) იყო პირ ვე ლი საქ მე, რო მელ ზეც სა სა მარ თლომ მე-6 მუხ ლი სა მო ქა ლა ქო საქ მეს თან და კავ ში რე ბით გა მო ი ყე ნა. ამ საქ მე ში გან მცხა დე ბელ მა ხელ შეკ რუ ლე ბა და დო და ქორ წი ნე ბულ წყვილ თან მი წის ნას ყი დო ბის შე სა ხებ. თუმ ცა ად მი ნის ტრა ცი ულ მა ორ გა ნო-ებ მა უა რი უთხ რეს ნას ყი დო ბის ხელ შეკ რუ ლე ბის და დას ტუ რე ბა ზე. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 (1) მუხ ლის გა მო სა ყე ნებ ლად აუ ცი ლე ბე ლი არა ა, და ვის ორი ვე მხა რე კერ ძო პი რი იყოს. მე-6 (1) მუხ ლის ში ნა არ სი გა ცი ლე ბით ფარ თოა და მო ი ცავს ყვე ლა იმ სა მარ თალ წარ მო ე ბას, რო მელ თა შე დე გიც გა დამ წყვე ტია პი რა დი ხა სი ა თის უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბის თვის. იმ კა ნონ მდებ ლო ბის ბუ ნე-ბა, რო მე ლიც არე გუ ლი რებს კონ კრე ტულ ურ თი ერ თო ბას (სა მო ქა-ლა ქო, კო მერ ცი უ ლი, ად მი ნის ტრა ცი უ ლი სა მარ თა ლი და სხვა) და იუ რის დიქ ცი ის გან მა ხორ ცი ე ლე ბე ლი ორ გა ნოს სა ხე (ჩვე უ ლებ რი ვი

21


სა სა მარ თლო, ად მი ნის ტრა ცი უ ლი ორ გა ნო და სხვა) ამ შემ თხვე-ვა ში გა დამ წყვე ტი არა ა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ რო დე საც გან მცხა დე ბელ მა შე ი ძი ნა ქო ნე ბა და ქორ წი ნე ბუ ლი წყვი ლის გან, მას ჰქონ და უფ ლე ბა მო ეთხ ო ვა ხელ შეკ რუ ლე ბის და დას ტუ რე ბა, თუ კი იგი შე ას რუ ლებ და აქ ტით გათ ვა ლის წი ნე ბულ პი რო ბებს. მი-უ ხე და ვად იმი სა, რომ სა კითხ ის გა და საწყ ვე ტად ხე ლი სუფ ლე ბის შე სა ბა მის მა ორ გა ნო ებ მა გა მო ი ყე ნეს ად მი ნის ტრა ცი უ ლი სა მარ-თა ლი, მა თი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა იყო პირ და პი რი გავ ლე ნის მომ ხდე ნი გან მცხა დე ბელ სა და და ქორ წი ნე ბულ წყვილს შო რის არ სე ბულ სა-მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რივ ურ თი ერ თო ბა ზე. შე სა ბა მი სად, მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბა გავ რცელ და ამ შემ თხვე ვა ზე. საქ მე ში “ფა ი ე დი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 1994

(Fayed v. United Kingdom, 1994), სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ გან-მცხა დებ ლე ბის მი ერ, ჰა რო დის (Harrods) და უფ ლე ბის ფაქ ტთან და კავ ში რე ბით, ვაჭ რო ბი სა და ინ დუს ტრი ის დე პარ ტმენ ტის მი-ერ წარ მო ე ბულ გა მო ძი ე ბა ზე არ ვრცელ დე ბო და მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბა, მი უ ხე და ვად გან მცხა დებ ლე ბის არ გუ მენ ტი სა იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ საქ მე ეხე ბო და მათ რე პუ ტა ცი ას (სა მო ქა ლა-ქო უფ ლე ბა). სა სა მარ თლომ გა მო არ კვი ა, რომ გა მო ძი ე ბის მი ზანს, რომ ლის სა ჯა რო ან გა რი შიც ასა ხავ და მრა ვალ ფაქტს, მათ შო რის გან მცხა დებ ლე ბის ოჯა ხურ წარ მო მავ ლო ბას და სიმ დიდ რეს, წარ-მო ად გენ და იმ ფაქ ტე ბის დად გე ნა და აღ წე რა, რაც შემ დგომ ში შე იძ ლე ბო და სხვა ისე თი კომ პე ტენ ტუ რი ორ გა ნო ე ბის მოქ მე დე ბის სა ფუძ ვე ლი გამ ხდა რი ყო, რო გო რე ბი ცაა პრო კუ რა ტუ რა, რე გუ ლა-ცი უ რი, დის ციპ ლი ნა რუ ლი და სა კა ნონ მდებ ლო ორ გა ნო ე ბიც კი. სა სა მარ თლომ მი იჩ ნი ა, რომ ინ სპექ ტო რე ბის მი ერ შეს რუ ლე ბუ ლი ფუნ ქცი ე ბი იყო უმ თავ რე სად სა გა მო ძი ე ბო ხა სი ა თის და მათ არ ჰქონ დათ ძმებ ფა ი ე დე ბის სის ხლის ან სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რივ პა სუ ხის მგებ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით რა ი მე სა მარ თლებ რი ვი გა-დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის უფ ლე ბა მო სი ლე ბა. შე სა ბა მი სად, მე-6 (1) მუხ ლი არ იქ ნა გა მო ყე ნე ბუ ლი. საქ მე ში “ბალ მერ -შაფ რო თი და სხვე ბი შვე ი ცა რი ის წი ნა აღ მდე გ”,

1997 (Balmer-Schafroth and Others v. Switzerland, 1997) გან მცხა დებ-ლებს არ მი ე ცათ სა შუ ა ლე ბა, მი ე მარ თათ სა სა მარ თლოს თვის იმ სა კითხ ის გან სა ხილ ვე ლად, რომ მათ საცხ ოვ რე ბელ თან ახ ლოს გან თავ სე ბულ ბირ თვულ ატო მურ სად გურს ჰქონ და სე რი ო ზუ ლი და გა მო უს წო რე ბე ლი კონ სტრუქ ცი უ ლი დე ფექ ტე ბი. სა სა მარ თლომ

22


აღ ნიშ ნა, რომ გან მცხა დებ ლე ბის არ გუ მენ ტი ეფუძ ნე ბო და შვე ი ცა-რი ის კა ნონ მდებ ლო ბით აღი ა რე ბულ უფ ლე ბას – ჯან მრთე ლო ბის ადეკ ვა ტურ დაც ვა ზე. მთა ვა რი ამ საქ მე ში იყო ის, სა კითხ ის გა-დაწყ ვე ტა იყო თუ არა სა მარ თალ წარ მო ე ბის შე დე გი პირ და პირ გა-დამ წყვე ტი და სა ხე ლე ბუ ლი უფ ლე ბის თვის. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ გან მცხა დებ ლებ მა ვერ შეძ ლეს, და ე დას ტუ რე ბი ნათ ატო მუ რი სად გუ რის ფუნ ქცი ო ნი რე ბა სა და მა თი ჯან მრთე ლო ბის დაც ვის უფ ლე ბას თან პირ და პი რი კავ ში რი. მო სა ლოდ ნე ლი საფ რთხე ვერ დამტკიცდა ალ ბა თო ბის იმ დო ნე ზე, რო მე ლიც წარ მო ე ბის შე დეგს პირ და პირ გა დამ წყვეტს გახ დი და გან მცხა დებ ლე ბის მი ერ სა და-ვოდ გამ ხდა რი უფ ლე ბის თვის. შე სა ბა მი სად, მე-6 (1) მუხ ლი არ იქ ნა გა მო ყე ნე ბუ ლი. საქ მე ში S.a.r.l. du Parc d’Activites de Blotzheim and SCI Haselaecker v.

France (dec.) 2003, გან მცხა დე ბელ მა კომ პა ნი ებ მა სა ხელ მწი ფო საბ ჭო-ში სა და ვოდ გა ხა დეს პრე ზი დენ ტის ბრძა ნე ბა, რომ ლი თაც დამ ტკიც-და ორ მხრი ვი ხელ შეკ რუ ლე ბა საფ რან გეთ სა და შვე ი ცა რი ას შო რის ბა ზელ -მულ ჰა უ ზის აე რო პორ ტის მო სა ლოდ ნე ლი გა ფარ თო ე ბის შე-სა ხებ. სა სა მარ თლომ აღი ა რა, რომ სა და ვო სა კითხი იყო სე რი ო ზუ ლი და შე ე ხე ბო და გან მცხა დე ბე ლი კომ პა ნი ე ბის გან საზღ ვრულ მა ტე-რი ა ლურ ინ ტე რესს, ვი ნა ი დან აე რო პორ ტის შე საძ ლო გა ფარ თო ე ბა გავ ლე ნას მო ახ დენ და აე რო პორ ტის სი ახ ლო ვეს არ სე ბულ მათ ქო-ნე ბა სა და საქ მი ა ნო ბა ზე. ამა ვე დროს, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ სა და ვო სა კითხი არ შე ე ხე ბო და კონ კრე ტუ ლი და გეგ მა რე ბის ან ექ-სპროპ რი ა ცი ის გა დაწყ ვე ტი ლე ბას, არა მედ წარ მო ად გენ და მხო ლოდ ქვეყ ნებ სშო რი სი შე თან ხმე ბის და კა ნო ნე ბას ად გი ლობ რივ დო ნე ზე. ამ გვა რად, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ და ვა არ იყო პირ და პირ გა-დამ წყვე ტი გან მცხა დე ბე ლი კომ პა ნი ე ბის “სა მო ქა ლა ქო” უფ ლე ბა- მო-ვა ლე ო ბე ბის თვის და მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბა არ ვრცელ დე ბო და სა ხელ მწი ფო საბ ჭო ში მიმ დი ნა რე წარ მო ე ბა ზე. რამ დე ნად შე ე სა ბა მე ბა ში და კა ნონ მდებ ლო ბა სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბა-

მო ვა ლე ო ბე ბის “გან საზღ ვრი ს” შე სა ხებ სა სა მარ თლოს გან მარ ტე ბას?

2.2.3. “სა მო ქა ლა ქო” უფ ლე ბა

ჩვე უ ლებ რივ, სა კითხი იმის შე სა ხებ, და ვა “სა მო ქა ლა ქო” უფ ლე-ბა- მო ვა ლე ო ბებს ეხე ბა თუ არა, მარ ტი ვი გა და საწყ ვე ტი ა. სა მარ-თლებ რი ვი ურ თი ერ თო ბე ბი კერ ძო პი რებს შო რის გა ნი ხი ლე ბა რო-

23


გორც “სა მო ქა ლა ქო” – მა გა ლი თად, მოთხ ოვ ნე ბი ზი ა ნის ანაზღ-ა უ რე ბის შე სა ხებ ჯან მრთე ლო ბის და ზი ა ნე ბის ან დე ფა მა ცი ის, სა ხელ შეკ რუ ლე ბო ვალ დე ბუ ლე ბე ბის დარ ღვე ვის ან გან ქორ წი ნე-ბის შემ დგომ ფი ნან სუ რი და ვე ბის შემ თხვე ვა ში. თუმ ცა, რო გორც ზე მო თაც აღ ვნიშ ნეთ, მე-6 (1) მუხ ლის გა მო ყე ნე ბის სა კითხი უფ-რო ბუნ დო ვა ნია მა შინ, რო ცა მა გა ლი თად, ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნი ად გენს, რომ მო ცე მუ ლი სა მარ თალ წარ მო ე ბა სა ჯა რო სა მარ თლებ-რი ვი ხა სი ა თი სა ა, ან რო ცა წარ მო ე ბის ერ თ-ერ თი მხა რე სა ჯა რო ორ გა ნო ა, მით უმე ტეს, რომ ფრა ზა “სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბა- მო-ვა ლე ო ბე ბი” მე-6 მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის არ უნ და გა ნი მარ ტოს მხო ლოდ მო პა სუ ხე სა ხელ მწი ფოს ად გი ლობ რივ კა ნონ მდებ ლო ბა ზე დაყ რდნო ბით. აქე დან გა მომ დი ნა რე, ზო გი ერ თი სა სა მარ თლო წარ-მო ე ბა, რო მე ლიც შე დის ჩვე უ ლებ რი ვი სა მო ქა ლა ქო სა სა მარ თლო-ე ბის და სა მო ქა ლა ქო პრო ცე სის იუ რის დიქ ცი ა ში, შე იძ ლე ბა მა ინც არ მოხ ვდეს მე-6 მუხ ლის დაც ვის სფე რო ში. და პი რი ქით, ზო გი ერ-თი წარ მო ე ბა, რო მე ლიც ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნით კლა სი ფი ცი რე ბუ-ლია რო გორც ად მი ნის ტრა ცი უ ლი ან დის ციპ ლი ნა რუ ლი, შე იძ ლე ბა სა სა მარ თლოს მი ერ გან ხი ლუ ლი იყოს რო გორც “სა მო ქა ლა ქო” ან “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი ”. მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბის სა კითხი პრობ ლე მუ რია იმ და ვებ თან და-

კავ ში რე ბით, რომ ლე ბიც მი ე კუთ ვნე ბა სა ჯა რო სა მარ თლის სფე როს, მა გა ლი თად, საქ მე ე ბი, სა დაც ად მი ნის ტრა ცი ულ ან დის ციპ ლი ნა-რულ ორ გა ნოს კა ნო ნით აქვს მი ნი ჭე ბუ ლი უფ ლე ბა მო სი ლე ბა, მი ი-ღოს ისე თი ზო მე ბი, რომ ლე ბიც ხელ ყოფს კერ ძო პირ თა უფ ლე ბებ სა და ინ ტე რე სებს, ან ისე თი სა სა მარ თლო წარ მო ე ბა, რომ ლის მე ო რე მხა რე საც სა ხელ მწი ფო ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო წარ მო ად გენს. რინ-გე ი სე ნის საქ მე ზე მი ღე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბი დან გა მომ დი ნა რე, სა-სა მარ თლომ ცნე ბის – “სა მო ქა ლა ქო” უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბის ძალ-ზე ლი ბე რა ლუ რი ინ ტერ პრე ტა ცია შე ი მუ შა ვა, რო მე ლიც მუდ მი ვად ვი თარ დე ბა. სა სა მარ თლოს პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თა ლი, მე-6 მუხ-ლთან მი მარ თე ბით, მნიშ ვნე ლოვ ნად გან ვი თარ და იმ საქ მე ებ ში, რომ-ლე ბიც მო ი ცავს სა ჯა რო სა მარ თლებ რივ ელე მენტს. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 (1) მუხ ლი გა მო ი ყე ნე ბა, მი უ ხე და ვად მხა რე ე ბის სტა ტუ სი სა ან იმ კა ნონ მდებ ლო ბის ხა სი ა თი სა, რო მე ლიც მო ცე მულ და ვას არე გუ ლი რებს. ამ დროს მთა ვა რია სა და ვო უფ ლე ბის ხა სი ა თი და ის ფაქ ტი, იქ ნე ბა თუ არა წარ მო ე ბის შე დე გი პირ და პირ გა დამ-

24


წყვე ტი “კერ ძო უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბის თვი ს”. 2

კომ პენ სა ცი ის მი ღე ბის უფ ლე ბა უკა ნო ნო და კა ვე ბის შემ თხვე ვა-ში “სა მო ქა ლა ქო” უფ ლე ბაა მე-6 (1) მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის3 ისე-ვე, რო გორც კომ პენ სა ცი ის უფ ლე ბა წა მე ბის შემ თხვე ვა ში მა ში ნაც კი, თუ, სა ვა რა უ დოდ, წა მე ბა სხვა ქვეყ ნის კერ ძო პი რე ბის ან ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბის მი ერ იყო ჩა დე ნი ლი,4 სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბად გა ნი ხი ლე ბა ასე ვე უფ ლე ბა და კა ვე ბის სა თა ნა დო პი რო-ბებ ზე,5 უფ ლე ბა ფსი ქი ატ რი უ ლი და წე სე ბუ ლე ბი დან გა თა ვი სუფ-ლე ბის მოთხ ოვ ნა ზე.6 სო ცი ა ლურ სფე რო ში მე-6 მუხ ლი გა მო ი ყე-ნე ბა ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბის მი ერ მი ღე ბულ იმ გა დაწყ ვე ტი-ლე ბებ ზე, რომ ლე ბიც შე ე ხე ბა მა გა ლი თად, ბავ შვე ბის გან თავ სე ბას სა ჯა რო და წე სე ბუ ლე ბებ ში და მშობ ლებ თან მათ ურ თი ერ თო ბას.7 ყვე ლა ეს სა კითხი მიჩ ნე უ ლია რო გორც საკ მა რი სად “სა მო ქა ლა-ქო სა მარ თლებ რი ვი” იმი სათ ვის, რომ მოხ ვდეს მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო ში. საქ მე ში “კო ე ნი გი გერ მა ნი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1978 (Koenig v. Germany,

1978) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ წარ მო ე ბა, რო მე ლიც შე ე ხე-ბო და სა მე დი ცი ნო კლი ნი კის ფუნ ქცი ო ნი რე ბის და სა მე დი ცი ნო საქ მი ა ნო ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის ლი ცენ ზი ის ჩა მორ თმე ვას, შე დი ო და მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო ში მა ში ნაც კი, თუ გა დაწყ ვე-ტი ლე ბის მიმ ღე ბი ორ გა ნო თა ვის უფ ლე ბა მო სი ლე ბებს ახორ ცი ე-ლებ და სა ზო გა დო ებ რი ვი ჯან დაც ვის ინ ტე რე სე ბი დან გა მომ დი ნა-რე. სა სა მარ თლომ ასე ვე აღ ნიშ ნა, რომ მე-6 მუხ ლი გა მო ი ყე ნე ბო და იმ და ვას თან და კავ ში რე ბი თაც, რო მე ლიც ეხე ბო და სხვა ქვე ყა ნა ში დაწყ ე ბუ ლი სა მე დი ცი ნო გა ნათ ლე ბის გაგ რძე ლე ბას. 8 საქ მე ში “პუ და სი შვე დე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1987 (Pudas v. Sweden,

1987), სა დაც გან მცხა დე ბელს რა ცი ო ნა ლი ზა ცი ის პროგ რა მის ფარ-გლებ ში ტაქ სის ფუნ ქცი ო ნი რე ბის ლი ცენ ზია ჩა მო ერ თვა კონ კრე-ტულ მარ შრუ ტებ ზე, რად გან ამ პროგ რა მით მოხ და მი სი ერ თ-ერ თი მარ შრუ ტის ჩა ნაც ვლე ბა ავ ტო ბუ სის მომ სა ხუ რე ბით, სა სა-მარ თლომ არ გა ით ვა ლის წი ნა შვე დე თის მთავ რო ბის არ გუ მენ ტი, რომ ლის თა ნახ მა დაც, და ვა არ შე ე ხე ბო და სა მო ქა ლა ქო უფ ლე-2 ixile, magaliTad, Baraona v. Portugal, 19873 ix. zemoT citirebuli Georgiadis saqme, aseve, Goc v. Turkey, 2002,4 Al-Adsani v. the United Kingdom, 20015 Ganci v. Italy, 30/10/20036 Aerts v. Belgium, 30/7/19987 Olsson v. Sweden, 24/3/1988`8 Kok v. Turkey, 2006

25


ბა- მო ვა ლე ო ბე ბის გან საზღ ვრას, რად გან ლი ცენ ზი ის ჩა მორ თმე ვა და კავ ში რე ბუ ლი იყო სა ჯა რო პო ლი ტი კას თან, რომ ლის შე ფა სე ბაც არ ექ ვემ დე ბა რე ბო და სა სა მარ თლო კონ ტროლს. ამის ნაც ვლად სა სა მარ თლომ ერ თხმად და ად გი ნა, რომ ამ საქ მის სა ჯა რო სა მარ-თლებ რი ვი ელე მენ ტე ბი არ გა მო რიცხ ავ და მას მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო დან, რად გან ლი ცენ ზი ის ჩა მორ თმე ვა გავ ლე-ნას ახ დენ და გან მცხა დებ ლის სა მე წარ მეო საქ მი ა ნო ბა ზე. ამ პრინ ცი პე ბი დან გა მომ დი ნა რე, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ

მე-6 მუხ ლი გა მო ი ყე ნე ბა იმ საქ მე ებ ზე, რომ ლე ბიც ეხე ბა პრო ფე-სი უ ლი ან ეკო ნო მი კუ რი საქ მი ა ნო ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის უფ ლე ბის ხელ ყო ფას ან შეზღ უდ ვას. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 მუხ-ლის მოქ მე დე ბა ვრცელ დე ბა და ვებ ზე: სა მე დი ცი ნო დის ციპ ლი ნურ წარ მო ე ბას თან;9 გა დაწყ ვე ტი ლე ბებ თან სა ბუ ღალ ტრო პრო ფე სი-ას თან დაშ ვე ბის შე სა ხებ;10 ად ვო კატ თა სი ი დან ამო რიცხ ვის შემ-თხვე ვა ში აღ დგე ნა ზე უა რის თქმის შე სა ხებ პრო ფე სი უ ლი ორ გა ნოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბებ თან;11 გა დაწყ ვე ტი ლე ბებ თან ბენ ზინ გა სა მარ თი სად გუ რის ფუნ ქცი ო ნი რე ბის ლი ცენ ზი ის მი ნი ჭე ბის შე სა ხებ;12 ალ-კო ჰო ლუ რი სას მე ლე ბის გა ყიდ ვის13 ან ხრე შის მო პო ვე ბის ლი-ცენ ზი ის შე ჩე რე ბას თან14 და კავ ში რე ბით. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მი სი სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვი ში ნა არ სი დან გა მომ დი ნა-რე, მე-6 მუხ ლი ასე ვე გა მო ი ყე ნე ბა ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბის მი ერ ქო ნე ბა ზე სა კუთ რე ბის უფ ლე ბის რე გის ტრა ცი ას თან და კავ-ში რე ბულ და ვებ ზე, რად გან ამ გვა რი და ვის შე დე გი გა დამ წყვე ტია სა კუთ რე ბის უფ ლე ბის ეფექ ტუ რად გან ხორ ცი ლე ბის თვის.15 რო გორც წე სი, იმ საქ მე ებს, რომ ლებ შიც და ვის ობი ექტს მა-

ტე რი ა ლუ რი მოთხ ოვ ნე ბი წარ მო ად გენს (ფუ ლად ანაზღ ა უ რე ბა სა ან ქო ნე ბას თან და კავ ში რე ბით), სა სა მარ თლო “სა მო ქა ლა ქო სა მარ-თლებ რი ვ” და ვე ბად თვლის მა ში ნაც კი, რო ცა და ვა იმ გა დაწყ ვე-ტი ლე ბის სა ფუძ ველ ზე წარ მო იშ ვა, რო მე ლიც სა ჯა რო სა მარ თლის სფე როს მი ე კუთ ვნე ბა. საქ მე ში Stran Greek Refineries and Stratis Andreadis v. Greece, 1994,

გან მცხა დებ ლე ბი სა არ ბიტ რა ჟო სა სა მარ თლო ში ითხ ოვ დნენ ზი ა ნის 9 ix. zemoT citirebuli Koenig–is saqme10 ix. zemoT citirebuli Van Marle–is saqme11 ix. zemoT citirebuli gadawyvetileba H. v Belgium–is saqmeze

12 ix. zemoT citirebuli Benthem–is saqme13 Tre Traktörer AB v. Sweden, 198914 Fredin v. Sweden, 199115 Buj v. Croatia, 2006

26


ანაზღ ა უ რე ბას ახა ლი მთავ რო ბის მი ერ ენერ გო სად გუ რის აშე ნე ბის შე სა ხებ მა თი ტენ დე რის შეწყ ვე ტის გა მო. საქ მე მათ სა სარ გებ-ლოდ გა დაწყ და. თუმ ცა, სა ხელ მწი ფომ წა მო იწყო ახა ლი წარ მო ე ბა სა სა მარ თლო ში იმ მიზ ნით, რომ გა ე უქ მე ბი ნა ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე-ბის შე სა ხებ გა დაწყ ვე ტი ლე ბა. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ სა არ-ბიტ რა ჟო სა სა მარ თლომ ნა წი ლობ რივ და აკ მა ყო ფი ლა გან მცხა დებ-ლე ბის მოთხ ოვ ნა იმ მო ტი ვით, რომ ბერ ძნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბა აღი ა რებ და მოთხ ოვ ნის სა ფუძ ველს. შემ დგომ ამი სა, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ გან მცხა დებ ლე ბის მოთხ ოვ ნა ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბა-ზე თა ვი სი ში ნა არ სით იყო “მა ტე რი ა ლუ რი” და შე სა ბა მი სად, იყო “სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვი” მე-6 (1) მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის. სა-ერ თო სა სა მარ თლო ში სა ხელ მწი ფოს მი ერ ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის შე სა ხებ გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა სა უქ მებ ლად წა მოწყ ე ბუ ლი წარ მო ე ბა იყო გა დამ წყვე ტი ამ “სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბის თვი ს”. შე სა ბა მი სად, მე-6 მუხ ლი გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნა. მსგავს კონ ტექ სტში, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 (1) მუხ-

ლის მოქ მე დე ბა ვრცელ დე ბა და ვებ ზე, რომ ლე ბიც შე ე ხე ბა ად-მი ნის ტრა ცი უ ლი ორ გა ნო ე ბის გა დაწყ ვე ტი ლე ბებს ქო ნე ბას თან და კავ ში რე ბით, მათ შო რის: ად მი ნის ტრა ცი უ ლი წარ მო ე ბა მი წის ნას ყი დო ბის ხელ შეკ რუ ლე ბის და დას ტუ რე ბის შე სა ხებ;16 და კა ვე-ბის ორ დე რე ბის გა ცე მა ფსი ქი კუ რი ჯან მრთე ლო ბის17 ან სის ხლის სა მარ თლის სფე რო ში,18 რო მე ლიც ეხე ბა გან მცხა დებ ლე ბის შე საძ-ლებ ლო ბას გან კარ გონ სა კუთ რე ბა; წარ მო ე ბე ბი, რომ ლე ბიც ეხე ბა სახ ლის და კა ვე ბის უფ ლე ბას;19 სა სოფ ლო- სა მე ურ ნეო მი წე ბის გა-ერ თი ა ნე ბე ბის წარ მო ე ბე ბი;20 ექ სპროპ რი ა ცი ას 21 ან მშე ნებ ლო ბის ნე ბარ თვას თან და კავ ში რე ბუ ლი წარ მო ე ბე ბი,22 აუქ ცი ონ ზე შე ძე ნი-ლი სა სოფ ლო- სა მე ურ ნეო მი წით სარ გებ ლო ბის ნე ბარ თვას თან და-კავ ში რე ბუ ლი წარ მო ე ბე ბი23 და სხვა დას ხვა სა ხის კომ პენ სა ცი ის მოთხ ოვ ნას თან და კავ ში რე ბუ ლი წარ მო ე ბე ბი.24

16 ix. zemoT citirebuli Ringeisen–is saqme17 Winterwerp v. the Netherlands, 197918 ix. zemoT citirebuli Baraona–is saqme19 Gillow v. the United Kingdom, 198620 Erkner and Hofauer v. Austria, 198721 ix. zemoT citirebuli Sporrong and Lonnroth–is saqme22 Mats Jacobsson v. Sweden, 199023 Hakansson and Sturesson v. Sweden, 199024 Lithgow and Others v. the U.K., 1986; Jasiuniene and Others v. Lihuania, 2003

27


თუმ ცა აქ ვე უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ წარ მო ე ბა არ შე იძ ლე ბა ჩა-ით ვა ლოს “სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვა დ” მხო ლოდ მი სი ეკო ნო მი-კუ რი ში ნა არ სის გა მო. სარ ჩე ლი თა ვის თა ვად უნ და იყოს “მა ტე რი-ა ლუ რი” ხა სი ა თის და უნ და ეფუძ ნე ბო დეს იმ უფ ლე ბა თა დარ ღვე-ვას, რომ ლე ბიც, სა ვა რა უ დოდ, მა ტე რი ა ლუ რი უფ ლე ბე ბია25 და წარ მო ე ბის შე დე გი უნ და იყოს პირ და პირ გა დამ წყვე ტი სა და ვოდ გამ ხდა რი მა ტე რი ა ლუ რი უფ ლე ბე ბის თვის.26 ერ თი სა კითხ ი, რო მე ლიც თან და თა ნო ბით წა მო იჭ რა სა სა მარ თლოს

პრე ცე დენ ტულ სა მარ თალ ში, ეხე ბა მე-6 (1) მუხ ლის გა მო ყე ნე ბას იმ და ვებ თან და კავ ში რე ბით, რომ ლე ბიც მო ი ცავს სო ცი ა ლუ რი უზ რუნ-ველ ყო ფის უფ ლე ბებს, რო გო რე ბი ცაა პენ სი ეა და შე ღა ვა თე ბი.საქ მე “ფელ დბრი უ გე ნი დერ ლან დე ბის წი ნა აღ მდე გ”, 1986

(Feldbrugge v. the Netherlands, 1986) ეხე ბო და ავად მყო ფო ბას თან და-კავ ში რე ბუ ლი შე ღა ვა თე ბის მი ღე ბის მოთხ ოვ ნას. მი უ ხე და ვად იმი-სა, რომ კა ნონ მდებ ლო ბის ხა სი ა თი, ზო გი ერ თი რის კის დაზღ ვე-ვის სა ვალ დე ბუ ლო ბა და სა ჯა რო ორ გა ნო ე ბის პა სუ ხის მგებ ლო ბა სო ცი ა ლუ რი დაც ვის უზ რუნ ველ ყო ფა ზე სა ჯა რო სა მარ თლებ რი ვი ხა სი ა თი სა ა, სა სა მარ თლომ მი იჩ ნი ა, რომ ზე მო აღ ნიშ ნუ ლი ელე-მენ ტე ბი გა და წო ნა ქ-ნ ფელ დბრი უ გეს მი ერ სა და ვოდ გამ ხდა რი უფ ლე ბე ბის პი რად მა და ეკო ნო მი კურ მა ხა სი ათ მა, და საქ მე ბის ხელ შეკ რუ ლე ბას თან კავ შირ მა და ჩვე უ ლებ რივ, სა მო ქა ლა ქო- სა-მარ თლებ რივ დაზღ ვე ვას თან მსგავ სე ბამ. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 (1) მუხ ლი მო ი ცავ და შე ღა ვა თე ბის მოთხ ოვ ნას თან და-კავ ში რე ბულ ში და სა მარ თალ წარ მო ე ბებს. საქ მე ში “დე უ მე ლან დი გერ მა ნი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1986 (Deumeland v. Germany, 1986), სა სა-მარ თლომ გა მო ი ტა ნა იგი ვე დას კვნა იმ უფ ლე ბას თან და კავ ში რე-ბით, რო მე ლიც ეხე ბო და ქვრი ვის მოთხ ოვ ნას და მა ტე ბი თი პენ სი ის მი ღე ბა ზე სა წარ მოო შემ თხვე ვი სას, მი სი ქმრის და ღუპ ვის გა მო. საქ მე ში “სა ლე ზი იტა ლი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1993 (Salesi v. Italy, 1993),

რო მე ლიც ეხე ბო და ინ ვა ლი დო ბის გა მო შემ წე ო ბის მი ღე ბის მოთხ ოვ-ნას, რაც ფი ნან სდე ბო და მთლი ა ნად სა ჯა რო ფონ დე ბი დან და არ იყო და მო კი დე ბუ ლი შე ნა ტა ნებ ზე, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 (1) მუხ ლი უნ და გა მო ყე ნე ბუ ლი ყო. სა სა მარ თლო ორ გა რე მო ე ბას და ეყ-რდნო: პირ ველ რიგ ში, იმ ფაქტს, რომ უფ ლე ბა შემ წე ო ბის მი ღე ბა ზე

25 Procola v. Luxembourg, 199526 ix. zemoT citirebuli S.a.r.l. du Parc d’Activites de Blotzheim and SCI Hase-

laecker –is saqme

28


აღი ა რე ბუ ლი იყო ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბით და მი სი მოთხ ოვ ნა გან მცხა დე ბელს შე ეძ ლო ჩვე უ ლებ რივ სა მო ქა ლა ქო სა სა მარ თლო-ში და აღ ნიშ ნუ ლი არ იყო და მო კი დე ბუ ლი სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ე-ბის დის კრე ცი ა ზე, ხო ლო, მე ო რე რიგ ში, იმ ფაქტს, რომ შემ წე ო ბის გა ცე მა ზე უა რის თქმის შე დე გად, მოხ და გან მცხა დებ ლის სა არ სე ბო წყა როს შემ ცი რე ბა. ეს უკა ნას კნე ლი ფაქ ტო რი საკ მა რი სი აღ მოჩ ნდა იმი სათ ვის, რომ უფ ლე ბა ჩათ ვლი ლი ყო “სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი-ვა დ” კონ ვენ ცი ის მიზ ნე ბის თვის. სა ლე ზის საქ მე ზე გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა მო ტა ნამ დე, დად გე ნი ლი არ

იყოს “სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვი” და ვე ბის ინ ტერ პრე ტა ცი ა, მო-ი ცავ და თუ არა იმ საქ მე ებს, რომ ლე ბიც არ ეხე ბო და შე ნა ტა ნებ ზე და მო კი დე ბულ სო ცი ა ლურ დახ მა რე ბას და მო ი ცავ და ისეთ მოთხ-ოვ ნებს, რო გო რე ბი ცა ა, მა გა ლი თად, სა ხელ ფა სო შემ წე ო ბა, რაც არ ემ ყა რე ბა არა ნა ირ “ხელ შეკ რუ ლე ბა ს” სა ხელ მწი ფო სა და ინ დი ვიდს შო რის და უფ რო რთუ ლია მი სი შე და რე ბა კერ ძო სა დაზღ ვე ვო სქე-მებ თან. სა ლე ზის საქ მემ დე სა სა მარ თლო თან და თა ნო ბით მი ვი და იმ დას კვნამ დე, რომ თუ კი და ვის სა გა ნია ფუ ლა დი თან ხა, მე-6 მუხ ლი გა მო ი ყე ნე ბა, მი უ ხე და ვად იმი სა, სა და ვო უფ ლე ბა კერ ძო სა მარ-თლებ რივ სქე მას ემ ყა რე ბა თუ სა ჯა რო სა მარ თლებ რივს.სა სა მარ თლოს თვის გან სა კუთ რე ბუ ლი სირ თუ ლე შექ მნა მე-6 მუხ-

ლის გა მო ყე ნე ბის სა კითხ მა სა ხელ მწი ფო სამ სა ხურ ში და საქ მე ბას თან და კავ ში რე ბულ და ვებ ში. 1999 წლამ დე სა სა მარ თლო ინარ ჩუ ნებ და სტან დარ ტულ მიდ გო მას, რაც გუ ლის ხმობ და იმას, რომ თუ კი და-ვის ძი რი თად სა განს წარ მო ად გენ და მა ტე რი ა ლუ რი მოთხ ოვ ნა, მა შინ მე-6 მუხ ლი გა მო ი ყე ნე ბო და და პი რი ქით, რო ცა სა ჯა რო სამ სა ხურ-თან და კავ ში რე ბუ ლი მა ტე რი ა ლუ რი მოთხ ოვ ნა არ იყო და ვის მთა ვა-რი სა გა ნი, არა მედ ძი რი თად სა და ვო სა განს წარ მო ად გენ და სა ჯა რო სამ სა ხურ ში მი ღე ბა ან გა თა ვი სუფ ლე ბა, ამ შემ თხვე ვა ში მე-6 მუხ ლი არ გა მო ი ყე ნე ბო და. 1999 წელს სა სა მარ თლომ გა დაწყ ვი ტა შე მო ე ღო ახა ლი ტეს ტი. საქ მე ში “პე ლეგ რი ნი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1999 (Pellegrin v. France ( 1999)), სა სა მარ თლომ გა მო რიცხა მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო დან მოთხ ოვ ნე ბი, “რომ ლე ბიც და ყე ნე ბუ ლი იყო სა ჯა რო მო ხე ლე ე ბის მი ერ, რო მელ თა მო ვა ლე ო ბე ბიც კლა სი ფი ცირ-დე ბა რო გორც სა ჯა რო სამ სა ხუ რის სპე ცი ფი კუ რი საქ მი ა ნო ბა მა შინ, რო ცა ეს უკა ნას კნე ლი მოქ მე დებს რო გორც სა ჯა რო ხე ლი სუფ ლე ბის გან მა ხორ ცი ე ლე ბე ლი და იცავს სა ხელ მწი ფოს ან სხვა სა ჯა რო ხე-

29


ლი სუფ ლე ბის ძი რი თად ინ ტე რე სებ ს”. ამ მიდ გო მი დან გა მომ დი ნა რე, სა სა მარ თლომ თი თო ე ულ საქ მე ზე და იწყო იმის დად გე ნა, გუ ლის-ხმობს თუ არა გან მცხა დებ ლის თა ნამ დე ბო ბა, მის თვის და მა ხა სი ა თე-ბე ლი უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბის ხა სი ა თი დან გა მომ დი ნა რე, პირ და პირ ან არა პირ და პირ მო ნა წი ლე ო ბას სა ჯა რო სა მარ თლით დად გე ნი ლი ხე ლი სუფ ლე ბი სა და სა ხელ მწი ფოს ძი რი თა დი ინ ტე რე სე ბის და სა ცა-ვად და კის რე ბუ ლი მო ვა ლე ო ბე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბა ში. თუმ ცა საქ მე ში “ვილ კო ეს კე ლი ნე ნი ფი ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2007

(Vilko Eskelinen v. Finland, 2007) სა სა მარ თლომ აღი ა რა, რომ პე ლეგ რინის კრი ტე რი უმს შე საძ ლოა ანო მა ლი უ რი შე დე გე ბი მოჰ ყო ლო და და უა რი თქვა მის გა მო ყე ნე ბა ზე. მან შე ი მუ შა ვა გან სხვა ვე ბუ ლი სტან-დარ ტი, რომ ლის თა ნახ მა დაც, სა ხელ მწი ფოს შე ეძ ლო ედა ვა იმა ზე, რომ მე-6 მუხ ლი არ გა მო ი ყე ნე ბა სა ჯა რო სამ სა ხურ თან და კავ ში-რე ბულ და ვებ ზე, თუ კი აშ კა რაა ორი პი რო ბა. პირ ველ რიგ ში, სა-ხელ მწი ფოს ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბით ცალ სა ხად უნ და ჰქონ დეს დად გე ნი ლი სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის შეზღ უდ ვა კონ კრე ტუ ლი თა ნამ დე ბო ბის ან კა ტე გო რი ის მო ხე ლე ე ბის თვის. ეს მნიშ ვნე ლო ვა-ნი ცვლი ლე ბა იყო სა სა მარ თლოს მიდ გო მა ში, რად გან მა ნამ დე, მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბი სას, მნიშ ვნე ლო ბა არ ჰქონ და ეროვ ნუ ლი კა-ნონ მდებ ლო ბით გან საზღ ვრულ სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ-ლე ბას. მე ო რე რიგ ში, სა სა მარ თლო ზე დამ ხედ ვე ლო ბის სფე რო დან ამ სა კითხ ის გა მო რიცხ ვა გა მარ თლე ბუ ლი უნ და იყოს ობი ექ ტუ რი სა ჯა რო ინ ტე რე სით. ასე თი გა მო რიცხ ვის გა სა მარ თლებ ლად, სა ხელ-მწი ფომ უნ და და ა სა ბუ თოს არა მარ ტო ის, რომ მო ცე მულ შემ თხვე-ვა ში სა ჯა რო მო სამ სა ხუ რე მო ნა წი ლე ობ და სა ჯა რო ხე ლი სუფ ლე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბა ში, არა მედ ისიც, რომ და ვა შე ე ხე ბო და უშუ ა ლოდ ამ ხე ლი სუფ ლე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბას და “ნდო ბა სა და ლო ი ა ლუ რო ბა ზე დამ ყა რე ბულ გან სა კუთ რე ბულ და მო კი დე ბუ ლე ბა ს” სა ჯა რო მო სამ-სა ხუ რე სა და სა ხელ მწი ფოს შო რის. ამ ახა ლი მიდ გო მი დან გა მომ დი-ნა რე, შე უძ ლე ბე ლი იქ ნე ბო და სა ჯა რო მო სამ სა ხუ რე ე ბის ისე თი და-ვე ბის გა მო რიცხ ვა მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო დან, რომ ლე ბიც შე ე ხე ბა სა ხელ ფა სო ანაზღ ა უ რე ბას, შემ წე ო ბებ სა და სხვა მსგავს უფ ლე ბებს. ამ მიდ გო მი დან გა მომ დი ნა რე, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ

მე-6 მუხ ლი არ უნ და გა მო ყე ნე ბუ ლი ყო საქ მე ში “სუ კუ ტი თურ ქე-თის წი ნა აღ მდე გ” (Sukut v Turkey27), რო მელ შიც ჯა რის კა ცი ჩი ო და

27 Sukut v Turkey, 2007

30


იმის შე სა ხებ, რომ არ შე ეძ ლო გა ე სა ჩივ რე ბი ნა სამ ხედ რო სამ-სა ხუ რის გა დაწყ ვე ტი ლე ბა დის ციპ ლი ნუ რი წარ მო ე ბის გა მო მი სი სამ სა ხუ რი დან დათხ ოვ ნის შე სა ხებ. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ამ საქ მე ში აშ კა რა იყო ვილ კო ეს კე ლი ნე ნის საქ მე ში აღი ა რე ბუ ლი ორი ვე პი რო ბა. პირ ველ რიგ ში, ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბა ცალ-სა ხად გა მო რიცხ ავ და სა სა მარ თლო ზე დამ ხედ ვე ლო ბას და მე ო რე რიგ ში, ჯა რის კა ცი დათხ ოვ ნი ლი იყო სამ სა ხუ რი დან თავი სი რე-ლი გი უ რი კუთ ვნი ლე ბის გა მო, სამ ხედ რო თა ნამ დე ბო ბას თან შე უ-თავ სებ ლო ბის მი ზე ზით. სა სა მარ თლოს თვალ საზ რი სით, ეს და ვა ზუს ტად სა ჯა რო მო სამ სა ხუ რე სა და სა ხელ მწი ფოს შო რის არ სე-ბულ “ნდო ბა სა და ლო ი ა ლუ რო ბა ზე დამ ყა რე ბულ გა ნა კუთ რე ბულ და მო კი დე ბუ ლე ბა ს” ეხე ბო და და სა სა მარ თლო ზე დამ ხედ ვე ლო ბის გა მო რიცხ ვის თვის საკ მა რი სი იყო სე კუ ლა რიზ მის პრინ ცი პი. მე-6 მუხ ლი, თავი სი “სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვი” ში ნა არ სით,

შე იძ ლე ბა ასე ვე გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნეს საქ მე ებ ში, რომ ლებ შიც ერთ მხა რეს წარ მო ად გენს სა ჯა რო მო ხე ლე, ხო ლო მე ო რე მხა რეს – სა-ხელ მწი ფო ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო, თუ კი და ვა არის მა ტე რი ა ლუ რი, ხო ლო დარ ღვე უ ლი “უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბი” კერ ძო სა მარ თლებ რი ვი ხა სი ა თი სა ა. ამ გვა რად, საქ მე ში “რი ჩარ დ-დუ ბა რი საფ რან გე თის წი-ნა აღ მდე გ”, 2003 (Richard-Dubarry v. France (dec.), 2003) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბა ვრცელ დე ბო და სა ხელ მწი-ფოს მი ერ გან მცხა დებ ლის წი ნა აღ მდეგ წა მოწყ ე ბულ და ვა ზე, რომ-ლის მი ხედ ვი თაც გან მცხა დე ბელს სა ხელ მწი ფო ედა ვე ბო და მე რის უფ ლე ბა მო სი ლე ბე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბი სას სა ხელ მწი ფო ფონ დე ბის უკა ნო ნო გან კარ გვას. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ ამ შემ თხვე ვა ში აშ კა რა იყო გან მცხა დებ ლის ფი ნან სუ რი და ვა სა ხელ მწი ფოს თან იმის გა მო, რომ ამ უკა ნას კნელ მა ჩა ი დი ნა დე ლიქ ტი, რი თაც სა ხელ მწი ფო ხა ზი ნას მი ად გა ზი ა ნი და რაც მას უნ და აე ნაზღ ა უ რე ბი ნა.საქ მე ში “ლო ი ზო საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2003 (Loiseau v. France

(dec.), (2003) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბა ვრცელ დე ბო და იმ ად მი ნის ტრა ცი ულ წარ მო ე ბა ზე, რო მე ლიც ეხე-ბო და ად მი ნის ტრა ცი უ ლი ორ გა ნო ე ბის უარს, გა ეც ნო გან მცხა დებ-ლის თვის სა ჯა რო სა შუ ა ლო სკო ლა ში მის და საქ მე ბას თან და კავ ში-რე ბუ ლი გარ კვე უ ლი დო კუ მენ ტე ბი. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ სა სა-მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ ზო გა დად კონ ვენ ცია არ იცავს ად მი ნის-ტრა ცი უ ლი ინ ფორ მა ცი ი სა და დო კუ მენ ტე ბის გაც ნო ბის უფ ლე ბას,

31


წარ მო ე ბა, რო მე ლიც და კავ ში რე ბუ ლია ინ ფორ მა ცი ის გაც ნო ბას თან, შე იძ ლე ბა ჩა ით ვა ლოს “სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვა დ”, თუ კი დო კუ-მენ ტე ბი და ინ ფორ მა ცია ეხე ბა მხო ლოდ გან მცხა დებ ლის პი რად მო-ნა ცე მებს და რო ცა ინ ფორ მა ცი ის გამ ჟღავ ნე ბამ შე საძ ლოა სე რი ო-ზუ ლი გავ ლე ნა იქო ნი ოს გან მცხა დებ ლის კა რი ე რის პერ სპექ ტი ვებ ზე. ამა ვე დროს, მე-6 (1) მუხ ლი არ გა მო ი ყე ნე ბა ისეთ და ვებ ზე, რომ ლე-

ბიც ეხე ბა წმინ და სა ჯა რო- სა მარ თლებ რივ ურ თი ერ თო ბებს, მა გა ლი-თად, ისე თი პო ლი ტი კუ რი უფ ლე ბე ბის არ სე ბო ბას, რო გო რი ცაა სა კა-ნონ მდებ ლო28 ან ად გი ლობ რი ვი მმარ თვე ლო ბის ორ გა ნო ში არ ჩე ვა,29 ან და ვებს სა ი მიგ რა ციო გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ზე უა რის თქმის, თავ შე-საფ რის მი ცე მა ზე უა რის თქმის, ან უცხ ო ე ლის გა ძე ვე ბის თა ო ბა ზე.30 სამ ხედ რო სამ სა ხუ რი დან გა თა ვი სუფ ლე ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი და-ვე ბი ასე ვე არ ხვდე ბა მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო ში, ვი ნა ი დან უფ ლე ბა სამ ხედ რო სამ სა ხუ რი დან გა თა ვი სუფ ლე ბა ზე აშ კა რად სა-ჯა რო სა მარ თლებ რი ვი ხა სი ა თი სა ა31. მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბა არ ვრცელ დე ბა არც ისეთ წარ მო ე ბებ ზე, რომ ლე ბიც ეხე ბა გა და სა ხა დე-ბის და კის რე ბას;32 თუმ ცა, შე საძ ლოა მე-6 მუხ ლი გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ-ნეს მი სი “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი” ში ნა არ სით იმ შემ თხვე ვა ში, თუ კი ად გი ლი აქვს სას ჯე ლის და კის რე ბას ფის კა ლუ რი და ნა შა უ ლის თვის.33 საქ მე ში “შრა ი ბე რი და ბო ეტ ში საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2003

(Schreiber and Boetsch v. France (dec.), (2003) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 მუხ ლი არ უნ და ყო ფი ლი ყო გა მო ყე ნე ბუ ლი იმ და ვას-თან და კავ ში რე ბით, რო მე ლიც შე ე ხე ბო და გან მცხა დებ ლე ბის მი ერ მო სა მარ თლის აცი ლე ბას, მი სი სა ვა რა უ დო მი კერ ძო ე ბუ ლო ბის მი-ზე ზით, ავი ა კა ტას ტრო ფის გა მო მიმ დი ნა რე სის ხლის სა მარ თლებ რივ საქ მე ზე, სა დაც გან მცხა დებ ლე ბი სა მო ქა ლა ქო მხა რე ე ბად იყ ვნენ ჩარ თულ ნი.34 სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ უფ ლე ბა სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბა ზე მო სა მარ თლე თა შე მად გენ ლო ბის ან

28 Zdanoka v. Latvia (dec.), 200329 Cherepkov v. Russia (dec.), 200030 Maaouia v. France, 200031 Kkova and Kunkov v. Russia, (dec), 200632 Lasmane v. Latvia (dec.), 200233 Janosevic v. Sweden, 2002 and Jussila v Finland, 200634 cxadia, rom me-6 muxli, misi „samoqalaqosamarTlebrivi” SinaarsiT, gamoiy-

eneba sisxlissamarTlebrivi gamoZiebis drosac maSin, roca ganmcxadebe-li aris danaSaulis savaraudo msxverpli da sisxlis samarTalwarmoebis Sedegi pirdapir gavlenas axdens mis samoqalaqo uflebebze.

32


მო სა მარ თლის აცი ლე ბის თა ო ბა ზე არ წარ მო ად გენს “სა მო ქა ლა ქო” უფ ლე ბას. ეს არის პრო ცე სუ ა ლუ რი უფ ლე ბა, რო მე ლიც გავ ლე ნას არ ახ დენს გან მცხა დებ ლე ბის სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბებ ზე მა ში ნაც კი, თუ მო სა მარ თლის აცი ლე ბას შე ეძ ლო ზე გავ ლე ნა მო ეხ დი ნა თა-ნამ დე ვი პრო ცე სის (სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი გა მო ძი ე ბა) შე დეგ ზე, რო მელ ზეც, ცხა დი ა, რომ მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბა ვრცელ დე-ბო და და მი უ ხე და ვად იმ ფაქ ტი სა, რომ გან მცხა დებ ლებს და ე კის-რათ ჯა რი მა წა რუ მა ტე ბე ლი აცი ლე ბის მი ზე ზით პრო ცე სუ ა ლუ რი უფ ლე ბა მო სი ლე ბის ბო რო ტად გა მო ყე ნე ბის გა მო. ანა ლო გი უ რად, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ აშ კა რა არ იყო სა მო ქა ლა ქო უფ-ლე ბა სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი გა მო ძი ე ბის დროს და ზა რა ლე ბუ-ლი მხა რის მოთხ ოვ ნის უზ რუნ ველ სა ყო ფად ქო ნე ბის ამო ღე ბას თან და კავ ში რე ბით, რად გა ნაც ამო ღე ბა არ გუ ლის ხმობ და ამ მოთხ ოვ-ნე ბის გან საზღ ვრას და მა თი არ სე ბო ბა უნ და დად გე ნი ლი ყო ცალ-კე წარ მო ე ბით.35 აქე დან გა მომ დი ნა რე, გან მცხა დე ბელს არ შე უძ ლია მო ითხ ო ვოს

მე-6 მუხ ლით დად გე ნი ლი გა რან ტი ე ბის გა მო ყე ნე ბა სა მო ქა ლა ქო ან სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი საქ მის გან ხილ ვის დროს წარ მო ე ბულ იმ პრო ცე დუ რებ თან მი მარ თე ბა ში, რომ ლე ბიც გან საზღ ვრავს მო-სა მარ თლის აცი ლე ბას, ან შე ე ხე ბა სხვა პრო ცე სუ ა ლურ გა დაწყ-ვე ტი ლე ბებს. მე-6 (1) მუხ ლი არ იცავს “სა სა მარ თლო სად მი მი-მარ თვი ს” უფ ლე ბას პრო ცე სუ ა ლუ რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბის გა სა სა-ჩივ რებ ლად, იგი ეხე ბა სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბას, სა მო ქა ლა ქო ან სის ხლის სა მარ თლის საქ მის მხო ლოდ არ სე ბი თი გან ხილ ვის მიზ ნით. სა ბო ლო ოდ შეგ ვიძ ლია ვთქვათ, რომ მი სი “სა მო ქა ლა ქო სა მარ-

თლებ რი ვი” ში ნა არ სით მე-8 მუხ ლი მო ი ცავს არა მხო ლოდ კერ-ძო სა მარ თლებ რივ და ვებს, არა მედ ისე თი სა ჯა რო სა მარ თალ წარ-მო ე ბე ბის დიდ მრა ვალ ფე როვ ნე ბას, რომ ლის შე დე გიც პირ და პირ ახ დენს გავ ლე ნას კერ ძო პი რე ბის სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რივ უფ-ლე ბებ ზე. თუმ ცა ამ მუხ ლის გა მო ყე ნე ბა შე უზღ უ და ვი არ არის. იგი არ გა მო ი ყე ნე ბა სა ჯა რო სა მარ თლის იმ სფე რო ებ ში, სა დაც ნა თე ლი ა, რომ პი რის უფ ლე ბე ბი უფ რო მე ტად სა ჯა რო სა მარ-თლებ რი ვი ხა სი ა თი საა (გა და სა ხა დე ბი, იმიგ რა ცი ა, პრო ცე სუ ა ლუ-რი სა კითხ ე ბი და სხვა) და რო ცა აშ კა რა არაა ანა ლო გია კერ ძო-სა მარ თლებ რივ უფ ლე ბებ თან. უფ რო მე ტიც, ისეთ სფე რო შიც კი,

35 Dogmoch v. Germany (dec), 2006

33


რო გო რი ცაა და გეგ მა რე ბი სა და ნე ბარ თვე ბის სა მარ თა ლი, სა დაც მე-6 (1) მუხ ლის გა მო ყე ნე ბა ზო გა დად ხდე ბა, არის გარ კვე უ-ლი სა ხის გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბი, რომ ლებ ზეც მუხ ლის მოქ მე დე ბა არ ვრცელ დე ბა და შე სა ბა მი სად, არ ექ ვემ დე ბა რე ბა “სა მარ თლი ა ნი” სა სა მარ თლო გან ხილ ვის მოთხ ოვ ნებს. ვი ნა ი დან სა სა მარ თლოს პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თა ლი სწრა ფად ვი თარ დე ბა, მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბის ზუს ტი ფარ გლე ბი ზო გი ერთ სფე რო ში ჯერ კი დევ სა და ვო ა. რო გორ გან მარ ტავს ში და კა ნონ მდებ ლო ბა “სა მო ქა ლა ქო” უფ-

ლე ბა- მო ვა ლე ო ბებს?რამ დე ნად გან სხვავ დე ბა ეს გან მარ ტე ბა სა სა მარ თლოს ინ ტერ-

პრე ტა ცი ის გან? მა გა ლი თად, თვლის თუ არა ეროვ ნუ ლი კა ნონ-მდებ ლო ბა სო ცი ა ლურ შე ღა ვა თებ სა და კერ ძო სექ ტო რის მსგავ სი საქ მი ა ნო ბის გან მა ხორ ცი ე ლე ბე ლი სა ჯა რო მო ხე ლე ე ბის და საქ მე-ბას თან და კავ ში რე ბულ და ვებს “სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვა დ”?

2.3. “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი ბრალ დე ბა”

მე-6 მუხ ლში მო ცე მუ ლი “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი ბრალ დე-ბი ს” ცნე ბა, მსგავ სად “სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბი ს” ცნე ბი სა, სა სა მარ თლოს მი ერ გა ნი ხი ლე ბა ავ ტო ნო მი უ რი მნიშ-ვნე ლო ბის მა ტა რებ ლად. ხში რად ყო ფი ლა ისე თი შემ თხვე ვე ბი, რო ცა სა და ვო მოქ მე დე ბა ეროვ ნუ ლი ორ გა ნო ე ბის მი ერ გა ნი ხი-ლე ბა დის ციპ ლი ნა რულ და არა სის ხლის სა მარ თლებ რივ სა მარ-თალ დარ ღვე ვად. საქ მე ში “ენ გე ლი და სხვე ბი ნი დერ ლან დე ბის წი ნა აღ მდე გ”,

1976 (Engel and Others v. the Netherlands (1976), რო მე ლიც ეხე ბო და და უ მორ ჩი ლებ ლო ბის გა მო სამ ხედ რო ძა ლე ბის წევ რე ბის წი ნა-აღ მდეგ წარ მო ე ბულ საქ მეს (ნი დერ ლან დე ბის კა ნონ მდებ ლო ბის მი ერ გა ნი ხი ლე ბა რო გორც დის ციპ ლი ნა რუ ლი სა მარ თალ დარ-ღვე ვა), სა სა მარ თლომ შე ი მუ შა ვა სამ სა ფე ხუ რი ა ნი მე ქა ნიზ მი იმის და სად გე ნად, უტოლ დე ბო და თუ არა სა მარ თალ დარ ღვე ვა სის ხლის სა მარ თლებ რივ ბრალ დე ბას მე-6 მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის. პირ ველ რიგ ში, სა სა მარ თლო გა მო იკ ვლევს, თუ რა კვა ლი ფი კა-ცი ი საა ქმე დე ბა ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბი სა და ად გი ლობ რი ვი ორ გა ნო ე ბის გან მარ ტე ბის მი ხედ ვით. შემ დგომ ამი სა, სა სა მარ-თლო შე ა მოწ მებს ქმე დე ბის ხა სი ათს. და ბო ლოს, ის შე ა ფა სებს იმ სას ჯე ლის სიმ კაც რის დო ნეს, რო მე ლიც შე იძ ლე ბა პირს და ე კის-როს ზე მო აღ ნიშ ნუ ლი ქმე დე ბის ჩა დე ნის გა მო. ენ გე ლის მე ო რე

34


და მე სა მე კრი ტე რი უ მე ბი არის ალ ტერ ნა ტი უ ლი და არა აუ ცი-ლებ ლად კუ მუ ლა ცი უ რი ხა სი ა თის. სხვა სიტყ ვე ბით რომ ვთქვათ, სა სა მარ თლომ შე იძ ლე ბა და ად გი ნოს, რომ სა მარ თალ დარ ღვე ვა არის “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი” ან მის ბუ ნე ბა ზე, ან და ნიშ ნუ-ლი სას ჯე ლის ხა სი ათ ზე მი თი თე ბით.36 კუ მუ ლა ცი უ რი მიდ გო მა შე იძ ლე ბა სა ჭი რო გახ დეს მა შინ, რო ცა თი თო ე უ ლი ამ კრი ტე რი-უ მის ანა ლი ზი საკ მა რი სი არაა “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი” ბრალ-დე ბის არ სე ბო ბის შე სა ხებ ცალ სა ხა დას კვნის გა მო სა ტა ნად.37 სა სა მარ თლოს მი ერ ენ გე ლის საქ მე ზე შე მუ შა ვე ბუ ლი მიდ გო მა

ხელს უშ ლის ხელ შემ კვრელ სა ხელ მწი ფო ებს იმა ში, რომ სხვა-დას ხვა სა ხის ად მი ნის ტრა ცი უ ლი და დის ციპ ლი ნუ რი წარ მო ე ბის ად გი ლობ რი ვი კლა სი ფი კა ცია მე-6 მუხ ლით აღი ა რე ბუ ლი გა რან-ტი ე ბის თა ვი დან ასა ცი ლებ ლად გა მო ი ყე ნონ. სა ხელ მწი ფო ებს უფ ლე ბა აქვთ, გა მიჯ ნონ სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი და დის ციპ-ლი ნა რუ ლი სა მარ თა ლი, თუმ ცა ამა ვე დროს, სა სა მარ თლოს ფუნ-ქცი ას წარ მო ად გენს იმის დად გე ნა, რომ მათ შო რის გავ ლე ბუ ლი ზღვა რი არ ხელ ყოფს მე-6 მუხ ლის მიზ ნებ სა და არსს.38

2.3.1. ად გი ლობ რი ვი ორ გა ნო ე ბის მი ერ მი ცე მუ ლი კვა ლი ფი კა ცია

სა სა მარ თლოს მიდ გო მი დან გა მომ დი ნა რე, მის პირ ველ ამო-ცა ნას წარ მო ად გენს იმის გარ კვე ვა, სა და ვო ქმე დე ბა, მო პა სუ ხე სა ხელ მწი ფოს სა მარ თლებ რი ვი სის ტე მის თა ნახ მად, სის ხლის სა-მარ თლის სფე როს გა ნე კუთ ვნე ბა, დის ციპ ლი ნუ რი სას, თუ ორი ვეს ერ თდრო უ ლად.39 სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ ეს სა კითხ ის გა დაწყ ვე ტის საწყ ის წერ ტილს წარ მო ად გენს;40 მარ თლაც, ზოგ-ჯერ აღ ნიშ ნუ ლი სა კითხი ად გი ლობ რი ვი კა ნონ მდებ ლო ბი თაც კი არ არის ცალ სა ხად გან საზღ ვრუ ლი.41 ამა ვე დროს, ად გი ლობ რი-ვი კლა სი ფი კა ცია მნიშ ვნე ლო ვა ნი ა, რად გა ნაც თუ კი ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბით ქმე დე ბა სის ხლის სა მარ თლებ რივ და ნა შა უ ლად ით ვლე ბა, ეს საკ მა რი სი იქ ნე ბა იმი სათ ვის, რომ იგი მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო ში შე ვი დეს მა ში ნაც კი, თუ იგი შე და რე ბით ნაკ ლე ბი სიმ ძი მი სა ა. საქ მე ში “დე მი კო ლი მალ ტას წი ნა აღ მდე გ”, 1991 (Demicoli v. Malta

36 Lutz v. Germany, 198737 Ezeh and Connors v. United Kingdom, 200338 Weber v. Switzerland, 199039 Demicoli v. Malta, 1991, § 3240 ix. zemoT citirebuli Engel –is saqme, § 8241 Ravensborg v. Sweden, 1994

35


(1991) გან მცხა დე ბე ლი იყო ჟურ ნა ლის ტი, რო მელ მაც და წე რა კრი-ტი კუ ლი სტა ტია პარ ლა მენ ტის წევ რთა ქცე ვის შე სა ხებ. იგი მი-იწ ვი ეს წარ მო მად გე ნელ თა პა ლა ტა ში, ბრა ლი და ე დო პარ ლა მენ-ტის წევ რთა ხელ შე უ ხებ ლო ბის დარ ღვე ვა ში და ცნეს დამ ნა შა ვედ. გან მცხა დე ბე ლი ამ ტკი ცებ და, რომ ქმე დე ბა თა ვი სი ხა სი ა თით იყო სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი, თუმ ცა მო პა სუ ხე სა ხელ მწი ფო და ობ და, რომ ის მხო ლოდ დის ციპ ლი ნა რუ ლი იყო. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ის ფაქ ტი, რომ ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნი ქმდე ბას არ მი იჩ ნევ და სის ხლის სა მარ თლებ რივ და ნა შა უ ლად, არ იყო გა დამ წყვე ტი. კონ-ვენ ცი ის მე-6 მუხ ლის ში ნა არ სი დან გა მომ დი ნა რე, უფ რო მნიშ ვნე-ლო ვა ნი იყო ქმე დე ბის ხა სი ა თი (იხ. თა ვი 2.3.2.). საქ მე “რა ვენ სბორ გი შვე დე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1994 (Ravensborg

v. Sweden (1994) შე ე ხე ბო და სა მო ქა ლა ქო სა მარ თალ წარ მო ე ბის მხა რის თვის ჯა რი მის და კის რე ბას მის მი ერ სა სა მარ თლო სხდო-მა ზე გა კე თე ბუ ლი შე უ რაცხ მყო ფე ლი გან ცხა დე ბე ბის გა მო. ეროვ-ნუ ლი ორ გა ნო ე ბის მი ერ მი ცე მუ ლი კვა ლი ფი კა ცი ის შეს წავ ლი სას, სა სა მარ თლომ გა მო არ კვი ა, რომ, ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბის თა-ნახ მად, ქმე დე ბა გარ კვე ულ წი ლად ით ვლე ბო და რო გორც სის ხლის-სა მარ თლებ რივ და ნა შა უ ლად, ისე დის ციპ ლი ნა რულ გა დაც დო მად. შე სა ბა მი სად, სა ჭი რო გახ და მი სი ხა სი ა თის შე ფა სე ბა, მე-6 მუხ-ლის ავ ტო ნო მი უ რი ბუ ნე ბი დან გა მომ დი ნა რე (იხ. თა ვი 2.3.2).

2.3.2. და ნა შა უ ლის ხა სი ა თი

და ნა შა უ ლის ხა სი ა თის შე სა ფა სებ ლად სა ჭი როა სა და ვო კა ნო ნის, მი სი გა მო ყე ნე ბის შე მოწ მე ბა და იმის გარ კვე ვა, არის თუ არა რა ი-მე მსგავ სე ბა სხვა სის ხლის სა მარ თლებ რივ ქმე დე ბებ თან. სა სა მარ-თლომ ერ თმა ნე თის გან გა მიჯ ნა და ნა შა უ ლე ბი, რო მელ თა სუ ბი ექ ტი შე იძ ლე ბა იყოს პირ თა მხო ლოდ გარ კვე უ ლი კა ტე გო რი ა, მა გა ლი თად პარ ლა მენ ტის წევ რე ბი, ჟურ ნა ლის ტე ბი ან სხვა პრო ფე სი უ ლი ორ გა-ნო ე ბი და და ნა შა უ ლე ბი, რო მელ თა სუ ბი ექ ტი შე იძ ლე ბა იყოს მთე-ლი მო სახ ლე ო ბა. რო დე საც და ნა შა უ ლის სუ ბი ექ ტი პირ თა მხო ლოდ გან საზღ ვრუ ლი წრე ა, დი დი ალ ბა თო ბაა იმი სა, რომ სა სა მარ თლო მას დის ციპ ლი ნა რულ გა დაც დო მად ჩათ ვლის, რა ზეც არ ვრცელ დე-ბა მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბა. ზე მოთ ხსე ნე ბულ დე მი კო ლის საქ მე ში სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა,

რომ სა და ვო და ნა შა უ ლი ეხე ბო და მთელ მო სახ ლე ო ბას, ვი ნა ი დან

36


იგი დას ჯა დი იყო მი უ ხე და ვად იმი სა, ჩა დე ნი ლი იყო პარ ლა მენ-ტის წევ რის თუ სხვა ნე ბის მი ე რი პი რის მი ერ და ისიც, თუ სად ხდე ბო და ცი ლის მწა მებ ლუ რი გან ცხა დე ბის გა მოქ ვეყ ნე ბა. შემ დგომ ამი სა, სა სა მარ თლომ გა ით ვა ლის წი ნა ის ფაქ ტი, რომ და ნა შა უ ლი იწ ვევ და სას ჯე ლის და კის რე ბას და არა სა მო ქა ლა ქო სარ ჩე ლის აღ ძვრას ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის გა მო. შე სა ბა მი სად, მე-6 მუხ ლის მნიშ ვნე ლო ბი დან გა მომ დი ნა რე, სა მარ თალ დარ ღვე ვა “სის ხლის სა-მარ თლებ რი ვი” და ნა შა უ ლის მსგავ სი იყო. ზე მო აღ ნიშ ნულ რა ვენ სბურ გის საქ მე ზე მი ღე ბულ გა დაწყ ვე ტი-

ლე ბა ში სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ შე სა ბა მი სი კა ნო ნი ეხე ბო-და იმ შე უ რაცხ მყო ფელ გან ცხა დე ბებს, რომ ლე ბიც გა მოთ ქმუ ლი იყო ზე პი რად ან წე რი ლო ბით უშუ ა ლოდ სა სა მარ თლოს მი მართ სა სა მარ თლო სხდო მა ზე დამ სწრე ან პრო ცე სის მო ნა წი ლე მხა-რის მი ერ. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ გან მცხა დებ ლის მი მართ შვე დე თის სა სა მარ თლო ე ბის მი ერ მი ღე ბუ ლი ზო მე ბი იყო მსგავ სი ევ რო პის უმე ტე სი სა მარ თლებ რი ვი სის ტე მით გათ ვა ლის წი ნე ბუ-ლი ზო მე ბი სა, რო მელ თა მი ზა ნიც მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ეფექ ტუ რი ად მი ნის ტრი რე ბაა და არა სას ჯე ლის და კის რე ბა “სის ხლის სა მარ-თლებ რი ვი” და ნა შა უ ლის გა მო. შე სა ბა მი სად, სა სა მარ თლომ მი იჩ-ნი ა, რომ სა მარ თალ დარ ღვე ვა არ იყო “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი” ხა სი ა თის და არ გა მო ი ყე ნა მე-6 მუხ ლი. საქ მე ში “ვე ბე რი შვე ი ცა რი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1990 (Weber v.

Switzerland(1990), რო მე ლიც შე ე ხე ბო და გან მცხა დებ ლის თვის ჯა რი-მის და კის რე ბას მე სა მე პი რის წი ნა აღ მდეგ მიმ დი ნა რე ცი ლის წა მე ბის საქ მის ზო გი ერ თი პრო ცე სუ ა ლუ რი დო კუ მენ ტის პრე სი სათ ვის გამ-ჟღავ ნე ბის გა მო, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ასე თი სან ქცი ე ბი ზო-გა დად და წე სე ბუ ლი იყო იმი სათ ვის, რომ უზ რუნ ვე ლე ყო გარ კვე უ ლი ჯგუ ფის წევ რე ბის მი ერ სპე ცი ფი კუ რი პრო ცე სუ ა ლუ რი ნორ მე ბი სა-დი და მორ ჩი ლე ბა. მო სა მარ თლე ე ბი, ად ვო კა ტე ბი და სა სა მარ თლოს ფუნ ქცი ო ნი რე ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი ყვე ლა პი რი, მა თი პრო ფე სი ი-დან გა მომ დი ნა რე, და ექ ვემ დე ბა რე ბო და დის ციპ ლი ნა რულ პა სუ ხის-მგებ ლო ბას იმ ქმე დე ბის თვის, რო მე ლიც გან მცხა დე ბელ მა ჩა ი დი ნა. ამის გან გან სხვა ვე ბით, პრო ცე სის მხა რე ე ბი მო ნა წი ლე ო ბენ სა სა მარ-თლო გან ხილ ვა ში მხო ლოდ რო გორც სა სა მარ თლოს იუ რის დიქ ცი ას დაქ ვემ დე ბა რე ბუ ლი პი რე ბი და შე სა ბა მი სად, არ წარ მო ად გე ნენ სა-სა მარ თლო სის ტე მის დის ციპ ლი ნა რუ ლი სფე როს სუ ბი ექ ტებს. სა სა-

37


მარ თლომ და ად გი ნა, რომ გან მცხა დებ ლის მი მართ გა მო ყე ნე ბუ ლი კა ნო ნი ვრცელ დე ბო და მთელ მო სახ ლე ო ბა ზე. შე სა ბა მი სად, ქმე დე-ბა, რო მელ საც იგი შე ი ცავ და და აწე სებ და მის თვის სა დამ სჯე ლო სან-ქცი ას, თა ვი სი ბუ ნე ბით იყო “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი” სა მარ თალ-დარ ღვე ვა. საქ მე ში “ზი ლი ბერ ბერ გი მოლ და ვე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2005

(Ziliberberg v. Moldova (2005) გან მცხა დე ბე ლი მცი რე ხნით და ა კა-ვეს და შემ დეგ და ა ჯა რი მეს ად მი ნის ტრა ცი ულ სა მარ თალ დარ ღვე-ვა თა კო დექ სის თა ნახ მად იმის გა მო, რომ მო ნა წი ლე ო ბა მი ი ღო ნე ბარ თვის გა რე შე გა მარ თულ დე მონ სტრა ცი ა ში. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ რო გორც გან მცხა დებ ლის მი ერ ჩა დე ნი ლი ქმე დე-ბის ხა სი ა თი, რომ ლის სუ ბი ექ ტი შე იძ ლე ბა ნე ბის მი ე რი პი რი ყო ფი-ლი ყო, ასე ვე და კის რე ბუ ლი სას ჯე ლის სა დამ სჯე ლო და შე მა კა ვე-ბე ლი ხა სი ა თი, ადას ტუ რებ და იმას, რომ სა მარ თალ წარ მო ე ბა იყო “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი” მე-6 მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის. საქ მი დან “კიპ რი ა ნუ კვიპ რო სის წი ნა აღ მდე გ”, 2005 (Kyprianou v.

Cyprus (2005) შეგ ვიძ ლია და ვას კვნათ, რომ სა სა მარ თლო ე ბის მი ერ მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ეფექ ტუ რი ად მი ნის ტრი რე ბის მიზ ნე ბის თვის ისე თი სან ქცი ე ბის და კის რე ბა ად ვო კა ტებ ზე, პრო კუ რო რებ სა და პრო ცე სის მხა რე ებ ზე, რო გო რე ბი ცაა ჯა რი მე ბი, გაფ რთხი ლე ბე ბი ან სხვა დის ციპ ლი ნა რუ ლი ზო მე ბი, არ ჩა ით ვლე ბა “სის ხლის სა მარ-თლებ რი ვა დ” მა ნამ, სა ნამ მა თი მი ღე ბა ხდე ბა იმ სა კა ნონ მდებ ლო რე გუ ლა ცი ე ბის სა ფუძ ველ ზე, რო მ ლებიც ეხე ბა პირ თა მხო ლოდ იმ კონ კრე ტულ კა ტე გო რი ას, რო მე ლიც მო ნა წი ლე ობს სა სა მარ თლო გან ხილ ვა ში. თუმ ცა ამ სა ხის საქ მე ებ შიც კი მკაც რი სას ჯე ლის და კის რე ბამ (მა გა ლი თად, და პა ტიმ რე ბის) შე იძ ლე ბა გა მო იწ ვი ოს მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბა, რაც სა სა მარ თლომ და ა დას ტუ რა კი დეც სა ერ თო სა მარ თლის ქვეყ ნე ბის სა მარ თლებ რი ვი სის ტე მე ბის თვის ტი პურ სა მარ თალ დარ ღვე ვას თან – სა სა მარ თლო სად მი უპა ტივ ცე-მუ ლო ბას თან და კავ ში რე ბულ საქ მე ებ ში. ის ფაქ ტი, რომ სა მარ თალ დარ ღვე ვის სუ ბი ექ ტია მო სახ ლე ო ბის

მხო ლოდ გარ კვე უ ლი ნა წი ლი, ეს სა მარ თალ დარ ღვე ვის ხა სი ა თის შე-ფა სე ბის მხო ლოდ ერ თ-ერ თი ინ დი კა ტო რი ა.42 მა შინ, რო ცა სა-მარ თალ დარ ღვე ვის გან სა კუთ რე ბუ ლი სიმ ძი მე ჩვე უ ლებ რივ მი სი “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი” ხა სი ა თის მაჩ ვე ნე ბე ლი ა, მხო ლოდ ის

42 ix. zemoT citirebuli Ezeh and Connors–is saqme

38


ფაქ ტი, რომ სა მარ თალ დარ ღვე ვა შე და რე ბით მსუ ბუ ქი ა, აუ ცი ლებ-ლად არ ნიშ ნავს იმას, რომ იგი დის ციპ ლი ნა რუ ლი ხა სი ა თი სა ა. თუმ ცა იმ შემ თხვე ვა ში, თუ კი სა მარ თალ დარ ღვე ვა შე იძ ლე ბა ჩა-ით ვა ლოს რო გორც დის ციპ ლი ნა რულ, ისე სის ხლის სა მარ თლებ რივ სა მარ თალ დარ ღვე ვად (მა გა ლი თად, ცი ხის დის ციპ ლი ნის კონ ტექ-სტში), ამ ფაქ ტო რის გათ ვა ლის წი ნე ბა მნიშ ვნე ლო ვა ნია სა მარ თალ-დარ ღვე ვის ხა სი ა თის შე სა ფა სებ ლად.

2.3.3. სას ჯე ლის სა ხე და სიმ კაც რის ხა რის ხი

ზო გი ერ თი სა მარ თალ დარ ღვე ვა, მა გა ლი თად ავ ტო საგ ზაო წე სე-ბის დარ ღვე ვა, ზო გი ქვეყ ნის ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბით ით ვლე-ბა ად მი ნის ტრა ცი ულ ან რე გუ ლა ცი ურ სა მარ თალ დარ ღვე ვად და არ მი ე კუთ ვნე ბა სის ხლის სა მარ თლის სფე როს. სა სა მარ თლო აღი ა რებს აღ ნიშ ნუ ლის და დე ბით მხა რე ებს, რად გან ეს ემ სა ხუ რე ბა რო გორც ინ დი ვი დის ინ ტე რე სე ბის დაც ვას, იმ მხრივ, რომ ის არ იძენს ნა-სა მარ თლო ბას და მე ო რე მხრივ, მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ად მი ნის ტრი-რე ბას იმით, რომ ხდე ბა სა სა მარ თლო ე ბის გან ტვირ თვა საქ მე ე ბი-სა გან. თუმ ცა ღა, სა სა მარ თლომ ასე ვე აღ ნიშ ნა, რომ ამ გვა რი ქცე-ვით, სა ხელ მწი ფო არ უნ და ეს წრა ფო დეს იმას, რომ უსა მარ თლოდ გა მო რიცხ ოს გარ კვე უ ლი სა ხის სა მარ თალ წარ მო ე ბე ბი მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო დან. რო დე საც და კის რე ბუ ლი სას ჯე ლი ატა რებს სა დამ სჯე ლო და შე მა კა ვე ბელ ხა სი ათს, სა და ვო სა მარ თალ წარ მო-ე ბა, რო გორც წე სი, ჩა ით ვლე ბა “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვა დ”. მე-6 მუხ ლი გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნე ბა ასე ვე იმ შემ თხვე ვა ში, თუ კი სას ჯე ლი საკ მა რი სად მკაც რია (მა გა ლი თად პა ტიმ რო ბა დი დი ხნის ვა დით).ზე მოთ ცი ტი რე ბულ საქ მე ში “ენ გე ლი და სხვე ბი” სა სა მარ თლომ

და ად გი ნა, რომ სამ ხედ რო დის ციპ ლი ნა რუ ლი წარ მო ე ბა, რომ ლის შე დე გა დაც გან მცხა დე ბე ლი შე იძ ლე ბო და გა ემ წე სე ბი ნათ დის ციპ-ლი ნა რულ გან ყო ფი ლე ბა ში (რაც ით ვა ლის წი ნებს თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თას) სა მი დან ოთხ თვემ დე ვა დით, ხვდე ბო და სის ხლის სა-მარ თლებ რივ სფე რო ში მე სა მე კრი ტე რი უ მის თა ნახ მად. წარ მო ე ბა, რომ ლის შე დე გა დაც ბრალ დე ბულს ემუქ რე ბა მხო ლოდ მსუ ბუ ქი სა-ხის პა ტიმ რო ბა (რაც არ გუ ლის ხმობს თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თას) ან მკაც რი პა ტიმ რო ბა ორი დღის ვა დით, არ ხვდე ბა სის ხლის სა-მარ თლებ რი ვი წარ მო ე ბის კა ტე გო რი ა ში. უფ რო ახა ლი პრე ცე დენ-ტუ ლი სა მარ თლის მი ხედ ვით, სა სა მარ თლო იხ რე ბა იმის კენ, რომ

39


გა მო ი ყე ნოს მე-6 მუხ ლი იმ საქ მე ებ ში, რომ ლებ შიც სას ჯე ლის სა-ხით გა მო ყე ნე ბუ ლია თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თა მა ში ნაც კი, თუ იგი მცი რეხ ნი ა ნი ა. ამ გვა რად, საქ მე ში “ზა ი ცევ სი ლატ ვი ის წი ნა აღ მდე გ”, 2007 (Zaicevs v Latvia, 200743) სა სა მარ თლოს შე უ რაცხ ყო ფის თვის ად ვო კა ტის დას ჯა სამ დღი ა ნი პა ტიმ რო ბით საკ მა რი სი აღ მოჩ ნდა იმის თვის, რომ წარ მო ე ბა მომ ხვდა რი ყო მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო ში მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ად გი ლობ რი ვი კა ნონ მდებ ლო ბა სა მარ თალ წარ მო ე ბას არ თვლი და სის ხლის სა მარ თლებ რი ვად და სა-მარ თალ დარ ღვე ვის ხა სი ა თი არ იყო ზო გა დი (სუ ბი ექ ტი მხო ლოდ პირ თა გან საზღ ვრუ ლი კა ტე გო რია შე იძ ლე ბო და ყო ფი ლი ყო). საქ მე ში “კემ პბე ლი და ფე ლი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ-

მდე გ”, 1984 (Campbell and Fell v. the United Kingdom (1984) წარ მო ე ბა ცი ხე ში მომ ხდა რი სე რი ო ზუ ლი დის ციპ ლი ნა რუ ლი სა მარ თალ დარ-ღვე ვის გა მო (ა ჯან ყე ბა და ოფიც რის მი მართ ძა ლა დო ბა), რომ ლის შე დე გა დაც ბრალ დე ბულს ემუქ რე ბო და სას ჯე ლის გა და სინ ჯვა ზე უფ ლე ბის და კარ გვა დი დი ხნის გან მავ ლო ბა ში, ჩა ით ვა ლა სის ხლის-სა მარ თლებ რი ვად. სა სა მარ თლომ მი იჩ ნი ა, რომ ამ შემ თხვე ვა ში მის მი კუთ ვნე ბას სის ხლის სა მარ თლის სფე რო სად მი გა ნა პი რო ბებ და სას ჯე ლის სიმ კაც რე და არა თა ვის თა ვად სა მარ თალ დარ ღვე ვის ხა-სი ა თი. აქე დან გა მომ დი ნა რე, მე-6 მუხ ლი გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნა. საქ მე ში “ე ზე ჰი და კო ნორ სი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ-

მდე გ”, 2003 (Ezeh and Connors v. the United Kingdom, 2003) სა სა-მარ თლომ მი ი ღო იგი ვე გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ცი ხის დის ციპ ლი ნა რულ წარ მო ე ბას თან და კავ ში რე ბით, რომ ლის შე დე გა დაც პა ტიმ რებს მი-ე სა ჯათ პა ტიმ რო ბის და მა ტე ბი თი დღე ე ბი (ერთს 40 დღე და მე ო-რეს – 7). სას ჯე ლის სიმ კაც რე და ხა სი ა თი აღ მოჩ ნდა გა დამ წყვე ტი იმი სათ ვის, რომ სა სა მარ თლოს ჩა ეთ ვა ლა, რომ მე-6 მუხ ლის მიზ-ნე ბის თვის სა მარ თალ დარ ღვე ვე ბი იყო “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი ”. იმის გა და საწყ ვე ტად, აშ კა რა იყო თუ არა “სის ხლის სა მარ თლებ რი-ვი ბრალ დე ბა ”, მნიშ ვნე ლო ვა ნი იყო იმ ფაქ ტის დად გე ნა, თუ რა სას ჯე ლი “შე იძ ლე ბო და და კის რე ბო და თ” გან მცხა დებ ლებს კა ნო ნის თა ნახ მად. სა სა მარ თლოს არ და უდ გე ნია სას ჯე ლის მი ნი მა ლუ რი ზღვა რი სა ი მი სოდ, რომ მან წარ მო ე ბა ჩათ ვა ლოს “სის ხლის სა მარ-თლებ რი ვა დ” მე-6 მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის, თუმ ცა მან მი უ თი თა ენ-გე ლის საქ მის გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ზე, რო მელ შიც ორ დღი ა ნი პა ტიმ რო-ბაც კი ამ კუთხ ით საკ მა რი სი აღ მოჩ ნდა.

43 Zaicevs v Latvia, 2007

40


საქ მე ში “ი ა ნო შე ვი ჩი შვე დე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2002 (Janosevic v. Sweden, 2002), რო მელ შიც გან მცხა დე ბელს და ე კის რა და მა ტე ბი თი გა და სა ხა დე ბის გა დახ და, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ზო გა დად გა და სა ხა დე ბის გა დახ და არ ხვდე ბა მე-6 მუხ ლით გან საზღ ვრულ “სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბი ს” სფე რო ში, მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ის წარ მო შობს გარ კვე ულ მა ტე რი ა ლურ შე დე გებს გა და სა ხა დის გა დამ ხდე ლის თვის. თუმ ცა, იქ ვე სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ და მა-ტე ბი თი გა და სა ხა დე ბის გა დახ და შე იძ ლე ბო და და კის რე ბო და გა და სა-ხა დის ყვე ლა გა დამ ხდელს შვე დეთ ში და არა სპე ცი ა ლუ რი სტა ტუ სის მქო ნე რო მე ლი მე კონ კრე ტულ ჯგუფს. ეს სან ქცია არ გუ ლის ხმობ და რა ი მე სა ხის მა ტე რი ა ლურ კომ პენ სა ცი ას გა დამ ხდე ლის მოქ მე დე ბით წარ მო შო ბი ლი ხარ ჯე ბის თვის. მი სი ძი რი თა დი მი ზა ნი იყო გა დამ ხდე-ლე ბის იძუ ლე ბა და მორ ჩი ლე ბოდ ნენ მათ სა მარ თლებ რივ ვალ დე ბუ-ლე ბებს და ამ ვალ დე ბუ ლე ბე ბის დარ ღვე ვის თვის სას ჯე ლის და კის-რე ბა. აქე დან გა მომ დი ნა რე, სას ჯე ლე ბი იყო რო გორც შე მა კა ვე ბე ლი, ისე სა დამ სჯე ლო ხა სი ა თის. შე სა ბა მი სად, ისი ნი ჩა ით ვა ლა “სის ხლის-სა მარ თლებ რი ვა დ” და მე-6 მუხ ლი გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნა.44 საქ მე ში “ოზ თურ ქი გერ მა ნი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1984 (Ozturk v. Germany

1984) გერ მა ნი ის ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ებ მა, სა ხელ მწი ფო პო ლი ტი-კი დან გა მომ დი ნა რე, გა დაწყ ვი ტეს მო ეხ დი ნათ ავ ტო საგ ზაო წე სე ბის ნაკ ლე ბად მძი მე, ჯა რი მით დას ჯა დი დარ ღვე ვე ბის დეკ რი მი ნა ლი ზა-ცი ა. სა სა მარ თლომ, ენ გე ლის კრი ტე რი უ მის გა მო ყე ნე ბით, და ად გი ნა, რომ გან მცხა დე ბელ ზე და კის რე ბუ ლი სას ჯე ლი იყო რო გორც შე მა-კა ვე ბე ლი, ისე სა დამ სჯე ლო ხა სი ა თის და ეს მეტყ ვე ლებ და მის “სის-ხლის სა მარ თლებ რი ვ” ბუ ნე ბა ზე კონ ვენ ცი ის მიზ ნე ბი სათ ვის. ეროვ-ნულ სა მარ თალ ში ზო გი ერ თი ნაკ ლე ბად მძი მე სა მარ თალ დარ ღვე ვის დეკ რი მი ნა ლი ზა ცი ის პრო ცე სი გავ ლე ნას არ ახ დენს მის კლა სი ფი კა-ცი ა ზე მე-6 მუხ ლის მიზ ნე ბი სათ ვის. მა ში ნაც კი, თუ სას ჯე ლის გა მო ყე ნე ბუ ლი ზო მა არ არის და პა ტიმ-

რე ბა და არც ჯა რი მა, მე-6 მუხ ლი მა ინც შე იძ ლე ბა გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნეს გარ კვე ულ ფაქ ტორ თა ერ თობ ლი ო ბის სა ფუძ ველ ზე. საქ მე ში “მა ტი ე კი პო ლო ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2006 (Matyjek v. Poland (dec) ად გი ლი ჰქონ და პო ლო ნე თის ლუს ტრა ცი ის კა ნო ნით გათ ვა ლის წი-ნე ბულ შემ თხვე ვას. სა სა მარ თლომ მი იჩ ნი ა, რომ სას ჯე ლის სა ხით გარ კვე უ ლი სა ხელ მწი ფო თა ნამ დე ბო ბის და კა ვე ბის აკ რძალ ვის შე-

44 ix. aseve Jussila v Finland, 2006

41


ფარ დე ბა საკ მა რი სად სე რი ო ზუ ლი იყო იმი სათ ვის, რომ სას ჯე ლი ჩათ ვლი ლი ყო თუნ დაც ნა წი ლობ რივ სა დამ სჯე ლო და შე მა კა ვე ბე ლი ხა სი ა თის მქო ნედ. სა სა მარ თლოს მი ერ მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბის სა სარ გებ ლოდ და სა ხე ლე ბულ შემ დეგ არ გუ მენტს წარ მო ად გენ და ის, რომ სას ჯე ლი და კის რე ბუ ლი იქ ნა ცრუ დეკ ლა რა ცი ის ხელ მო წე-რის თვის, რაც, თა ვი სი ხა სი ა თით, ჰგავს ცრუ ჩვე ნე ბის მი ცე მის და ნა შა ულსა და სას ჯე ლის და კის რე ბის პრო ცე დუ რას, რო მელ საც, მარ თა ლი ა, ად გი ლობ რი ვი კა ნონ მდებ ლო ბა არ აღი ა რებ და რო გორც სის ხლის სა მარ თლებ რივს, სის ხლის სა მარ თალ წარ მო ე ბის მსგავ სი ნიშ ნე ბი გა აჩ ნდა. სა სა მარ თლოს პრაქ ტი კა ში ყო ფი ლა მრა ვა ლი შემ თხვე ვა, რო ცა

ამა თუ იმ სა ხის წარ მო ე ბა სა სა მარ თლოს არ ჩა უთ ვლია “სის ხლის-სა მარ თლებ რი ვა დ” მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ საქ მე ში სის ხლის სა მარ-თლებ რი ვი ქმე დე ბის ჩა დე ნის სა კითხი ყო ფი ლა წა მოჭ რი ლი. ამ საქ-მე ე ბის სა ერ თო ნი შანს წარ მო ად გენს სას ჯე ლის ან დამ სჯე ლო ბი თი ელე მენ ტის არარ სე ბო ბა, რაც სა სა მარ თლომ გან მარ ტა, რო გორც “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი სას ჯე ლის აუ ცი ლე ბე ლი გან მას ხვა ვე ბე ლი ნი შა ნი ”.45 მა გა ლი თის სა ხით შე იძ ლე ბა და ვა სა ხე ლოთ წარ მო ე ბა, რომ ლის შე დე გა დაც მოხ და პი რის იძუ ლე ბი თი გან თავ სე ბა გან საზღ-ვრულ ად გი ლას იმის გა მო, რომ ეს უკა ნას კნე ლი, სა ვა რა უ დოდ, წარ მო ად გენ და საფ რთხეს სა ზო გა დო ებ რი ვი წეს რი გი სა და ზნე ო-ბის თვის, რაც სა სა მარ თლომ არ მი ა კუთ ვნა “სის ხლის სა მარ თლი ს” სფე როს მე-6 მუხ ლის მიზ ნებს.46 უსაფ რთხო ე ბის მიზ ნე ბის თვის გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი დე პორ ტა ცია (თუნ დაც სის ხლის სა მარ თლებ რივ ქმე დე ბა ში სა ვა რა უ დო მო ნა წი ლე ო ბის47 ან ქვე ყა ნა ში უკა ნო ნოდ შეს ვლის48 (რაც თა ვის თა ვად სა მარ თალ დარ ღვე ვას წარ მო ად გენს) მო ტი ვით), ასე ვე არ ჩა ით ვა ლა “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი” ხა სი ა-თის მქო ნედ. მსჯავ რდე ბულ პირ თა გა და ცე მის შე სა ხებ კონ ვენ ცი ით გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი წარ მო ე ბე ბიც არ ით ვლე ბა მე-6 მუხ ლის მოქ-მე დე ბის სფე რო ში შე მა ვალ წარ მო ე ბად.49 იგი ვე დას კვნა მი ი ღეს იმ საქ მე ზეც, რო მე ლიც ეხე ბო და სა დაზღ ვე ვო საქ მი ა ნო ბის შეზღ უდ-ვას, მთა ვა რი ბუ ღალ ტრის არა კე თილ სინ დი სი ე რე ბის მო ტი ვით, მი-

45 ix. zemoT aRniSnuli Ozturk–is saqme46 Guzzardi v. Italy, 198047 Agee v. the United Kingdom (dec.), 19764� Zamir v. the United Kingdom (dec.), 1982, Chahal v. United Kingdom, 199649 Szabo v. Sweden, 2006 (dec)

42


უ ხე და ვად იმ ფაქ ტი სა, რომ ამ უკა ნას კნე ლის წი ნა აღ მდეგ არ სე-ბუ ლი ბრალ დე ბე ბი სა და ვო დო ნე ზე მა ინც შე ი ცავ და ბრალ დე ბას სის ხლის სა მარ თლებ რივ ქმე დე ბა ში.50 ანა ლო გი უ რად, საქ მე ში “რ. გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”

(R. v. the United Kingdom51) სა სა მარ თლო იხი ლავ და მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბის სა კითხს პო ლი ცი ის მი ერ სკო ლის მოს წავ ლი სათ ვის, ამ უკა ნას კნე ლის გარ ყვნი ლი ქმე დე ბის გა მო, მი ცე მულ გაფ რთხი-ლე ბას თან და კავ ში რე ბით. პო ლი ცი ამ გა დაწყ ვი ტა, გან მცხა დებ ლის წი ნა აღ მდეგ სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი დევ ნის დაწყ ე ბის მა გივ რად, მი ე ცა მის თვის გაფ რთხი ლე ბა, რის შე დე გა დაც გან მცხა დე ბელს მოს თხო ვეს გა ევ ლო რე გის ტრა ცია და მი ა ბა რეს არას რულ წლო ვან დამ ნა შა ვე ებ თან მო მუ შა ვე სამ სა ხურს იმის გა და საწყ ვე ტად, სა ჭი-რო იყო თუ არა აღ მზრდე ლო ბი თი პროგ რა მის გა მო ყე ნე ბა. მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბა ზე უა რის თქმი სას სა სა მარ თლო და ეყ რდნო ამ ზო მე ბის ხა სი ა თის ანა ლიზს, რომ ლის თა ნახ მა დაც დად გინ და, რომ და კის რე ბუ ლი ზო მა იყო შე მა კა ვე ბე ლი და არა სა დამ სჯე ლო. მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო დან გა მა ვა ლი სხვა დას ხვა დის-

ციპ ლი ნა რუ ლი წარ მო ე ბის მა გა ლი თე ბი ა: სამ ხედ რო დის ციპ ლი ნა-რუ ლი წარ მო ე ბა ოფიც რის სა რე ზერ ვო სი ა ში იძუ ლე ბით გა დაყ ვა ნის მიზ ნით,52 სა ხელ მწი ფო ქო ნე ბის არას წო რად გან კარ გვის გა მო პო-ლი ცი ე ლის სამ სა ხუ რი დან დათხ ოვ ნას თან და კავ ში რე ბუ ლი დის ციპ-ლი ნა რუ ლი სა მარ თალ წარ მო ე ბა,53 სა ხელ მწი ფო მო ხე ლე ე ბის სამ სა-ხუ რი დან დათხ ოვ ნა სა ხელ მწი ფო უშიშ რო ე ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბის სა ფუძ ველ ზე,54 მცი რე მნიშ ვნე ლო ბის დის ციპ ლი-ნა რუ ლი წარ მო ე ბა ად ვო კა ტის წი ნა აღ მდეგ, რა საც გაფ რთხი ლე ბის მი ცე მა მოჰ ყვა,55 გა ფიც ვის გა მო დის ციპ ლი ნა რუ ლი სა მარ თალ წარ-მო ე ბა მას წავ ლებ ლის წი ნა აღ მდეგ, რაც ჯა რი მის და კის რე ბით დას-რულ და,56 ფარ მა ცევ ტის და ჯა რი მე ბა არა ე თი კუ რი საქ ცი ე ლის გა მო, რა მაც წამ ლის შე ფა სე ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი რე გუ ლა ცი ე ბის დარ-ღვე ვა გა მო იწ ვი ა.57

�� Kaplan v. the United Kingdom (dec.), 1978 �1 R. v. the United Kingdom, 2007�2 Saraiva de Carvalho v. Portugal (dec.), 1991 �3 X. v. the United Kingdom (8496/79, dec.), 1980�4 ix. zemoT citirebuli Sidabras and Dziautas–is saqme�� X. v. Belgium (no. 8249/78, dec.), 1980�6 S. v. Germany (10365/83, dec.), 1984�7 M. v. Germany (10059/82, dec.), 1984

43


რო გორ გა ნას ხვა ვებს ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბა სის ხლის სა-მარ თლებ რივ და ნა შა ულს დის ციპ ლი ნა რუ ლი და რე გუ ლა ცი უ რი სა მარ თალ დარ ღვე ვე ბის გან? რა კრი ტე რი უ მებს იყე ნე ბენ ად გი ლობ რი ვი ორ გა ნო ე ბი იმი სათ ვის,

რომ გან საზღ ვრონ კონ კრე ტუ ლი სა მარ თალ დარ ღვე ვა სის ხლის სა-მარ თლის წე სით უნ და და ი სა ჯოს თუ დის ციპ ლი ნა რუ ლი (ად მი ნის-ტრა ცი უ ლი) წარ მო ე ბის გზით?არ სე ბობს თუ არა სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის გა რან-

ტი ე ბი, მა გა ლი თად მსჯავ რდე ბუ ლი პი რე ბის თვის სას ჯე ლაღ სრუ ლე-ბით და წე სე ბუ ლე ბებ ში ჩა დე ნი ლი სე რი ო ზუ ლი დის ციპ ლი ნა რუ ლი სა მარ თალ დარ ღვე ვე ბის თვის?

2.5. მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბა წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის, აპე ლა ცი ის, სა კონ სტი ტუ ციო და გა სა ჩივ რე ბის სხვა პრო ცე დუ რე ბის მი მართ

საქ მე ებ ში, რომ ლე ბიც ეხე ბა “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვ” ბრალ დე ბას მე-6 მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის, ამ მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო იწყ ე ბა იმ მო მენ ტი დან, რო ცა პირს წა ე ყე ნე ბა ბრა ლი სის ხლის სა მარ თლებ-რი ვი სა მარ თალ დარ ღვე ვის ჩა დე ნა ში. თუმ ცა, ეს აუ ცი ლებ ლად ის მო მენ ტი არა ა, რო ცა და ნა შა უ ლის ჩა დე ნა ში ეჭ ვმი ტა ნილ პირს ფორ-მა ლუ რად წა რედ გი ნე ბა ბრა ლი. უფ რო მე ტიც, ვი ნა ი დან მე-6 მუხ ლის მი ზანს წარ მო ად გენს პი რის დაც ვა სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი წარ მო ე-ბის მთე ლი პე რი ო დის გან მავ ლო ბა ში, ხო ლო ფორ მა ლუ რად ბრა ლის წა ყე ნე ბა შე იძ ლე ბა გა მო ძი ე ბის დაწყ ე ბი დან კარ გა ხნის შემ დეგ მოხ-დეს, აუ ცი ლე ბე ლი ა, რომ დად გინ დეს ის კრი ტე რი უ მი, რომ ლი თაც გა ნი საზღ ვრე ბა სის ხლის სა მარ თალ წარ მო ე ბის დაწყ ე ბის მო მენ ტი, რაც და მო უ კი დე ბე ლია შემ დგომ ში წარ მო ე ბის გან ვი თა რე ბის გან. ამ კუთხ ით, მე-6 (1) მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის სა სა მარ თლომ “ბრალ დე ბა” გან მარ ტა, რო გორც “პი რი სათ ვის შე სა ბა მი სი ორ გა ნოს ოფი ცი ა ლუ რი შეტყ ო ბი ნე ბა სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი და ნა შა უ ლის ჩა დე ნა ში ბრალ-დე ბის შე სა ხე ბ”.58 თუმ ცა, “ზო გი ერთ შემ თხვე ვა ში, ბრა ლის წა ყე ნე-ბად შე იძ ლე ბა ჩა ით ვა ლოს სხვა ზო მე ბის გა მო ყე ნე ბა, რომ ლე ბიც გუ ლის ხმობს შემ დგომ ში ბრა ლის წა ყე ნე ბას და რო მე ლიც, ამა თუ იმ სა ხით, გავ ლე ნას ახ დენს ეჭ ვმი ტა ნი ლის მდგო მა რე ო ბა ზე ”.59 მე-6 (1) მუხ ლი მო ი ცავს მთლი ან სა მარ თალ წარ მო ე ბას, გა სა ჩივ რე-

ბი სა და სას ჯე ლის გან საზღ ვრის ეტა პე ბის ჩათ ვლით.

�� Eckle v. Germany, 1982�9 Foti v. Italy, 1982

44


საქ მე ში “დელ კუ რი ბელ გი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1970 (Delcourt v. Belgium, 1970) მე-6 მუხ ლი გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნა ბელ გი ის სა კა სა-ციო სა სა მარ თლო ში მიმ დი ნა რე წარ მო ე ბის მი მართ. მთავ რო ბა ამ-ტკი ცებ და, რომ სა კა სა ციო სა სა მარ თლო არ სე ბი თად არ იხი ლავს საქ მე ებს, მაგ რამ სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ, მარ თა ლი ა, სა კა სა-ციო სა სა მარ თლოს შე უძ ლია მხო ლოდ ძა ლა ში და ტო ვოს ან გა ა უქ-მოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა და არ შე უძ ლია მი სი შეც ვლა, იგი მა ინც უფ-ლე ბა მო სი ლია “გან საზღ ვრო ს” სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი ბრალ დე ბა. საქ მე ში “ტ. და ვ. გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 1999

(T. and V. v. the United Kingdom, 1999) სა სა მარ თლო იხი ლავ და მე-6 (1) მუხ ლის გა მო ყე ნე ბის სა კითხს სას ჯე ლის მის ჯის პრო ცე დუ რას თან და კავ ში რე ბით. გან მცხა დებ ლებს 11 წლის ასაკ ში მსჯავ რი და ე-დოთ ერ თი წლის წინ მცი რეწ ლო ვა ნი ბავ შვის მკვლე ლო ბის თვის. ისე ვე რო გორც ინ გლის სა და უელ სში მკვლე ლო ბის თვის მსჯავ-რდე ბულ ყვე ლა ბავშვს, გან მცხა დებ ლებს შე ე ფარ დათ პა ტიმ რო ბა “მა ნამ, სა ნამ მი სი უდი დე ბუ ლე სო ბა დე დო ფა ლი ასე ინე ბებ ს”. ეს არის გა ნუ საზღ ვრე ლი ვა დით პა ტიმ რო ბა: პა ტიმ რო ბის ვა და უნ და აკ მა ყო ფი ლებ დეს რეტ რი ბუ ცი ი სა და პრე ვენ ცი ის მოთხ ოვ ნებს და შე სა ბა მი სად, პა ტიმ რო ბა კა ნო ნი ე რია მა ნამ, სა ნამ ეს აუ ცი ლე ბე ლია სა ზო გა დო ე ბის უსაფ რთხო ე ბის თვის. გან მცხა დებ ლე ბის მსჯავ რდე-ბის დროს პა ტიმ რო ბის ვა და გან საზღ ვრა ში ნა გან საქ მე თა მი ნის-ტრმა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ პა ტიმ რო ბის ვა დის გან საზღ-ვრის პრო ცე დუ რა უთა ნაბ რდე ბო და სას ჯე ლის და ნიშ ვნას და რომ დარ ღვე უ ლი იყო მე-6 (1) მუხ ლი, რად გან ში ნა გან საქ მე თა მი ნის-ტრი არ იყო “და მო უ კი დე ბე ლი და მი უ კერ ძო ე ბე ლი ტრი ბუ ნა ლი ”. ამა ვე დროს, დად გინ და, რომ “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი” ბრალ დე-

ბის გან საზღ ვრა არ მო ი ცავს იმ სხვა დას ხვა წარ მო ე ბას, რო მე ლიც მიმ დი ნა რე ობ და სის ხლის სა მარ თალ წარ მო ე ბამ დე, ან შემ თხვე ვით ხა სი ათს ატა რებს ამ უკა ნას კნელ თან მი მარ თე ბა ში. აქე დან გა მომ-დი ნა რე, ის პრო ცე სე ბიც, რომ ლებ საც ად გი ლი აქვს პი რის მსჯავ-რდე ბი სა და სა ბო ლოო გა ნა ჩე ნის დად გო მის შემ დეგ, არ ხვდე ბა მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო ში.60 ეს მუხ ლი არ ეხე ბა მსჯავ რდე ბუ-ლის შეწყ ა ლე ბას თან ან პი რო ბით ვა დამ დე გა თა ვი სუფ ლე ბას თან და კავ ში რე ბულ სა მარ თალ წარ მო ე ბებს61 ისე ვე, რო გორც საქ მის ხე-

6� Delcourt v. Belgium, 197061 X. v. Austria (no. 606/59, dec.), 1961

45


ლა ხალ გან ხილ ვას,62 ან სას ჯე ლის გა და სინ ჯვას გა ნა ჩე ნის კა ნო ნი ერ ძა ლა ში შეს ვლის შემ დეგ.63 მე-6 (1) მუხ ლი ასე ვე არ გა მო ი ყე ნე ბა იმ წარ მო ე ბებ თან მი მარ თე ბა ში, რომ ლე ბიც მიმ დი ნა რე ობს პი რის პრო-ცე სუ ა ლუ რი ქმე დუ უ ნა რო ბის თა ო ბა ზე გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის შემ დეგ.64 მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბა არ მო ი ცავს გა დაწყ ვე ტი ლე ბებს, რომ ლე ბიც ეხე ბა სას ჯე ლის აღ სრუ ლე ბას, მათ შო რის სას ჯე ლის მოხ დის და წე სე ბუ ლე ბის გან საზღ ვრას,65 სა პა ტიმ რო რე ჟი მის კლა-სი ფი კა ცი ას,66 პა ტიმ რის მოთხ ოვ ნას პი რო ბით გა თა ვი სუფ ლე ბა ზე,67 ან რე ცი დი ვის ტის თვის პა ტიმ რო ბის ვა დის გაგ რძე ლე ბას სა ხელ მწი-ფოს შე ხე დუ ლე ბით.68

მარ თა ლი ა, თა ვის თა ვად მე-6 მუხ ლი არ აღი ა რებს გა სა ჩივ რე-ბის უფ ლე ბას, მაგ რამ სა სა მარ თლოს პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თლით დად გე ნი ლი ა, რომ თუ კი ად გი ლობ რი ვი კა ნონ მდებ ლო ბა პირს აძ-ლევს ამ უფ ლე ბას სის ხლის ან და სა მო ქა ლა ქო სა მარ თალ წარ მო ე-ბის დროს, მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბა ვრცელ დე ბა რო გორც პირ ვე-ლი ინ სტან ცი ის, ისე გა სა ჩივ რე ბის ეტა პებ ზე. იმის და სად გე ნად, იყო თუ არა რო მე ლი მე ეტაპ ზე მიმ დი ნა რე სა მარ თალ წარ მო ე ბა მე-6 მუხ ლის შე სა ბა მი სი, ყვე ლა ეტაპ ზე მიმ დი ნა რე სა მარ თალ-წარ მო ე ბა გან ხი ლუ ლი უნ და იქ ნეს მთლი ა ნო ბა ში. აქე დან გა მომ-დი ნა რე, ერთ ინ სტან ცი ა ში არ სე ბუ ლი ნაკ ლო ვა ნე ბე ბი შე იძ ლე ბა გა მოს წორ დეს მე ო რე ეტაპ ზე.69 მა გა ლი თად, ად მი ნის ტრა ცი უ ლი და დის ციპ ლი ნა რუ ლი სა მარ თალ წარ მო ე ბის ან მცი რე მნიშ ვნე ლო-ბის სა მარ თალ დარ ღვე ვე ბის გან ხილ ვის დროს, შე საძ ლოა პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის ორ გა ნო ში მიმ დი ნა რე წარ მო ე ბა არ შე ე სა ბა მე ბო დეს მე-6 მუხლს, მაგ რამ შემ დგომ ში სა სა მარ თლო გან ხილ ვის შე საძ-ლებ ლო ბამ ამის სრუ ლი კომ პენ სი რე ბა მო ახ დი ნოს. ანა ლო გი უ რად, აუ ცი ლე ბე ლი არაა ყვე ლა შემ თხვე ვა ში სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლომ საქ მე არ სე ბი თად გა ნი ხი ლოს, თუ კი საქ მის სრუ ლი გან ხილ ვა უკ ვე მოხ და პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლო ში.70

62 Franz Fischer v. Austria (dec.), 2003 63 X. v. Austria (no. 1237/61, dec.), 1962 64 Antoine v. the United Kingdom (dec.), 200365 X. v. Austria (no. 7034/75, dec.), 197766 X. v. the U.K. (no. 8575/79, dec.), 197967 Ganusauskas v. Lithuania (dec.), 19996� Koendjbiharie v. the Netherlands, 199169 Fejde v. Sweden, 19917� Ekbatani v. Sweden, 1988

46


მე-6 მუხ ლი არ ვრცელ დე ბა საქ მის წარ მო ე ბა ზე სა კონ სტი ტუ ციო სა სა მარ თლო ში, თუ კი სა მარ თალ წარ მო ე ბა არ მო ი ცავს კონ კრე-ტუ ლი საქ მის არ სე ბით გან ხილ ვას და ეხე ბა მხო ლოდ სა კონ სტი-ტუ ციო უფ ლე ბებს და ამა თუ იმ ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნის ეროვ ნულ კონ სტი ტუ ცი ას თან შე სა ბა მი სო ბას.71 თუმ ცა, მე-6 მუხ ლის მოქ მე-დე ბა ვრცელ დე ბა სა კონ სტი ტუ ციო სა მარ თალ წარ მო ე ბა ზე იმ შემ-თხვე ვა ში, თუ კი სა კონ სტი ტუ ციო სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე-ბამ შე საძ ლოა გავ ლე ნა მო ახ დი ნოს იმ და ვა ზე, რო მე ლიც შე დის მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო ში.72

გარ და ამი სა, მე-6 მუხ ლი არ ვრცელ დე ბა იმ წა რუ მა ტე ბელ მცდე-ლო ბებ ზე, რომ ლე ბიც მი მარ თუ ლია პრო ცე სის გა ნახ ლე ბის კენ, მათ შო რის მოთხ ოვ ნებ ზე გან სა კუთ რე ბუ ლი ან სპე ცი ა ლუ რი გა და სინ ჯვის პრო ცე დუ რებ თან და კავ ში რე ბით, რომ ლე ბიც ჩვე უ ლებ რივ ხელ მი საწ-ვდო მი არაა ინ დი ვი დის თვის და რომ ლის აღ სრუ ლე ბაც და მო კი დე ბუ-ლია სა ჯა რო ხე ლი სუფ ლე ბის გან მა ხორ ცი ე ლე ბე ლი ორ გა ნოს დის კრე-ცი ულ უფ ლე ბა მო სი ლე ბა ზე.73 თუმ ცა ღა, თუ კი მოხ და საქ მის წარ მო ე-ბის გა ნახ ლე ბა ან გან სა კუთ რე ბუ ლი გან ხილ ვის უფ ლე ბის მო პო ვე ბა, მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბა გავ რცელ დე ბა თა ნამ დევ სა სა მარ თლო პრო-ცეს ზე.74 ანა ლო გი უ რად, მე-6 მუხ ლი არ ვრცელ დე ბა ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბის უარ ზე გა ნა ახ ლონ საქ მის წარ მო ე ბა მას შემ დეგ, რაც სა სა მარ თლო და ად გენს კონ ვენ ცი ის დარ ღვე ვას სა და ვოდ გამ ხდარ ად გი ლობ რივ სა მარ თალ წარ მო ე ბას თან მი მარ თე ბით.75

3. მე-6 (1) მუხ ლით გა რან ტი რე ბუ ლი მა ტე რი ა ლუ რი უფ ლე ბე ბი

3.1. სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბა ეს არის ერ თ-ერ თი იმ უფ ლე ბა თა გა ნი, რო მე ლიც პირ და პირ არ გა-

მომ დი ნა რე ობს მე-6 (1) მუხ ლის ტექ სტი დან და რო მე ლიც ჩა მო ყა-ლიბ და სა სა მარ თლოს პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თლის მეშ ვე ო ბით. ეს უფ ლე ბა გუ ლის ხმობს პი რის შე საძ ლებ ლო ბას მი მარ თოს სა სა მარ-თლოს თა ვი სი საქ მის გან ხილ ვის მოთხ ოვ ნით, ნე ბის მი ე რი გა უ მარ-თლე ბე ლი სა მარ თლებ რი ვი და პრაქ ტი კუ ლი ბა რი ე რის გა რე შე. რო-გორც შემ დგომ ში და ვი ნა ხავთ, ეს უფ ლე ბა არ არის აბ სო ლუ ტუ რი და

71 Valasinas v. Lithuania (dec.), 200072 Deumeland v. Germany, 198673 Tumilovich v. Russia (dec.), 1999 74 Vanyan v. Russia, 20057� ix. zemoT citirebuli gadawyvetileba saqmeze Franz Fischer v. Austria

47


გა აჩ ნია ძალ ზე გან სხვა ვე ბუ ლი ფორ მე ბი სა მო ქა ლა ქო და სის ხლის სა მარ თლის სფე რო ებ ში. სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბა ასე ვე მო-ი ცავს სა მარ თალ წარ მო ე ბის სა ბო ლო ო ბას და უფ ლე ბას სა მო ქა ლა ქო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის დრო ულ აღ სრუ ლე ბა ზე.

3.1.1.სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა

სა სა მარ თლოს გან მარ ტე ბით, მე-6 (1) მუხ ლი თა ვის თავ ში მო-ი ცავს სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბას, რომ ლის ერ თ-ერთ ას-პექ ტსაც წარ მო ად გენს სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა. მარ თლმსა ჯუ ლე ბი სად მი ხელ მი საწ ვდო მო ბის შეზღ უდ ვა ზე აპე ლი-რე ბა შე უძ ლია ყვე ლა იმ პირს, რო მე ლიც ჩი ვის, რომ არ მი ე ცა იმ სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის შე საძ ლებ ლო ბა, რო მელ საც გა აჩ ნია საქ მის ფაქ ტობ რი ვი და სა მარ თლებ რი ვი გა რე მო ე ბე ბის გან ხილ ვი-სა და სა ვალ დე ბუ ლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის უფ ლე ბა მო სი ლე-ბა.76 ეს უფ ლე ბა თა ნაბ რად ვრცელ დე ბა რო გორც “სა მო ქა ლა ქო” და ვის მო ნა წი ლე მხა რე ებ ზე, ისე “სის ხლის სა მარ თლებ რი ვ” ქმე დე-ბა ში ეჭ ვმი ტა ნილ პი რებ ზე.77 სა სა მარ თლომ ეს უფ ლე ბა პირ ვე ლად აღი ა რა საქ მე ში “გოლ დე რი

გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 1975 (Golder v. the United Kingdom, 1975), სა დაც მან და ად გი ნა, რომ მე-6 მუხ ლით გა რან ტი-რე ბუ ლი სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლოს უფ ლე ბა აზრს და კარ გავ და, თუ კი, პირ ველ რიგ ში, არ იარ სე ბებ და სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა. საქ მის გა რე მო ე ბე ბის თა ნახ მად, გან მცხა დე ბე ლი სას ჯელს იხ დი და ინ გლი სის ცი ხე ში, სა დაც სე რი ო ზულ არე უ ლო ბას ჰქონ და ად გი ლი. მას ცი ხის თა ნამ შრო მელ მა ბრა ლი დას დო თავ დას ხმა ში, რის გა მოც სურ და წარ მო ე ბის დაწყ ე ბა ცი ლის წა მე ბის მო ტი ვით, მაგ-რამ აღ ნიშ ნუ ლი აკ რძა ლუ ლი იყო ცი ხის წე სე ბით. სა სა მარ თლომ და-ად გი ნა, რომ მე-6 (1) მუხ ლი თა ვის თავ ში მო ი ცავს სა სა მარ თლო სად-მი მი მარ თვის უფ ლე ბას, სა ერ თა შო რი სო სა მარ თლის იმ პრინ ციპ თან ერ თად, რო მე ლიც კრძა ლავს მარ თლმსა ჯუ ლე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბა-ზე უა რის თქმას. ზე მოთ ცი ტი რე ბულ შევ რო ლის საქ მე ში სა სა მარ თლომ მი იჩ ნი ა,

რომ აღ მას რუ ლე ბე ლი ხე ლი სუფ ლე ბის გან მა ხორ ცი ე ლე ბე ლი ორ გა-ნო ე ბის მო ნა წი ლე ო ბა გან მცხა დებ ლის საქ მე ზე სა ბო ლოო დას კვნის

76 ix. zemoT citirebuli Le Compte and Others77 Deweer v. Belgium, 1979

48


მი ღე ბა ში, რომ ლის შე დე გა დაც სა ხელ მწი ფო საბ ჭომ (უ ზე ნა ე სი ად-მი ნის ტრა ცი უ ლი სა სა მარ თლო) არ და აკ მა ყო ფი ლა მი სი მოთხ ოვ ნა სა მე დი ცი ნო საბ ჭო ში დაშ ვე ბა ზე ისე, რომ გან მცხა დებ ლის არ გუ მენ-ტე ბი არც კი გა ნუ ხი ლავს, შე ად გენ და გან მცხა დებ ლის მე-6 მუხ ლით და ცუ ლი უფ ლე ბე ბის დარ ღვე ვას, რად გა ნაც მას არ მი ე ცა იმის უფ-ლე ბა, რომ მი სი საქ მე გა ნე ხი ლა სა სა მარ თლოს საქ მის ფაქ ტობ რი ვი და სა მარ თლებ რი ვი გა რე მო ე ბე ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით. მე-6 (1) მუხ ლით გათ ვა ლის წი ნე ბულ ტრი ბუ ნალს უნ და გა აჩ ნდეს

სა სა მარ თლო ფუნ ქცი ე ბი და უფ ლე ბა მო სი ლი უნ და იყოს გა მოს ცეს სა ვალ დე ბუ ლო ძა ლის მქო ნე გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბი.78 ამ გვა რად, სა სა-მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა ასე ვე გუ ლის ხმობს სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის უფ ლე ბას.79 მა გა ლი თად, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის დარ ღვე ვა იმ საქ-მე ში, რო მელ შიც ად გი ლობ რივ მა სა სა მარ თლო ებ მა და კარ გეს საქ მის მა სა ლე ბი და ვერ შეძ ლეს გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა მო ტა ნა.80 აქე დან გა-მომ დი ნა რე, ორ გა ნო, რო მე ლიც უფ ლე ბა მო სი ლია მი ი ღოს მხო ლოდ სა რე კო მენ და ციო ხა სი ა თის მქო ნე აქ ტე ბი, არ ჩა ით ვლე ბა “ტრი ბუ-ნა ლა დ” მე-6 (1) მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის. თუმ ცა, ცხა დი ა, რომ შე უძ-ლე ბე ლია პი რის უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბებ ზე გავ ლე ნის მომ ხდე ნი ყვე ლა გა დაწყ ვე ტი ლე ბა მი ი ღოს სა სა მარ თლომ; ბუ ნებ რი ვი ა, ასეთ შემ თხვე-ვა ში მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ად მი ნის ტრი რე ბის ინ ტე რე სე ბი სე რი ო ზუ-ლად და ზა რალ დე ბო და. შე სა ბა მი სად, ბევრ სა მარ თლებ რივ სის ტე მა ში სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბე ბის გან მსაზღ ვრელ გა დაწყ ვე ტი ლე-ბებს იღებს ად მი ნის ტრა ცი უ ლი ორ გა ნო ე ბი. სა სა მარ თლომ და ად გი-ნა, რომ თუ კი ად მი ნის ტრა ცი უ ლი ორ გა ნო ვერ უზ რუნ ველ ყოფს მე-6 (1) მუხ ლით დად გე ნი ლი გა რან ტი ე ბის დაც ვას, აუ ცი ლე ბე ლი ა, რომ პირს ჰქონ დეს იმ სა სა მარ თლო ორ გა ნო ში გა სა ჩივ რე ბის უფ ლე ბა, რო მე ლიც შე ე სა ბა მე ბა მე-6 მუხ ლის სტან დარ ტებს.81

მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ თა ვის თა ვად მე-6 (1) მუხ ლი არ იცავს გა სა ჩივ რე ბის უფ ლე ბას, მი სი მოქ მე დე ბა ვრცელ დე ბა რო გორც პირ-ვე ლი ინ სტან ცი ის, ისე გა სა ჩივ რე ბის სტა დი ებ ზე, თუ კი გა სა ჩივ რე-ბის უფ ლე ბას პირს ად გი ლობ რი ვი კა ნონ მდებ ლო ბა ანი ჭებს. აქე დან გა მომ დი ნა რე, უა რი სა მო ქა ლა ქო სარ ჩე ლის ან სის ხლის სა მარ თლის

7� ix. zemoT citirebuli Benthem–is saqme79 ix. zemoT citirebuli Ganci–is saqme�� Dubinskaya v. Russia, 2006�1 Albert and Le Compte v. Belgium, 1983

49


საქ მე ზე სა კა სა ციო სა ჩივ რის გან ხილ ვა ზე წარ მო ად გენს “სა სა მარ-თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბი ს” შეზღ უდ ვას მე-6 (1) მუხ ლის მიზ-ნე ბის თვის. სა სა მარ თლომ სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის შეზღ უდ ვა მე-6 (1) მუხ ლის სა წი ნა აღ მდე გოდ ჩათ ვა ლა საქ მე ებ ში, რომ ლებ შიც შეზღ უდ ვა ეფუძ ნე ბო და იმ გა რე მო ე ბას, რომ სა ჩი ვა-რი არ მო ი ცავ და იმ ფაქ ტე ბის ნა თელ აღ წე რას, რომლებ ზეც ქვე და ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლომ და ა ფუძ ნა გა ნა ჩე ნი,82 საქ მე ებ ში, რომ-ლებ შიც ახა ლი კა ნო ნით შემ ცირ და გა სა ჩივ რე ბის ვა და და გან მცხა-დებ ლის საქ მე ზე ახა ლი ვა დის მოქ მე დე ბა გავ რცელ და,83 სა დაც პირ-და პირ მე-6 მუხლს და ფუძ ნე ბუ ლი სა ჩი ვა რი და უშ ვებ ლად მი იჩ ნი ეს ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნის თა ნახ მად84 და სა დაც გან მცხა დე ბელს უფ-ლე ბა არ მი ე ცა, სა ჩივ რის გა სამ ყა რებ ლად ფაქ ტე ბის დე ტა ლუ რი აღ წე რა წარ მო ედ გი ნა.85 ამ კუთხ ით სა სა მარ თლოს მი ერ გან ხი ლულ სა კითხ თა უმ რავ ლე-

სო ბა შე ე ხე ბო და მო სარ ჩლის მი ერ სა მო ქა ლა ქო სარ ჩე ლის წარ დგე-ნის შე უძ ლებ ლო ბას სა კა ნონ მდებ ლო აკ რძალ ვის ან ად გი ლობ რი ვი სა მარ თლებ რი ვი პრაქ ტი კის გა მო. საქ მე ში “ა შინ გდე ი ნი გა ერ თი-ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 1985 (Ashingdane v. the United Kingdom, 1985) სა სა მარ თლომ ნათ ლად გან მარ ტა, რომ სა სა მარ-თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა არ არის აბ სო ლუ ტუ რი ხა სი ა თის: სა ხელ მწი ფო ებს უფ ლე ბა აქვთ და ა წე სონ მას ზე შეზღ უდ ვე ბი, თუ კი შეზღ უდ ვას გა აჩ ნია ლე გი ტი მუ რი მი ზა ნი და არ არის ისე თი ფარ თო ხა სი ა თის, რომ ხელ ყოს თვი თონ ამ უფ ლე ბის არ სი. ზე მო აღ ნიშ ნულ საქ მე ში სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ფსი ქი კუ რად და ა ვა დე ბუ ლი პი რე ბის თვის სა სა მარ თლო სა დი მი მარ თვის უფ ლე ბის შეზღ უდ ვა კა ნო ნი ერ მი ზანს ემ სა ხუ რე ბა, რად გან იცავს მათ ზე პა სუ ხის მგე-ბელ პი რებს უსა ფუძ ვლო სა მარ თალ წარ მო ე ბე ბი სა გან. აქე დან გა-მომ დი ნა რე, პა ცი ენ ტებ ზე მეთ ვალ ყუ რე პი რე ბის პა სუ ხის მგებ ლო-ბის შეზღ უდ ვა და უ დე ვა რი ან არა კე თილ სინ დი სი ე რი ქმე დე ბე ბის გა მო, იმ მოთხ ოვ ნას თან ერ თად, რომ სა მარ თალ წარ მო ე ბის გა საგ-რძე ლებ ლად სა ჭი როა სა სა მარ თლო ში სა ფუძ ვლი ა ნი არ გუ მენ ტე ბის წარ დგე ნა და უ დევ რო ბის ან არა კე თილ სინ დი სი ე რე ბის შე სა ხებ, არ ეწი ნა აღ მდე გე ბო და მე-6 (1) მუხ ლის მოთხ ოვ ნებს.

�2 Liakopoulou v. Greece, 2006�3 Melnyk v. Ukraine, 2006�4 Perlala v Greece, 2007�� Dunayev v. Russia, 2007

50


სა მო ქა ლა ქო კუთხ ით სა სა მარ თლომ გა ნი ხი ლა რამ დე ნი მე შემ-თხვე ვა, რო მე ლიც და კავ ში რე ბუ ლი იყო მო სარ ჩლე ე ბის გარ კვე უ ლი ჯგუ ფის, მა გა ლი თად პა ტიმ რე ბის, სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის სა კა ნონ მდებ ლო შეზღ უდ ვის პრო პორ ცი უ ლო ბას თან. სა-სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა საქ მე ებ ზე, სა დაც პა ტიმ რებს აკ რძა ლუ ლი ჰქონ დათ სარ ჩე ლის შე ტა ნა ცი ლის წა მე ბის თა ო ბა ზე,86 ასე ვე საქ მე ზე, სა დაც პა ტიმ რებს დი დი ხნის გან მავ ლო-ბა ში არ მი უწ ვდე ბო დათ ხე ლი სა მარ თლებ რივ დახ მა რე ბა ზე იმი-სათ ვის, რომ ეჩივ ლათ ფი ზი კურ და ზი ა ნე ბას თან და კავ ში რე ბით.87 ლუ პა სის საქ მე ში სა სა მარ თლომ და ად გი ნა დარ ღვე ვა ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნის იმ ნორ მას თან და კავ ში რე ბით, რო მე ლიც უკ რძა ლავ და მი წის ნაკ ვე თის მე სა კუთ რე ებს სხვა თა ნა მე სა კუთ რე ე ბის თან ხმო ბის გა რე-შე სარ ჩე ლის შე ტა ნას ქო ნე ბის გა მოთხ ო ვის თა ო ბა ზე. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ამ გა აჩ ნდა ყვე ლა მე სა კუთ რის ინ ტე რე სე ბის დაც ვის კა ნო ნი ე რი მი ზა ნი, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ იგი უფ რო მე ტად მოქ ნი ლი უნ და ყო ფი ლი ყო, რად გან ხელ ყოფ და გან მცხა დებ ლე ბის უფ ლე ბას იმა ზე, რომ მა თი სარ ჩე ლი მი წის გა მოთხ ო ვა ზე გან ხი-ლუ ლი ყო არ სე ბი თად და მი ე ღოთ სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა.88 საქ მე ში “არ მა საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2007 (Arma v France, 2007) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა იმის გა მო, რომ ეროვ ნუ ლი კა ნო ნი კომ პა ნი ის დი რექ ტორ სა და აქ ცი ო ნერს უფ ლე ბას არ აძ ლევ და, სა და ვოდ გა ე ხა დათ ბრძა ნე ბა კომ პა ნი ის ლიკ ვი და ცი ის შე სა ხებ. თუმ ცა, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ლე გი ტი მუ რია შეზღ უდ ვის

და წე სე ბა ფსი ქი კუ რად და ა ვა დე ბუ ლი პი რე ბის თვის სა სა მარ თლო სად-მი მი მარ თვის უფ ლე ბა ზე, რა თა და ცუ ლი იყოს მათ ზე პა სუ ხის მგე-ბელ პირ თა ინ ტე რე სე ბი.89 რო დე საც პი რი ფსი ქი კუ რად და ა ვა დე ბუ-ლია და ამის გა მო არ შე უძ ლია სარ ჩე ლის წარ დგე ნა, უფ ლე ბა წარ-მო მად გენ ლის და ნიშ ვნა ზე არ არის შე უზღ უ და ვი და უა რი ამ გვა რი პი რის და ნიშ ვნა ზე თუ კი სარ ჩელს არ გა აჩ ნია საკ მა რი სი პერ სპექ ტი-ვა, ლე გი ტი მუ რი ა.90 სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა ზე შეზღ უდ ვის და წე სე ბას

სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის ბო რო ტად გა მო ყე ნე ბის-�6 ix. zemoT citirebuli Golder–is saqme �7 ix. zemoT citirebuli Campbell and Fell–is saqme �� Lupas and Others v. Romania, 2006�9 ix. zemoT citirebuli Ashingdane–is saqme9� X. and Y. v. the Netherlands, 1985

51


გან თა ვის და სა ცა ვად ასე ვე გა აჩ ნია კა ნო ნი ე რი მი ზა ნი.91 ამ გვა-რად, ბრძა ნე ბა, რომ ლი თაც მო მა ბეზ რე ბელ მო სარ ჩლეს უა რი ეთ ქვა სა მარ თალ წარ მო ე ბის დაწყ ე ბა ზე მო სა მარ თლის ნე ბარ თვის გა რე შე, ჩა ით ვა ლა კა ნო ნი ე რად.92 ქო ნე ბის ნა ცი ო ნა ლი ზა ცი ის შემ თხვე ვა ში, სარ ჩელ თა სიმ რავ ლის თა ვი დან არი დე ბის მიზ ნით, გა მარ თლე ბუ ლად ჩა ით ვა ლა სის ტე მა, რომ ლის თა ნახ მა დაც აქ ცი ო ნერს ინ დი ვი დუ ა-ლუ რად არ შე ეძ ლო სარ ჩე ლის წარ დგე ნა კომ პენ სა ცი ის მოთხ ოვ ნის თა ო ბა ზე და მი სი მოთხ ოვ ნა კო ლექ ტი უ რად უნ და წა რედ გი ნა წარ-მო მად გე ნელს სხვა აქ ცი ო ნე რე ბის მოთხ ოვ ნებ თან ერ თად.93 ამის გან გან სხვა ვე ბით, სის ტე მა, რომ ლის თა ნახ მა დაც მხო ლოდ პრო ფე სი ულ ორ გა ნი ზა ცი ას შე ეძ ლო სარ ჩე ლის წარ დგე ნა სა ინ ჟინ რო მომ სა ხუ რე-ბის ხარ ჯე ბის ანაზღ ა უ რე ბა ზე, ჩა ით ვა ლა სა სა მარ თლო სად მი მი მარ-თვის უფ ლე ბის გა უ მარ თლე ბელ შეზღ უდ ვად ცალ კე ულ ინ ჟი ნერ თან მი მარ თე ბით.94 იმ საქ მე ე ბის გან ხილ ვი სას, რომ ლე ბიც უკავ შირ დე ბო და სა ხელ-

მწი ფო უშიშ რო ე ბის ინ ტე რე სე ბის თვის გან მცხა დებ ლე ბის უკა ნო-ნო დის კრი მი ნა ცი ის გა მო სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის შეზღ უდ ვას, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ სა ხელ მწი ფო უშიშ რო ე ბის დაც ვა კა ნო ნი ე რი მი ზა ნი ა, რაც შე იძ ლე ბა იწ ვევ დეს სა სა მარ თლო-სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის შეზღ უდ ვას, მა გა ლი თად, უშიშ რო ე ბის ინ ფორ მა ცი ის კონ ფი დენ ცი ა ლუ რო ბის დაც ვის მიზ ნით. კონ ვენ ცი ის მე-6 მუხ ლით გა რან ტი რე ბუ ლი გან მცხა დებ ლის უფ ლე ბა მი მარ თოს სა სა მარ თლოს ან ტრი ბუ ნალს, საქ მის ფაქ ტობ რი ვი და სა მარ თლებ-რი ვი გა რე მო ე ბე ბის გან ხილ ვის მიზ ნით, არ შე იძ ლე ბა შე იც ვა ლოს აღ მას რუ ლე ბე ლი ხე ლი სუფ ლე ბის თვით ნე ბუ რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბით (ipse dixit).95 რაც შე ე ხე ბა სის ხლის სა მარ თლის სფე როს, საქ მე ში “პა პო ნი

საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2002 (Papon v. France, 2002) ფრან გუ ლი კა ნო ნით დად გე ნი ლი წე სი, რომ ლის თა ნახ მა დაც მსჯავ რდე ბულ პირს მხო ლოდ მა შინ შე ეძ ლო მი ე მარ თა სა კა სა ციო სა სა მარ თლოს-თვის, თუ კი თან ხმო ბას გა ნაცხ ა დებ და პა ტიმ რო ბა ზე, სა სა მარ-თლოს მი ერ სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის არაპ რო პორ-

91 Monnell and Morris v. the United Kingdom, 198792 H. v. the United Kingdom (no. 11559/85, dec.), 1985 93 ix. zemoT citirebuli Lithgow–is saqme94 Philis v. Greece, 19919� ix. zemoT citirebuli Tinnelly –is saqme

52


ცი ულ შეზღ უდ ვად ჩა ით ვა ლა. სა სა მარ თლომ ამ უფ ლე ბის დარ-ღვე ვა და ად გი ნა ასე ვე საქ მე ზე Marpa Zeeland B.V. and Metal Welding B.V. Netherlands, 2004, სა დაც გან მცხა დე ბე ლი კომ პა ნია და არ წმუ-ნეს გა მო ე ტა ნა სა ჩი ვა რი, რომ ლი თაც იგი სას ჯე ლის სიმ კაც რეს ასა ჩივ რებ და, გე ნე რა ლუ რი ად ვო კა ტის მტკი ცე ბის სა ფუძ ველ ზე, რომ სას ჯე ლი ყვე ლა ვა რი ან ტში შემ ცირ დე ბო და. იმ დრო ი სათ ვის, რო დე საც კომ პა ნი ამ აღ მო ა ჩი ნა, რომ ეს მტკი ცე ბა სა ფუძ ველს მოკ ლე ბუ ლი იყო, სა ჩივ რის ხე ლახ ლა შე ტა ნა უკ ვე აღარ შე იძ ლე-ბო და. ბუ ნებ რი ვი ა, რომ რო გორც სა მო ქა ლა ქო, ისე სის ხლის სა მარ თლის

სფე რო ში მარ თლმსა ჯუ ლე ბის სწო რი ად მი ნის ტრი რე ბა მო ითხ ოვს გარ კვე უ ლი ვა დე ბი სა და პრო ცე სუ ა ლუ რი პი რო ბე ბის და წე სე ბას სარ ჩელე ბი სა და სა ა პე ლა ციო სა ჩივ რე ბის შე ტა ნის თვის.96 შე სა ბა მი-სად, გან მცხა დებ ლის ბრა ლით, სარ ჩე ლის ან სა ა პე ლა ციო სა ჩივ რის შე ტა ნის ვა დის გაშ ვე ბა არ ჩა ით ვლე ბა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვად,97 გარ და იმ შემ თხვე ვი სა, რო ცა შე სა ბა მი სი ორ გა ნო ე ბი არ ით ვა ლის-წი ნებს ვა დის გაშ ვე ბის ობი ექ ტურ მი ზე ზებს. ასეთ მი ზე ზად ჩა ით ვა-ლა, მა გა ლი თად, შემ თხვე ვა, რო დე საც გან მცხა დე ბელ მა მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ მონ დო მე ბით ცდი ლობ და გა სა სა ჩივ რე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი-ლე ბის სა ფუძ ვლე ბის გარ კვე ვას, ვერ შეძ ლო სრუ ლად და სა ბუ თე ბუ-ლი სა ჩივ რის წარ დგე ნა, ვი ნა ი დან წე რი ლო ბით არ ჩაა ბარა პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს და სა ბუ თე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა.98 ამა ვე დროს, ვერ ვიტყ ვით, რომ მე-6 მუხ ლი ცალ სა ხად ად გენს სა მო ქა-ლა ქო ან სის ხლის სა მარ თალ წარ მო ე ბის მხა რის ან მი სი ად ვო კა ტის უფ ლე ბას, მი ი ღოს კონ კრე ტუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის წე რი ლო ბი თი ვერ სი ა. ყო ვე ლი საქ მის გან ხილ ვი სას მთა ვა რია იმის გარ კვე ვა, ად-გი ლობ რი ვი სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი პრო ცე სის სპე ცი ფი კის გათ ვა-ლის წი ნე ბით, მთლი ა ნო ბა ში და ცუ ლი იყო თუ არა სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის მოთხ ოვ ნე ბი და რამ დე ნად ცდი ლობ და თვი თონ გან მცხა დე ბე ლი, და ეც ვა პრო ცე სუ ა ლუ რი მოთხ ოვ ნე ბი იმი სათ ვის, რომ სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბა მო ე პო ვე ბი ნა.99 რაც შე ე ხე ბა სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის ფი ნან სურ დაბ რკო-

ლე ბებს, საქ მე ში “ე ი რი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 1979

96 MPP Golub v. Ukraine (dec.), 200597 Stubbings v. the United Kingdom, 1996 9� Hadjianastassiou v. Greece, 1992; 99 Jodko v. Lithuania (dec.), 1999

53


(Airey v. the United Kingdom, 1979), სა დაც გან მცხა დე ბელს სურ და გან-ქორ წი ნე ბა ზე სარ ჩე ლის შე ტა ნა, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა, ვი ნა ი დან პი რა დად გან მცხა დებ ლის თვის პრაქ ტი-კუ ლად შე უძ ლე ბე ლი იყო ამ გვა რი პრო ცე სის ეფექ ტუ რად წარ მარ თვა, ად ვო კა ტის ასაყ ვა ნად კი მას საკ მა რი სი მა ტე რი ა ლუ რი სა შუ ა ლე ბა არ გა აჩ ნდა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ამ შემ თხვე ვა ში გან მცხა-დე ბელს არ ჰქონ და სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის ეფექ ტუ რი სა შუ-ა ლე ბა. თუმ ცა, სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ ეს არ ნიშ ნავს იმას, რომ სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბა უზ რუნ ველ ყო ფი ლი უნ და იყოს ყვე-ლა კა ტე გო რი ის და ვა ზე. მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ხელ მი საწ ვდო მო ბა სხვა გზი თაც შე იძ ლე ბა იყოს გა რან ტი რე ბუ ლი, მა გა ლი თად პრო ცე დუ რის გა მარ ტი ვე ბით. სა ხელ მწი ფოს, სა დაც ფუნ ქცი ო ნი რებს სა მარ თლებ-რი ვი დახ მა რე ბის სის ტე მა, რო გორც მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ხელ მი საწ-ვდო მო ბის სა შუ ა ლე ბა, შე უძ ლია შექ მნას იმ და ვე ბის შერ ჩე ვის სწო-რი მე ქა ნიზ მი, რომ ლებ ზეც მხა რეს უნ და გა ე წი ოს სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბა. სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის გა წე ვა ზე უა რი, სა სარ ჩე ლო მოთხ ოვ ნის უსა ფუძ ვლო ბის ან უპერ სპექ ტი ვო ბის მი ზე ზით, თა ვი სი არ სით ლე გი ტი მუ რი ა.100 ასე ვე კა ნო ნი ე რია სა ხელ მწი ფოს მი ერ და ვე ბის კონ კრე ტუ ლი კა ტე გო რი ე ბის გან საზღ ვრა, რომ ლებ ზეც სა მარ თლებ-რი ვი დახ მა რე ბა უნ და იყოს უზ რუნ ველ ყო ფი ლი.101 თუმ ცა საქ მე ებ ში “სტა როს შჩიკ პო ლო ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2007 (Staroszczyk v. Poland, 2007) და “სი ალ კოვ სკა პო ლო ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2007 (Sialkowska v. Poland, 2007) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ გან მცხა დებ ლე ბის თვის ქვე და ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა სა ჩივ რე ბის უფ ლე-ბის შეზღ უდ ვა წი ნა აღ მდე გო ბა ში მო დი ო და მე-6 მუხ ლთან. აღ ნიშ ნულ საქ მე ებ ში გან მცხა დებ ლებს და ე ნიშ ნათ სა ხა ზი ნო ად ვო კა ტი, თუმ ცა მათ მა ად ვო კა ტებ მა უა რი თქვეს უზე ნა ეს სა სა მარ თლო ში საქ მის გა-სა ჩივ რე ბა ზე, უპერ სპექ ტი ვო ბის გა მო, მა შინ, რო ცა ამ სა სა მარ თლო ში წარ მო მად გენ ლის ყო ლა სა ვალ დე ბუ ლო იყო. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ, ზო გა დად სა სა მარ თლოს აზ რით, ასე თი სის ტე მა არ ეწი ნა აღ მდე გე-ბა მე-6 მუხლს, სა სა მარ თლომ ზე მო აღ ნიშ ნულ საქ მე ებ ში და ად გი ნა დარ ღვე ვა იმის გა მო, რომ სა ხა ზი ნო ად ვო კატს არ ევა ლე ბო და გა-სა ჩივ რე ბის პერ სპექ ტი ვებ ზე წე რი ლო ბი თი სა მარ თლებ რი ვი დას კვნის წარ მოდ გე ნა, რაც შე უძ ლე ბელს ხდი და იმის შე ფა სე ბას, სა ჩივ რის

1�� Webb v. the United Kingdom (dec.), 19971�1 Granger v. the United Kingdom, 1990

54


შე ტა ნა ზე უა რის თქმა ობი ექ ტუ რად გა მარ თლე ბუ ლი იყო თუ არა. საქ მე ში “სტი ლი და მო რი სი ”, 2005 (Steel and Morris, 2005) სა-

სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის გა წე ვის აუ ცი ლებ ლო ბის სა კითხი უნ და გა დაწყ დეს ყო ვე ლი საქ მის კონ კრე-ტულ გა რე მო ე ბებ ზე დაყ რდნო ბით იმის გათ ვა ლის წი ნე ბით, თუ რა არის და ვის სა გა ნი, რამ დე ნად რთუ ლია შე სა ბა მი სი გა მო სა ყე ნე ბე-ლი კა ნო ნი და პრო ცე დუ რა და შე უძ ლია თუ არა გან მცხა დე ბელს სა კუ თა რი ინ ტე რე სე ბის ეფექ ტუ რად დაც ვა. მან ზე მო აღ ნიშ ნულ საქ მე ზე და ად გი ნა დარ ღვე ვა იმის გა მო, რომ ად გი ლობ რი ვი წარ-მო ე ბის შე საძ ლო ფი ნან სუ რი შე დე გე ბი გან სა კუთ რე ბით მძი მე იყო, თვი თონ სა მარ თალ წარ მო ე ბა კი რთუ ლი რო გორც ფაქ ტობ რი ვი, ისე სა მარ თლებ რი ვი თვალ საზ რი სით (სა სა მარ თლო გან ხილ ვა პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლო ში 313 დღე გაგ რძელ და, რა საც წინ უძღ-ო და 28 შუ ა ლე დუ რი გა ნაცხ ა დი; სა ა პე ლა ციო ინ სტან ცი ა ში საქ მის მოს მე ნა გაგ რძელ და 23 დღეს. თვი თონ საქ მე იყო უაღ რე სად რთუ-ლი, საქ მის მა სა ლე ბი მო ი ცავ და წე რი ლო ბი თი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბის 40 000 გვერდს და ზე პი რი ჩვე ნე ბე ბის 130 გვერდს. და ვის მთა ვარ სა გან ზე გა და წყ ვე ტი ლე ბის მი სა ღე ბად მო სა მარ თლეს უნ და გა მო-ერ კვია მრა ვა ლი სა მარ თლებ რი ვი და პრო ცე სუ ა ლუ რი სა კითხ ი). სა-სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ საქ მის ასე თი სირ თუ ლის შემ თხვე ვა ში არც მო ხა ლი სე იუ რის ტე ბის მი ერ გა წე უ ლი დრო ე ბი თი ხა სი ა თის დახ მა რე ბა და არც სა სა მარ თლოს მხარ და ჭე რა არ იყო საქ მი სა და კა ნონ მდებ ლო ბის მცოდ ნე გა მოც დი ლი ად ვო კა ტის კომ პე ტენ ტუ რი და უწყ ვე ტი წარ მო მად გენ ლო ბის შემ ცვლე ლი.სა ხელ მწი ფოს ვალ დე ბუ ლე ბა, მე-6 (1) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე,

უზ რუნ ველ ყოს მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ეფექ ტუ რი ხელ მი საწ ვდო მობა, არ მთავ რდე ბა სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის გა წე ვის თა ო ბა ზე ფორ მა ლუ რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბით. აუ ცი ლე ბე ლი ა, რომ სა-მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბა პირს რე ა ლუ რად გა ე წი ოს. მა გა ლი თად, საქ მე ში “ბერ ტუ ცი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2003 (Bertuzzi v. France, 2003) გან მცხა დე ბელს და ე ნიშ ნა სა ხა ზი ნო ად ვო კა ტი სა მო-ქა ლა ქო საქ მე ში ად ვო კა ტის წი ნა აღ მდეგ. თუმ ცა, გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ად ვო კა ტის და ნიშ ვნის შე სა ხებ ცა რი ელ ფურ ცლად დარ ჩა, რად-გან გან მცხა დებ ლის საქ მე ზე მი მაგ რე ბულ მა სამ მა ად ვო კატ მა უა-რი თქვა მის დაც ვა ზე, მო პა სუ ხე ად ვო კატ თან პი რა დი კავ ში რე ბის გა მო. მცდე ლო ბე ბის მი უ ხე და ვად, გან მცხა დე ბელ მა ვერ მი აღ წია

55


იმას, რომ სა ხა ზი ნო სამ სა ხუ რის უფ როსს მის საქ მე ზე ახა ლი ად-ვო კა ტი და ე ნიშ ნა და შე სა ბა მი სად, ვერ შეძ ლო სა მარ თალ წარ მო ე ბის დაწყ ე ბა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ხელ მი-საწ ვდო მო ბის მოთხ ოვ ნე ბის და საკ მა ყო ფი ლებ ლად, შე სა ბა მი სი ორ-გა ნო ე ბი, ად ვო კატ თა ასო ცი ა ცი ის პრე ზი დენ ტი ან მი სი წარ მო მად-გე ნე ლი ვალ დე ბულ ნი იყ ვნენ და ე ნიშ ნათ ახა ლი წარ მო მად გე ნე ლი, რო მე ლიც უზ რუნ ველ ყოფ და გან მცხა დებ ლის თვის სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის გა წე ვას. სა მო ქა ლა ქო სა სა მარ თლო ებ ში სარ ჩე ლის შე ტა ნას თან და კავ ში რე-

ბით გარ კვე უ ლი ხარ ჯე ბის, მა გა ლი თად სა ხელ მწი ფო ბა ჟის გა დახ-დის მოთხ ოვ ნა, ასე ვე არ ეწი ნა აღ მდე გე ბა მე-6 (1) მუხლს მა ნამ, სა ნამ არ ხელ ყოფს თა ვად ამ უფ ლე ბის არსს. საქ მე ში “კრე უ ცი პო ლო ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2001 (Kreuz v. Poland, 2001) სა სა მარ-თლომ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა, რად გან სა ხელ მწი ფო ბა ჟის დი დი ოდე ნო ბა გან მცხა დე ბელს არაპ რო პორ ცი ულ ტვირ თად აწ ვე ბო და და ხელს უშ ლი და მას ად მი ნის ტრა ცი უ ლი აქ ტის გა სა ჩივ-რე ბა ში. სა სა მარ თლომ მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა და ად გი ნა ასე ვე ორ საქ მე ში თურ ქე თის წი ნა აღ მდეგ, სა დაც ად გი ლობ რივ მა სა სა მარ-თლო ებ მა უა რი უთხ რეს არას მქო ნე გან მცხა დებ ლებს სა ხელ მწი ფო ბა ჟის გან გა თა ვი სუფ ლე ბა ზე. ად გი ლობ რივ მა სა სა მარ თლო ებ მა უა-რი და ა ფუძ ნეს იმ გა რე მო ე ბებ ზე, რომ სარ ჩე ლი იყო და უ სა ბუ თე ბე-ლი და რომ გან მცხა დებ ლე ბი ვერ და ამ ტკი ცებ დნენ იმას, თით ქოს არ შე ეძ ლოთ ხარ ჯე ბის გა ღე ბა, რად გან მას შემ დეგ, რაც მათ უა რი ეთ ქვათ სა ხა ზი ნო ად ვო კა ტის და ნიშ ვნა ზე, ისი ნი წარ მოდ გე ნილ ნი იყ ვნენ ად ვო კა ტის მი ერ. თუმ ცა ღა, ეს წარ მო მად გენ ლო ბა გა ფორ-მე ბუ ლი იყო იმ პი რო ბით, რომ ად ვო კა ტი ანაზღ ა უ რე ბას მი ი ღებ და საქ მის მო გე ბის შემ თხვე ვა ში მი ღე ბუ ლი თან ხი დან.102 საქ მე ში “ვა-ის მა ნი რუ მი ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2006 (Weissman v Romania,2006) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მი უ ღე ბე ლი შე მო სავ ლის მოთხ ოვ ნის-თვის და წე სე ბუ ლი სა ხელ მწი ფო ბა ჟი, 320 000 ევ რო ზე მე ტი ოდე ნო-ბით, იყო გა და ჭარ ბე ბუ ლი და გა უ მარ თლე ბუ ლი, საქ მის კონ კრე ტუ-ლი გა რე მო ე ბე ბი დან გა მომ დი ნა რე. ხო ლო საქ მე ში, სა დაც პა ტი მა რი ჩი ო და არა ა და მი ა ნუ რი მოპყ რო ბის თა ო ბა ზე, 3 ევ როს ოდე ნო ბით დად გე ნი ლი გა და სა ხა დიც კი ჩა ით ვა ლა მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვად, რად გან პა ტი მარს არ შე ეძ ლო მი სი გა დახ და.103

1�2 Bakan v. Turkey, 2007 and Mehmet and Suna Yepet v. Turkey, 20071�3 Ciorap v. Moldova, 2007

56


მა ში ნაც კი, თუ კი გა და ჭარ ბე ბუ ლი ოდე ნო ბის სა ხელ მწი ფო ბა ჟის გა დახ დის ვალ დე ბუ ლე ბა გან მცხა დე ბელს ეკის რე ბა სა მარ თალ წარ-მო ე ბის დას რუ ლე ბის შემ დგომ და არა და საწყ ის ში, სა სა მარ თლომ მა ინც შე იძ ლე ბა და ად გი ნოს სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ-ლე ბის დარ ღვე ვა. საქ მე ში “სტან კო ვი ბულ გა რე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2007 (Stankov v. Bulgaria, 2007) გან მცხა დე ბელ მა უჩივ ლა პრო კუ-რა ტუ რის თა ნამ შრო მელს მი სი უკა ნო ნო და კა ვე ბით გა მოწ ვე უ ლი ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის მოთხ ოვ ნით. ად გი ლობ რივ მა სა სა მარ თლომ ნა წი ლობ რივ და აკ მა ყო ფი ლა მი სი მოთხ ოვ ნა, ხო ლო მოთხ ოვ ნის იმ ნა წილ ზე, რო მელ ზეც უა რი უთხ რა, და ა კის რა სა ხელ მწი ფო ბა ჟის გა დახ და. ამ გვა რად, სა ხელ მწი ფო ბა ჟი, რაც მას უნ და გა და ე ხა და, თით ქმის მი ღე ბუ ლი კომ პენ სა ცი ის ტო ლი აღ მოჩ ნდა. თუმ ცა მა შინ, რო ცა მო პა სუ ხე კერ ძო პი რი ა, სარ ჩე ლის მი სა ღე ბად

შე საძ ლოა ად გი ლობ რი ვი პრო ცე სი დი დი ოდე ნო ბით ბა ჟის გა დახ დას ით ვა ლის წი ნებ დეს გან სა კუთ რე ბით მა შინ, თუ კი მოთხ ოვ ნა მა ტე რი-ა ლუ რი ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბას ეხე ბა. აქე დან გა მომ დი ნა რე, საქ მე, სა დაც გან მცხა დე ბელ მა ვერ შეძ ლო ცი ლის წა მე ბის გა მო სარ ჩე ლის შე ტა ნა, ვი ნა ი დან ვერ იხ დი და სა ხელ მწი ფო ბაჟს, რაც მა ტე რი ა ლუ რი ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის შე სა ხებ მოთხ ოვ ნის 5%-ს შე ად გენ და, სა სა-მარ თლომ და ად გი ნა, რომ შეზღ უდ ვა არ ეწი ნა აღ მდე გე ბო და მე-6 (1) მუხ ლით და ცულ სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბას, მით უმე-ტეს იმის გათ ვა ლის წი ნე ბით, რომ გან მცხა დე ბელს არ ეკის რე ბო და დი დი ოდე ნო ბით ბა ჟის გა დახ და მი სი სარ ჩე ლის მე ო რე მოთხ ოვ ნას-თან და კავ ში რე ბით, კერ ძოდ არა მა ტე რი ა ლუ რი ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე-ბის ნა წილ ში.104 სა სა მარ თლო სე რი ო ზულ სირ თუ ლეს წა აწყ და იმ სა კითხ ის გა დაჭ-

რი სას, რო მე ლიც ეხე ბო და რო გორც მე-6 მუხ ლის გა მო ყე ნე ბას,105 ასე ვე სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის დარ ღვე ვას საქ მე ებ-ში, სა დაც, ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნით გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი იმუ ნი ტე ტის გა მო, გა მო რიცხ უ ლი იყო ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის თვის პირ თა გარ კვე-უ ლი ჯგუ ფის, ძი რი თა დად, სა ჯა რო მო ხე ლე ე ბის პა სუ ხის მგებ ლო-ბა. საქ მე ში “ოს მა ნი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 1998 (Osman v. the United Kingdom, 1998) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 მუხ-ლის დარ ღვე ვა იმ ფაქ ტთან და კავ ში რე ბით, რომ შე უძ ლე ბე ლი იყო

1�4 Jankauskas v. Lithuania (dec.), 2003 1�� aseve ix. Tavi 2.2.1.

57


პო ლი ცი ის წი ნა აღ მდეგ სარ ჩე ლის წარ დგე ნა ამ უკა ნას კნე ლის გულ-გრი ლო ბის სა ფუძ ვლით, იმ ფაქ ტთან და კავ ში რე ბით, რომ პო ლი ცი ამ ვერ შეძ ლო და ეც ვა ბავ შვის სი ცოცხ ლე, რო მელ საც ზი ა ნი მი ა ყე ნა მას წავ ლე ბელ მა. თუმ ცა, ამა ვე დროს, ძა ლი ან მსგავს საქ მე ში “ზ. და სხვე ბი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 2001 (Z. and Others v. the United Kingdom, 2001) სა სა მარ თლომ არ და ად გი ნა სა სა მარ თლო-სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის დარ ღვე ვა იმ ფაქ ტთან და კავ ში რე ბით, რომ შე უძ ლე ბე ლი იყო გულ გრი ლო ბის მო ტი ვით სარ ჩე ლის შე ტა ნა ად გი ლობ რი ვი თა ნამ დე ბო ბის პი რის წი ნა აღ მდეგ იმის გა მო, რომ ამ უკა ნას კნელ მა არ მი ი ღო პო ზი ტი უ რი ზო მე ბი მშო ბელ თა ცუ დი მოპყ რო ბის გან ბავ შვე ბის და სა ცა ვად. ზე მოთ ცი ტი რე ბულ მარ კო ვი-ჩის და რო შეს საქ მე ებ ში სა სა მარ თლომ ასე ვე და ად გი ნა, რომ მე-6 მუხ ლი არ უნ და ყო ფი ლი ყო გა მო ყე ნე ბუ ლი. რო შეს საქ მე ში ეს დას-კვნა უკავ შირ დე ბო და 1950-ი ან წლებ ში ჩა ტა რე ბუ ლი სა მე დი ცი ნო ექ-სპე რი მენ ტე ბის გა მო სამ ხედ რო მო სამ სა ხუ რე ე ბის მი ერ მოთხ ოვ ნი ლი ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის თვის სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბის გან გა-თა ვი სუფ ლე ბას. სა სა მარ თლომ ნათ ლად გან მარ ტა, რომ სწო რედ ად-გი ლობ რი ვი ორ გა ნო ე ბის და არა სა სა მარ თლოს გა და საწყ ვე ტი ა, არის თუ არა სა და ვოდ გამ ხდა რი “უფ ლე ბა” ად გი ლობ რი ვი კა ნონ მდებ ლო-ბით აღი ა რე ბუ ლი (იხ. თა ვი 2.2.1) და მა ნამ, სა ნამ გან მცხა დე ბე ლი იდა ვებს სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის დარ ღვე ვა ზე, მან უნ და და ამ ტკი ცოს, რომ იგი სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვას სწო რედ ასე თი “უფ ლე ბი ს” და სა ცა ვად ცდი ლობ და. მა ში ნაც კი, რო ცა ცხა დი ა, რომ მე-6 მუხ ლი უნ და იყოს გა მო-

ყე ნე ბუ ლი, ანუ მა შინ, რო ცა სა და ვოდ გამ ხდარ “უფ ლე ბა ს” აღი ა-რებს ად გი ლობ რი ვი კა ნონ მდებ ლო ბა, სა სა მარ თლოს არ ჩა მო უ ყა-ლი ბე ბია ცალ სა ხა მიდ გო მა იმას თან და კავ ში რე ბით, შე ე სა ბა მე ბა თუ არა მე-6 მუხლს მო პა სუ ხის სა კა ნონ მდებ ლო იმუ ნი ტე ტი მი უ-ხე და ვად იმი სა, ეს იმუ ნი ტე ტი მხო ლოდ კონ კრე ტულ შემ თხვე ვა ზე ვრცელ დე ბა (და მო კი დე ბუ ლია მოთხ ოვ ნი ლი ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის ხა სი ათ ზე), თუ ზო გა დი იმუ ნი ტე ტია სა მარ თლებ რი ვი პა სუ ხის მგებ-ლო ბის გან (რო გო რიც მა გა ლი თად, უცხ ო ელ დიპ ლო მა ტებს გა აჩ ნი-ათ). მთლი ა ნო ბა ში, შეგ ვიძ ლია ვთქვათ, რომ მე-6 (1) მუხ ლის მიზ-ნე ბის თვის მი სა ღე ბი იმუ ნი ტე ტი უნ და იყოს არა სტრუქ ტუ რუ ლი, არა მედ ფუნ ქცი უ რი ხა სი ა თის, ანუ არ უნ და ემ სა ხუ რე ბო დეს პირ-თა გარ კვე უ ლი ჯგუ ფის, ან ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბის პა სუ ხის-

58


მგებ ლო ბის გან გა თა ვი სუფ ლე ბას ზო გა დად და ყვე ლა შემ თხვე ვა ში, არა მედ გა მო ყე ნე ბუ ლი უნ და იყოს, ერ თი მხრივ, და ზა რა ლე ბუ ლის მი ერ სა და ვოდ გამ ხდარ ქმე დე ბა სა და მე ო რე მხრივ, მო პა სუ ხე თა გან საზღ ვრუ ლი ჯგუ ფის დაც ვის სა ჭი რო ე ბას შო რის კა უ ზა ლუ რი კავ ში რის გათ ვა ლის წი ნე ბით. აქე დან გა მომ დი ნა რე, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ სა პარ ლა მენ ტო დე ბა ტებ ში გა მოთ ქმულ გან ცხა-დე ბებ თან და კავ ში რე ბუ ლი იმუ ნი ტე ტი, რო მე ლიც ემ სა ხუ რე ბა არა პარ ლა მენ ტა რე ბის, არა მედ მთლი ა ნად პარ ლა მენ ტის ინ ტე რე სე ბის დაც ვას, შე ე სა ბა მე ბა კონ ვენ ცი ას.106 ანა ლო გი უ რად, სა სა მარ თლომ არ და ად გი ნა სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის დარ ღვე ვა საქ მე ში, სა დაც იტა ლი ის სა სა მარ თლოს საბ ჭოს წევ რე ბი და ცულ ნი იყ ვნენ იმუ ნი ტე ტით საბ ჭოს თათ ბი რის დროს გა მო ხა ტუ ლი ცი-ლის მწა მებ ლუ რი გან ცხა დე ბე ბის თვის.107 თუმ ცა ღა, მან და ად გი ნა დარ ღვე ვა პარ ლა მენ ტა რის იმუ ნი ტე ტით დაც ვას თან და კავ ში რე-ბით მა შინ, რო ცა ამ უკა ნას კნე ლის გან ცხა დე ბე ბი არ იყო და კავ-ში რე ბუ ლი პარ ლა მენ ტში მოღ ვა წე ო ბას თან.108 რო გორც ჩანს, იგი ვე ფუნ ქცი უ რი მიდ გო მა გა მო ი ყე ნე ბა საქ მე ებ-

ზე, რომ ლე ბიც ეხე ბა მოთხ ოვ ნებს დიპ ლო მა ტი უ რი კორ პუ სის წარ-მო მად გენ ლე ბის ან სხვა სა ხელ მწი ფოს ორ გა ნო ე ბის წი ნა აღ მდეგ. საქ მე ში “ფო გარ ტი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 2001 (Fogarty v. the United Kingdom, 2001) სა სა მარ თლომ არ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ უცხო ქვეყ ნის სა ელ ჩო სარ გებ ლობ და იმუ ნი ტე ტით მი სი დის კრი მი ნა ცი უ ლი ხა სი ა-თის და საქ მე ბის პო ლი ტი კას თან და კავ ში რე ბით, თუმ ცა აღ ნიშ ნა, რომ სა ხელ მწი ფო იმუ ნი ტე ტი შე იძ ლე ბა არ ყო ფი ლი ყო საკ მა რი სი ლე გი-ტი მუ რი სა ფუძ ვე ლი იმი სათ ვის, რომ შე ეზღ უ და გან მცხა დებ ლის სა-სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა, მი სი მოთხ ოვ ნა მას სა და სა-ელ ჩოს შო რის დამ ყა რე ბულ სა ხელ შეკ რუ ლე ბო ურ თი ერ თო ბებს რომ და ფუძ ნე ბო და. საქ მე ში “ალ -ად სა ნი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა-აღ მდე გ”, 2002 (Al-Adsani v. the United Kingdom, 2002) სა სა მარ თლომ არ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ ინ გლი სის სა სა მარ თლომ არ მი ი ღო გან მცხა დებ ლის სარ ჩე ლი ზი ა-ნის ანაზღ ა უ რე ბის თა ო ბა ზე, ქუ ვე ით ში გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი წა მე ბის გა მო, ქუ ვე ი თის სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ე ბის წი ნა აღ მდეგ. აღ ნიშ ნულ

1�6 A. v. the United Kingdom, 2002107 Esposito v. Italy (dec), 2007108 Cordova v. Italy, 2003

59


საქ მე ში, ამ გვა რი სარ ჩე ლე ბის გან უცხო ქვეყ ნის იმუ ნი ტე ტის მე-6 (1) მუხ ლთან შე სა ბა მი სო ბის და სა ბუ თე ბი სას, სა სა მარ თლომ გა ით-ვა ლის წი ნა ისე თი პრაქ ტი კუ ლი ხა სი ა თის გა რე მო ე ბე ბიც კი, რო გო-რე ბი ცაა სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ სრუ ლე ბი სა და თან ხის გა დახ დის უზ რუნ ველ ყო ფის შე უძ ლებ ლო ბა. შე სა ბა მი სად, შე იძ ლე ბა და ვას კვნათ, რომ კონ ვენ ცი ის მე-6 (1)

მუხ ლით გა რან ტი რე ბუ ლი სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა ავ ტო მა ტუ რად არ გუ ლის ხმობს ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის თა ო ბა ზე სა-მო ქა ლა ქო სარ ჩე ლის წარ დგე ნის შე საძ ლებ ლო ბას ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბის წი ნა აღ მდეგ, მა თი ოფი ცი ა ლუ რი მო ვა ლე ო ბე ბის არა-სა თა ნა დოდ შეს რუ ლე ბის გა მო. მა გა ლი თად, მე-6 მუხ ლი არ იცავს სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბას, მო სა მარ თლის პრო ცე-სუ ა ლუ რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა მო. სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა გუ ლის ხმობს მი მარ თვას სის ხლის ან სა მო ქა ლა ქო საქ მის მხო ლოდ არ სე ბი თი გან ხილ ვის მოთხ ოვ ნით. რაც უფ რო შო რე უ ლია კავ ში რი, ერ თი მხრივ, ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნის დარ ღვე ვით გან ხორ-ცი ე ლე ბულ ოფი ცი ა ლურ მოქ მე დე ბას შო რის და მე ო რე მხრივ, გან-მცხა დებ ლის კერ ძო სა მარ თლებ რივ უფ ლე ბა- მო ვა ლე ო ბებს შო რის, მით უფ რო ნაკ ლებ სა ვა რა უ დო ა, რომ სა სა მარ თლო და ად გენს სა-სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის დარ ღვე ვას, თუ კი სა ერ თოდ გა მო ი ყე ნა მე-6 (1) მუხ ლი.109 ვი ნა ი დან მე-6 მუხ ლი მო ი ცავს მხო ლოდ პი რის “წი ნა აღ მდე გ”

წარ დგე ნი ლი სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი ბრალ დე ბის სა ფუძ ვლი ა-ნო ბის გან ხილ ვას, ეს უფ ლე ბა არ გუ ლის ხმობს პი რის უფ ლე ბას მო ითხ ო ვოს სხვა პი რის მი მართ კერ ძო სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი დევ ნის დაწყ ე ბა. ასე ვე არ შე იძ ლე ბა მე-6 (1) მუხ ლით გა რან ტი-რე ბუ ლი მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ხელ მი საწ ვდო მო ბის პრინ ცი პი გა ნი-მარ ტოს, რო გორც მე სა მე პი რე ბი სა და სა ხელ მწი ფო მო ხე ლე ე ბის წი ნა აღ მდეგ სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი და დის ციპ ლი ნა რუ ლი წარ-მო ე ბის დაწყ ე ბის გა ნუ საზღ ვრე ლი უფ ლე ბა. ამა ვე დროს სა სა-მარ თლოს ახ ლან დელ პრე ცე დენ ტულ სა მარ თალ ში შე იმ ჩნე ვა იმის ზრდა დი ტენ დენ ცი ა, რომ სა სა მარ თლო არ ად გენს მე-6 (1) მუხ-ლის დარ ღვე ვას სა ხელ მწი ფო მო ხე ლის ან თა ნამ დე ბო ბის პი რის წი ნა აღ მდეგ სა სა მარ თლო ში სარ ჩე ლის შე ტა ნის უფ ლე ბის შეზღ-

1�9 ix. zemoT citirebuli gadawyvetileba saqmeze Schreiber and Boetch, aseve Tavi 2.2.3

60


უდ ვას თან და კავ ში რე ბით და ამის მა გივ რად გა ნი ხი ლავს, რამ დე-ნად შე ას რუ ლა სა ხელ მწი ფომ კონ ვენ ცი ის სხვა დე ბუ ლე ბე ბით დად-გე ნი ლი “პო ზი ტი უ რი ვალ დე ბუ ლე ბე ბი” იმი სათ ვის, რომ უზ რუნ-ვე ლე ყო დაც ვის ადეკ ვა ტუ რი, თუმ ცა არა აუ ცი ლებ ლად სა სა მარ-თლო მე ქა ნიზ მი იმ სხვა დას ხვა სი ტუ ა ცი ა ში, რო მე ლიც ეხე ბა პი რის უფ ლე ბებს, მა გა ლი თად მე-2 მუხ ლის (ახ ლობ ლის გარ დაც ვა ლე ბის ფაქ ტზე არა ა დეკ ვა ტუ რი გა მო ძი ე ბის ჩა ტა რე ბა110), მე-3 მუხ ლის (ცი ხე ში დის ციპ ლი ნა რულ სას ჯე ლებ თან მი მარ თე ბით ჩა ტა რე ბუ-ლი არა ე ფექ ტუ რი გა მო ძი ე ბა111), მე-8 მუხ ლის (ჯან მრთე ლო ბის თვის სა ხი ფა თო ზო ნე ბის მაცხ ოვ რე ბელ თა გან სახ ლე ბის სა კა ნონ მდებ ლო სქე მე ბის გა ნუ ხორ ცი ე ლებ ლო ბა112), ან მე-13 მუხ ლის (სა ჰა ე რო მოძ-რა ო ბის გაზ რდის შე სა ხებ სა კა ნონ მდებ ლო სქე მებ ზე სა სა მარ თლო ზე დამ ხედ ვე ლო ბის შეზღ უდ ვა113) დარ ღვე ვებ თან და კავ ში რე ბით.

3.1.2. უფ ლე ბა სა მარ თლებ რი ვად გან საზღ ვრულ

და ეფექ ტურ სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ზე

(Right to legal certainty and efectiveness of court decisions)

სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბა, მე-6 (1) მუხ ლის ში ნა არ სი დან გა მომ დი ნა რე, მო ი ცავს იმის პი რო ბა საც, რომ რო ცა კი სა მო ქა ლა ქო გა დაწყ ვე ტი ლე ბა, ან გა დაწყ ვე ტი ლე ბა პი რის გა მარ თლე ბის შე სა ხებ გახ დე ბა სა ბო ლოო და შე ვა კა ნო ნი ერ ძა ლა ში, აღარ უნ და იყოს მი სი გა უქ მე ბის რის კი. ბევ რი ქვეყ ნის პრო ცე სუ ა ლუ რი კა ნონ მდებ-ლო ბით გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლია სა ხელ მწი ფო მო ხე ლის, მა გა ლი თად, პრო კუ რო რის უფ ლე ბა მო სი ლე ბა, წა რად გი ნოს სა ჩი ვა რი ნე ბის მი ერ დროს სა სა მარ თლოს სა ბო ლოო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის ფაქ ტობ რივ ან სა მარ თლებ რივ გა რე მო ე ბას თან და კავ ში რე ბით. საქ მე ში “ბრუ მა რეს-კუ რუ მი ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1999 (Brumarescu v. Romania, 1999), სა დაც სა მო ქა ლა ქო საქ მე ზე სა სა მარ თლოს სა ბო ლოო გა დაწყ ვე-ტი ლე ბა გა ბა თილ და გე ნე რა ლუ რი პრო კუ რო რის ჩა რე ვის შემ დეგ, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა კონ ვენ ცი ის რო გორც მე-6 (1) მუხ ლის, ისე პირ ვე ლი და მა ტე ბი თი ოქ მის პირ ვე ლი მუხ ლის დარ ღვე ვა, რო-მე ლიც იცავს სა კუთ რე ბის უფ ლე ბას. იგი ვე პრინ ცი პი მოქ მე დებს

11� Paul and Audrey Edwards v. the United Kingdom, 2002111 Valasinas v. Lithuania, 2001112 Fadeyeva v. Russia, 2005 113 Hatton and Others v. the United Kingdom [Grand Chamber], 2003

61


სის ხლის სა მარ თალ წარ მო ე ბა შიც. საქ მე ში “ბუჯ ნი ტა მოლ და ვე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2007 (Bujnita v. Moldova, 2007), სა დაც გა დაწყ ვე ტი-ლე ბა პი რის გა მარ თლე ბის შე სა ხებ გა სა ჩივ რდა და დარ ჩა ძა ლა ში, ხო ლო შემ დგომ ში გა უქ მდა პრო კუ რო რის მოთხ ოვ ნით, რა ი მე ახა ლი მტკი ცე ბუ ლე ბის წარ დგე ნის გა რე შე სა სა მარ თლომ და ად გი ნა სა-მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბის დარ ღვე ვა.საქ მე ში “რი ა ბი ხი რუ სე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2003 (Ryabykh v. Russia,

2003) სა სა მარ თლომ მსგავს სი ტუ ა ცი ა ში კვლავ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა, გან მარ ტა რა რომ: “კა ნო ნის უზე ნა ე სო ბის პრინ-ცი პის ერ თ-ერთ ფუნ და მენ ტურ ას პექტს წარ მო ად გენს სა მარ თლებ-რი ვი გან საზღ ვრუ ლო ბის პრინ ცი პი, რაც სხვა კომ პო ნენ ტებ თან ერ თად, გუ ლის ხმობს იმას, რომ რო დე საც სა სა მარ თლო სა ბო ლო-ოდ იმ სჯე ლებს რა ი მე სა კითხ ზე, მი სი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა აღარ უნ და დად გეს კითხ ვის ნიშ ნის ქვეშ... სა მარ თლებ რი ვი გან საზღ ვრუ ლო ბის პრინ ცი პი ნიშ ნავს პა ტი ვის ცე მას res judicata-ს პრინ ცი პი სად მი... ანუ გა დაწყ ვე ტი ლე ბის სა ბო ლო ო ბის (right to finality of the court decisons) პრინ ცი პი სად მი. ამ პრინ ცი პის თა ნახ მად, არც ერთ მხა რეს არა აქვს უფ ლე ბა მო ითხ ო ვოს სა ბო ლოო და კა ნო ნი ერ ძა ლა ში შე სუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა და სინ ჯვა მხო ლოდ იმ მიზ ნით, რომ მოხ დეს საქ მის ხე ლა ხა ლი გან ხილ ვა და გა დაწყ ვე ტა. გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბის გა და სინ ჯვა ზე ზემ დგო მი სა სა მარ თლო ე ბის უფ ლე ბა მო სი ლე ბა გა მო-ყე ნე ბუ ლი უნ და იქ ნეს იმი სათ ვის, რომ გას წორ დეს მარ თლმსა ჯუ-ლე ბის შეც დო მე ბი და ნაკ ლო ვა ნე ბე ბი, მაგ რამ არა იმის თვის, რომ მოხ დეს საქ მის ახა ლი გან ხილ ვა. გა და სინ ჯვა არ უნ და იქ ნეს გან ხი-ლუ ლი რო გორც გა სა ჩივ რე ბა და სა კითხ ზე უბ რა ლოდ ორი გან სხვა-ვე ბუ ლი აზ რის არ სე ბო ბა არ წარ მო ად გენს ხე ლა ხა ლი გან ხილ ვის სა ფუძ ველს. ამ პრინ ცი პის გან გა დახ ვე ვა გა მარ თლე ბუ ლია მხო ლოდ მნიშ ვნე ლო ვა ნი და აუ ცი ლე ბე ლი გა რე მო ე ბე ბის არ სე ბო ბი სას .” კა ნო ნის უზე ნა ე სო ბის ამ პრინ ცი პებ თან და კავ ში რე ბუ ლი სხვა ფუნ-

და მენ ტუ რი ას პექ ტია ის, რომ სა სა მარ თლოს სა ბო ლოო გა დაწყ ვე ტი-ლე ბა უნ და აღ სრულ დეს. საქ მე ში “ბურ დო ვი რუ სე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2002 (Burdov v. Russia, 2002) გან მცხა დე ბელს სო ცი ა ლუ რი დაც ვის სამ სა ხურ მა და უ ნიშ ნა კომ პენ სა ცი ა. კომ პენ სა ცი ის და ნიშ ვნი დან ექ ვსი წლის შემ დეგ, გან მცხა დე ბელ მა მი მარ თა სა სა მარ თლოს სო ცი ა ლუ რი სამ სა ხუ რის წი ნა აღ მდეგ. შემ დგომ ში გან მცხა დე ბელს შე ატყ ო ბი ნეს, რომ, მი უ ხე და ვად სა აღ სრუ ლე ბო ფურ ცლი სა, აღ სრუ ლე ბა ვერ მოხ-

62


დე ბო და, რად გან სო ცი ა ლურ სამ სა ხურს არ გა აჩ ნდა ფუ ლა დი სახ-სრე ბი. ამ საქ მე ში სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა იქ ნე ბო და ილუ ზო რუ ლი, თუ კი ხელ შემ კვრე ლი სა ხელ მწი ფოს ეროვ ნუ ლი სა მარ თლებ რი ვი სის ტე მი დან გა მომ დი ნა-რე, სა ბო ლოო და კა ნო ნი ერ ძა ლა ში შე სუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა დარ-ჩე ბო და აღუს რუ ლე ბე ლი ერ თ-ერ თი მხა რის სა ზი ა ნოდ. ასე ვე სა-სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ სა ხელ მწი ფოს არ შე უძ ლია სახ სრე ბის არარ სე ბო ბით გა ა მარ თლოს სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის აღუს-რუ ლებ ლო ბა. აღ სრუ ლე ბის და ყოვ ნე ბა გარ კვე უ ლი დრო ით შე იძ ლე ბა მი სა ღე ბი იყო, მაგ რამ და ყოვ ნე ბა არ უნ და მოხ დეს იმ ვა დით, რომ ხელ ყოს თა ვად მე-6 (1) მუხ ლით და ცუ ლი უფ ლე ბის არ სი. საქ მე ში “კირ ტა ტო სი სა ბერ ძნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2003 (Kyrtatos

v. Greece, 2003) გან მცხა დებ ლებ მა სა და ვოდ გა ხა დეს მათ ქო ნე-ბა ზე გავ ლე ნის მომ ხდე ნი ად გი ლობ რი ვი და გეგ მა რე ბის გა დაწყ-ვე ტი ლე ბე ბი და საქ მე მო ი გეს. სა სა მარ თლომ გა მო არ კვი ა, რომ ად გი ლობ რი ვი ორ გა ნო ე ბი 7 წელ ზე მე ტი ხნის გან მავ ლო ბა ში არი-დებ დნენ თავს, სა სა მარ თლოს სა ბო ლოო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ-სრუ ლე ბის მიზ ნით, სა ჭი რო ზო მე ბის მი ღე ბას, რი თაც მთლი ა ნად აზ რი და უ კარ გეს კონ ვენ ცი ის მე-6 (1) მუხ ლის დე ბუ ლე ბებს. იმის გან საზღ ვრი სას, სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ სრუ ლე ბის

ნე ბის მი ე რი და ყოვ ნე ბა შე სა ბა მი სო ბა შია თუ არა მე-6 (1) მუხ ლთან, სა სა მარ თლო არ იყე ნებს ისეთ კრი ტე რი უმს, რო გო რი ცაა “გო ნივ რუ-ლი ვა და ”, რო მე ლიც ეხე ბა არა აღ სრუ ლე ბის პრო ცე დუ რებს, არა მედ მხო ლოდ სის ხლის ან სა მო ქა ლა ქო საქ მის გან ხილ ვის პე რი ოდს სა-სა მარ თლოს სა ბო ლოო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის მო მენ ტამ დე (იხ. თა ვი 3.5). ნე ბის მი ერ სა ჩი ვარს, რო მე ლიც უკავ შირ დე ბა სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ სრუ ლე ბის გა ჭი ა ნუ რე ბას ან აღუს რუ ლებ ლო-ბას, სა სა მარ თლო გა ნი ხი ლავს არა სა მარ თალ წარ მო ე ბის “სა მარ თლი-ა ნო ბი ს” კონ ტექ სტში, არა მედ “სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბას-თა ნ” მი მარ თე ბით (იხ. თა ვი 1.1). იმის გა და საწყ ვე ტად, ხელ ყო თუ არა აღ სრუ ლე ბის და ყოვ ნე ბამ თა ვად უფ ლე ბის არ სი, მხედ ვე ლო ბა-ში მი ი ღე ბა ისე თი კრი ტე რი უ მე ბი, რო გო რე ბი ცაა საქ მის სირ თუ ლე და მხა რე თა ქცე ვა (იხ. თა ვი 3.5).საქ მე ში “ი ა სი უ ნი ე ნი და სხვე ბი ლიტ ვის წი ნა აღ მდე გ” (Jasiuniene

and Others v. Lithuania) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა, ვი ნა ი დან აღ მას რუ ლე ბე ლი ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ებ მა

63


8 წელ ზე მე ტი ხნის გან მავ ლო ბა ში ვერ აღას რუ ლეს ად გი ლობ რი-ვი სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა, რო მე ლიც ავალ დე ბუ ლებ და მათ გან მცხა დებ ლის თვის კომ პენ სა ცი ის გა დახ დას სა კუთ რე ბის უფ ლე ბის რეს ტი ტუ ცი ის შე სა ხებ სპე ცი ა ლუ რი ეროვ ნუ ლი კა ნო ნის თა ნახ მად. თუმ ცა, საქ მე ში “უზ კუ რე ლი ე ნე და სხვე ბი ლიტ ვის წი ნა აღ მდე გ”, 2005 (Uzkureliene and Others v Lithuania, 2005) სა სა მარ თლომ ჩათ-ვა ლა, რომ 4 წელ ზე მე ტი პე რი ო დი, რო მე ლიც აღ მას რუ ლე ბელ ორ-გა ნო ებს დას ჭირ დათ სა სა მარ თლოს სა ბო ლოო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ სას რუ ლებ ლად, იმა ვე ეროვ ნუ ლი კა ნო ნით გათ ვა ლის წი ნე ბულ შემ თხვე ვა ში, არ წარ მო ად გენ და მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვას. სა სა-მარ თლომ მხედ ვე ლო ბა ში მი ი ღო ის ფაქ ტი, რომ სა კუთ რე ბის რეს-ტი ტუ ცი ის სფე რო ში გა დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ სრუ ლე ბა გა ცი ლე ბით მეტ ძა ლის ხმე ვას მო ითხ ოვ და, ვიდ რე ერ თჯე რა დი მოქ მე დე ბის გან ხორ-ცი ე ლე ბა, რო გო რი ცაა ვთქვათ, თან ხის გა დახ და (რო გორც ეს იყო ზე მოთ ცი ტი რე ბულ ბურ დო ვის საქ მე ში) და ამი სათ ვის სა ჭი რო იყო სხვა დას ხვა ის ტო რი უ ლი, იუ რი დი უ ლი და ტექ ნი კუ რი დო კუ მენ ტის ანა ლი ზი ისე ვე, რო გორც თა ვად გან მცხა დებ ლე ბის აქ ტი უ რი მო ნა-წი ლე ო ბა იმი სათ ვის, რომ დაკ მა ყო ფი ლე ბუ ლი ყო ყვე ლა ფორ მა ლუ რი მოთხ ოვ ნა და მომ ხდა რი ყო მი წის მათ სა ხელ ზე რე გის ტრა ცი ა. ამგვა-რად, მო ცე მულ საქ მე ში გან მცხა დებ ლე ბის პა სი უ რო ბის და ასე ვე აღ-მას რუ ლე ბე ლი ორ გა ნო ე ბის სამ სა ხუ რებ რი ვი გულ გრი ლო ბის შე სა ხებ საკ მა რი სი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბის არარ სე ბო ბის გა მო, სა სა მარ თლომ გა-დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ სრუ ლე ბის და ყოვ ნე ბის ოთხ წლი ა ნი პე რი ო დი მე-6 (1) მუხ ლის მოთხ ოვ ნე ბის შე სა ბა მი სად მი იჩ ნი ა. იმ საქ მე ებ ში, რომ ლე ბიც ეხე ბა სა კუთ რე ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი

გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბის აღუს რუ ლებ ლო ბას, შე საძ ლე ბე ლია დად გინ დეს ასე ვე 1-ლი ოქ მის 1-ლი მუხ ლის დარ ღვე ვა (იხ. მა გა ლი თად “ბურ დო-ვი და ტი მო ფე ე ვი რუ სე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2003). სა სა მარ თლომ მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა და ად გი ნა არა მარ-

ტო იმ საქ მე ებ ზე, რომ ლებ შიც აღუს რუ ლე ბე ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა მა ტე რი ა ლუ რი მოთხ ოვ ნე ბის დაკ მა ყო ფი ლე ბას ეხე ბო და. საქ მე-ში “ო კიაი და სხვე ბი თურ ქე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2005 (Okyay and Others v. Turkey, 2005) დარ ღვე ვა დად გი ნა ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა-ნო ე ბის უა რის შე დე გად, აღეს რუ ლე ბი ნათ სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე-ტი ლე ბა სით ბუ რი ელექ ტრო სად გუ რის ფუნ ქცი ო ნი რე ბის შე ჩე რე-ბის შე სა ხებ.

64


აღ სრუ ლე ბის პრინ ცი პი მოქ მე დებს სის ხლის სა მარ თლის საქ მე-ებ ზეც. დიდ მა პა ლა ტამ მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა და ად გი ნა საქ მე ზე “ა სა ნი ძე სა ქარ თვე ლოს წი ნა აღ მდე გ”, 2004 (Assanidze v. Georgia, 2004), სა დაც გან მცხა დე ბე ლი, ყო ფი ლი მე რი, მსჯავ რდე ბუ ლი იყო რამ დე ნი მე სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი და ნა შა უ ლის თვის, თუმ ცა შემ-დგომ ში გა მარ თლე ბუ ლი იქ ნა ყვე ლა ბრალ დე ბა ში. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა იმის გა მო, რომ გან მცხა დებ-ლის გა მარ თლე ბის შემ დეგ და უ ყოვ ნებ ლივ არ მოხ და მი სი გა თა ვი-სუფ ლე ბა. ამა ვე დროს, მე-6 (1) მუხ ლი არ ანი ჭებს გან მცხა დე ბელს ჩი ვი ლის

უფ ლე ბას იმ შემ თხვე ვა ში, თუ კი მი სი კერ ძო მო ვა ლე ე ბი უარს აცხ-ა დე ბენ მის სა სარ გებ ლოდ გა დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ სრუ ლე ბა ზე. სა სა-მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის დრო უ ლი აღ სრუ ლე ბის უფ ლე ბა არ გუ-ლის ხმობს სა ხელ მწი ფოს ვალ დე ბუ ლე ბას ჩა ე ნაც ვლოს სა მო ქა ლა ქო მო პა სუ ხეს მი სი გა დახ დი სუ უ ნა რო ბის შემ თხვე ვა ში.114 მე-6 (1) მუხ-ლით დად გე ნი ლი გა რან ტი ე ბი დაკ მა ყო ფი ლე ბუ ლად ით ვლე ბა მა შინ, თუ კი გან მცხა დე ბელს ჰქონ და უფ ლე ბა მი ე მარ თა აღ მას რუ ლებ ლის-თვის და თუ გა დაწყ ვე ტი ლე ბის ხან გრძლი ვი აღუს რუ ლებ ლო ბა არ არის სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ე ბის გულ გრი ლო ბის ან უმოქ მე დო ბის შე-დე გი. არის თუ არა სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბა ად გი ლობ რი-

ვი კა ნონ მდებ ლო ბი თა და პრაქ ტი კით გა რან ტი რე ბუ ლი?რა სა ხის დაბ რკო ლე ბე ბი (მა ტე რი ა ლუ რი, პრო ცე სუ ა ლუ რი, პრაქ-

ტი კუ ლი ან ფი ნან სუ რი) არ სე ბობ და კონ კრე ტუ ლი საქ მის გან ხილ ვის მიზ ნით სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის თვის? ჰქონ და თუ არა ამ შეზღ უდ ვებს კა ნო ნი ე რი მი ზა ნი და არ სე ბობ-

და თუ არა პრო პორ ცი უ ლი და მო კი დე ბუ ლე ბა კონ კრე ტულ საქ მე ზე დად გე ნილ შეზღ უდ ვა სა და შეზღ უდ ვის მიზ ნებს შო რის? დაც ვის რა ში და სა შუ ა ლე ბე ბი არ სე ბობს იმი სათ ვის, რომ მიღ წე უ-

ლი იქ ნეს სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის დრო უ ლი აღ სრუ ლე ბა?

114 Shestakov v. Russia (dec.), 2002

65


3.2. კა ნო ნის სა ფუძ ველ ზე შექ მნი ლი

და მო უ კი დე ბე ლი და მი უ კერ ძო ე ბე ლი ტრი ბუ ნა ლი

მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ და მო უ კი დებ ლო ბა და მი უ კერ ძო ებ ლო ბა საკ მა ოდ გან სხვავ ე ბუ ლი კა ტე გო რი ე ბი ა, სა სა მარ თლო მათ მრა-ვალ საქ მე ში ერ თობ ლი ვად გა ნი ხი ლავს. თუმ ცა იმი სათ ვის, რომ ნათ ლად წარ მო ვა ჩი ნოთ მათ შო რის არ სე ბუ ლი გან სხვა ვე ბა, ამ ნაშ რომ ში ისი ნი შეძ ლე ბის დაგ ვა რად ცალ -ცალ კე იქ ნე ბა გან ხი ლუ-ლი. უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ რო დე საც პრო ფე სი უ ლი, ად მი ნის ტრა-ცი უ ლი ან აღ მას რუ ლე ბე ლი ორ გა ნო არ აკ მა ყო ფი ლებს “კა ნო ნის სა ფუძ ველ ზე შექ მნი ლი და მო უ კი დე ბე ლი და მი უ კერ ძო ე ბე ლი ტრი-ბუ ნა ლი ს” მოთხ ოვ ნებს, მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა არ დად გინ დე ბა, თუ კი გან მცხა დე ბელს ამ ორ გა ნოს მი ერ მი ღე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი-ლე ბის სა სა მარ თლო ში გა სა ჩივ რე ბის უფ ლე ბა მი ე ცა.115

3.2.1. კა ნო ნის სა ფუძ ველ ზე შექ მნი ლი ტრი ბუ ნა ლი

ამ ფრა ზით გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი ორ გა ნო არის ორ გა ნო, რომ ლის ფუნ ქციაა მის კომ პე ტენ ცი ას მი კუთ ვნე ბუ ლი სა კითხ ე ბი გა ნი ხი ლოს კა ნო ნის უზე ნა ე სო ბის სა ფუძ ველ ზე დად გე ნი ლი წე სის შე სა ბა მი-სად.116 ამ ორ გა ნოს უნ და გა აჩ ნდეს სა ვალ დე ბუ ლო ძა ლის მქო ნე გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბის მი ღე ბის უფ ლე ბა მო სი ლე ბა.117 ორ გა ნო, რო მე-ლიც უბ რა ლოდ რე კო მენ და ცი ებს გას ცემს, არ ჩა ით ვლე ბა “ტრი ბუ-ნა ლა დ” მა ში ნაც კი, თუ ეს რე კო მენ და ცი ე ბი სრულ დე ბა.118 ორ გა ნო შე იძ ლე ბა არ იყოს ქვე ყა ნა ში ჩვე უ ლებ რი ვი სა სა მარ თლო სის ტე მის შე მად გე ნე ლი ნა წი ლი, მაგ რამ უნ და გა აჩ ნდეს გარ კვე უ ლი ფუნ და-მენ ტუ რი ნიშ ნე ბი, მათ შო რის და მო უ კი დებ ლო ბა აღ მას რუ ლე ბე ლი ხე ლი სუფ ლე ბი სა და პრო ცე სის მო ნა წი ლე მხა რე ე ბის გან, წევ რთა უფ ლე ბა მო სი ლე ბის გარ კვე უ ლი ვა და და კონ კრე ტუ ლი საქ მის გან-ხილ ვის თვის შე სა ბა მი სი გა რან ტი ე ბის მომ ცვე ლი სა სა მარ თლო პრო-ცე დუ რა.119 ის ფაქ ტი, რომ, მარ თლმსა ჯუ ლე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის ფუნ ქცი ის გარ და, ორ გა ნოს სხვა ფუნ ქცი ე ბიც გა აჩ ნი ა, უცი ლობ-

115 Buzescu v. Romania, 2005 116 Belilos v. Switzerland, 1988 117 Sramek v. Austria, 1984118 ix. zemoT citirebuli Benthem–is saqme 119 De Wilde, Ooms and Versyp v. Belgium, 1971

66


ლად არ ნიშ ნავს იმას, რომ იგი არ არის “ტრი ბუ ნა ლი”120. . .აქე დან გა მომ დი ნა რე, მრა ვა ლი ად მი ნის ტრა ცი უ ლი თუ სპე ცი ა ლი-

ზი რე ბუ ლი ორ გა ნო ით ვლე ბა ,”ტრი ბუ ნა ლა დ” მე-6 (1) მუხ ლის მიზ-ნე ბის თვის, მათ შო რის პრო ფე სი უ ლი დის ციპ ლი ნა რუ ლი ორ გა ნო-ე ბი,121 სამ ხედ რო და ცი ხის სა დის ციპ ლი ნო ტრი ბუ ნა ლე ბი,122 მი წის ნას ყი დო ბის შე სა ხებ ხელ შეკ რუ ლე ბის და მა დას ტუ რე ბე ლი ორ გა ნო-ე ბი,123 მი წის რე ფორ მის სა კითხ ე ბის გან მხილ ვე ლი124 და სა არ ბიტ-რა ჟო ორ გა ნო ე ბი, რომ ლე ბიც იხი ლა ვენ აქ ცი ა თა სა ვალ დე ბუ ლო მი ყიდ ვი სა და გა მოს ყიდ ვი სას კომ პენ სა ცი ის გა დახ დის სა კითხ ებს.125 მე ო რე მხრივ, მი ნის ტრი ან მთავ რო ბა არ ჩა ით ვლე ბა “ტრი ბუ ნა-ლა დ” მა ში ნაც კი, თუ სა და ვო სა კითხ ზე სა ვალ დე ბუ ლო ძა ლის მქო-ნე გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის უფ ლე ბა მო სი ლე ბა გა აჩ ნი ათ.126 საქ მე ში “ვან დე ჰურ კი ნი დერ ლან დე ბის წი ნა აღ მდე გ”, 1994 (Van

de Hurk v. Netherlands, 1994) გან მცხა დე ბე ლი ჩი ო და, რომ ინ დუს ტრი-ულ ტრი ბუ ნალს არ გა აჩ ნდა სა ვალ დე ბუ ლო ძა ლის მქო ნე გა დაწყ-ვე ტი ლე ბე ბის გა მო ტა ნის უფ ლე ბა მო სი ლე ბა; კა ნო ნი უშ ვებ და იმის შე საძ ლებ ლო ბას, რომ ტრი ბუ ნა ლის გა დაწყ ვე ტი ლე ბა თა აღ სრუ-ლე ბა არ მომ ხდა რი ყო, ან შე ჩე რე ბუ ლი ყო მე ფის ან მი ნის ტრის ბრძა ნე ბით. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ სა ვალ დე ბუ ლო ძა ლის მქო ნე გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბის მი ღე ბის უფ ლე ბა მო სი ლე ბა, რო მე ლიც არ შე იძ ლე ბა შე იც ვა ლოს არა სა სა მარ თლო ორ გა ნოს მი ერ მხა რი-სათ ვის სა ზი ა ნოდ, “ტრი ბუ ნა ლი ს” ცნე ბის გან მსაზღ ვრე ლი ნი შა ნი ა. სა სა მარ თლომ ასე ვე აღ ნიშ ნა, რომ ეს უფ ლე ბა მო სი ლე ბა შე იძ ლე-ბა გა ნი მარ ტოს რო გორც მე-6 (1) მუხ ლით დად გე ნი ლი “და მო უ კი-დებ ლო ბი ს” კომ პო ნენ ტიც (იხ. ასე ვე თა ვი 3.3.2). მა ში ნაც კი, თუ დამ ტკიც დე ბო და, რომ სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ე ბი არ იყე ნე ბენ ასეთ უფ ლე ბა მო სი ლე ბას, მი სი უბ რა ლოდ არ სე ბო ბაც კი არ თმევ და ტრი-ბუ ნალს მე-6 (1) მუხ ლით დად გე ნილ და მა ხა სი ა თე ბელ ნიშ ნებს. ასე-თი ნაკ ლო ვა ნე ბა შე იძ ლე ბა ანაზღ ა უ რე ბუ ლი ყო, თუ კი იქ ნე ბო და გა-სა ჩივ რე ბის სა შუ ა ლე ბა ისეთ ტრი ბუ ნალ ში, რო მე ლიც შე ე სა ბა მე ბა კა ნო ნის სა ფუძ ველ ზე შექ მნი ლი “ტრი ბუ ნა ლი ს” მოთხ ოვ ნებს (იხ.

120 ix. zemoT citirebuli H. v. Belgium121 ibid.122 ix. zemoT citirebuli Engel–is saqme123 ix. zemoT citirebuli Ringeisen–is saqme124 Ettl v. Austria, 1987125 ix. zemoT citirebuli Lithgow–is saqme126 ix. zemoT citirebuli Benthem–is saqme

67


ასე ვე, სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვის კონ ტექ სტში, თა ვი 3.2.1).იმ მოთხ ოვ ნის მი ზანს, რომ “ტრი ბუ ნა ლი” კა ნო ნის სა ფუძ ველ ზე

უნ და იყოს შექ მნი ლი, წარ მო ად გენს ის, რომ მარ თლმსა ჯუ ლე ბის გან მა ხორ ცი ე ლე ბე ლი ორ გა ნოს საქ მი ა ნო ბა უნ და რე გუ ლირ დე ბო-დეს კა ნო ნით და არა აღ მას რუ ლე ბე ლი ხე ლი სუფ ლე ბის დის კრე ცი-ით.127 ტრი ბუ ნა ლის იუ რის დიქ ცი ის ფარ გლე ბი კა ნო ნით უნ და იყოს გან საზღ ვრუ ლი. თუმ ცა, აუ ცი ლე ბე ლი არაა სა სა მარ თლო ორ გა ნი-ზა ცი ის ყვე ლა დე ტა ლი უპი რა ტე სი იუ რი დი უ ლი ძა ლის მქო ნე კა-ნონ მდებ ლო ბით იყოს მო წეს რი გე ბუ ლი. ამგვა რად, ავ სტრი უ ლი სის-ტე მა, რომ ლის მი ხედ ვი თაც კა ნო ნი აწეს რი გებ და შრო მი თი და ვე ბის გან მხილ ვე ლი სა სა მარ თლო ე ბის შექ მნას და მა თი იუ რის დიქ ცი ის ფარ გლებს, ხო ლო დე ლე გი რე ბუ ლი უფ ლე ბა მო სი ლე ბის ფარ გლებ ში, მი ნის ტრი გან საზღ ვრავ და, სად უნ და შექ მნი ლი ყო სა სა მარ თლო ე ბი და რო გო რი უნ და ყო ფი ლი ყო მა თი ტე რი ტო რი უ ლი გან სჯა დო ბა, ჩა ით ვა ლა მე-6 (1) მუხ ლის შე სა ბა მი სად.128

საქ მე ში “პო სო ხო ვი რუ სე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2003 (Posokhov v. Russia, 2003) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ფრა ზა “კა ნო ნის სა ფუძ ველ ზე შექ მნი ლი” მო ი ცავს არა მხო ლოდ ტრი ბუ ნა ლის არ სე ბო ბას, არა მედ საქ მის გან მხილ ველ მო სა მარ თლე თა შე მად გენ ლო ბა საც. ამ საქ მე ში გან მცხა დე ბე ლი ჩი ო და, რომ ორი მო სა მარ თლე არ და ნიშ ნუ ლა კენ-ჭის ყრით, რო გორც ეს კა ნო ნით იყო დად გე ნი ლი და მა თი კა ნო ნით გან საზღ ვრუ ლი უფ ლე ბა მო სი ლე ბის ვა და გა სუ ლი იყო. სა ბო ლოო ჯამ ში, ად გი ლობ რივ ორ გა ნო ებს არ გა აჩ ნდა არა ვი თა რი კა ნო ნი ე-რი სა ფუძ ვე ლი იმი სა, რომ ორი არა კომ პე ტენ ტუ რი მო სა მარ თლე და ე ნიშ ნა გან მცხა დებ ლის საქ მის გან სა ხილ ვე ლად. შე სა ბა მი სად, სა-სა მარ თლო, რო მე ლიც შედ გე ბო და ასე თი მო სა მარ თლე ე ბი სა გან, არ შე იძ ლე ბო და ჩათ ვლი ლი ყო “კა ნო ნის სა ფუძ ველ ზე შექ მნი ლა დ”.საქ მის გან მხილ ველ ორ გა ნოს შე იძ ლე ბა ერ თზე მე ტი ფუნ ქცია

გა აჩ ნდეს, მაგ რამ ეს არ ნიშ ნავს იმას, რომ იგი აღარ ჩა ით ვა ლოს “კა ნო ნის სა ფუძ ველ ზე შექ მნილ ტრი ბუ ნა ლა დ” მე-6 (1) მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის. შე სა ბა მი სად, არაა აუ ცი ლე ბე ლი, რომ ტრი ბუ ნა ლის წევ რე ბი აუ ცი ლებ ლად კვა ლი ფი ცი უ რი მო სა მარ თლე ე ბი იყ ვნენ.129 ზე მოთ აღ ნიშ ნულ საქ მე ში “ჰ. ბელ გი ის წი ნა აღ მდე გ” (H v. Belgium) გან მცხა დე ბე ლი ჩი ო და, რომ ად ვო კატ თა ასო ცი ა ცი ის საბ ჭო არ

127 Lavents v. Latvia, 2002128 Zand v. Austria (dec.), 1978129 ix. zemoT citirebuli saqme Ettl v. Austria

68


იყო “კა ნო ნის სა ფუძ ველ ზე შექ მნი ლი ტრი ბუ ნა ლი ”, რად გა ნაც მას მრა ვა ლი ფუნ ქცია გა აჩ ნდა, მათ შო რის ად მი ნის ტრა ცი უ ლი, რე-გუ ლა ცი უ რი, სა სა მარ თლო, სა რე კო მენ და ციო და დის ციპ ლი ნა რუ-ლი. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ფუნ ქცი ე ბის ამ გვა რი მრა ვალ-ფე როვ ნე ბა თა ვის თა ვად არ გა მო რიცხ ავ და იმას, რომ ორ გა ნო ჩათ ვლი ლი ყო “კა ნო ნის სა ფუძ ველ ზე შექ მნილ ტრი ბუ ნა ლა დ”. მან და ად გი ნა, რომ ად ვო კატ თა ასო ცი ა ცი ის საბ ჭო ახორ ცი ე ლებ და სა სა მარ თლო ფუნ ქცი ას მა შინ, რო ცა გა ნი ხი ლავ და გან მცხა დებ-ლის ასო ცი ა ცი ა ში აღ დგე ნის სა კითხს და რომ საქ მე ში სა და ვოდ არ გამ ხდა რა მი სი და მო უ კი დებ ლო ბა ან მი უ კერ ძო ებ ლო ბა. უფ რო მოგ ვი ა ნე ბით, საქ მე ში Zlinsat Spol. S.R.O. v. Bulgaria, 2006 სა-

სა მარ თლომ გა ნი ხი ლა სა კითხ ი, შე იძ ლე ბო და თუ არა პრო კუ რო-რი, რო მე ლიც, ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნის თა ნახ მად, მო სა მარ თლის იდენ ტუ რი და მო უ კი დებ ლო ბით სარ გებ ლობ და, ჩათ ვლი ლი ყო და-მო უ კი დე ბელ ტრი ბუ ნა ლად მე-6 მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის. ამ საქ მე-ში გან მცხა დე ბელ მა, ჩე ხურ მა კომ პა ნი ამ, იყი და მუ ნი ცი პა ლი ტე-ტის მი ერ პრი ვა ტი ზე ბუ ლი სას ტუმ რო. პრო კუ რა ტუ რამ გა მოს ცა ბრძა ნე ბა პრი ვა ტი ზე ბის შე სა ხებ ხელ შეკ რუ ლე ბის შე ჩე რე ბის თა-ო ბა ზე და შემ დგომ ში კომ პა ნი ის გან ქო ნე ბის გა მოთხ ო ვის შე სა ხებ იმ ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნის სა ფუძ ველ ზე, რო მე ლიც მას ანი ჭებ და უფ ლე ბას, სა და ვო გა ე ხა და სა ხელ მწი ფოს ინ ტე რე სე ბის სა ზი ა ნოდ და დე ბუ ლი ხელ შეკ რუ ლე ბე ბი. ად გი ლობ რი ვი კა ნო ნის თა ნახ მად, ამ გვარ გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ზე არ ხორ ცი ელ დე ბო და სა სა მარ თლო კონ ტრო ლი. და ად გი ნა რა მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა, სა სა მარ თლომ გან მარ ტა, რომ მხო ლოდ აღ მას რუ ლე ბე ლი ხე ლი სუფ ლე ბის გან სრუ ლი და მო უ კი დებ ლო ბა არ იყო გან მსაზღ ვრე ლი, რად გან, მე-6 (1) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე, და მო უ კი დე ბელ და მი უ კერ ძო ე ბელ ტრი ბუ ნალს სხვა აუ ცი ლე ბე ლი მა ხა სი ა თე ბე ლი ნიშ ნე ბიც უნ და გა აჩ ნდეს. ის ფაქ ტი, რომ პრო კუ რა ტუ რას სა კუ თა რი შე ხე დუ ლე-ბი სა მებრ შე ეძ ლო ემოქ მე და, გა აჩ ნდა მოქ მე დე ბის მნიშ ვნე ლო ვა ნი თა ვი სუფ ლე ბა, არ იყო შეზღ უ დუ ლი ნათ ლად დად გე ნი ლი პრო ცე-სუ ა ლუ რი ნორ მე ბით, მტკი ცე ბუ ლე ბა თა წე სე ბით და მხა რე თა მო-ნა წი ლე ო ბა არ იყო გა რან ტი რე ბუ ლი, არ შე ე სა ბა მე ბო და კა ნო ნის უზე ნა ე სო ბი სა და სა სა მარ თლო წარ მო ე ბი სათ ვის და მა ხა სი ა თე ბე-ლი სა მარ თლებ რი ვი გან საზღ ვრუ ლო ბის პრინ ცი პებს.

69


3.2.2. და მო უ კი დებ ლო ბა

“და მო უ კი დე ბე ლი” ტრი ბუ ნა ლი არის ტრი ბუ ნა ლი, რო მე ლიც და მო-უ კი დე ბე ლია მხა რე ე ბი სა და აღ მას რუ ლე ბე ლი ხე ლი სუფ ლე ბი სა გან. თუმ ცა, ის ფაქ ტი, რომ მო სა მარ თლე ებს ნიშ ნავს აღ მას რუ ლე ბე ლი ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო, მა გა ლი თად ლორდ კან ცლე რი გა ერ თი ა-ნე ბულ სა მე ფო ში ან იუს ტი ცი ის მი ნის ტრი ევ რო პის უმე ტეს ქვე ყა-ნა ში, თა ვის თა ვად არ გუ ლის ხმობს იმას, რომ ეს მო სა მარ თლე ე ბი არ იქ ნე ბი ან და მო უ კი დე ბელ ნი ან მი უ კერ ძო ე ბელ ნი იმ საქ მე ებ ში, რომ ლებ შიც მო პა სუ ხეს სა ხელ მწი ფო თა ნამ დე ბო ბის პი რი წარ მო ად-გენს.130 იმ სა კითხ ის გარ კვე ვი სას, ორ გა ნო “და მო უ კი დე ბე ლია” თუ არა, ყუ რადღ ე ბა უნ და მი ექ ცეს inter alia მი სი წევ რე ბის და ნიშ ვნის პრო ცე დუ რას, მა თი უფ ლე ბა მო სი ლე ბის ვა დას, ზე წო ლის წი ნა აღ-მდეგ არ სე ბულ გა რან ტი ებსა და და მო უ კი დებ ლო ბის გა რეგ ნულ გა-მოვ ლი ნე ბას (appearance of independence). სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მი სა ღე ბი ა ცი ხის სა დის ციპ ლი ნო ორ გა ნოს წევ რე ბი და ნიშ ნოს ცი ხე ებ ზე პა სუ ხის მგე ბელ მა მი ნის ტრმა, თუ კი სა სა მარ თლო ფუნ-ქცი ის გან ხორ ცი ლე ბი სას ისი ნი არ იღე ბენ რა ი მე სა ხის ინ სტრუქ-ცი ებს მი ნის ტრის გან.131 ნა ცი ო ნა ლი ზა ცი ის გა მო კომ პენ სა ცი ის გა-ცე მის სა კითხ ებ ზე მო მუ შა ვე ტრი ბუ ნა ლის ორი წევ რის და ნიშ ვნა მი ნის ტრის მი ერ, რო მე ლიც წარ მო ე ბის მხა რე იყო, ასე ვე ჩა ით ვა ლა მე-6 (1) მუხ ლის შე სა ბა მი სად, იმ პი რო ბის არ სე ბო ბი სას, რომ მი ნის-ტრი ვალ დე ბუ ლი იყო შე თან ხმე ბო და სხვა მხა რე ე ბის წარ მო მად გენ-ლებს ამ წევ რე ბის და ნიშ ვნა ზე და ამას თან და კავ ში რე ბით არა ნა ირ უთან ხმო ე ბას ად გი ლი არ ჰქო ნი ა.132 სა ჯა რო მო ხე ლე ე ბის და ნიშ ვნა აგ რა რუ ლი სა კითხ ე ბის გან მხილ-

ველ სპე ცი ა ლი ზი რე ბულ ტრი ბუ ნა ლებ ში ასე ვე არ მო დის მე-6 (1) მუხ ლთან წი ნა აღ მდე გო ბა ში, თუ კი ამ მო ხე ლე ებს გა აჩ ნი ათ სა კა-ნონ მდებ ლო ვალ დე ბუ ლე ბა იმოქ მე დონ და მო უ კი დებ ლად.133 ტრი-ბუ ნა ლი, რო მე ლიც შედ გე ბო და ერ თი მო სა მარ თლი სა და ორი სა-ჯა რო მო სამ სა ხუ რის გან, რო მელ თა გან ერ თი დამ საქ მე ბელს წარ მო-ად გენ და, ხო ლო მე ო რე – და საქ მე ბულს, ორი ვეს კი გან საზღ ვრუ ლი უფ ლე ბა მო სი ლე ბის ვა და გა აჩ ნდა, ასე ვე ჩა ით ვა ლა მე-6 მუხ ლის

130 Clarke v. the United Kingdom (dec.), 2005131 ix. zemoT citirebuli Campbell and Fell–is saqme132 ix. zemoT citirebuli Lithgow–is saqme133 ix. zemoT citirebuli Ringeisen–is saqme

70


მოთხ ოვ ნე ბის შე სა ბა მი სად.134 მე ო რე მხრივ, რო დე საც ამ გვა რი ტრი ბუ ნა ლის წევ რი სა ჯა რო მო სამ სა ხუ რე იყო წარ მო ე ბის მო ნა-წი ლე მო ხე ლის დაქ ვემ დე ბა რე ბა ში, დად გინ და, რომ ამ გვა რი ტრი-ბუ ნა ლი არ ფლობ და და მო უ კი დებ ლო ბის შე სა ბა მის ხა რისხს.135 მსგავ სი დას კვნა მი ი ღეს მა ში ნაც, რო ცა ორი არაპ რო ფე სი ო ნა ლი ექ სპერ ტი იყო იჯა რის ხელ შეკ რუ ლე ბის გა და ხედ ვის მოთხ ოვ ნის გან მხილ ვე ლი ტრი ბუ ნა ლის წევ რი და ისი ნი და ნიშ ნულ ნი იყ ვნენ იმ ასო ცი ა ცი ე ბის მი ერ, რომ ლე ბიც და ინ ტე რე სე ბულ ნი იყ ვნენ იჯა-რის ხელ შეკ რუ ლე ბის ვა დის გაგ რძე ლე ბით.136

თა ნამ დე ბო ბი დან გა თა ვი სუფ ლე ბა

ტრი ბუ ნა ლის და მო უ კი დებ ლო ბის ერ თ-ერთ აუ ცი ლე ბელ კომ პო-ნენტს წარ მო ად გენს ის, რომ აღ მას რუ ლე ბელ ხე ლი სუფ ლე ბას არ უნ და შე ეძ ლოს მო სა მარ თლე თა თა ნამ დე ბო ბი დან გა თა ვი სუფ ლე ბა მა თი უფ ლე ბა მო სი ლე ბის ვა დის გან მავ ლო ბა ში. ეს გან მტკი ცე ბუ ლი უნ და იყოს კა ნო ნით და აღი ა რე ბუ ლი იყოს პრაქ ტი კა შიც. სა სა-მარ თლოს არ გა ნუ საზღ ვრავს რა ი მე კონ კრე ტუ ლი ვა და, რო გორც აუ ცი ლე ბე ლი მი ნი მუ მი. ის ვა დე ბი, რომ ლე ბიც სა სა მარ თლომ მე-6 (1) მუხ ლის შე სა ბა მი სად ჩათ ვა ლა მნიშ ვნე ლოვ ნად, გან სხვავ დე ბა სხვა დას ხვა საქ მე ში; თუმ ცა, რაც უფ რო ხან გრძლი ვია იგი, მით უფ რო სა ვა რა უ დო ა, რომ ტრი ბუ ნა ლი მე-6 (1) მუხ ლის მოთხ ოვ ნებს შე ე სა ბა მე ბა. ცი ხის სა დის ციპ ლი ნო ორ გა ნოს წევ რე ბის და ნიშ ვნა სა მი წლის ვა დით სა სა მარ თლომ “შე და რე ბით მოკ ლე ვა და დ” ჩათ-ვა ლა, მაგ რამ იქ ვე და ად გი ნა, რომ ეს მი სა ღე ბი იყო იმის გათ ვა-ლის წი ნე ბით, რომ რთუ ლი იყო უფ რო მე ტი ვა დით და ნიშ ვნის შემ-თხვე ვა ში თა ნამ დე ბო ბის და კა ვე ბის მსურ ვე ლი პი რე ბის პოვ ნა.137

სამ ხედ რო ტრი ბუ ნა ლე ბი

სა სა მარ თლო ე ბი, რო მელ თა იუ რის დიქ ცი აც ჩვე უ ლებ რივ მო-ქა ლა ქე ებ ზე ვრცელ დე ბა, თუმ ცა შედ გე ბა სამ ხედ რო მო სა მარ-თლე ე ბი სა გან, რო გორც წე სი, არ შე ე სა ბა მე ბა და მო უ კი დებ ლო ბის 134 Stojakovic v. Austria, 2006135 ix. zemoT citirebuli Belilos–is saqme136 Langborger v. Sweden, 1989137 ix. zemoT citirebuli Campbell and Fell-is saqme

71


მოთხ ოვ ნას; ამის მი ზეზს წარ მო ად გენს ის, რომ სამ ხედ რო მო სა-მარ თლე ე ბი შე დი ან სამ ხედ რო ძა ლე ბის შე მად გენ ლო ბა ში, ისი ნი კი ინ სტრუქ ცი ებს აღ მას რუ ლე ბე ლი ხე ლი სუფ ლე ბის გან იღე ბენ.138 თუმ ცა, სამ ხედ რო ტრი ბუ ნა ლე ბი, რომ ლე ბიც სამ ხედ რო პერ სო-ნა ლის საქ მე ებს გა ნი ხი ლა ვენ, შე ე სა ბა მე ბა მე-6 მუხ ლის მოთხ ოვ-ნებს, თუ კი გა აჩ ნია და მო უ კი დებ ლო ბი სა და მი უ კერ ძო ებ ლო ბის საკ მა რი სი გა რი ან ტი ე ბი. საქ მე ში “კუ პე რი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე-ფოს წი ნა აღ მდეგ”, 2003 (Cooper v. United Kingdom, 2003) გან მცხა-დე ბე ლი ჩი ო და, რომ სამ ხედ რო ტრი ბუ ნა ლი, რო მე ლიც მუდ მი ვი პრე ზი დენ ტის, ორი სამ ხედ რო ოფიც რი სა და ერ თი ჩვე უ ლებ რი ვი მო სა მარ თლის გან შედ გე ბო და, არ იყო და მო უ კი დე ბე ლი. სა სა მარ-თლომ ჩათ ვა ლა, რომ აშ კა რა იყო ტრი ბუ ნა ლის და მო უ კი დებ ლო-ბის საკ მაო გა რან ტი ე ბი, მათ შო რის წევ რთა და ნიშ ვნის ვა და, ბრალ დე ბუ ლის უფ ლე ბა მათ აცი ლე ბა ზე, პრო ცე სის კონ ფი დენ-ცი ა ლუ რო ბა და ის, რომ გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნი სა და სას ჯე ლის გან საზღ ვრი სას, პირ ვე ლად ხმის მი ცე მის უფ ლე ბა ჰქონ და ტრი-ბუ ნა ლის ყვე ლა ზე ახალ გაზ რდა წევრს. შე სა ბა მი სად, ად გი ლი არ ჰქო ნია მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვას.

და მო უ კი დებ ლო ბის გა რეგ ნუ ლი გა მოვ ლი ნე ბა (appearance of independence)

ზე მოთ აღ ნიშ ნულ ბე ლი ლო სის საქ მე ში გან მცხა დე ბე ლი ჩი ო და, რომ იგი გა ა სა მარ თლა პო ლი ცი ის საბ ჭომ, რო მე ლიც მხო ლოდ პო ლი ცი ის ერ თი ოფიც რის გან შედ გე ბო და. ერ თკა ცი ა ნი საბ ჭოს და მო უ კი დებ ლო ბის მრა ვა ლი პრო ცე დუ რუ ლი გა რან ტი ის მი უ ხე-და ვად, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ მნიშ ვნე ლო ვა ნი ფაქ ტო რია ისიც, რომ ტრი ბუ ნა ლი გა რეგ ნუ ლა დაც და მო უ კი დე ბე ლი ჩან დეს. სა სა მარ თლომ გან მარ ტა, რომ ჩვე უ ლებ რი ვი მო ქა ლა ქე პო ლი ცი ის საბ ჭო ში შე მა ვალ პო ლი ცი ის ერთ ოფი ცერს აღიქ ვამ და, რო გორც პო ლი ცი ის ძა ლე ბის წევრს, რო მე ლიც არის ზემ დგო მის დაქ ვემ დე-ბა რე ბა ში და ლო ი ა ლუ რია თა ვი სი კო ლე გე ბის მი მართ. შე სა ბა მი-სად, ად გი ლი ჰქონ და მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვას.

138 Incal v. Turkey, 1998

72


3.2.3. მი უ კერ ძო ებ ლო ბა

მოთხ ოვ ნა სა სა მარ თლოს “მი უ კერ ძო ებ ლო ბი ს” შე სა ხებ გარ კვე-ულ წი ლად ფა რავს და მო უ კი დებ ლო ბის მოთხ ოვ ნას, გან სა კუთ რე ბით მხა რე ებ თან მი მარ თე ბა ში. იგი თა ნაბ რად მოქ მე დებს რო გორც სა-მო ქა ლა ქო, ისე სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ებ ზე. სა სა მარ თლომ ამ სა კითხს ორ ას პექ ტად გა ნი ხი ლავს: ა) არის თუ არა ტრი ბუ ნა ლი სუ-ბი ექ ტუ რად და მო უ კი დე ბე ლი, რაც მი სი წევ რე ბის მხა რე თა გან პერ-სო ნა ლურ და მო უ კი დებ ლო ბას გუ ლის ხმობს და ბ) ობი ექ ტუ რი თვალ-საზ რი სით, ტრი ბუ ნა ლი საკ მა რი სად მი უ კერ ძო ე ბე ლი ჩანს თუ არა და მო ცე მულ სი ტუ ა ცი ა ში მი უ კერ ძო ებ ლო ბის არ სე ბუ ლი გა რან ტი ე ბი გა მო რიცხ ავს თუ არა ამ სა კითხ ზე ნე ბის მი ერ კა ნო ნი ერ ეჭვს.

სუ ბი ექ ტუ რი ტეს ტი

მი უ კერ ძო ებ ლო ბის სუ ბი ექ ტუ რი ტეს ტი გუ ლის ხმობს მო სა მარ-თლის ში ნა გან რწმე ნას კონ კრე ტულ საქ მე ზე. ამ კუთხ ით მო სა-მარ თლე ით ვლე ბა მი უ კერ ძო ებ ლად, თუ კი არ დამ ტკიც დე ბა სა წი-ნა აღ მდე გო. მარ თლაც, ზო გა დად პი რი სათ ვის ძალ ზე რთუ ლია მო-სა მარ თლის პერ სო ნა ლუ რი მი კერ ძო ე ბის დამ ტკი ცე ბა. თუმ ცა ზე-მოთ აღ ნი შულ ლა ვენ ტსის საქ მე ში სის ხლის სა მარ თალ წარ მო ე ბის გან მავ ლო ბა ში მო სა მარ თლის მი ერ გა კე თე ბულ მა გან ცხა დე ბებ მა დაც ვის ხა რის ხი სა და ხა სი ა თის შე სა ხებ სე რი ო ზუ ლად ეჭ ვქვეშ და ა ყე ნა მო სა მარ თლის მი უ კერ ძო ებ ლო ბა სუ ბი ექ ტუ რი კუთხ ით. ამ გან ცხა დე ბებ ში მო სა მარ თლემ შე ა ფა სა საქ მის მო სა ლოდ ნე ლი შე-დე გი და გა მო ხა ტა გა ო ცე ბა მი სი უდა ნა შა უ ლო ბის შე სა ხებ, გან-მცხა დებ ლის და ჟი ნე ბულ მტკი ცე ბას თან და კავ ში რე ბით. სა სა მარ-თლომ და ად გი ნა, რომ ამ გვა რი გან ცხა დე ბე ბი ნიშ ნავ და საქ მის შე დეგ ზე გან საზღ ვრუ ლი პო ზი ცი ის ქო ნას და აშ კა რად ბრალ დე ბის მხა რის კენ გა დახ რას. გან მცხა დებ ლის ში ში იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ მო სა მარ თლე არ იყო მი უ კერ ძო ე ბე ლი, სა სა მარ თლომ სა ფუძ-ვლი ა ნად ჩათ ვა ლა. ზე მოთ ცი ტი რე ბულ მე ო რე საქ მე ში “კიპ რი ა ნუ კვიპ რო სის წი ნა აღ მდეგ” მო სა მარ თლე ებ მა, რომ ლებ მაც გან მცხა-დე ბე ლი სა სა მარ თლო სად მი უპა ტივ ცე მუ ლო ბი სათ ვის გა ა სა მარ-თლეს, inter alia გა ნაცხ ა დეს, რომ ისი ნი “ძალიან შე უ რაცხ ყო ფილ ნი იყ ვნენ” გან მცხა დებ ლის ქცე ვით. გან მცხა დებ ლის მსჯავ რდე ბი სას მო სა მარ თლე ე ბის მი ერ გა მოთ ქმუ ლი გან ცხა დე ბე ბის ფორ მა, იმ

73


სის წრა ფეს თან ერ თად, რო გორით პრო ცე სი ჩა ტარ და, მეტყ ვე ლებ-და მი კერ ძო ე ბა ზე სუ ბი ექ ტუ რი ტეს ტი დან გა მომ დი ნა რე. ახ ლა ხან სა სა მარ თლომ მი უ კერ ძო ე ბე ლი ტრი ბუ ნა ლის მი ერ საქ-

მის გან ხილ ვის უფ ლე ბის დარ ღვე ვა რამ დე ნი მე საქ მე ში და ად გი ნა. საქ მე ში “ბე ლუ ხა უკ რა ი ნის წი ნა აღ მდეგ”, 2006 (Belukha v. Ukraine, 2006) მან აღ ნიშ ნა, რომ ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ თლოს თავ მჯდო მა-რე შე იძ ლე ბა სა ფუძ ვლი ა ნად ჩათ ვლი ლი ყო მი კერ ძო ე ბუ ლად საქ მე-ში იმ სამ შე ნებ ლო კომ პა ნი ის მო ნა წი ლე ო ბით, რო მელ მაც მა ნამ დე სა სა მარ თლოს შე ნო ბა უფა სოდ გა ა რე მონ ტა. სა სა მარ თლომ ასე ვე სა ფუძ ვლი ა ნად ჩათ ვა ლა სკო ლის წარ მო მად გენ ლის ში ში საქ მის გან მხილ ვე ლი მო სა მარ თლის მი კერ ძო ე ბუ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით იმ ფაქ ტის გა მო, რომ ამ მო სა მარ თლის შვი ლი გა რიცხ ეს სწო რედ აღნიშნული სკო ლი დან და მო სა მარ თლე სკო ლას სა მა გი ე როს გა-და ხით ემუქ რე ბო და.139 სა მი ნის ტრო ში მო სა მარ თლის ხელ მძღვა ნელ თა ნამ დე ბო ბა ზე და ნიშ ვნა, რის შე სა ხე ბაც მო სა მარ თლემ იმ საქ მის გან ხილ ვამ დე იცო და, რო მელ შიც სა მი ნის ტრო მო ნა წი ლე ობ და, ასე-ვე ჩა ით ვა ლა მი უ კერ ძო ებ ლო ბა ში ეჭ ვის შე ტა ნის საკ მა რის სა ფუძ-ვლად.140 ხო ლო საქ მე ში “ფარ ჰი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ”, 2007 (Farhi v. France, 2007) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 მუხ ლის დარ-ღვე ვა მი უ კერ ძო ე ბელ ტრი ბუ ნალ თან მი მარ თე ბით იმის გა მო, რომ პრო კუ რო რი არა ფორ მა ლუ რად და უ კავ შირ და ერ თ-ერთ მსა ჯულს, ხო ლო მო სა მარ თლემ უა რი თქვა მსა ჯუ ლის გა მო აშ კა რა ვე ბა სა და ამ გა რე მო ე ბის და ფიქ სი რე ბა ზე.

ობი ექ ტუ რი ტეს ტი

სა სა მარ თლოს მრა ვა ლი შემ თხვე ვა გა ნუ ხი ლავს მი უ კერ ძო ებ ლო ბის ე.წ. ობი ექ ტუ რი ტეს ტის კუთხ ით. ამას თან და კავ ში რე ბით, სა სა მარ-თლოს და მო კი დე ბუ ლე ბა მეტ წი ლად ეფუძ ნე ბა იმ მო საზ რე ბას, რომ მართლმსაჯულება “არა მარ ტო უნ და ხორ ცი ელ დე ბო დეს, არა მედ უნ და ჩან დეს კი დეც, რომ ხორ ცი ელ დე ბა”. საქ მე ში “პი ერ სა კი ბელ-გი ის წი ნა აღ მდეგ”, 1982 (Piersack v. Belgium, 1982) სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ ად გი ლობ რივ მა სა სა მარ თლო ებ მა უნ და მო ი პო ვონ სა ზო გა დო ე ბის ნდო ბა, გან სა კუთ რე ბით სის ხლის სა მარ თლის საქ-მე ში და ნე ბის მი ე რი მო სა მარ თლე, რომ ლის მი უ კერ ძო ებ ლო ბის მი-

139 Tocono and Profesorii Prometeisti v. Moldova, 2007140 Sacilor-Lormines v. France, 2006

74


მარ თაც არ სე ბობს სა ფუძ ვლი ა ნი ეჭ ვი, უნ და იყოს აცი ლე ბუ ლი. ამ პრინ ცი პე ბის გა მო ყე ნე ბით, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ობი ექ ტუ-რად საკ მა რი სი მი უ კერ ძო ებ ლო ბა აშ კა რა არ იყო, რო ცა სის ხლის სა მარ თლის საქ მის გან მხილ ვე ლი მო სა მარ თლე ად რე იყო პრო კუ რა-ტუ რის იმ დე პარ ტა მენ ტის უფ რო სი, რო მე ლიც პა სუ ხის მგე ბე ლი იყო ბრალ დე ბუ ლის სის ხლის სა მარ თლებ რივ დევ ნა ზე. აქე დან გა მომ დი ნა რე, გან მცხა დებ ლის ნე ბის მი ე რი ლე გი ტი მუ რი

ეჭ ვი, ტრი ბუ ნა ლის მი უ კერ ძო ებ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით, თა ვის-თა ვად საკ მა რი სია იმი სათ ვის, რომ სა სა მარ თლომ ამ ნორ მის დარ-ღვე ვა და ად გი ნოს. სა სა მარ თლომ ამ პრინ ცი პის გათ ვა ლის წი ნე ბით მრა ვა ლი საქ მე გა ნი ხი ლა, რომ ლებ შიც მო სა მარ თლე ებს ად რე პრო-კუ რო რე ბის ან გა მომ ძი ებ ლე ბის პოს ტე ბი ეკა ვათ. მან ხა ზი გა უს ვა იმ გა რე მო ე ბას, რომ ბევრ ხელ შემ კვრელ სა ხელ მწი ფო ში სავ სე ბით ნორ მა ლუ რი ა, მო სა მარ თლე ებს მა ნამ დე პრო კუ რო რის თა ნამ დე ბო-ბა ზე ემ სა ხუ რათ. თა ვის თა ვად ეს ფაქ ტი მო სა მარ თლის მი უ კერ-ძო ებ ლო ბას ეჭ ვქვეშ არ აყე ნებს. თუმ ცა მი უ კერ ძო ებ ლო ბა სა ეჭ ვო ხდე ბა მა შინ, რო ცა პრო კუ რო რის ფუნ ქცი ე ბის შეს რუ ლე ბი სას პირს შე ეძ ლო იმ საქ მე ში მო ნა წი ლე ო ბა, რო მე ლიც შემ დგომ გა ნი ხი ლა, რო გორც მო სა მარ თლემ. აქე დან გა მომ დი ნა რე საქ მე ში “დე კუ ბე რი ბელ გი ის წი ნა აღ მდეგ”, 1984 (De Cubber v. Belgium, 1984) სა სა მარ-თლომ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა, რად გან საქ მის არ-სე ბი თად გან მხილ ვე ლი მო სა მარ თლე ად რე ამ საქ მე ზე გა მო ძი ე ბის მწარ მო ე ბე ლი მო სა მარ თლის ფუნ ქცი ებს ას რუ ლებ და. საქ მე ში “ჰა უს შილ დტი და ნი ის წი ნა აღ მდეგ”, 1989 (Hauschildt v.

Denmark, 1989) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ-ღვე ვა, რად გან მო სა მარ თლე საქ მის არ სე ბით გან ხილ ვამ დე ამა-ვე საქ მე ზე იღებ და გა დაწყ ვე ტი ლე ბას ბრალ დე ბუ ლის თვის წი ნას-წა რი პა ტიმ რო ბის შე ფარ დე ბის თა ო ბა ზე, რო ცა იგი უნ და დარ-წმუ ნე ბუ ლი ყო ბრალ დე ბუ ლის მი ერ და ნა შა უ ლის ჩა დე ნის შე სა ხებ “განსაკუთრებულად და დას ტუ რე ბუ ლი ეჭ ვის” არ სე ბო ბა ში. სა სა-მარ თლომ ხა ზი გა უს ვა იმ გა რე მო ე ბას, რომ მხო ლოდ ის ფაქ ტი, რომ მო სა მარ თლე მო ცე მულ საქ მე ზე წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის პე რი-ოდ ში იღებ და გა დაწყ ვე ტი ლე ბებს, მათ შო რის პა ტიმ რო ბის თა ო-ბა ზე, არ ნიშ ნავს მის მი კერ ძო ე ბუ ლო ბას. თუმ ცა, ამ კონ კრე ტულ საქ მე ში და პა ტიმ რე ბის შე სა ხებ ბრძა ნე ბის მი სა ღე ბად ეჭ ვის გან-სა კუთ რე ბუ ლი ხა რის ხის აუ ცი ლებ ლო ბის პი რო ბებ ში, გან სხვა ვე ბა

75


წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის ეტაპ ზე და ყე ნე ბულ და არ სე ბი თი მოს მე ნის დროს გან სა ხილ ველ სა კითხ ებს შო რის ძა ლი ან უმ ნიშ ვნე ლო იყო და ამი ტო მაც მო სა მარ თლის მი უ კერ ძო ებ ლო ბა სა ეჭ ვო ჩან და. სას ა მარ-თლო, რო გორც წე სი, არ ად გენს მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვას მხო ლოდ იმის გა მო, რომ საქ მის არ სე ბი თად გან მხილ ველ მა მო სა მარ თლემ გა დაწყ ვე ტი ლე ბა მი ი ღო პი რის წი ნას წა რი პა ტიმ რო ბის შე სა ხებ, რად გა ნაც მხო ლოდ იმ სა კითხ ზე გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბა, არ სე-ბობს თუ არა სა ფუძ ვლი ა ნი ეჭ ვი პი რის მი ერ და ნა შა უ ლის ჩა დე ნის შე სა ხებ, თა ვის თა ვად არ იწ ვევს მო სა მარ თლის მი უ კერ ძო ებ ლო-ბის ეჭ ვქვეშ და ყე ნე ბას.141 თუმ ცა სა სა მარ თლო შე ის წავ ლის ყო ვე-ლი საქ მის ფაქ ტობ რივ გა რე მო ე ბებს და იმას, თუ რამ დე ნად შე ეძ-ლო მო სა მარ თლის მი ერ წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის პე რი ოდ ში მი ღე ბულ დას კვნებს შემ დგომ ში პი რის დამ ნა შა ვედ ცნო ბა გა მო ეწ ვი ა. ამ გვა-რად, ის ფაქ ტი, რომ საქ მის არ სე ბი თად გან მხილ ვე ლი მო სა მარ-თლე მა ნამ დე მო ნა წი ლე ობ და არა მხო ლოდ აღ კვე თის ღო ნის ძი ე ბის შე ფარ დე ბა ში, არა მედ პი რის წი ნა აღ მდეგ სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი დევ ნის ინი ცი რე ბა შიც, რაც ასე ვე გუ ლის ხმობს დას კვნას პი რის ბრა ლე უ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით საკ მა რი სი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბის არ-სე ბო ბის შე სა ხებ, წი ნა აღ მდე გო ბა ში მო დის მე-6 (1) მუხ ლთან.142 ამა ვე დროს სი ტუ ა ცი ა, რო დე საც ერ თი და იგი ვე მო სა მარ თლე მო-

ნა წი ლე ობს საქ მის გან ხილ ვა ში საქ მის წარ მო ე ბის სხვა დას ხვა ეტაპ ზე (ინ სტან ცი ა ზე), რა მაც შე იძ ლე ბა წარ მოშ ვას პრობ ლე მე ბი მი უ კერ ძო-ებ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით მე-6 (1) მუხ ლის გად მო სა ხე დი დან, უნ და გან ვას ხვა ოთ იმ შემ თხვე ვის გან, რო დე საც პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის ერ-თი და იგი ვე მო სა მარ თლე რამ დენ ჯერ მე გა ნი ხი ლავს საქ მეს, გა დაწყ-ვე ტი ლე ბის გა უქ მე ბის შემ დეგ საქ მის იმა ვე სა სა მარ თლოს თვის დაბ-რუ ნე ბის შემ თხვე ვა ში. ეს უკა ნას კნე ლი შემ თხვე ვა არ მეტყ ვე ლებს მი კერ ძო ე ბუ ლო ბის არ სე ბო ბა ზე.143 აპე ლა ცი ის მო სა მარ თლის მი ერ საქ მის ხე ლა ხა ლი გან ხილ ვა და სა კა სა ციო სა ჩივ რის და საშ ვე ბო ბა-ზე მსჯე ლო ბა, რის შემ დე გაც გან მცხა დე ბელს შე უძ ლია მი მარ თოს უზე ნა ეს სა სა მარ თლოს, ასე ვე არ მო დის მე-6 მუხ ლთან წი ნა აღ მდე-გო ბა ში.144 მი კერ ძო ე ბუ ლო ბის დად გე ნი სას სა სა მარ თლოს მი ერ საბ რალ დე-

141 Jasinski v. Poland, 2005142 Perote Pellon v. Spain, 2002143 Stow and Gai v. Portugal (dec.), 2005144 Warsicka v. Poland, 2007

76


ბო და სა სა მარ თლო ფუნ ქცი ე ბის აღ რე ვის ფაქ ტი სა სა მარ თლოს მი ერ ასე ვე ხაზ გას მუ ლი იქ ნა საქ მე ებ ში, სა დაც გან მცხა დე ბე ლი გა ა სა მარ თლეს სა სა მარ თლოს შე უ რაცხ ყო ფის თვის იმა ვე მო სა მარ-თლე ებ მა, რომ ლე ბიც და ზა რა ლე ბუ ლებს წარ მო ად გენ დნენ.145 მი უ-კერ ძო ებ ლო ბა შე იძ ლე ბა ეჭ ვქვეშ დად გეს ასე ვე იმ საქ მე ებ ში, რომ-ლებ შიც მოხ და სხვა მო სა მარ თლე ე ბის ჩარ თვა საქ მის გან ხილ ვა ში, რო ცა ისი ნი ოფი ცი ა ლუ რად და ნიშ ნულ ნი არ ყო ფი ლან ამ საქ მის გან სა ხილ ვე ლად. საქ მე ში “დაკ ტა რა სი ლიტ ვის წი ნა აღ მდეგ”, 2000 (Daktaras v. Lithuania, 2000) უზე ნა ე სი სა სა მარ თლოს სის ხლის სა-მარ თლის პა ლა ტის პრე ზი დენ ტმა და ა ყე ნა შუ ამ დგომ ლო ბა პა ლა ტის წი ნა შე სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა უქ მე ბის მოთხ ოვ ნით მას შემ დეგ, რაც სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს გა დაწყ-ვე ტი ლე ბით უკ მა ყო ფი ლო მო სა მარ თლემ მი სი გა უქ მე ბა მო ითხ ო ვა. პრე ზი დენ ტმა მო სა მარ თლე ებს შეს თა ვა ზა სა ა პე ლა ციო სა სა მარ-თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა უქ მე ბა და პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა-მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბის აღ დგე ნა. იმა ვე პრე ზი დენ ტმა და ნიშ ნა მომ ხსე ნე ბე ლი მო სა მარ თლე და და ა კომ პლექ ტა ამ საქ მის გან მხილ-ვე ლი სა სა მარ თლო კო ლე გი ა. პრე ზი დენ ტის შუ ამ დგომ ლო ბას მხა რი და უ ჭი რა პრო კუ რა ტუ რამ და და აკ მა ყო ფი ლა უზე ნა ეს მა სა სა მარ-თლომ. საქ მის გან ხილ ვა ში მო ნა წი ლე მარ თლმსა ჯუ ლე ბის გან მა-ხორ ცი ე ლე ბე ლი სხვა დას ხვა პი რის ასე თი აღ რე ვა საკ მა რის ობი ექ-ტურ სა ფუძ ვლად ჩა ით ვა ლა გან მცხა დებ ლის ეჭ ვე ბის თვის, უზე ნა-ე სი სა სა მარ თლოს პა ლა ტის მი კერ ძო ე ბუ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით. ხო ლო რად გა ნაც ეჭ ვე ბი ობი ექ ტუ რად გა მარ თლე ბუ ლი იყო, თა ვის მხრივ, ამან მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა გა მო იწ ვი ა. ანა ლო გი უ რად, საქ მე ში “სა ლო ვი უკ რა ი ნის წი ნა აღ მდეგ”, 2005

(Salov v. Ukraine, 2005) მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა დად გინ და მო-სა მარ თლის მი უ კერ ძო ებ ლო ბი სა და და მო უ კი დებ ლო ბის ნაკ ლე ბო-ბას თან და კავ ში რე ბით იმის გა მო, რომ არ არ სე ბობ და საკ მა რი სი გა რან ტი ე ბი საქ მის გან მხილ ვე ლი რა ი ო ნუ ლი მო სა მარ თლის სა ოლ ქო სა სა მარ თლო ე ბის ზე წო ლის გან და სა ცა ვად. ობი ექ ტუ რი მი უ კერ ძო ებ ლო ბა შე იძ ლე ბა ეჭ ვქვეშ დად გეს მა ში-

ნაც, რო ცა საქ მის გან მხილ ვე ლი მო სა მარ თლე ე ბი გა ნი ხი ლა ვენ იმ კა ნონ თან და კავ ში რე ბულ საქ მეს, რომ ლის შე მუ შა ვე ბა შიც მა ნამ დე მრჩევ ლე ბის სა ხით მო ნა წი ლე ობ დნენ. ზე მოთ ცი ტი რე ბულ საქ მე ში

145 ix. zemoT citirebuli Kyprianou–is saqme

77


“პრო კო ლა ლუქ სემ ბურ გის წი ნა აღ მდეგ” სა ხელ მწი ფო საბ ჭოს (უ ზე-ნა ე სი ად მი ნის ტრა ცი უ ლი სა სა მარ თლო) სა სა მარ თლო პა ლა ტამ გა-ნი ხი ლა გან მცხა დებ ლის საქ მე, რო მე ლიც შე ე ხე ბო და დე ბუ ლე ბას ევ რო კავ ში რის ზო გი ერ თი დი რექ ტი ვის ად გი ლობ რივ კა ნონ მდებ ლო-ბა ში ინ კორ პო რი რე ბის შე სა ხებ. პა ლა ტის ხუ თი მო სა მარ თლი დან ოთხი მა ნამ დე იყო სა ხელ მწი ფო საბ ჭოს სა თათ ბი რო პა ლა ტის წევ რი და მი ი ღო მო ნა წი ლე ო ბა ამ დე ბუ ლე ბის გან ხილ ვა ში. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მხო ლოდ ის ფაქ ტი, რომ პირ მა წარ მა ტე ბით გა ნა-ხორ ცი ე ლა ორი სხვა დას ხვა სა ხის ფუნ ქცია ერ თი და იმა ვე საქ მე ზე, იძ ლე ვა მის სტრუქ ტუ რულ და მო უ კი დებ ლო ბა სა და მი უ კერ ძო ებ ლო-ბა ში ეჭ ვის შე ტა ნის სა ფუძ ველს. შე სა ბა მი სად, გან მცხა დე ბე ლი სა-ფუძ ვლი ა ნად ში შობ და, რომ პა ლა ტის წევ რე ბი შე ბო ჭილ ნი იქ ნე ბოდ-ნენ მათ მი ერ ამ სა კითხ ზე მა ნამ დე გა მოთ ქმუ ლი აზ რით. აქე დან გა მომ დი ნა რე, აშ კა რა იყო მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა. თუმ ცა, სა სა მარ თლომ შემ დგომ ში გან მარ ტა, რომ რო დე საც სა-

სა მარ თლოს, მა გა ლი თად სა ხელ მწი ფო საბ ჭოს, გა აჩ ნია რო გორც სა-რე კო მენ და ცი ო, ისე სა სა მარ თლო ფუნ ქცი ე ბი, მი უ კერ ძო ებ ლო ბა არ იქ ნე ბა სა ეჭ ვო, თუ კი სა რე კო მენ და ციო ში ნა არ სის მო საზ რე ბე ბი და შემ დგომ ში სა სა მარ თლო წარ მო ე ბა არ იქ ნე ბა და კავ ში რე ბული “ერთ საქ მე სა” ან “ერთ გა დაწყ ვე ტი ლე ბას თა ნ”. საქ მე ში “კლე ი ნი ნი დერ ლან-დე ბის წი ნა აღ მდეგ”, 2003 (Kleyn v. Netherlands, 2003) სა ხელ მწი ფო საბ ჭომ გას ცა რე კო მენ და ცია ტრან სპორ ტი სა და ინ ფრას ტრუქ ტუ რის შე სა ხებ კა ნონ ზე, რომ ლის შე დე გა დაც კა ნონ ში რამ დე ნი მე ცვლი ლე-ბა შე ვი და. გან მცხა დებ ლებ მა შე ი ტა ნეს სარ ჩე ლი იმ კა ნო ნის სა ფუძ-ველ ზე მი ღე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის თა ო ბა ზე, რო მე ლიც ეხე ბო და რკი ნიგ ზის კონ კრე ტულ მარ შრუტს. გან მცხა დებ ლე ბი ამ ტკი ცებ დნენ, რომ სა ხელ მწი ფო საბ ჭო, რო მელ მაც არ მი ი ღო სარ ჩე ლი, არ იყო მი უ კერ ძო ე ბე ლი. თუმ ცა სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ კა ნონ თან და-კავ ში რე ბით მი ცე მუ ლი რე კო მენ და ცია არ შე ი ცავ და არა ნა ირ გა დაწყ-ვე ტი ლე ბას ან მო საზ რე ბას კონ კრე ტუ ლად იმ სა კითხ ებ თან და კავ ში-რე ბით, რომ ლებ საც გან მცხა დებ ლე ბი ხდიდ ნენ სა და ვოდ. მარ თა ლი ა, რე კო მენ და ცია შე ი ცავ და წი ნა და დე ბებს იმას თან და კავ ში რე ბით, თუ სად უნ და და იწყ ოს და დამ თავ რდეს რკი ნიგ ზა, მაგ რამ ის არ ეხე ბო-და რკინი გზის დე ტა ლურ მარ შრუტს. შე სა ბა მი სად, გან მცხა დე ბელ თა ში ში სა ხელ მწი ფო საბ ჭოს მი კერ ძო ე ბუ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით, მის მი ერ მა ნამ დე გა ცე მუ ლი რე კო მენ და ცი ე ბის გა მო, არ იყო ობი ექ ტუ-

78


რად და სა ბუ თე ბუ ლი. სა მე დი ცი ნო სა დის ციპ ლი ნო ტრი ბუ ნალ ში პრაქ ტი კო სი ექი მე ბის

მო ნა წი ლე ო ბა, რომ ლე ბიც ასე ვე იყ ვნენ იმ პრო ფე სი უ ლი ორ გა ნოს წევ რე ბი, რო მელ ში შეს ვლაც არ სურ დათ მო პა სუ ხე ებს, ასე ვე არ ჩა-ით ვა ლა მი უ კერ ძო ებ ლო ბის მოთხ ოვ ნის დარ ღვე ვად.146 მა შინ, რო ცა მო სა მარ თლე ვერ იქ ნე ბა “მი უ კერ ძო ე ბე ლი” მე-6 (1)

მუხ ლის მიზ ნე ბის თვის, თუ კი იგი ერთ საქ მე ზე სხვა დას ხვა ფუნ ქცი ას ას რუ ლებ და (პრო კუ რო რი სა და მო სა მარ თლის, მრჩევ ლი სა და მო სა-მარ თლის), ან საქ მის გან ხილ ვის რამ დე ნი მე ეტაპ ზე მო ნა წი ლე ობ და (პირ ველ და მე ო რე ინ სტან ცი ა ში), სა სა მარ თლომ არ და ად გი ნა მი უ-კერ ძო ებ ლო ბის პრინ ცი პის დარ ღვე ვა იმ ფაქ ტის გა მო, რომ ერ თი და იგი ვე სა სა მარ თლო მი ყო ლე ბით გა ნი ხი ლავ და მსგავს ან და კავ ში რე-ბულ საქ მე ებს.147

ობი ექ ტუ რი მი უ კერ ძო ებ ლო ბა ეჭ ვქვეშ დგე ბა მა ში ნაც, რო ცა მო-სა მარ თლეს გა აჩ ნია ოჯა ხუ რი, ფი ნან სუ რი ან სხვაგ ვა რი კავ ში რე ბი პრო ცე სის მხა რეს თან. მა გა ლი თად, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მი უ კერ-ძო ებ ლო ბის პრინ ცი პის დარ ღვე ვა საქ მე ში, რო მელ შიც სა კონ სტი ტუ-ციო გან ხილ ვის ეტაპ ზე საქ მის გან მხილ ვე ლი მო სა მარ თლე საქ მის წარ მო ე ბის ქვე და ინ სტან ცი ებ ში იყო გან მცხა დებ ლის მო წი ნა აღ მდე-გე მხა რის იუ რი დი უ ლი მრჩე ვე ლი.148 თუმ ცა კავ ში რი მო სა მარ თლე-სა და მხა რეს შო რის საკ მა რი სად ახ ლოს უნ და იყოს იმი სათ ვის, რომ წარ მოშ ვას პრობ ლე მე ბი მი უ კერ ძო ებ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით. საქ მე ში “სი გურ დსო ნი ის ლან დი ის წი ნა აღ მდეგ”, 2003 (Sigurdsson v. Iceland, 2003) გან მცხა დებ ლის სარ ჩელს ის ლან დი ის ეროვ ნუ ლი ბან კის წი ნა აღ მდეგ იხი ლავ და უზე ნა ე სი სა სა მარ თლო. უზე ნა ე სი სა-სა მარ თლოს ერ თ-ერთ მო სა მარ თლეს და მის ქმარს ჰქონ დათ ფი ნან-სუ რი ურ თი ერ თო ბე ბი ამ ბან კთან და ამა ვე დროს ქმა რი გა ნიც დი და სე რი ო ზულ ფი ნან სურ პრობ ლე მებს. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ უზე ნა ე სი სა სა მარ თლოს მი ერ საქ მის გან ხილ ვის პე რი ოდ ში მო სა-მარ თლის მო ნა წი ლე ო ბა მი სი ქმრის ვა ლე ბის მოგ ვა რე ბა ში, ქმრის მი ერ შე ღა ვა თე ბის მი ღე ბა და მი სი კავ ში რე ბი ბან კთან, იყო იმ ხა-სი ა თი სა და მას შტა ბის, რომ გან მცხა დე ბელს შე საძ ლოა სე რი ო ზუ ლი ში ში ჰქო ნო და უზე ნა ე სი სა სა მარ თლოს მი უ კერ ძო ებ ლო ბას თან და-კავ ში რე ბით. შე სა ბა მი სად, დარ ღვე უ ლი იყო მე-6 (1) მუხ ლი.

146 ix. zemoT citirebuli Le Compte and Others–is saqme147 ix. zemoT citirebuli Gillow–is saqme148 Meznaric v. Croatia, 2005

79


საქ მე ში “ჰოლ მი შვე დე თის წი ნა აღ მდეგ”, 1993 (Holm v. Sweden, 1993) ცი ლის წა მე ბის შე სა ხებ სარ ჩე ლის გან ხილ ვა ში მო ნა წი ლე ცხრა მსა ჯუ ლი დან ხუ თი იყო იმ პო ლი ტი კუ რი პარ ტი ის წევ რი, რო-მე ლიც ცი ლის მწა მებ ლუ რი გან ცხა დე ბე ბის ძი რი თად ად რე სატს წარ-მო ად გენ და. მსა ჯულ თა შერ ჩე ვის პრო ცე დუ რა შე სა ბა მი სო ბა ში იყო შვე დე თის კა ნონ მდებ ლო ბას თან და გან მცხა დებ ლის მცდე ლო ბა მათ აცი ლე ბას თან და კავ ში რე ბით უშე დე გოდ დას რულ და. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მო პა სუ ხე სა და ხუთ მსა ჯულს შო რის არ სე ბუ ლი კავ ში რი ეჭ ვქვეშ აყე ნებ და მათ ობი ექ ტუ რო ბა სა და მი უ კერ ძო ებ-ლო ბას, რაც, თა ვის მხრივ, ძირს უთხ რი და თვი თონ სა სა მარ თლოს და მო უ კი დებ ლო ბა სა და მი უ კერ ძო ებ ლო ბას. შე სა ბა მი სად, ად გი ლი ჰქონ და მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვას. ამის სა წი ნა აღ მდე გოდ, საქ მე ში “სა ლა მა ნი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა-

მე ფოს წი ნა აღ მდეგ”, 2000 (Salaman v. the United Kingdom (dec.), 2000) სა სა მარ თლომ გა ნი ხი ლა მო სა მარ თლის მი უ კერ ძო ებ ლო ბა ზე მა სონ თა სექ ტის წევ რო ბის გავ ლე ნის სა კითხ ი. გან მცხა დე ბელ მა სა-სა მარ თლო ში შე ი ტა ნა სარ ჩე ლი, რომ ლი თაც სა და ვოდ ხდი და მა სო-ნის მი ერ და ტო ვე ბულ ან დერძს. აღ ნიშ ნუ ლი ან დერ ძი აუქ მებ და მა-ნამ დე გან მცხა დებ ლის სა სარ გებ ლოდ შედ გე ნილ ან დერძს და მთელ ქო ნე ბას აკუთ ვნებ და კაცს, რო მე ლიც, გან მცხა დებ ლის მტკი ცე ბით, ასე ვე მა სონ თა სექ ტას მი ე კუთ ვნე ბო და. გან მცხა დე ბელ მა სა სა მარ-თლოს მი უ თი თა სა ყო ველ თა ოდ გავ რცე ლე ბულ ეჭ ვებ ზე მა სონ თა სექ ტის სა ი დუმ ლო, გავ ლე ნი ან და კო რუფ ცი ულ ბუ ნე ბას თან და კავ-ში რე ბით. თუმ ცა სა სა მარ თლომ ჩათ ვა ლა, რომ მა სონ თა სექ ტი სად მი კუთ ვნი ლე ბა თა ვის თა ვად არ წარ მო შობ და ეჭ ვებს მო სა მარ თლის მი-უ კერ ძო ებ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით იმ საქ მე ში, რომ ლის მოწ მეც ან მხა რეც იყო ამა ვე სექ ტის წევ რი. კერ ძოდ, არ არ სე ბობ და იმ ში შის სა ფუძ ვე ლი, რომ მო სა მარ თლე მის სა მო სა მარ თლეო ფიც ზე მაღ ლა და ა ყე ნებ და სხვა ნე ბის მი ერ სო ცი ა ლურ კუთ ვნი ლე ბა სა და ვალ დე-ბუ ლე ბას. გან მცხა დებ ლის ეჭ ვე ბი, მო სა მარ თლის მი კერ ძო ე ბას თან და კავ ში რე ბით, არ იყო ობიქ ტუ რად და სა ბუ თე ბუ ლი. იგი ვე პრინ ცი პი ვრცელ დე ბა იმ საქ მე ებ ზეც, რომ ლებ შიც ტრი-

ბუ ნა ლის წევ რი იც ნობს პრო ცე სის რო მე ლი მე მხა რეს ან მოწ მეს. საქ მე ში “პუ ლა რი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდეგ”, 1996 (Pullar v. the United Kingdom, 1996) უბ რა ლო შემ თხვე ვი თო ბით აღ მოჩ ნდა, რომ ერ თ-ერ თი მსა ჯუ ლი ად რე იყო იმ პი რის მი ერ და-

80


საქ მე ბუ ლი, რო მე ლიც ახ ლა ბრალ დე ბის ძი რი თად მოწ მეს წარ მო-ად გენ და. სა სა მარ თლომ არ ჩათ ვა ლა, რომ ეს რა ი მე პრობ ლე მას ქმნი და მე-6 (1) მუხ ლთან და კავ ში რე ბით, რად გა ნაც იმ მოწ მეს თან მსა ჯუ ლის ურ თი ერ თო ბის დე ტა ლუ რი ანა ლი ზი, რო მელ მაც მა ნამ-დე იგი სამ სა ხუ რი დან და ითხ ო ვა, არ მეტყ ვე ლებ და იმა ზე, რომ მსა ჯულს ექ ნე ბო და წი ნას წარ ჩა მო ყა ლი ბე ბუ ლი შე ხე დუ ლე ბა მოწ-მის მი ერ მი ცე მუ ლი ჩვე ნე ბის სარ წმუ ნო ო ბას თან და კავ ში რე ბით. აქე დან გა მომ დი ნა რე, აბ სტრაქ ტულ მო საზ რე ბებ ზე და ფუძ ნე ბუ ლი

გა ნაცხ ა დე ბი, მა გა ლი თად სა ჩივ რე ბი იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ მსა ჯულ თა შე მად გენ ლო ბა არ იყო ბრალ დე ბუ ლის ეთ ნი კუ რი კუთ-ვნი ლე ბის შე სა ბა მი სი, სა ვა რა უ დოდ, არ იქ ნე ბა წარ მა ტე ბუ ლი მა ნამ, სა ნამ საქ მის კონ კრე ტუ ლი გა რე მო ე ბე ბით არ დამ ტკიც დე ბა, რომ ბრალ დე ბუ ლის ში ში, ტრი ბუ ნა ლის რა სის ტულ შე ხე დუ ლე ბებ თან და-კავ ში რე ბით, არის ობი ექ ტუ რად გა მარ თლე ბუ ლი. საქ მე ში “სან დე რი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდეგ”, 2000 (Sander v. the United Kingdom, 2000) ბრალ დე ბუ ლი იყო აზი ე ლი. სა მე ფო სა სა მარ თლო ში საქ მის წარ მო ე ბი სას საქ მის გან ხილ ვა გა და ი დო იმის გა მო, რომ მსა-ჯულ მა გა უგ ზავ ნა მო სა მარ თლეს წე რი ლი, რო მელ შიც იტყ ო ბი ნე ბო-და, რომ ორი მსა ჯუ ლი აკე თებ და აშ კა რად რა სის ტულ შე ნიშ ვნებს და ხუმ რო ბებს და გა მოთ ქვამ და შიშს იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ ბრალ დე ბუ ლი ცნო ბი ლი იქ ნე ბო და დამ ნა შა ვედ არა მტკი ცე ბუ ლე ბე-ბის სა ფუძ ველ ზე, არა მედ იმის გა მო, რომ იგი აზი ე ლი იყო. მე ო რე დი ლას მო სა მარ თლემ ორი წე რი ლი მი ი ღო. პირ ვე ლი წე რი ლი ხელ-მო წე რი ლი იყო ყვე ლა მსა ჯუ ლის მი ერ, მათ შო რის წი ნა წე რი ლის ავ ტო რის მი ე რაც და უარ ყოფ და რა სიზ მში ბრალ დე ბას. მე ო რე წე-რი ლი და წე რი ლი იყო ერ თ-ერ თი მსა ჯუ ლის მი ერ, რო მე ლიც აცხ ა-დებ და, რომ შე საძ ლოა ის ყო ფი ლი ყო პა სუ ხის მგე ბე ლი რა სის ტულ ხუმ რო ბებ ზე. იგი ბო დიშს იხ დი და და აცხ ა დებ და, რომ არა ნა ი რად არ იყო რა სის ტუ ლად გან წყო ბი ლი. მო სა მარ თლემ გა დაწყ ვი ტა, არ და ეთხ ო ვა ნა ფი ცი მსა ჯუ ლე ბი და ამის მა გივ რად მო უ წო და მათ, ყუ რადღ ე ბა სა სა მარ თლო ფუნ ქცი ის გან ხორ ცი ე ლე ბის კენ მი ე მარ-თათ. ამგვა რად, პრო ცე სი გაგ რძელ და. მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვის დად გე ნი სას სა სა მარ თლომ გან მარ ტა, რომ ობი ექ ტუ რად მსა ჯულ თა კო ლექ ტი უ რი წე რი ლი არ შე იძ ლე ბო და ჩათ ვლი ლი ყო გან მცხა დებ-ლის ეჭ ვე ბის გა ქარ წყლე ბის თვის საკ მა რი სად, ვი ნა ი დან სა ეჭ ვო ა, რომ მსა ჯუ ლებს მა თი რა სის ტუ ლი შე ხე დუ ლე ბე ბი ეღი ა რე ბი ნათ.

81


არც მო სა მარ თლის მო წო დე ბა არ იყო საკ მა რი სი, რად გა ნაც შე უძ-ლე ბე ლია რა სის ტუ ლი შე ხე დუ ლე ბე ბის ერთ ღა მე ში შეც ვლა. აშ კა რაა თუ არა ტრი ბუ ნა ლის და მო უ კი დებ ლო ბი სა და მი უ კერ ძო-

ებ ლო ბის ეფექ ტუ რი და საკ მა რი სი გა რან ტი ე ბი?

3.3. სა სა მარ თლო გან ხილ ვის სა მარ თლი ა ნო ბა

“სა მარ თლი ა ნი” სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბა მე-6 მუხ ლის ძი-რი თა დი ელე მენ ტი ა. “სა მარ თლი ა ნო ბი ს” მოთხ ოვ ნა მო ი ცავს მთლი ან სა მარ თალ წარ მო ე ბას და არა მხო ლოდ ზე პირ გან ხილ ვას, ან წარ-მო ე ბას პირ ველ ინ სტან ცი ა ში.149 ამ გვა რად, სა კითხი იმის შე სა ხებ, იყო თუ არა სა მარ თალ წარ მო ე ბა “სა მარ თლი ა ნი”, გა ნი საზღ ვრე ბა სა მარ თალ წარ მო ე ბის მთლი ა ნო ბა ში გან ხილ ვით, თუმ ცა რო მე ლი-მე კონ კრე ტულ ინ ცი დენტს შე საძ ლოა გა დამ წყვე ტი მნიშ ვნე ლო ბა ჰქონ დეს. პრო ცე სის ერთ ეტაპ ზე არ სე ბუ ლი ნაკ ლო ვა ნე ბე ბი შე იძ-ლე ბა გა მოს წო რე ბუ ლი ან კომ პენ სი რე ბუ ლი იქ ნეს შემ დგომ ეტაპ ზე. სა კითხი იმის შე სა ხებ “სა მარ თლი ა ნი” იყო თუ არა სა სა მარ თლო გან ხილ ვა, რა თქმა უნ და, სრუ ლი ად გან სხვავ დე ბა იმ სა კითხ ის გან, ტრი ბუ ნა ლის გა დაწყ ვე ტი ლე ბა “სწო რია” თუ “მცდა რი ”. რო გორც სა სა მარ თლომ ბევ რჯერ აღ ნიშ ნა, ე.წ. “მე ოთხე ინ სტან ცი ი ს” საქ მე-ებ ში მას არ გა აჩ ნია იმის იუ რის დიქ ცი ა, რომ გან სა ჯოს, რა სა მარ-თლებ რი ვი თუ ფაქ ტობ რი ვი შეც დო მე ბი და უშ ვეს ად გი ლობ რივ მა სა სა მარ თლო ებ მა. მი სი ფუნ ქცი ა ა, გან საზღ ვროს სა მარ თლი ა ნი იყო თუ არა სა მარ თალ წარ მო ე ბა (იხ. თა ვი 1).

3.3.1. შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სი

“სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვა” მო ითხ ოვს შე ჯიბ რე ბი-თო ბას, რაც გუ ლის ხმობს სა მო ქა ლა ქო პრო ცეს ში მხა რე თა შე საძ-ლებ ლო ბას, გა ეც ნონ და გა მო ხა ტონ თა ვი ან თი პო ზი ცია მე ო რე მხა რის მი ერ წარ მოდ გე ნილ მო საზ რე ბებ სა და მტკი ცე ბუ ლე ბებ თან და კავ ში რე ბით. სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ებ ში შე ჯიბ რე ბი თი პრო-ცე სის მოთხ ოვ ნა გა მო ი ხა ტე ბა იმა ში, რომ ბრალ დე ბა სა და დაც-ვის მხა რეს უნ და მი ე ცეთ შე საძ ლებ ლო ბა, გა ეც ნონ და გა მო ხა ტონ თა ვი ან თი პო ზი ცია მე ო რე მხა რის მი ერ წარ მოდ გე ნილ მო საზ-

149 ix. zemoT citirebuli Monnell and Morris-is saqme

82


რე ბებ სა და მტკი ცე ბუ ლე ბებ თან და კავ ში რე ბით.150 ად გი ლობ რი ვი კა ნონ მდებ ლო ბის ფუნ ქცი ა ა, გან საზღ ვროს მტკი ცე ბუ ლე ბა თა და-საშ ვე ბო ბის წე სე ბი, ხო ლო სა სა მარ თლო ე ბის ფუნ ქცი ას მტკი ცე-ბუ ლე ბა თა შე ფა სე ბა წარ მო ად გენს.151 თუმ ცა, იმის გან ხილ ვი სას მთლი ა ნო ბა ში პრო ცე სი “სა მარ თლი ა ნი” იყო თუ არა, წარ დგე ნი ლი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბის ხა სი ა თი სა და მა თი მი ღე ბის წე სის გა მორ კვე-ვა ასე ვე მნიშ ვენ ლო ვა ნი ა. გან სა კუთ რე ბით სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ში, დაც ვის უფ ლე ბე ბი სად მი პა ტი ვის ცე მა მო ითხ ოვს, რომ ყვე ლა მტკი ცე ბუ ლე ბა გა მოკ ვლე უ ლი უნ და იყოს ბრალ დე ბუ ლის თან დას წრე ბით სა ჯა რო სხდო მა ზე შე ჯიბ რე ბი თო ბის პი რო ბებ ში.152 ეს ასე ვე მო ი ცავს მოწ მე თა და კითხ ვი სა და მათ ჩვე ნე ბებ ზე გან-მარ ტე ბის მი ცე მის შე საძ ლებ ლო ბას.153

შე ჯიბ რე ბი თო ბის პრინ ცი პის ეფექ ტუ რად გან ხორ ცი ე ლე ბის თვის სა ჭი როა შე სა ბა მი სი საქ მის მა სა ლე ბი ხელ მი საწ ვდო მი იყოს ორი-ვე მხა რის თვის. საქ მე ში “რუ იზ -მა ტე ო სი ეს პა ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1993 (Ruiz-Mateos v. Spain, 1993) მე-6 მუხ ლის სა მო ქა ლა ქო სა მარ-თლებ რი ვი დაც ვის სფრო ში შე მა ვა ლი სა კონ სტი ტუ ციო სა მარ თალ-წარ მო ე ბი სას გან მცხა დებ ლის თხოვ ნა მი სი მო საზ რე ბე ბის წარ-დგე ნა ზე უარ ყო ფი ლი იქ ნა სა კონ სტი ტუ ციო სა სა მარ თლოს მი ერ. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სის უფ ლე ბა მო ითხ ოვს, ორი ვე მხა რეს მი ე ცეს მე ო რე მხა რის მი ერ წარ დგე-ნი ლი მო საზ რე ბე ბის ან მტკი ცე ბუ ლე ბე ბის გაც ნო ბი სა და მათ ზე სა კუ თა რი პო ზი ცი ის გა მო ხატ ვის უფ ლე ბა. სა სა მარ თლომ გან მარ-ტა, რომ პრო ცე სის მხა რის თვის გა რან ტი რე ბუ ლი უნ და იყოს მო-წი ნა აღ მდე გე მხა რის მო საზ რე ბე ბის ხელ მი საწ ვდო მო ბა და მათ ზე შე ხე დუ ლე ბე ბის გა მოთ ქმის სა შუ ა ლე ბა. საქ მე ში “მაკ მა იკ ლი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 1995

(McMichael v. United Kingdom, 1995) გან მცხა დებ ლებს ხე ლი არ მი უწ-ვდე ბო დათ გარ კვე ულ სო ცი ა ლურ ან გა რი შებ ზე, რომ ლე ბიც ესა-ჭი რო ე ბო დათ ბავ შვის მზრუნ ვე ლო ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი სა მარ-თალ წარ მო ე ბის თვის. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ასე თი მნიშ-ვნე ლო ვა ნი დო კუ მენ ტე ბის ხელ მი უწ ვდომ ლო ბას შე საძ ლოა გავ-ლე ნა მო ეხ დი ნა მშო ბელ თა შე საძ ლებ ლო ბა ზე მი ეღ წი ათ მათ თვის

150 Brandstetter v. Austria, 1991 151 Schenk v. Switzerland, 1988152 Barberà, Messegué and Jabardo v. Spain, 1988153 Bricmont v. Belgium, 1989

83


სა სურ ვე ლი შე დე გის თვის და ასე ვე შე ე ფა სე ბი ნათ მო სა ლოდ ნე ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა სა ჩივ რე ბის პერ სპექ ტი ვე ბი. აპე ლა ცი ა ზე ეს დო კუ მენ ტე ბი წარ მოდ გე ნი ლი იქ ნა სა სა მარ თლო ში, მაგ რამ არ გა-და ე ცათ გან მცხა დებ ლებს. შე სა ბა მი სად, აპე ლა ცი ამ არ გა მო ას წო-რა პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის ნაკ ლო ვა ნე ბე ბი, რა მაც გა მო იწ ვია მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა. სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ე ბის კონ ტექ სტში სა სა მარ თლომ კვლა-

ვაც გან მარ ტა, რომ შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სის უფ ლე ბა გუ ლის ხმობს იმას, რომ ორი ვეს, ბრალ დე ბი სა და დაც ვის მხა რე საც, უნ და მი ე-ცეს შე საძ ლებ ლო ბა გა ეც ნოს და გა მოთ ქვას თა ვი სი პო ზი ცია მე-ო რე მხა რის მი ერ წარ დგე ნილ მო საზ რე ბებ სა და მტკი ცე ბუ ლე ბებ-თან და კავ ში რე ბით და რომ პრო კუ რა ტუ რამ დაც ვის მხა რეს უნ და გა აც ნოს მის ხელთ არ სე ბუ ლი ყვე ლა მტკი ცე ბუ ლე ბა.154 ამა ვე დროს მტკი ცე ბუ ლე ბა თა გაც ნო ბის უფ ლე ბა არ არის აბ-

სო ლუ ტუ რი. საქ მე ში “ედ ვარ დსი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა-აღ მდე გ”, 1992 (Edwards v. the United Kingdom, 1992) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ კონ კრე ტულ საქ მე ში ინ ფორ მა ცი ის გა უმ ჟღავ ნებ-ლო ბა (მა გა ლი თად, აგენ ტის ვი ნა ო ბის ან სა გა მო ძი ე ბო ტექ ნი კის და ფარ ვა) შე იძ ლე ბა გან პი რო ბე ბუ ლი იყოს სა ჯა რო ინ ტე რე სით, მა გა ლი თად სა ხელ მწი ფო უშიშ რო ე ბის ინ ტე რე სე ბი დან გა მომ დი ნა-რე. საქ მე ში “ჩა ჰა ლი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 1996 (Chahal v. the United Kingdom, 1996) სა სა მარ თლომ ასე ვე გან მარ ტა, რომ რო დე საც სას წორ ზე დევს სა ხელ მწი ფო უშიშ რო ე ბის ინ ტე რე-სე ბი, ინ ფორ მა ცი ის კონ ფი დენ ცი ა ლუ რო ბის დაც ვა შე იძ ლე ბა აუ-ცი ლე ბე ლი იყოს, მაგ რამ ად გი ლობ რი ვი ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო-ე ბი არ თა ვი სუფ ლდე ბი ან სა სა მარ თლოს ეფექ ტუ რი კონ ტრო ლის-გან ნე ბის მი ერ შემ თხვე ვა ში, რო ცა ამ ტკი ცე ბენ, რომ საქ მე ეხე ბა სა ხელ მწი ფო უშიშ რო ე ბა სა და ტე რო რიზმს. აქე დან გა მომ დი ნა რე, ყო ველ საქ მე ში მა შინ, რო ცა დაც ვის მხა რე ითხ ოვს გარ კვე უ ლი მტკი ცე ბუ ლე ბის გაც ნო ბას, ხო ლო პრო კუ რა ტუ რა ამის წი ნა აღ-მდე გია, სა ხელ მწი ფო უშიშ რო ე ბის ინ ტე რე სე ბი დან გა მომ დი ნა რე, საქ მის გან მხილ ველ მა სა სა მარ თლომ უნ და და ა ბა ლან სოს ინ ფორ-მა ცი ის გამ ჟღავ ნე ბის სა ჯა რო ინ ტე რე სი და ამ ინ ფორ მა ცი ის მნიშ ვნე ლო ბა დაც ვის მხა რი სათ ვის. ამა ვე დროს მე-6 (1) მუხ ლით და საშ ვე ბია დაც ვის უფ ლე ბის მხო ლოდ ისე თი შეზღ უდ ვა, რო მე-ლიც “მკაც რად აუ ცი ლე ბე ლი ა ”. 155 საქ მე ში “ბოტ მე ნი და ალა მი

154 Rowe and Davis v. the United Kingdom, 2000155 ix. zemoT citirebuli Rowe and Davis–is saqme

84


გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 2007 (Botmen and Alami v. United Kingdom, 2007) სა სა მარ თლომ არ და ად გი ნა მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა იმ ფაქ ტთან და კავ ში რე ბით, რომ პო ლი ცი ის ინ ფორ მა-ცია არ გა აც ნეს გან მცხა დებ ლებს. Iსი ნი გა ა სა მარ თლეს ლონ დონ ში გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი ტე რო რის ტუ ლი და ბომ ბვის თვის. დო კუ მენ ტე-ბის გა სა ი დუმ ლო ე ბის მოთხ ოვ ნა ხე ლახ ლა გა ნი ხი ლა სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლომ, რო მელ მაც მოთხ ოვ ნა ნა წი ლობ რივ და აკ მა ყო ფი ლა, ვი ნა ი დან ინ ფორ მა ცია გა სა ი დუმ ლო ე ბუ ლი იყო სა ხელ მწი ფო უშიშ-რო ე ბის ინ ტე რე სე ბი დან გა მომ დი ნა რე. “მე ოთხე ინ სტან ცი ი ს” დოქ ტრი ნი დან გა მომ დი ნა რე, სა სა მარ თლო

არ გა ნი ხი ლავს, რამ დე ნად შე ე სა ბა მე ბო და გა სა ი დუმ ლო ე ბა ზე უა-რის თქმა ყო ველ კონ კრე ტულ საქ მე ში ად გი ლობ რივ პრო ცე სუ ა-ლურ ნორ მებს. ამის მა გივ რად, იგი იმ სჯე ლებს იმა ზე, თუ რამ დე-ნად იყო თვი თონ პრო ცე დუ რა შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სის ავ ტო ნო-მი უ რი მოთხ ოვ ნე ბის შე სა ბა მი სი. მა გა ლი თად, ზე მოთ აღ ნიშ ნულ რო უ ვე და დე ვი სის საქ მე ში სა სა მარ თლომ და ად გი ნა დარ ღვე ვა იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს მო სა-მარ თლეს არ ჰქონ და უფ ლე ბა, ხე ლახ ლა გა ნე ხი ლა ინ ფორ მა ცი ის გა სა ი დუმ ლო ე ბის სა კითხ ი. ამის მა გივ რად, სა ა პე ლა ციო სა სა მარ-თლო უნ და დაყ რდნო ბო და პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს მსჯე ლო ბას გა სა ი დუმ ლო ე ბუ ლი ინ ფორ მა ცი ის მნიშ ვნე ლო ბას თან და კავ ში რე ბით, პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სხდო მის ოქ მებ სა და პრო-კუ რა ტუ რის მი ერ მი ცე მულ გან მარ ტე ბებს. შე სა ბა მი სად, ამ დე-ფექ ტის გა მო, სა ა პე ლა ციო ინ სტან ცი ა ში მიმ დი ნა რე სა მარ თალ-წარ მო ე ბა არ იყო მე-6 (1) მუხ ლის შე სა ბა მი სი. საქ მე ში “დო უ სე ტი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 2003

(Dowsett v. United Kingdom, 2003) გან მცხა დე ბე ლი ჩი ო და იმას თან და-კავ ში რე ბით, რომ პო ლი ცი ამ უა რი უთხ რა გარ კვე უ ლი მტკი ცე ბუ ლე-ბის გაც ნო ბა ზე სა სა მარ თლო პრო ცე სამ დე. სა სა მარ თლომ ამ საქ მე-ში ხა ზი გა უს ვა იმას, რომ დაც ვი სათ ვის სა ჭი რო ინ ფორ მა ცი ა, მათ შო რის სა ი დუმ ლო ინ ფორ მა ცი ა, უნ და წა რედ გი ნოს სა სა მარ თლოს იმ სა კითხ ის გა და საწყ ვე ტად, მოხ დეს მი სი დაც ვის მხა რის თვის გაც ნო-ბა თუ არა. შე სა ბა მი სად, სა სა მარ თლომ გან მარ ტა, რომ ინ ფორ მა ცი-ის გა უმ ჟღავ ნებ ლო ბის შე სა ხებ ნე ბის მი ე რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა უნ და მი ი ღოს სა სა მარ თლომ და არა ერ თპი როვ ნუ ლად პრო კუ რა ტუ რამ. გარ და ამი სა, ასე თი ინ ფორ მა ცი ის საქ მეს თან შე სა ხე ბო ბის სა კითხი

85


ასე ვე უნ და გან საზღ ვროს საქ მის გან მხილ ველ მა მო სა მარ თლემ. ნაკ-ლი არ ჩა ით ვლე ბა გა მოს წო რე ბუ ლად, თუ კი ამ სა კითხ ის შე ფა სე-ბას ზემ დგო მი ინ სტან ცია მო ახ დენს. საქ მე ე ბის ანა ლი ზი ცხად ყოფს, რომ სა ი დუმ ლო ინ ფორ მა ცი ის შე სა ბა მი სი შე ფა სე ბა უნ და მოხ დეს რო გორც პირ ველ ინ სტან ცი ა ში, ისე გა სა ჩივ რე ბის ეტა პებ ზე. საქ მე ში “ედ ვარ დსი და ლე ვი სი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ-

მდე გ”, 2004 (Edwards and Lewis v. the United Kingdom [Grand Chamber], 2004) საქ მის გან მხილ ველ მა მო სა მარ თლემ შე ა მოწ მა ყვე ლა ის მტკი ცე ბუ-ლე ბა, რომ ლის გა სა ი დუმ ლო ე ბა საც ითხ ოვ და პრო კუ რა ტუ რა. თუმ-ცა, საქ მის გა რე მო ე ბე ბი დან გა მომ დი ნა რე, ამან შექ მნა შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სი სა და მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრობ ლე მა. გან მცხა დებ ლებ მა მო ითხ ო ვეს საქ მის წარ მო ე ბის შეწყ ვე ტა იმ მი ზე ზით, რომ მა თი და ყო-ლი ე ბა და ნა შა უ ლის ჩა სა დე ნად მო ახ დი ნეს პო ლი ცი ის აგენ ტებ მა (იხ. თა ვი 3.3.5). მო სა მარ თლემ, ბრალ დე ბუ ლის წი ნა ნა სა მარ თლო ბი სა და პო ლი ცი ას თან მი სი ურ თი ერ თო ბის შე სა ხებ ყვე ლა მტკი ცე ბუ ლე ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით, პირ ველ რიგ ში გა ნი ხი ლა ის სა კითხ ი, ალ ბა თო ბის დო ნე ზე რამ დე ნად შე საძ ლო იყო, რომ მარ თლაც პო ლი ცი ას წა ე ქე ზე-ბი ნა ბრალ დე ბუ ლი და ნა შა უ ლის ჩა დე ნის კენ. მე-6 მუხ ლი დან გა მომ-დი ნა რე, პრობ ლე მა შე იქ მნა იმი ტომ, რომ იმა ვე მო სა მარ თლემ დაც ვის მხა რის წარ მო მად გენ ლის დას წრე ბის გა რე შე გა ნი ხი ლა პრო კუ რა ტუ-რის კონ ფი დენ ცი ა ლუ რი ინ ფორ მა ცი ა, რო მე ლიც უნ და გამ ჟღავ ნე ბუ-ლი ყო მხო ლოდ მა შინ, თუ კი იგი დაც ვის მხა რეს გა მო ად გე ბო და. ამ პრო ცე დუ რის სა ი დუმ ლო ხა სი ა თი დან გა მომ დი ნა რე, დაც ვის მხა რეს არ შე ეძ ლო გა ე გო გა სა ი დუმ ლო ე ბუ ლი ინ ფორ მა ცია სი ნამ დვი ლე ში ეწი ნა აღ მდე გე ბო და თუ არა ბრალ დე ბუ ლის მტკი ცე ბას მი სი და ნა შა-უ ლის ჩა სა დე ნად და ყო ლი ე ბის შე სა ხებ და ამ შემ თხვე ვა ში, რამ დე ნად სარ წმუ ნო იყო ეს მტკი ცე ბუ ლე ბა და შე იძ ლე ბო და თუ არა მი სი გა-ბა თი ლე ბა. მა გა ლი თად, ერ თ-ერ თი გან მცხა დებ ლის საქ მე ში გა მოვ-ლინ და, რომ, გა სა ი დუმ ლო ე ბუ ლი ინ ფორ მა ცი ის თა ნახ მად, პო ლი ცი ის ოპე რა ცი ამ დე რამ დე ნი მე ხნით ად რე იგი მო ნა წი ლე ობ და ნარ კო ტი კე-ბის გა სა ღე ბა ში: ბრალ დე ბა, რო მე ლიც მნიშ ვნე ლო ვა ნი იყო მო სა მარ-თლის მი ერ და ნა შა უ ლის პრო ვო ცი რე ბის სა კითხ ის გა დაწყ ვე ტის თვის და რო მელ საც გან მცხა დე ბე ლი და ჟი ნე ბით უარ ყოფ და. შე სა ბა მი სად, აშ კა რა იყო მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა. საქ მე ში “გე ორ გი ოს პა პა გე ორ გიუ სა ბერ ძნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2003

(Georgios Papageorgiou v. Greece, 2003) გან მცხა დე ბე ლი, ბან კის მო სამ-

86


სა ხუ რე, მსჯავ რდე ბუ ლი იყო ჩე კის გა ყალ ბე ბის თვის. გან მცხა დებ-ლის სა ჩივ რე ბი მე-6 მუხ ლთან და კავ ში რე ბით ეხე ბო და არა მტკი ცე-ბუ ლე ბის გა სა ი დუმ ლო ე ბას, არა მედ ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ თლო ე ბის უარს უზ რუნ ვე ლე ყო იმ დო კუ მენ ტე ბის ორი გი ნა ლე ბის საქ მე ზე წარ-მოდ გე ნა, რომ ლე ბიც მის სა წი ნა აღ მდე გო ძი რი თად მტკი ცე ბუ ლე ბას წარ მო ად გენ და. სა სა მარ თლო ებ მა სა მარ თალ წარ მო ე ბის არც ერთ ეტაპ ზე არ გა მო იკ ვლი ეს სა და ვო ჩე კე ბი და არ შე ა მოწ მეს, შე ე სა-ბა მე ბო და თუ არა საქ მე ში წარ მოდ გე ნი ლი ას ლე ბი “ო რი გი ნა ლებ ს”. უფ რო მე ტიც, პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლომ ბრძა ნა სა ვა რა-უ დოდ გა ყალ ბე ბუ ლი ჩე კე ბის გა ნად გუ რე ბა, რაც გან მცხა დებ ლის საქ მე ში ძი რი თად მტკი ცე ბუ ლე ბას წარ მო ად გენ და. გან მცხა დებ ლის მსჯავ რდე ბის შე სა ხებ გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ეფუძ ნე ბო და სა და ვო ჩე კე-ბის ფო ტო ას ლებს. ამ პი რო ბებ ში სა სა მარ თლომ ჩათ ვა ლა, რომ “ო რი-გი ნა ლი” ჩე კე ბის წარ მოდ გე ნა აუ ცი ლე ბე ლი იყო დაც ვის მხა რის თვის. იმის გათ ვა ლის წი ნე ბით, რომ მი უ ხე და ვად მი სი არა ერ თი მოთხ ოვ-ნი სა, ეს მნიშ ვნე ლო ვა ნი მტკი ცე ბუ ლე ბა არ იქ ნა წარ დგე ნი ლი და ადეკ ვა ტუ რად გა მოკ ვლე უ ლი სა სა მარ თლო სხდო მა ზე, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ სა და ვო სა მარ თალ წარ მო ე ბა არ აკ მა ყო ფი ლებ და სა-მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის მოთხ ოვ ნებს. შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სის პრინ ციპ თან მჭიდ რო დაა და კავ ში რე ბუ-

ლი პრო ცეს ზე დას წრე ბის უფ ლე ბა და მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი, რაც ქვე მოთ იქ ნე ბა გან ხი ლუ ლი.

3.3.2. მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი

მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი, მხა რე ებს შო რის სა მარ თლი-ა ნო ბის ბა ლან სის დაც ვის არ სით, არის სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბის მთა ვა რი ნი შან -თვი სე ბა და შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სის თან და ყო ლი ლი უფ ლე ბა. თა ვი სი არ სით ის მო ითხ ოვს, რომ ყო ველ მხა რეს ჰქონ დეს უფ ლე ბა და შე საძ ლებ ლო ბა წარ მო-ად გი ნოს თა ვი სი საქ მე – თა ვი სი სამ ხი ლე ბით, სრუ ლი ად თა ნა ბარ პი რო ბებ ში თა ვი სი ოპო ნენ ტის პი რის პირ. სხვაგ ვა რად რომ ით ქვას, მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი ნიშ ნავს მხა რე თა პრო ცე სუ ა ლურ თა ნას წო რუფ ლე ბი ა ნო ბას.156

ეს პრინ ცი პი ეხე ბა რო გორც სა მო ქა ლა ქო, ისე სის ხლის სა მარ-

156 Neumeister v. Austria, 1968

87


თლის საქ მე ებს. მცი რე უთა ნას წო რო ბა, რო მე ლიც არ ახ დენს მთლი-ა ნო ბა ში გავ ლე ნას სა სა მარ თლო პრო ცე სე ბის სა მარ თლი ა ნო ბა ზე, არ გა მო იწ ვევს მე- 6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვას. ეს პრინ ცი პი არ მო ი ცავს პრო ცე სუ ა ლუ რი წე სე ბის ამომ წუ რავ გან საზღ ვრე ბას. მი სი შე ფა სე ბა გარ კვე ულ წი ლად და მო კი დე ბუ ლი იქ ნე ბა საქ მის არ სზე, მხა რე ებს შო რის სა და ვო სა კითხ ის არ სი სა და მნიშ ვნე ლო ბის ჩათ ვლით. საქ-მის არ სი დან გა მომ დი ნა რე, უნ და არ სე ბობ დეს აგ რეთ ვე შე სა ბა მი სი პრო ცე სუ ა ლუ რი გა რან ტი ე ბი. ამა ში შე დის მტკი ცე ბუ ლე ბი სა და არ-გუ მენ ტე ბის წარ დგე ნი სა და მო წი ნა აღ მდე გე მხა რის მი ერ წარ დგე-ნილ მტკი ცე ბუ ლე ბებ ზე და ვის ადეკ ვა ტუ რი შე საძ ლებ ლო ბა.157 სა მო ქა ლა ქო საქ მე ებ ში კერ ძო პი რებს შო რის აუ ცი ლე ბე ლი არაა

“მხარეთა თა ნას წო რო ბა” იყოს აბ სო ლუ ტუ რი. მა გა ლი თად, სა ხელ-მწი ფოს არ აკის რია მო ვა ლე ო ბა, გა უ წი ოს სა მარ თლებ რი ვი დახ მა-რე ბა გა ჭირ ვე ბულ მხა რეს მის მდი დარ ოპო ნენ ტთან სრუ ლი გა თა-ნას წო რო ბის მიზ ნით.158

მნიშ ვნე ლო ვა ნია ის, რომ თი თო ე ულ მხა რეს მი ე ცეს გო ნივ რუ ლი შე საძ ლებ ლო ბა იმი სა, რომ წარ მო ად გი ნოს თა ვი სი საქ მე – მტკი-ცე ბუ ლე ბებ თან ერ თად ისე, რომ არ აღ მოჩ ნდეს არა ხელ საყ რელ ვი თა რე ბა ში, მე ო რე მხა რეს თან შე და რე ბით. მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი ნიშ ნავს, რომ მო წი ნა აღ მდე გე მხა რეს არ უნ და მი ე ცეს და მა ტე ბი თი შე საძ ლებ ლო ბე ბი, წინ წა მო წი ოს თა ვი სი შე ხე დუ ლე ბა, ბრალ დე ბუ ლი მხა რის ან მო სარ ჩლის არ ყოფ ნის დრო. ამ გვა რად, თუ სის ხლის სა მარ თლის პრო ცეს ში გა მო ძი ე ბა იყე ნებს მნიშ ვნე ლო ვან პრო ცე სუ ა ლურ უპი რა ტე სო ბას – ისეთს, რო გო რიც არის მა გა ლი თად, მა ღა ლი რან გის ჩი ნოვ ნი კის უფ ლე ბა წა რად გი ნოს მა სა ლე ბი სა კა სა-ციო სა სა მარ თლო ში დაც ვის მხა რის წარ მო მად გენ ლე ბის არ ყოფ ნი სას – მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი დარ ღვე უ ლი იქ ნე ბა.159

ა მავ დრო უ ლად, უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ მხო ლოდ ის ფაქ ტი, რომ ბრალ დე ბის საქ მეს სა სა მარ თლო ში წა რად გენს მა ღა ლი რან გის პრო-კუ რო რი, მა გა ლი თად გე ნე რა ლუ რი პრო კუ რო რის მო ად გი ლე, თა-ვის თა ვად არ ნიშ ნავს იმას, რომ მხა რე თა თა ნას წო რუფ ლე ბი ა ნო ბა და ირ ღვა ან სა სა მარ თლო უკა ნო ნო ზე წო ლის მსხვერ პლი გახ და.160

საქ მე ში “უ ა ი ნე ნი ბელ გი ის წი ნა აღ მდეგ”, 2002 (Wynen v. Belgium,

157 ix. zemoT citirebuli H. v. Belgium – is saqme158 ix. zemoT Steel and Morris v. the United Kingdom 159 Borgers v. Belgium, 1991160 Daktaras v. Lithuania (dec.), 11.1.2000

88


2002) გან მცხა დებ ლებს სა კა სა ციო სა სა მარ თლომ დაგ ვი ა ნე ბის გა-მო არ მის ცა უფ ლე ბა, რომ წა რედ გი ნათ გარ კვე უ ლი და მა ტე ბი თი დო კუ მენ ტა ცი ა. თუმ ცა სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ მე ო რე მხა რე არ იყო შეზღ უ დუ ლი დრო ში, რომ წარ მო ედ გი ნა თა ვი სი საქ მე. ა სე რომ, გან მცხა დებ ლე ბი აღ მოჩ ნდნენ არა ხელ საყ რელ მდგო მა რე ო-ბა ში მე ო რე მხა რის სა სარ გებ ლოდ, რა მაც მე-6 (1) მუხ ლის დარ-ღვე ვა გა მო იწ ვი ა.მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი შე იძ ლე ბა და ირ ღვეს ისეთ ვი-

თა რე ბა ში, რო ცა ერ თი მხა რე უპი რის პირ დე ბა ოპო ნენტს, რო მელ-საც აქვს გარ კვე უ ლი უპი რა ტე სო ბა შე სა ბა მის ინ ფორ მა ცი ას თან ხელ მიწ ვდო მის სა ხით. საქ მე ში “ი ვო ნი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ”, 2003 (Yvon v. France, 2003), რო მე ლიც ეხე ბო და კომ პენ სა ცი ის ოდე-ნო ბას მი წის კონ ფის კა ცი ა ზე გა მარ თულ სა სა მარ თლო პრო ცე სებ-ში, გან მცხა დე ბელს უა რი უთხ რა მო წი ნა აღ მდე გე მხა რემ, სა ხელ-მწი ფო ჩი ნოვ ნიკ მა მა სა ლე ბის ას ლზე, რო მელ საც ის ეყ რდნო ბო და სა სა მარ თლოს წი ნა შე თა ვის მი ერ წე რი ლო ბით წარ დგე ნილ დო კუ-მენ ტში. სა სა მარ თლომ ჩათ ვა ლა, რომ ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად-გენ ლებს ჰქონ დათ მნიშ ვნე ლო ვა ნი უპი რა ტე სო ბა იმ ინ ფორ მა ცი ის ხელ მი საწ ვდო მო ბა ში, რო მე ლიც სა ჭი რო იყო საქ მის გა დაწყ ვე ტის-თვის. გარ და ამი სა, ამ საქ მე ში ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გე ნე ლი იყო ექ სპერ ტიც და მხა რეც, რის გა მოც პრო ცეს ში იკა ვებ და დო-მი ნან ტურ პო ზი ცი ას და მნიშ ვნე ლო ვა ნი გავ ლე ნა ჰქონ და მო სა მარ-თლის გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ზე. სა სა მარ თლომ გა დაწყ ვი ტა, რომ ყვე ლა ეს ფაქ ტო რი არ ღვევ და ბა ლანსს, რაც შე უ თავ სე ბე ლი იყო მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ციპ თან. ყო ვე ლი ვე ამის გა მო დარ ღვე უ ლი იქ ნა მე-6 (1) მუხ ლი.მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი მო ითხ ოვს თა ნა ბარ მოპყ რო-

ბას დაც ვი სა და ბრალ დე ბის მოწ მე ე ბის მი მართ. საქ მე ში “ბო ნი ში ავ სტრი ის წი ნა აღ მდეგ”, 1985 (Boenisch v. Austria, 1985) ექ სპერ ტე ბის ან გა რი ში გან მცხა დებ ლის ბიზ ნე სის წარ მო ე ბის შე სა ხებ შე ა მოწ-მა პო ლი ცი ამ. ამ მო ხე ნე ბის შე დე გად, გან მცხა დებ ლის წი ნა აღ მდეგ და იწყო სის ხლის სა მარ თლის საქ მის გა მო ძი ე ბა და ის ბრალ დე-ბუ ლად ცნეს. იმა ვე პო ლი ცი ის ექ სპერ ტი და ი ნიშ ნა სა სა მარ თლოს მი ერ სა სა მარ თლო ექ სპერ ტად და მის სამ ხილს გა ცი ლე ბით მე ტი გავ ლე ნა ჰქონ და, ვიდ რე დაც ვის მი ერ მოწ ვე უ ლი სას. სა სა მარ თლო ექ სპერ ტი სა გან გან სხვა ვე ბით, დაც ვის ექ სპერტს არ მი ე ცა უფ ლე-ბა დას წრე ბო და მთელი სა სა მარ თლო პროცესის გან ხილ ვას, არა-მედ მო უ წია ცდა მა ნამ, სა ნამ გა მო ი ძა ხებ დნენ. გა მო ი ძა ხე ბი სას

89


იგი და კითხა მო სა მარ თლემ და სა სა მარ თლო ექ სპერ ტმაც. მხო ლოდ შემ დეგ მი ე ცა მას უფ ლე ბა, რომ დამ ჯდა რი ყო სხდო მის დარ ბაზ ში. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ საქ მე ში არა ნე იტ რა ლუ რი ექ სპერ-ტის მი ერ მნიშ ვნე ლო ვა ნი რო ლის შეს რუ ლე ბამ გა ნა პი რო ბა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა. თუმ ცა უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ კონ ვენ ცია ყო ველ თვის არ მო ითხ ოვს ექ სპერ ტის ნე იტ რა ლუ რო ბას, მე-6 მუხ-ლის მი ხედ ვით, ნე იტ რა ლუ რო ბა აუ ცი ლე ბე ლი რეკ ვი ზი ტია მხო ლოდ იმ შემ თხვე ვებ ში, რო ცა ექ სპერ ტი თა მა შობს უფ რო მნიშ ვნე ლო ვან პრო ცე სუ ა ლურ როლს, ვიდ რე ჩვე უ ლებ რი ვი მოწ მე, რო გორც ბო ნი-შის საქ მე ში (იხ. ქვე მოთ თა ვი 5.4.).ზე მოთ აღ ნიშ ნულ საქ მე ში “ბრან დსტე რი ავ სტრი ის წი ნა აღ მდეგ”

(Brandsetter v. Austria) გან მცხა დებ ლის ღვი ნის ბიზ ნე სის შე მოწ მე-ბი დან გა მომ დი ნა რე, სოფ ლის მე ურ ნე ო ბის ინ სტი ტუ ტის ექ სპერ-ტმა შე ად გი ნა ან გა რი ში, რომ ლის შე დე გა დაც სის ხლის სა მარ თლის საქ მე აღიძ რა გან მცხა დებ ლის ფალ სი ფი ცი რე ბულ ღვი ნო ზე. სა სა-მარ თლომ და ნიშ ნა ოფი ცი ა ლუ რი სა სა მარ თლო ექ სპერ ტი, იმა ვე ინ სტი ტუ ტის თა ნამ შრო მე ლი. სას ამარ თლომ და ას კვნა, რომ სა სა-მარ თლო ექ სპერ ტის და ნიშ ვნას შე ეძ ლო ეჭ ვე ბის გა მოწ ვე ვა და მო უ-კი დებ ლო ბა ზე და ეს ეჭ ვე ბი რე ა ლუ რად უნ და და დას ტუ რე ბუ ლი ყო. მან ვე და ას კვნა, რომ ისი ნი არ და დას ტუ რე ბუ ლა. არ სე ბუ ლი ფაქ ტი, რომ სა სა მარ თლო ექ სპერ ტი მუ შა ობ და იმა ვე ინ სტი ტუტ ში, ვერ გა ა მარ თლებ და იმ მო საზ რე ბებს მი სი მი კერ ძო ე ბუ ლო ბის შე სა ხებ. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პის დარ ღვე ვა არ მომ ხდა რა იმის სა ფუძ ველ ზე, რომ სა სა მარ თლომ უა რი გა ნაცხ ა და და ე ნიშ ნა სხვა ოფი ცი ა ლუ რი ექ სპერ ტი. ამას თა-ნა ვე, აღ ნიშ ნუ ლი იქ ნა, რომ სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლოს უფ ლე ბა არ მო ითხ ოვს სა ხელ მწი ფო სა სა მარ თლოს მი ერ სხვა ექ სპერ ტის და ნიშ ვნას უბ რა ლოდ იმი ტომ, რომ სა სა მარ თლოს მი ერ და ნიშ ნუ ლი ექ სპერ ტის მო საზ რე ბა ემ ხრო ბა ბრალ დე ბას. ასე რომ, მე-6 მუხ ლი არ დარ ღვე უ ლა. თუმ ცა, საქ მე ში “სა რა ლინდ ეგერ ტსდო ტი რი ის ლან დი ის წი ნა-

აღ მდეგნ, 2007 (Sara Lind Eggertsdottir v. Iceland, 2007) სა სა მარ-თლომ და ას კვნა, რომ და ირ ღვა მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი იმ ექ სპერ ტე ბის და ნიშ ვნის გა მო, რომ ლე ბიც ბრალ დე ბუ ლის თა-ნამ შრომ ლე ბი იყ ვნენ. ამ საქ მე ში გან მცხა დე ბე ლი უჩი ო და სა ა-ვად მყო ფოს სა მე დი ცი ნო პერ სო ნალს და უ დევ რო ბის გა მო, რად-გან ში და სა სა მარ თლომ არ და აკ მა ყო ფი ლა მი სი სარ ჩე ლი ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის შე სა ხებ სწო რედ იმ მო საზ რე ბის გა მო, რო მე ლიც

90


სა ა ვად მყო ფო ში მო მუ შა ვე ექი მებ მა გა მოთ ქვეს. ში და სა სა მარ-თლომ უა რი თქვა ექი მე ბის აცი ლე ბა ზე, რად გან არც ერ თი არ იყო სა ა ვად მყო ფოს ხელ მძღვა ნე ლო ბის წარ მო მად გე ნე ლი, არა-მედ იყ ვნენ სა ხელ მწი ფო- სა მე დი ცი ნო საბ ჭოს წევ რე ბი. სა სა მარ-თლომ და ად გი ნა, რომ იმ შემ თხვე ვა შიც კი, ექი მებს არა ნა ი რი კავ ში რი რომ არ ჰქო ნო დათ საქ მეს თან, იე რარ ქი უ ლად მათ ზე მაღ ლა მდგო მი პი რე ბი ფლობ დნენ გარ კვე ულ პო ზი ცი ას საქ-მე ში და გან მცხა დებ ლის ში ში იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ ექ-სპერ ტე ბი არ იქ ნე ბოდ ნენ ნე იტ რა ლურ ნი, იყო და სა ბუ თე ბუ ლი.საქ მე ში “ავ გუს ტო საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ”, 2007 (Augusto v

France, 2007) გან მცხა დე ბელს უა რი ეთ ქვა მი სი შრო მი სუ უ ნა რო-ბის აღი ა რე ბა სა და შე სა ბა მი სად, პენ სი ა ზე. ამ გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ზე მი სი სა ჩი ვა რი გა ნი ხი ლა შე სა ბა მის მა სა ხელ მწი ფო ტრი ბუ ნალ მა, რო მე ლიც ნა წი ლობ რივ ეყ რდნო ბო და მის მი ერ ვე ლი ცენ ზი რე-ბუ ლი ექი მის დას კვნას. თუმ ცა უნ და ით ქვას, რომ ეს დას კვნა საქ მის წარ მო ე ბის არც ერთ ეტაპ ზე არ გა ეც ნო გან მცხა დე ბელს. და ად გი ნა რა მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა, სა სა მარ თლომ იმ სჯე ლა, რომ ლი ცენ ზი რე ბუ ლი ექი მის დას კვნა იყო გა დამ წყვე ტი ფაქ ტო რი ში და სა სა მარ თლოს მი ერ გა მო ტა ნილ გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ში და ამ დას კვნის გაც ნო ბა კი დევ მე ტად მნიშ ვნე ლო ვა ნი იყო გან მცხა დებ-ლის თვის, ვი ნა ი დან ექი მი არ შე იძ ლე ბო და მიჩ ნე უ ლი ყო მი უ კერ-ძო ებ ლად. ეს გა მოწ ვე უ ლი იყო იმ ფაქ ტით, რომ ექი მი შე არ ჩი ეს მო წი ნა აღ მდე გე მხა რის მი ერ შედ გე ნი ლი სი ი დან.მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი შე იძ ლე ბა აგ რეთ ვე დარ ღვე-

უ ლი იქ ნეს მა შინ, რო ცა პი როვ ნე ბა, რო მე ლიც ფლობს შე სა ბა მის ინ ფორ მა ცი ას, ხელს უშ ლის გან მცხა დებ ლებს ამ ინ ფორ მა ცი ის მი-ღე ბა ში, ან უარ ყოფს მათ არ სე ბო ბას მა შინ, რო ცა სწო რედ ეს მა-სა ლე ბი შე იძ ლე ბა და ეხ მა როს მათ საქ მის წარ მო ე ბა ში.161 თუმ ცა პი როვ ნე ბას, რო მე ლიც ცდი ლობს და ამ ტკი ცოს, რომ მე ო რე მხა-რემ და მა ლა ეს ინ ფორ მა ცი ა, ამავ დრო უ ლად უნ და შე ეძ ლოს მტკი-ცე ბუ ლე ბის მოყ ვა ნა, რომ ამ ინ ფორ მა ცი ას მარ თლაც ფლობ და მე ო რე მხა რე. მე-6 მუხ ლი შე იძ ლე ბა აგ რეთ ვე დარ ღვე უ ლი იქ ნეს მა შინ, რო ცა გან მცხა დე ბელს შე ეძ ლო მა სა ლე ბის გაც ნო ბა, მაგ რამ უა რი უთხ რეს დო კუ მენ ტე ბის ას ლე ბის გა და ღე ბა ზე, ამო ნა წე რე ბის გა კე თე ბა სა და მათ გა მო ყე ნე ბა ზე სა სა მარ თლო ში.162

161 McGinley and Egan v. United Kingdom, 1998162 Matyjek v. Poland (dec), 2006

91


მხა რე თა თა ნას წო რო ბა, შე იძ ლე ბა დარ ღვე უ ლი იქ ნეს მა ში ნაც, თუ კი არ სე ბობს საქ მის წარ მო ე ბის სე რი ო ზუ ლი პრაქ ტი კუ ლი ბა-რი ე რე ბი. მა გა ლი თად, სა სა მარ თლომ აღ მო ა ჩი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ში, სა დაც დაც ვის ად ვო კა ტი ალო დი ნეს და ახ ლო ე ბით 15 სა ა თი, სა ნამ სა ბო ლო ოდ დი ლა ად-რი ა ნად მი ე ცე მო და სა შუ ა ლე ბა გა ნე ხორ ცი ე ლე ბი ნა ბრალ დე ბუ ლის დაც ვა.163 სა სა მარ თლომ აგ რეთ ვე და ას კვნა, რომ მხა რე თა თა ნას-წო რო ბა დარ ღვე უ ლი იქ ნა მა ში ნაც, რო ცა პრო კუ რა ტუ რამ გა მარ-ჯვე ბულ მხა რეს უა რი გა ნუცხ ა და პრო ცე სის ხარ ჯე ბის ანაზღ ა უ-რე ბა ზე.164

თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი ირ ღვე ვა ისეთ შემ თხვე ვა შიც კი, რო-დე საც ხდე ბა კა ნო ნის შე მუ შა ვე ბა, მიმ დი ნა რე სა მარ თლებ რი ვი და ვის გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ზე გავ ლე ნის მოხ დე ნის მიზ ნით. ზე მოთ ხსე ნე ბულ საქ მე ში Stran Greek Refineries and Stratis Andreadis, გან-მცხა დებ ლებ სა და ძველ სამ ხედ რო რე ჟიმს შო რის ხელ მო წე რი ლი სა ტენ დე რო კონ ტრაქ ტის კა ნო ნი ე რე ბის თა ო ბა ზე მიმ დი ნა რე საქ-მის წარ მო ე ბის დროს, სა ბერ ძნე თის პარ ლა მენ ტმა გა მოს ცა ახა ლი კა ნო ნი, რომ ლი თაც გა უქ მდა სამ ხედ რო რე ჟი მის მი ერ მი ღე ბუ-ლი ყვე ლა ხელ შეკ რუ ლე ბა და აიკ რძა ლა სარ ჩე ლე ბის წარ დგე ნა, ამ გვა რი კონ ტრაქ ტე ბის შეწყ ვე ტის გა მო. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ კა ნონს ჰქონ და გა დამ წყვე ტი გავ ლე ნა გან მცხა დებ ლის საქ-მე ზე – ის აღ მოჩ ნდა სწო რედ ის ფაქ ტო რი, რომ ლის გავ ლე ნი თაც მთლი ა ნად შეტ რი ალ და აქამ დე სა ხელ მწი ფოს წა გე ბის კენ მიმ დი-ნა რე საქ მის მი მარ თუ ლე ბა. შემ დგომ ამი სა, სა სა მარ თლომ ასე ვე გა ით ვა ლის წი ნა კა ნო ნის მი ღე ბის დრო და წე სი. კა ნო ნის მი ღე ბამ-დე ცო ტა ხნით ად რე სა ხელ მწი ფოს მხა რემ ითხ ო ვა პრო ცე სის შე-ჩე რე ბა იმ სა ფუძ ვლით, რომ კა ნონ პრო ექ ტი, რო მე ლიც ამ საქ მეს ეხე ბო და, ჯერ გან ხილ ვის სტა დი ა ში იყო. ამგვა რად, აშ კა რა გახ და, რომ აღ ნიშ ნუ ლი კა ნო ნის ნორ მა სწო რედ გან მცხა დე ბე ლი კომ პა-ნი ის წი ნა აღ მდეგ იყო მი მარ თუ ლი. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ კა ნო ნის უზე ნა ე სო ბი სა და სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის პრინ ცი პი, რომ ლებ ზეც მე-6 მუხ ლში არის სა უ ბა რი, გა მო რიცხ ავ-და სა კა ნონ მდებ ლო ორ გა ნოს ნე ბის მი ერ ჩა რე ვას მარ თლმსა ჯუ ლე-ბის გან ხორ ცი ე ლე ბა ში. ამის გა მო და ირ ღვა მე-6 (1) მუხ ლი.მსგავ სად ამი სა, საქ მე ებ ში “არ ნო ლი ნი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ”,

163 Makhfi v. France, 2004164 Stankiewicz v. Poland, 2006

92


2007 (Arnolin v France, 2007) და “ა უ ბერ სტი საფ რან გე თის წი ნა აღ-მდეგ”, 2007 (Auberst v. France, 2007) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა ფრან გუ ლი პარ ლა მენ ტის მი ერ მი ღე ბუ ლი კა ნონ-მდებ ლო ბის გა მო, რო მელ საც გა აჩ ნდა უკუქ ცე ვი თი ძა ლა ჯან დაც-ვი სა და სო ცი ა ლუ რი დაც ვის სექ ტორ ში კერ ძო და წე სე ბუ ლე ბე ბის თა ნამ შრო მელ თა ანაზღ ა უ რე ბას თან და კავ ში რე ბით სა სა მარ თლო ში მიმ დი ნა რე და ვებ ზე. სა სა მარ თლომ გა ი მე ო რა ის ძი რი თა დი პრინ-ცი პი, რომ, მარ თა ლი ა, სა კა ნონ მდებ ლო ორ გა ნოს ზო გა დად გა-აჩ ნდა უკუქ ცე ვი თი ძა ლის მქო ნე ნორ მა ტი უ ლი აქ ტე ბის მი ღე ბის უფ ლე ბა მო სი ლე ბა, ასე თი ქმე დე ბა მე-6 მუხ ლთან შე სა ბა მი სო ბა ში ჩა ით ვლე ბო და მხო ლოდ მა შინ, თუ კი იარ სე ბებ და მნიშ ვნე ლო ვა ნი სა ჯა რო ინ ტე რე სი. რად გან დად გინ და, რომ მო ცე მულ საქ მე ებ ში არ არ სე ბობ და მნიშ ვნე ლო ვა ნი სა ჯა რო ინ ტე რე სი, სა სა მარ თლომ და-ას კვნა, რომ მხო ლოდ ფი ნან სუ რი მო ტი ვით ვერ გა მარ თლდე ბო და უკუქ ცე ვი თი ძა ლის მქო ნე კა ნონ მდებ ლო ბის მი ღე ბა და ვი ნა ი დან საფ რთხე არ ექ მნე ბო და ჯან დაც ვი სა და სო ცი ა ლუ რი უზ რუნ ველ-ყო ფის სექ ტორს და სა ხელ მწი ფოს გა აჩ ნდა ინ ტე რე სი ამ და ვა ში, უკუქ ცე ვი თი ძა ლის მქო ნე კა ნო ნის მი ღე ბა ამ კონ კრე ტულ საქ მე ში არ იყო გა მარ თლე ბუ ლი. და ბო ლოს, თუ კი მხა რე თა თა ნას წო რო ბის მოთხ ოვ ნა ეხე ბა რო გორც

სა მო ქა ლა ქო, ისე სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ებს, მე-6 მუხ ლის მი ერ დად გე ნი ლი სტან დარ ტე ბი არის დაც ვის უფ რო მა ღა ლი ხა რის ხის მა ტა რე ბე ლი ბრალ დე ბულ პი რებ თან და კავ ში რე ბით, ვიდ რე სა მო ქა-ლა ქო საქ მე ში ჩარ თულ გან მცხა დე ბელ თან ან სის ხლის სა მარ თლის პრო ცეს ში სა მო ქა ლა ქო მო სარ ჩლის ან მო პა სუ ხის მი მართ. მა გა-ლი თად, სა სა მარ თლომ სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ში მხა რე თა თა-ნას წო რო ბის პრინ ცი პის დარ ღვე ვად მი იჩ ნია ის, რომ ბრალ დე ბულს უა რი უთხ რეს სა კუ თა რი საქ მის მა სა ლე ბის გაც ნო ბა ზე წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის ეტაპ ზე იმ სა ფუძ ვლით, რომ მან გა დაწყ ვი ტა თვი თონ და ეც ვა თა ვის თა ვი165 (ფრან გუ ლი სის ტე მის თა ნახ მად მხო ლოდ მის ად ვო კატს შე ეძ ლო საქ მის მა სა ლებს გაც ნო ბო და) . ა მავ დრო უ ლად, სა სა მარ თლომ არ მი იჩ ნია მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვად ის შემ თხვე ვა, რო ცა სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ში იმა ვე სა ფუძ ვლით სა მო ქა ლა ქო მო სარ ჩლეს უთხ რეს უა რი საქ მის მა სა ლე ბის გაც ნო ბა ზე.166

165 Foucher v. France, 1997166 Foucher v. France, 1997

93


რო გორ იცავს ში და კა ნონ მდებ ლო ბა შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სი სა და მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პებს? რო გორ შე უძ ლია მხა რეს გა ა სა ჩივ როს გარ კვე უ ლი მტკი ცე ბუ ლე-

ბის გა სა ი დუმ ლო ე ბის ფაქ ტი?იძ ლე ვა თუ არა წე რი ლო ბი თი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბის წარ დგე ნა სა და

გა სა ჩივ რე ბა ზე დად გე ნი ლი ვა დე ბი იმის გა რან ტი ას, რომ ორი ვე მხა-რე თა ნა ბარ პრო ცე სუ ა ლურ მდგო მა რე ო ბა ში ა? რო გო რია სა სა მარ თლო ექ სპერ ტის სტა ტუ სი და და ნიშ ვნის პრო-

ცე დუ რა?აქვს თუ არა ასეთ ექ სპერტს იგი ვე პრო ცე სუ ა ლუ რი უფ ლე ბე ბი,

რო გო რიც სხვა მოწ მე ებს?თუ მა ღა ლი რან გის სა სა მარ თლო ან ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გე-

ნელ პი რებს აქვთ უფ ლე ბა ჩა ე რი ონ სა მარ თალ წარ მო ე ბა ში ერ თ-ერ-თი მხა რის სა სარ გებ ლოდ, რო გორ უზ რუნ ველ ყოფს კა ნო ნი მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პის დაც ვას?

3.3.3. პრო ცე სის სა ჯა რო ო ბა

ამ უფ ლე ბის პირ ვე ლი ნი შან -თვი სე ბა არის მხა რის უფ ლე ბა, რომ და ეს წროს სა სა მარ თლო პრო ცესს. მე ო რე კი მდგო მა რე ობს იმა ში, რომ მხა რემ ეფექ ტუ რად მი ი ღოს მო ნა წი ლე ო ბა მოს მე ნა ში. მე სა მე არის სა სა მარ თლო გან ხილ ვის სა ჯა რო ხა სი ა თი, ანუ უფ ლე ბა მო ითხ-ო ვოს, რომ სა ზო გა დო ე ბა, მე დი ის ჩათ ვლით, და ეს წროს სა სა მარ თლო პრო ცესს. მე ოთხე გახ ლავთ სა სა მარ თლოს ვალ დე ბუ ლე ბა სა ჯა როდ გა მო აცხ ა დოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა. რაც შე ე ხე ბა პირ ველ ნი შან -თვი სე ბას, ეს უფ ლე ბა ნიშ ნავს, რომ

გან მცხა დე ბე ლი პი რა დად უნ და ეს წრე ბო დეს საქ მის მოს მე ნას. უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ, მე-6 (1) მუხ ლის მი ხედ ვით, სა სა მარ თლოს პრე ცე-დენ ტუ ლი სა მარ თა ლი არ ად გენს რა ი მე მნიშ ვნე ლო ვან გან სხვა ვე ბას იმ საქ მე ებს შო რის, სა დაც გან მცხა დე ბე ლი სა სა მარ თლოს არ ეს წრე-ბო და პი რა დად, თუმ ცა წარ მოდ გე ნი ლი იყო ად ვო კა ტით და საქ მე ებს, სა დაც ში და სა სა მარ თლო პრო ცესს წე რი ლო ბი თი სა ხით აწარ მო ებ და მხა რე ე ბის წარ მო მად გენ ლე ბის მოს მე ნის გა რე შე. სა ჯა რო მოს მე ნის უფ ლე ბის კონ ტექ სტში სა სა მარ თლო გა ნას ხვა ვებს შემ თხვე ვებს, სა-დაც გან მცხა დე ბელს ჰქონ და პრო ცეს ზე პი რა დად დას წრე ბის უფ ლე-ბა იმ საქ მე ე ბის გან გან სხვა ვე ბით, სა დაც მას ასე თი უფ ლე ბა არ მი-

94


ე ცა. მა შინ, რო ცა ად ვო კა ტის დას წრე ბა სა სა მარ თლო ზე შე საძ ლე ბე-ლია იყოს მე-6 მუხ ლის სხვა პუნ ქტე ბით (მა გა ლი თად, მე-3 პუნ ქტის “ბ” და “ც” ქვე პუნ ქტე ბით) დად გე ნი ლი უფ ლე ბე ბის დარ ღვე ვის შემ-ცვე ლი, მე-6 (1) მუხ ლის ძი რი თა დი მოთხ ოვ ნა არის გან მცხა დებ ლის პი რა დი დას წრე ბა სა სა მარ თლო პრო ცეს ზე. ამ მხრივ, იქ ნე ბა თუ არა ბრალ დე ბუ ლის ან სა მო ქა ლა ქო მო-

სარ ჩლის პრო ცეს ზე არ დას წრე ბა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა, და-მო კი დე ბუ ლია ყო ვე ლი კონ კრე ტუ ლი სა მარ თალ წარ მო ე ბის ბუ ნე-ბა ზე. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 (1) მუხ ლი იცავს ზე პი რი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბას, თუ კი საქ მე მხო ლოდ ერ თი ინ სტან ცი ით გა ნი ხი ლე ბა.167 ამგვა რად, საქ მე ში “ა ლან ჯა კობ სო ნი შვე დე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1998 (Allan Jacobsson (no. 2) v. Sweden, 1998) სა დაც პი რი არ მი იწ ვი ეს საქ მის სა სა მარ თლო მოს მე ნა ზე, და ად გი ნეს მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა. ეს სა სა მარ თლო პრო ცე სი შე ე ხე ბო და მშე ნებ ლო ბის ნე ბარ თვის გა ცე მა ზე აღ მას რუ ლე ბე ლი ხე ლი სუფ ლე ბის გა დაწყ ვე ტი ლე ბის კა ნო ნი ე რე ბის სა კითხს. სა სა-მარ თლომ დად გი ნა, რომ ამის მსგავს საქ მე ებ ში, სა დაც საქ მე პირ ვე ლი და ერ თა დერ თი ინ სტან ცი ის მი ერ გა ნი ხი ლე ბა “უფ ლე ბა სა ჯა რო გან ხილ ვა ზე” აუ ცი ლებ ლად მო ი ცავს ზე პი რი გან ხილ ვის უფ ლე ბას, თუ კი არ არ სე ბობს რა ი მე გან სა კუთ რე ბუ ლი გა რე მო ე-ბა, რო მე ლიც ასე თი მოს მე ნის გა მარ თვას შე უძ ლე ბელს ხდის. აქე-დან გა მომ დი ნა რე, გან მცხა დე ბე ლი უნ და და ეს წროს მოს მე ნას სულ მცი რე ერთ სა სა მარ თლო ინ სტან ცი ა ში, რა თა სა და ვოდ გამ ხდა რი ში და სა მარ თალ წარ მო ე ბა იყოს მე-6 (1) მუხ ლის შე სა ბა მი სი. მი უ ხე და ვად ამი სა, საქ მე ში “ჯუ სი ლა ფი ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2006

(Jussila v. Finland, 2006) სა სა მარ თლომ არ ცნო მე-6 მუხ ლის დარ-ღვე ვად ის ფაქ ტი, რომ და მა ტე ბი თი გა და სა ხა დე ბის აკ რე ფის საქ მე-ში ზე პი რი მოს მე ნა არ გა ი მარ თა. სა სა მარ თლომ და მა ტე ბით გა და სა-ხა დე ბის აკ რე ფას თან და კავ ში რე ბით გა მარ თუ ლი სა სა მარ თლო პრო-ცე სე ბი მი ა კუთ ვნა მე-6 მუხ ლის სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი დაც ვის სფე როს, თუმ ცა აღ ნიშ ნა, რომ სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ებ შიც კი ზე პი რი მოს მე ნის უფ ლე ბა არ არის აბ სო ლუ ტუ რი და შე იძ ლე ბა იყოს პრო ცე სე ბი, რომ ლებ შიც ზე პი რი მოს მე ნა არ არის აუ ცი ლე ბე ლი. მა გა ლი თის თვის მოგ ვყავს საქ მე ე ბი, სა დაც ფაქ ტობ რი ვი გა რე მო ე-ბე ბი არ არის სა და ვო, რაც სა ჭი როს გახ დი და ზე პირ მოს მე ნას და

167 ix. zemoT citirebuli Goc-is saqme

95


სა დაც სა სა მარ თლოს შე უძ ლია გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბა მხა რე თა წე რი ლო ბი თი ახ სნა- გან მარ ტე ბი სა და სხვა წე რი ლო ბი თი მა სა ლე ბის სა ფუძ ველ ზე.168 ამ საქ მე ში იყო და მა ტე ბით კი დევ ო რი არ გუ მენ ტი, რო მელ მაც სა სა მარ თლო და არ წმუ ნა იმა ში, რომ კონ კრე ტულ საქ მე-ში არ იკ ვე თე ბო და მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა. პირ ვე ლი იყო ის, რომ, მარ თა ლი ა, საქ მე შე დი ო და მე-6 მუხ ლის სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი დაც ვის სფე რო ში, იგი შე ე ხე ბო და ძალ ზე უმ ნიშ ვნე ლო დარ ღვე ვას, რა საც შე დე გად მხო ლოდ ჯა რი მის და კის რე ბა შე იძ ლე ბა მოჰ ყო ლო-და. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ებ ში ზე პი რი მოს მე ნა არის სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის ძალ-ზე მნიშ ვნე ლო ვა ნი გა რან ტი ა. მე ო რე არ გუ მენ ტი კი იყო ის, რომ ზე პირ მოს მე ნა ზე უა რის თქმა არ იყო ავ ტო მა ტუ რად დად გე ნი ლი და გან მცხა დე ბელს შე ეძ ლო და მო ითხ ოვ და კი დეც ზე პირ მოს მე-ნას. მაგ რამ ში და სა სა მარ თლომ და სა ბუ თე ბუ ლად უთხ რა უა რი ამ მოთხ ოვ ნის დაკ მა ყო ფი ლე ბა ზე. იქ, სა დაც ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ-ლო ბა გან მცხა დე ბელს არ აძ ლევს სა შუ ა ლე ბას მო ითხ ო ვოს ზე პი რი გან ხილ ვა, სა სა მარ თლო და ად გენს მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვას.169

მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ მე-6 მუხ ლი არ იძ ლე ვა გა სა ჩივ რე ბის უფ ლე ბას,170 იგი ვრცელ დე ბა სა ა პე ლა ციო ინ სტან ცი ა ში მიმ დი ნა-რე პრო ცე ს ზე, თუ კი ში და კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით არ სე ბობს აპე ლა ცი ის უფ ლე ბა. ის სა კითხ ი, თუ კონ კრე ტუ ლად რო გორ გა-მო ი ყე ნე ბა მე-6 მუხ ლი სა ა პე ლა ციო გან ხილ ვე ბის მი მართ, და-მო კი დე ბუ ლია ასე თი გან ხილ ვის სპე ცი ფი კურ ნი შან -თვი სე ბებ ზე. ამგვა რად, სა კითხი იმის შე სა ხებ, უნ და მი ე ცეს თუ არა მო სარ ჩლე მხა რეს ან მსჯავ რდე ბულ პირს ზე პი რი გან ხილის უფ ლე ბა აპე ლა-ცი ის ეტაპ ზე, მთლი ა ნად და მო კი დე ბუ ლია ში და კა ნონ მდებ ლო ბით გან საზღ ვრუ ლი პრო ცე სის მთლი ა ნო ბა ში შე ფა სე ბა სა და სა ა პე ლა-ციო სა სა მარ თლოს როლ ზე.171

ზე მოთ მოყ ვა ნილ ეკ ბა ტა ნის საქ მე ში (Ekbatani) გან მცხა დე ბელს მსჯავ რი და ე დო პირ ველ ინ სტან ცი ა ში გა მარ თუ ლი მოს მე ნის შემ დეგ. გან მცხა დებ ლის სა ა პე ლა ციო სა ჩი ვა რი ზე პი რი მოს მე ნის გა რე შე გა-ნი ხი ლეს. სა სა მარ თლო იძუ ლე ბუ ლი გახ და შე ეს წავ ლა შვე დუ რი სა ა-168 ix. ,,salmonsoni SvedeTis winaaRmdeg” (Salomonsson v. Sweden, 2002)

zepiri mosmenis uflebebis limiti samoqalaqo saqmeebSi.169 Martinie v. France, 2006.170 ix. qvemoT, gasaCivrebis ufleba sisxlis samarTlis procesebTan mi-

marTebaSi , konvenciis me-7 protokolis me-2 muxli.171 ix. zemoT naxsenebi Ekbatani- is saqme

96


პე ლა ციო სის ტე მის არ სი, სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს კომ პე ტენ ცი ის ფარ გლე ბი და წე სი, რომ ლის მი ხედ ვი თაც გან მცხა დებ ლის ინ ტე რე-სე ბი წარ დგე ნი ლი და და ცუ ლი იყო სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლო ში. მო-ცე მულ საქ მე ში სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს ფუნ ქცი ას წარ მო ად გენ-და საქ მის სა მარ თლებ რი ვი და ფაქ ტობ რი ვი გა რე მო ე ბე ბის გან ხილ ვა და მი სი მთა ვა რი ამო ცა ნა იყო და ედ გი ნა გან მცხა დებ ლის ბრა ლე უ-ლო ბა. ასეთ ვი თა რე ბა ში სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ გან მცხა დებ-ლის ბრა ლე უ ლო ბის თუ უდა ნა შა უ ლო ბის სა კითხი მარ თე ბუ ლად ვერ გა დაწყ დე ბო და ბრალ დე ბუ ლის მი ერ უშუ ა ლოდ სა სა მარ თლო პრო-ცეს ზე პი რა დად გა კე თე ბუ ლი ახ სნა- გან მარ ტე ბის შე ფა სე ბის გა რე შე. შე სა ბა მი სად, სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს უნ და მო ეს მი ნა ბრალ დე-ბუ ლი სა და ბრალ დე ბის მხა რი სათ ვის. რად გა ნაც მო ცე მულ შემ თხვე-ვა ში ამას არ ჰქო ნია ად გი ლი, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ-ლის დარ ღვე ვა.საქ მე ში “კრემ ზო ვი ავ სტრი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1993 (Kremzow v.

Austria, 1993) გა ნა ჩე ნის გა სა ჩივ რე ბის პრო ცეს ზე გან მცხა დე ბელს წარ მო ად გენ და ად ვო კა ტი, თა ვად კი არ მო იყ ვა ნეს ცი ხი დან. მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვის დად გე ნი სას სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ, რო გორც წე სი, ბრალ დე ბუ ლი ყო ველ თვის უნ და ეს წრე ბო დეს პირ-ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლო პრო ცესს. გარ და ამი სა, მან და ას-კვნა, რომ გან მცხა დე ბელს უნ და ჰქო ნო და სა შუ ა ლე ბა დას წრე ბო და სა კუ თა რი სა ჩივ რის გან ხილ ვას, რამ დე ნა დაც სას ჯე ლის დამ ძი მე ბა ოც წლი ა ნი პა ტიმ რო ბი დან უვა დო პა ტიმ რო ბამ დე საკ მა ოდ მნიშ ვნე-ლო ვა ნი სა კითხი იყო. სა სა მარ თლომ ხაზ გას მით აღ ნიშ ნა, რომ, მე-6 (1) მუხ ლის თა ნახ მად, სა ჩივ რის გან ხილ ვას ად ვო კატ თან ერ თად პი-რა დად ბრალ დე ბუ ლიც უნ და ეს წრე ბო დეს, თუ კი ეს სა ჭი როა იმის-თვის, რომ მოხ დეს და ნა შა უ ლის ჩა დე ნის მო მენ ტში პი როვ ნე ბის, მი სი ფსი ქი კუ რი მდგო მა რე ო ბი სა და მო ტი ვის შე ფა სე ბა, რად გან ასე თი სა ხის შე ფა სე ბე ბი მნიშ ვნე ლო ვან როლს თა მა შობს გა დაწყ ვე-ტი ლე ბის მი ღე ბი სას. თუმ ცა, ამის გან გან სხვა ვე ბით, მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა არ ყო ფი ლა იმ შემ თხვე ვა ში, რო ცა ის არ ეს წრე ბო და გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა უქ მე ბის მოთხ ოვ ნის გან მხილ ველ სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს, რამ დე ნა დაც ის ად ვო კა ტის მი ერ იყო წარ მოდ გე ნი-ლი და მოს მე ნის არ სი არ მო ითხ ოვ და უშუ ა ლოდ მის დას წრე ბას.საქ მე ში “აქ სე ნი გერ მა ნი ის წი ნა აღ მდეგ”, 1983 (Axen v. Germany,

1983) გან მცხა დე ბელ მა უჩივ ლა კომ პა ნი ას და მო ითხ ო ვა ზა რა ლის

97


ანაზღ ა უ რე ბა. ზე პი რი გან ხილ ვა გა ი მარ თა პირ ველ და მე ო რე ინ-სტან ცი ის სა სა მარ თლო ებ ში და გან მცხა დე ბელ მა მათ ში მო ნა წი ლე-ო ბა მი ი ღო. ამის შემ დეგ მან საქ მე სა მარ თლებ რი ვი სა ფუძ ვლე ბით გა ა სა ჩივ რა ფე დე რა ლურ სა სა მარ თლო ში (FCJ). საქ მე გა ნი ხი ლეს მხა რე თა და უს წრებ ლად და ძა ლა ში და ტო ვეს ქვე და ინ სტან ცი ე ბის მი ერ მი ღე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა. სა სა მარ თლომ არ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა და აღ ნიშ ნა, რომ პირ ველ და სა ა პე ლა ციო ინ სტან ცი ებ ში საქ მის გან ხილ ვა ზე პი რი მოს მე ნით ჩა ტარ და. გარ და ამი სა, ფე დე რა ლურ სა სა მარ თლოს რომ და ე პი რე ბი ნა ქვე და ინ სტან-ცი ის მი ერ მი ღე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა უქ მე ბა, იგი კა ნო ნით ვალ დე ბუ ლი იყო საქ მე ზე პი რი მოს მე ნით გა ნე ხი ლა. აქე დან გა მომ დი ნა რე, თუ პირ ველ ინ სტან ცი ა ში გა მარ თულ პრო-

ცე სებს გან მცხა დე ბე ლი არ ეს წრე ბო და, ეს შე იძ ლე ბა გა მოს წო რე-ბუ ლი იქ ნეს სა ა პე ლა ციო ეტაპ ზე იმ შემ თხვე ვა ში, თუ სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს უფ ლე ბა აქვს იმ სჯე ლოს საქ მის ფაქ ტობ რივ და სა-მარ თლებ რივ გა რე მო ე ბებ ზე. მა შინ, რო ცა გან მცხა დე ბელს მო უს მი-ნეს პირ ველ ინ სტან ცი ა ში და სა ა პე ლა ციო ან სა კა სა ციო სა სა მარ-თლო მსჯე ლობს საქ მის მხო ლოდ სა მარ თლებ რივ სა ფუძ ვლებ ზე, გან მცხა დე ბელს შე იძ ლე ბა უა რი ეთ ქვას ამ სა სა მარ თლო ებ ში ზე პი-რი მოს მე ნით საქ მის გან ხილ ვა ზე, თუ კი ზემ დგო მი სა სა მარ თლოს იუ რის დიქ ცია არ ით ვა ლის წი ნებს გან მცხა დებ ლის სა ზი ა ნოდ გა ნა-ჩე ნის არ სე ბი თად შეც ვლას. იგი ვე პრინ ცი პე ბი ეხე ბა სა მო ქა ლა ქო საქ მე ე ბის სა ა პე ლა ციო ან სა კა სა ციო გან ხილ ვებს. ამდე ნად, პი რი აუ ცი ლებ ლად უნ და ეს წრე ბო დეს საქ მის ზე პირ გან ხილ ვას, თუ კი მა გა ლი თად, სა სა მარ თლოს ში ნა გა ნი რწმე ნის ჩა მო ყა ლი ბე ბი სათ ვის აუ ცი ლე ბე ლია მი სი პი როვ ნე ბის ან ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის შე ფა სე ბა, მა გა ლი თად საქ მე ებ ში შვილ თან ურ თი ერ თო ბის წე სის გან საზღ ვრის შე სა ხებ172 ან რო ცა მო სარ ჩლე ითხ ოვს შემ წე ო ბის და-ნიშ ვნას ინ ვა ლი დო ბის გა მო,173 ან იმ შემ თხვე ვაშ ი, რო ცა ზემ დგო მი ინ სტან ცია არ სე ბი თად ცვლის ქვე და ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს მი ერ მი ღე ბულ გა დაწყ ვე ტი ლე ბას. საქ მე ში “დი ე ნე საფ რან გე თის წი ნა აღ მდეგ”, 1995 (Diennet v. France,

1995) გან მცხა დე ბე ლი არ მო ნა წი ლე ობ და პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა-მარ თლო ში გა მარ თულ გან ხილ ვა ში, რომ ლის შე დე გა დაც მას სა ე ქი-

172 Salomonsson v. Sweden, 12/11/2002 173 Salomonsson v. Sweden, 12/11/2002

98


მო საქ მი ა ნო ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის უფ ლე ბა ჩა მო ერ თვა. გან მცხა დე-ბელ მა საქ მე სა მარ თლებ რი ვი სა ფუძ ვლით გა ა სა ჩივ რა სა ხელ მწი ფო საბ ჭო ში. ამ უკა ნას კნელ მა გა მარ თა ზე პი რი მოს მე ნა, რო მელ ზეც მო იწ ვია გან მცხა დე ბე ლი. მი უ ხე და ვად ამი სა, სა სა მარ თლომ და ად გი-ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა იმის გა მო, რომ სა ხელ მწი ფო საბ ჭოს არ ჰქონ და უფ ლე ბა მო სი ლე ბა გა ნე ხი ლა, რამ დე ნად პრო პორ ცი უ ლი იყო შე ფარ დე ბუ ლი სას ჯე ლი ჩა დე ნილ სა მარ თალ დარ ღვე ვას თან. ამ-გვა რად, სა ხელ მწი ფო საბ ჭო ში გა მარ თულ მა ზე პირ მა მოს მე ნამ ვერ მო ახ დი ნა სა დის ციპ ლი ნო წარ მო ე ბი სას არ სე ბუ ლი ნაკ ლო ვა ნე ბე ბის კომ პენ სი რე ბა. ამ საქ მი დან გა მომ დი ნა რე ობს ის, რომ თუ კი გა სა ჩივ რე ბა მხო ლოდ

სა კა სა ციო წე სით ხდე ბა, სა ჯა რო მოს მე ნის უფ ლე ბა მო ითხ ოვს გან-მცხა დებ ლის დას წრე ბას პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლო ში წარ-მარ თულ გან ხილ ვა ზე. ეს იმი ტომ, რომ სა კა სა ციო სა სა მარ თლო ებს ყო ველ თვის არ აქვს საქ მის ფაქ ტობ რი ვი და სა მარ თლებ რი ვი გა რე-მო ე ბე ბის გან ხილ ვის უფ ლე ბა მო სი ლე ბა და არ შე უძ ლია ჩა ა ნაც ვლოს პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნი სა კუ თა რი გა დაწყ ვე-ტი ლე ბით. . . 174

სა სა მარ თლო აღ ნიშ ნავს, რომ პი როვ ნე ბას შე უძ ლია უა რი თქვას სა კუ თარ უფ ლე ბა ზე და ეს წროს ზე პირ გან ხილ ვას სა მო ქა ლა ქო ან სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ში. თუმ ცა ასე თი უა რის თქმა ცალ სა-ხად უნ და იყოს გა მო ხა ტუ ლი და მო ი ცავ დეს გარ კვე ულ მი ნი მა ლურ სტან დარ ტებს მა ინც.175 საქ მე ში “ზა ნა თურ ქე თის წი ნა აღ მდეგ”, 1997 (Zana v. Turkey, 1997) მო პა სუ ხე სა ხელ მწი ფო და ობ და, რომ გან მცხა დე ბელ მა აშ კა რად გა ნაცხ ა და უა რი სა კუ თარ უფ ლე ბა ზე, დას წრე ბო და სა ხელ მწი ფო უშიშ რო ე ბის სა სა მარ თლო ში მიმ დი ნა რე გან ხილ ვას, რომ ლის შე დე გა დაც მოხ და მი სი გა სა მარ თლე ბა და მსჯავ რდე ბა. სა ხელ მწი ფოს ეს არ გუ მენ ტი ემ ყა რე ბო და იმ ფაქტს, რომ გან მცხა დე ბელ მა ისურ ვა სა კუ თა რი თა ვის ქურ თულ ენა ზე დაც ვა. ის გაფ რთხი ლე ბუ ლი იქ ნა, რომ თუ კვლავ გა აგ რძე ლებ და ქურ თულ ენა ზე სა უ ბარს, ჩა ით ვლე ბოდა, რომ მან უა რი თქვა სა-კუ თა რი თა ვის დაც ვა ზე. გან მცხა დე ბე ლი მა ინც თა ვის პო ზი ცი ა ზე იდ გა და ამი ტომ არ მი ე ცა სა კუ თა რი თა ვის დაც ვის უფ ლე ბა. მის საქ მე ზე გა მარ თუ ლი სა სა მარ თლო პრო ცე სი ჩა ტარ და სა ხელ მწი-

174 ix. zemoT citirebuli Goc v Turkey –is saqme175 Poitrimol v. France, 1993

99


ფო უშიშ რო ე ბის ად გი ლობ რივ სა სა მარ თლო ში გან მცხა დებ ლის და-უს წრებ ლად. ბრალ დე ბუ ლის ად ვო კა ტე ბი ეს წრე ბოდ ნენ პრო ცესს მა შინ, რო ცა გან მცხა დე ბე ლი არც კი მო უწ ვე ვი ათ. სა სა მარ თლომ არ გა ით ვა ლის წი ნა მო პა სუ ხე მთავ რო ბის არ გუ მენ ტი, რად გან გან-მცხა დებ ლის საქ ცი ე ლი არ გა მო ხა ტავ და მის უარს დას წრე ბო და სა სა მარ თლო გან ხილ ვას. სა სა მარ თლომ კი დევ ერ თხელ გა ი მე ო რა პრინ ცი პი, რომ კონ ვენ ცი ით და ცულ უფ ლე ბა ზე უა რის თქმა ცხა-დად და ცალ სა ხად უნ და იქ ნეს გა მო ხა ტუ ლი. ად გი ლობ რივ მა სის ხლის სა მარ თლის სა სა მარ თლომ შე იძ ლე ბა გარ-

კვე ულ შემ თხვე ვებ ში ბრალ დე ბუ ლი მის და უს წრებ ლად - in absentia გა ა სა მარ თლოს. თუმ ცა ასე თი გან ხილ ვა და საშ ვე ბია მხო ლოდ მა-შინ, რო ცა ად გი ლობ რი ვი ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბი მი მარ თა ვს ყვე ლა სა თა ნა დო ზო მას იმი სათ ვის, რომ და ად გი ნოს ბრალ დე ბუ ლი პი რის ად გილ სამ ყო ფე ლი და შე ატყ ო ბი ნოს მის წი ნა აღ მდეგ წარ დგე-ნი ლი ბრალ დე ბის არ სი და დე ტა ლე ბი. გარ და ამი სა, სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ in absentia პრო ცე სი კონ ვენ ცი ას თან შე სა ბა მი სი იმ შემ თხვე ვა ში იქ ნე ბა, თუ ბრალ დე ბულს ექ ნე ბა შე საძ ლებ ლო ბა გა-ა სა ჩივ როს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა იმ სა სა მარ თლო ში, რო მელ საც მი სი მოს მე ნის შემ დეგ ექ ნე ბა საქ მის არ სე ბი თად გან ხილ ვის უფ ლე ბა მო-სი ლე ბა. ში და სა სა მარ თლოს მხო ლოდ იმ შემ თხვე ვა ში შე უძ ლია არ და აკ მა ყო ფი ლოს in absentia მსჯავ რდე ბუ ლი პი როვ ნე ბის მოთხ ოვ ნა საქ მის ხე ლა ხალ გან ხილ ვა ზე, თუ დად გინ დე ბა, რომ ეს პი როვ ნე ბა საქ მის გან ხილ ვამ დე იყო ინ ფორ მი რე ბუ ლი მის წი ნა აღ მდეგ აღ ძრუ-ლი სის ხლის სა მარ თლის საქ მის შე სა ხებ.176

გან მცხა დებ ლის სა სა მარ თლო ზე დას წრე ბის უფ ლე ბა არ ნიშ ნავს იმას, რომ ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებ მა ყვე ლა შემ თხვე-ვა ში უნ და წა რად გი ნონ იგი სა სა მარ თლო ში, თუ კი ის თა ვად არ გა მო ავ ლენს იმის სურ ვილს, რომ მო ნა წი ლე ო ბა მი ი ღოს პრო ცეს ში. ამგვა რად, საქ მე ში, სა დაც გან მცხა დე ბელ მა, სა მო ქა ლა ქო მო პა-სუ ხემ, შე იც ვა ლა საცხ ოვ რე ბე ლი ად გი ლი და მას ვერ მი აგ ნეს იმ მი სა მარ თზე, რო მე ლიც მო სარ ჩლემ მი უ თი თა, სა სა მარ თლომ არ ჩათ ვა ლა დარ ღვე ვად ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ თლო ე ბის მი ერ მის და უს წრებ ლად საქ მის გან ხილ ვა, ვი ნა ი დან ად გი ლობ რივ მა ორ-გა ნო ებ მა ყვე ლა ნა ი რად სცა და მი ეკ ვლია მის თვის პო ლი ცი ი სად მი მი მარ თვის გზით და ასე ვე სა სა მარ თლო გან ხილ ვის შე სა ხებ სა ჯა-რო გა მოცხ ა დე ბით.177

176 Colozza v. Italy, 1995; Krombach v. France, 2001,Sejdovic v. Italy, 2006177 Nunes Diaz v. Portugal (dec.), 2003

100


სა ჯა რო მოს მე ნის მე ო რე ნი შან -თვი სე ბა არის მას ში ეფექ ტუ რი მო ნა წი ლე ო ბა. სის ხლის სა მარ თლის საქ მის გან ხილ ვა ზე ბრალ დე ბუ-ლის ან სა მო ქა ლა ქო მხა რის სა სა მარ თლო ზე დას წრე ბა არ არის საკ-მა რი სი. ის აგ რეთ ვე ეფექ ტუ რად უნ და მო ნა წი ლე ობ დეს პრო ცეს ში. საქ მე ში “სტენ ფორ დი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდეგ”, 1994 (Stanford v. the United Kingdom, 23/2/1994) გან ცხა დე ბელს დაქ ვე ი თე ბუ-ლი ჰქონ და სმე ნა და ვერ შეძ ლო სა სა მარ თლო ზე გან ხი ლუ ლი ყვე ლა ზე პი რი მტკი ცე ბუ ლე ბის მოს მე ნა. თუმ ცა სა სა მარ თლომ ეს არ ჩათ-ვა ლა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვად, რად გან გან მცხა დებ ლის ად ვო-კატ მა, რო მე ლიც ყვე ლა ფერს ის მენ და და შე ეძ ლო თა ვი სი კლი ენ ტის მი თი თე ბე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბა, ტაქ ტი კუ რი მი ზე ზე ბის გა მო, ამ ჯო-ბი ნა არ მო ეთხ ო ვა მი სი მოწ მეს თან ახ ლოს მო თავ სე ბა.ზე მოთხ სე ნე ბულ საქ მე ში “თ. და ვ. გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი-

ნა აღ მდეგ” (T. and V. v. the United Kingdom) სა სა მარ თლო ზე მყო ფი გან-მცხა დებ ლე ბი 11 წლის იყ ვნენ. თა ვად პრო ცე სი კი პა ტა რა ბავ შვის მკვლე ლო ბას ეხე ბო და. პრო ცე სე ბი სა ჯა როდ მიმ დი ნა რე ობ და და სა-მე დი ცი ნო დას კვნის მი ხედ ვით, ორი ვე გან მცხა დე ბე ლი პოს ტტრავ მუ-ლი სტრე სის ქვეშ იმ ყო ფე ბო და. სა სა მარ თლომ ეს მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვად მი იჩ ნია და გან მარ ტა, რომ მცი რე ზო მის სა სა მარ თლო დარ ბაზ ში და ამ დე ნი ხალ ხის ყუ რადღ ე ბის ქვეშ გან მცხა დებ ლე ბი ვერ იქ ნე ბოდ ნენ სრუ ლად გახ სნი ლე ბი იმი სათ ვის, რომ გა ევ ლოთ კონ სულ ტა ცია სა კუ თარ ად ვო კატ თან და ამ გვა რად, მა თი მო ნა წი ლე-ო ბა სა სა მარ თლო გან ხილ ვა ში არ იყო ეფექ ტუ რი.

S.C. v. the United Kingdom, 2004, რო მელ შიც მრა ვალ ჯერ ნა სა მარ-თლევ 11 წლის ბიჭს ძარ ცვის თვის ასა მარ თლებ დნენ, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა, რად გან ბავ შვის გო ნებ რი ვი შე საძ ლებ ლო ბე ბი არ აღე მა ტე ბო და ექ ვსი დან რვა წლამ დე მცი რეწ-ლოვ ანის გო ნებ რივ შე საძ ლებ ლო ბებს, რის გა მოც ის სრუ ლად ვერ აც ნო ბი ე რებ და პრო ცე სის არსს და შე საძ ლო შე დე გებს. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ რო დე საც გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბა ხდე ბა სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სის შე დე გად და არა სხვა ფორ მით და რო დე საც სა მარ თალ წარ მო ე ბის მი ზა ნია სა ზო გა დო ე ბი სა და ბავ შვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სე ბის დაც ვა, იმ შემ თხვე ვა ში, რო ცა ბავ შვმა შე იძ ლე ბა ვერ მი ი ღოს პრო ცეს ში სრუ ლად მო ნა წი ლე ო ბა, სა კუ თა რი გო ნებ რი ვი შე-საძ ლებ ლო ბე ბი სა თუ ასა კის სიმ ცი რის გა მო, აუ ცი ლე ბე ლი ა, რომ ის სპე ცი ა ლი ზი რე ბულ მა სა სა მარ თლომ გა ა სა მარ თლოს, სა დაც სრუ ლად

101


იქ ნე ბა გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი ის ნაკ ლო ვა ნე ბე ბი, რომ ლე ბიც ბრალ დე-ბულს გა აჩ ნია და პრო ცე სი ამის შე სა ბა მი სად იქ ნე ბა წარ მარ თუ ლი. სა ჯა რო მოს მე ნის მე სა მე და მა ხა სი ა თე ბე ლი ნი შან -თვი სე ბა არის

გან მცხა დებ ლის უფ ლე ბა, რომ პრო ცეს ზე და ეს წროს სა ზო და გო ე ბა და მე დი ა. მე-6 (1) მუხ ლი მო ითხ ოვს მოს მე ნე ბის სა ჯა როდ ჩა ტა-რე ბას, თუმ ცა იქ ვე აღი ნიშ ნე ბა წე სი დან გა მო ნაკ ლი სი შემ თხვე ვე-ბიც. მაგ რამ პრე ზუმ ფცია ყო ველ თვის სა ჯა რო მოს მე ნის მხა რე სა ა. მოს მე ნის სა ჯა რო ხა სი ა თი იცავს მო ქა ლა ქე ებს მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ფა რუ ლად გან ხორ ცი ე ლე ბის გან. გარ და ამი სა, ის წარ მო ად გენს სა სა-მარ თლო სად მი სა ზო გა დო ე ბის ნდო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბის სა შუ ა ლე ბა საც. მარ თლმსა ჯუ ლე ბის გამ ჭვირ ვა ლო ბა უზ რუნ ველ ყოფს სა სა მარ თლო გან ხილ ვის სა მარ თლი ა ნო ბას, რაც მე-6 მუხ ლის მთა ვარ მი ზანს წარ-მო ად გენს და ფრი ად მნიშ ვნე ლო ვა ნია დე მოკ რა ტი ულ სა ზო გა დო ე-ბა ში.178 სა ჯა რო მოს მე ნა პრე სას სა შუ ა ლე ბას აძ ლევს გა მო ავ ლი ნოს მი სი, რო გორც სა ზო გა დო ე ბის სა და რა ჯო ზე მდგა რი დამ ცვე ლის, რო ლი. პრე სის ეს მო ვა ლე ო ბა და ცუ ლია აგ რეთ ვე კონ ვენ ცი ის მე-10 მუხ ლით. ამ გვა რად, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ სა სა მარ თლო გან-ხილ ვის სა ჯა რო ო ბა მხო ლოდ მა შინ შე იძ ლე ბა შე იზღ უ დოს, რო ცა ამას მნიშ ვნე ლო ვა ნი გა რე მო ე ბე ბი მო ითხ ოვს და სა ზო გა დო ე ბის პრო ცეს ზე არ დაშ ვე ბა შეზღ უდ ვის მიზ ნის პრო პორ ცი უ ლი ა.179 პირ-ველ ინ სტან ცი ა ში საქ მის გან ხილ ვა ზე პი რი მოს მე ნის გა რე შე ვერ იქ ნე ბა გა მოს წო რე ბუ ლი აპე ლა ცი ის ეტაპ ზე, გარ და იმ შემ თხვე ვი სა, თუ სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს საქ მის სრუ ლად (რო გორც სა მარ-თლებ რი ვი, ისე ფაქ ტობ რი ვი გა რე მო ე ბე ბის) გან ხილ ვის იუ რის დიქ-ციაა გა აჩ ნი ა. ზე მოთ მოყ ვა ნილ დი ე ნეს საქ მე ში (Diennet) სა სა მარ თლომ გა დაწყ-

ვი ტა, რომ პრო ფე სი უ ლი კონ ფი დენ ცი ა ლუ რო ბი სა და პა ცი ენ ტე ბის პი რა დი ცხოვ რე ბის დაც ვის სა ჭი რო ე ბამ შე იძ ლე ბა გა ა მარ თლოს სა-დის ციპ ლი ნო გან ხილ ვის და ხუ რულ სხდო მა ზე ჩა ტა რე ბა. თუმ ცა აღ-სა ნიშ ნა ვი ა, რომ დახ რუ ლი სხდო მის ჩა ტა რე ბა შე იძ ლე ბა მხო ლოდ იმ შემ თხვე ვა ში, თუ ამას საქ მის ვი თა რე ბა მო ითხ ოვს. მო ცე მულ საქ მე-ში სა სა მარ თლოს მი ერ გან სა ხილ ვე ლი ერ თა დერ თი სა და ვო სა კითხი გახ ლდათ გან მცხა დებ ლის წე რი ლო ბი თი კონ სულ ტა ცი ე ბის გა წე ვის მე თო დი. საქ მის არც ერ თი გა რე მო ე ბა არ მეტყ ვე ლებ და იმა ზე, რომ

178 ix. zemoT citirebuli Axen- is saqme 179 ix. zemoT citirebuli Campbell and Fell –is saqme

102


საქ მის გან ხილ ვი სას შე საძ ლოა რო მე ლი მე პა ცი ენ ტის პი რა დი მო ნა-ცე მე ბი გამ ჟღავ ნე ბუ ლი ყო. სა სა მარ თლომ აგ რეთ ვე დას ძი ნა, თუ კი შე იქ მნე ბო და კონ ფი დენ ცი ა ლუ რი სა მე დი ცი ნო ინ ფორ მა ცი ის გამ-ჟღავ ნე ბის სა შიშ რო ე ბა, ტრი ბუ ნალს შე ეძ ლო გან ხილ ვის ნე ბის მი ერ ეტაპ ზე შე ეზღ უ და სა ზო გა დო ე ბის პრო ცეს ზე დას წრე ბა. მო ცე მულ შემ თხვე ვა ში კი სა სა მარ თლო სხდო მის და ხურ ვა საქ მის ფაქ ტობ რი ვი გა რე მო ე ბე ბის გა უთ ვა ლის წი ნებ ლად, ავ ტო მა ტუ რად მოხ და. ამ გვა-რად, აშ კა რა იყო მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა. ზე მოთ ნახ სე ნებ აქ სე ნის საქ მე ში (Axen) გან მცხა დებ ლის სა მო-

ქა ლა ქო სარ ჩე ლის სა ჯა რო მოს მე ნა გა ი მარ თა პირ ვე ლი ინ სტან-ცი ის სა სა მარ თლო ში, მაგ რამ სა ა პე ლა ციო სა ჩი ვა რი გა ნი ხი ლეს და ხუ რულ სხდო მა ზე, რა თა თა ვი დან აე ცი ლე ბი ნათ სა სა მარ თლოს სა მუ შაო პრო ცე სის გა დატ ვირ თვა. ამით მე-6 (1) მუხ ლი არ დარ-ღვე უ ლა, რად გა ნაც სა სა მარ თლო გან ხილ ვა მთლი ა ნო ბა ში შე-იძ ლე ბა მიჩ ნე უ ლი ყო ფი ლი ყო “სა ჯა როდ”. სა ა პე ლა ციო სა სა მარ-თლოს საქ მის მხო ლოდ სა მარ თლებ რივ სა ფუძ ვლებ ზე შე ეძ ლო ემ-სჯე ლა, აქე დან გა მომ დი ნა რე, პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა სა ბო ლოო იყო. საქ მე ში P. and B. v. United Kingdom 2001 ბავ შვის საცხ ოვ რე ბე ლი

ად გი ლის გან საზღ ვრას თან და კავ ში რე ბუ ლი სა სა მარ თლო გან ხილ ვა და ხუ რულ სხდო მა ზე ჩა ტარ და. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ ამ გვა-რი საქ მე ე ბი უპირ ვე ლე სი მა გა ლი თი იყო ისე თი პრო ცე სე ბი სა, სა-დაც პრე სი სა და სა ზო გა დო ე ბის არ დაშ ვე ბა შე იძ ლე ბა გა მარ თლე-ბუ ლი ყო ფი ლი ყო იმ მიზ ნით, რომ და ცუ ლი ყო ბავ შვი სა და მხა რე თა პი რა დი ცხოვ რე ბა და მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ინ ტე რე სე ბი. გარ და ამი-სა, იმი სათ ვის, რომ გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მიმ ღებ მოსა მარ თლეს შე ექ-მნას სრუ ლი წა მოდ გე ნა ბავ შვის ყვე ლა შე საძ ლო საცხ ოვ რე ბე ლი ად გი ლის ნაკ ლსა და უპი რა ტე სო ბა ზე, ფრი ად მნიშ ვნე ლო ვა ნია ის, რომ მშობ ლებ მა და სხვა მომ წმე ებ მა თა ვი სუფ ლად შეძ ლონ სა კუ-თა რი აზ რის გა მო ხატ ვა პი რად სა კითხ ებ ზე, სა ზო გა დო ე ბის მი ერ გა მოთ ქმუ ლი კო მენ ტა რე ბი სა და ზედ მე ტი ცნო ბის მოყ ვა რე ო ბის გა-რე შე. ამ გვა რად, მე-6 (1) მუხ ლი არ დარ ღვე უ ლა. გარ და ამი სა, ცი ხე ში ჩა ტა რე ბუ ლი მოს მე ნე ბი ჩვე უ ლებ რივ გა მო-

რიცხ ავს სა ზო გა დო ე ბის დას წრე ბას. სა სა მარ თლომ ერ თმა ნე თი სა-გან გა მიჯ ნა დის ციპ ლი ნა რუ ლი და სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე-სე ბი, რომ ლე ბიც ცი ხე ში ტარ დე ბა. დის ციპ ლი ნა რულ მოს მე ნებ ში

103


სა სა მარ თლომ და საშ ვე ბად ჩათ ვა ლა და ხუ რუ ლი სხდო მე ბის ჩა ტა-რე ბა უსაფ რთხო ე ბის უზ რუნ ველ ყო ფის მიზ ნით. გარ და ამი სა, სა სა-მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ სა ხელ მწი ფო ვერ შეძ ლებს ასე თი გან ხილ-ვე ბის ცი ხის გა რეთ ჩა ტა რე ბას, რად გან ეს მას არაპ რო პორ ცი ულ ტვირ თად და აწ ვე ბო და.180 თუმ ცა სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სებ-თან მი მარ თე ბა ში სა სა მარ თლო გა ცი ლე ბით უფ რო მომ თხოვ ნი ა. თუ სა სა მარ თლო პრო ცე სი ცი ხე ში უნ და ჩა ტარ დეს, სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ებ მა უნ და მი ი ღონ გან სა კუთ რე ბუ ლი ზო მე ბი, რა თა დარ-წმუნ დენ, რომ სა ზო გა დო ე ბა ინ ფორ მი რე ბუ ლია სა სა მარ თლო პრო-ცეს ზე, მი სი ჩა ტა რე ბის ად გილ სა და პრო ცე სის სა ჯა რო ო ბა ზე.საქ მე ში “რი ე პა ნი ავ სტრი ის წი ნა აღ მდეგ”, 2000 (Riepan v. Austria,

2000) გან მცხა დე ბელს ასა მარ თლებ დნენ ცი ხე ში ჩა დე ნი ლი და ნა შა-უ ლე ბის გა მო ცი ხის სპე ცი ა ლურ მო სას მენ ოთახ ში. სა ზო გა დო ე ბას არ ჰქონ და აკ რძა ლუ ლი დას წრე ბა, თუმ ცა არც არა ვინ იცო და მოს-მე ნის შე სა ხებ. სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ პრო ცე სის და ხუ რულ სხდო მა ზე ჩა ტა რე ბა მხო ლოდ იშ ვი ათ შემ თხვე ვებ ში, უსაფ რთხო ე-ბის გა მო შე იძ ლე ბა მოხ დეს. გარ და ამი სა, გან ხილ ვა მხო ლოდ მა შინ იქ ნე ბო და მე-6 მუხ ლის შე სა ბა მი სი, თუ კი სა ზო გა დო ე ბას ჯე როვ-ნად ეც ნო ბე ბო და მოს მე ნის ჩა ტა რე ბის თა რი ღი, ად გილ მდე ბა რე ო ბა და ეს ად გი ლი ად ვი ლად მი სად გო მი იქ ნე ბო და. ჩვე უ ლებ რივ, ეს პი რო ბე ბი დაკ მა ყო ფი ლე ბო და, თუ პრო ცე სი ჩა ტარ დე ბო და ნორ-მა ლუ რი ზო მის სა სა მარ თლო დარ ბაზ ში. სა სა მარ თლო გან ხილ ვის ჩა ტა რე ბა ჩვე უ ლებ რი ვი სა სა მარ თლოს დარ ბა ზის გა რეთ, მა გა ლი-თი სათ ვის ცი ხე ში, სა დაც სა ზო გა დო ე ბას არ აქვს დას წრე ბის უფ-ლე ბა, წარ მო ად გენ და მი სი სა ჯა რო ო ბის სე რი ო ზულ შეზღ უდ ვას და სა ხელ მწი ფოს ეკის რე ბო და იმის ვალ დე ბუ ლე ბა, რომ მი ე ღო გარ-კვე უ ლი მა კომ პენ სი რე ბე ლი ზო მე ბი, რა თა სა ზო გა დო ე ბა და მე დია ინ ფორ მი რე ბუ ლი ყო ფი ლიყ ვნენ პრო ცე სის შე სა ხებ და დას წრე ბოდ-ნენ მას. ასე რომ, ად გი ლი ჰქონ და მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვას. მე ოთხე მა ხა სი ა თე ბე ლი ნი შან -თვი სე ბა სა ჯა რო მოს მე ნი სა არის

სა სა მარ თლოს ვალ დე ბუ ლე ბა, რომ სა ჯა როდ გა მო აცხ ა დოს გა-ნა ჩე ნი. საქ მე ში “პრე ტო და სხვე ბი იტა ლი ის წი ნა აღ მდეგ”, 1983 (Pretto and Others v. Italy, 1983) სა სა მარ თლომ მი ი ღო გა დაწყ ვე ტი ლე-ბა, რომ გა ნა ჩე ნის სა ჯა როდ წა კითხ ვა არ წარ მო ად გენ და აუ ცი-ლებ ლო ბას და სა ხელ მწი ფოს გა აჩ ნია არ ჩე ვა ნის თა ვი სუფ ლე ბა იმ

180 ibid.

104


სა შუ ა ლე ბე ბის მი მართ, რომ ლი თაც გა ნა ჩე ნი სა ჯა რო ხდე ბა. გან-მცხა დე ბე ლი ჩი ო და, რომ სა კა სა ციო სა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნი არ გა მო აცხ ა დეს სა ჯა როდ. ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა სა სა მარ თლომ ხაზ-გას მით აღ ნიშ ნა სა სა მარ თლო გან ხილ ვის მთლი ა ნო ბა ში შე ფა სე ბის აუ ცი ლებ ლო ბა. გა ნა ჩე ნი სათ ვის მი ნი ჭე ბუ ლი სა ჯა რო ო ბის ფორ-მა უნ და შე ფა სე ბუ ლი ყო სა მარ თალ წარ მო ე ბის გან სა კუთ რე ბუ ლი ნი შან -თვი სე ბე ბი სა და მე-6 (1) მუხ ლის ობი ექ ტი სა და მიზ ნის გათ ვა ლის წი ნე ბით. უფ რო მე ტიც, მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ სა კა-სა ციო სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა არ წა კითხ უ ლა სა ჯა როდ, ნე ბის მი ერ პი როვ ნე ბას შე ეძ ლო მი სი ას ლის მო პო ვე ბა, ამი ტომ ეს არ ჩა ით ვა ლა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვად. ამგვა რად, გა ნა ჩე ნის სა ჯა რო ო ბის მოთხ ოვ ნა შე იძ ლე ბა დაკ მა ყო ფი ლე ბუ ლი იქ ნეს იმ შემ თხვე ვა ში, თუ გა ნა ჩე ნი წე რი ლო ბით იქ ნე ბა გა მოქ ვეყ ნე ბუ ლი ან ხელ მი საწ ვდო მი იქ ნე ბა სა სა მარ თლოს კან ცე ლა რი ა ში. მე-6 (1) მუხ ლის მოთხ ოვ ნა გა ნა ჩე ნის სა ჯა როდ გა მოცხ ა დე-

ბის შე სა ხებ შე იძ ლე ბა შე იზღ უ დოს მხო ლოდ გა მო ნაკ ლის შემ-თხვე ვებ ში. ზე მოთ ხ სე ნე ბულ საქ მე ში “პ. და ბ. გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდეგ” (P. and B. v. the United Kingdom) სა სა მარ-თლო და ე თან ხმა მთავ რო ბას იმა ში, რომ თუ გა ნა ჩე ნი ად ვი ლად ხელ მი საწ ვდო მი იქ ნე ბო და ხალ ხი სათ ვის, ეს აზრს და უ კარ გავ და ბავ შვის საცხ ოვ რე ბე ლი ად გი ლის გან საზღ ვრას თან და კავ ში რე ბუ-ლი საქ მის მოს მე ნის და ხუ რულ სხდო მა ზე ჩა ტა რე ბას იმ მიზ ნით, რომ და ცუ ლი ყო ფი ლი ყო ბავ შვე ბი სა და მა თი მშობ ლე ბის პი რა დი ცხოვ რე ბა. საქ მე ებ ში, რომ ლე ბიც ბავ შვის საცხ ოვ რე ბე ლი ად გი-ლის გან საზღ ვრას ეხე ბო და, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 (1) მუხ ლის მოთხ ოვ ნე ბი დაკ მა ყო ფი ლე ბუ ლი იქ ნა იმ დე ნად, რამ-დე ნა დაც ნე ბის მი ერ და ინ ტე რე სე ბულ პირს შე ეძ ლო სა სა მარ თლოს ნე ბარ თვით მო ე პო ვე ბი ნა გა ნა ჩე ნის ას ლი და პირ ვე ლი ინ სტან ცი-ი სა და სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნე ბი მსგავს საქ მე ებ ზე პე რი ო დუ ლად ქვეყ ნდე ბო და იმი სათ ვის, რომ სა ზო გა დო ე ბას ჰქო-ნო და სა შუ ა ლე ბა, შე ეს წავ ლა სა სა მარ თლოს ზო გა დი და მო კი დე ბუ-ლე ბა და პრინ ცი პე ბი ასეთ საქ მე ებ თან მი მარ თე ბით. რა შემ თხვე ვა ში ზღუ დავს პრო ცე სის კონ კრე ტულ ეტაპ ზე მხა რის

დას წრე ბას ში და კა ნონ მდებ ლო ბა? იძ ლე ვა თუ არა ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბა იმის გა რან ტი ას, რომ

ცი ხე ში ჩა ტა რე ბუ ლი სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ე ბი შე ე სა ბა მე ბო დეს

105


სა ჯა რო გან ხილ ვის მოთხ ოვ ნას?რა შემ თხვე ვებ ში უშ ვებს ში და კა ნონ მდებ ლო ბა სა სა მარ თლო პრო-

ცე სის და გა ნა ჩე ნის სა ჯა რო ო ბის პრინ ცი პი დან გა მო ნაკ ლის შემ-თხვე ვებს?

3.3.4. სის ხლის სა მარ თლის საქ მის

სა მარ თლი ა ნი გან ხილ ვის სპე ცი ფი კუ რო ბა

მა ნამ დეც კი, სა ნამ პირს ბრალ დე ბას წა უ ყე ნე ბენ, გა მო ძი ე ბის მწარ მო ე ბე ლი ორ გა ნოს მხრი დან ჩა დე ნილ მა უსა მარ თლო ბამ შე იძ-ლე ბა გა მო იწ ვი ოს მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვის მი ზე ზი.საქ მე ში “ტე ი ხე ი რა დე კას ტრო პორ ტუ გა ლი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1998

(Teixeira de Castro v. Portugal, 9/6/1998) გან მცხა დე ბელს პო ლი ცი ის სა ი დუმ ლო აგენ ტებ მა შეს თა ვა ზეს ფუ ლი, რა თა ისი ნი ჰე რო ი ნით მო-ე მა რა გე ბი ნა. მარ თა ლი ა, გან მცხა დე ბე ლი არ იყო მა ნამ დე ნა სა მარ-თლე ვი, მაგ რამ ჰქონ და კავ ში რე ბი ნარ კო დი ლე რებ თან და თან ხის შე თა ვა ზე ბი სას იგი და თან ხმდა ოფი ცერ თა მოთხ ოვ ნის შეს რუ ლე ბას. მას შემ დგომ ში ბრა ლი წა უ ყე ნეს და მსჯავ რი დას დეს ნარ კო ტი კუ ლი და ნა შა უ ლის ჩა დე ნა ში. არა ვი თა რი სა ფუძ ვე ლი იმი სა, რომ სა სა მარ-თლო პრო ცე სე ბი უსა მარ თლოდ წა რი მარ თა, არ ყო ფი ლა, მაგ რამ სა-სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ რად გან პო ლი ცი ის ოფიც რებ მა წა ა ქე ზეს ის და ნა შა უ ლის ჩა დე ნა ზე, რო მე ლიც სხვაგ ვა რად არ მოხ დე ბო და, ყო ვე ლი ვე ამის გა მო გან მცხა დე ბელს თა ვი დან ვე და ე კარ გა სა მარ-თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის შე საძ ლებ ლო ბა. სა სა მარ თლომ ერ თმა ნეთს და უ პი რის პი რა პო ლი ცი ის ოფიც რე ბი სა და ნამ დვი ლი სა-ი დუმ ლო აგენ ტე ბის მოქ მე დე ბა, რომ ლე ბიც მა ლა ვენ სა კუ თარ ვი ნა-ო ბას, რა თა მო ი პო ვონ სამ ხი ლე ბი და ინ ფორ მა ცია და ნა შა ულ ზე, მის ჩა დე ნა ზე წა ქე ზე ბის გა რე შე. მე ო რე სა ხის სი ტუ ა ცია არ გა მო იწ ვევ-და მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვას. მსგავ სად ზე მოთ ნახ სე ნე ბი საქ მი სა, საქ მე ში “ვა ნი ა ნი რუ სე-

თის წი ნა აღ მდე გ” (Vanyan v. Russia) სა სა მარ თლომ ნარ კო ტი კე ბის “სა კონ ტრო ლო შეს ყიდ ვა” ჩათ ვა ლა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვად, რად გან ქმე დე ბა, რო მე ლიც ორ გა ნი ზე ბუ ლი იყო პო ლი ცი ის მი-ერ და მი სი ვე ზე დამ ხედ ვე ლო ბით, ხო ლო სის რუ ლე ში მო იყ ვა ნა სა ი დუმ ლო აგენ ტმა, მიჩ ნე უ ლი იქ ნა და ნა შა უ ლის პრო ვო კა ცი-

106


ად. საქ მე ებ ში, რომ ლებ შიც ინი ცი ა ტი ვა და გეგ მა მომ დი ნა რე ობს ბრალ დე ბუ ლის გან, სა სა მარ თლო არ ად გენს მე-6 (1) მუხ ლის დარ-ღვე ვას.181 მე ო რე მხრივ, იმ ქვეყ ნებ ში, სა დაც ში და კა ნონ მდებ-ლო ბა და პრაქ ტი კა კრძა ლავს და ნა შა უ ლის პრო ვო კა ცი ას სა და-ვოდ გამ ხდა რი ში და პრო ცე სე ბის მე-6 (1) მუხ ლთან შე სა ბა მი სო ბის გან ხილ ვი სას, სა სა მარ თლო ყუ რადღ ე ბას ამახ ვი ლებს იმ ფაქ ტზე, ჰქონ და თუ არა ბრალ დე ბულს დაც ვის ისე თი პრო ცე სუ ა ლუ რი გა რან ტი ე ბი, რო გო რე ბი ცაა შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სი და მხა რე თა თა ნას წო რო ბა და არ ახ დენს იმ ფაქ ტობ რი ვი გა რე მო ე ბე ბის გა და-მოწ მე ბას, რომ ლე ბიც და ნა შა უ ლის პრო ვო კა ცი ას შე ე ხე ბა.182 სა სა მარ თლო მხო ლოდ ძა ლი ან იშ ვი ათ შემ თხვე ვებ ში, რო გო რე-

ბი ცაა ზე მოთ მოყ ვა ნი ლი ტე ი ხე ი რასა და ვა ნი ა ნის საქ მე, მი იჩ ნევს პო ლი ცი ის ან გა მომ ძი ებ ლე ბის უკა ნო ნო ქმე დე ბას საკ მა რი სად იმი სათ ვის, რომ და ად გი ნოს მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა. რო გორც წე-სი, სა სა მარ თლო არ იწყ ებს ში და სა სა მარ თლოს მი ერ მი ღე ბუ ლი ფაქ ტობ რი ვი და სა მარ თლებ რი ვი დას კვნე ბის გა და სინ ჯვას მე-6 მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე. მა შინ, რო ცა აღ ნიშ ნუ ლი ნორ მა იცავს სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბას, ის არ ად გენს მტკი ცე ბუ ლე ბა თა და საშ ვე ბო ბის არა ნა ირ წესს, რად გან ეს უპი-რა ტე სად ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბის კომ პე ტენ ცი ას გა ნე კუთ-ვნე ბა. მა ში ნაც კი, თუ გა ნა ჩე ნი ნა წი ლობ რივ ემ ყა რე ბა უკა ნო ნოდ მო პო ვე ბულ მტკი ცე ბუ ლე ბებს (ში და პრო ცე სუ ა ლუ რი კა ნონ მდებ-ლო ბი დან გა მომ დი ნა რე), ეს არ ნიშ ნავს იმას, რომ მე–6 მუხ ლით და ცუ ლი სა მარ თლი ა ნო ბის პრინ ცი პი აუ ცი ლებ ლად დარ ღვე უ ლი იქ ნა.183 მთელ რიგ შემ თხვე ვებ ში, სა დაც მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი ელექ-ტრო ნუ ლი მეთ ვალ ყუ რე ო ბის სა შუ ა ლე ბე ბით მო ი პო ვეს, რაც სა სა-მარ თლომ მე-8 მუხ ლის დარ ღვე ვად ჩათ ვა ლა, სა სა მარ თლომ არ და ად გი ნა სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლოს უფ ლე ბის დარ ღვე ვა.184 მა-შა სა და მე, თუ ად გი ლობ რივ მა სა სა მარ თლო ებ მა ესა თუ ის მტკი-ცე ბუ ლე ბა და საშ ვე ბად ჩათ ვა ლეს, სა სა მარ თლო გა ი ზი ა რებს ამ გა დაწყ ვე ტი ლე ბას, გარ და იმ შემ თხვე ვი სა, რო ცა ად გი ლობ რი ვი პრო ცე სუ ა ლუ რი დარ ღვე ვა იყო ფუნ და მენ ტუ რი ხა სი ა თის ან ამა თუ იმ მი ზე ზით ბრალ დე ბუ ლის წი ნა აღ მდეგ წარ დგე ნი ლი მტკი-

181 ix. zemoT citirebuli Butkevicius (dec.) 182 ix. Edwards and Lewis [Grand Chamber] –is saqme183 ix. zemoT citirebuli Schenk-is saqme184 Heglas v Czech Republic, 2007

107


ცე ბუ ლე ბა მთლი ა ნად არა სარ წმუ ნო იყო, რო გორც მა გა ლი თად იმ საქ მე ებ ში, რომ ლებ შიც დუ მი ლის უფ ლე ბა იქ ნა დარ ღვე უ ლი.რამ დე ნი მე ბო ლოდ რო ინ დელ საქ მე ში სა სა მარ თლომ გა დაწყ ვი ტა,

რომ იქ, სა დაც სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ე ბის ად რე ულ ეტაპ ზე ად-გი ლი ჰქონ და ფუნ და მენ ტურ დარ ღვე ვებს, მა გა ლი თად ჩვე ნე ბის მო-პო ვე ბას მე-3 მუხ ლის დარ ღვე ვით, სა სა მარ თლო გან ხილ ვი სას ასე თი ჩვე ნე ბის გა მო ყე ნე ბა, მე-6 მუხ ლის თა ნახ მად, გა მო იწ ვევ და სა მარ-თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბის დარ ღვე ვას. საქ მე ებ ში “ა რუ თი ნი ა ნი სომ ხე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2007 (Harutyunyan v. Armenia, 2007) და “გოც მე ნი თურ ქე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2006 (Gocmen v Turkey, 2006) გან მცხა დებ ლე ბი მსაჯ ვრდე ბუ ლი იყ ვნენ წა მე ბის შე დე გად მი-ღე ბუ ლი აღი ა რე ბი თი ჩვე ნე ბის შე დე გად. არუ თი ნი ა ნის საქ მე ში გან-მცხა დე ბელს მსჯავ რი და ე დო მას თან ერ თად მომ სა ხუ რე ჯა რის კა ცის მკვლე ლო ბა ში, სა კუ თა რი აღი ა რე ბი სა და ორი ჯა რის კა ცის ჩვე ნე ბის სა ფუძ ველ ზე. ში და პრო ცე სებ ზე დამ ტკიც და, რომ გან მცხა დებ ლი სა და ორი მოწ მის ჩვე ნე ბე ბი ზე წო ლის შე დე გად იყო მი ღე ბუ ლი. თუმ ცა ამ მოწ მე ებ მა მოგ ვი ა ნე ბით და ა დას ტუ რეს თა ვი ან თი ჩვე ნე ბა სა სა-მარ თლო ზე და ში და სა სა მარ თლომ მი ი ღო იგი. სა სა მარ თლომ უა რი გა ნაცხ ა და ასე თი ჩვე ნე ბე ბის გათ ვა ლის წი ნე ბა ზე და აღ ნიშ ნა, რომ თავ და პირ ვე ლად გა მო ყე ნე ბუ ლი იძუ ლე ბი სა და შემ დგო მი ან გა რიშ-სწო რე ბის ში შის გა მო, ვი ნა ი დან ეს მოწ მე ე ბი კვლავ ჯარ ში მსა ხუ-რობ დნენ, ასე თი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი არ იყო სარ წმუ ნო.საქ მე ში “ი ა ლო ჰი გერ მა ნი ის წი ნა აღ მდე გ”, 2006 (Jalloh v Germany,

2006) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ად გი ლი ჰქონ და მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვას. გან მცხა დე ბე ლი მსჯავ რდე ბუ ლი იყო ნარ კოტ რე ფი კინ-გში იმ ჩვე ნე ბა ზე დაყ რდნო ბით, რო მე ლიც მი ღე ბუ ლი იქ ნა არა ა და მი-ა ნუ რი და და მამ ცი რე ბე ლი მოპყ რო ბის შე დე გად. გან მცხა დე ბელს აი-ძუ ლეს წამ ლის მი ღე ბა. მან გუ ლის რე ვის შე დე გად ამო ა ღე ბი ნა ნარ-კო ტი კე ბი ა ნი ცე ლოფ ნის პარ კი, რო მე ლიც მოგ ვი ა ნე ბით, გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნი სას, მტკი ცე ბუ ლე ბად იქ ნა გა მო ყე ნე ბუ ლი. გარ და იმი სა, რომ ამ მტკი ცე ბუ ლე ბის სა სა მარ თლო ზე გა მო ყე ნე ბამ მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა გა მო იწ ვი ა, სა სა მარ თლომ ასე ვე და ად გი ნა დარ ღვე ვა იმ უფ ლე ბას თან და კავ ში რე ბით, რომ ლის თა ნახ მა დაც ბრალ დე ბულს უფ ლე ბა აქვს, არ მის ცეს სა კუ თა რი თა ვის სა წი ნა აღ მდე გო ჩვე ნე ბა. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ დუ მი ლის უფ ლე ბა და პი რის უფ ლე ბა, არ

მის ცეს სა კუ თა რი თა ვის სა წი ნა აღ მდე გო ჩვე ნე ბა, ით ვლე ბა სა მარ-

108


თლი ა ნი სა სა მარ თლოს უფ ლე ბის გა ნუყ რელ ნა წი ლად, ზოგ ჯერ ის უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ას თან ერ თა დაც გა ნი ხი ლე ბა. ეს ემ სა-ხუ რე ბა ბრალ დე ბუ ლის დაც ვას ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლე ბის არა კა ნო ნი ე რი ზე წო ლი სა გან, გარ და ამი სა, ხელს უწყ ობს მარ თლმსა-ჯუ ლე ბის სწო რად გან ხორ ცი ე ლე ბას და მე-6 მუხ ლის მთა ვა რი მოთხ-ოვ ნე ბის შეს რუ ლე ბას. მა შა სა და მე, დუ მი ლის უფ ლე ბა მო ითხ ოვს, რომ გა მო ძი ე ბამ საკ მა რი სი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი ძა ლა დო ბი სა და ზე წო-ლის გა მო ყე ნე ბის გა რე შე მო ი პო ვოს. თუმ ცა, მე-6 მუხ ლის მი ხედ ვით, ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გე-

ნელ თათ ვის ინ ფორ მა ცი ის მი წო დე ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი გარ კვე-უ ლი სა მო ქა ლა ქო ვალ დე ბუ ლე ბე ბი სავ სე ბით მი სა ღე ბი ა, რად გა ნაც იგი ხელ შემ კვრე ლი სა ხელ მწი ფო ე ბის მარ თლწეს რი გის გა ნუ ყო ფელ ელე მენტს წარ მო ად გენს, ასე თია მა გა ლი თად პო ლი ცი ი სათ ვის სა-კუ თა რი ვი ნა ო ბის გამ ხე ლის ვალ დე ბუ ლე ბა,185 ან სა გა და სა ხა დო სამ სა ხუ რის წარ მო მად გენ ლე ბის მოთხ ოვ ნით ქო ნე ბის დეკ ლა რა ცი-ის შევ სე ბა, ან შე მო სავ ლის გამ ხე ლა.186 სა სა მარ თლომ აღი ა რა, რომ ფაქ ტობ რი ვი და სა მარ თლებ რი ვი ხა-

სი ა თის პრე ზუმ ფცი ე ბი ყვე ლა სა მარ თლის სის ტე მა ში არ სე ბობს და კონ ვენ ცია არ კრძა ლავს მათ. თუმ ცა კონ ვენ ცია სა ხელ მწი ფო ე ბის-გან მო ითხ ოვს, რომ ეს პრე ზუმ ფცი ე ბი გარ კვე ულ ჩარ ჩო ებ ში მო აქ-ცი ოს, რა თა გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი იქ ნეს ყო ველ საქ მე ში არ სე ბუ ლი პრი ო რი ტე ტე ბი და შე ნარ ჩუ ნე ბუ ლი იქ ნეს დაც ვის უფ ლე ბე ბი.187 იუ-რი დი უ ლი პრე ზუმ ფცი ის ავ ტო მა ტუ რი გა მო ყე ნე ბა, ყვე ლა მტკი ცე-ბუ ლე ბის ყუ რადღ ე ბით შეს წავ ლის გა რე შე, ჩვე უ ლებ რივ, უდა ნა შა უ-ლო ბის პრე ზუმ ფცი ის დარ ღვე ვას გა მო იწ ვევს.188 უმე ტეს შემ თხვე ვა ში მე-6 მუხ ლი მტკი ცე ბის ტვირთს ბრალ დე-

ბის მხა რეს აკის რებს. ის ითხ ოვს, რომ სა სა მარ თლომ გან ხილ ვა არ უნ და და იწყ ოს წი ნას წარ შექ მნი ლი მო საზ რე ბით, რომ ბრალ-დე ბულ მა ჩა ი დი ნა და ნა შა უ ლი და რომ ნე ბის მი ე რი ეჭ ვი უნ და გა-დაწყ დეს ბრალ დე ბუ ლის სა სარ გებ ლოდ.189 რო გორც ქვე მოთ მოყ-ვა ნი ლი ანა ლი ზი გვიჩ ვე ნებს, მტკი ცე ბის ტვირ თი მხო ლოდ ორ კონ კრე ტულ შემ თხვე ვა ში შე იძ ლე ბა და ე კის როს ბრალ დე ბულს.

185 Vasileva v. Denmark, 2003186 Allen v. the United Kingdom (dec.), 2003187 Salabiaku v. France, 1988, Vos v. France, (dec), 2006188 Hoang v. France, 1992189 ix. zemoT citirebuli Barbera, Messegue and Jabardo v. Spain- is saqme

109


პირ ვე ლი: რო ცა ბრალ დე ბუ ლი აყე ნებს დაც ვის გან სა კუთ რე ბულ არ გუ მენ ტებს და მე ო რე: რო ცა ში და კა ნონ მდებ ლო ბა ით ვა ლის-წი ნებს გარ კვე ულ ფაქ ტობ რივ და სა მარ თლებ რივ პრე ზუმფ ციის. ამ შემ თხვე ვა ში მნიშ ვნე ლო ვა ნია აღი ნიშ ნოს, რომ სა სა მარ თლოს არ შე უძ ლია იმ სჯე ლოს ზო გა დად პრე ზუმ ფცი ე ბის ან მტკი ცე ბის ტვირ თის და კის რე ბის კა ნო ნი ე რე ბა ზე. პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თა-ლი მთლი ა ნად ყო ვე ლი ცალ კე უ ლი საქ მის კონ კრე ტულ გა რე მო ე-ბებს ეფუძ ნე ბა. საქ მე ში “ფუნ კე საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1993 (Funke v.

France, 1993) გან მცხა დებ ლის საცხ ოვ რე ბელს ჩხრეკ დნენ სა ბა ჟო სამ სა ხუ რის წარ მო მად გენ ლე ბი. მას მოს თხო ვეს წი ნა სა მი წლის ფი ნან სუ რი ან გა რი შე ბის წარ დგე ნა, რა ზეც გან მცხა დე ბელ მა უა რი გა ნაცხ ა და. უა რის გა მო სა ბა ჟოს წარ მო მად გენ ლებ მა წა იყვა ნეს, სა დაც იგი და ჯა რიმ და და და ე კის რა სა ბუ თე ბის წარ დგე ნა. გან-მცხა დე ბე ლი ჩი ო და, რომ ამით და ირ ღვა მე-6 (1) და მე-2 პუნ-ქტე ბით გა რან ტი რე ბუ ლი უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცია, აგრეთვე უფ ლე ბა სა მარ თლი ან სა სა მარ თლო ზე. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ სა გა და სა ხა დო კა ნონ მდებ ლო ბის სპე ცი ფი კუ რო ბა არ ამარ-თლებს დუ მი ლი სა და სა კუ თა რი თა ვის წი ნა აღ მდეგ ჩვე ნე ბის მი-ცე მა ზე უა რის თქმის უფ ლე ბის ასეთ დარ ღვე ვას. ამგვა რად, ად გი-ლი ჰქონ და მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვას. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ აუ ცი ლე ბე ლი აღარ იყო ამა ვე სა კითხ ის გან ხილ ვა მე-6 (2) მუხ ლთან მი მარ თე ბა ში.საქ მე ში “სა უნ დერ სი ინ გლი სის წი ნა აღ მდე გ”, 1996 (Saunders v.

United Kingdom, 1996) გან მცხა დე ბე ლი იმ გა მო ძი ე ბის სუ ბი ექ ტი იყო, რო მელ საც მი ნის ტრთა კა ბი ნე ტის მი ერ და ნიშ ნუ ლი გა მომ ძი ებ ლე ბი ატა რებ დნენ ბიზ ნე სის მარ თვა ზე. შე სა ბა მი სი ად გი ლობ რი ვი დე ბუ-ლე ბე ბის თა ნახ მად, გან მცხა დე ბე ლი იძუ ლე ბუ ლი გახ და ეთა ნამ-შრომ ლა გა მომ ძი ებ ლებ თან. თა ნამ შრომ ლო ბა ზე უა რის თქმა სა სა-მარ თლო სად მი უპა ტივ ცე მუ ლო ბა სა და ორ წლამ დე ვა დით პა ტიმ-რო ბას გა მო იწ ვევ და. გან მცხა დე ბე ლი ცხრა ჯერ და კითხ ეს. შე დე გად, ფე დე რა ლუ რი ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებ მა გა დაწყ ვი ტეს სის-ხლის სა მარ თლის საქ მის აღ ძვრა მის წი ნა აღ მდეგ. მას ზე ზე წო ლის შე დე გად მი ღე ბუ ლი ჩვე ნე ბე ბი გა და ე ცა გა მო ძი ე ბას და მოგ ვი ა ნე ბით წა ი კითხ ეს ღია სა სა მარ თლო პრო ცეს ზე. სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ ამ შემ თხვე ვა ში მნიშ ვნე ლო ვა ნი იყო არა ჩვე ნე ბე ბის ში ნა არ სი, არა მედ მა თი გა მო ყე ნე ბის წე სი. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ გა-

110


მო ძი ე ბა ძი რი თა დად და ეყ რდნო სა სა მარ თლო პრო ცეს ზე მი ღე ბულ ჩვე ნე ბებს. აგ რეთ ვე ისიც ით ქვა, რომ ჩა ნა წე რე ბის კითხ ვა და ეხ მა-რა გა მო ძი ე ბას გან მცხა დებ ლის ბრა ლე უ ლო ბის დად გე ნა ში. სხვაგ-ვა რად რომ ით ქვას, ჩვე ნე ბე ბი იმ სა ხით გა მო ი ყე ნეს პრო ცე სებ ზე, რა მაც გა მო იწ ვია გან მცხა დებ ლის მსჯავ რდე ბა. სა სა მარ თლომ აღ-ნიშ ნა, რომ სა ჯა რო ინ ტე რე სი ვერ გა ა მარ თლებს არა სა სა მარ თლო გზით, იძუ ლე ბით მო პო ვე ბუ ლი ჩვე ნე ბის გა მო ყე ნე ბას ბრალ დე ბუ ლის მსჯავ რდე ბის თვის. შე დე გად და ად გი ნეს მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა. საქ მე ში “ჯ. ბ. შვე ი ცა რი ის წი ნა აღ მდე გ”, 2001 (J.B. v. Switzerland,

2001) გან მცხა დებ ლის მი მართ მიმ დი ნა რე ობ და გა მო ძი ე ბა სა გა და სა-ხა დო სამ სა ხუ რის წარ მო მად გენ ლე ბის მი ერ გა და სა ხა დე ბის გან თა ვის არი დე ბის გა მო. მას მოს თხო ვეს წა რედ გი ნა სა კუთ რე ბა ში არ სე ბუ-ლი ყვე ლა დო კუ მენ ტი, რო მე ლიც მის მი ერ სხვა დას ხვა კომ პა ნი ა ში ჩა დე ბულ ინ ვეს ტი ცი ებს ეხე ბო და. მან აღი ა რა, რომ ინ ვეს ტი ცი ე ბი გა კე თე ბუ ლი ჰქონ და შე მო სავ ლის სა თა ნა დოდ აღ რიცხ ვის გა რე შე, მაგ რამ, ამას თა ნა ვე, უა რი თქვა მოთხ ოვ ნი ლი დო კუ მენ ტა ცი ის წარ-დგე ნა ზე. უა რის შე დე გად, მას სა მი სხვა დას ხვა სა ხის ჯა რი მა და ე-კის რა, რა მაც მთლი ა ნო ბა ში 3000 შვე ი ცა რი უ ლი ფრან კი შე ად გი ნა. სა სა მარ თლომ დად გი ნა, რომ და კის რე ბუ ლი ჯა რი მის ოდე ნო ბი სა და მი სი სა დამ სჯე ლო ხა სი ა თი დან გა მომ დი ნა რე, მე-6 (1) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე, პრო ცე სი შე იძ ლე ბა სის ხლის სა მარ თლის პრო ცეს თა რიცხვს მი კუთ ვნე ბო და. აღ მოჩ ნდა, რომ ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად-გენ ლე ბი აი ძუ ლებ დნენ გან მცხა დე ბელს იმ დო კუ მენ ტა ცი ის წარ დგე-ნას, რო მელ შიც მის შე მო სა ვალ სა და და კის რე ბულ გა და სა ხა დებ ზე იყო ინ ფორ მა ცი ა. ვერ გა მო ი რიცხ ე ბა, რომ ეს დო კუ მენ ტა ცია გა-მო ძი ე ბას მი აწ ვდი და გან მცხა დებ ლის მი ერ გა და სა ხა დე ბის გან თა ვის არი დე ბის მტკი ცე ბუ ლე ბას. ამ გვა რი დო კუ მენ ტა ცი ის წა რუდ გენ ლო-ბის გა მო და კის რე ბულ მა ჯა რი მებ მა გა მო იწ ვია დუ მი ლი სა და სა კუ-თა რი თა ვის წი ნა აღ მდეგ ჩვე ნე ბის მი ცე მა ზე უა რის თქმის უფ ლე ბის დარ ღვე ვა, რაც მე-6 (1) მუხ ლით და ცუ ლი სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ-თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბის ელე მენ ტებს წარ მო ად გენს. საქ მე ში “ქჰა ნი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 2000 (Khan

v. United Kingdom, 12/5/2000) პო ლი ცი ამ სას ტუმ რო ში ჩა ა მონ ტა ჟა ფა-რუ ლი მო სას მე ნი მოწყ ო ბი ლო ბა და მო ი პო ვა ჩა ნა წე რი, რო მელ შიც განმცხა დე ბე ლი ნარ კო გა რი გე ბა ზე სა უბ რობ და. გა მო ძი ე ბი სა და სა-სა მარ თლო პრო ცე სის პე რი ოდ ში ბრი ტა ნეთ ში არ იყო კა ნონ მდებ ლო-ბა, რო მე ლიც აკონ ტრო ლებ და პო ლი ცი ის მი ერ ასე თი აპა რა ტუ რის

111


გა მო ყე ნე ბას. ყო ვე ლი ვე ამის შე დე გად, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა კონ-ვენ ცი ის მე-8 მუხ ლის დარ ღვე ვა. თუმ ცა გან მცხა დებ ლის მტკი ცე ბა იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ გა მო ძი ე ბი სას გა მო ყე ნე ბუ ლი უკა ნო ნო მე თო დე ბით დარ ღვე უ ლი იქ ნა მე-6 (1) მუხ ლი, უარ ყვეს. ამის ნაც-ვლად სა სა მარ თლომ გა და ა მოწ მა მთლი ა ნო ბა ში სა სა მარ თლო პრო-ცე სე ბის სა მარ თლი ა ნო ბა და მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა ვერ აღ მო-ა ჩი ნა. ეს გან პი რო ბე ბუ ლი იყო იმით, რომ გან მცხა დე ბელს ჰქონ და შე საძ ლებ ლო ბა გა ეპ რო ტეს ტე ბი ნა ჩა ნა წე რის უტყ უ ა რო ბა და მი სი საქ მე ში დაშ ვე ბა. სა სა მარ თლო მსგავს დას კვნამ დე მი ვი და შენ კის საქ მე ში (Schenk), სა დაც აუ დიო ჩა ნა წე რის მო პო ვე ბა პო ლი ცი ის მი-ერ უკა ნო ნოდ ით ვლე ბო და არა მარ ტო კონ ვენ ცი ის, არა მედ ში და კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით. საქ მე ში “ა ლა ნი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 2003 (Allan

v. the United Kingdom, 17/7/2003) გან მცხა დე ბე ლი ეჭ ვმი ტა ნი ლი იყო ქურ დო ბის დროს მა ღა ზი ის მე პატ რო ნის მკვლე ლო ბა ში. პო ლი ცი ა-ში და კითხ ვა ზე ის იყე ნებ და დუ მი ლის უფ ლე ბას. პო ლი ცი ამ და იწყო ცი ხე ში გან მცხა დებ ლის სა უბ რე ბის ფა რუ ლი ჩა წე რა მის მე გო ბარ გო გო ნა სა და მას თან ერ თად ბრალ დე ბულ პირ თან. შემ დეგ მის სა-კან ში ინ ფორ მა ტო რი მო ა თავ სეს. 4 თვის პა ტიმ რო ბის შემ დეგ ინ-ფორ მა ტორ მა გან მცხა დე ბელ თან სა უბ რე ბის შე სა ხებ 60-გვერ დი ა ნი ჩვე ნე ბა მის ცა. ეს მოხ სე ნე ბა მოგ ვი ა ნე ბით გა მო ი ყე ნეს მკვლე ლო ბის საქ მე ზე გა მარ თულ სა სა მარ თლო პრო ცეს ში. ქჰა ნის საქ მე ზე მი ღე-ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მსგავ სად, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ გან მცხა დებ ლის სა უბ რის ფა რუ ლი ჩა ნა წე რე ბის სა სა მარ თლო ზე გა-მო ყე ნე ბა არ წარ მო ად გენ და მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვას. თუმ ცა გან მცხა დებ ლის მი ერ თა ვი სი თა ნა მე საკ ნის თვის გან დო ბი ლი ინ ფორ-მა ცი ა, რო მე ლიც შემ დგომ გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნა, რო გორც ბრალ დე-ბის მთა ვა რი სამ ხი ლი, იყო არა სპონ ტა ნუ რი, არა მედ და ჟი ნე ბუ ლი კითხ ვე ბის შე დე გად მი ღე ბუ ლი. სა სა მარ თლომ ეს ჩათ ვა ლა, რო გორც ინ ფორ მა ტო რის მხრი დან ერ თგვა რი (Sui Generi) და კითხ ვა, ყო ველ-გვა რი დაც ვის გა რან ტი ის, მათ შო რის დამ ცვე ლის დას წრე ბის გა რე-შე, რაც მას ჩვე უ ლებ რივ ექ ნე ბო და პო ლი ცი ელ თა მი ერ და კითხ ვის შემ თხვე ვა ში. სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ ინ ფორ მა ტო რის მი ერ მო პო ვე ბუ ლი ინ ფორ მა ცი ა, გან მცხა დებ ლის სურ ვი ლის უგუ ლე ბელ-ყო ფით იქ ნა მი ღე ბუ ლი და მი სი სა სა მარ თლო ზე გა მო ყე ნე ბით და-ირ ღვა გან მცხა დებ ლის დუ მი ლის უფ ლე ბა. ყო ვე ლი ვე ეს მე-6 (1)

112


მუხ ლის დარ ღვე ვად ჩა ით ვა ლა. ზო გი ქვეყ ნის ში და კა ნონ მდებ ლო ბით დუ მი ლის უფ ლე ბა არ არის

აბ სო ლუ ტუ რი. მა გა ლი თად, ინ გლის სა და უელ სში დუ მი ლის უფ ლე ბა კვა ლი ფი ცი უ რია იმ მხრივ, რომ თუ ეჭ ვმი ტა ნი ლი იყე ნებს დუ მი ლის უფ ლე ბას და კითხ ვის დროს, მოგ ვი ა ნე ბით კი მი სი დაც ვის სტრა ტე გია ეყ რდნო ბა იმ ფაქ ტებს, რომ ლე ბიც მან და კითხ ვის დროს არ თქვა, მო-სა მარ თლეს სრუ ლი უფ ლე ბა აქვს, მი უ თი თოს ნა ფიც მსა ჯუ ლებს, რომ აქე დან ბრალ დე ბუ ლის სა წი ნა აღ მდე გო დას კვნე ბი გა მო ი ტა ნონ. ეჭ ვმი-ტა ნი ლი უნ და იქ ნეს ინ ფორ მი რე ბუ ლი ამ გვა რი დუ მი ლის უფ ლე ბი სა და მის გან გა მომ დი ნა რე ყვე ლა შე საძ ლო შე დე გის შე სა ხებ. სა სა მარ თლომ აღი ა რა, რომ დუ მი ლის უფ ლე ბას არ ხელ ყოფს ის, რომ ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ თლოს თვის ბრალ დე ბუ ლის დუ მი ლი ბრალ დე ბის მხა რის პო-ზი ცი ას უფ რო და მა ჯე რე ბელს ხდის. ამ გვა რად, მა გა ლი თად თა ვად ის ფაქ ტი, რომ საქ მის გან ხილ ვა ში მო ნა წი ლე მო სა მარ თლე ნე ბას აძ ლევს ნა ფიც მსა ჯუ ლებს ბრალ დე ბუ ლის დუ მი ლი დან (პო ლი ცი ა ში და კითხ-ვი სა თუ სა სა მარ თლო გან ხილ ვის დროს) სა წი ნა აღ მდე გო დას კვნე ბი გა მო ი ტა ნონ, ვერ ჩა ით ვლე ბა სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლოს მოთხ ოვ ნებ-თან შე უ თავ სებ ლად. თუმ ცა, რად გა ნაც დუ მი ლის უფ ლე ბა და სა კუ თა რი თა ვის წი ნა აღ-

მდეგ ჩვე ნე ბის მი ცე მა ზე უა რის თქმის უფ ლე ბა სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ-თლო გან ხილ ვის ფუნ და მენ ტუ რი ას პექ ტე ბი ა, ად გი ლობ რივ სა სა მარ-თლო ებს გან სა კუთ რე ბუ ლი სიფ რთხი ლე მო ეთხ ო ვე ბათ იმ შემ თხვე ვა-ში, რო ცა ბრალ დე ბუ ლის დუ მილს მის სა წი ნა აღ მდე გოდ იყე ნე ბენ.190 საქ მე ში “კონ დრო ნი და კონ დრო ნი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა-

აღ მდე გ”, 2000 (Condron and Condron v. the United Kingdom, 2000) სა სა მარ-თლომ ხაზ გას მით აღ ნიშ ნა, რომ გან სა კუთ რე ბუ ლი სიფ რთხი ლე მო ითხ-ო ვე ბა ასე ვე ისეთ ვი თა რე ბა ში, რო ცა ბრალ დე ბულს რა ღაც პე რი ო დის გან მავ ლო ბა ში უა რი ეთ ქვა დამ ცველ თან შეხ ვედ რა ზე, და კითხ ვე ბი წინ უს წრებს ბრალ დე ბუ ლი სათ ვის სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის გა წე ვას, მას წა რედ გი ნე ბა მამ ხი ლე ბე ლი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი და იგი თავს იკა ვებს კო მენ ტა რის გა კე თე ბის გან. ში და სა სა მარ თლოს მი ერ გათ ვა ლის წი ნე-ბუ ლი უნ და იქ ნეს ის ფაქ ტი, რომ გან მცხა დე ბელს მის მა ად ვო კატ მა ურ ჩია დუ მი ლის უფ ლე ბის გამოყენება. შე საძ ლოა ამი სათ ვის სა ფუძ-ვლი ა ნი მი ზე ზე ბი არ სე ბობ და, მა გა ლი თად ალ კო ჰო ლის ან ნარ კო ტი-კე ბის ზე მოქ მე დე ბის ქვეშ ყოფ ნა და სხვა. რო ცა ში და სა სა მარ თლო

190 Beckles v. United Kingdom, 2002

113


გა ნა ჩენს მთლი ა ნად ან ძი რი თა დად ბრალ დე ბუ ლის დუ მი ლის ან კითხ-ვებ ზე პა სუ ხის გა ცე მა ზე უა რის თქმის სა ფუძ ველ ზე გა მო ი ტანს, ეს არ იქ ნე ბა მე-6 (1) მუხ ლის შე სა ბა მი სი.ბრალ დე ბუ ლის დუ მი ლი დან სა წი ნა აღ მდე გო დას კვნე ბის გა მო ტა ნა

შე ე სა ბა მე ბა თუ არა დუ მი ლის უფ ლე ბას, ნე ბის მი ერ მო ცე მულ საქ-მე ში უნ და შე ფას დეს ყო ვე ლი ინ დი ვი დუ ა ლუ რი საქ მის გა რე მო ე ბე-ბის გათ ვა ლის წი ნე ბით. სა სა მარ თლო იღებს მხედ ვე ლო ბა ში ისეთ გა-რე მო ე ბას, რო გო რი ცაა ის ვი თა რე ბა, რო ცა სა წი ნა აღ მდე გო დას კვნა შე იძ ლე ბა იქ ნეს მი ღე ბუ ლი, ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ თლო ე ბის მი ერ მა თი შე ფა სე ბა და კონ კრე ტულ სი ტუ ა ცი ა ში ზე წო ლის ხა რის ხი. გან-სა კუთ რე ბით რე ლე ვან ტუ რი ამ კონ ტექ სტში არის მო სა მარ თლის მი-თი თე ბე ბი ნა ფიც მსა ჯულ თა მი მართ იმის შე სა ხებ, თუ რა სა ხის დას კვნე ბის გა მო ტა ნა შე უძ ლი ათ მათ ბრალ დე ბუ ლის დუ მი ლი დან. საქ მე ში “ტელ ფნე რი ავ სტრი ის წი ნა აღ მდე გ”, 2001 (Telfner v. Austria,

2001) გან მცხა დე ბელს ბრა ლი ედე ბო და ავ ტო საგ ზაო წე სე ბის დარ-ღვე ვა ში, სა დაც იგი ინ ცი დენ ტის შემ დეგ მი ი მა ლა შემ თხვე ვის ად-გი ლი დან. ინ ცი დენ ტის მოწ მემ პო ლი ცი ას მი ა წო და ინ ფორ მა ცია მან ქა ნის მარ კი სა და რე გის ტრა ცი ის ნომ რის შე სა ხებ, მაგ რამ ვერ შეძ ლო მძღო ლის ამოც ნო ბა. გან მცხა დე ბელ მა არა ნა ი რი ჩვე ნე ბა არ მის ცა სა სა მარ თლოს და ამი ტომ სა გა მო ძი ე ბო საქ მე უმე ტეს წი ლად პო ლი ცი ის მი ერ მი ღე ბულ მო ნა ცე მებს და ეყ რდნო, კერ ძოდ იმას, რომ სწო რედ გან მცხა დე ბე ლი სარ გებ ლობ და ძი რი თა დად ამ მან-ქა ნით. სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ ამ შემ თხვე ვა ში გა მო ძი ე ბის მი ერ მო პო ვე ბუ ლი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი არ იყო საკ მა რი სი. მოთხ ო ვა რა გან მცხა დე ბელს ახ სნა- გან მარ ტე ბა, მის წი ნა აღ მდეგ საქ მის prima facie დამ ტკი ცე ბის გა რე შე, სა სა მარ თლომ მტკი ცე ბის ტვირ თი ბრალ-დე ბის მხა რი დან დაც ვის მხა რეს გა და ა კის რა. ამით ად გი ლი ჰქონ და მე-6 (2) მუხ ლის დარ ღვე ვას. ა მავ დრო უ ლად, სა სა მარ თლომ ვერ აღ მო ა ჩი ნა მე-6 მუხ ლის დარ-

ღვე ვა მა შინ, რო ცა გან მცხა დე ბე ლი, მან ქა ნის მე პატ რო ნე, რო მელ-მაც სიჩ ქა რეს გა და ა ჭარ ბა, არ იქ ნა მსჯავ რდე ბუ ლი სიჩ ქა რის გა და-ჭარ ბე ბის გა მო. ის მხო ლოდ იმი ტომ და ა ჯა რი მეს, რომ შეც დო მით მი უ თი თა მე სა მე პი რის მი სა მარ თი, რო მე ლიც ვი თომ და იმ დროს მარ თავ და მან ქა ნას.191 საქ მე ებ ში, რომ ლე ბიც სიჩ ქა რის გა და ჭარ ბე-ბას შე ე ხე ბო და, სა სა მარ თლომ არ და ად გი ნა მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა

191 Weh v. Austria, 2004

114


იმის გა მო, რომ ბრალ დე ბუ ლე ბი აი ძუ ლეს და ე სა ხე ლე ბი ნათ პი რი, რო მე ლიც მან ქა ნას მარ თავ და, უა რის შემ თხვე ვა ში კი შე საძ ლოა თა-ვად ყო ფი ლიყ ვნენ მსჯავ რდე ბულ ნი.192 საქ მე ში “ჯონ მი უ რეი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”,

1996 (John Murray v. the United Kingdom, 1996) მე-6 (1) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მო სა მარ თლი სათ ვის და საშ ვე ბი იყო ბრა ლე უ ლო ბის დას კვნის გა მო ტა ნა გა მომ დი ნა რე იქი დან, რომ გან მცხა დე ბე ლი პო ლი ცი ის და კითხ ვა სა და სა სა მარ-თლო ზეც დუ მილს ინარ ჩუ ნებ და. მი სი მამ ხი ლე ბე ლი მტკი ცე ბუ-ლე ბე ბი საკ მა ოდ და მა ჯე რე ბე ლი იყო და და პა ტიმ რე ბის დროს ის გა აფ რთხი ლეს, რომ აუ ცი ლე ბე ლი არ იყო რა მის თქმა. თუმ ცა მი სი უა რი, მი ე ცა ჩვე ნე ბა იმ ფაქ ტე ბის შე სა ხებ, რომ ლებ საც იგი თა ვის დაც ვის დროს გა მო ი ყე ნებ და, შე საძ ლოა მის წი ნა აღ მდეგ ყო ფი ლი ყო მი მარ თუ ლი. ზე მოთ ნახ სე ნებ საქ მე ში “სა ლა ბი ა კუ საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”,

(Salabiaku v. France) სა სა მარ თლო გა ნი ხი ლავ და სა კითხს, მე-6 (2) მუხ-ლი დან გა მომ დი ნა რე, და საშ ვე ბი იყო თუ არა, რომ კა ნო ნი და ნა შა-უ ლის გარ კვე ულ ელე მენ ტებ თან მი მარ თე ბა ში მტკი ცე ბის ტვირთს ბრალ დე ბულს აკის რებ და. გან მცხა დე ბელს პა რი ზის აე რო პორ ტში ნარ კო ტი კუ ლი ნივ თი ე რე ბა აღ მო უ ჩი ნეს. თუმ ცა მას ბრა ლი უბ რა ლოდ ნარ კო ტი კე ბის არა მარ ტო ფლო ბა ში, არა მედ კონ ტრა ბან და ში წა უ ყე-ნეს, რაც წი ნას წარ გან ზრახ ვას გუ ლის ხმობს. ფრან გუ ლი სა ბა ჟო კო-დექ სის თა ნახ მად: “კონ ტრა ბან დუ ლი სა ქონ ლის მფლო ბე ლი ით ვლე ბა დამ ნა შა ვედ კონ ტრა ბან დუ ლი სა ქონ ლის შე მო ტა ნა ში .” სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ მე-6 მუხ ლი ავალ დე ბუ ლებს კა ნონ მდებ ლებს და ნა შა-უ ლის შე მად გენ ლო ბის ჩა მო ყა ლი ბე ბი სას გა ით ვა ლის წი ნონ ბრალ დე-ბუ ლის უფ ლე ბე ბი. სა სა მარ თლომ გა მო არ კვი ა, რომ გან მცხა დებ ლის მი მართ გა მო ყე ნე ბუ ლი პრე ზუმ ფცია არ იყო აბ სო ლუ ტუ რი ხა სი ა-თის, გან მცხა დებ ლის საქ მის გან მხილ ველ მა სა სა მარ თლომ გა მო ი ყე-ნა პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თლით დად გე ნი ლი მიდ გო მა და მტკი ცე ბის ტვირ თი, კონ ტრა ბან დის შე მო ტა ნას თან და კავ ში რე ბით, გა და ა კის რა ბრალ დე ბულს. იმ შემ თხვე ვა ში, თუ ბრალ დე ბუ ლი და ამ ტკი ცებ და, რომ იყო “ფორ სმა ჟო რუ ლი” გა რე მო ე ბის მსხვერ პლი და არ იცო და, რომ ფლობ და ნარ კო ტი კებს, ის გა მარ თლდე ბო და. ად გი ლობ რივ მა სა-სა მარ თლო ებ მა გა მო იკ ვლი ეს ყვე ლა მტკი ცე ბულე ბა იმის ჩათ ვლით,

192 O’Halloran and Francis v. the United Kingdom, 2007

115


რომ გან მცხა დე ბელს არ გა მო უ ხა ტავს გაკ ვირ ვე ბა, რო ცა მის ჩე მო-დან ში ნარ კო ტი კე ბი აღ მო ა ჩი ნეს და იგი დამ ნა შა ვედ ცნეს, მაგ რამ არა მხო ლოდ კა ნო ნით დად გე ნი ლი პრე ზუმ ფცი ის სა ფუძ ველ ზე. ამ შემ თხვე ვა ში მე-6 (2) მუხ ლის დარ ღვე ვას ად გი ლი არ ჰქო ნი ა. ზე მოთ ნახ სე ნებ ბექ ლის საქ მე ში (Beckles) გან მცხა დე ბე ლი და-

პა ტიმ რე ბუ ლი და გა სა მარ თლე ბუ ლი იქ ნა. მას ბრა ლი დას დეს ქურ დო ბა ში, თა ვი სუფ ლე ბის უკა ნო ნო აღ კვე თა სა და მკვლე ლო ბის მცდე ლო ბა ში. გან მცხა დე ბელ მა პო ლი ცი ას გა ნუცხ ა და, რომ მსხვერ-პლის თვის ხე ლი არ უკ რავთ, არა მედ თა ვად გა დახ ტა. სა კუ თა რი ად ვო კა ტის რჩე ვით, მან შემ დეგ დუ მი ლის უფ ლე ბა გა მო ი ყე ნა და ნა ფიც მსა ჯულ თა მი ერ ნა წი ლობ რივ ამის გა მოც იქ ნა მსჯავ რდე-ბუ ლი. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ გან მცხა დე ბე ლი მზად იყო ესა-უბ რა, მაგ რამ რად გან პო ლი ცი ამ ურ ჩია მას მო ე ცა და, სა ნამ პო ლი-ცი ის გან ყო ფი ლე ბა ში და კითხ ავ დნენ, ხო ლო სა კუ თარ მა ად ვო კატ მა ურ ჩია არ ეპა სუ ხა კითხ ვე ბის თვის, მან გა მო ი ყე ნა დუ მი ლის უფ-ლე ბა. სა სა მარ თლომ ყუ რადღ ე ბა გა ა მახ ვი ლა იმა ზე, რომ მო სა მარ-თლემ ნა ფი ცი მსა ჯუ ლე ბის ყუ რადღ ე ბა არ მი აპყ რო ამ ფაქ ტებს. აგ რეთ ვე ისიც აღი ნიშ ნა, რომ გან მცხა დებ ლის დაც ვის სტრა ტე გია არ შეც ვლი ლა მი სი და პა ტიმ რე ბის მო მენ ტი დან სა სა მარ თლო პრო-ცე სამ დე და იგი სა სა მარ თლო ზე ახალ ფაქ ტებს არ დაყ რდნო ბი ა. სა სა მარ თლოს თვის ეს გან მცხა დებ ლის ახ სნა- გან მარ ტე ბის და მა ჯე-რებ ლო ბის სა ბა ბი იყო და იმ გვა რად უნ და ყო ფი ლი ყო გა მო ყე ნე ბუ-ლი, რომ მი ე ცა ნა ფიც მსა ჯულ თათ ვის სა შუ ა ლე ბა სრულ ყო ფი ლად შე ე ფა სე ბი ნათ გან მცხა დებ ლის დუ მი ლის მი ზე ზი და გა მო ერ კვი ათ, დუ მი ლით იგი სა კუ თარ ბრა ლე უ ლო ბას აღი ა რებ და თუ პი რი ქით. სა სა მარ თლომ აგ რეთ ვე დას ძი ნა, რომ მო სა მარ თლემ მი უ თი თა ნა-ფიც მსა ჯუ ლებს და ფიქ რე ბუ ლიყ ვნენ იმა ზე, თუ რამ დე ნად “კარ გი” მი ზე ზით დუმ და ბრალ დე ბუ ლი. სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ ნა ფი-ცი მსა ჯუ ლე ბის თვის უნ და შე ეხ სე ნე ბი ნათ საქ მის ზე მო აღ ნიშ ნუ ლი გა რე მო ე ბე ბი და ყუ რადღ ე ბა გა ე მახ ვი ლე ბი ნათ იმა ზე, რომ თუ პო-ლი ცი ის და კითხ ვა ზე გან მცხა დებ ლის დუ მილს ვერ მი ა კუთ ვნებ დენ მის მი ერ პა სუ ხის არ ქო ნას ან იმ ფაქტს, რომ მი სი პა სუ ხი არ იქ-ნე ბო და სარ წმუ ნო, მათ არ უნ და გა მო ე ტა ნათ მი სი სა წი ნა აღ მდე გო დას კვნა. ნა ფიც მსა ჯულ თა მი ერ ამ სა კითხ ის გან ხილ ვა არ იყო გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი იმ სა ხით, რომ შე სა ბა მი სო ბა ში ყო ფი ლი ყო გან-მცხა დებ ლის მი ერ პო ლი ცი ა ში გა მო ყე ნე ბულ დუ მი ლის უფ ლე ბას-

116


თან. ამ შემ თხვე ვა ში ად გი ლი ჰქონ და მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვას.ამ საქ მე ე ბი დან გა მომ დი ნა რე, მე-6 მუხ ლი გა მო ძი ე ბის გან მო-

ითხ ოვს prima facie და ამ ტკი ცოს, რომ და ნა შა უ ლი ბრალ დე ბუ ლის მი ერ არის ჩა დე ნი ლი და რომ სა სა მარ თლოს თვის და საშ ვე ბია ბრა-ლე უ ლო ბის დას კვნის გა მო ტა ნა გან მცხა დებ ლის მი ერ დუ მი ლის უფ ლე ბის გა მო ყე ნე ბის შემ თხვე ვა ში მხო ლოდ იმ დროს, რო ცა ეს ერ თა დერ თი ლო გი კუ რი დას კვნა ა.სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ე ბის შემ თხვე ვა ში სა სა მარ თლომ ხაზ-

გას მით აღ ნიშ ნა, რომ პრე სის აგ რე სი ულ მა კამ პა ნი ამ შე იძ ლე ბა სა ზი-ა ნო გავ ლე ნა იქო ნი ოს სა სა მარ თლო გან ხილ ვის სა მარ თლი ა ნო ბა ზე, სა სა მარ თლო ტრი ბუ ნალ ზე გავ ლე ნის მოხ დე ნის გზით. ამავ დრო უ-ლად, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ პრე სის მი ერ მიმ დი ნა რე მოვ ლე-ნე ბის გა შუ ქე ბა აზ რის გა მო ხატ ვის თა ვი სუფ ლე ბის გა მოვ ლი ნე ბა ა, რაც მე-10 მუხ ლით არის და ცუ ლი. თუ სა სა მარ თლო პრო ცე სის შე-სა ხებ ჩა ტა რე ბუ ლი პრეს კამ პა ნია ზედ მე ტად აგ რე სი უ ლი ა, სა სა მარ-თლო საქ მის ფაქ ტობ რი ვი გა რე მო ე ბე ბი დან გა მომ დი ნა რე არ კვევს, ობი ექ ტუ რად რამ დე ნად გა მარ თლე ბუ ლია ეჭ ვმი ტა ნი ლის ში ში სა სა-მარ თლოს მი ერ წი ნას წარ ჩა მო ყა ლი ბე ბუ ლი ში ნა გა ნი რწმე ნის შე სა-ხებ. ამავ დრო უ ლად, ჯერ ჯე რო ბით სა სა მარ თლოს არც ერთ საქ მე-ში არ და უდ გე ნია სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბის დარ ღვე ვა მხო ლოდ იმის გა მო, რომ სის ხლის სა მარ თლის საქ მე გა-და ჭარ ბე ბუ ლად შუქ დე ბო და მა ში ნაც კი, რო ცა მე დი ა კამ პა ნია მო ი-ცავ და მთავ რო ბის მა ღალ ჩი ნოს ნე ბის სა ჯა რო გან ცხა დე ბებს, რაც სა სა მარ თლომ, მე-6 (2) მუხ ლის მი ხედ ვით, გან მცხა დებ ლის უდა ნა შა-უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ის დაღ ვე ვად მი იჩ ნი ა.193 რო დე საც სა სა მარ თლო მსჯე ლობს იმა ზე, ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ თლო მი უ კერ ძო ე ბე ლი იყო, თუ მე დი ის ზე წო ლის ქვეშ მო ექ ცა, იგი ძი რი თა დად ით ვა ლის წი ნებს იმ ფაქტს, საქ მის გან მხილ ვე ლი მო სა მარ თლე ე ბი პრო ფე სი ო ნა ლი იუ რის ტე ბი იყ ვნენ, თუ მხო ლოდ სა მო ქა ლა ქო ნა ფიც მსა ჯუ ლებს წარ მო ად გენ დნენ. მე ო რე შემ თხვე ვა ში ით ვლე ბა, რომ სა მო ქა ლა ქო ნა ფი ცი მსა ჯუ ლე ბი შე იძ ლე ბა უფ რო ად ვი ლად მო ექ ცენ სა ზო გა დო ე-ბის აზ რის გავ ლე ნის ქვეშ და გა მო ი ტა ნონ მცდა რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ბრალ დე ბულ თან და კავ ში რე ბით.194 კონ კრე ტულ გა მო ნაკ ლის შემ თხვე ვებ ში სა სა მარ თლომ ასე ვე გა-

ნი ხი ლა სა კითხ ი: აკის რებს თუ არა მე-6 მუხ ლი სა ხელ მწი ფოს იმის 193 ix. zemoT xsenebuli Butkevicius v. Lithuania (dec.)-is saqme da imave saqme-

Si moyvanili ganaCeni, 2002 194 ibid.

117


ვალ დე ბუ ლე ბას, რომ თა ვი შე ი კა ვოს პი როვ ნე ბის დე პორ ტა ცი ის ან ექ სტრა დი რე ბის გან იმ ქვე ყა ნა ში, სა დაც მას შე იძ ლე ბა უა რი უთხ რან სა მარ თლი ან სა სა მარ თლო გან ხილ ვა ზე. ერ თ-ერთ ბო ლოდ რო ინ დელ საქ მე ში “მა მატ კუ რო ვი და ას კა რო ვი თურ ქე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2005 (Mamatkulov and Askarov v. Turkey, 4/2/2005) სა სა მარ თლომ არ და ად-გი ნა მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ ტე რო-რიზ მში ბრალ დე ბუ ლი გან მცხა დებ ლე ბის ექ სტრა დი რე ბა მო ახ დი ნეს თურ ქე თი დან უზ ბე კეთ ში, სა დაც ისი ნი დამ ცვე ლის გა რე შე და ხუ-რულ პრო ცეს ზე გა ა სა მარ თლეს. რად გან თურ ქი სა მარ თალ დამ ცა ვე-ბის მი ერ მი ღე ბულ ექ სტრა დი ცი ის გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ში ვე რა ნა ი რი დარ ღვე ვა ვერ აღ მოჩ ნდა, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ ექ სტრა დი-ცი ის დროს არ არ სე ბობ და სა ფუძ ვე ლი იმი სა, რომ გა ნეჭ ვრი ტათ, თუ რა ელო და გან მცხა დებ ლებს უზ ბე კეთ ში. ამ საქ მის მსგავ სად, სა სა მარ თლომ ვერ აღ მო ა ჩი ნა ვე რა ნა ი რი დარ ღვე ვა საქ მე ში, რო-მელ შიც ტე რო რიზ მში ბრალ დე ბუ ლის ექ სტრა დი ცია მოხ და ამე რი კის შე ერ თე ბულ შტა ტებ ში. სა სა მარ თლომ ყუ რადღ ე ბა მი აქ ცია გერ მა-ნი ის ხე ლი სუფ ლე ბის მი ერ აშ შ-სგან მი ღე ბულ გა რან ტი ებს, რომ ლის თა ნახ მა დაც არ მოხ დე ბო და გან მცხა დებ ლის და კა ვე ბა სა გა მო ძი ე ბო იზო ლა ტორ ში, სა დაც ის შე იძ ლე ბა გა ნუ საზღ ვრე ლი ვა დით ყო ფი ლი-ყო დამ ცვე ლი სა და შე სა ბა მი სი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის გა რე შე.195 მოკ ლედ რომ ვთქვათ, სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ე ბის “სა მარ თლი-

ა ნო ბის” შე ფა სე ბი სას, მე-6 (1) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე, მნიშ ვნე ლო-ვა ნია არა ში და ხე ლი სუფ ლე ბის მი ერ მტკი ცე ბუ ლე ბე ბის მო პო ვე ბი სა და წარ დგე ნის ად გი ლობ რი ვი პრო ცე სუ ა ლუ რი წე სე ბის დაც ვა, არა-მედ ის, რომ და ცუ ლი იყოს მე-6 მუხ ლით დად გე ნი ლი “სა მარ თლი ა-ნო ბი ს” ზო გა დი პრინ ცი პე ბი – შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სი, მხა რე თა თა-ნას წო რო ბა, და ნა შა უ ლის პრო ვო ცი რე ბი სა და დუ მი ლის უფ ლე ბა ზე უა რის თქმის მიზ ნით გა უ მარ თლე ბე ლი ზე წო ლის არარ სე ბო ბა. კრძა ლავს ში და კა ნონ მდებ ლო ბა და ნა შა უ ლის პრო ვო ცი რე ბას? თუ ასე ა, მა შინ არ სე ბობს თუ არა სპე ცი ფი კუ რი კრი ტე რი უ მი, რა-

თა პრაქ ტი კა ში დად გინ დეს და ნა შა უ ლის პრო ვო ცი რე ბის არ სე ბო ბა? რამ დე ნად იცავს ში და კა ნონ მდებ ლო ბა დუ მი ლის უფ ლე ბას?იც ნობს თუ არა ეროვ ნუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბა დუ მი ლის კვა ლი ფი-

ცი ურ უფ ლე ბას? თუ ასე ა, რა უზ რუნ ველ ყოფს ბრალ დე ბუ ლი სათ ვის სა მარ თლი ან

სა სა მარ თლო გან ხილ ვას?

195 Al-Moayad v. Germany, (dec) 2007

118


3.3.5. და სა ბუ თე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა

სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბა მო ი ცავს მოთხ ოვ-ნას, რომ სა სა მარ თლომ გა მო ი ტა ნოს და სა ბუ თე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი-ლე ბა. ეს უფ ლე ბა კონ ვენ ცი ის ზო გა დი პრინ ცი პი დან მომ დი ნა რე ობს, რო მე ლიც იცავს პი როვ ნე ბას თვით ნე ბუ რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გან. ეს უფ ლე ბა არ გუ ლის ხმობს მოთხ ოვ ნას, რომ ში და სა სა მარ თლო ებ მა დე ტა ლუ რი პა სუ ხი გას ცეს მხა რე ე ბის მი ერ წარ მოდ გე ნილ ყო ველ არ გუ მენტს. თუმ ცა სა სა მარ თლომ და მაკ მა ყო ფი ლე ბე ლი პა სუ ხი უნ-და გას ცეს პი რის სა მარ თლებ რი ვი თუ ფაქ ტობ რი ვი მოთხ ოვ ნის ძი-რი თად ელე მენ ტებს. საქ მე ში “რუ იზ ტო რი ხა ეს პა ნე თის წი ნა აღ მდე გ” (Ruiz Torija v.

Spain, 1994), რო მე ლიც იჯა რის ხელ შეკ რუ ლე ბის შეწყ ვე ტას ეხე ბო-და, პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლომ გა ნა ჩე ნი გან მცხა დებ ლის სა სარ გებ ლოდ გა მო ი ტა ნა. მო ი ჯა რემ კი გა ა სა ჩივ რა; სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლომ ყუ რადღ ე ბა არ მი აქ ცია გან მცხა დებ ლის იმ არ გუ-მენტს, რომ სა სარ ჩე ლო ხან დაზ მუ ლო ბის ვა და უკ ვე გა სუ ლი იყო და საქ მე მო ი ჯა რის სა სარ გებ ლოდ გა დაწყ და. სა სა მარ თლომ დას ძი-ნა, რომ ხან დაზ მუ ლო ბის სა კითხი სრუ ლი ად სხვა სა მარ თლებ რი ვი კა ტე გო რი ის სა კითხი იყო, ვიდ რე იჯა რის ხელ შეკ რუ ლე ბის შეწყ ვე-ტის სა ფუძ ვლე ბი; შე სა ბა მი სად, იგი სპე ცი ფი კურ და გა და უ დე ბელ პა სუხს მო ითხ ოვ და. აქე დან გა მომ დი ნა რე, ად გი ლი ჰქონ და მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვას. საქ მე ში “ჰი რო ბი ლა ნი ეს პა ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1994 (Hiro Bilani

v. Spain, 1994) გან მცხა დე ბე ლი უცხო კომ პა ნი ას თან სა ვაჭ რო ნი შან-თან და კავ ში რე ბულ და ვა ში იყო ჩარ თუ ლი. გან მცხა დე ბელ მა inter alia აღ ნიშ ნა, რომ მი სი სა ვაჭ რო ნიშ ნე ბი უკ ვე “დამ კვიდ რე ბუ ლი” იყო და უცხ ო უ რი კომ პა ნი ის სა ვაჭ რო ნიშ ნებ თან შე და რე ბით, პრი-ო რი ტე ტით სარ გებ ლობ და. პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლომ გა-დაწყ ვე ტი ლე ბა გან მცხა დებ ლის სა სარ გებ ლოდ მი ი ღო და ყუ რადღ ე-ბა გა ა მახ ვი ლა მხო ლოდ პირ ველ არ გუ მენ ტზე, რომ გან მცხა დებ ლის სა ვაჭ რო ნი შა ნი უკ ვე “დამ კვიდ რე ბუ ლი” იყო. სა ა პე ლა ციო სა სა მარ-თლომ გა დაწყ ვე ტი ლე ბა შე აბ რუ ნა და საქ მე კომ პა ნი ის სა სარ გებ-ლოდ გა დაწყ ვი ტა, პრი ო რი ტე ტუ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით გან მცხა-დებ ლის არ გუ მენ ტზე ყუ რადღ ე ბის გა მახ ვი ლე ბის გა რე შე. სა სა მარ-თლომ ჩათ ვა ლა, რომ ამის გა მო შე უძ ლე ბე ლი იყო იმის დად გე ნა,

119


სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლომ უბ რა ლოდ უა რი თქვა გან მცხა დებ ლის არ გუ მენ ტის გან ხილ ვა ზე, თუ გან ზრა ხუ ლი ჰქონ და მის გათ ვა ლის-წი ნე ბა ზე უა რის თქმა და თუ ასე იყო, რა სა ფუძ ვე ლი არ სე ბობ და სა ა მი სოდ. აქე დან გა მომ დი ნა რე, და ირ ღვა მე-6 (1) მუხ ლი. ზე მოთ მოყ ვა ნილ საქ მე ში “ჰ. ბელ გი ის წი ნა აღ მდე გ” (H v.

Belgium) გან მცხა დე ბე ლი ამო რიცხ ეს ად ვო კატ თა სა ერ თო სი ი-დან. შე სა ბა მი სი წე სე ბი პი როვ ნე ბას აძ ლევ და სი ა ში აღ დგე ნის მოთხ ოვ ნის უფ ლე ბას ამო რიცხ ვი დან 10 წლის გას ვლის შემ დეგ და იმ შემ თხვე ვა ში, თუ იგი და ამ ტკი ცებ და, რომ ად გი ლი ჰქონ და “გა მო ნაკ ლის გა რე მო ე ბებს”. გან მცხა დე ბელ მა მო ითხ ო ვა აღ დგე-ნა, მაგ რამ მი სი მოთხ ოვ ნა არ დაკ მა ყო ფილ და. ში და გა დაწყ ვე-ტი ლე ბის მი ხედ ვით, მან უბ რა ლოდ ვერ შეძ ლო და ე დას ტუ რე ბი-ნა ეს “გა მო ნაკ ლი სი გა რე მო ე ბა ნი”, თუმ ცა გა დაწყ ვე ტი ლე ბებ ში არ იყო გან მარ ტე ბუ ლი ამ ცნე ბის არ სი. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ კა ნონ მდებ ლო ბა ში ზუს ტად ჩა მო ყა ლი ბე ბუ ლი გან საზღ ვრე ბის არარ სე ბო ბის გა მო, გან მცხა დებ ლის თვის უფ რო რთუ ლი იყო იმის მტკი ცე ბა, რომ მი სი საქ მე ზუს ტად “გა მო ნაკ ლის გა რე მო ე ბებს” მი ე კუთ ვნე ბო და. არ სე ბუ ლი პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თა ლი არ შე ი-ცავ და გა დაწყ ვე ტი ლე ბას აღ ნიშ ნულ სა კითხ ზე. დად გე ნი ლი იქ ნა რა მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ ზუს ტად კონ კრე ტუ ლი გან საზღ ვრე ბის არარ სე ბო ბის პი რო ბებ ში უფ რო სა-ჭი რო იყო ის, რომ სა სა მარ თლოს კარ გად და ე სა ბუ თე ბი ნა გა დაწყ-ვე ტი ლე ბა გან მცხა დებ ლის მოთხ ოვ ნა ზე უა რის თქმის შე სა ხებ. საქ მე ში “ჰირ ვი სა ა რი ფი ნე თის წი ნა აღ მდე გ” 2001 (Hirvisaari v.

Finland, 2001) გან მცხა დე ბე ლი ინ ვა ლი დო ბის პენ სი ის და ნიშ ვნას მო ითხ ოვ და. მი სი მოთხ ოვ ნა ნა წი ლობ რივ იქ ნა დაკ მა ყო ფი ლე ბუ ლი მხო ლოდ კა ნო ნის იმ ნორ მებ ზე მი თი თე ბით, რომ ლე ბიც პირს პენ-სი ის მი ღე ბის უფ ლე ბას აძ ლევს. და სა ბუ თე ბის მე ო რე ნა წილ ში ად-გი ლობ რი ვი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა მხო ლოდ მოკ ლედ ეხე ბო და გან მცხა-დებ ლის ჯან მრთე ლო ბის გა უ ა რე სე ბას, თუმ ცა ამ მდგო მა რე ო ბას არ თვლი და სა თა ნა დოდ მძი მედ იმი სათ ვის, რომ მის თვის პენ სია და ე-ნიშ ნათ. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ თა ვის თა ვად არ გუ მენ ტა ცი ის სიმ ცი რე აუ ცი ლებ ლად არ მო ვი დო და მე-6 მუხ ლთან წი ნა აღ მდე გო-ბა ში, მაგ რამ, მო ცე მუ ლი საქ მის გა რე მო ე ბე ბი დან გა მომ დი ნა რე, სა-სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბამ ვერ და აკ მა ყო ფი ლა სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის მოთხ ოვ ნე ბი. თუ გა ვით ვა ლის წი ნებთ იმ

120


ფაქტს, რომ გან მცხა დე ბე ლი ად რე ინ ვა ლი დო ბის პენ სი ას სრუ ლად იღებ და, ხო ლო სა სა მარ თლომ ყუ რადღ ე ბა გა ა მახ ვი ლა რა მი სი ჯან-მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის გა უ ა რე სე ბა ზე, მი ღე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი-ლე ბის მი ხედ ვით, მას მხო ლოდ ნა ხე ვარ გა ნაკ ვე თი ა ნი პენ სი ის მი ღე-ბის უფ ლე ბა მის ცა, რაც გან მცხა დე ბელ ში ნამ დვი ლად გა მო იწ ვევ და გა ურ კვევ ლო ბას. ამ შემ თხვე ვა ში არ გუ მენ ტა ცი ას ადეკ ვა ტურს ვერ ვუ წო დებთ. ეს ხარ ვე ზი ვერც აპე ლა ცი ის ეტაპ ზე გა მოს წორ და, რად-გან სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლომ უბ რა ლოდ ძა ლა ში და ტო ვა ქვე და ინ სტან ცი ის მი ერ მი ღე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა. ამ შემ თხვე ვა ში ად-გი ლი ჰქონ და მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვას. ბო ლოდ რო ინ დელ რამ დე ნი მე გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ში სა სა მარ თლომ

მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა და ად გი ნა იმი ტომ, რომ ში და სა სა მარ თლო-ებ მა უყუ რადღ ე ბოდ და ტო ვა საქ მის ძი რი თა დი გა რე მო ე ბე ბი. საქ-მე ში “კუზ ნე ცო ვი რუ სე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2007(Kuznetsov v. Russia, 2007) სა სა მარ თლომ გა აკ რი ტი კა ში და სა სა მარ თლო ე ბი, რომ ელ მაც და ად გი ნა, რომ პო ლი ცი ის წარ მო მად გენ ლე ბი შე ვიდ ნენ სა ზო გა დო და წე სე ბუ ლე ბა ში, სა დაც იე ღო ვას მოწ მე ე ბი რე ლი გი ურ შეხ ვედ რას ატა რებ დნენ და რომ ამის შემ დეგ შეხ ვედ რა აღარ გაგ რძე ლე ბუ ლა, თუმ ცა ვერ და ად გი ნა ის, რომ პო ლი ცი ის შეს ვლა და შეხ ვედ რის შეწყ ვე ტა და კავ ში რე ბუ ლი იყო თუ არა ერ თმა ნეთ თან. საქ მე ში “ტა-ტიშ ვი ლი რუ სე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2007 (Tatishvili v. Russia, 2007) ში და სა სა მარ თლომ არ გა ით ვა ლის წი ნა გან მცხა დებ ლის არ გუ მენ-ტი, რომ ის არ იყო სა ქარ თვე ლოს მო ქა ლა ქე და არ მო ეთხ ო ვე-ბო და ვი ზის აღე ბა. სა სა მარ თლომ უბ რა ლოდ გა ი მე ო რა კა ნო ნით დად გე ნი ლი ზო გა დი მოთხ ოვ ნე ბი კონ კრე ტულ კა ნონ ზე მი თი თე ბის გა რე შე. საქ მე ში “ბოლ დეა რუ მი ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2007 (Boldea v. Romania, 2007) გან მცხა დებ ლის წი ნა აღ მდეგ გა მარ თულ პრო ცე-სებ ში სა სა მარ თლომ მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა აღ მო ა ჩი ნა. გან მცხა-დე ბელს ბრა ლი დას დეს ცი ლის წა მე ბა ში იმის გა მო, რომ მან კო ლე-გას პლა გი ა ტო ბა დას წა მა. ში და სა სა მარ თლომ და ა ჯა რი მა გან მცხა-დე ბე ლი და აღ ნიშ ნა, რომ იგი არა კე თილ სინ დი სი ე რად მოქ მე დებ და. მას არ შე უს წავ ლია წარ მოდ გე ნი ლი წე რი ლო ბი თი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი და სა ავ ტო რო უფ ლე ბებ თან და კავ ში რე ბუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბაც არ მი უ ღია მხედ ვე ლო ბა ში. საქ მე ში “გარ სია რუ ი სი ეს პა ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1999 (Garcia

Ruiz v. Spain, 1999) პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის მო სა მარ თლემ, სა კუ თა რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა მო ტა ნი სას, მხედ ვე ლო ბა ში მი ი ღო მო პა სუ ხის

121


ახ სნა- გან მარ ტე ბა, რო მელ შიც იგი გან მცხა დებ ლის მი ერ წარ დგე-ნილ ფაქ ტებს უარ ყოფ და. გან მცხა დებ ლის მოთხ ოვ ნით, მო პა სუ ხეს გარ კვე უ ლი მომ სა ხუ რე ბის სა ფა სუ რი უნ და აე ნაზღ ა უ რე ბი ნა. მო-სა მარ თლემ და ად გი ნა, რომ გან მცხა დებ ლის მი ერ მოწ ვე უ ლი მოწ-მის ჩვე ნე ბა არ იყო და მა ჯე რე ბე ლი. აქე დან გა მომ დი ნა რე, მო სა-მარ თლემ გა დაწყ ვი ტა, რომ გან მცხა დე ბელ მა ვერ და ამ ტკი ცა, მან მარ თლაც გა უ წია თუ არა მომ სა ხუ რე ბა, რის ანაზღ ა უ რე ბა საც იგი ითხ ოვ და (იხ. ზე მოთ მოყ ვა ნი ლი მე-13 პუნ ქტი). გან მცხა დე ბელ მა საქ მე გა ა სა ჩივ რა. სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ იგი იღებ და და ით ვა ლის წი ნებ და პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის მი ერ მი ღე ბულ გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ში ასა ხულ ფაქ ტობ რივ გა რე მო ე ბებს და და ად გი-ნა, რომ გან მცხა დებ ლის მოთხ ოვ ნა იყო და უ სა ბუ თე ბე ლი. შემ დგომ ამი სა, სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლომ გა ი ზი ა რა გა სა ჩივ რე ბუ ლი გა-დაწყ ვე ტი ლე ბის სა მარ თლებ რი ვი და სა ბუ თე ბა. საქ მე შემ დეგ გა ნი-ხი ლა სა კონ სტი ტუ ციო სა სა მარ თლომ, რო მელ მაც ძა ლა ში და ტო ვა ქვე და ინ სტან ცი ე ბის მი ერ მი ღე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა. სა სა მარ-თლომ აღ ნიშ ნა, რომ სა და ვოდ გამ ხდა რი სა მარ თალ წარ მო ე ბა იყო შე ჯიბ რე ბი თი. პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს ფაქ ტობ რი ვი და სა მარ თლებ რი ვი და სა ბუ თე ბა, რომ ლი თაც უა რი ეთ ქვა გან-მცხა დე ბელს მი სი მოთხ ოვ ნის დაკ მა ყო ფი ლე ბა ზე, იყო საკ მა ოდ ვრცე ლი და დე ტა ლუ რი. სა სა მარ თლომ ვე რა ნა ი რი დარ ღვე ვა ვერ აღ მო ა ჩი ნა იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ მა ღა ლი ინ სტან ცი ის სა სა-მარ თლო ებ მა ძა ლა ში და ტო ვა პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა რა ი მე და მა ტე ბი თი არ გუ მენ ტა ცი ის წარ დგე ნის გა რე შე. ამ შემ თხვე ვა ში მე-6 (1) მუხ ლი არ დარ ღვე უ ლა. მა შინ, რო ცა დად გე ნი ლი ა, რომ ში და სა სა მარ თლომ და სა ბუ თე-

ბუ ლი პა სუ ხი უნ და გას ცეს მხა რე თა მი ერ წარ მოდ გე ნილ ძი რი თად არ გუ მენ ტებს, გან მცხა დე ბელს არ აქვს უფ ლე ბა იდა ოს ამ პა სუ-ხის არა ა დეკ ვა ტუ რო ბა ზე ეროვ ნუ ლი, მა ტე რი ა ლუ რი ან პრო ცე-სუ ა ლუ რი კა ნონ მდებ ლო ბი დან გა მომ დი ნა რე. მე-6 (1) მუხ ლი ასე-ვე არ მი უ თი თებს იმა ზე, რომ გა ნა ჩენ ში მოყ ვა ნი ლი არ გუ მენ ტე-ბი ყო ველ თვის წე რი ლო ბი თი ფორ მით ან გარ კვე ულ დრო ში იყოს წარ დგე ნი ლი. მა გა ლი თად, სავ სე ბით მი სა ღე ბი ა, რომ პირ ვე ლი ინ-სტან ცი ის სა სა მარ თლომ და სა ბუ თე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა სა რე-ზო ლუ ციო ნა წი ლის მი ღე ბი დან რამ დე ნი მე ხან ში გა მო აცხ ა დოს,

122


თუ კი ეს არ ხელ ყოფს გა სა ჩივ რე ბის უფ ლე ბას.196 მა შა სა და მე, თუ სა სა მარ თლო და სა ბუ თე ბულ პა სუხს გას ცემს მხა რე თა მი ერ წარ-მოდ გე ნილ ძი რი თად არ გუ მენ ტებს, მე-6 (1) მუხ ლის მოთხ ოვ ნე ბი, რო გორც წე სი, დაკ მა ყო ფი ლე ბუ ლი იქ ნე ბა იმ შემ თხვე ვა შიც კი, თუ გა დაწყ ვე ტი ლე ბა სპე ცი ფი კუ რად არ პა სუ ხობს გან მცხა დებ ლის მი ერ მნიშ ვნე ლოვ ნად მიჩ ნე ულ რო მე ლი მე ერთ პუნქტს. ნე ბის მი-ერ შემ თხვე ვა ში, პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს მი ერ საკ-მაო და სა ბუ თე ბის წარ მო უდ გენ ლო ბა შე იძ ლე ბა გა მოს წო რე ბუ ლი იქ ნეს აპე ლა ცი ის ეტაპ ზე. და ბო ლოს, მე-6 (1) მუხ ლის მი ხედ ვით, სა ა პე ლა ციო და სა კა სა ციო სა სა მარ თლო ებს უფ ლე ბა აქვთ ძა ლა-ში და ტო ვონ პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ნე ბის მი ე რი და მა ტე ბი თი არ გუ მენ ტა ცი ის გა რე შე, თუ კი პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის გა დაწყ ვე ტი ლე ბა უკ ვე და სა ბუ თე ბუ ლი ა. რა შემ თხვე ვა ში იძ ლე ვა ში და კა ნონ მდებ ლო ბა სა ჯა რო მოს მე ნის

უფ ლე ბა ში გა მო ნაკ ლი სის დაშ ვე ბის შე საძ ლებ ლო ბას?იძ ლე ვა ში და კა ნონ მდებ ლო ბა გა ნა ჩე ნის სა ჯა როდ წა კითხ ვის

უფ ლე ბას?

3.4. სა სა მარ თლო გან ხილ ვა გო ნივ რულ ვა და ში

გო ნივ რულ ვა და ში სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბა ვრცელ დე ბა რო გორც სა მო ქა ლა ქო, ისე სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ებ ზე.197 ამ დე ბუ ლე ბის მი ზა ნი არის ის, რომ მოხ დეს რო გორც სა მო ქა ლა ქო მხა რის, ისე სის ხლის სა მარ თლის და ნა შა ულ ში ბრალ დე ბუ ლის დაც-ვა პრო ცე სის გა ჭი ა ნუ რე ბი სა გან და რომ ხა ზი გა ეს ვას მარ თლმსა-ჯუ ლე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის მნიშ ვნე ლო ბას ყო ველ გვა რი გა ჭი ა ნუ რე-ბის გა რე შე, რაც ხელ ყოფს მის ეფექ ტუ რო ბა სა და უტყ უ ა რო ბას.198 სა კითხ ი, თუ დრო ის რა პე რი ო დი იქ ნე ბა მიჩ ნე უ ლი “გო ნივ რუ ლად” საქ მის გან ხილ ვი სას, და მო კი დე ბუ ლია კონ კრე ტუ ლი საქ მის გა რე-მო ე ბებ ზე. მა შინ, რო დე საც ვა დის გო ნივ რუ ლო ბის შე ფა სე ბა ხდე ბა, სა სა მარ თლო ყუ რადღ ე ბას ამახ ვი ლებს სამ სა კითხ ზე: საქ მის სირ-თუ ლე ზე, გან მცხა დებ ლი სა და სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო ე ბის წარ მო-

196 ix. Hadjianastassiou-is ganaCeni, zemoT citirebuli Jodko-s gadaw-yvetileba, agreTve 3.1.1. Tavi

197 me-5 (3) muxli iTvaliswinebs damatebiT garantiebs winaswar patimroba-Si myofi pirebisTvis; ix. inTeraiTsi, Tavisuflebisa da usafrTxoebis ufleba adamianis uflebaTa evropuli konvenciis Tanaxmad.

198 H. v. France, 1989

123


მად გენ ლე ბის ქცე ვა ზე. სა სა მარ თლო სა მი ვე სა და ვო სა კითხს ცალ -ცალ კე გა ნი ხი ლავს და ას კვნის, ჰქონ და თუ არა ად გი ლი საქ მის გა ჭი ა ნუ რე ბას მთლი ა ნო ბა ში ან ცალ კე ულ ეტა პებ ზე. რაც შე ე ხე ბა დრო ის პე რი ოდს, რო მე ლიც “გო ნივ რუ ლად” შე იძ-

ლე ბა ჩა ით ვა ლოს, არ სე ბუ ლი პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თლის მი ხედ-ვით, შე უძ ლე ბე ლია გან ზო გა დე ბუ ლი პრინ ცი პე ბის ჩა მო ყა ლი ბე ბა, რად გა ნაც ყო ვე ლი საქ მე ინ დი ვი დუ ა ლუ რია და ეს და მო კი დე ბუ ლია ზე მოთ აღ ნიშ ნულ ფაქ ტო რებ ზე. გარ და ამი სა, ეს და მო კი დე ბუ ლია სა მარ თალ წარ მო ე ბის ხა სი ათ ზე, ისე ვე რო გორც მას ში ჩარ თუ ლი ინ სტან ცი ე ბის რა ო დე ნო ბა ზე. სა სა მარ თლოს მი ერ გან ხი ლუ ლი ზო-გი პე რი ო დი წლე ბის გან მავ ლო ბა ში გრძელ დე ბო და. დარ ღვე ვა დად-გე ნი ლი იქ ნა მა გა ლი თად იმ შემ თხვე ვა ში, რო ცა: სა მარ თალ წარ მო-ე ბე ბი ეხე ბო და კლი ნი კის მარ თვი სა და სა მე დი ცი ნო საქ მი ა ნო ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის ლი ცენ ზი ის ჩა მორ თმე ვას, რომ ლე ბიც და ახ ლო-ე ბით თერ თმე ტი და შვი დი წლის გან მავ ლო ბა ში გრძელ დე ბო და,199 სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სი ერთ ინ სტან ცი ა ში და ახ ლო ე ბით ათი წე ლი გაგ რძელ და,200 ან ცა მე ტი წე ლი, სა ა პე ლა ციო ინ სტან ცი ის ჩათ ვლით,201 ასე ვე მა შინ, რო ცა სა მო ქა ლა ქო სა მარ თალ წარ მო ე ბა ათი წლის გან მავ ლო ბა ში გრძელ დე ბო და.202 ასეთ საქ მე ებ ში ცხა დი ა, რომ “გო ნივ რუ ლი ვა და” დარ ღვე უ ლი იქ ნა. მა გა ლი თად, კა პუ ა ნოს საქ მე ში (Capuano) სა სა მარ თლომ სა ა პე ლა ციო პრო ცე სე ბის, რომ-ლე ბიც 4 წე ლი გრძელ დე ბო და, დე ტა ლუ რი გან ხილ ვა არ ჩათ ვა ლა სა ჭი როდ, მით უმე ტეს, რომ პირ ველ ინ სტან ცი ა ში წარ მო ე ბუ ლი გან ხილ ვა თა ვის თა ვად ძალ ზე დი დი ხნის გან მავ ლო ბა ში გრძელ დე-ბო და. დე ტა ლუ რი გან ხილ ვა ესა ჭი რო ე ბა იმ პრო ცე სებს, რომ ლე ბიც უფ რო მცი რე დრო ის გან მავ ლო ბა ში გრძელ დე ბა და სა დაც ქვე მოთ მოყ ვა ნილ თა ვებ ში გან ხი ლუ ლი კრი ტე რი უ მე ბი უმ ნიშ ვნე ლო ვა ნე სია იმი სათ ვის, რომ, მე-6 (1) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე, დად გინ დეს: იყო თუ არა პრო ცე სი გა ჭი ა ნუ რე ბუ ლი.სა სა მარ თლო ყვე ლა ზე ხში რად გა ნი ხი ლავს სწო რედ სა მარ თალ-

წარ მო ე ბის გა ჭი ა ნუ რე ბას თან და კავ ში რე ბულ სა ჩივ რებს, ვიდ რე სხვა ნე ბის მი ერ დარ ღვე ვას. საქ მე ში “ბო ტა ცი იტა ლი ის წი ნა აღ-მდე გ” 1999 (Bottazzi v. Italy, 28/7/1999) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ის სიხ ში რე, რომ ლი თაც ხდე ბო და ამ დარ ღვე ვის დად გე ნა იტა ლი ის წი ნა აღ მდეგ, ასა ხავ და გან გრძო ბად სი ტუ ა ცი ას, რო მე ლიც 199 ix. zemoT citirebuli Koenig –is saqme200 Milasi v. Italy, 1987201 Baggetta v. Italy, 1987202 Capuano v. Italy, 1987

124


არ იყო გა მოს წო რე ბუ ლი და რო მე ლიც წარ მო ად გენ და კონ ვენ ცი ას-თან შე უ თავ სე ბელ ადა მი ა ნის უფ ლე ბა თა სის ტე მა ტურ დარ ღვე ვას. საქ მე ში “კუდ ლა პო ლო ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2000 (Kudla v. Poland, 26/10/2000) სა სა მარ თლომ ისიც კი და ად გი ნა, რომ ად გი ლობ რი-ვი კა ნონ მდებ ლო ბა უნ და უზ რუნ ველ ყოფ დეს ცალ კე სა სა მარ თლო პრო ცე სის ჩა ტა რე ბის შე საძ ლებ ლო ბას, რო მე ლიც იქ ნე ბო და ეფექ-ტუ რი დაც ვის სა შუ ა ლე ბა პრო ცე სის გა ჭი ა ნუ რე ბას თან და კავ ში რე-ბით და ასე თი დაც ვის სა შუ ა ლე ბის არარ სე ბო ბა თა ვის თა ვად მე-13 მუხ ლის დარ ღვე ვას გა მო იწ ვევ და.ისეთ შემ თხვე ვებ ში, რო ცა კუდ ლას (Kudla) საქ მე ზე, მე-13 მუხ-

ლის დარ ღვე ვის დად გე ნი დან გა მომ დი ნა რე, ზო გი ერთ ქვე ყა ნა-ში შე მუ შა ვე ბუ ლი იქ ნა შე სა ბა მი სი ად გი ლობ რი ვი პრო ცე დუ რა, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ გო ნივ რულ ვა და ში სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლოს უფ ლე ბის დარ ღვე ვის გა მო მი ყე ნე ბუ ლი ზა რა ლის ანაზღ ა უ რე ბა უნ და მოხ დეს ისე ვე, რო გორც ამას თვი თონ ევ რო-პუ ლი სა სა მარ თლო აკე თებს მსგავს საქ მე ებ ში. ამ გვა რად, საქ მე ში “კო კი ა რე ლა იტა ლი ის წი ნა აღ მდე გ”, 2006 (Cocchiarella v Italy, 2006) და მას თან ერ თად სხვა ცხრა იტა ლი ურ საქ მე ში, გან მცხა დებ ლე ბი ჩი ოდ ნენ, რომ უმი ზე ზოდ გა ჭი ა ნუ რე ბუ ლი საქ მე ე ბის გა მო მათ უბ რა ლოდ სა სა ცი ლო ოდე ნო ბის კომ პენ სა ცია შეს თა ვა ზეს. მათ კომ პენ სა ცი ის თვის მი მარ თეს იტა ლი ურ სა სა მარ თლო ებს, Pinto Act-ის შე სა ბა მი სად გა ჭი ა ნუ რე ბუ ლი სა მო ქა ლა ქო პრო ცე სე ბის გა-მო. ყვე ლა ამ საქ მე ში დად გინ და, რომ პრო ცე სე ბი მარ თლაც გა ჭი ა ნუ რე ბუ ლი იყო და გან მცხა დებ ლებს მი ე კუთ ვნათ 1 000-დან 5 000 ევ როს ოდე ნო ბის კომ პენ სა ცი ა. დად გე ნი ლი იქ ნა რა მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა, სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ ცხრა ვე საქ მე-ში მი ღე ბუ ლი კომ პენ სა ცია შე ად გენ და იმ თან ხის 8%-დან 27%-ს, რო მელ საც მსგავს იტა ლი ურ საქ მე ებ ში თვი თონ აწე სებ და გან-მცხა დებ ლე ბის სა სარ გებ ლოდ. სა სა მარ თლო ასე ვე მი უდ გა საქ-მეს ხორ ვა ტი ის წი ნა აღ მდეგ და და ად გი ნა, რომ სა კონ სტი ტუ ციო სა სა მარ თლოს მი ერ პრო ცე სის გა ჭი ა ნუ რე ბის გა მო და ნიშ ნუ ლი კომ პენ სა ცია გა ცი ლე ბით და ბა ლი იყო, ვიდ რე მსგავს საქ მე ებ ში ევ რო პის სა სა მარ თლოს მი ერ მი კუთ ვნე ბუ ლი.203

203 Tomasic v. Croatia, 2006

125


3.4.1. საქ მე ე ბი, რომ ლე ბიც

გან სა კუთ რე ბულ ყუ რადღ ე ბას მო ითხ ოვს

არის პრო ცე სე ბი, რო მელ თა წარ მარ თვა, სხვებ თან შე და რე ბით, მეტ სის წრა ფეს მო ითხ ოვს. მა გა ლი თი სათ ვის, სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სე ბი, სა დაც მსჯავ რდე ბუ ლის თვის მნიშ ვნე ლო ვა ნი სა კითხი გა ნი ხი ლე ბა, გან სა კუთ რე ბუ ლი ყუ რადღ ე ბით უნ და იქ ნეს გან ხი-ლუ ლი. იგი ვე უნ და ით ქვას პრო ცე სებ ზეც, სა დაც ბავ შვის მზრუნ-ვე ლო ბას თან და კავ ში რე ბუ ლი სა კითხ ის გან ხილ ვა ხდე ბა. ასეთ შემ თხვე ვა ში დრო ის გას ვლამ შე იძ ლე ბა სა ზი ა ნო გავ ლე ნა იქო-ნი ოს ბავ შვის სა უ კე თე სო ინ ტე რე სე ბის სა სარ გებ ლოდ ძი რი თა დი სა და ვო სა კითხ ის გა დაწყ ვე ტა ზე. სა სა მარ თლოს მი ერ მი ღე ბუ ლი “გო ნივ რუ ლი ვა დი ს” ინ ტერ პრე ტა ცია საკ მა ოდ მკაც რია სხვა ისეთ საქ მე ებ შიც, სა დაც, სხვა დას ხვა მი ზე ზ ი დან გა მომ დი ნა რე, საქ მის სწრა ფად გან ხილ ვას არ სე ბი თი მნიშ ვნე ლო ბა აქვს.

H v. United Kingdom -ის საქ მე ეხე ბო და გან მცხა დებ ლის ბავ-შვის გაშ ვი ლე ბას. სა სა მარ თლომ დას ძი ნა, რომ მო ცე მუ ლი საქ-მე საკ მა ოდ რთუ ლი იყო იმ ფაქ ტი დან გა მომ დი ნა რე, რომ მას ში რამ დე ნი მე მხა რე იყო ჩარ თუ ლი: გან მცხა დე ბე ლი, მი სი ქმა რი და ბავ შვის სა ვა რა უ დო მშვი ლებ ლე ბი. ყვე ლა შე სა ბა მი სი ფაქ ტო რის გათ ვა ლის წი ნე ბის შემ დეგ სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ საქ მე-ე ბი, რომ ლე ბიც ბავ შვზე მზრუნ ვე ლო ბას ეხე ბა, გან სა კუთ რე ბულ ყუ რადღ ე ბას მო ითხ ოვს, რად გან ყო ველ თვის არ სე ბობს იმის სა-შიშ რო ე ბა, რომ ნე ბის მი ერ მა პრო ცე სუ ა ლურ მა დაგ ვი ა ნე ბამ შე იძ-ლე ბა სა და ვო სა კითხ ის დე ფაქ ტო გა დაწყ ვე ტა გა მო იწ ვი ოს, რი სი გა მოს წო რე ბაც შე უძ ლე ბე ლი იქ ნე ბა. საქ მე ში X v. France, 1992, გან მცხა დე ბე ლი ჰე მო ფი ლი ით იყო და-

ა ვა დე ბუ ლი და სა სა მარ თლო გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნამ დე 1 თვით ად რე გარ და იც ვა ლა. მას რამ დენ ჯერ მე გა და უს ხეს სის ხლი და მო რი გი გა-დას ხმის შემ დეგ, და ინ ფი ცი რე ბუ ლი სის ხლის გა დას ხმის შე დე გად, მას შიდ სი აღ მო აჩ ნდა. X-მა მი მარ თა ად გი ლობ რი ვი ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ებს კომ პენ სა ცი ის მოთხ ოვ ნით. იმ დრო ი სათ ვის, რო ცა საქ მე სა სა მარ თლომ გა ნი ხი ლა, ში და სა მარ თალ წარ მო ე ბამ ორ წე ლი წად ზე მეტ ხანს გას ტა ნა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ეროვ ნუ ლი ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებს არ გა მო უწ ვე ვი ათ საქ მის უსა ფუძ ვლო გა ჭი ა ნუ რე ბა, ისი ნი გან სა კუთ რე ბუ ლი ყუ რადღ-

126


ე ბით უნ და მოჰ კი დე ბოდ ნენ ამ საქ მეს, რად გა ნაც გან მცხა დე ბელს ავად მყო ფო ბის გა მო არც თუ ისე დი დი ხნის სი ცოცხ ლე ჰქონ და დარ-ჩე ნი ლი. სა სა მარ თლომ დას ძი ნა, რომ ეროვ ნუ ლი მთავ რო ბის წარ მო-მად გენ ლებ მა ვერ გა მო ი ყე ნეს თა ვი ან თი ძა ლა უფ ლე ბა იმი სათ ვის, რომ და ეჩ ქა რე ბი ნათ პრო ცე სე ბის მიმ დი ნა რე ო ბა. შე დე გად დად გინ-და მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა. საქ მე ში “მარ ტინს მო რე ი ნა პორ ტუ გა ლი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1990

(Martins Moreira v. Portugal, 1990) გან მცხა დე ბე ლი მძი მედ და შავ-და სა ავ ტო მო ბი ლო ავა რი ა ში. იგი პრო ცესს აწარ მო ებ და იმ პი როვ-ნე ბის წი ნა აღ მდეგ, რო მელ მაც უბე დუ რი შემ თხვე ვა გა მო იწ ვი ა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ პრო ცე სე ბი, რომ ელთა შე დე გა დაც უნ და გა ნი საზღ ვროს კომ პენ სა ცი ის ოდე ნო ბა საგ ზაო შემ თხვე ვე-ბის მსხვერ პლთათ ვის, გან სა კუთ რე ბულ ყუ რადღ ე ბას მო ითხ ოვს. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა დარ ღვე ვა ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ-ლე ბის მხრი დან საქ მის უსა ფუძ ვლო გა ჭი ა ნუ რე ბის გა მო (იხ. აგ-რეთ ვე ქვე მოთ მოყ ვა ნი ლი თა ვი 3.4.4.).

3.4.2. გა სათ ვა ლის წი ნე ბე ლი პე რი ო დი

სა მო ქა ლა ქო პრო ცე სის ხან გრძლი ვო ბის პე რი ო დის ათ ვლა იწყ-ე ბა სა სა მარ თლო პრო ცე სის (რო მე ლიც სა მო ქა ლა ქო უფ ლე ბებ სა და ვალ დე ბუ ლე ბებ ზე გა მარ თუ ლი და ვის გა დაჭ რას ეხე ბა) დაწყ-ე ბის დღი დან ვე. თუმ ცა ზოგ საქ მე ში შე საძ ლე ბე ლია დრო ის დი-ნე ბა და იწყ ოს საქ მის დაწყ ე ბის შე სა ხებ სა სა მარ თლო ბრძა ნე ბის მი ღე ბამ დეც.204 ზე მოთ ხ სე ნე ბულ კო ე ნი გის საქ მე ში (Koenig), რო მე ლიც პრაქ ტი-

კუ ლი სა მე დი ცი ნო საქ მი ა ნო ბის ლი ცენ ზი ის შეწყ ვე ტას თან და კავ-ში რე ბით მიმ დი ნა რე ობ და, გან მცხა დე ბელს კა ნო ნი უკ რძა ლავ და სა სა მარ თლო სად მი მი მარ თვას მა ნამ, სა ნამ საქ მე შე სა ბა მის ად მი-ნის ტრა ცი ულ ორ გა ნო ში გა ნი ხი ლე ბო და. სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ სა სა მარ თლო პრო ცე სე ბის ხან გრძლი ვო ბის გო ნივ რუ ლო ბის გან საზღ ვრის მიზ ნით, დრო ის ათ ვლა და იწყო გან მცხა დებ ლის მი-ერ ლი ცენ ზი ის შეწყ ვე ტას თან და კავ ში რე ბით სა ჩივ რის შე ტა ნის დღი დან და არა მოგ ვი ა ნე ბით, იმ მო მენ ტი დან, რო ცა მას სა ბო ლო-ოდ დარ თეს სა სა მარ თლო ში სარ ჩე ლის წარ დგე ნის ნე ბა. სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სებ ში დრო ის ათ ვლა იწყ ე ბა პი-

204 ix. zemoT moyvanili Golder –is saqme

127


როვ ნე ბი სად მი ბრალ დე ბის წა ყე ნე ბის მო მენ ტი დან. თა ვად სიტყ ვა “ბრალ დე ბა”, მე-6 (1) მუხ ლის მი ხედ ვით, არ ნიშ ნავს ში და სის-ხლის სა მარ თლებ რი ვი პრო ცე სის მი ხედ ვით ბრა ლის ფორ მა ლუ რად წარ დგე ნას; დრო ის დი ნე ბა იწყ ე ბა პი რის და პა ტიმ რე ბის მო მენ ტი-დან, იმ მო მენ ტი დან, რო ცა პირს ოფი ცი ა ლუ რად აც ნო ბე ბენ, რომ მის წი ნა აღ მდეგ დაწყ ე ბუ ლია სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი დევ ნა ან იმ დღი დან, რო ცა იწყ ე ბა წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბა და პი რი ეჭ ვმი-ტა ნი ლად არის ცნო ბი ლი. ამგვა რად, სიტყ ვა “ბრალ დე ბა” ნიშ ნავს ოფი ცი ა ლურ უწყ ე ბას, რო მე ლებიც პირს წა რედ გი ნე ბა ხე ლი სუფ-ლე ბის უფ ლე ბა მო სი ლი წარ მო მად გენ ლის მი ერ იმას თან და კავ ში-რე ბით, რომ იგი ეჭ ვმი ტა ნი ლია და ნა შა უ ლის ჩა დე ნა ში. სა სა მარ-თლომ აგ რეთ ვე გან მარ ტა, რომ “ბრალ დე ბის წა ყე ნე ბა” ასე ვე მო-ი ცავს “სხვა ზო მებს, რომ ლიც გუ ლის ხმობს ამ გვა რი ბრალ დე ბის მოგ ვი ა ნე ბით წა ყე ნე ბას და რომ ლე ბიც მნიშ ვნე ლოვ ნად ახ დენს გავ ლე ნას ეჭ ვმი ტა ნი ლის მდგო მა რე ო ბა ზე”.205 სა მო ქა ლა ქო და სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სებ თან მი მარ თე ბით

დრო ის დი ნე ბა წყდე ბა სა და ვო სა კითხ ის სა ბო ლო ოდ გა დაწყ ვე ტის შემ დეგ. ეს, რო გორც წე სი, მო ი ცავს გა სა ჩივ რე ბის ეტა პე ბი სა და ასე ვე სა კონ სტი ტუ ციო სა მარ თალ წარ მო ე ბის დას რუ ლე ბას მა შინ, რო ცა ეს პრო ცე სე ბი მე-6 (1) მუხ ლის დაც ვის სფე რო ში ექ ცე ვა, ანუ რო ცა ამ პრო ცე სებ მა შე იძ ლე ბა იქო ნი ოს გავ ლე ნა საქ მის სა-ბო ლოო შე დეგ ზე.206

3.4.3. საქ მის სირ თუ ლე

საქ მის “სირ თუ ლე”, პირ ველ რიგ ში, გუ ლის ხმობს იმას, რომ საქ-მე ზე მრა ვა ლი ფაქ ტობ რი ვი გა რე მო ე ბაა და სად გე ნი, ასე თია მა-გა ლი თად, სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ზე ბრალ დე ბა და ნა შა უ ლის ბევრ ეპი ზოდ ში.207 ამავ დრო უ ლად, საქ მე შე იძ ლე ბა ჩა ით ვა ლოს რთუ ლად, მი სი სა მარ თლებ რი ვი სირ თუ ლი დან გა მომ დი ნა რე; მა-გა ლი თად, ში და სა სა მარ თლოს მი ერ ახა ლი სა კა ნონ მდებ ლო აქ ტის გა მო ყე ნე ბა.208 მა შინ, რო ცა სა და ვო პრო ცე სე ბი მიჩ ნე უ ლია რო-გორც რთუ ლი, სა სა მარ თლო, რო გორც წე სი, ხე ლი სუფ ლე ბის ორ-გა ნო ებს უფ რო დიდ დროს მის ცემს საქ მის დას რუ ლე ბის თვის.

205 Eckle v. Germany, 1982206 Buchholz v. Germany, 1981, ix. agreTve zemoT moyvanili Tavi 2.4. 207 Vaivada and Vaivada v. Lithuania (dec.), 2005208 ix. zemoT citirebuli pretos saqme ( Pretto )

128


ზე მოთ ხსე ნე ბულ რინ გე ი სე ნის საქ მე ში (Ringeisen) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ხუ თი წე ლი და ორი თვე ნამ დვი ლად არ იყო გა ჭი-ა ნუ რე ბუ ლი დრო თაღ ლი თო ბის რთუ ლი საქ მის თვის. ზე მოთ ცი ტი-რე ბულ პრე ტოს (Pretto) საქ მე ში კი სა სა მარ თლომ გა ნი ხი ლა სამ წე-ლი წად ნა ხევ რი ა ნი პე რი ო დი სა მო ქა ლა ქო საქ მე ში, რო მე ლიც მა ნამ-დე უკ ვე ორი წე ლი გრძელ დე ბო და მა ნამ, სა ნამ ინ დი ვი დუ ა ლუ რი გა ნაცხ ა დის წარ დგე ნის უფ ლე ბა ძა ლა ში შე ვი დო და იტა ლი ის თვის. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გე ნელ თა მხრი დან ად გი ლი ჰქონ და საქ მის ისეთ გა ჭი ა ნუ-რე ბას, რი სი თა ვი დან აცი ლე ბაც შე საძ ლე ბე ლი იყო, ეს მა ინც არ იყო საკ მა რი სი მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვის და სად გე ნად.და პი რი ქით, სა სა მარ თლომ აღ მო ა ჩი ნა მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე-

ვა რამ დე ნი მე ისეთ საქ მე ში, რომ ლე ბიც მსგავ სი ან უფ რო მოკ-ლე დრო ის გან მავ ლო ბა ში გრძელ დე ბო და და არ იქ ნა მიჩ ნე უ ლი რთულ საქ მე ე ბად. საქ მე ში “ცი მერ მა ნი და შტა ი ნე რი შვე ი ცა რი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1983 (Zimmerman and Steiner v. Switzerland, 1983) სულ რა ღაც სამ წე ლი წად ნა ხევ რი ა ნი პე რი ო დი გა ჭი ა ნუ რე ბუ ლად ჩა ით-ვა ლა ერ თი ინ სტან ცი ის თვის ად მი ნის ტრა ცი უ ლი კა ნონ მდებ ლო ბის გა სა ჩივ რე ბი სას, რო ცა არ იქ ნა შე სა ბა მი სი ზო მე ბი მი ღე ბუ ლი, რა-თა დაგ რო ვე ბუ ლი საქ მე ე ბის გან ხილ ვა მომ ხდა რი ყო (იხ. აგ რეთ ვე ქვე მოთ მოყ ვა ნი ლი თა ვი 3.4.4.). პირ ველ ინ სტან ცი ა ში სა მო ქა ლა ქო საქ მის გან ხილ ვის 3-წლი ა ნი და 10-თვი ა ნი პე რი ო დი გა ჭი ა ნუ რე-ბუ ლად ჩა ით ვა ლა, რად გან ხე ლი სუფ ლე ბის მხრი დან უმოქ მე დო ბის პე რი ოდ მა მთლი ა ნო ბა ში თით ქმის ორი წე ლი შე ად გი ნა.209 საქ მე ში, რო მე ლიც ბავ შვის შვი ლად აყ ვა ნას ეხე ბო და, ორი წე ლი და შვი-დი თვე სა ა პე ლა ციო პრო ცე სე ბი ა ნად, გა ჭი ა ნუ რე ბუ ლად მი იჩ ნი ეს, რად გან, ად გი ლობ რი ვი ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გე ნელ თა მხრი დან მტკი ცე ბუ ლე ბა თა წარ მო უდ გენ ლო ბის მი ზე ზით, საქ მე რვა თვით და ყოვ ნდა.210

3.4.4. მხა რე თა ქცე ვა

რა თქმა უნ და, ყვე ლა შე ფერ ხე ბას ვერ მი ვა წერთ ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებს. ზოგ შემ თხვე ვა ში თვი თონ სა მო ქა ლა ქო საქ მის მხა რე ე ბი ან ბრალ დე ბუ ლე ბი არი ან საქ მის გა მიზ ნუ ლი ან უნებ ლიე 209 Guincho v. Portugal, 1984 210 ix. zemoT citirebuli H. v. the United Kingdom –is saqme

129


გა ჭი ა ნუ რე ბის მი ზე ზი. გან მცხა დებ ლებ მა შე იძ ლე ბა გა მო იწ ვი ონ საქ მის შე ფერ ხე ბა გა მიზ ნუ ლად ან ყვე ლა სა მარ თლებ რი ვი მე ქა ნიზ-მის მაქ სი მა ლუ რად გა მო ყე ნე ბის შე დე გად მა შინ, რო ცა საქ მის გა ჭი-ა ნუ რე ბა მო სარ ჩლის ან მო პა სუ ხის მი ერ არის გა მოწ ვე უ ლი, მე-6 (1) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე, არ ხდე ბა ამ ფაქ ტო რე ბის მხედ ვე ლო ბა ში მი ღე ბა პრო ცე სის ხან გრძლი ვო ბის გო ნივ რუ ლო ბის შე ფა სე ბი სას. შე-სა ბა მი სად, მე-6 (1) მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო ში ექ ცე ვა მხო ლოდ ის გა ჭი ა ნუ რე ბე ბი, რომ ლე ბიც ამა თუ იმ გზით სა ხელ მწი ფო სტრუქ-ტუ რე ბის გან მომ დი ნა რე ობს.211 თუ ად გი ლობ რი ვი ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო არის პრო ცე სის ერ თ-ერ თი მხა რე, მი სი მხრი დან გა ჭი ა ნუ რე-ბა (მა გა ლი თად მტკი ცე ბუ ლე ბის წარ დგე ნის გა მო) მი ე წე რე ბა სა ხელ-მწი ფოს, რო მე ლიც პა სუხს აგებს მე-6 მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე.212 მაგ რამ მა შინ, რო ცა შე ფერ ხე ბა სა მო ქა ლა ქო მხა რის მი ერ არის გა მოწ ვე უ ლი, სა ხელ მწი ფო პირ და პირ არ არის პა სუ ხის მგე ბე ლი, თუმ ცა, ამავ დრო უ ლად, შე იძ ლე ბა და ი ბა დოს კითხ ვე ბი იმას თან და კავ ში რე ბით, მი ი ღო თუ არა სა სა მარ თლომ სა ჭი რო ზო მე ბი პრო ცე სის და საჩ ქა რებ ლად, ან უსა ფუძ ვლოდ და ზედ მე ტად ხომ არ გა ზარ და საპ რო ცე სო ვა დე ბი, მის ცა რა ამით მხა რეს პრო ცე სის გა ჭი ა ნუ რე ბის შე საძ ლებ ლო ბა. ის ფაქ ტი, რომ სა მო ქა ლა ქო საქ-მის მხა რე ე ბი თა ვად არი ან სა სა მარ თლო პრო ცე სის წარ მარ თვა ზე პა სუ ხის მგე ბელ ნი, არ ათა ვი სუფ ლებს სა სა მარ თლო ხე ლი სუფ ლე-ბის წარ მო მად გენ ლებს იმ ვალ დე ბუ ლე ბის გან, რომ უზ რუნ ველ ყონ პრო ცე სის გო ნივ რულ ვა დებ ში წარ მარ თვა.213 ამ გვა რად, სა ხე ლი სუფ ლე ბო ორ გა ნო ე ბი პა სუ ხის მგე ბელ ნი არი ან

ისე თი სა ხის გა ჭი ა ნუ რე ბა ზე, რო გო რი ცაა გა და ვა დე ბა, რის შე-დე გა დაც ხდე ბა საქ მის უსა ფუძ ვლოდ გა ჭი ა ნუ რე ბა. მა შინ, რო ცა გა და ვა დე ბა აუ ცი ლე ბე ლი ა, ეს უნ და მოხ დეს ისე, რომ შე დე გად მოყ ვეს რაც შეძ ლე ბა ცო ტა ხნით შე ფერ ხე ბა. ასე რომ, სა სა მარ-თლო პრო ცე სის შე ჩე რე ბა იმის გა მო, რომ დას რულ დეს მას თან და კავ ში რე ბუ ლი სხვა წარ მო ე ბა, და საშ ვე ბია მე-6 (1) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე.214 რო გორც წე სი, მი სა ღე ბია პი რის წი ნა აღ მდეგ მიმ-დი ნა რე საქ მის შე ჩე რე ბა მა შინ, რო ცა გა და საწყ ვე ტია უფ რო სე-რი ო ზუ ლი ბრალ დე ბე ბის საქ მე ან მა შინ, რო ცა გა ნი ხი ლე ბა გა მო-სა ყე ნე ბე ლი კა ნო ნის კონ სტი ტუ ცი უ რო ბის სა კითხ ი.

211 ibid.212 ix. zemoT citirebuli Baraona-s saqme 213 ix. zemoT citirebuli Guincho -s saqme214 Zand v. Austria [Commission Report], 12/10/1978

130


იმ გა ჭი ა ნუ რე ბის სხვა დას ხვა ტი პის, რომ ლე ბიც მი ე წე რე ბა სა ხე-ლი სუფ ლე ბო ორ გა ნო ებს, უამ რა ვი მა გა ლი თი შე იძ ლე ბა ვნა ხოთ ზე მოთ ხსე ნე ბულ მარ ტინს მო რე ი რას საქ მე ზე (Martins Moreira) მი ღე ბულ გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ში, სა დაც სა სა მარ თლომ ჩა მოთ ვა ლა საქ მის სხვა დას ხვა სა ხის გა ჭი ა ნუ რე ბა, რაც ად გი ლობ რი ვი სა სა-მარ თლოს მი ერ იყო გა მოწ ვე უ ლი; მათ შო რის იყო სამ თვი ა ნი პე-რი ო დი გან მცხა დებ ლის მოს მე ნი დან წი ნას წა რი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბამ დე და ოთხ თვი ა ნი შე ფერ ხე ბა სა მე დი ცი ნო ექ სპერ ტი ზის ჩა ტა რე ბის შე სა ხებ გან მცხა დებ ლის მოთხ ოვ ნის დაკ მა ყო ფი ლე ბამ-დე. აგ რეთ ვე ად გი ლი ჰქონ და რვათ ვი ან შე ფერ ხე ბას გან მცხა დებ-ლის მი ერ საქ მის გა სა ჩივ რე ბი დან საქ მის მა სა ლე ბის სა ა პე ლა-ციო სა სა მარ თლოს კან ცე ლა რი ა ში გა და ცე მამ დე. სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ ში და სა სა მარ თლო ე ბი ძა ლი ან იყო საქ მე ე ბით გა დატ ვირ თუ ლი, რაც სტრუქ ტუ რუ ლი პრობ ლე მის ნა წილს წარ მო-ად გენ და. თუმ ცა ამას თა ნა ვე, ისიც იქ ნა ნახ სე ნე ბი, რომ არა ნა ი რი ზო მე ბი არ იყო მი ღე ბუ ლი ამ პრობ ლე მის გა და საჭ რე ლად. სხვა სა ხის გა ჭი ა ნუ რე ბე ბი და კავ ში რე ბუ ლი იყო სა მე დი ცი ნო ექ სპერ-ტი ზის დას კვნის მი ღე ბას თან; ორი წე ლი დას ჭირ და სა მი სა სა მარ-თლო სა მე დი ცი ნო შე მოწ მე ბის ჩა ტა რე ბას. სა სა მარ თლომ დას ძი ნა, რომ რად გან სა მე დი ცი ნო და წე სე ბუ ლე ბე ბი იყო სა ჯა რო და წე-სე ბუ ლე ბე ბი და რე სურ სე ბის უქონ ლო ბის გა მო ისი ნი ვერ მოქ-მე დებ დნენ უფ რო სწრა ფად, ამ გა ჭი ა ნუ რე ბებ ზეც ად გი ლობ რი ვი ხე ლი სუფ ლე ბა აგებ და პა სუხს. ნე ბის მი ერ შემ თხვე ვა ში პა სუ ხის-მგებ ლო ბა ყვე ლა ეტაპ ზე საქ მის დრო ულ წარ მო ე ბა ზე სა სა მარ-თლოს ეკის რე ბო და. სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ მე-6 (1) მუხ ლის სა წი ნა აღ მდე გოდ დარ ღვე უ ლი იქ ნა გო ნივ რულ ვა და ში სა მარ თლი-ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბა. ზე მოთ ხსე ნე ბულ შტა ი ნე რი სა და ცი მერ მა ნის საქ მე ში (Steiner and

Zimmermann) სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლო ში გან მცხა დე ბელ თა სა ჩივ რის გან ხილ ვას სამ წე ლი წად -ნა ხე ვა რი დას ჭირ და. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ ამ პე რი ო დის გან მავ ლო ბა ში სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლო ში უამ-რა ვი დაგ რო ვი ლი საქ მე იდო. ეროვ ნუ ლი ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად-გენ ლებ მა ეს იმ მო მენ ტი სათ ვის დრო ე ბით პრობ ლე მად ჩათ ვა ლეს და გარ კვე უ ლი ზო მე ბი მი ი ღეს მის გა და საჭ რე ლად. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლომ აღი ა რა სა სა მარ თლო სტრუქ ტუ რა-ში არ სე ბუ ლი პრობ ლე მე ბის არ სე ბო ბა და მზად იყო მი ე ღო ზო მე ბი

131


არ სე ბუ ლი სი ტუ ა ცი ის გა მო სას წო რებ ლად, სა კა ნონ მდებ ლო ხე ლი-სუფ ლე ბის მი ერ გა ტა რე ბუ ლი ზო მე ბი, კერ ძოდ კი მო სა მარ თლე თა რა ო დე ნო ბის 28–დან 30-მდე და რე გის ტრან ტე ბი სა და მდივ ნე ბის რა-ო დე ნო ბის 24-დან 28-მდე გაზ რდა, არ იყო საკ მა რი სი ამ პრობ ლე მის გა და საჭ რე ლად. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ სა სა მარ თლო საქ მე ე ბის რა ო დე ნო ბა იზ რდე ბო და თა ვად საქ მე ე ბის მო ცუ ლო ბის შე სა ბა მი სად. სა ა პე ლა ციო ეტაპ ზე საქ მის გან ხილ ვის სამ წე ლი წად ნა ხევ რი ა ნი პე-რი ო დი სა სა მარ თლომ გა და ჭარ ბე ბუ ლად მი იჩ ნი ა. ყო ვე ლი ვე აქე დან გა მომ დი ნა რე, დად გინ და მე-6 (1) მუხ ლის დარ ღვე ვა. სა სა მარ თლომ აღი ა რა, რომ ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ თლო ე ბი დრო-

დად რო გა ნიც დის გა დატ ვირ თუ ლო ბას. ეს არ გა მო იწ ვევს სა ხელ მწი-ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბას მა ნამ, სა ნამ გარ კვე უ ლი ზო მე ბი მი ი ღე ბა ამ პრობ ლე მის გა და საჭ რე ლად. ასეთ ზო მებ ში შე იძ ლე ბა შე დი ო დეს საქ მე თა გა დარ ჩე ვა მი სი მნიშ ვნე ლო ბი სა და საჩ ქა რო ო ბის მი ხედ ვით, იმის გათ ვა ლის წი ნე ბით, თუ რა დევს სას წორ ზე ამ საქ მის გან ხილ ვი-სას. ამავ დრო უ ლად, თუ საქ მის გა ჭი ა ნუ რე ბა გრძელ დე ბა და ცხად-ყოფს სტრუქ ტუ რულ პრობ ლე მას, მა შინ გა ცი ლე ბით მკაც რი ზო მე ბი უნ და იყოს მი ღე ბუ ლი სი ტუ ა ცი ის გა მო სას წო რებ ლად და ამ გვა რი გა ჭი ა ნუ რე ბა სა სა მარ თლოს მი ერ გა უ მარ თლებ ლად შე იძ ლე ბა ჩა ით-ვა ლოს.215 ყო ვე ლი ვე ამის არსს წარ მო ად გენს ის, რომ ხელ შემ კვრელ სა ხელ მწი ფო ებს, კონ ვენ ცი ის თა ნახ მად, მო ეთხ ო ვე ბათ ისე თი სის ტე-მის შექ მნა, რო მე ლიც შე სა ბა მი სო ბა ში იქ ნე ბა მე-6 (1) მუხ ლთან.216

თაღ ლი თო ბის რთულ საქ მე ში სა სა მარ თლომ მი იჩ ნი ა, რომ პირ ველ ინ სტან ცი ა ში გაგ რძე ლე ბუ ლი ორ წე ლი წად ნა ხევ რი ა ნი პე რი ო დი გა ნა-ჩე ნის გა მოცხ ა დე ბამ დე მი სა ღე ბი იყო. თუმ ცა მე-6 მუხ ლის დარ ღვე-ვას წარ მო ად გენ და ის, რომ მო სა მარ თლეს დას ჭირ და ოც და ცა მე ტი თვე და სა ბუ თე ბუ ლი გა ნა ჩე ნის მი ღე ბის თვის, რომ ლის გა რე შეც საქ-მის გა სა ჩივ რე ბა სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლო ში შე უძ ლე ბე ლი იყო.217 იძ ლე ვა თუ არა ში და სა სა მარ თლო, გა ჭი ა ნუ რე ბუ ლი სა სა მარ თლო

პრო ცე სე ბის შემ თხვე ვა ში, დაც ვის ეფექ ტურ სა შუ ა ლე ბას?იღე ბენ თუ არა ეროვ ნუ ლი მთავ რო ბის წარ მო მად გენ ლე ბი სა ჭი რო

ზო მებს, რა თა შემ ცირ დეს სა სა მარ თლო ში დაგ რო ვილ საქ მე თა რა ო-დე ნო ბა?

215 ix. zemoT moyvanili Zimmermann and Steiner –is saqme216 italiuri saqmeebis mTeli seria swored am punqtis demonstrirebas

axdens. ix. magaliTad, Salesi v. Italy, 1993-is saqme217 B. v. Austria, 1990

132


4. უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცია - მე-6 (2) მუხ ლი

მე-6 (2) მუხ ლის თა ნახ მად, “ყო ვე ლი პი რი, ვი საც ბრა ლად ედე ბა სის ხლის სა მარ თლის და ნა შა უ ლის ჩა დე ნა, ით ვლე ბა უდა ნა შა უ ლოდ, ვიდ რე მი სი ბრა ლე უ ლო ბა დამ ტკიც დე ბა კა ნო ნის შე სა ბა მი სად”. ამ-გვა რად, ის ით ვა ლის წი ნებს სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ში ბრალ დე-ბუ ლის უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ას. ეს დე ბუ ლე ბა მოქ მე დებს მხო ლოდ იმ შემ თხვე ვა ში, რო ცა “პი როვ ნე ბა სის ხლის სა მარ თლის და ნა შა ულ ში არის ბრალ დე ბუ ლი”. უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ის მოქ მე დე ბა ვრცელ დე ბა მთელ სის ხლის სა მარ თალ წარ მო ე ბა ზე. სის-ხლის სა მარ თლებ რი ვი დევ ნის შე დე გის მი უ ხე და ვად, ის არ შე მო ი-ფარ გლე ბა მხო ლოდ საქ მის არ სე ბი თი გან ხილ ვით.218 გარ და ამი სა, უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ის პრინ ცი პი შე იძ ლე ბა შე ე ხოს ზოგ სა მო ქა ლა ქო საქ მეს, რო გო რე ბი ცაა მა გა ლი თად, პრო ფე სი ო ნა ლუ რი დის ციპ ლი ნა რუ ლი წარ მო ე ბე ბი,219 გა მა მარ თლე ბე ლი გა ნა ჩე ნის შე-დე გად წარ მო ე ბუ ლი სა მო ქა ლა ქო საქ მე ე ბი ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბის მოთხ ოვ ნით220 ან ის სა მარ თალ წარ მო ე ბე ბი, რო ცა გა სუ ლია სის-ხლის სა მარ თლებ რი ვი დევ ნის ხან დაზ მუ ლო ბის ვა და, მაგ რამ ბრალ-დე ბულს მო ეთხ ო ვე ბა და ნა ხარ ჯე ბის ანაზღ ა უ რე ბა.221 მე-6 (2) მუხ-ლი გა მო ი ყე ნე ბა იმ შემ თხვე ვა შიც, რო ცა კომ პენ სა ცი ის მოთხ ოვ ნით აღ ძრუ ლი სა სა მარ თლო პრო ცე სე ბი სის ხლის სა მარ თალ წარ მო ე ბის შე დე გი და თან მხლე ბი ა.222

იმდე ნად, რამ დე ნა დაც უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ის დაც ვის სა კითხი შე იძ ლე ბა ასე ვე წა მო იჭ რას მტკი ცე ბის ტვირ თის ბრალ-დე ბულ ზე გა და კის რე ბის ან დუ მი ლის უფ ლე ბის გა მო ყე ნე ბის გა მო, სა წი ნა აღ მდე გო დას კვნე ბის გა მო ტა ნი დან გა მომ დი ნა რე, სა სა მარ-თლო ასეთ საქ მე ებს გა ნი ხი ლავს მე-6 (1) მუხ ლით და ცუ ლი სა მარ-თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის ზო გად პრინ ციპ თან მი მარ თე-ბით, რა ზეც ზე მოთ იყო სა უ ბა რი (იხ. თა ვი 3.3.4.). და ნა შა უ ლებ რი-ვი გზით მო პო ვე ბუ ლი ქო ნე ბის კონ ფის კა ცი ის საქ მე თა გან ხილ ვა აწარ მოა სა სა მარ თლომ, თუმ ცა მე-6 (2) მუხ ლის მი ხედ ვით. მთელ რიგ შემ თხვე ვებ ში, სა სა მარ თლომ მსჯავ რდე ბის შემ დგომ ქო ნე ბის კონ ფის კა ცი ის პრო ცე სე ბი ჩათ ვა ლა, რო გორც სას ჯე ლის შე ფარ დე-

218 Minelli v. Switzerland, 1983219 Agosi v. the United Kingdom, 1986220 Lutz v. Germany, 1987221 ix. zemoT moyvanili Minelli –s saqme222 Ringvold v. Norway, 2003

133


ბის პრო ცე სის ნა წი ლი, რაც, ბუ ნებ რი ვი ა, გა დის მე-6 (2) მუხ ლის მოქ მე დე ბის სფე რო დან.223 ამ საქ მე ებ ში სა სა მარ თლო ეყ რდნო ბო-და იმ ფაქტს, რომ გან მცხა დებ ლე ბი მსჯავ რდე ბუ ლე ბი იყ ვნენ და ამას გარ და, ისი ნი და მა ტე ბით ნარ კო და ნა შა ულ ში იყ ვნენ ეჭ ვმი ტა-ნილ ნი და სავ სე ბით სა ფუძ ვლი ა ნი იყო ვა რა უ დი, რომ ქო ნე ბა და-ნა შა უ ლებ რი ვი გზით იყო მო პო ვე ბუ ლი და გან მცხა დებ ლებ მა ვერ შეძ ლეს ალ ტერ ნა ტი უ ლი სარ წმუ ნო არ გუ მენ ტე ბის მოყ ვა ნა. თუმ ცა საქ მე ში “გი რინ გსი ნი დერ ლან დე ბის წი ნა აღ მდე გ”, 2007 (Geerings v. Netherlands, 2007) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ სის ხლის სა-მარ თლის პრო ცე სე ბის შემ დგომ ქო ნე ბის კონ ფის კა ცი ი სას და ირ ღვა მე-6 (2) მუხ ლი. გან მცხა დე ბელს მსჯავ რი და ე დო მთე ლი რი გი და-ნა შა უ ლე ბის ჩა დე ნა ში: ქურ დო ბა, ძარ ცვა, ძარ ცვის მცდე ლო ბა, მო-პა რუ ლი სა ქონ ლის ფლო ბა და კრი მი ნა ლუ რი ბან დის შე მად გენ ლო-ბა ში ყოფ ნა. პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა გა ა უქ მა სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლომ და გან მცხა დე ბე ლი გა ა მარ თლა ყვე ლა ბრალ დე ბა ში, გარ და ქურ დო ბის ერ თი ეპი ზო დი სა. თუმ ცა სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლომ მა ინც გა მოს ცა ქო ნე ბის კონ ფის კა ცი ის ორ დე რი იმ მო ტი ვით, რომ კვლავ არ სე ბობ და სა ფუძ ვლი ა ნი ვა რა უ-დი იმი სა, რომ გან მცხა დე ბელ მა ჩა ი დი ნა სხვა და ნა შა უ ლე ბიც. სა სა-მარ თლომ და ად გი ნა, რომ და ირ ღვა უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ა, რად გან სა ბო ლოო გა მა მარ თლე ბე ლი გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის შემ დეგ და უშ ვე ბე ლია ბრალ დე ბუ ლის უდა ნა შა უ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით რა ი მე ეჭ ვე ბის გა მოთ ქმაც კი. კონ კრე ტუ ლად მე-6 (2) მუხ ლით წარ დგე ნილ სა ჩი ვარ თან და-

კავ ში რე ბით, სა სა მარ თლო ყუ რადღ ე ბას ამახ ვი ლებს არა მთლი-ან სა სა მარ თლო პრო ცეს ზე (რო გორც ეს ხდე ბა კონ ვენ ცი ის მე-6 (1) მუხ ლით წარ დგე ნი ლი სა ჩივ რის შემ თხვე ვა ში), იმის თვის, რომ გა არ კვი ოს გარ კვე უ ლი პრო ცე სუ ა ლუ რი აქ ტის გავ ლე ნა გან მცხა-დებ ლის მსჯავ რდე ბა ზე, არა მედ გა ნი ხი ლავს ეროვ ნუ ლი ხე ლი სუფ-ლე ბის წარ მო მად გენ ლე ბის მი ერ გა კე თე ბულ გან ცხა დე ბებს პი რის ბრა ლე უ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით. ამ შემ თხვე ვა ში გა სარ კვე ვია ის, არის თუ არა გარ კვე უ ლი გან ცხა დე ბის კონ ტექ სტი, ფორ მა თუ ში ნა არ სი თა ვის თა ვად საკ მა რი სი იმის თვის, რომ მე-6 (2) მუხ ლის სა წი ნა აღ მდე გოდ წარ მო ად გენ დეს პი რის ბრა ლე უ ლო ბის წი ნას წარ და დას ტუ რე ბას.

223 Phillips v. United Kingdom, 2001, and Van Offeren v. the Netherlands (dec.), 2005

134


უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ის დაც ვის ვალ დე ბუ ლე ბა ეკის რე-ბათ არა მარ ტო მო სა მარ თლე ებ სა და სა სა მარ თლოს, არა მედ სა ჯა-რო ხე ლი სუფ ლე ბის ნე ბის მი ერ წარ მო მად გე ნელს. საქ მე ში “ა ლე ნე დე რი ბე მო ნი საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1995 (Allenet de Ribemont v. France, 1995) გან მცხა დე ბე ლი იყო ერ თ-ერ თი იმ ადა მი ან თა გა ნი, რო მე ლიც პარ ლა მენ ტის წევ რის მკვლე ლო ბის საქ მეს თან და კავ ში-რე ბით და ა კა ვეს. მა ლე ვე, და კა ვე ბის შემ დეგ, ტე ლე ვი ზი ით გა და ი-ცა პრეს კონ ფე რენ ცი ა, რო მელ შიც მო ნა წი ლე ობ დნენ ში ნა გან საქ-მე თა მი ნის ტრი და პო ლი ცი ის ორი უფ რო სი ოფი ცე რი. პრეს კონ-ფე რენ ცი ის დროს დას ვეს მთე ლი რი გი შე კითხ ვე ბი, რის შე დე გა-დაც აღ ნიშ ნულ მა სა ჯა რო მო ხე ლე ებ მა გა ნაცხ ა დეს, რომ და ა კა ვეს მკვლე ლო ბის თა ნა მო ნა წი ლე ყვე ლა პი რი და რომ გან მცხა დე ბე ლი მკვლე ლო ბის ერ თ-ერ თი წამ ქე ზე ბე ლი იყო. სა სა მარ თლომ და ად გი-ნა, რომ მე-6 (2) მუხ ლი არ უნ და იქ ნეს ისე გა გე ბუ ლი, თით ქოს იგი ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებს უკ რძა ლავს სა ზო გა დო ე ბის ინ-ფორ მი რე ბას მიმ დი ნა რე სის ხლის სა მარ თლის გა მო ძი ე ბის შე სა ხებ. თუმ ცა ეს დე ბუ ლე ბა მო ითხ ოვს, რომ აღ ნიშ ნუ ლი გან ხორ ცი ელ დეს გარ კვე უ ლი სიფ რთხი ლით, რა თა და ცუ ლი იქ ნეს უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ყვე ლა ზე მა ღალ ჩი ნო-სან პო ლი ცი ელ თა გან ცხა დე ბე ბი იმის შე სა ხებ, რომ გან მცხა დე ბე-ლი ჩა დე ნი ლი და ნა შა უ ლის ერ თ-ერ თი წამ ქე ზე ბე ლი იყო, გა კეთ და ყო ველ გვა რი სიფ რთხი ლი სა და თავ შე კა ვე ბის გა რე შე. ეს ფაქ ტობ-რი ვად ბრა ლე უ ლო ბის სა ჯა როდ გაცხ ა დე ბას გა უ ტოლ და, რა მაც სა ზო გა დო ე ბას ჩა უ ნერ გა გან მცხა დებ ლის ბრა ლე უ ლო ბის რწმე ნა და გარ და ამი სა, სა სა მარ თლო საც შე უქ მნა წი ნას წა რი გან წყო ბა საქ მის ფაქ ტობ რივ გა რე მო ე ბებ თან და კავ ში რე ბით. ყო ვე ლი ვე ამან გა მო იწ ვია მე-6 (2) მუხ ლით და ცუ ლი უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ-ფცი ის დარ ღვე ვა. ამ შემ თხვე ვის მსგავ სად, სა სა მარ თლომ და ად გი-ნა მე-6 (2) მუხ ლის დარ ღვე ვა მო სა მარ თლე თა, პარ ლა მენ ტარ თა და გა მომ ძი ე ბელ თა მი ერ სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ზე პრე სის თვის მი ცე მულ ინ ტერ ვი უ ში პი რის ბრა ლე უ ლო ბის შე სა ხებ გა კე თე ბუ ლი ცალ სა ხა გან ცხა დე ბე ბის გა მო.224

საქ მე ში Daktaras v. Lithuania, 2000 გან მცხა დე ბე ლი და პა ტიმ რე ბუ ლი და ბრალ დე ბუ ლი იქ ნა მთელ რიგ და ნა შა უ ლებ ში. მის მა დამ ცველ-მა ად ვო კატ მა მი მარ თა პრო კუ რორს თხოვ ნით, რომ შეწყ ვე ტი ლი-ყო სის ხლის სა მარ თლის საქ მე მტკი ცე ბუ ლე ბა თა არა საკ მა რი სო-

224 ix. Lavents-is da Butkevicius –is zemoT moyvanili ganaCeni

135


ბის გა მო. ად ვო კა ტი ამ ტკი ცებ და, რომ საქ მე ში არ სე ბუ ლი მტკი-ცე ბუ ლე ბე ბი ვერ “ა დას ტუ რებ და” მი სი კლი ენ ტის ბრა ლე უ ლო ბას. პრო კუ რორ მა პა სუ ხი წე რი ლო ბი თი სა ხით წა რად გი ნა, სა დაც უა რი გა ნაცხ ა და ად ვო კა ტის მოთხ ოვ ნის დაკ მა ყო ფი ლე ბა ზე. ამას იგი ასა ბუ თებ და იმ ფაქ ტით, რომ გან მცხა დებ ლის “ბრა ლე უ ლო ბა და-დას ტუ რე ბუ ლი იყო” იმ სამ ხი ლე ბით, რომ ლე ბიც წი ნას წა რი გა მო-ძი ე ბის შე დე გად იქ ნა მო პო ვე ბუ ლი. სა სა მარ თლომ გა ი მე ო რა, რომ პრო კუ რო რი უნ და იყოს ძა ლი ან ფრთხი ლი სიტყ ვე ბის შერ ჩე ვი სას, რო დე საც იგი სა უბ რობს იმ პი როვ ნე ბა ზე, რო მე ლიც ჯერ არ ყო ფი-ლა გა სა მარ თლე ბუ ლი და დამ ნა შა ვედ ცნო ბი ლი. გან სა კუთ რე ბით ეს მო ეთხ ო ვე ბა მა შინ, რო ცა საქ მე იმ სა მარ თლებ რივ სის ტე მას ეხე ბა, რო მელ შიც პრო კუ რო რი კვა ზი სა სა მარ თლო ფუნ ქცი ას ას რუ ლებს მა შინ, რო ცა მსჯე ლობს გან მცხა დებ ლის მოთხ ოვ ნა ზე წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის ეტაპ ზე საქ მის შეწყ ვე ტის შე სა ხებ, რა ზეც იგი იმ მო-მენ ტში სრულ პრო ცე სუ ა ლურ კონ ტროლს ახორ ცი ე ლებს. თუმ ცა სა სა მარ თლომ ისიც აღ ნიშ ნა, რომ გან ცხა დე ბა სა ჯა რო სა ხით არ გა კე თე ბუ ლა, მა გა ლი თად პრეს კონ ფე რენ ცი ა ზე, არა მედ სის ხლის სა მარ თლის საქ მის საწყ ის ეტაპ ზე მი ღე ბუ ლი და სა ბუ თე ბუ ლი გა-დაწყ ვე ტი ლე ბის ნა წი ლი იყო. გარ და ამი სა, პრო კუ რორ მა გა ი მე ო რა დაც ვის ად ვო კა ტის მი ერ გა მო ყე ნე ბუ ლი ტერ მი ნე ბი იმის შე სა ხებ, რომ მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი ვერ “ა დას ტუ რებ და” მი სი კლი ენ ტის “ბრა-ლე უ ლო ბა ს”. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ სა სა მარ თლომ გა მო ყე ნე ბუ ლი ტერ მი ნე ბი (“ბრა ლი” და “და დას ტუ რე ბუ ლი ”) “უ ად გი ლო დ” მი იჩ ნი ა, ეს არ იყო საკ მა რი სი მე-6 (2) მუხ ლის დარ ღვე ვის თვის იმი ტომ, რომ ამ ტერ მი ნე ბის გა მო ყე ნე ბი სას ორი ვე მხა რე და ობ და იმა ზე, არ სე ბობ და თუ არა საკ მა რი სი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი გან მცხა დებ ლის წი ნა აღ მდეგ სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი დევ ნის გა საგ რძე ლებ ლად და არა იმა ზე, გან მცხა დებ ლის ბრა ლე უ ლო ბა კა ნო ნით იყო დამ ტკი ცე-ბუ ლი თუ არა. ამ შემ თხვე ვა ში, სა სა მარ თლომ ხაზ გას მით აღ ნიშ ნა, რომ არა მარ ტო გან ცხა დე ბის ფორ მუ ლი რე ბა, არა მედ მი სი კონ-ტექ სტი და მნიშ ვნე ლო ბაც უნ და იქ ნეს მი ღე ბუ ლი მხედ ვე ლო ბა ში იმი სათ ვის, რომ დად გინ დეს, შე ე სა ბა მე ბო და თუ არა ეს გან ცხა დე-ბა მე-6 (2) მუხ ლის მოთხ ოვ ნებს. საქ მე ში “ბო მე რი გერ მა ნი ის წი ნა აღ მდე გ”, 2002 (Bohmer v. Germany,

2002) გან მცხა დე ბელს ორ წლი ა ნი პა ტიმ რო ბა მი ე სა ჯა. სას ჯე ლის აღ სრუ ლე ბა შე ჩე რე ბუ ლი იყო პრო ბა ცი ით. მოგ ვი ა ნე ბით, გან მცხა-დებ ლის წი ნა აღ მდეგ მიმ დი ნა რე ახა ლი სის ხლის სა მარ თლის საქ მის

136


პრო ცეს ში სა სა მარ თლომ გა ა უქ მა სას ჯე ლის აღ სრუ ლე ბის შე ჩე-რე ბა იმ სა ფუძ ვლით, რომ გან მცხა დე ბელ მა პრო ბა ცი ის პე რი ო დი და არ ღვია სხვა და ნა შა უ ლე ბის ჩა დე ნით. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ გა ნა ჩე ნის ამ სა ფუძ ვლით გა უქ მე ბით, სა სა მარ თლომ აშ კა რად გა ნაცხ ა და, რომ გან მცხა დე ბე ლი დამ ნა შა ვე იყო სის ხლის სა მარ-თლის იმ და ნა შა ულ ში, რო მელ თან და კავ ში რე ბი თაც სა მარ თალ-წარ მო ე ბა ჯერ კი დევ მიმ დი ნა რე ობ და. სა სა მარ თლომ ხაზ გას მით აღ ნიშ ნა, რომ უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცია გა მო რიცხ ავს და ნა-შა ულ ში პი რის ბრალ დე ბას სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სის გა რეთ მა ნამ, სა ნამ თვი თონ საქ მის გან მხილ ვე ლი სა სა მარ თლო არ და ად-გენს პი რის მი ერ ამ კონ კრე ტუ ლი და ნა შა უ ლის ჩა დე ნას. მო ცე მულ შემ თხვე ვა ში და ირ ღვა მე-6 (2) მუხ ლი.მნიშ ვნე ლო ვა ნი ა, რომ მა ში ნაც კი, რო ცა უდა ნა შა უ ლო ბის პრე-

ზუმ ფცი ის დამ რღვე ვი გან ცხა დე ბა კეთ დე ბა სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სის ად რე ულ ეტაპ ზე, ეს შე იძ ლე ბა გა მოს წო რე ბუ ლი იქ ნეს ად გი ლობ რი ვი ორ გა ნო ე ბის მი ერ ისე, რომ თა ნამ დე ვი სა სა მარ თლო პრო ცე სი მი სა ღე ბი იყოს მე-6 მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე. ამ გვა რად, საქ მე ში “ა რი გო და ვე ლა მალ ტის წი ნა აღ მდე გ”, 2005 (Arrigo and Vella v. Malta (dec.), 2005) პრე მი ერ -მი ნის ტრმა პრეს კონ ფე რენ ცი ა ზე, რო-მე ლიც მა თი ბრალ დე ბის დღეს ვე ჩა ტარ და, ცალ სა ხად გა ნაცხ ა და გან მცხა დე ბელ თა ბრა ლე უ ლო ბა ზე. ამ უკა ნას კნელ თა მოთხ ოვ ნი დან გა მომ დი ნა რე, სა კონ სტი ტუ ციო სა სა მარ თლომ და ად გი ნა უდა ნა შა-უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ის დარ ღვე ვა. გარ და ამი სა, სა კონ სტი ტუ ციო სა სა მარ თლომ გას ცა გან კარ გუ ლე ბა, რომ მი სი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი ყო ფი ლი ყო იმ სა სა მარ თლოს მი ერ, რო მე ლიც გან მცხა დე ბელ თა წი ნა აღ მდეგ წა ყე ნე ბულ ბრალ დე ბას გა ნი ხი ლავ-და. ეს ზო მე ბი მი მარ თუ ლი იყო მომ ხდა რი დარ ღვე ვე ბის გა მო სას-წო რებ ლად და ში და სის ხლის სა მარ თლის კა ნონ მდებ ლო ბა ში არ-სე ბუ ლი გა რან ტი ე ბის სრუ ლად გა მო ყე ნე ბის უზ რუნ ველ სა ყო ფად. სა სა მარ თლოს აზ რით, მალ ტის სა კონ სტი ტუ ციო სა სა მარ თლომ ნათ ლად გა ნაცხ ა და, რომ გან მცხა დე ბელ თა ბრა ლე უ ლო ბა თუ უდა-ნა შა უ ლო ბა დად გე ნი ლი უნ და ყო ფი ლი ყო პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა-სა მარ თლოს მი ერ მხო ლოდ სა სა მარ თლო ზე წარ დგე ნი ლი მტკი ცე-ბუ ლე ბე ბის სა ფუძ ველ ზე და პრე მი ერ -მი ნის ტრის გან ცხა დე ბებს არ უნ და ჰქო ნო და სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სის შე დე გებ ზე გავ ლე-ნა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ გან მცხა დებ ლებ მა, კონ ვენ ცი ის

137


34-ე მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე, და კარ გეს “მსხვერ პლი ს” სტა ტუ სი.მთელ რიგ შემ თხვე ვებ ში სა სა მარ თლოს მი ერ გან ცხა დე ბე ბი სის-

ხლის სა მარ თლის პრო ცე სის შეწყ ვე ტის შემ დეგ იქ ნა გა კე თე ბუ ლი მა შინ, რო ცა ბრალ დე ბულ ნი ცდი ლობ დნენ და ნა ხარ ჯე ბის ანაზღ-ა უ რე ბას. გან ცხა დე ბე ბის არ სი სა და ფორ მუ ლი რე ბის დე ტა ლუ რი ანა ლი ზის შემ დეგ სა სა მარ თლო მი ვი და იმ დას კვნამ დე, რომ მო-სა მარ თლე თა მი ერ გა კე თე ბუ ლი გან ცხა დე ბე ბი გა მო ხა ტავ და ეჭვს და არა ბრალ დე ბას.225 ამ შემ თხვე ვა ში მე-6 (2) მუხ ლი დარ ღვე უ ლი არ ყო ფი ლა. საქ მის მცი რე მნიშ ვნე ლო ბის გა მო გა მო ძი ე ბის შეწყ-ვე ტის შე სა ხებ მი ღე ბულ მა გა დაწყ ვე ტი ლე ბამ შე იძ ლე ბა და ტო ვოს გარ კვე უ ლი ეჭ ვე ბი, მაგ რამ ეს არ უნ და წარ მო ად გენ დეს დას კვნებს პი რის ბრა ლე უ ლო ბის შე სა ხებ (თუნ დაც მხო ლოდ უმ ნიშ ვნე ლო და-ნა შა უ ლებ ში), სა ნამ ბრა ლე უ ლო ბა კა ნო ნით არ იქ ნე ბა დამ ტკი ცე-ბუ ლი.226 გარ და ამი სა, მე-6 (2) მუხ ლი არ ად გენს გან მცხა დებ ლის-თვის და ნა ხარ ჯე ბის ანაზღ ა უ რე ბის ვალ დე ბუ ლე ბას მა შინ, რო ცა სის ხლის სა მარ თლის საქ მე წყდე ბა ან გა მა მარ თლე ბე ლი გა ნა ჩე ნით სრულ დე ბა. მო ცე მულ მო მენ ტში პი რის მი მართ არ სე ბუ ლი ეჭ ვის სა ფუძ ვლი ა ნო ბა შე საძ ლე ბე ლია საკ მა რი სი იყოს იმის თვის, რომ მოგ ვი ა ნე ბით ში და ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებ მა უა რი გა-ნაცხ ა დონ ნე ბის მი ე რი სა ხის კომ პენ სა ცი ის გა დახ და ზე.227 ცხა დი ა, რომ უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცია აღარ მოქ მე დებს,

რო ცა პი რის ბრა ლე უ ლო ბა სა ბო ლო ოდ და დას ტურ დე ბა. თუმ ცა ზოგ ჯერ იგი ირ ღვე ვა იმ სა სა მარ თლო გან ხილ ვის შემ დეგ, რო მელ-ზეც ეჭ ვმი ტა ნი ლის გა მარ თლე ბა ხდე ბა. საქ მე ში “სე კა ნი ნა ავ სტრი-ის წი ნა აღ მდე გ”, 1993 (Sekanina v. Austria, 1993) გან მცხა დე ბე ლი გა ა სა მარ თლეს სა კუ თა რი ცო ლის მკვლე ლო ბის გა მო. იგი გა ა მარ-თლეს, რის შემ დე გაც მან მო ითხ ო ვა და ნა ხარ ჯე ბის ანაზღ ა უ რე ბა და კომ პენ სა ცია წი ნას წარ პა ტიმ რო ბა ში ყოფ ნის გა მო. კომ პენ-სა ცი ის მოთხ ოვ ნა არ და აკ მა ყო ფი ლეს იმ სა ფუძ ვლით, რომ გან-მცხა დებ ლის გა მარ თლე ბის ფაქ ტმა არ გა ფან ტა ეჭ ვი მის მი ერ ჩა დე ნილ მკვლე ლო ბას თან და კავ ში რე ბით. სა სა მარ თლომ ერ თმა ნე-თის გან გა ნას ხვა ვა ლუთ ცი სა (Lutz) და სხვა ად რინ დე ლი საქ მე ე ბი, რომ ლე ბიც საქ მის არ სე ბი თად გა დაწყ ვე ტამ დე შეწყ და, კერ ძოდ სე კა ნი ნას საქ მის გან (Sekanina), რო მე ლიც გა მა მარ თლე ბე ლი გა-

225 ix. zemoT citirebuli Lutz –is saqme226 Adolf v. Austria, 1982227 ibid.

138


ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის შემ დეგ გა მარ თულ პრო ცე სებს ეხე ბო და. ამ შემ თხვე ვა ში ეროვ ნუ ლი სა სა მარ თლოს მი ერ გა კე თე ბუ ლი გან ცხა-დე ბე ბი შე უ თავ სე ბე ლი იყო უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ას თან. წი ნას წა რი პა ტიმ რო ბის გა მო კომ პენ სა ცი ის მოთხ ოვ ნას თან და-

კავ ში რე ბულ პრო ცეს ში, თუ კი სა მო ქა ლა ქო სა სა მარ თლოს მო სა-მარ თლე გარ კვე უ ლი სა ხით მა ინც გა მო ხა ტავს ეჭვს მხა რის უდა ნა-შა უ ლო ბის შე სა ხებ, ამან შე იძ ლე ბა უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ის დარ ღვე ვა გა მო იწ ვი ოს. სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ: “უ და ნა-შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცია დარ ღვე უ ლი იქ ნე ბა, თუ პი რის ბრა ლე-უ ლო ბა არ დამ ტკიც დე ბა კა ნო ნის შე სა ბა მი სად, მაგ რამ მას თან და კავ ში რე ბით შემ დგომ ში მი ღე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ასა ხავს მო საზ რე ბას მი სი ბრა ლე უ ლო ბის შე სა ხე ბ”. შე საძ ლო ა, ეს ფორ-მა ლუ რად არც იყოს გა მო ხა ტუ ლი; სავ სე ბით საკ მა რი სია თუნ დაც გარ კვე უ ლი მო საზ რე ბე ბის არ სე ბო ბა იმის შე სა ხებ, რომ სა სა მარ-თლო ბრალ დე ბულს დამ ნა შა ვედ მი იჩ ნევს.228 თუმ ცა, თუ ეჭ ვმი-ტა ნი ლის წი ნა აღ მდეგ მიმ დი ნა რე სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სი შეწყ და გარ კვე უ ლი პრო ცე სუ ა ლუ რი მი ზე ზით, მა შინ კომ პენ სა ცი-ის გა დახ და ზე უა რის თქმის შე სა ხებ მი ღე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბა შე იძ ლე ბა ასა ხავ დეს გარ კვე ულ ეჭ ვებს პი რის უდა ნა შა უ ლო ბას თან და კავ ში რე ბით. უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ის პრინ ცი პი არ გა მო ი ყე ნე ბა ყვე ლა

იმ სა მო ქა ლა ქო საქ მე ზე, რო მე ლიც და კავ ში რე ბუ ლია მა ნამ დე წარ-მო ე ბულ სის ხლის სა მარ თალ წარ მო ე ბას თან. საქ მე ში “ო. ნორ ვე გი ის წი ნა აღ მდე გ”, 2003 (O v. Norway, 2003) გან მცხა დე ბე ლი გა სა მარ-თლე ბუ ლი და გა მარ თლე ბუ ლი იქ ნა სა კუ თა რი ქა ლიშ ვი ლის მი-მართ ჩა დე ნილ სექ სუ ა ლუ რი ხა სი ა თის და ნა შა ულ ში. მოგ ვი ა ნე ბით მან სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სის შე დე გად მი ყე ნე ბუ ლი ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბა მო ითხ ო ვა. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ, კა ნო ნის თა ნახ მად, სარ ჩე ლი კომ პენ სა ცი ის თა ო ბა ზე სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სის დას რუ ლე ბი დან სა მი თვის გან მავ ლო ბა ში უნ და ყო ფი-ლი ყო აღ ძრუ ლი იმა ვე სა სა მარ თლო ში და თუ შე საძ ლე ბე ლი იყო, იმა ვე მო სა მარ თლე ე ბის წი ნა შე, რომ ლებ მაც სის ხლის სა მარ თლის საქ მე გა ნი ხი ლეს. ამის გარ და, სა სა მარ თლომ გან სა კუთ რე ბუ ლი მნიშ ვნე ლო ბა მი ა ნი ჭა იმ ფაქტს, რომ მოთხ ოვ ნი ლი კომ პენ სა ცია გუ ლის ხმობ და სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი დევ ნის შე დე გად მი ყე ნე-

228 ix. zemoT moyvanili Minelli –s saqme

139


ბუ ლი ზი ა ნის ანაზღ ა უ რე ბას, ანუ ეს იყო ფი ზი კუ რი პი რის თვის მი ყე ნე ბუ ლი ზი ა ნი, რო მელ ზე პა სუ ხის მგებ ლო ბაც სა ხელ მწი ფოს ეკის რე ბო და. სის ხლის სა მარ თლის საქ მის შე დე გი მნიშ ვნე ლო ვა ნი იყო იმ დე ნად, რამ დე ნა დაც სარ ჩე ლის და ყე ნე ბა მხო ლოდ გა მა მარ-თლე ბე ლი გა ნა ჩე ნის ან სის ხლის სა მარ თალ წარ მო ე ბის შეწყ ვე ტის შე დე გად შე იძ ლე ბო და. კომ პენ სა ცი ის გა მო მიმ დი ნა რე პრო ცეს ში ფი ზი კურ პირს 50%-ით მა ინც უნ და და ემ ტკი ცე ბი ნა, რომ მას არ ჩა უ დე ნია ის ქმე დე ბა, რო მე ლიც ბრალ დე ბის სა ფუძ ველს წარ მო ად-გენ და. სხვაგ ვა რად რომ ვთქვათ, კომ პენ სა ცი ის სარ ჩე ლი სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სის მტკი ცე ბუ ლე ბებ ზე იყო დამ ყა რე ბუ ლი, რა-საც ზუს ტად იგი ვე სა სა მარ თლო და იგი ვე მო სა მარ თლე ე ბი გა ნი-ხი ლავ დნენ. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ სარ ჩე ლი კომ პენ სა ცი ის შე სა ხებ არა მარ ტო დრო ში იყო სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სის თა ნამ დე ვი, არა მედ და კავ ში რე ბუ ლი იყო მას თან კა ნონ მდებ ლო ბი-თაც და პრაქ ტი კუ ლა დაც, გან სჯა დო ბი სა და და ვის საგ ნის იდენ ტუ-რო ბი დან გა მომ დი ნა რე. სა მარ თალ წარ მო ე ბის მი ზა ნი იყო და ედ გი-ნა, ეკის რე ბო და თუ არა სა ხელ მწი ფოს ფი ნან სუ რი ვალ დე ბუ ლე ბა, მო ეხ დი ნა იმ ზი ა ნის კომ პენ სა ცი ა, რომელიც მან გა მარ თლე ბულ პირს მი ა ყე ნა მის წი ნა აღ მდეგ აღ ძრუ ლი სის ხლის სა მარ თლებ რი-ვი დევ ნის შე დე გად. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ამ შემ თხვე ვა ში გან მცხა დე ბე ლი არ იყო “სის ხლის სა მარ თლის და ნა შა ულ ში ბრალ დე ბუ ლი ”, მო ცე მულ ვი თა რე ბა ში კომ პენ სა ცი ის მი ღე ბის პრო ცე სი იმ გვა რად იყო და კავ ში რე ბუ ლი სის ხლის სა მარ-თლის პა სუ ხის მგებ ლო ბის სა კითხ თან, რომ ეს პრო ცე სე ბი მე-6 (2) მუხ ლის მოქ მე დე ბის ფარ გლებ ში შე დი ო და. ზე მოთ თქმუ ლის გან გან სხვა ვე ბით, საქ მე ში “რინ გვოლ დი ნორ ვე-

გი ის წი ნა აღ მდე გ” (Ringvold v. Norway) გან მცხა დე ბე ლი ბრალ დე-ბუ ლი და შემ დგომ გა მარ თლე ბუ ლი იქ ნა ბავ შვის მი მართ სექ სუ ა-ლუ რი ძა ლა დო ბის ჩა დე ნა ში. იმა ვე სა სა მარ თლომ იმა ვე გა ნა ჩე ნით არ და აკ მა ყო ფი ლა და ზა რა ლე ბუ ლის მოთხ ოვ ნა კომ პენ სა ცი ის მი-ღე ბა ზე. აპე ლა ცი ის ეტაპ ზე უზე ნა ეს მა სა სა მარ თლომ ეს მოთხ ოვ-ნა და აკ მა ყო ფი ლა და გან მცხა დე ბელს და ა კის რა კომ პენ სა ცი ის გა-დახ და. გან მცხა დე ბე ლი ამ ტკი ცებ და, რომ პრო ცე სე ბი, რომ ლე ბიც კომ პენ სა ცი ას თან და კავ ში რე ბულ სა ჩი ვარს ეხე ბო და, მე-6 (2) მუხ-ლის მოქ მე დე ბის სფე რო ში შე დი ო და. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ ამ საქ მე ში კომ პენ სა ცი ის სარ ჩე ლი ემ ყა რე ბო და სა მო ქა ლა ქო დე-ლიქ ტის პრინ ცი პებს, რომ ლე ბიც პი რის ფი ზი კურ და ზი ა ნე ბას ეხე-

140


ბო და. სის ხლის სა მარ თლის პა სუ ხის მგებ ლო ბა არ წარ მო ად გენ და კომ პენ სა ცი ის გა დახ დის წი ნა პი რო ბას. გარ და ამი სა, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ კომ პენ სა ცი ის სა კითხი ცალ კე სა მარ თლებ რი ვი შე ფა-სე ბის სა განს წარ მო ად გენ და, რო მე ლიც მტკი ცე ბის ისეთ სტან დარ-ტებ სა და კრი ტე რი უ მებს ემ ყა რე ბო და, რომელიც მნიშ ვნე ლოვ ნად გან სხვავ დე ბო და სის ხლის სა მარ თლებ რი ვი პა სუ ხის მგებ ლო ბის თვის დად გე ნი ლი სტან დარ ტე ბის გან. უზე ნა ეს სა სა მარ თლო ში უშუ ა ლოდ კომ პენ სა ცი ის გა დახ დის სა კითხი იყო გა სა ჩივ რე ბუ ლი და საქ მის გან ხილ ვას მხო ლოდ კერ ძო პი რე ბი ეს წრე ბოდ ნენ. თა ვად ის ფაქ-ტი, რომ ქმე დე ბა, რომ ლის შე დე გა დაც შე იძ ლე ბა მოთხ ოვ ნი ლი იქ ნეს კომ პენ სა ცი ა, დე ლიქ ტუ რი სა მარ თლი დან გა მომ დი ნა რე, მო-ი ცავს ასე ვე და ნა შა უ ლებ რი ვი ქმე დე ბის შე მად გე ნელ ელე მენ ტებს და არ წარ მო ად გენს იმის სა ფუძ ველს, რომ დე ლიქ ტის თვის პა სუ-ხის მგე ბე ლი პი რი ჩა ით ვა ლოს “და ნა შა ულ ში ბრალ დე ბუ ლა დ”. არც იმ ფაქტს შე ეძ ლო ასე თი კვა ლი ფი კა ცი ის მი ნი ჭე ბა, რომ სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ში არ სე ბუ ლი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნა ქმე დე ბის სა მო ქა ლა ქო სა მარ თლებ რი ვი შე დე გე ბის გან საზღ-ვრი სათ ვის. ამ სა კითხ ის სხვაგ ვა რი გა დაწყ ვე ტა გა მო იწ ვევ და იმას, რომ სის ხლის სა მარ თლის და ნა შა ულ ში პი როვ ნე ბის გა მარ თლე ბის შე დე გად და ზა რა ლე ბულს აღარ ექ ნე ბო და კომ პენ სა ცი ის მოთხ-ოვ ნის შე საძ ლებ ლო ბა, დე ლიქ ტუ რი სა მარ თლი დან გა მომ დი ნა რე, რაც, თა ვის მხრივ, კონ ვენ ცი ის მე-6 (1) მუხ ლით და ცუ ლი სა სა-მარ თლო სად მი მი მარ თვის უფ ლე ბის თვით ნე ბუ რი და არაპ რო პორ-ცი უ ლი შეზღ უდ ვა იქ ნე ბო და. ამ შემ თხვე ვა ში მე-6 (2) მუხ ლი არ იქ ნა გა მო ყე ნე ბუ ლი.

5. დაც ვის ძი რი თა დი გა რან ტი ე ბი სის ხლის

სა მარ თლის საქ მე ში - მე-6 (3) მუხ ლი

მე-6 მუხ ლის მე-3 პუნ ქტში მოყ ვა ნი ლი გა რან ტი ე ბი, რომ ლე ბიც ით-ვა ლის წი ნებს მი ნი მა ლუ რი დაც ვის უფ ლე ბებს სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ში, კარ გა ხა ნია სა სა მარ თლოს მი ერ მიჩ ნე უ ლი ა, რო გორც მე-6 (1) მუხ ლით და ცუ ლი სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის სპე ცი-ფი კუ რი ას პექ ტე ბი.229 ამ გვა რად, სა სა მარ თლო მე-6 (3) მუხ ლით

229 T. v. Austria, 2000

141


დად გე ნი ლი რო მე ლი მე უფ ლე ბის სა ვა რა უ დო დარ ღვე ვას ყო ველ-თვის მე-6 (1) მუხ ლთან ერ თად გა ნი ხი ლავს. ეს ნიშ ნავს იმას, რომ დაც ვის რო მე ლი მე უფ ლე ბის დარ ღვე ვის და სამ ტკი ცებ ლად, გან-მცხა დე ბელ მა ასე ვე უნ და და ამ ტკი ცოს ისიც, რომ ამ დარ ღვე ვამ გავ ლე ნა იქო ნია სის ხლის სა მარ თალ წარ მო ე ბის სა მარ თლი ა ნო ბა ზე მთლი ა ნო ბა ში, სა ა პე ლა ციო და სა კა სა ციო ეტა პე ბის ჩათ ვლით.

5.1. შეტყ ო ბი ნე ბა ბრალ დე ბის შე სა ხებ - მე-6 (3) (ა) მუხ ლი

ამ უფ ლე ბას გა დამ წყვე ტი მნიშ ვნე ლო ბა ენი ჭე ბა და ნა შა ულ ში ბრალ დე ბუ ლი პი რის და სა ცა ვად. არის გარ კვე უ ლი სა კითხ ე ბი, რომ-ლე ბიც და საწყ ის ში ვე უნ და იქ ნეს აღ ნიშ ნუ ლი, მა გა ლი თად სხვა უფ-ლე ბე ბის გა და ფარ ვა. ად გი ლი აქვს გა და ფარ ვას ამ უფ ლე ბა სა და მე-5 (2) მუხ ლით გათ ვა ლის წი ნე ბულ უფ ლე ბას შო რის.230 თუმ ცა მა შინ, რო ცა მე ო რე მათ გა ნი შე საძ ლებ ლო ბას აძ ლევს ბრალ დე-ბულს, გა ა სა ჩივ როს მი სი და კა ვე ბის სა მარ თლებ რი ვი სა ფუძ ვე ლი, პირ ვე ლი გან კუთ ვნი ლია იმი სათ ვის, რომ მი ა წო დოს ბრალ დე ბულს მის დაც ვას თან და კავ ში რე ბუ ლი ინ ფორ მა ცი ა. აქე დან გა მომ დი ნა-რე, სა ხელ მწი ფოს ვალ დე ბუ ლე ბა მე–6 (3) (ა) მუხ ლში უფ რო ნათ-ლად არის გა მო ხა ტუ ლი და ბრალ დე ბულს უფ რო კონ კრე ტუ ლი და დე ტა ლუ რი ინ ფორ მა ცი ის მი ღე ბის უფ ლე ბას ანი ჭებს, ვიდ რე ეს მე-5 (2) მუხ ლი თაა დად გე ნი ლი. გა და ფარ ვა არის აგ რეთ ვე მე-6 (3) (ა) და მე-6 (3) (ბ) მუხ ლებს

შო რის; თუმ ცა უნ და ით ქვას, რომ ინ ფორ მა ცი ა, რო მე ლიც მე-6 (3) (ა) მუხ ლის მი ხედ ვით უნ და მი ე წო დოს ბრალ დე ბულს, გან სხვავ-დე ბა მე-6 (3) (ბ) მუხ ლით მოთხ ოვ ნი ლი ინ ფორ მა ცი ის გან. მე ო რე შემ თხვე ვა ში, ეს ის ინ ფორ მა ცი ა ა, რომ ლის მი ხედ ვი თაც ბრალ დე-ბულ მა უნ და მო ამ ზა დოს და წარ მარ თოს სა თა ნა დო დაც ვის სტრა-ტე გია სა სა მარ თლო ზე, ხო ლო პირ ვე ლი ეხე ბა იმ ინ ფორ მა ცი ას, რო მე ლიც სა ჭი როა დაც ვის მომ ზა დე ბის თვის სის ხლის სა მარ თლის საქ მის ად რე ულ ეტა პებ ზე. გა და ფარ ვა ხდე ბა მა შინ, რო ცა ად გი-ლი აქვს მე-6 (3) (ა) მუხ ლით გან საზღ ვრუ ლი ინ ფორ მა ცი ის არა-ა დეკ ვა ტუ რად მი წო დე ბას, რაც არ თუ ლებს დაც ვის მომ ზა დე ბას სა სა მარ თლო პრო ცე სის თვის.

230 ix. inTeraiTsi, adamianis uflebaTa evropul konvenciaSi mocemuli Ta-visuflebisa da usafrTxoebis uflebebi

142


5.1.1. სა ჭი რო ინ ფორ მა ცია

ინ ფორ მა ცი ა, რო მე ლიც ბრალ დე ბულს უნ და მი ე წო დოს, უნ და მო ი-ცავ დეს და ნა შა უ ლის “არ სსა და მი ზეზ ს”. არ სში იგუ ლის ხმე ბა და ნა-შა უ ლი, რო მელ შიც მას ბრა ლი ედე ბა (ე .ი. და ნა შა უ ლის იუ რი დი უ ლი კვა ლი ფი კა ცი ა) და სიტყ ვა “მი ზე ზი” ნიშ ნავს ქმე დე ბას, რო მე ლიც მან წა ყე ნე ბუ ლი ბრალ დე ბის თა ნახ მად ჩა ი დი ნა. და ნა შა უ ლის დე ტა-ლუ რი აღ წე რი ლო ბა ფრი ად მნიშ ვნე ლო ვა ნი ა, რად გან სწო რედ მა-თი გაც ნო ბის შემ დეგ იგებს ეჭ ვმი ტა ნი ლი წარ დგე ნი ლი ბრალ დე ბის ფაქ ტობ რივ და სა მარ თლებ რივ სა ფუძ ვლებს.231 სა კითხი იმის შე სა-ხებ, მი ე წო და თუ არა ბრალ დე ბულს საკ მა რი სი ინ ფორ მა ცია ყო ველ კონ კრე ტულ საქ მე ში, გან ხი ლუ ლი უნ და იქ ნეს მე-6 (1) მუხ ლით და-ცუ ლი სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის მთლი ან კონ ტექ სტში. სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ ბრალ დე ბუ ლის თვის მის წი ნა აღ მდეგ წა ყე ნე ბუ ლი ბრალ დე ბის შე სა ხებ სრუ ლი, დე ტა ლუ რი ინ ფორ მა ცი ის მი წო დე ბა სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის აუ ცი ლე ბე ლი წი-ნა პი რო ბა ა.232 მე-6 (3) (ა) მუხ ლის მი ხედ ვით, ინ ფორ მა ცი ის მი ღე ბის უფ ლე ბა ნიშ ნავს იმას, რომ იგი საკ მა რი სი უნ და იყოს სა ი მი სოდ, რომ სა შუ ა ლე ბა მის ცეს ბრალ დე ბულს, გან საზღ ვროს სა კუ თა რი დაც ვის სტრა ტე გი ა. ეს უფ ლე ბა არ გუ ლის ხმობს ბრალ დე ბუ ლის წი ნა აღ მდეგ არ სე ბუ ლი ყვე ლა მტკი ცე ბუ ლე ბის დე ტა ლურ გაც ნო ბას – ასე თი ინ ფორ მა ცი ის მი წო დე ბის სა ჭი რო ე ბა პრო ცე სის შემ დგომ ეტა პებ ზე წარ მო ი შო ბა, მე-6 (3) (ბ) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე.233

საქ მე ში “მა ტო ჩა იტა ლი ის წი ნა აღ მდე გ”, 2000 (Mattoccia v. Italy, 2000) გან მცხა დე ბე ლი და ა კა ვეს გო ნებ რი ვად ჩა მორ ჩე ნი ლი ბავ შვის გა უ პა ტი უ რე ბა ში ბრალ დე ბის სა ფუძ ველ ზე. და კა ვე ბის მო მენ ტში გა-მო ძი ე ბას გა აჩ ნდა ინ ფორ მა ცი ა, რომ ლის მი ხედ ვი თაც გა უ პა ტი უ რე-ბა მოხ და 1985 წლის ოქ ტომ ბრის ბო ლოს ან ნო ემ ბრის 10 რიცხ ვში, იმ სკო ლის მე ო რე სარ თუ ლის სა პირ ფა რე შო ში, სა დაც მსხვერ პლი და დი ო და. გან მცხა დე ბელს გა უგ ზავ ნეს ბრალ დე ბის შე სა ხებ შეტყ-ო ბი ნე ბა, რომ ლის მი ხედ ვი თაც მან გა უ პა ტი უ რე ბა ჩა ი დი ნა რომ ში 1985 წლის ნო ემ ბერ ში. არც მო ცე მულ ეტაპ ზე და არც პო ლი ცი-ის და კითხ ვე ბის დროს არა ნა ი რი სხვა სა ხის ინ ფორ მა ცია არ იქ ნა წარ დგე ნი ლი გან მცხა დებ ლის წი ნა შე, მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ მან დაც ვა აშ კა რად არა ა დეკ ვა ტუ რი მი მარ თუ ლე ბით აწარ მო ა. სა სა მარ-

231 Pellisier and Sassi v. France, 1999 232 ibid.233 ix. Tavi 5.2.

143


თლო პრო ცე სის დროს ბრალ დე ბის მი ერ და სა ხე ლე ბუ ლი და ნა შა-უ ლის ჩა დე ნის ად გი ლი და თა რი ღი სრუ ლი ად გან სხვავ დე ბო და იმ ინ ფორ მა ცი ის გან, რო მე ლიც თავ და პირ ვე ლად მი ა წო დეს გან მცხა დე-ბელს. მას არც ერთ ეტაპ ზე არ მი ე ცა სა შუ ა ლე ბა ამის შე სა ბა მი სად მო ეხ დი ნა დაც ვის სტრა ტე გი ის შეც ვლა. სა სა მარ თლო კრი ტი კუ ლად გა ნეწყო იმ ფაქ ტის მი მართ, რომ ბრალ დე ბა ში ასა ხუ ლი ინ ფორ მა-ცი ა, გან სა კუთ რე ბით კი დე ტა ლე ბი და ნა შა უ ლის ჩა დე ნის თა რიღ სა და ად გილ თან და კავ ში რე ბით იყო ძალ ზე ბუნ დო ვა ნი და წი ნა აღ მდე-გობ რი ვი პრო ცე სი სხვა დას ხვა ეტაპ ზე, ასე ვე იმას თან და კავ ში რე-ბით, რომ საქ მის სა სა მარ თლო ში გა და ცე მი დან თა ვად სა სა მარ თლო გან ხილ ვამ დე საკ მა ოდ ხან გრძლი ვი პე რი ო დი გა ვი და (სამწე ლი წად -ნა ხე ვარ ზე მე ტი) მა შინ, რო ცა თვი თონ სა სა მარ თლო გან ხილ ვა ერთ თვე ზე ნაკ ლებ დრო ში ჩა ტარ და. სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ სა-მარ თლი ა ნო ბა მო ითხ ოვ და, გან მცხა დე ბელს ჰქო ნო და სა შუ ა ლე ბა და ხელ საყ რე ლი პი რო ბე ბი სა კუ თა რი თა ვის პრაქ ტი კუ ლად და ეფექ-ტუ რად და სა ცა ვად, მა გა ლი თად იმი სათ ვის, რომ და ე კითხა ალი ბის მოწ მე ე ბი. მან და ად გი ნა, რომ დარ ღვე უ ლი იქ ნა ბრალ დე ბუ ლის უფ-ლე ბა მის წი ნა აღ მდეგ არ სე ბუ ლი ბრალ დე ბის დე ტა ლუ რად გაც ნო-ბა ზე ისე ვე, რო გორც უფ ლე ბა დაც ვის მო სამ ზა დებ ლად შე სა ბა მი სი დრო ი სა და სა შუ ა ლე ბე ბის არ სე ბო ბის შე სა ხებ. ზე მოთ ნახ სე ნებ კემ პბე ლი სა და ფე ლის საქ მე ში (Campbell and

Fell) ერ თ-ერთ გან მცხა დე ბელს ცი ხე ში ყოფ ნი სას დას დეს ბრა ლი იქ მომ ხდა რი “ჯან ყი ს” გა მო. შე სა ბა მი სი დრო და ად გი ლი და კონ-კრე ტე ბუ ლი იყო, მაგ რამ არა ნა ი რი სხვა სა ხის დე ტა ლე ბი არ იყო წარ დგე ნი ლი. გან მცხა დე ბელ მა არ ჩი ა, არ დას წრე ბო და არც სა სა-მარ თლო გან ხილ ვას, არც მსჯავ რდე ბა სა და არც წი ნას წარ მოს-მე ნას ცი ხის უფ რო სის წი ნა შე. სა სა მარ თლომ გა ით ვა ლის წი ნა ის ფაქ ტი, რომ მას შე ეძ ლო მო ე პო ვე ბი ნა სხვა სა ხის ინ ფორ მა ცია ამ მოს მე ნებ ზე და და ას კვნა, რომ ბრალ დე ბუ ლის თვის წარ დგე ნი ლი ინ-ფორ მა ცია საკ მა რი სი იყო. აქე დან გა მომ დი ნა რე, მე-6 (3) (ა) მუხ ლი არ დარ ღვე უ ლა. სა სა მარ თლოს პრე ცე დენ ტულ სა მარ თალ ში არ არ სე ბობს მოთხ-

ოვ ნა, რომ ლის მი ხედ ვი თაც “ბრალ დე ბის არ სი სა და მი ზე ზი ს” შე-სა ხებ ინ ფორ მა ცი ის წარ დგე ნა წე რი ლო ბი თი სა ხით უნ და მოხ დეს, თუ კი საკ მა რი სი ინ ფორ მა ცია ზე პი რი სა ხით არის წარ დგე ნი ლი.234 რა თქმა უნ და, დე ტა ლუ რი, წე რი ლო ბი თი ინ ფორ მა ცი ის მი წო დე ბა

234 Kamasinski v. Austria, 1989

144


უმ ჯო ბე სი ა, რად გან ამან შე იძ ლე ბა მო ახ დი ნოს მე-6 (3) (ა) მუხ ლის დარ ღვე ვის თა ვი დან აცი ლე ბა. ზოგ შემ თხვე ვებ ში პრო კუ რა ტუ რის წარ მო მად გენ ლებ მა შე იძ-

ლე ბა შეც ვა ლონ ბრალ დე ბის იუ რი დი უ ლი კვა ლი ფი კა ცი ა. ასეთ შემ თხვე ვა ში მე-6 (3) (ა) მუხ ლი მო ითხ ოვს, რომ ბრალ დე ბუ ლი სრუ ლად და დრო უ ლად იქ ნეს ინ ფორ მი რე ბუ ლი ახა ლი ბრალ დე ბის შე სა ხებ და მი ე ცეს შე სა ბა მი სი დრო და სა შუ ა ლე ბა მას ზე რე ა გი-რე ბი სა და ახა ლი ინ ფორ მა ცი ის ან ბრალ დე ბის სა ფუძ ველ ზე დაც-ვის წარ მარ თვის თვის.235

საქ მე ში “სა და კი და სხვე ბი თურ ქე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2001 (Sadak and Others v. Turkey (No 1), 2001) გან მცხა დებ ლე ბი ბრალ დე ბუ ლი და გა სა მარ თლე ბუ ლი იყ ვნენ სე პა რა ტიზ მი სა და მავ ნებ ლუ რი საქ-მი ა ნო ბის თვის. სა სა მარ თლო გან ხილ ვის ბო ლო დღეს გან მცხა დებ-ლებს სა ხელ მწი ფო უშიშ რო ე ბის სა სა მარ თლომ გა ნუცხ ა და, რომ მათ წი ნა აღ მდეგ ახა ლი ბრალ დე ბა იყო წა ყე ნე ბუ ლი, კერ ძოდ კი მათ ბრა ლად ედე ბო დათ არა ლე გა ლუ რი ორ გა ნი ზა ცი ის შე მად გენ-ლო ბა ში ყოფ ნა. გან მცხა დებ ლებს არ მი ე ცათ პრო ცე სის დრო ე-ბით შე ჩე რე ბის უფ ლე ბა, რა თა გა ნე ხი ლათ ახა ლი ბრალ დე ბე ბი და მომ ზა დე ბუ ლიყ ვნენ დაც ვი სათ ვის. სა სა მარ თლომ დას ძი ნა, რომ პრო ცე სის დროს გან მცხა დე ბელ თა კავ ში რე ბი სა ი დუმ ლო ორ გა-ნი ზა ცია PKK-სთან ნახ სე ნე ბი იყო ძი ე ბის დროს. თუმ ცა აღ ნიშ-ნუ ლის შე მოწ მე ბა მოხ და მხო ლოდ იმის თვის, რომ დად გე ნი ლი ყო უკ ვე წარ დგე ნი ლი ბრა ლის შე მად გე ნე ლი ელე მენ ტე ბი. სა სა მარ-თლომ აღ ნიშ ნა, რომ ამ შემ თხვე ვა ში პა სუ ხი უნ და გას ცე მო და კითხ ვას: შე ეძ ლოთ თუ არა გან მცხა დებ ლებს წი ნას წარ იმის გან-ჭვრე ტა, რომ და ნა შა უ ლის კვა ლი ფი კა ცია შე იძ ლე ბა შეც ვლი ლი-ყო, კერ ძოდ სა ხელ მწი ფო ღა ლა ტი – სა ხელ მწი ფოს ერ თი ა ნო ბის წი ნა აღ მდეგ მი მარ თუ ლი შე ი ა რა ღე ბუ ლი ფორ მი რე ბის და არ სე ბით. თურ ქუ ლი სა ხელ მწი ფო უშიშ რო ე ბის სა სა მარ თლო თა პრაქ ტი კი-დან გა მომ დი ნა რე, ეს ორი და ნა შა უ ლი ერ თმა ნე თის გან გან სხვავ-დე ბო და რო გორც ობი ექ ტუ რი, ისე სუ ბი ექ ტუ რი შე მად გენ ლო ბით. სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ სავ სე ბით სა ფუძ ვლი ა ნი იქ ნე ბო და იმის მტკი ცე ბა, რომ დაც ვის სტრა ტე გია გან სხვა ვე ბუ ლი იქ ნე ბო-და ამ ორ სხვა დას ხვა და ნა შა ულ თან მი მარ თე ბით. ამ გვა რად, გან-მცხა დებ ლებს და ერ ღვათ უფ ლე ბა გაც ნო ბოდ ნენ მათ წი ნა აღ მდეგ

235 ix. zemoT moyvanili Mattoccia –s saqme

145


წარ დგე ნილ ახალ ბრალ დე ბას მე-6 (3) მუხ ლის რო გორც (ა), ისე (ბ) პუნ ქტე ბის სა წი ნა აღ მდე გოდ. სა სა მარ თლომ მთელ რიგ შემ თხვე ვებ ში გა ნაცხ ა და, რომ მარ-

თლმსა ჯუ ლე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის ფორ მა, იქ ნე ბა იგი სა გა მო ძი ე ბო თუ საბ რალ დე ბო ხა სი ა თის, თა ვად სა ხელ მწი ფოს გა და საწყ ვე ტი ა. კონ ვენ ცი ის არც მე-6 და არც სხვა რო მე ლი მე დე ბუ ლე ბა არ უკ რძა-ლავს სა ხელ მწი ფოს იმ სა მარ თლებ რი ვი სის ტე მის ჩა მო ყა ლი ბე ბას, რო მე ლიც მას სა ჭი როდ მი აჩ ნი ა. ამავ დრო უ ლად, საბ რალ დე ბო სის-ტე მა ში, მე-6 (3) (ა) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე, წარ მო იშ ვა პრობ ლე-მე ბი იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ სა სა მარ თლო ე ბი იყე ნებ დნენ კა-ნონ მდებ ლო ბით მი ნი ჭე ბულ უფ ლე ბა მო სი ლე ბას ბრალ დე ბის მხა რის მი ერ წარ მოდ გე ნილ ბრალ დე ბა თა ხე ლა ხალ კვა ლი ფი კა ცი ას თან და-კავ ში რე ბით, რის შე დე გა დაც ბრალ დე ბულს ეზღ უ დე ბო და უფ ლე ბა, რომ, მე–6 (3) (ა) მუხ ლის შე სა ბა მი სად, გა ე გო ბრა ლად წარ დგე ნი ლი და ნა შა უ ლის “არ სი” (ან სა მარ თლებ რი ვი კვა ლი ფი კა ცი ა, ად გი ლობ-რი ვი სის ხლის სა მარ თლის კო დექ სი დან გა მომ დი ნა რე) სა სა მარ თლოს მი ერ გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის მო მენ ტამ დე.236 სა სა მარ თლომ გა ნი ხი ლა ხე ლა ხა ლი კვა ლი ფი კა ცი ის სა კითხი საქ მის კონ კრე ტუ ლი გა რე მო ე ბე-ბის კონ ტექ სტში და იმის მი ხედ ვით, თუ რამ დე ნად მო ითხ ოვს ახა ლი კვა ლი ფი კა ცია დაც ვის გან სხვა ვე ბულ სტრა ტე გი ას. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა გან მცხა დე ბელ თა დაც ვის უფ ლე ბის დარ ღვე ვა ისეთ საქ-მე ებ ში, რომლებშიც უზე ნა ეს მა სა სა მარ თლომ არ მო ახ დი ნა და ბა ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს “დის კრე ცი ი ს” გა და მოწ მე ბა ბრალ დე ბის ახალ კვა ლი ფი კა ცი ას თან და კავ ში რე ბით, 237 სა დაც გან მცხა დებ ლის სა ჩივ რე ბი ახალ კვა ლი ფი კა ცი ას თან და კავ ში რე ბით არ იქ ნა დაკ მა-ყო ფი ლე ბუ ლი იმ სა ფუძ ვლით, რომ ისი ნი შე ი ცავ და “ა ხალ ფაქ ტებ ს”, რაც და უშ ვე ბე ლი იყო აპე ლა ცი ის ეტაპ ზე238 მა შინ, რო ცა სა ა პე ლა-ციო სა სა მარ თლომ და ნა შა უ ლის ხე ლა ხა ლი კვა ლი ფი კა ცია მხო ლოდ გა ნა ჩე ნის გა მო ტა ნის ეტაპ ზე მო ახ დი ნა,239 ან პირ ვე ლი ინ სტან ცი-ის სა სა მარ თლომ მო ახ დი ნა და ნა შა უ ლის გა დაკ ვა ლი ფი ცი რე ბა სა-სა მარ თლო პრო ცე სის ბო ლოს, რო დე საც ბრალ დე ბულს სა ბო ლოო სიტყ ვის წარ მოთ ქმის უფ ლე ბა მი ე ცა.240 და პი რი ქით, სა სა მარ თლომ

236 ix. zemoT moyvanili Pellissier and Sassi –s ganaCeni237 ibid.238 ix. zemoT moyvanili T. v. Austria –s saqme239 Mattei v. France, 2006240 Miraux v. France, 2006

146


არ და ად გი ნა მე-6 (3) მუხ ლის (ა) და (ბ) პუნ ქტე ბის დარ ღვე ვა საქ-მე ებ ში, სა დაც პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლომ შეს თა ვა ზა მხა-რე ებს პრო ცე სის დრო ე ბით შე ჩე რე ბა, რა თა მო ემ ზა დე ბი ნათ დაც ვა ახა ლი ბრალ დე ბის წი ნა აღ მდეგ, ან რო ცა გან მცხა დებ ლებს მი ე ცათ უფ ლე ბა, სრუ ლად და ეც ვათ თა ვი აპე ლა ცი ა ზე ახა ლი კვა ლი ფი კა ცი-ის მქო ნე ბრალ დე ბის წი ნა აღ მდეგ.241 სა სა მარ თლომ დარ ღვე ვა ვერ აღ მო ა ჩი ნა ვერც იმ საქ მე ში, რომელშიც ბრალ დე ბის ფორ მუ ლი რე ბა შე იც ვა ლა სა ა პე ლა ციო მოს მე ნის დას რუ ლე ბი სას, მაგ რამ ის ფაქ ტე-ბი, რომ ლე ბიც შეც ვლილ ბრალ დე ბას ედო სა ფუძ ვლად, ცნო ბი ლი იყო გან მცხა დებ ლე ბი სათ ვის დი დი ხნით ად რე და მათ იცოდ ნენ, რომ შე საძ ლე ბე ლია ბრალ დე ბუ ლი ყო ფი ლიყ ვნენ ძარ ცვა სა და არა ძარ ცვის მცდე ლო ბა ში.242 ბრალ დე ბუ ლი, რომ ლის მოქ მე დე ბაც თა ვად იყო იმის ძი რი თა დი

მი ზე ზი, რომ მან ვერ მი ი ღო ბრალ დე ბის შე სა ხებ შეტყ ო ბი ნე ბა, ვერ იჩივ ლებს მე-6 (3) (ა) მუხ ლის დარ ღვე ვის გა მო.243 ტექ ნი კუ რი შეც დო მით გა მოწ ვე უ ლი უზუს ტო ბა სა სა მარ თლო დად გე ნი ლე ბა ში, რო მე ლიც ბრალ დე ბის სა ფუძ ველს წარ მო ად გენს, არ იქ ნე ბა კვა ლი-ფი ცი რე ბუ ლი, რო გორც მე-6 (3) მუხ ლის დარ ღვე ვა.244

სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სის რო მე ლი ეტა პი დან ავალ დე ბუ-ლებს ში და კა ნონ მდებ ლო ბა ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბის წარ მო-მად გენ ლებს, რომ აც ნო ბონ ბრალ დე ბულს და ნა შა უ ლის არ სი და მი ზე ზე ბი?

5.1.2. უფ ლე ბა “დრო უ ლა დ” ინ ფორ მი რე ბა ზე

ინ ფორ მა ცი ის “და უ ყოვ ნებ ლი ვი” მი წო დე ბის მოთხ ოვ ნა ზე არ სე-ბუ ლი პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თა ლი საკ მა ოდ მწი რი ა. თუმ ცა ნე ბის-მი ე რი შე სა ბა მი სი ინ ფორ მა ცი ა, იქ ნე ბა ეს ფაქ ტობ რივ თუ სა მარ-თლებ რივ გა რე მო ე ბებ თან და კავ ში რე ბუ ლი, უნ და მი ე წო დოს ბრალ-დე ბულს დრო ის ისეთ მო ნაკ ვეთ ში, რომ მან შეძ ლოს დაც ვის თვის მომ ზა დე ბა, მე-6 (3) (ბ) მუხ ლით მის თვის მი ნი ჭე ბუ ლი გა რან ტი ე ბის მი ხედ ვით.245 ზე მოთ ხსე ნე ბულ მა ტო ჩას საქ მე ში (Mattoccia) სა სა-მარ თლო კრი ტი კუ ლად იყო გან წყო ბი ლი იმ ფაქ ტის მი მართ, რომ გან მცხა დე ბე ლი არ იყო ინ ფორ მი რე ბუ ლი ბრა ლად წარ დგე ნი ლი და-241 Dallos v. Hungary, 2001; Sipavicius v. Lithuania, 2002242 Backstrom and Andersson v. Sweden, 2006243 Hennings v. Germany, 1992244 Gea Catalan v. Spain, 1995245 Chichlian and Ekindjian v. France, 29/11/1989

147


ნა შა უ ლის ჩა დე ნის თა რი ღის, დრო ი სა და ად გი ლის შე სა ხებ. სა სა-მარ თლომ დას ძი ნა, რომ ამის შე დე გად მან ვერ შეძ ლო შე სა ბა მი სი დაც ვის მომ ზა დე ბა პო ლი ცი ა ში და კითხ ვი სას. აქე დან გა მომ დი ნა-რე, სა ჭი რო ა, რომ ბრალ დე ბულს მი ე წო დოს ძი რი თა დი ინ ფორ მა ცია ბრალ დე ბის შე სა ხებ , სულ მცი რე, პო ლი ცი ა ში და კითხ ვამ დე მა ინც.

5.1.3. ინ ფორ მა ცია “მის თვის გა სა გებ ენა ზე”

ეს დე ბუ ლე ბა შექ მნი ლია იმი სათ ვის, რა თა უზ რუნ ველ ყო ფი ლი იქ ნეს ბრალ დე ბუ ლის უფ ლე ბა, გა ი გოს მის წი ნა აღ მდეგ წარ დგე ნი-ლი ბრალ დე ბის არ სი მა ში ნაც კი, თუ იგი არ სა უბ რობს იმ ენა ზე, რო მელ ზეც მი სი ბრალ მდებ ლე ბი. თუმ ცა ეს დე ბუ ლე ბა არ ანი ჭებს ბრალ დე ბულს არ ჩე ვა ნის უფ ლე ბას, რომ ბრალ დე ბის მოს მე ნა მა-ინ ცდა მა ინც მის მშობ ლი ურ ენა ზე მოხ დეს; ამ უფ ლე ბის ძი რი თა დი მი ზა ნი არის ის, რომ ბრალ დე ბულს უნ და “ეს მო დე ს” წარ დგე ნი ლი ბრალ დე ბის არ სი. საქ მე ში “ბრო ზი ჩე კი იტა ლი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1989 (Brozicek v. Italy,

1989) გან მცხა დე ბელ მა, ეროვ ნე ბით გერ მა ნელ მა, მი ი ღო სა სა მარ-თლო შეტყ ო ბი ნე ბა, რო მე ლიც, მე-6 (3) (ა) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა-რე “ბრალ დე ბა ს” უტოლ დე ბო და. გან მცხა დე ბელ მა წე რი ლი მის წე რა პრო კუ რორს, სა დაც აღ ნიშ ნავ და, რომ მას გა უ ჭირ და უწყ ე ბის ში ნა-არ სის გა გე ბა და ითხ ოვ და ახალ შეტყ ო ბი ნე ბას გერ მა ნულ ან გა ერ-თი ა ნე ბუ ლი ერე ბის რო მე ლი მე ოფი ცი ა ლურ ენა ზე. პრო კუ რა ტუ რამ არ და აკ მა ყო ფი ლა მოთხ ოვ ნა და სხვა დო კუ მენ ტა ცი აც იტა ლი ურ ენა ზე იქ ნა შედ გე ნი ლი. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ეროვ ნუ ლი ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებს ევა ლე ბო დათ გან მცხა დებ ლის თხოვ ნის დაკ მა ყო ფი ლე ბა, სა ნამ ისი ნი არ დარ წმუნ დე ბოდ ნენ, რომ გან მცხა დე ბელ მა იცო და იტა ლი უ რი იმ დე ნად, რომ გა ე გო ბრალ დე-ბის არ სი და სა ფუძ ვე ლი. საქ მე ში არ ყო ფი ლა იმის მტკი ცე ბუ ლე ბა, რომ იტა ლი ელ მა ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებ მა სცა დეს ამის გა კე თე ბა. აქე დან გა მომ დი ნა რე, და ირ ღვა მე-6 (3) (ა) მუხ ლი. ამ საქ მი დან მომ დი ნა რე ობს პრინ ცი პი, რომ რო დე საც უცხო ქვეყ-

ნის მო ქა ლა ქე ითხ ოვს მის თვის წარ დგე ნი ლი ბრალ დე ბის თარ გმანს, კომ პე ტენ ტუ რი ორ გა ნო ე ბის წარ მო მად გენ ლებ მა უნ და და აკ მა ყო-ფი ლონ მი სი მოთხ ოვ ნა, სა ნამ არ და ად გე ნენ, რომ ბრალ დე ბუ ლი

148


ფლობს ენას იმ დო ნე ზე, რომ გა ი გოს ბრალ დე ბის ში ნა არ სი. გარ და ამი სა, მოთხ ოვ ნა ბრალ დე ბუ ლის “მის თვის გა სა გებ ენა ზე” ინ ფორ-მი რე ბის შე სა ხებ, შე იძ ლე ბა გუ ლის ხმობ დეს საბ რალ დე ბო დას კვნის ან ბრალ დე ბის სხვა ოფი ცი ა ლუ რი დო კუ მენ ტის წე რი ლო ბი თი თარ-გმნის ვალ დე ბუ ლე ბა საც, რა თა გან მცხა დე ბე ლი არ აღ მოჩ ნდეს მის-თვის არა სა ხარ ბი ე ლო მდგო მა რე ო ბა ში. თუმ ცა ზე პი რი ახ სნა- გან-მარ ტე ბა შე საძ ლე ბე ლია საკ მა რი სი იყოს, თუ ყვე ლა შემ თხვე ვა ში ცხა დი ა, რომ ბრალ დე ბუ ლი საკ მარი სად კარ გად იქ ნა ინ ფორ მი რე-ბუ ლი.246

5.2. ადეკ ვა ტუ რი დრო და შე საძ ლებ ლო ბა ნი

დაც ვის მო სამ ზა დებ ლად - მუხ ლი მე-6(3)(ბ)

“დრო ი სა” და “შე საძ ლებ ლო ბე ბი ს” არ სი უმე ტეს შემ თხვე ვა ში ერ-თმა ნეთს ემ თხვე ვა. რო გორც ზე მოთ აღი ნიშ ნა, იმა ვეს აქვს ად გი ლი ამ მუხ ლი თა და მე-6 (3) (ც) და მე-6 (3) (ა) მუხ ლე ბით და ცულ უფ-ლე ბებ შიც ისე ვე, რო გორც მე-6 (1) მუხ ლში აღ ნიშ ნულ სა მარ თლი ა-ნო ბის ძი რი თად პრინ ცი პებ ში. იმი სათ ვის, რომ დად გინ დეს, და ცუ ლი იყო თუ არა ეს დე ბუ ლე ბე ბი, აუ ცი ლე ბე ლია ყუ რადღ ე ბა მი ექ ცეს ზო გა დად დაც ვის უფ ლე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბას და არა ცალ კე აღე-ბუ ლად პა ტიმ რო ბა ში მყო ფი ბრალ დე ბუ ლის მდგო მა რე ო ბას.247 საქ მე ში “ო ჯა ლა ნი თურ ქე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2003 (Ocalan v.

Turkey, 2003) გან მცხა დე ბე ლი გა ა სა მარ თლეს სა ხელ მწი ფო უშიშ-რო ე ბის სა სა მარ თლო ში იმ და ნა შა უ ლე ბა თა გა მო, რომ ლე ბიც მის მი ერ ქურთ მუ შა თა პარ ტი ის (PKK) ხელ მძღვა ნე ლო ბას თან იყო და-კავ ში რე ბუ ლი.248 სა სა მარ თლომ ერ თობ ლი ო ბა ში გა ნი ხი ლა სა ჩი ვარ-თა მთე ლი რი გი და გა ნაცხ ა და, რომ გან მცხა დე ბე ლი არ იყო უზ-რუნ ველ ყო ფი ლი დამ ცვე ლის დახ მა რე ბით პო ლი ცი ა ში და კითხ ვის დროს, მან ვერ შეძ ლო დამ ცვე ლებ თან კონ ტაქ ტი მე სა მე პირ თა დას წრე ბის გა რე შე და ხე ლი არ მი უწ ვდე ბო და სა კუ თა რი საქ მის მა სა ლებ ზე პრო ცე სის გვი ან ეტა პამ დე. აგ რეთ ვე აღ ნიშ ნუ ლი იქ ნა, რომ შეზღ უ დუ ლი იყო გან მცხა დე ბელ თან ად ვო კა ტე ბის ვი ზი ტე-ბის რა ო დე ნო ბა და ხან გრძლი ვო ბა და გარ და ამი სა, ად ვო კა ტებს გვი ა ნო ბამ დე არ მი ე ცათ სა შუ ა ლება, ნორ მა ლუ რად გაც ნო ბოდ ნენ საქ მის მა სა ლებს. სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ ამ სირ თუ ლე ებ-

246 Kamasinski v. Austria, 19/12/1989 247 Krempovskij v. Lithuania (dec), 1999 248 qurT muSaTa partia

149


მა, ისე ვე რო გორც იმ ფაქ ტმა, რომ გან მცხა დე ბე ლი გა ა სა მარ თლა ისეთ მა სა სა მარ თლომ, რო მე ლიც არც მი უ კერ ძო ე ბე ლი იყო და არც და მო უ კი დე ბე ლი, მკაც რად შეზღ უ და დაც ვის უფ ლე ბე ბი, რის შე დე-გა დაც მოხ და მე-6 (1), მე-6 (3) (ბ) და (ც) მუხ ლე ბის დარ ღვე ვა.

5.2.1. ადეკ ვა ტუ რი დრო

არ სე ბობს ლო გი კუ რი კავ ში რი მე-6 (3) (ბ) მუხ ლში არ სე ბუ ლი “დრო ი ს” მოთხ ოვ ნა სა და მე-6 (3) (ა) მუხ ლში არ სე ბულ მოთხ-ოვ ნას შო რის, რომ ლის მი ხედ ვი თაც ბრალ დე ბუ ლი “დრო უ ლა დ” უნ და იქ ნეს ინ ფორ მი რე ბუ ლი ბრალ დე ბის შე სა ხებ. ზოგ ჯერ სა-ჭი როა დე ლი კა ტუ რი ბა ლან სის დაც ვა ამ ორ გა რე მო ე ბას შო რის: ასა მარ თლე ბენ თუ არა პი როვ ნე ბას გო ნივ რულ ვა დებ ში და ამავ-დრო უ ლად, მი ე ცა თუ არა მას ადეკ ვა ტუ რი დრო დაც ვის მო-სამ ზა დებ ლად. დაც ვის მო სამ ზა დებ ლად საკ მა რი სი დრო ის ქო ნის უფ ლე ბის არ სი არის ის, რომ ად გი ლობ რივ სა სა მარ თლოს არ ჰქონ დეს ნაჩ ქა რე ვი სა სა მარ თლო პრო ცე სის ჩა ტა რე ბის უფ ლე ბა და ბრალ დე ბულს ჰქონ დეს სა კუ თა რი თა ვის რი გი ა ნად დაც ვის შე-საძ ლებ ლო ბა. დაც ვი სათ ვის სა ჭი რო დრო იმ დე ნად ცვა ლე ბა დი კა ტე გო რიაა ყო-

ველ საქ მე ში, რომ მე-6 (3) (ბ) მუხ ლზე არ სე ბუ ლი პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თლის გან ხილ ვას არა ნა ი რი პრაქ ტი კუ ლი მნიშ ვნე ლო ბა არ ექ ნე ბა. სა კითხ ი, თუ რა სა ხის ადეკ ვა ტუ რი დრო სჭირ დე ბა ამა თუ იმ საქ მეს, და მო კი დე ბუ ლია მთელ რიგ სხვა დას ხვა ფაქ ტორ ზე. ესე-ნი ა: საქ მის არ სი და სირ თუ ლე ისე ვე, რო გორც ის ეტა პი, რო მელ ზეც პრო ცე სი იმ ყო ფე ბა. მარ ტივ საქ მე ებ ში შე იძ ლე ბა დრო ის ძალ ზე მცი რე მო ნაკ ვე თი

იყოს სა ჭი რო პი რის ბრალ დე ბი დან საქ მის არ სე ბი თად გან ხილ ვამ-დე. ამგვა რად, სა სა მარ თლომ მა გა ლი თად და ად გი ნა, რომ ხუ თი დღე საკ მა რი სი იყო დის ციპ ლი ნა რუ ლი საქ მის თვის, რო მე ლიც ცი ხე ში მომ ხდარ ჯანყს ეხე ბო და249 და თხუთ მე ტი დღე – პრო ფე სი ო ნა ლუ-რი დის ციპ ლი ნა რუ ლი პრო ცე სის თვის, რო მელ ზეც ექიმს წა ყე ნე-ბუ ლი ჰქონ და ბრალ დე ბა შრო მი სუ უ ნა რო ბის შე სა ხებ დას კვნე ბის შე სა ბა მი სი სა ფუძ ვლის გა რე შე გა მო ტა ნის გა მო.250 საქ მე ში “გ. ბ. საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2001 (G. B. v. France,

249 ix. zemoT moyvanili Campbell and Fell –is saqme250 ix. zemoT moyvanili Albert and Le Compte v. Belgium - is saqme

150


2001) გან მცხა დე ბე ლი გა ა სა მარ თლეს სექ სუ ა ლუ რი სა ხის და ნა შა-უ ლე ბა თა გა მო. სა სა მარ თლო პრო ცე სის და საწყ ის ში ბრალ დე ბამ წა რად გი ნა ახა ლი მტკი ცე ბუ ლე ბა გან მცხა დებ ლის პი როვ ნე ბას თან და კავ ში რე ბით. მტკი ცე ბუ ლე ბის ას ლე ბი გა და ე ცა დაც ვის მხა რეს, თუმ ცა არ მომ ხდა რა პრო ცე სის გა და დე ბა. გან მცხა დე ბე ლი ჩი ო-და, რომ მას სა და მის ად ვო კატს არ მი ე ცათ ადეკ ვა ტუ რი დრო მტკი ცე ბუ ლე ბე ბის გან სა ხილ ვე ლად. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ბრალ დე ბის თვის კა ნო ნით ნე ბა დარ თუ ლი იყო ახა ლი მტკი ცე ბუ ლე-ბე ბის წარ დგე ნა; მტკი ცე ბუ ლე ბებს გა ეც ნო დაც ვის მხა რე და იგი შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სის მეშ ვე ო ბით გა ნი ხი ლეს. მტკი ცე ბუ ლე ბის გან ხილ ვის თვის ახა ლი ჩვე ნე ბა წა რად გი ნეს 13 მარ ტის დი ლის 10 სა ათ ზე, ხო ლო პრო ცე სი მიმ დი ნა რე ობ და 3 დღის გან მავ ლო ბა ში და დას რულ და მე სა მე დღის 20.45 სა ათ ზე. მო ცე მულ შემ თხვე ვა ში მე-6 (3) (ბ) მუხ ლი არ დარ ღვე უ ლა. სა ხელ მწი ფოს პა სუ ხის მგებ ლო ბას წარ მო ად გენს ის, რომ აც ნო-

ბოს ქვე და ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა სა ჩივ-რე ბის მსურ ვე ლებს იმ ვა დე ბი სა და სა ფუძ ვლე ბის შე სა ხებ, რომ-ლე ბიც დად გე ნი ლია გა სა ჩივ რე ბის თვის. საქ მე ში “ვა ჩე რი საფ რან-გე თის წი ნა აღ მდე გ”, 1996 (Vacher v. France, 1996) გან მცხა დე ბე ლი მსჯავ რდე ბუ ლი იყო მშე ნებ ლო ბის უნე ბარ თვოდ წარ მო ე ბის თვის. მან გა დაწყ ვე ტი ლე ბა გა ა სა ჩივ რა სა კა სა ციო სა სა მარ თლო ში. თუმ-ცა მოგ ვი ა ნე ბით სა კა სა ციო სა სა მარ თლომ მას აც ნო ბა, რომ რად-გან მან ვერ შეძ ლო დად გე ნილ ვა და ში გა სა ჩივ რე ბის სა ფუძ ვლე ბის წარ მოდ გე ნა, ამი ტომ მი სი სა ჩი ვა რი და უშ ვე ბე ლი იყო. სა სა მარ-თლომ ხაზ გას მით აღ ნიშ ნა, რომ, კონ ვენ ცი ის მი ხედ ვით, სწო რედ სა ხელ მწი ფოს აკის რია ვალ დე ბუ ლე ბა, რა თა დარ წმუნ დეს, რომ სის ხლის სა მარ თლის ყვე ლა და ნა შა ულ ში ბრალ დე ბუ ლი სარ გებ-ლობს მე-6 (3) მუხ ლის დაც ვის გა რან ტი ე ბით. სა სა მარ თლომ და ად-გი ნა, რომ მსჯავ რდე ბულ გამ სა ჩივ რებ ლებ ზე პა სუ ხის მგებ ლო ბის და კის რე ბა იმის გა სარ კვე ვად, თუ რო დის იწყ ე ბა და გა დის ამა თუ იმ საპ რო ცე სო მოქ მე დე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის თვის დად გე ნი ლი ვა-და, შე უ თავ სე ბე ლია იმ “წინ და ხე დუ ლო ბას თა ნ”, რომ ლი თაც უნ და იხელ მძღვა ნე ლონ ხელ შემ კვრელ მა სა ხელ მწი ფო ებ მა მე-6 მუხ ლით დად გე ნი ლი ვალ დე ბუ ლე ბე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბი სას. სა სა მარ თლომ გა ნი ხი ლა სა ჩი ვა რი მე-(1), (3) (ბ) და (3) (გ) მუხ ლე ბით და და ად-გი ნა, რომ და ირ ღვა მე-6 მუხ ლი.

151


5.2.2. შე საძ ლებ ლო ბა ნი

სა კითხ ი, თუ რა “შე საძ ლებ ლო ბე ბი ს” გა მო ყე ნე ბაა სა ჭი რო დაც-ვის ადეკ ვა ტუ რად მო სამ ზა დებ ლად, ასე ვე და მო კი დე ბუ ლია საქ მის კონ კრე ტულ გა რე მო ე ბებ ზე, თუმ ცა უნ და ით ქვას, რომ ზო გი შე საძ-ლებ ლო ბა, მა გა ლი თად ისე თი, რო გო რი ცაა ბრალ დე ბუ ლის სა კუ თარ ად ვო კატ თან კო მუ ნი კა ცი ის უფ ლე ბა, შე იძ ლე ბა ძი რი თა დად იქ ნეს მიჩ ნე უ ლი ყვე ლა საქ მე ში. თუმ ცა ად ვო კატ თან შეხ ვედ რის უფ ლე ბა შე იძ ლე ბა შე იზღ უ დოს. საქ მე ებ ში, სა დაც ბრალ დე ბუ ლი იზო ლი რე-ბულ პა ტიმ რო ბა ში იმ ყო ფე ბო და და გარ კვე უ ლი შეზღ უ დუ ლი დრო-ის გან მავ ლო ბა ში ვერ უკავ შირ დე ბო და სა კუ თარ ად ვო კატს, მე-6 (3) (ბ) მუხ ლის დარ ღვე ვა არ იქ ნა აღ მო ჩე ნი ლი მა შინ, რო ცა დრო ის სხვა მო ნაკ ვე თებ ში არ სე ბობ და ად ვო კატ თან და კავ ში რე ბის შე საძ-ლებ ლო ბა.251 საქ მე ში, სა დაც დაც ვის ად ვო კატს და ე კის რა ვალ დე-ბუ ლე ბა, არ გა ემ ხი ლა მი სი კლი ენ ტის თვის ზო გი მოწ მის ვი ნა ო ბა, მე-6 (3) (ბ) მუხ ლის დარ ღვე ვა ასე ვე არ იქ ნა დად გე ნი ლი.252

მთელ რიგ საქ მე ებ ში წა მო იჭ რა სა კითხ ი: არის თუ არა, მე-6 (3) (ბ) მუხ ლის მი ხედ ვით, ბრალ დე ბის მა სა ლე ბის ხელ მი საწ ვდო მო ბის უფ ლე ბა აუ ცი ლე ბე ლი შე საძ ლებ ლო ბა დაც ვის მო სამ ზა დებ ლად. შე-საძ ლებ ლო ბებ ში, რომ ლე ბიც ხელ მი საწ ვდო მი უნ და იყოს დაც ვის მო სამ ზა დებ ლად, უნ და შე დი ო დეს სა მარ თალ წარ მო ე ბის გან მავ ლო-ბა ში ჩა ტა რე ბუ ლი გა მო ძი ე ბის შე დე გე ბის გაც ნო ბის შე საძ ლებ ლო-ბაც. იმას, თუ ვის მი ერ, რო დის და ვი სი ხელ მძღვა ნე ლო ბით ჩა ტარ-და გა მო ძი ე ბა, არ ენი ჭე ბა დი დი მნიშ ვნე ლო ბა. ამა ში იგუ ლის ხმე ბა აგ რეთ ვე ბრალ დე ბუ ლის უფ ლე ბა, ხე ლი მი უწ ვდე ბო დეს ყვე ლა იმ მო ნა ცემ ზე, რო მე ლიც კომ პე ტენ ტუ რი ორ გა ნო ე ბის წარ მო მად გენ-ლებ მა მო ი პო ვეს ან შე საძ ლოა ყო ფი ლი ყო მო პო ვე ბუ ლი, რა თა გა-მო ი ყე ნოს ისი ნი გა მარ თლე ბის ან სას ჯე ლის შემ ცი რე ბი სათ ვის.253 თუმ ცა სა სა მარ თლომ და ა დას ტუ რა, რომ შეზღ უდ ვას, რომ ლის მი-ხედ ვი თაც მხო ლოდ დაც ვის ად ვო კატს მი უწ ვდე ბო და ხე ლი საქ მის მა სა ლებ ზე და არა უშუ ა ლოდ ბრალ დე ბულს, არ და ურ ღვე ვია მე-6 (3) (ბ) მუხ ლი.254

მარ თა ლი ა, “შე საძ ლებ ლო ბა ნი” უნ და გუ ლის ხმობ დეს მა გა ლი თად, მთე ლი საქ მის მა სა ლე ბის გაც ნო ბის შე საძ ლებ ლო ბას, მაგ რამ გან-

251 Bonzi v. Switzerland (dec.) 252 Kurup v. Denmark (dec.)253 Jespers v. Belgium [Commission Report], 14/12/1981254 ix. zemoT moyvanili Kamasinski –s saqme

152


მცხა დე ბელ მა, რო მე ლიც ამ ტკი ცებს მე-6 (3) (ბ) მუხ ლის დარ ღვე-ვას, უნ და და ა დას ტუ როს, რომ მო ცე მულ შემ თხვე ვა ში სწო რედ ესა თუ ის კონ კრე ტუ ლი “შე საძ ლებ ლო ბა” იყო სა ჭი რო დაც ვის სა თა ნა-დოდ მო სამ ზა დებ ლად.255

სა სა მარ თლომ აგ რეთ ვე და ად გი ნა, რომ დაც ვის თვის შე სა ბა მი-სი მა სა ლე ბი მი წო დე ბუ ლი უნ და იყოს პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის მო-სა მარ თლის თვის, რა თა მან მი ი ღოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ამა თუ იმ მტკი ცე ბუ ლე ბის გა სა ი დუმ ლო ე ბის შე სა ხებ სწო რედ მა შინ, რო ცა ის დაც ვის უფ ლე ბის და სა ცა ვად ყვე ლა ზე ეფექ ტუ რად შე იძ ლე ბა იქ ნეს გა მო ყე ნე ბუ ლი. ის, რომ გა მო ძი ე ბის მა სა ლე ბი ხელ მი საწ-ვდო მი გახ და სა ა პე ლა ციო ეტაპ ზე, არ არის საკ მა რი სი.256

დაც ვის უფ ლე ბა, რომ ლის თა ნახ მა დაც ბრალ დე ბულს ხე ლი უნ-და მი უწ ვდე ბო დეს გა მო ძი ე ბის მი ერ მო პო ვე ბულ ყვე ლა ინ ფორ მა-ცი ა ზე, არ არის აბ სო ლუ ტუ რი, რად გა ნაც შე საძ ლოა არ სე ბობ დეს ამის სა წი ნა აღ მდე გო ინ ტე რე სე ბიც. ასე მა გა ლი თად, სა ხელ მწი ფო უშიშ რო ე ბის ინ ტე რე სე ბი ან მოწ მე თა დაც ვა ან გა რიშ სწო რე ბის გან შე იძ ლე ბა ეწი ნა აღ მდე გე ბო დეს დაც ვის ინ ტე რე სებს. მა შინ, რო დე-საც არის მსგავ სი კონ კუ რენ ტუ ლი ინ ტე რე სე ბი, სა სა მარ თლოს ევა-ლე ბა დარ წმუნ დეს, რომ დაც ვის უფ ლე ბე ბის შეზღ უდ ვა მკაც რად აუ ცი ლე ბე ლია მო ცე მულ საქ მე ში. ბრალ დე ბას არ უნ და ჰქონ დეს ამ გა დაწყ ვე ტი ლე ბის მი ღე ბის უფ ლე ბა; სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბა მო ითხ ოვს, რომ ეს სა კითხი პირ ვე ლი ინ სტან-ცი ის მო სა მარ თლემ უნ და გა დაწყ ვი ტოს. ნე ბის მი ე რი სირ თუ ლე ე-ბი, რომ ლე ბიც შე იძ ლე ბა გა მოწ ვე უ ლი იქ ნეს დაც ვის უფ ლე ბე ბის შეზღ უდ ვით, გა წო ნას წო რე ბუ ლი უნ და იყოს თა ნამ დე ვი პრო ცე სუ-ა ლუ რი მოქ მე დე ბე ბით.257 სა სა მარ თლო პრო ცეს ზე შე იძ ლე ბა ახა ლი მტკი ცე ბუ ლე ბა იქ ნეს

წარ მოდ გე ნი ლი, რაც მო ითხ ოვს დაც ვის მხა რი სათ ვის მის გა საც-ნო ბად დრო ის მი ცე მას. ის სა კითხ ი, სა ჭი როა თუ არა და მა ტე ბი თი დრო ის გა მო ყო ფა ახა ლი მტკი ცე ბუ ლე ბის გა საც ნო ბად, და მო კი დე-ბუ ლია თა ვად მტკი ცე ბუ ლე ბის ში ნა არ სსა და მას თან და კავ ში რე-ბულ გა რე მო ე ბებ ზე. ზე მოთ ხსე ნე ბულ საქ მე ში “გ. ბ. საფ რან გე თის წი ნა აღ მდე გ” (G. B. v. France) გან მცხა დებ ლის გა სა მარ თლე ბი სას ექ-სპერ ტმა, რო მელ მაც გა მო ძი ე ბის დროს მო ნა წი ლე ო ბა მი ი ღო გან-მცხა დებ ლის შე სა ხებ სა მე დი ცი ნო დას კვნის შედ გე ნა ში, სა სა მარ-

255 ix. zemoT moyvanili Bricmont –s saqme256 ix. zemoT moyvanili Dowsett –s saqme257 ix. zemoT moyvanili 3.3.1 da agreTve 5.4. Tavi qvemoT

153


თლო პრო ცეს ზე მი ცე მულ ზე პირ ჩვე ნე ბა ში რა დი კა ლუ რად შეც ვა-ლა სა კუ თა რი მო საზ რე ბა. ექ სპერ ტის ჩვე ნე ბის მოს მე ნის შემ დეგ გან მცხა დე ბელ მა მო ითხ ო ვა მე ო რე ექ სპერ ტის აზ რის მოს მე ნა, მაგ-რამ მი სი მოთხ ოვ ნა არ დაკ მა ყო ფილ და. გან მცხა დე ბელ მა იჩივ ლა, რომ უა რი ეწი ნა აღ მდე გე ბო და მე-6 (3) (ბ) მუხლს და რომ ექ სპერ-ტის აზ რის შეც ვლამ ძლი ე რი გავ ლე ნა მო ახ დი ნა ნა ფიც მსა ჯულ თა მო საზ რე ბა ზე მის თვის არა ხელ საყ რე ლი მი მარ თუ ლე ბით. სა სა მარ-თლომ და ად გი ნა, რომ თა ვად ფაქ ტი, რომ პირ ვე ლი ინ სტან ცი-ის სა სა მარ თლო ში ექ სპერ ტი გა მო ხა ტავს სა კუ თა რი წე რი ლო ბი თი დას კვნის გან გან სხვა ვე ბულ მო საზ რე ბას, არ წარ მო ად გენს სა მარ-თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის პრინ ცი პის დარ ღვე ვას. გარ და ამი სა, მე-6 მუხ ლი არ ავალ დე ბუ ლებს სა სა მარ თლოს დაც ვის მი ერ მოთხ ოვ ნი ლი სხვა ექ სპერ ტის და ნიშ ვნას, რო ცა მის მი ერ ვე და ნიშ-ნუ ლი ექ სპერ ტის აზ რი ბრალ დე ბას ემ ხრო ბა. თუმ ცა სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ ამ საქ მე ში ექ სპერ ტის მო საზ რე ბა მცი რედ კი არ გან სხვავ დე ბო და წე რი ლო ბი თი ჩვე ნე ბის გან, არა მედ წარ მო ად გენ და ერ თი მოს მე ნის გან მავ ლო ბა ში მო საზ რე ბის რა დი კა ლურ ცვლი ლე-ბას, ახა ლი მტკი ცე ბუ ლე ბის გან ხილ ვი დან მხო ლოდ 15 წუ თის შემ-დეგ. გარ და ამი სა, უნ და ით ქვას, რომ მო საზ რე ბის შეც ვლა ძალ ზე უარ ყო ფი თად აი სა ხა გან მცხა დებ ლის საქ მე ზე. სა სა მარ თლომ და ას-კვნა, რომ ამ შემ თხვე ვა ში და ირ ღვა რო გორც მე-6 (1), ისე (3) (ბ) მუხ ლე ბი. დაც ვის მო სამ ზა დებ ლად ადეკ ვა ტუ რი შე საძ ლებ ლო ბე ბის ქო ნის

უფ ლე ბა მო ი ცავს აგ რეთ ვე სა სა მარ თლო გა ნა ჩე ნის და სა ბუ თე ბის გაც ნო ბის უფ ლე ბას სა ა პე ლა ციო სა ჩივ რის მო სამ ზა დებ ლად.258 ზე-მოთ ნახ სე ნებ საქ მე ში Hadjianastassiou v. Greece გან მცხა დე ბე-ლი სამ ხედ რო სა სა მარ თლომ გა ა სა მარ თლა. მან გა ა სა ჩივ რა სა სა-მარ თლოს გა ნა ჩე ნი. სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლო გა ნა ჩე ნის სა რე-ზო ლუ ციო ნა წი ლი სა ჯა როდ წა ი კითხ ეს სა სა მარ თლო ზე, მაგ რამ და სა ბუ თე ბა არ მო იყ ვა ნეს. გან მცხა დე ბელს ხუ თი დღე ჰქონ და აპე ლა ცი ი სათ ვის. მან მი ი ღო სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს გა ნა ჩე ნის წე რი ლო ბი თი ას ლი სა მი კვი რის შემ დეგ; და სა ბუ თე ბა არც მას ში იყო მოყ ვა ნი ლი. მოთხ ოვ ნი დან ერ თი თვის შემ დეგ გან მცხა დე ბელ-მა მი ი ღო შე სა ბა მი სად და სა ბუ თე ბუ ლი გა ნა ჩე ნი. მას არ მი ე ცა უფ ლე ბა ამ ეტაპ ზე და ე ზუს ტე ბი ნა სა კა სა ციო სა ჩი ვა რი. სა კა სა ციო სა სა მარ თლო ში გა მარ თულ მოს მე ნა ზე გან მცხა დე ბელ მა წა რად გი ნა

258 ix. agreTve sasamarTlo ganxilvis ufleba (Tavi 3.1.) da ufleba dasa-buTebul gadawyvetilebaze (Tavi 3.3.5).

154


გან ცხა დე ბა, რო მე ლიც შე ი ცავ და სა ჩივ რებს გა სა ჩივ რე ბის მცი-რე ვა დი სა და იმის შე სა ხებ, რომ და ინ ტე რე სე ბუ ლი პი რე ბის თვის შე უძ ლე ბე ლი იყო სა და ვო გა ნა ჩე ნის და სა ბუ თე ბის დრო უ ლად მო-პო ვე ბა. სა ჩი ვა რი და უშ ვებ ლად ცნეს მი სი ბუნ დო ვა ნე ბი დან გა მომ-დი ნა რე, კერ ძოდ იმის გა მო, რომ მას ში არ იყო ახ სნი ლი კონ კრე-ტუ ლად რა ში მდგო მა რე ობ და გა სა ჩივ რე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის უს წო რო ბა. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ გან მცხა დე ბელს არ მი ე ცა სა ა პე ლა ციო სა ჩივ რის და ზუს ტე ბის სა შუ ა ლე ბა სა თა ნა დოდ და-სა ბუ თე ბუ ლი გა ნა ჩე ნის მი ღე ბის შემ დეგ, რის გა მოც დად გინ და, რომ, მე-6 (3) (ბ) მუხ ლის სა პი რის პი როდ, მას არ გა აჩ ნდა საკ მა-რი სი დრო და შე საძ ლებ ლო ბა სა კუ თა რი დაც ვის მო სამ ზა დებ ლად.

5.3. პი რის უფ ლე ბა და იც ვას თა ვი პი რა დად ან

წარ მო მად გენ ლის მეშ ვე ო ბით – მუხ ლი მე-6 (3) (ც)

მე-6 (3) (გ) მუხ ლით გათ ვა ლის წი ნე ბუ ლი უფ ლე ბე ბი დაც ვის უფ-ლე ბის შე მად გე ნე ლი მნიშ ვნე ლო ვა ნი ნა წი ლი ა. იგი მო ი ცავს სამ გან-სხვა ვე ბულ ელე მენტს: სა კუ თა რი თა ვის პი რა დად დაც ვის უფ ლე ბას, კონ კრე ტულ სი ტუ ა ცი ა ში ად ვო კა ტის არ ჩე ვის შე საძ ლებ ლო ბა სა და უფა სო იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბის უფ ლე ბას, რო ცა გან მცხა დე ბელს არ გა აჩ ნია საკ მა რი სი ფი ნან სუ რი სა შუ ა ლე ბა და ამას მარ თლმსა ჯუ-ლე ბის ინ ტე რე სე ბი მო ითხ ოვს.

5.3.1. პი რის უფ ლე ბა და იც ვას

თა ვი პი რა დად ან აირ ჩი ოს დამ ცვე ლი

სა კუ თა რი თა ვის პი რა დად დაც ვის უფ ლე ბა არ არის აბ სო ლუ ტუ-რი და ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებს შე უძ ლი ათ უა რი უთხ რან ბრალ დე ბულს სა კუ თა რი თა ვის დაც ვა ზე, რად გან ზოგ შემ თხვე-ვა ში ში და კა ნონ მდებ ლო ბა მო ითხ ოვს, რომ პი რი ად ვო კა ტის მეშ-ვე ო ბით იყოს წარ მოდ გე ნი ლი, გან სა კუთ რე ბით მა შინ, რო ცა საქ მე მძი მე და ნა შა უ ლებს ეხე ბა. გარ და ამი სა, შეზღ უდ ვე ბი შე იძ ლე ბა გავ რცელ დეს სის ხლის სა მარ თლის და ნა შა ულ ში ბრალ დე ბულ ზეც და ეს არ გა მო იწ ვევს მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვას. მარ ჩე ლო ვი ო ლას საქ მე ში (Marcello Viola) გან მცხა დე ბელს არ დარ თეს ნე ბა, პი რა დად დას წრე ბო და გა მამ ტყუ ნე ბე ლი გა ნა ჩე ნის წი ნა აღ მდეგ წარ დგე ნი ლი

155


სა ჩივ რის გან ხილ ვას, რად გა ნაც სხვა ბრალ დე ბებ ში მსჯავ რდე ბის გა მო იგი სა მი წლის ვა დით მო ა თავ სეს გან მარ ტო ე ბულ სა კან-ში, უსაფ რთხო ე ბის ინ ტე რე სე ბი დან გა მომ დი ნა რე. არ და ად გი ნა რა მე-6 (1) და (3) (გ) მუხ ლე ბის დარ ღვე ვა, სა სა მარ თლომ გან მარ ტა, რომ გან მცხა დე ბელს შე ეძ ლო თა ვი სუფ ლად ედევ ნე ბი ნა თვალ ყუ რი პრო ცე სი სათ ვის ვი დე ო კონ ფე რენ ცი ის მეშ ვე ო ბით და გა მომ დი ნა რე იქი დან, რომ მას ბრა ლი ედე ბო და მა ფი ო ზურ საქ მი ა ნო ბა ში, სა ზო-გა დო ებ რი ვი წეს რი გის, და ნა შა უ ლის პრე ვენ ცი ის, მოწ მე თა და და-ზა რა ლე ბულ თა სი ცოცხ ლის, თა ვი სუფ ლე ბი სა და უსაფ რთხო ე ბის და სა ცა ვად ზო მე ბის მი ღე ბა გა მარ თლე ბუ ლი იყო.259

თუმ ცა სა სა მარ თლოს მი ერ გან ხი ლულ უმე ტეს საქ მე ში სა პი-რის პი რო სი ტუ ა ცი ას ვაწყ დე ბით, რად გან ბრალ დე ბულს მო ეთხ ო-ვე ბა სა კუ თა რი თა ვის პი რა დად დაც ვა და უარს უცხ ა დე ბენ უფა-სო იუ რი დი ულ დახ მა რე ბა ზე მთე ლი პრო ცე სის ან მი სი უმე ტე სი ნა წი ლის გან მავ ლო ბა ში. უფა სო იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბის და ნიშ-ვნი სას ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებ მა მხედ ვე ლო ბა ში უნ და მი ი ღონ რო გორც ბრალ დე ბუ ლის ფი ნან სუ რი მდგო მა რე ო ბა, ისე მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ინ ტე რე სე ბი. ეს მო ი ცავს ბრა ლად წა ყე ნე ბუ ლი და ნა შა უ ლის სირ თუ ლე სა და ხა სი ათს, მო სა ლოდ ნე ლი სას ჯე ლის სიმ კაც რე სა და ბრალ დე ბუ ლის უნარს სა თა ნა დოდ და იც ვას თა ვი. ზე მოთ ხსე ნე ბულ ეზე ჰის და კო ნო რის საქ მე ში (Ezeh and Connors)

გან მცხა დებ ლებს, რომ ლე ბიც სას ჯელს იხ დიდ ნენ სას ჯე ლაღ სრუ-ლე ბით და წე სე ბუ ლებ ში, მო ეთხ ო ვე ბო დათ ცი ხის უფ რო სის წი ნა შე, ცი ხის პერ სო ნა ლის მი მართ აგ რე სი უ ლი ქცე ვის გა მო, მიმ დი ნა რე მოს მე ნებ ზე დას წრე ბა. ისი ნი დამ ნა შა ვედ ცნეს ცი ხის ში ნა გა ნა წე-სის დარ ღვე ვა ში და გა უგ რძე ლეს პა ტიმ რო ბის ვა და. ორი ვე გან-მცხა დე ბელს მი ე ცა პრო ცე სის გა და დე ბის შე საძ ლებ ლო ბა სა კუ-თარ ად ვო კა ტებ თან მო სა ლა პა რა კებ ლად, თუმ ცა მა თი დას წრე ბა მოს მე ნებ ზე არ იყო ნე ბა დარ თუ ლი, რად გან ცი ხის უფ რო სი ამას სა ჭი როდ არ მი იჩ ნევ და. სა სა მარ თლომ დას ძი ნა, რომ ად გი ლობ რი-ვი სა სა მარ თლო ე ბის პრე ცე დენ ტუ ლი სა მარ თა ლი, ცი ხის უფ რო სის წი ნა შე მიმ დი ნა რე საქ მე ებ თან და კავ ში რე ბით, არ ცნობ და ასეთ მოს მე ნებ ზე სა მარ თლებ რი ვი წარ მო მად გენ ლო ბის უფ ლე ბას. სა სა-მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ვი ნა ი დან ამ წარ მო ე ბა ზე ვრცელ დე ბო და მე-6 მუხ ლის მოქ მე დე ბა, გან მცხა დებ ლის მე-6 (3) (გ) მუხ ლით და ცუ ლი უფ ლე ბე ბი დარ ღვე უ ლი იქ ნა.

259 Marcello Viola v Italy, 2006

156


სა კითხი იმის შე სა ხებ, მო ითხ ოვს თუ არა “მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ინ ტე რე სე ბი” უფა სო იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბის გა წე ვას, და მო კი-დე ბუ ლია ისეთ ფაქ ტო რებ ზე, რო გო რე ბი ცაა საქ მის სირ თუ ლე და სე რი ო ზუ ლო ბა და იმა ზე, თუ რა მნიშ ვნე ლო ბის სა კითხი წყდე ბა ბრალ დე ბუ ლი სათ ვის. ზე მოთ ხსე ნე ბულ ენ გე ლის საქ მე ში (Engel) სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ინ ტე რე სებს არ არ ღვევ და ის ფაქ ტი, რომ გან მცხა დე ბე ლი ძალ ზე მარ ტივ სამ ხედ-რო დის ციპ ლი ნა რულ პრო ცეს ზე პი რა დად იცავ და თავს და მის მი ერ მი ღე ბუ ლი იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბა მო ი ცავ და კონ სულ ტა ცი-ებს მხო ლოდ აპე ლა ცი ის სა მარ თლებ რივ სა ფუძ ვლებ თან და კავ ში-რე ბით. ზე მოთ ნახ სე ნებ მო ნე ლი სა და მო რი სის საქ მე ში (Monnell and Morris) აშ კა რად წა რუ მა ტე ბელ სა ა პე ლა ციო სა ჩი ვარ თან და-კავ ში რე ბით, იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბის გა წე ვა ზე უა რი ასე ვე არ მო დი ო და წი ნა აღ მდე გო ბა ში მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ინ ტე რე სებ თან. თუმ ცა, რაც შე ე ხე ბა საქ მეს “პა კე ლი გერ მა ნი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1983 (Pakelli v. Germany, 1983), სა დაც სა ა პე ლა ციო ეტაპ ზე მნიშ ვნე-ლო ვა ნი სა მარ თლებ რი ვი სა კითხ ე ბი იყო გა და საწყ ვე ტი, სა სა მარ-თლომ და ად გი ნა, რომ მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ინ ტე რე სე ბი მო ითხ ოვ-და უფა სო იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბის გა წე ვას. უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ “მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ინ ტე რე სე ბი ს” მოთხ ოვ-

ნებ თან შე სა ბა მი სო ბა გან ხი ლუ ლი უნ და იქ ნეს საქ მის ყვე ლა ეტაპ ზე. იუ რი დი ულ დახ მა რე ბა ზე უა რი უნ და ექ ვემ დე ბა რე ბო დეს გა და სინ-ჯვას, თუ გვი ან ეტაპ ზე ნა თე ლი გახ დე ბა, რომ მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ინ ტე რე სე ბი მო ითხ ო ვს იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბით უზ რუნ ველ ყო ფას. ზე მოთ ნახ სე ნებ გრან გე რის (Granger) საქ მე ში გან მცხა დე ბელს იუ რი-დი უ ლი დახ მა რე ბა არ გა ე წია გა სა ჩივ რე ბის დროს, რად გან, ად ვო-კა ტის რჩე ვით, იგი მა ინც არ იქ ნე ბო და წარ მა ტე ბუ ლი. სა ა პე ლა ციო მოს მე ნა ზე ცხა დი გახ და, რომ წარ მო იშ ვა გარ კვე უ ლი სირ თუ ლე სა-მარ თლებ რივ სა კითხ ებ თან და კავ ში რე ბით. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ამ ეტაპ ზე იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბის გა წე ვა სა ჭი რო იყო მარ-თლმსა ჯუ ლე ბის ინ ტე რე სე ბის თვის და ის, რომ არ მოხ და ამას თან და კავ ში რე ბით თავ და პირ ვე ლად მი ღე ბუ ლი გა დაწყ ვე ტი ლე ბის გა და-სინ ჯვა, წი ნა აღ მდე გო ბა ში მო დი ო და მე-6 (3) (გ) მუხ ლთან. საქ მე ში “ქვა რან ტა შვე ი ცა რი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1991 (Quaranta v.

Switzerland, 1991) სა სა მარ თლო პრო ცე სე ბის დროს გან მცხა დე ბელს არ აღ მო უ ჩი ნეს უფა სო იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბა გა მო ძი ე ბი სა და საქ-

157


მის არ სე ბი თი გან ხილ ვის ეტაპ ზე იმ სა ფუძ ვლით, რომ მარ თლმსა-ჯუ ლე ბა არ მო ითხ ოვ და ამას და საქ მე არ იყო რთუ ლი. გან მცხა-დე ბე ლი მსჯავ რდე ბუ ლი იქ ნა და შე ე ფარ და ექ ვსთვი ა ნი პა ტიმ რო ბა. სა სა მარ თლომ მხედ ვე ლო ბა ში მი ი ღო მაქ სი მა ლუ რი სას ჯე ლი, რო-მე ლიც შე იძ ლე ბო და და კის რე ბო და გან მცხა დე ბელს (3 წლით თა ვი-სუფ ლე ბის აღ კვე თა), აგ რეთ ვე გან მცხა დებ ლის პი რა დი მდგო მა რე-ო ბა, კერ ძოდ ის, რომ იგი იყო ახალ გაზ რდა უცხ ო ე ლი, არ გა აჩ ნდა სა კუ თა რი თა ვის დაც ვის სა შუ ა ლე ბა, წარ სულ ში იყო ნარ კო ტი კე ბის მომ ხმა რე ბე ლი. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ დამ ცვე ლის გა რე შე ყოფ ნა გან მცხა დე ბელს არ თმევ და მო სა მარ თლის წი ნა შე სა კუ თა რი საქ მის სა თა ნა დოდ წარ მოდ გე ნის სა შუ ა ლე ბას. ამ შემ თხვე ვა ში ად გი-ლი ჰქონ და მე-6 (3) (გ) მუხ ლის დარ ღვე ვას. ამ საქ მი დან გა მომ დი ნა-რე ცხა დი ა, რომ მე-6 (3) (გ) მუხ ლის მი ერ და ცუ ლი უფ ლე ბე ბი ეხე ბა არა მარ ტო სა სა მარ თლო, არა მედ წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის ეტაპ საც ნე ბის მი ერ იმ პი როვ ნე ბას თან მი მარ თე ბით, რო მე ლიც ბრალ დე ბუ ლია სის ხლის სა მარ თლის და ნა შა ულ ში. საქ მე ში “ბერ ლინ სკი პო ლო ნე თის წი ნა აღ მდე გ”, 2002 (Berlinski v.

Poland, 2002) გან მცხა დებ ლე ბი ერ თი წლის გან მავ ლო ბა ში იმ ყო ფე-ბოდ ნენ წი ნას წარ პა ტიმ რო ბა ში, სა ნამ ისი ნი მი ი ღებ დნენ უარს იუ-რი დი უ ლი დახ მა რე ბის მოთხ ოვ ნა ზე (სის ხლის სა მარ თლის საქ მე იყო აღ ძრუ ლი პო ლი ცი ის ოფიც რე ბის მი მართ წი ნა აღ მდე გო ბის გა წე ვის გა მო). სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ მარ თა ლი ა, შეზღ უდ ვე ბი სა მარ-თლებ რი ვი დახ მა რე ბის გა წე ვა ზე შე იძ ლე ბა და წეს დეს გა მო ძი ე ბის ად რე ულ ეტა პებ ზე. თუმ ცა მე–6 (3) (გ) მუხ ლი არ აძ ლევ და პო ლო-ნე თის ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებს იმის უფ ლე ბას, რომ ასე თი დი დი დრო ის გან მავ ლო ბა ში და ე ტო ვე ბი ნათ უყუ რადღ ე ბოდ გან მცხა-დე ბელ თა მოთხ ოვ ნა სა მარ თლებ რივ დახ მა რე ბა ზე, მით უმე ტეს, რომ ამ პე რი ო დის გან მავ ლო ბა ში ჩა ტარ და მთე ლი რი გი პრო ცე სუ ა ლუ რი მოქ მე დე ბე ბი, მათ შო რის გან მცხა დე ბელ თა და კითხ ვე ბი და სა მე დი-ცი ნო ექ სპერ ტი ზე ბი. ამ შემ თხვე ვა ში და ირ ღვა მე-6 (3) (გ) მუხ ლი. გან მცხა დე ბელს შე უძ ლია თა ვი და იც ვას მის მი ერ არ ჩე უ ლი დამ-

ცვე ლის მეშ ვე ო ბით, თუ მას გა აჩ ნია ამი სათ ვის სა ჭი რო სა შუ ა ლე ბა.260 ასე თი სა შუ ა ლე ბის არარ სე ბო ბის შემ თხვე ვა ში, მას შე იძ ლე ბა მო ეთხ-ო ვოს სა კუ თა რი თა ვის პი რა დად დაც ვა, თუ კი “მარ თლმსა ჯუ ლე ბის ინ ტე რე სე ბი” არ მო ითხ ოვს იუ რი დი ულ წარ მო მად გენ ლო ბას. ად ვო კა-

260 ix. zemoT moyvanili Campbell and Fell –is saqmis ganaCeni

158


ტის არ ჩე ვის უფ ლე ბა არ სე ბობს მხო ლოდ მა შინ, თუ გან მცხა დე ბელს გა აჩ ნია საკ მა რი სი სახ სრე ბი ად ვო კა ტის ასაყ ვა ნად. ამ გვა რად, მე-6 (3) (გ) მუხ ლის თა ნახ მად, ბრალ დე ბულს, რო მელ საც სა მარ თლებ რი-ვი დახ მა რე ბა აღ მო უ ჩი ნეს, არ აქვს იმა ვე საქ მე ზე წარ მო მად გენ ლის არ ჩე ვის ან კონ სულ ტა ცი ის უფ ლე ბა.261 წარ მო მად გენ ლის არ ჩე ვის უფ ლე ბა მა ში ნაც არ არის აბ სო ლუ ტუ რი, რო ცა პი როვ ნე ბას აქვს საკ მა რი სი ფი ნან სუ რი სა შუ ა ლე ბა, რად გან სა ხელ მწი ფოს აქვს უფ-ლე ბა თა ვად და ა რე გუ ლი როს სა სა მარ თლო ზე ად ვო კატ თა დას წრე-ბის სა კითხი და ზოგ შემ თხვე ვა ში აკ რძა ლოს გარ კვე ულ პირ თა დაშ-ვე ბა სა სა მარ თლო სხდო მა ზე. მა გა ლი თად, სა ხელ მწი ფომ შე იძ ლე ბა ჩა მო ა ყა ლი ბოს და გან საზღ ვროს და საშ ვებ პირ თა სა ჭი რო კვა ლი-ფი კა ცია და მა თი პრო ფე სი უ ლი ქცე ვის წე სე ბი. მე-6 (3) (გ) მუხ ლის შე სა ბა მი სად ჩა ით ვა ლა დამ ცვე ლი ად ვო კა ტე ბის რა ო დე ნო ბის შეზღ-უდ ვა, აგ რეთ ვე ზო გი ად ვო კა ტის დაშ ვე ბა ზე უა რის თქმა იმ ეჭ ვის სა ფუძ ველ ზე, რომ ისი ნი იმა ვე კრი მი ნა ლურ დაჯ გუ ფე ბას უჭერ დნენ მხარს, რო მელ საც ბრალ დე ბუ ლი მი ე კუთ ვნე ბო და.262

რო დე საც ბრალ დე ბულს და უს წრებ ლად (in abstentia) ასა მარ თლე-ბენ, მე-6 (3) (გ) მუხ ლი მო ითხ ოვს, რომ ძებ ნა ში მყო ფი პი რი წარ-მოდ გე ნი ლი იყოს თა ვი სი ად ვო კა ტით.263

5.3.2. დამ ცვე ლის ყო ლის უფ ლე ბის

შეზღ უდ ვა წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის ეტაპ ზე

მა შინ, რო ცა გა მო ძი ე ბის ად რე ულ ეტა პებ ზე პი როვ ნე ბას უარს ეუბ ნე ბი ან დამ ცვე ლის ყო ლა ზე, შე საძ ლოა ად გი ლი არ ჰქონ დეს უდა ნა შა უ ლო ბის პრე ზუმ ფცი ის დარ ღვე ვას, თუმ ცა შე იძ ლე ბა და-ირ ღვეს მე-6 (3) (ც) მუხ ლი. დარ ღვე ვა შე იძ ლე ბა იქ ნეს დად გე ნი ლი მა შინ, რო დე საც დაც ვის უფ ლე ბებს გა მო უს წო რე ბე ლი ზი ა ნი მი-ად გა. ზე მოთ მოყ ვა ნილ ჯონ მი უ რე ის საქ მე ში (John Murray) გან-მცხა დე ბელს უა რი უთხ რეს ად ვო კა ტის აყ ვა ნა ზე და კა ვე ბი დან 48 სა ა თის გან მავ ლო ბა ში, რა დრო საც მან უა რი თქვა ნე ბის მი ე რი სა ხის მტკი ცე ბუ ლე ბის წარ მოდ გე ნა ზე. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მა შინ, რო ცა ეროვ ნულ ორ გა ნო თა წარ მო მად გე ნელ თათ ვის და საშ ვე ბია გა მო ი ტა ნონ გარ კვე უ ლი დას კვნე ბი გა მო ძი ე ბის ად რე-

261 ix. zemoT moyvanili Krempovskij –s saqmis gadawyvetileba262 Ensslin and Others v. Germany (dec.), 8/7/1978263 Karatas and Sari v. France, 2002

159


ულ ეტაპზე, ბრალ დე ბუ ლის დუ მი ლი დან გა მომ დი ნა რე, მე-6 მუხ ლი ჩვე უ ლებ რივ მო ითხ ოვს, რომ ბრალ დე ბულს გა ე წი ოს იუ რი დი უ-ლი დახ მა რე ბა გა მო ძი ე ბის საწყ ის ეტაპ ზე. ეს უფ ლე ბა შე იძ ლე ბა შე იზღ უ დოს გარ კვე უ ლი სა პა ტიო მი ზე ზე ბით. თი თო ე ულ საქ-მე ში სა კითხი შემ დეგ ნა ი რად უნ და და ის ვას: მთლი ა ნი სა სა მარ-თლო პრო ცე სის კონ ტექ სტში უა რი ეთ ქვა თუ არა გან მცხა დე ბელს სა მარ თლი ან სა სა მარ თლო გან ხილ ვა ზე. სა სა მარ თლო მი ვი და იმ დას კვნამ დე, რომ მო ცე მულ საქ მე ში არ სე ბუ ლი შემ თხვე ვა, რაც ბრალ დე ბუ ლის დუ მი ლი დან სა წი ნა აღ მდე გო დას კვნის გა კე თე ბის უფ ლე ბას იძ ლე ო და, იმ დე ნად მნიშ ვნე ლო ვა ნი იყო, რომ ბრალ დე-ბულს უნ და ჰქო ნო და ად ვო კა ტის აყ ვა ნის შე საძ ლებ ლო ბა პო ლი-ცი ა ში და კითხ ვის ად რე ულ ეტა პებ ზე ვე. ამ შემ თხვე ვა ში ბრალ დე-ბუ ლი თა ვის დაც ვას თან და კავ ში რე ბუ ლი მნიშ ვნე ლო ვა ნი დი ლე მის წი ნა შე იდ გა. თუ იგი აირ ჩევ და დუ მი ლის უფ ლე ბის გა მო ყე ნე ბას, შე სა ბა მი სი სა კა ნონ მდებ ლო ნორ მე ბი დან გა მომ დი ნა რე, ამას მის-თვის სა წი ნა აღ მდე გო დას კვნე ბის გა მო ტა ნა შე იძ ლე ბა მოჰ ყო ლო და. მე ო რე მხრივ, თუ იგი და არ ღვევ და დუ მი ლის უფ ლე ბას, იგი რის-კავ და სა კუ თა რი დაც ვის თვის ზი ა ნის მი ყე ნე ბას, მის წი ნა აღ მდეგ დას კვნე ბის გა მო ტა ნის სა შიშ რო ე ბის თა ვი დან აცი ლე ბის გა რე შე. ასეთ შემ თხვე ვა ში სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ გან მცხა დე ბელს უნ და ჰქო ნო და ად ვო კა ტის ყო ლის შე საძ ლებ ლო ბა. პო ლი ცი ა ში და-კითხ ვის პირ ვე ლი 48 სა ა თის გან მავ ლო ბა ში ად ვო კა ტის აყ ვა ნა ზე უა რის თქმა ისეთ ვი თა რე ბაში, როდესაც დაც ვის უფ ლე ბე ბი გა მო-უს წო რებ ლად იქ ნა შე ლა ხუ ლი, წი ნა აღ მდე გო ბა ში მო დი ო და ბრალ-დე ბუ ლის მე-6 მუხ ლით გა რან ტი რე ბულ უფ ლე ბებ თან. და ირ ღვა მე-6 (1) და მე-6 (3) (ც) მუხ ლე ბი.264

თუმ ცა, თუ სა სა მარ თლო პრო ცე სის საწყ ის ეტაპ ზე ად ვო კა ტის არ ყოფ ნა თა ვად გან მცხა დებ ლის ბრა ლით იქ ნა გა მოწ ვე უ ლი, ხე-ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბი არ აგე ბენ პა სუხს, თუნ დაც ამას მო გვი-ა ნე ბით პი რის თვის სა ზი ა ნო შე დე გი მოჰ ყვეს. საქ მე ში “ჟე ლე ზო ვი რუ სე თის წი ნა აღ მდე გ” (Zhelezov. v. Russia (dec.), 23/4/2002) და კა ვე ბის დღეს გან მცხა დე ბე ლი ად ვო კა ტის გა რე შე და კითხ ეს, რა დრო საც მან წე რი ლო ბი თი აღი ა რე ბი თი ჩვე ნე ბა მის ცა. მან აგ რეთ ვე ხე ლი მო ა წე რა დო კუ მენტს, რო მელ შიც ადას ტუ რებ და, რომ გაც ნო ბი ლი იყო ამ ეტაპ ზე ად ვო კა ტის აყ ვა ნის უფ ლე ბას, მაგ რამ იგი არ სა ჭი-

264 ix. aseve mtkicebis tvirTis braldebulze gadakisrebisa da dumilis uflebis gamoyenebidan sawinaaRmdego daskvnebis gamotanis sasamarT-loseuli interpretacia zemoT moyvanil TavSi 3.3.4.

160


რო ებ და მას. თუმ ცა მე ო რე დღეს ვე მას და უ ნიშ ნეს სა ხა ზი ნო ად-ვო კა ტი, მაგ რამ იგი არ გა მო ჩე ნი ლა გან მცხა დებ ლის და კითხ ვა ზე. ექ ვსი დღის გან მავ ლო ბა ში გან მცხა დე ბელს სა ერ თოდ არ ჰყავ და დამ ცვე ლი მა ნამ, სა ნამ მის მა ოჯახ მა არ და ი ქი რა ვა კერ ძო ად-ვო კა ტი, რის შემ დე გაც გან მცხა დე ბელ მა და იწყო იმის მტკი ცე ბა, რომ აღი ა რე ბი თი ჩვე ნე ბა უკა ნო ნოდ იქ ნა მო პო ვე ბუ ლი. გან მცხა-დე ბე ლი ჩი ო და, რომ მი სი მსჯავ რდე ბა ნა წი ლობ რივ ემ ყა რე ბო და იმ აღი ა რე ბით ჩვე ნე ბას, რო მე ლიც ად ვო კა ტის არ ყოფ ნი სას იქ ნა მო პო ვე ბუ ლი, რი თაც და ირ ღვა სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან-ხილ ვი სა და დაც ვის უფ ლე ბე ბი. არ და ად გი ნა რა მე-6 (3) (გ) და მე-6 (1) მუხ ლე ბის დარ ღვე ვა, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა შემ დე გი გა-რე მო ე ბე ბი: პირ ველ ყოვ ლი სა, დი დი მნიშ ვნე ლო ბა არ ჰქონ და იმას, ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებს ეკის რე ბო დათ პა სუ ხის მგებ ლო-ბა სა ხა ზი ნო ად ვო კა ტის გა მო უცხ ა დებ ლო ბის გა მო თუ არა, რად-გან გან მცხა დე ბელს თა ვი დან ვე გა აჩ ნდა კერ ძო ად ვო კა ტის აყ ვა ნის სა შუ ა ლე ბა; მე ო რეც, გან მცხა დე ბელ მა იცო და სა კუ თა რი უფ ლე ბა და კა ვე ბის მო მენ ტი დან ვე – ჰყო ლო და ად ვო კა ტი და აგ რეთ ვე მას ჰქონ და არ ჩე ვა ნის გა კე თე ბის სა შუ ა ლე ბა დუ მილ სა და და კითხ-ვებ ში აქ ტი ურ მო ნა წი ლე ო ბას შო რის, რომ ლის დრო საც მან მის-ცა აღი ა რე ბი თი ჩვე ნე ბა; და ბო ლოს, არ იყო არა ნა ი რი სა ფუძ ვე ლი (სა მე დი ცი ნო დას კვნე ბი და სხვა), რაც და ა დას ტუ რებ და იმას, რომ გან მცხა დე ბელ მა ზე წო ლის ქვეშ მის ცა აღი ა რე ბი თი ჩვე ნე ბა, მით უმე ტეს, რომ მას ეს აღი ა რე ბა რამ დე ნი მე და კითხ ვის დროს გა ი-მე ო რა. ზე მოთ მოყ ვა ნი ლი საქ მის მსგავ სად, სა სა მარ თლომ არ და ად-

გი ნა მე-6 (1) და (3) (ც) მუხ ლე ბის დარ ღვე ვა საქ მე ში “ლა ტი მე რი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 2005 (Latimer v. the United Kingdom (dec.), 2005), სა დაც ში და სა სა მარ თლომ მხედ ვე ლო ბა ში მი ი-ღო გან მცხა დებ ლის მი ერ და პა ტიმ რე ბი სას, ად ვო კა ტის დას წრე ბის გა რე შე, სა კუ თა რი თა ვის სა წი ნა აღ მდე გოდ მი ცე მუ ლი ჩვე ნე ბე ბი. პირ ველ რიგ ში, უნ და ით ქვას, რომ გან მცხა დე ბელ მა სა თა ნა დოდ არ მო ითხ ო ვა დამ ცვე ლი ად ვო კა ტის დას წრე ბა და უ ყოვ ნებ ლივ და-პა ტიმ რე ბის შემ დეგ. გარ და ამი სა, გან მცხა დებ ლის მი ერ ცი ხე ში წარ მო ე ბუ ლი და კითხ ვე ბი სას მი ცე მუ ლი აღი ა რე ბი თი ჩვე ნე ბე ბის და საშ ვე ბო ბა და სარ წმუ ნო ო ბა დე ტა ლუ რად იქ ნა გან ხი ლუ ლი შე-ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სის პი რო ბებ ში რო გორც პირ ვე ლი ინ სტან ცი-ის სა სა მარ თლო ში, ისე სამ ჯერ სა ა პე ლა ციო მოს მე ნე ბის დროს,

161


რა საც გან მცხა დე ბე ლი ეს წრე ბო და და ჰქონ და მტკი ცე ბუ ლე ბა თა წარ დგე ნის სა შუ ა ლე ბა. ასეთ ვი თა რე ბა ში, მი უ ხე და ვად და კა ვე ბის დამ თრგუნ ვე ლი პი რო ბე ბი სა, რა დრო საც აღი ა რე ბი თი ჩვე ნე ბე ბი იქ ნა მი ცე მუ ლი, გან მცხა დე ბელს არ წარ თმე ვია სა მარ თლი ა ნი სა-სა მარ თლო გან ხილ ვი სა და ად ვო კა ტის ყო ლის უფ ლე ბა. ამავ დრო უ ლად, დაც ვის უფ ლე ბე ბი შე საძ ლე ბე ლია დარ ღვე უ ლი

იქ ნეს ისეთ ვი თა რე ბა ში, რო ცა გა რე მო, სა დაც პო ლი ცი ელ თა მი ერ და კითხ ვა ტარ დე ბა, ძა ლი ან დამ თრგუნ ვე ლია და ბრალ დე ბუ ლის უფ ლე ბე ბი გა მო უს წო რებ ლად არის ხელ ყო ფი ლი. საქ მე ში “მე გი გა-ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 2000 (Magee v. United Kingdom, 2000) გან მცხა დე ბე ლი და ა კა ვეს ჩრდი ლო ეთ ირ ლან დი ა ში, ან ტი ტე-რო რის ტუ ლი კა ნონ მდებ ლო ბის თა ნახ მად. მას არ მი ე ცა ად ვო კა ტის აყ ვა ნის შე საძ ლებ ლო ბა 48 სა ათ ზე მე ტი ხნის გან მავ ლო ბა ში. ამ ხნის მან ძილ ზე იგი რვა ჯერ და კითხა პო ლი ცი ელ თა გუნ დმა. გან-მცხა დე ბე ლი, ჩვე უ ლებ რივ, გა აფ რთხი ლეს იმის შე სა ხებ, რომ მი სი დუ მი ლი დან შე საძ ლე ბე ლი იყო მის თვის არა სა სურ ვე ლი დას კვნე-ბის გა მო ტა ნა. თავ და პირ ვე ლად მან გა მო ი ყე ნა დუ მი ლის უფ ლე ბა, მაგ რამ მე-6 და კითხ ვა ზე მის ცა აღი ა რე ბი თი ჩვე ნე ბა, ხო ლო მე-7 და კითხ ვა ზე ხე ლი მო ა წე რა სა კუ თარ ჩვე ნე ბას. სა სა მარ თლო ზე მან არ მის ცა ჩვე ნე ბა, რის გა მოც პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის მო სა მარ თლეს არ გა მო უ ტა ნია მის თვის არა სა სურ ვე ლი დას კვნე ბი მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ მას ამის სრუ ლი უფ ლე ბა ჰქონ და. გან მცხა დებ ლის ძი-რი თა დი სა ჩი ვა რი ეხე ბო და იმ ფაქტს, რომ მას სა კუ თა რი ბრალ-დე ბის აღი ა რე ბა მო უ წია გან სა კუთ რე ბუ ლად დამ თრგუნ ველ გა რე-მო ში, სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის გა რე შე. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ გან მცხა დებ ლის და კითხ ვე ბი საკ მა ოდ დი დი ხნის გან მავ ლო-ბა ში მიმ დი ნა რე ობ და სა ა მი სოდ გაწ ვრთნი ლი რამ დე ნი მე პო ლი ცი ე-ლის მი ერ, ხო ლო და კითხ ვებს შო რის იგი გან მარ ტო ე ბულ სა კან ში იმ ყო ფე ბო და და კა ვე ბის იმ იზო ლა ტორ ში, რო მლებიც პი რო ბე ბის გან სა კუთ რე ბუ ლი სიმ კაც რით გა მო ირ ჩე ო და. სა სა მარ თლომ და-ად გი ნა, რომ, პრო ცე სუ ა ლუ რი სა მარ თლი ა ნო ბი დან გა მომ დი ნა რე, გან მცხა დე ბელს უნ და ჰქო ნო და დამ ცვე ლი ად ვო კა ტის აყ ვა ნის შე-საძ ლებ ლო ბა გა მო ძი ე ბის საწყ ის ეტაპ ზე ვე. ეს გა ა წო ნას წო რებ-და იმ დამ თრგუნ ველ გა რე მო პი რო ბებს, რო მე ლიც შექ მნი ლი იყო გან მცხა დებ ლის ნე ბის ყო ფის გა სა ტე ხად და მის მი ერ აღი ა რე ბი თი ჩვე ნე ბის მი სა ცე მად. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ დამ ცვე ლის აყ ვა ნა ზე გან მცხა დებ ლის უფ ლე ბის ამ გვარ მა შეზღ უდ ვამ გა მო უს-

162


წო რე ბე ლი ზი ა ნი მი ა ყე ნა დაც ვის უფ ლე ბას მე-6 (3) (ც) და მე-6 (1) მუხ ლე ბის სა წი ნა აღ მდე გოდ.

5.3.3. კონ ფი დენ ცი ა ლუ რი და

ეფექ ტუ რი კო მუ ნი კა ცია ად ვო კატ თან

მი უ ხე და ვად იმი სა, ბრალ დე ბულს სა ხა ზი ნო ად ვო კა ტი ჰყავს თუ კერ ძო დამ ცვე ლი, საკ მა რი სი არაა კომ პე ტენ ტუ რი ორ გა ნო ე ბის მხრი დან მხო ლოდ ად ვო კა ტის და ნიშ ვნა ან დაშ ვე ბა ბრალ დე ბუ ლის და სა ცა ვად, ვი ნა ი დან ბრალ დე ბულს გა აჩ ნია ისე თი სა მარ თლებ-რი ვი დახ მა რე ბის მი ღე ბის უფ ლე ბა, რო მე ლიც “პრაქ ტი კუ ლი და ეფექ ტუ რია” და არა “თე ო რი უ ლი და მოჩ ვე ნე ბი თი ”.265 სა ხელ მწი ფო არ არის პა სუ ხის მგე ბე ლი იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბის ყო ველ ნაკ ლსა და დაც ვის წარ მო ე ბა ზე, რად გან ეს, ძი რი თა დად, გან მცხა დებ ლი სა და მი სი ად ვო კა ტის შე თან ხმე ბის სა გა ნი ა. თუმ ცა, თუ კი ად ვო კა-ტის მი ერ გა წე უ ლი დახ მა რე ბა აშ კა რად არა ე ფექ ტუ რი ა, სა ხელ მწი-ფო ორ გა ნო ე ბის წარ მო მად გენ ლებს ევა ლე ბათ გარ კვე უ ლი ზო მე-ბის მი ღე ბა. მათ შე უძ ლი ათ შეც ვა ლონ ად ვო კა ტი ან აი ძუ ლონ ის, სა თა ნა დოდ შე ას რუ ლოს თა ვი სი მო ვა ლე ო ბე ბი ან შე უძ ლი ათ სხვა ისე თი ზო მის მი ღე ბა, რო გო რი ცაა სა სა მარ თლო პრო ცე სის გა და-დე ბა, რაც მის ცემს მას სა კუ თა რი ფუნ ქცი ე ბის ეფექ ტუ რად გან-ხორ ცი ე ლე ბის სა შუ ა ლე ბას.266 მე-6 (3) (ც) მუხ ლში მო ცე მუ ლი უფ ლე ბე ბი დან გა მომ დი ნა რე, ერ-

თ-ერ თი ძი რი თა დი მოთხ ოვ ნა არის ბრალ დე ბუ ლის ად ვო კატ თან პი რა დი ურ თი ერ თო ბის უფ ლე ბა.267 თუმ ცა ეს უფ ლე ბა შე იძ ლე ბა შე იზღ უ დოს იმ შემ თხვე ვა ში, რო დე საც არ სე ბობს ამის აუ ცი ლებ-ლო ბა. ეროვ ნუ ლი ხე ლი სუფ ლე ბის მტკი ცე ბა, რო მე ლიც გამ ყა რე-ბუ ლი არ არის მტკი ცე ბუ ლე ბე ბით, ვერ გა ა მარ თლებს ასეთ შეზღ-უდ ვას. საქ მე ში “ს. შვე ი ცა რი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1991 (S v. Switzerland, 1991)

გან მცხა დე ბე ლი და აპ ატიმ რეს ცეცხ ლის წა კი დე ბის მთელ რიგ სე-რი ას თან და კავ ში რე ბით. მის გარ და საქ მე ში იყო 16 სხვა ეჭ ვმი-ტა ნი ლიც. შემ დგო მი ცხრათ ვე- ნა ხევ რის გან მავ ლო ბა ში მი სი შეხ-ვედ რე ბი ად ვო კატ თან თით ქმის ყო ველ თვის პო ლი ცი ის ოფიც რის მეთ ვალ ყუ რე ო ბის ქვეშ ტარ დე ბო და. მო პა სუ ხე სა ხელ მწი ფო ამ-265 Artico v. Italy, 13/5/1980266 ibid.267 Brennan v. United Kingdom, 2002

163


ტკი ცებ და, რომ მეთ ვალ ყუ რე ო ბა სა ჭი რო იყო, რა თა არ მომ ხდა-რი ყო გან მცხა დებ ლის სხვა ეჭ ვმი ტა ნი ლებ თან ფა რუ ლი შე თან ხმე-ბა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ბრალ დე ბუ ლის უფ ლე ბა მე სა მე პი რის თან დას წრე ბის გა რე შე შეხ ვდეს ად ვო კატს, დე მოკ რა ტი ულ სა ზო გა დო ე ბა ში არ სე ბუ ლი სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის ძი რი თად ელე მენტს წარ მო ად გენს და მომ დი ნა რე ობს მე-6 (3) (გ) მუხ ლი დან. თუ ად ვო კატ მა ვერ შეძ ლო სა კუ თარ კლი ენ ტთან შეხ-ვედ რა და ზე დამ ხედ ვე ლო ბის გა რე შე მის გან კონ ფი დენ ცი ა ლუ რი მი თი თე ბე ბის მი ღე ბა, მი სი დახ მა რე ბა გარ კვე ულ წი ლად უსარ გებ-ლო გახ დე ბა. ამავ დრო უ ლად, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ მო პა სუ-ხის მტკი ცე ბა შეთ ქმუ ლე ბის სა შიშ რო ე ბას თან და კავ ში რე ბით იმ სა-ხუ რებ და ყუ რადღ ე ბას. ნამ დვი ლად არ სე ბობ და იმის სა შიშ რო ე ბა, რომ გან მცხა დებ ლის ად ვო კა ტი ითა ნამ შრომ ლებ და სხვა ბრალ დე-ბულ თან, რო მელ მაც, თა ვის მხრივ, პრო კუ რა ტუ რა გა აფ რთხი ლა იმის შე სა ხებ, რომ ყვე ლა ად ვო კა ტი აპი რებ და ერ თი ა ნი დაც ვის სტრა ტე გი ის ჩა მო ყა ლი ბე ბას. თუმ ცა ღა აღ ნიშ ნულს არ შე ეძ ლო შეზღ უდ ვის გა მარ თლე ბა, რად გან უჩ ვე უ ლო არა ფე რი იყო იმა ში, რომ ად ვო კა ტებს ერ თი ა ნი დაც ვა ეწარ მო ე ბი ნათ. გარ და ამი სა, არ იყო წარ მოდ გე ნი ლი იმის მტკი ცე ბუ ლე ბა, რომ სა მარ თალ წარ მო-ე ბის გან მავ ლო ბა ში კითხ ვის ნიშ ნის ქვეშ დად გა გან მცხა დებ ლის ად ვო კა ტის პრო ფე სი უ ლი ეთი კა ან მი სი ქცე ვის კა ნო ნი ე რე ბა. შე-სა ბა მი სად, და ირ ღვა მე-6 (3) (ც) მუხ ლი. ბრე ნა ნის საქ მე ში (Brennan) გან მცხა დე ბე ლი და ა კა ვეს ან ტი- ტე-

რო რის ტუ ლი კა ნო ნის ნორ მე ბი დან გა მომ დი ნა რე. და კა ვე ბი დან 24 სა ა თის გან მავ ლო ბა ში მას არ ჰქონ და ად ვო კატ თან შეხ ვედ რის შე-საძ ლებ ლო ბა, რის შემ დე გაც პირ ვე ლი შეხ ვედ რა პო ლი ცი ის ოფიც-რის ვი ზუ ა ლუ რი და სმე ნი თი მეთ ვალ ყუ რე ო ბის ქვეშ ჩა ტარ და. ოფი ცერ მა გა აფ რთხი ლა ისი ნი, რომ არ ეხ სე ნე ბი ნათ სა ხე ლე ბი და არ გა ეც ვა ლათ ისე თი ინ ფორ მა ცი ა, რო მე ლიც მი სი ბრალ დე ბი სას იქ ნე ბო და გა მო ყე ნე ბუ ლი. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ თუ ად-ვო კა ტი ვერ შეძ ლებ და სა კუ თარ კლი ენ ტთან მო ლა პა რა კე ბა სა და მის გან კონ ფი დენ ცი ა ლუ რი მი თი თე ბე ბის მი ღე ბას ზე დამ ხედ ვე ლო-ბის გა რე შე, მი სი დახ მა რე ბა გარ კვე ულ წი ლად უსარ გებ ლო იქ ნე-ბო და და მე-6 (3) (გ) მუხ ლი არა ე ფექ ტუ რი გახ დე ბო და. თუმ ცა, ამა ვე დროს, სა სა მარ თლო აღი ა რებ და, რომ ეს უფ ლე ბა შე იძ ლე-ბა შე იზღ უ დოს გარ კვე ულ შემ თხვე ვებ ში. მე-6 მუხ ლით გა რან ტი-რე ბულ სა მარ თლი ა ნო ბის პრინ ციპ თან შეზღ უდ ვის შე სა ბა მი სო ბის

164


გა სარ კვე ვად სა ჭი როა საქ მის კონ კრე ტუ ლი გა რე მო ე ბე ბის შე მოწ-მე ბა. მო ცე მულ საქ მე ში ად გი ლობ რი ვი ორ გა ნო ე ბი არ ამ ტკი ცებ-დნენ იმას, რომ ად ვო კა ტი ზო გა დად მო ნა წი ლე ო ბას მი ი ღებ და სხვა ეჭ ვმი ტა ნილ თათ ვის ინ ფორ მა ცი ის გა და ცე მა ში და მე ო რე მხრივ, სა ეჭ ვო იყო პო ლი ცი ე ლის დას წრე ბას ხე ლი შე ე შა ლა მა გა ლი თად და შიფ რუ ლი შეტყ ო ბი ნე ბის გა და ცე მა ში. სა სა მარ თლო მი ვი და იმ დას კვნამ დე, რომ ამ საქ მე ში არ იყო შეზღ უდ ვის და წე სე ბის აუ ცი-ლებ ლო ბა, რა მაც მე-6 (3) (გ) მუხ ლის დარ ღვე ვა გა მო იწ ვი ა.ზე მოთ მოყ ვა ნილ საქ მე ში სა სა მარ თლომ აგ რეთ ვე და ად გი ნა, რომ

სა კუ თარ ად ვო კატ თან კონ ფი დენ ცი ა ლუ რი კო მუ ნი კა ცი ის უფ ლე ბა, გარ და იმი სა, რომ წო ნა დი არ გუ მენ ტე ბით უნ და იყოს და სა ბუ თე-ბუ ლი, ასე ვე უნ და წარ მო ად გენ დეს ადეკ ვა ტურ პა სუხს არ სე ბულ სა ჭი რო ე ბა ზე. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ პო ლი ცი ის ოფი ცე რი გან მცხა დებ ლის ად ვო კატ თან მხო ლოდ ერთ შეხ ვედ რას ეს წრე ბო და, ეს ხელს შე უშ ლი და მას გულ წრფე ლად სა-უ ბარ ში იმ ფაქ ტის გათ ვა ლის წი ნე ბით, რომ გან მცხა დე ბელ მა წი ნა და კითხ ვებ ზე მის ცა აღი ა რე ბი თი ჩვე ნე ბა და რომ მი სი ად ვო კა ტი არ იქ ნე ბო და დაშ ვე ბუ ლი შემ დგომ და კითხ ვებ ზე. ასე რომ, არ სე-ბობ და იმის შე საძ ლებ ლო ბა, რომ გან მცხა დე ბელს და კითხ ვებ ზე ისე თი პა სუ ხე ბი გა ე ცა, რომ ლე ბიც შემ დეგ მის დაც ვზე გა მო უს-წო რე ბელ ზი ანს მოახდენ და და აქე დან გა მომ დი ნა რე, გა დამ წყვე ტი იყო ის, რომ გან მცხა დე ბელს კონ ფი დენ ცი ა ლუ რი კონ სულ ტა ცი ის მი ღე ბის უფ ლე ბა ჰქო ნო და. რო გორც წე სი, კონ ვენ ცია არ იძ ლე ვა კერ ძო პი რის, მა გა ლი თად

ად ვო კა ტის, ქმე დე ბის გა მო ჩი ვი ლის უფ ლე ბას მა ში ნაც კი, თუ იგი სა სა მარ თლოს მი ერ ოფი ცი ა ლუ რად არის და ნიშ ნუ ლი. თუმ ცა, გარ კვე ულ გა მო ნაკ ლის შემ თხვე ვებ ში, იუ რი დი უ ლი წარ მო მად გენ-ლო ბის ხა რის ხი შე საძ ლე ბე ლია იმ დე ნად და ბა ლი იყოს, რომ წა მოჭ-რას პრობ ლე მე ბი მე-6 (3) (ც) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე. რად გა ნაც სა ხელ მწი ფოს გა აჩ ნია პა სუ ხის მგებ ლო ბა, რომ დარ წმუნ დეს იუ-რი დი უ ლი დახ მა რე ბის ეფექ ტუ რო ბა ში, კომ პე ტენ ტუ რი ორ გა ნო ე-ბის წარ მო მად გენ ლე ბი უნ და ჩა ე რი ონ ისეთ შემ თხვე ვებ ში, რო ცა იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბის ნაკ ლო ვა ნე ბა ან აშ კა რა ა, ან სხვაგ ვა რად გახ და მათ თვის ცნო ბი ლი.საქ მე ში “და უ დი პორ ტუ გა ლი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1998 (Daud v. Portugal,

1998) არ გენ ტი ნე ლი გან მცხა დე ბე ლი 1992 წლის მარ ტში და ა კა ვეს დი დი ოდე ნო ბის კო კა ი ნის ფლო ბის გა მო. გან მცხა დე ბელს და უ-

165


ყოვ ნებ ლივ და უ ნიშ ნეს ად ვო კა ტი, თუმ ცა იგი არ და კავ ში რე ბია მას 1993 წლის იან ვრამ დე, რო დე საც მან ითხ ო ვა ჯან მრთე ლო ბის მდგო მა რე ო ბის გა მო საქ მი დან გა თა ვი სუფ ლე ბა. გან მცხა დებ ლის სა სა მარ თლო პრო ცე სამ დე სა მი დღით ად რე სა სა მარ თლომ და ნიშ-ნა ახა ლი ად ვო კა ტი, რო მე ლიც წარ მო ად გენ და მას სა სა მარ თლო ზე და შემ დგომ გა ა სა ჩივ რა პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის გა დაწყ ვე ტი ლე ბა უზე ნა ეს სა სა მარ თლო ში გა ნა ჩე ნის გა მოცხ ა დე ბის დღეს ვე. უზე-ნა ეს მა სა სა მარ თლომ სა ჩი ვა რი და უშ ვებ ლად ცნო. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა ის ფაქ ტი, რომ გან მცხა დე ბე ლი თა ვად იცავ და სა კუ თარ თავს მა შინ, რო ცა მი სი პირ ვე ლი სა ხა ზი ნო ად ვო კა ტი არ და უ კავ-შირ და მას. რაც შე ე ხე ბა მე ო რე ად ვო კატს, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ სა სა მარ თლომ დე 3 დღით ად რე მი სი და ნიშ ვნა ნიშ ნავ და იმას, რომ მას არ ჰქონ და საკ მა რი სი დრო საქ მის მა სა ლე ბის შე სას წავ-ლად და სა კუ თა რი კლი ენ ტის ცი ხე ში მო სა ნა ხუ ლებ ლად. სა სა მარ-თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 (3) (გ) მუხ ლის სა წი ნა აღ მდე გოდ ეფექ-ტუ რი იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბა არ იქ ნა უზ რუნ ველ ყო ფი ლი. საქ მე ში “ჩე კა ლა პორ ტუ გა ლი ის წი ნა აღ მდე გ”, 2002 (Czekalla v.

Portugal, 2002) ეროვ ნე ბით გერ მა ნე ლი გან მცხა დე ბე ლი და ა კა ვეს ნარ კო ტი კუ ლი და ნა შა უ ლე ბის გა მო. გან მცხა დე ბელს და ე ნიშ ნა ად-ვო კა ტი პრო ცე სის ად რე ულ ეტაპ ზე. მოგ ვი ა ნე ბით, გან მცხა დებ ლის თხოვ ნით, სა სა მარ თლო პრო ცე სის დროს მას ახა ლი ად ვო კა ტი და ე ნიშ ნა. გან მცხა დებ ლის მსჯავ რდე ბის შემ დეგ მის მა ად ვო კატ მა სა ა პე ლა ციო სა ჩივ რით მი მარ თა უზე ნა ეს სა სა მარ თლოს. ამ უკა-ნას კნელ მა და უშ ვებ ლად ცნო სა ჩი ვა რი იმ სა ფუძ ვლით, რომ ად-ვო კატ მა ვერ მო იყ ვა ნა ვე რა ნა ი რი მტკი ცე ბუ ლე ბა თა ვის სა ჩი ვარ-ში და მხო ლოდ ჩა მოთ ვა ლა ის კა ნო ნე ბი, რომ ლე ბიც დარ ღვე უ ლი იქ ნა. და ად გი ნა რა მე-6 (3) (გ) მუხ ლის დარ ღვე ვა, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ ად ვო კა ტის მი ერ ფორ მა ლურ მოთხ ოვ ნა თა და უც-ვე ლო ბა, რის შე დე გა დაც გან მცხა დე ბელს წა ერ თვა გა სა ჩივ რე ბის სა შუ ა ლე ბა, ბრა ლად წარ დგე ნი ლი და ნა შა უ ლის სიმ ძი მი სა და იმ ფაქ ტის გათ ვა ლის წი ნე ბით, რომ გან მცხა დე ბე ლი უცხ ო ე ლი იყო – წარ მო ად გენ და ად ვო კა ტის მხრი დან უხეშ და უ დევ რო ბას. საქ მე ში “სა ნი ნო იტა ლი ის წი ნა აღ მდე გ” (Sannino v Italy) სა სა მარ-

თლომ გა ნი ხი ლა ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ თლო ე ბის მარ ცხი, გა მო ეს-წო რე ბი ნათ დაც ვის ნაკ ლო ვა ნე ბე ბი. სა სა მარ თლოს მი ერ და ნიშ ნუ-ლი დამ ცვე ლი ინ ფორ მი რე ბუ ლი იყო მოს მე ნის თა რიღ ზე, მაგ რამ

166


არც ის და არც გან მცხა დე ბე ლი არ იყ ვნენ ინ ფორ მი რე ბუ ლი იმის შე სა ხებ, რომ გან მცხა დებ ლის წარ მო სად გე ნად ად ვო კა ტი იყო და-ნიშ ნუ ლი. ად ვო კა ტი ვერ გა მოცხ ად და მოს მე ნებ ზე, ამი ტომ სა სა-მარ თლომ ბრძა ნა მი სი შეც ვლა სხვა დას ხვა მოს მე ნა ზე სხვა დას ხვა ად ვო კა ტით. შე დე გად, გან მცხა დებ ლის მოწ მე ე ბი არც გა მო უ ძა-ხე ბი ათ და არც და უ კითხ ავთ. სა სა მარ თლომ აგ რეთ ვე და ად გი ნა, რომ გან მცხა დებ ლის მარ ცხი, მი ექ ცია პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა-მარ თლოს ყუ რადღ ე ბა მის დაც ვა ში არ სე ბუ ლი პრობ ლე მე ბი სად-მი, არ ათა ვი სუფ ლებ და სა სა მარ თლოს იმ ვალ დე ბუ ლე ბის გან, რომ დარ წმუ ნე ბუ ლი ყო უზ რუნ ველ ყო ფი ლი იყო თუ არა ბრალ დე ბუ ლი ეფექ ტუ რი წარ მო მად გენ ლო ბით. რად გან დაც ვის ნაკ ლო ვა ნე ბე ბი აშ კა რა იყო ამ კონ კრე ტულ საქ მე ში, პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა-სა მარ თლო უნ და ჩა რე უ ლი ყო და რად გან მან არ მი ი ღო სა ჭი რო ზო მე ბი, რა თა უზ რუნ ვე ლე ყო ბრალ დე ბუ ლის ეფექ ტუ რი დაც ვა და წარ მო მად გენ ლო ბა, ამით მან და არ ღვია მე-6 (3) (ც) მუხ ლი.268

თუმ ცა უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ იუ რი დი უ ლი წარ მო მად გენ ლო ბის მხო ლოდ იმ ნაკ ლო ვა ნე ბებს შე უძ ლია მე-6(3) (ც) მუხ ლის დარ-ღვე ვის გა მოწ ვე ვა, რომ ლე ბიც სა ხელ მწი ფო ორ გა ნო თა ბრა ლი თაა გა მოწ ვე უ ლი. საქ მე ში “ტრი პო დი იტა ლი ის წი ნა აღ მდე გ” (Tripodi v. Italy, 22/2/1994) გან მცხა დებ ლის ად ვო კა ტი ავად მყო ფო ბის გა მო ვერ და ეს წრო სა კა სა ციო სა სა მარ თლო ში ჩა ტა რე ბულ მოს მე ნას, რო მელ მაც არ და აკ მა ყო ფი ლა მი სი მოთხ ოვ ნა საქ მის გა და დე ბა ზე და საქ მე ად ვო კა ტის და უს წრებ ლად გა ნი ხი ლა, მი სი წე რი ლო ბი თი ახ სნა- გან მარ ტე ბის სა ფუძ ველ ზე. რად გა ნაც ად ვო კატ მა არ მი ი ღო სა თა ნა დო ზო მე ბი სა ი მი სოდ, რომ მომ ხდა რი ყო მი სი ჩა ნაც ვლე ბა სხვა ად ვო კა ტით სა სა მარ თლო მოს მე ნის დღეს, სა სა მარ თლომ არ და ად გი ნა მე-6 მუხ ლის დარ ღვე ვა. რა შემ თხვე ვებ ში უზ რუნ ველ ყოფს ში და კა ნონ მდებ ლო ბა ბრალ-

დე ბულს უფა სო იუ რი დი უ ლი დახ მა რე ბით?ში და კა ნონ მდებ ლო ბის მი ხედ ვით, ად ვო კა ტის აყ ვა ნა ზე რა შე-

საძ ლო შეზღ უდ ვე ბია დად გე ნი ლი?რა შე საძ ლო შეზღ უდ ვე ბი არ სე ბობს წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის ეტაპ-

ზე ად ვო კატ თან შეხ ვედ რა ზე?რა ზო მე ბი მი ი ღე ბა, ში და პრაქ ტი კი დან გა მომ დი ნა რე, იმი სათ-

ვის, რომ უზ რუნ ველ ყო ფი ლი იყოს ბრალ დე ბუ ლი სათ ვის ეფექ ტუ რი სა მარ თლებ რი ვი დახ მა რე ბის აღ მო ჩე ნა?

268 Sannino v. Italy, 2006

167


5.4. მოწ მე თა და კითხ ვის უფ ლე ბა - მე-6 (3) (დ) მუხ ლი

მე-6 (3) (დ) მუხ ლში თა ვად სიტყ ვა “მოწ მეს” გა აჩ ნია ავ ტო ნო მი-უ რი მნიშ ვნე ლო ბა და იგი არ მო ი ცავს მხო ლოდ იმ პი როვ ნე ბებს, რომ ლე ბიც ჩვე ნე ბას იძ ლე ვი ან სა სა მარ თლო ში. იგი ასე ვე მო ი ცავს იმ ჩვე ნე ბა თა ავ ტო რებს, რომ ლე ბიც ან ქვეყ ნდე ბა სა სა მარ თლო-ზე, ან წარ დგე ნი ლია რა ი მე სხვა სა ხით და მხედ ვე ლო ბა ში მი ი ღე ბა სა სა მარ თლოს მი ერ.269 იგი აგ რეთ ვე შე ი ცავს სხვა ეჭ ვმი ტა ნილ-თა მი ერ მი ცე მულ ჩვე ნე ბას, რო ცა გარ კვე ულ წი ლად გა მო ყე ნე-ბუ ლია მსჯავ რდე ბის სა ფუძ ვლად და ამ გვა რად ბრალ დე ბის მტკი-ცე ბუ ლე ბას წარ მო ად გენს.270 მე-6 მუხ ლის თა ნახ მად, მოწ მე ებს, სა სა მარ თლოს გან გან სხვა ვე ბით, არ მო ეთხ ო ვე ბათ იყ ვნენ და მო-უ კი დე ბელ ნი ან მი უ კერ ძო ე ბელ ნი. ექ სპერ ტე ბი ასე ვე მი იჩ ნე ვი ან “მოწმეებად” მე-6 (3) (დ) მუხ ლი დან გა მომ დი ნა რე, გარ და იმ შემ თხვე ვი სა, რო ცა ისი ნი არი ან სა სა მარ თლოს მი ერ და ნიშ ნუ ლი გარ კვე უ ლი პრო ცე სუ ა ლუ რი პრი ვი ლე გი ე ბის მქო ნე ექ სპერ ტე ბი, რა შემ თხვე ვა შიც მათ უნ და და აკ მა ყო ფი ლონ ნე იტ რა ლუ რო ბის გარ კვე უ ლი პი რო ბე ბი (იხ. მე-3.3.2 თავ ში მოყ ვა ნი ლი ბო ნი შის და ბრან დსტე რის საქ მე). მე-6 (3) (დ) მუხ ლი იცავს დაც ვის მოწ მე თა გა მო ძა ხე ბი სა და და-

კითხ ვის და ამას თა ნა ვე, ბრალ დე ბის მოწ მე თა და კითხ ვის უფ ლე-ბას. ეს დე ბუ ლე ბა თა ნაბ რად ვრცელ დე ბა რო გორც საბ რალ დე ბო პრო ცეს ზე, რო ცა მოწ მე თა გა მო ძა ხე ბა სა სა მარ თლოს გარ კვე უ ლი კონ ტრო ლის ფარ გლებ ში მხა რე ებ ზეა და მო კი დე ბუ ლი, ისე სა გა-მო ძი ე ბო პრო ცე სის თვის, სა დაც თა ვად სა სა მარ თლო წყვეტს, რო-მე ლი მოწ მის მოს მე ნა სურს. ზე მო აღ ნიშ ნულ პირ ველ სის ტე მა ში მოწ მე თა და კითხ ვა ან ჯვა რე დი ნი და კითხ ვა ხდე ბა მხა რე ე ბის ან მა თი წარ მო მად გენ ლე ბის მი ერ, თუმ ცა და მა ტე ბი თი კითხ ვე ბი შე-იძ ლე ბა დას მუ ლი იყოს მო სა მარ თლის მი ერ მა შინ, რო ცა მე ო რე მათ გან ში მოწ მე ებს, რო გორც წე სი, უშუ ა ლოდ სა სა მარ თლო და კითხ ავს. რო გორც უკ ვე აღი ნიშ ნა, ზო გა დად ორი ვე სის ტე მა შე სა-ბა მი სო ბა შია კონ ვენ ცი ას თან, მაგ რამ სა სა მარ თლომ მხედ ვე ლო ბა-ში უნ და მი ი ღოს ში და სის ტე მის სპე ცი ფი კუ რო ბა იმის და სად გე-ნად, და აკ მა ყო ფი ლა თუ არა სა მარ თალ წარ მო ე ბამ მე-6 (3) (დ) და მე–6 (1) მუხ ლე ბის მოთხ ოვ ნე ბი.

269 Kostowski v. Netherlands, 1989270 Luca v. Italy, 2001

168


5.4.1. დაც ვის მოწ მე თა გა მო ძა ხე ბის უფ ლე ბა

მე-6 (3) (დ) მუხ ლი არ იძ ლე ვა დაც ვის მხა რის მი ერ და სა ხე-ლე ბუ ლი ყვე ლა მოწ მის გა მო ძა ხე ბი სა და და კითხ ვის უფ ლე ბას. რო გორც თა ვად მუხ ლის ში ნა არ სი გად მოს ცემს: “და კითხ ოს ან და ა კითხ ვი ნოს ბრალ დე ბის მოწ მე ე ბი და გა მო ა ძა ხე ბი ნოს და და ა-კითხ ვი ნოს დაც ვის მოწ მე ე ბი ბრალ დე ბის მოწ მე ე ბის თა ნა ბარ პი-რო ბებ ში”. მე-6 (3) (დ) მუხ ლის ძი რი თა დი მი ზა ნი არის მხა რე თა სრუ ლი თა ნას წო რო ბა მოწ მე თა და კითხ ვას თან და კავ ში რე ბით. ში-და კა ნონ მდებ ლო ბამ შე იძ ლე ბა ჩა მო ა ყა ლი ბოს მოწ მე თა დაშ ვე ბის გან მსაზღ ვრე ლი პი რო ბე ბი, კერ ძოდ კომ პე ტენ ტურ მა სა სა მარ თლო ორ გა ნო ებ მა შე იძ ლე ბა და სა ბუ თე ბუ ლად არ და უშ ვას მოწ მის გა-მო ძა ხე ბა, თუ ცხა დი ა, რომ მი სი ჩვე ნე ბა იქ ნე ბა საქ მეს თან და-კავ ში რე ბუ ლი. 271 საქ მე ში “ვი და ლი ბელ გი ის წი ნა აღ მდეგ”, 1992 (Vidal v. Belgium,

1992) გან მცხა დე ბე ლი ცი ხის მმარ თვე ლი იყო, რო მე ლიც, პა ტიმ-რის გაქ ცე ვა ში ხე ლის შეწყ ო ბის მიზ ნით, მის ია რა ღით უზ რუნ-ველ ყო ფა ში იყო ბრალ დე ბუ ლი. პა ტი მა რი და ა კა ვეს, რა დრო საც მას ჯი ბე ში აღ მო აჩ ნდა გან მცხა დებ ლის მი ერ და წე რი ლი შე პი რე-ბის წე რი ლი. გან მცხა დე ბე ლი პა ტი მარ თან ერ თად გა ა სა მარ თლეს. პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლომ გან მცხა დებ ლის მი ერ გა მო-ძა ხე ბულ ოთხ მოწ მეს მო უს მი ნა, რომ ლებ მაც და ა დას ტუ რეს, რომ გან მცხა დე ბელს პა ტიმ რის თვის არ გა და უ ცია ია რა ღი. გან მცხა-დე ბე ლი გა ა მარ თლეს, პა ტი მარს კი მსჯავ რი და ე დო. აპე ლა ცი ა-ზე სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლომ მსჯავ რი დას დო გან მცხა დე ბელს პა ტიმ რის მი ერ მი ცე მუ ლი ჩვე ნე ბი სა და პი რო ბის ამ სახ ვე ლი წე-რი ლის სა ფუძ ველ ზე. გან მცხა დე ბელ მა ოთხი მოწ მის გა მო ძა ხე ბის თხოვ ნით მი მარ თა სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს; მი მარ თვა არ და-აკ მა ყო ფი ლეს. მარ თლაც, სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს არც ერ თი მოწ მე არ და უ კითხ ავს. სა სა მარ თლომ გა ნაცხ ა და, რომ პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლო გა დაწყ ვე ტი ლე ბის შეც ვლი სას სა ა პე ლა-ციო სა სა მარ თლოს არ გა აჩ ნდა არა ნა ი რი ახა ლი მტკი ცე ბუ ლე-ბა, გან მცხა დებ ლი სა და მე ო რე გან სას ჯე ლის ზე პი რი ჩვე ნე ბე ბის გარ და. სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს გა დაწყ ვე ტი ლე ბა ემ ყა რე ბო-და მხო ლოდ საქ მე ში არ სე ბულ მა სა ლებს. სა სა მარ თლომ აგ რეთ ვე დას ძი ნა, რომ სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლომ სა ერ თოდ არ გა ნი ხი ლა გან მცხა დებ ლის თხოვ ნა მოწ მე ე ბის გა მო ძა ხე ბა ზე. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ ეს არ იყო შე უ თავ სე ბე ლი მე-6 მუხ ლით გა რან ტი-

271 Vidal v. Belgium, 1992

169


რე ბუ ლი სა მარ თლი ა ნო ბის პრინ ცი პის არ სთან. საქ მე ში “სო ლა კო ვი მა კე დო ნი ის ყო ფი ლი იუ გოს ლა ვი უ რი რეს-

პუბ ლი კის წი ნა აღ მდეგ”, 2001 (Solakov v. the Former Yugoslav Republic of Macedonia, 2001) გან მცხა დე ბე ლი, რო მე ლიც ნარ კოტ რე ფი კინ გში იყო ეჭ ვმი ტა ნი ლი, ჩი ო და, რომ არ მი ე ცა ორი მოწ მის გა მო ძა ხე ბის უფ ლე ბა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ გან მცხა დე ბელს ჰქონ და მოწ მე თა გა მო ძა ხე ბის შე საძ ლებ ლო ბა რო გორც გა მო ძი ე ბის ეტაპ-ზე, ისე სა სა მარ თლო პრო ცე სის დროს. თუმ ცა გან მცხა დე ბელ მა არ მო ითხ ო ვა მა თი გა მო ძა ხე ბა ამ ეტა პებ ზე და ეს მხო ლოდ მოგ-ვი ა ნე ბით გა ა კე თა. სა სა მარ თლომ აგ რეთ ვე დას ძი ნა, რომ იმ მოწ-მე თა მი სა მარ თე ბი უც ნო ბი იყო, რა მაც გა არ თუ ლა მა თი სა სა მარ-თლო ში მოწ ვე ვა. დად გინ და, რომ მე-6 (3) (დ) მუხ ლის მი ხედ ვით არ სე ბუ ლი დაც ვის უფ ლე ბე ბი იმ გვა რად არ იქ ნა შეზღ უ დუ ლი, რომ ამას გან მცხა დებ ლის თვის სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან-ხილ ვის უფ ლე ბის ხელ ყო ფა მო ეხ დი ნა. საქ მე ში “პერ ნა იტა ლი ის წი ნა აღ მდეგ”, 2003 (Perna v. Italy [Grand

Chamber], 2003) გან მცხა დე ბე ლი ჟურ ნა ლის ტი იყო, რო მე ლიც ბრალ-დე ბუ ლი იყო გე ნე რა ლუ რი პრო კუ რო რის მი მართ ცი ლის მწა მებ ლუ რი ინ ფორ მა ცი ის გავ რცე ლე ბა ში, რომ ლი თაც იგი ბრალს სდებ და პრო-კუ რორს არა სა თა ნა დო პო ლი ტი კურ მი კერ ძო ე ბა ში. გან მცხა დე ბელ მა მო ითხ ო ვა მტკი ცე ბუ ლე ბის სა ხით ორი სა გა ზე თო სტა ტი ის წარ მოდ-გე ნა და მომ ჩი ვა ნის და კითხ ვა. აპე ლა ცი ა ზე მან გა ი მე ო რა მოთხ ოვ ნა და ორი მოწ მის გა მო ძა ხე ბა ითხ ო ვა, იგი ირ წმუ ნე ბო და inter alia, რომ ეს მოწ მე ე ბი და ამ ტკი ცებ დნენ მომ ჩი ვა ნის პო ლი ტი კურ მი კერ ძო ე-ბას. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ ში და სა სა მარ თლო ებ მა სრუ ლად გა ნი ხი ლა ეს სა კითხ ე ბი და არ შეც ვა ლა ად გი ლობ რი ვი სა სა მარ თლო-ე ბის შე ფა სე ბა იმას თან და კავ ში რე ბით, რომ საქ მის გა და საწყ ვე ტად სა ჭი რო არ იყო და მა ტე ბი თი მტკი ცე ბუ ლე ბე ბი. მე-6 (1) და მე-6 (3) (დ) მუხ ლე ბის დარ ღვე ვას ად გი ლი არ ჰქო ნი ა.“მე ოთხე ინ სტან ცი ის” დოქ ტრი ნის გათ ვა ლის წი ნე ბით, ად გი ლობ-

რი ვი სა სა მარ თლოს გა და საწყ ვე ტი ა, სა ჭი როა თუ არა და მა ტე ბით მოწ მე თა სა სა მარ თლო ზე გა მო ძა ხე ბა და იმის გათ ვა ლის წი ნე ბით, რომ მხა რე თა თა ნას წო რო ბის პრინ ცი პი და ცუ ლი ა, სა სა მარ თლო დარ ღვე ვას მხო ლოდ გა მო ნაკ ლის შემ თხვე ვებ ში და ად გენს.272 ში-და სა სა მარ თლომ შე იძ ლე ბა უა რი თქვას მოწ მის მოს მე ნა ზე, მი სი

272 ix. zemoT moyvanili Vidal-is da Bricmont –is saqmeebi

170


საქ მეს თან შე უ სა ბა მო ბის გა მო. მა ში ნაც კი, თუ ჩვე ნე ბა საქ მეს თან არის და კავ ში რე ბუ ლი, ჩა ით ვლე ბა, რომ სა სა მარ თლომ შე ას რუ ლა მას ზე და კის რე ბუ ლი ვალ დე ბუ ლე ბა, თუ კი იგი მი ი ღებს ყვე ლა ზო მას მოწ მის სა სა მარ თლო ში გა მო საცხ ა დებ ლად.273 თუმ ცა სა-სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 (3) (დ) მუხ ლის დარ ღვე ვა, რო ცა ში-და სა სა მარ თლომ გას ცა მოწ მე თა და კითხ ვის ნე ბარ თვა მხო ლოდ იმი ტომ, რომ შემ დგომ თა ვად ვე გა ე უქ მე ბი ნა იგი ყო ველ გვა რი და სა ბუ თე ბის გა რე შე.274

პირ მა, რო მე ლიც ჩი ვის მე-6 (3) (დ) მუხ ლის დარ ღვე ვას გა მომ-დი ნა რე იქი დან, რომ მას არ მი ე ცა კონ კრე ტუ ლი მოწ მის გა მო ძა-ხე ბის შე საძ ლებ ლო ბა, უნ და და ამ ტკი ცოს არა მარ ტო ეს, არა მედ ისიც, რომ მოწ მის მოს მე ნა აუ ცი ლე ბე ლი იყო სი მარ თლის და სად-გე ნად და მოწ მის არ მოს მე ნის გა მო და ირ ღვა რო გორც დაც ვის, ისე სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბე ბი.275

5.4.2. პი რის უფ ლე ბა და კითხ ოს ან

და ა კითხ ვი ნოს ბრალ დე ბის მოწ მე ე ბი

სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლოს უფ ლე ბა ჩვე უ ლებ რივ მო ითხ ოვს, რომ ყვე ლა მტკი ცე ბუ ლე ბა წარ მოდ გე ნი ლი უნ და იყოს ბრალ დე ბუ-ლის თან დას წრე ბით, შე ჯიბ რე ბი თი პრო ცე სის პი რო ბებ ში. თუმ ცა ეს იმას არ ნიშ ნავს, რომ ჩვე ნე ბის ავ ტო რი უნ და ეს წრე ბო დეს სა სა-მარ თლო პრო ცესს. ასე თი ჩვე ნე ბე ბი შე იძ ლე ბა გა მო ყე ნე ბუ ლი იქ ნეს სა სა მარ თლო ზე იმ შემ თხვე ვა ში, თუ დაც ვის უფ ლე ბე ბი სრუ ლად იქ ნა და ცუ ლი წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის ეტაპ ზე. ეს გუ ლის ხმობს იმას, რომ ბრალ დე ბულს უნ და მი ე ცეს მოწ მის თვის კითხ ვე ბის დას მი სა და მი სი ჩვე ნე ბის სარ წმუ ნო ო ბა ზე და ვის შე საძ ლებ ლო ბა. ასე თი შე საძ ლებ ლო ბა უნ და მი ე ცეს მას ჩვე ნე ბის მი ცე მის დროს ან მოგ-ვი ა ნე ბით.276 საქ მე ში “ის გრო იტა ლი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1991 (Isgro v. Italy, 1991) გან-

მცხა დე ბე ლი და ა პა ტიმ რეს დ-ს მი ერ პო ლი ცი ის თვის მი წო დე ბუ ლი ინ ფორ მა ცი ის სა ფუძ ველ ზე. დ-ს ვი ნა ო ბა ცნო ბი ლი იყო გან მცხა-დებ ლი სათ ვის და გა მო ძი ე ბის დროს მან გა ნუცხ ა და ხე ლი სუფ ლე ბის

273 Thomas v. the United Kingdom (dec.), 2005 274 Popov v. Russia, 2006275 ix. zemoT moyvanili Krempovskij-is da Butkevicius –is saqmeebSi miRebuli

gadawyvetilebebi276 Unterpertinger v. Austria, 1986

171


ორ გა ნო ე ბის წარ მო მად გენ ლებს, რომ იც ნობ და დ-ს. გა მო ძი ე ბა-ში მო ნა წი ლე მო სა მარ თლემ და ა პი რის პი რა გან მცხა დე ბე ლი დ-სთან, თუმ ცა გან მცხა დებ ლის ად ვო კა ტი და პი რის პი რე ბას არ ეს წრე ბო და. გან მცხა დე ბელ სა და დ-საც ჰქონ დათ შე საძ ლებ ლო ბა, რომ მო ეხ-სე ნე ბი ნათ მომ ხდა რი მოვ ლე ნე ბის სა კუ თა რი ვერ სი ე ბი ერ თმა ნე-თის თან დას წრე ბით და მი ე მარ თათ ერ თმა ნე თი სათ ვის. ამის შემ დეგ ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნო ე ბის წარ მო მად გენ ლებ მა სცა დეს სა სა მარ-თლო სა და აპე ლა ცი ის სტა დი ა ზე დ-ს მოწ მედ წარ დგე ნა, თუმ ცა უშე დე გოდ. დ-ს და კითხ ვი სა და და პი რის პი რე ბის ჩა ნა წე რე ბი გა მოქ-ვეყ ნდა სა სა მარ თლო ზე. გან მცხა დე ბელს მსჯავ რი და ე დო. იგი ჩი ო და დ-ს ჩვე ნე ბე ბის მტკი ცე ბუ ლე ბის სა ხით გა მო ყე ნე ბის თაობაზე. სა-სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ გა მო ძი ე ბა ში მო ნა წი ლე მო სა მარ თლემ და გან მცხა დე ბელ მა დ. რამ დენ ჯერ მე და კითხ ეს წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის ეტაპ ზე. ამან გან მცხა დე ბელს მის ცა სა შუ ა ლე ბა, რომ მი ე წო დე ბი ნა მო სა მარ თლი სათ ვის ყვე ლა ინ ფორ მა ცი ა, რო მე ლიც ეჭ ვქვეშ და ა ყე-ნებ და მოწ მის სარ წმუ ნო ო ბას. თა ვად ის ფაქ ტი, რომ გან მცხა დებ-ლის ად ვო კა ტი არ ეს წრე ბო და და პი რის პი რე ბას, არ იყო პრობ ლე მა-ტუ რი, რად გან გან მცხა დე ბელს თა ვად ჰქონ და დ-სთვის კითხ ვე ბის დას მის შე საძ ლებ ლო ბა. პირ ველ ინ სტან ცი ა სა და აპე ლა ცი ა ზე დ-ს მი ერ მი ცე მულ მა მტკი ცე ბუ ლე ბებ მა მარ თა ლი ა, გა ამ ყა რა ბრალ-დე ბა, მაგ რამ ის არ წარ მო ად გენ და გან მცხა დებ ლის წი ნა აღ მდეგ არ სე ბულ ერ თა დერთ ან ძი რი თად მტკი ცე ბუ ლე ბას. სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ პრო ცეს ზე დ-ს წარ მო უდ გენ ლო ბა არ იყო საკ მა რი სი გან მცხა დებ ლის თვის სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე-ბის ხელ ყო ფის თვის და წი ნას წა რი გა მო ძი ე ბის ეტაპ ზე მი ღე ბუ ლი დ-ს ჩვე ნე ბე ბის გა მო ყე ნე ბა გან მცხა დებ ლის მსჯავ რდე ბის თვის არ წარ მო ად გენ და მე-6 (1) და მე-6 (3) (დ) მუხ ლე ბის დარ ღვე ვას. ზე მოთ მოყ ვა ნილ სო ლა კო ვის საქ მე ში (Solakov), რო მე ლიც ეხე ბო-

და მა კე დო ნი ა სა და ამე რი კის შე ერ თე ბულ შტა ტებს შო რის სა ვა რა უ-დო ნარ კოტ რე ფი კინგს, გა მო ძი ე ბა ში ჩარ თუ ლი მო სა მარ თლე ჩა ვი და ამე რი კა ში, რა თა მო ეს მი ნა ბრალ დე ბის მოწ მე თათ ვის. გან მცხა დებ-ლის პირ ვე ლი ად ვო კა ტი ეს წრე ბო და ამ მოს მე ნებს და შე ეძ ლო მოწ-მი სათ ვის კითხ ვე ბის დას მა. ეს მოწ მე ე ბი სა სა მარ თლო ზე გა მო ძა ხე-ბუ ლი არ ყო ფი ლან, თუმ ცა მა თი ჩვე ნე ბე ბი მტკი ცე ბუ ლე ბის სა ხით იქ ნა გა მო ყე ნე ბუ ლი. გან მცხა დე ბელ მა იჩივ ლა, რომ ამან გა მო იწ ვია მე-6 (3) (დ) მუხ ლით და ცუ ლი მი სი უფ ლე ბე ბის დარ ღვე ვა. სა სა მარ-თლომ გა ნაცხ ა და, რომ არ არ სე ბობ და იმის მტკი ცე ბუ ლე ბა, რომ გან მცხა დე ბე ლი ან მი სი მე ო რე ად ვო კა ტი აპი რებ დნენ ამე რი კა ში ჩა ტა რე ბულ მოს მე ნებ ზე დას წრე ბას ან რომ მათ არ მი ე ცათ ამის

172


შე საძ ლებ ლო ბა. აქე დან გა მომ დი ნა რე, არ მომ ხდა რა მე-6 (3) (დ) მუხ ლის დარ ღვე ვა. მა შინ, რო ცა მე-6 მუხ ლი არ იცავს მოწ მე თა ინ ტე რე სებს, მათ

სი ცოცხ ლეს შე იძ ლე ბა საფ რთხე და ე მუქ როს სის ხლის სა მარ თლის პრო ცეს ში ჩვე ნე ბის მი ცე მის შე დე გად. შე სა ბა მი სად, მა თი უფ ლე ბე-ბი და ცუ ლია კონ ვენ ცი ის სხვა მუხ ლე ბით (მაგ. მე-2 და მე-3 მუხ-ლე ბით). ხელ შემ კვრელ სა ხელ მწი ფო ებს ევა ლე ბათ სის ხლის სა მარ-თლის სა მარ თალ წარ მო ე ბის იმ გვა რად წარ მარ თვა, რომ არ მოხ დეს მოწ მე თა და და ზა რა ლე ბულ თა ინ ტე რე სე ბის საფ რთხე ში ჩაგ დე ბა.277 შე სა ბა მი სად, სა ხელ მწი ფომ უნ და და ა ბა ლან სოს ბრალ დე ბუ ლი სა და ბრალ დე ბის მოწ მე თა ინ ტე რე სე ბი. საქ მე ში “კოს ტოვ სკი ნი დერ ლან დე ბის წი ნა აღ მდე გ”, 1989 (Kostovski

v. the Netherlands, 1989) მოწ მემ, რო მელ საც სურ და ანო ნი მუ რო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბა, პო ლი ცი ას ჩვე ნე ბა მის ცა. იგი და ეს წრო სა სა მარ თლო გა მო ძი ე ბას და მის ცა ჩვე ნე ბა ბრალ დე ბუ ლის, მი სი ად ვო კა ტი სა და პრო კუ რო რის და უს წრებ ლად. საქ მის გან მხილ ველ მა გის ტრანტ მო სა მარ თლე საც არ დარ თეს ნე ბა, გა ე გო მოწ მის ვი ნა ო ბა. გან-მცხა დე ბელს გა ეგ ზავ ნა მოწ მის მი ერ მი ცე მუ ლი ჩვე ნე ბის სა ოქ მო ჩა ნა წე რი და მი ე ცა შე საძ ლებ ლო ბა კითხ ვე ბი წა რედ გი ნა მო სა მარ-თლის თვის. მე ო რე მა გის ტრანტ მა მო სა მარ თლემ ჩა ა ტა რა მოს მე ნა, რო მელ ზეც გან მცხა დებ ლის კითხ ვე ბი და უს ვა მოწ მეს. არც გან-მცხა დე ბე ლი და არც მი სი ად ვო კა ტი არ და ას წრეს მოს მე ნას. ამ მოწ მის, ისე ვე რო გორც მე ო რე მოწ მის მი ერ წარ მოდ გე ნი ლი მტკი-ცე ბუ ლე ბე ბი, რო მე ლიც არ გა მოცხ ა დე ბუ ლა სა სა მარ თლოს წი ნა შე, მტკი ცე ბუ ლე ბის სა ხით იქ ნა გა მო ყე ნე ბუ ლი სა სა მარ თლო ზე. გან-მცხა დებ ლის მსჯავ რდე ბა მნიშ ვნე ლოვ ნად ემ ყა რე ბო და ანო ნი მუ რი მოწ მე ე ბის ჩვე ნე ბებს. და ად გი ნა რა მე-6 (3) (დ) მუხ ლის დარ ღვე ვა, სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა ის სე რი ო ზუ ლი დაბ რკო ლე ბე ბი, რომ ლებ-მაც ხე ლი შე უ შა ლა დაც ვას, სა და ვოდ გა ე ხა და ანო ნი მუ რი ჩვე ნე-ბე ბის სარ წმუ ნო ო ბა, ისე ვე რო გორც ის ფაქ ტი, რომ სა ი დუმ ლო მოწ მე ე ბის ვი ნა ო ბა თა ვად სა სა მარ თლოს თვის არ იყო ცნო ბი ლი. გა მამ ტყუ ნე ბე ლი გა ნა ჩე ნი უშუ ა ლოდ ემ ყა რე ბო და ორი ანო ნი მუ-რი მოწ მის ჩვე ნე ბას. აქე დან მხო ლოდ ერ თი და კითხა პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის მო სა მარ თლემ და ში და სა სა მარ თლომ არ და ა სა ბუ თა ჩვე ნე ბის მი ღე ბის მი ზე ზე ბი. ყო ვე ლი ვე აქე დან გა მომ დი ნა რე, დად-გინ და მე-6 (3) (დ) მუხ ლის დარ ღვე ვა. 278

277 Doorson v. Netherlands, 1996278 Krasniki v. Czech Republic, 2006

173


საქ მე ში “დორ სო ნი ნი დერ ლან დე ბის წი ნა აღ მდე გ” სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, იმის გარ და, რომ გან მცხა დე ბელს უნ და მი ე ცეს ანო ნი-მუ რი მოწ მე ე ბის თვის კითხ ვე ბის დას მი სა და მა თი ჩვე ნე ბის სა-და ვოდ გახ დის შე საძ ლებ ლო ბა, სხვა გა მაფ რთხი ლე ბე ლი ზო მე ბიც მო ეთხ ო ვე ბა. პირ ველ რიგ ში, გა მამ ტყუ ნე ბე ლი გა ნა ჩე ნი მთლი ა-ნად ან ძი რი თა დად არ უნ და ემ ყა რე ბო დეს ანო ნი მურ ჩვე ნე ბებს. ამას თა ნა ვე, ანო ნი მურ მოწ მე თა გან მი ღე ბულ ჩვე ნე ბებს გან სა-კუთ რე ბუ ლი სიფ რთხი ლით უნ და მო ე კი დოს პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლო. ზე მოთ მოყ ვა ნილ საქ მე ში სა ა პე ლა ციო პრო ცე სებს ეს წრე ბო და გან მცხა დებ ლის ად ვო კა ტი მა შინ, რო ცა ანო ნი მუ რი მოწ მე გა მო ძი ე ბის მო სა მარ თლემ და კითხა და მას ჰქონ და კითხ-ვე ბის პი რა დად დას მის შე საძ ლებ ლო ბა. მო სა მარ თლემ, რო მე ლიც გა მო ძი ე ბას აწარ მო ებ და, შე ად გი ნა სრუ ლი მოხ სე ნე ბა სა ა პე ლა ციო სა სა მარ თლოს თვის, სა დაც ახ სნა მი ზე ზე ბი, თუ რა ტომ იყო ანო ნი-მუ რი მოწ მე ე ბის ჩვე ნე ბე ბი სან დო. სა სა მარ თლომ მი იჩ ნი ა, რომ ამ საქ მე ში დაც ვი სათ ვის შექ მნი ლი სირ თუ ლე ე ბი და ა ბა ლან სა გა მო-ძი ე ბა ში ჩარ თულ მა მოსა მარ თლემ გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი პრო ცე დუ-რე ბით. შე სა ბა მი სად, მე-6 (3) (დ) მუხ ლი არ დარ ღვე უ ლა. საქ მე ებ ში “ლუ დი შვე ი ცა რი ის წი ნა აღ მდე გ”, 1992 და “ვან მეკ-

ჰე ლე ნი და სხვე ბი ნი დერ ლან დე ბის წი ნა აღ მდე გ”, 1997 (Ludi v. Switzerland, 1992; Van Mechelen and Others v. the Netherlands, 1997) სა-სა მარ თლომ და ად გი ნა მე-6 (3) (დ) მუხ ლის დარ ღვე ვა იმ ფაქ ტი-დან გა მომ დი ნა რე, რომ გან მცხა დებ ლის გა მამ ტყუ ნე ბე ლი გა ნა ჩე-ნი უმე ტეს წი ლად პო ლი ცი ის ოფიც რე ბის მი ერ მი ცე მულ ანო ნი მურ ჩვე ნე ბას ემ ყა რე ბო და. ამ საქ მე ებ ში სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ, ჩვე უ ლებ რივ, პო ლი ცი ის ოფიც რებს არ უნ და ჰქონ დეთ სის ხლის სა მარ თლის პრო ცეს ში ანო ნი მუ რო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბის შე საძ ლებ-ლო ბა. სა სა მარ თლომ აღ ნიშ ნა, რომ, მარ თა ლი ა, პო ლი ცი ელ თა და მა თი ოჯა ხის წევ რთა ინ ტე რე სე ბი სა ჭი რო ებს დაც ვას, მაგ რამ არ-სე ბობს აშ კა რა გან სხვა ვე ბე ბი პო ლი ცი ის ოფიც რებ სა და ჩვე უ ლებ-რივ მო ქა ლა ქე ებს შო რის. პო ლი ცი ე ლი ემ სა ხუ რე ბა სა ხელ მწი ფოს, ამას თა ნა ვე, მას აქვს ღია სა სა მარ თლო სხდო მა ზე ჩვე ნე ბის მი ცე-მის ვალ დე ბუ ლე ბა. აქე დან გა მომ დი ნა რე, პო ლი ცი ის ოფი ცერ თა ანო ნი მუ რობის დაც ვა სის ხლის სა მარ თლის პრო ცეს ში შე საძ ლე ბე-ლია მხო ლოდ გა მო ნაკ ლის შემ თხვე ვებ ში. მა გა ლი თად მა შინ, რო ცა ოფი ცე რი, რო მე ლიც სა ი დუმ ლო აგენ ტად მუ შა ობს, საფ რთხე ში აღ მოჩ ნდე ბა და გან სა კუთ რე ბულ დაც ვას მო ითხ ოვს, ან სა ჭი როა

174


მი სი ანო ნი მუ რო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბა, რა თა კვლავ შეძ ლოს სა ი დუმ-ლო აგენ ტად მუ შა ო ბა სხვა გა მო ძი ე ბებ ში. თუმ ცა დაც ვის უფ ლე-ბე ბის ასე თი შეზღ უდ ვა მათ და ზო გა დად ანო ნი მურ მოწ მე ებ თან მი მარ თე ბა ში და ბა ლან სე ბუ ლი უნ და იყოს ისე თი პრო ცე დუ რე ბით, რომ ლე ბიც დაც ვას მოწ მე ე ბი სთ ვის კითხ ვე ბის დას მი სა და მა თი ჩვე ნე ბის სარ წმუ ნო ო ბა ზე და ვის უფ ლე ბას აძ ლევს. თუმ ცა საქ მე ში “სა პუ ნა რეს კუ გერ მა ნი ის წი ნა აღ მდე გ”, 2006

(Sapunarescu v. Germany, 2006) სა სა მარ თლომ არ და ად გი ნა მე-6 (3) (დ) მუხ ლის დარ ღვე ვა მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ბრალ დე ბის მთა-ვა რი მოწ მე, პო ლი ცი ის ინ ფორ მა ტო რი, პი რა დად არ და უ კითხ ავთ. ამ საქ მე ში გან მცხა დე ბე ლი ბრალ დე ბუ ლი იყო ნარ კოტ რე ფი კინ-გში და ში ნა გან საქ მე თა სა მი ნის ტრომ პო ლი ცი ის ინ ფორ მა ტორს არ მის ცა ჩვე ნე ბის მი ცე მის უფ ლე ბა, ნარ კო დი ლე რე ბის მხრი დან ან გა რიშ სწო რე ბის ში შით. მან მხო ლოდ წე რი ლო ბით გას ცა პა სუ-ხი გან მცხა დებ ლის კითხ ვებს, რომ ლე ბიც გა და ცე მუ ლი იქ ნა მი სი ზემ დგო მის მეშ ვე ო ბით. ეს უკა ნას კნე ლიც აგ რეთ ვე და ი კითხა სა სა-მარ თლო ზე. არ და ად გი ნა რა სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ-ვის უფ ლე ბის დარ ღვე ვა, სა სა მარ თლომ და ა სა ბუ თა, მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ინ ფორ მა ტო რი ბრალ დე ბის მთა ვა რი მოწ მე იყო, გა მამ-ტყუ ნე ბე ლი გა ნა ჩე ნი არ იყო ძი რი თა დად მის ჩვე ნე ბა ზე დამ ყა რე-ბუ ლი. გა ნა ჩე ნი აგ რეთ ვე ემ ყა რე ბო და გან მცხა დებ ლი სა და სხვა ორი გან სას ჯე ლის ჩვე ნე ბას. ში და სა სა მარ თლო ებ ში სიფ რთხი ლით მო ე კიდ ნენ ინ ფორ მა ტო რის მი ერ მი ცე მულ წე რი ლო ბით ჩვე ნე ბას და გა მოწ ვლილ ვით და კითხ ეს ზემ დგო მი პო ლი ცი ის ოფი ცე რი, რა-თა შე ე ფა სე ბი ნათ მი სი ჩვე ნე ბის სარ წმუ ნო ო ბა.იმ სის ხლის სა მარ თლის საქ მე ებ ში, რომ ლე ბიც ეხე ბა სექ სუ ა ლუ-

რი ხა სი ა თის და ნა შა უ ლებს, გან სა კუთ რე ბით მა შინ, რო ცა მომ ჩი ვა-ნი ბავ შვი ა, სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ გარ კვე უ ლი ზო მე ბი უნ-და იქ ნეს მი ღე ბუ ლი და ზა რა ლე ბუ ლის და სა ცა ვად იმ პი რო ბით, რომ დაც ვის უფ ლე ბა სა თა ნა დოდ იქ ნე ბა გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი. ამ გვა რად, საქ მე ში “ს. ნ. შვე დე თის წი ნა აღ მდეგ”, 2002 (S.N. v. Sweden, 2002) სა-სა მარ თლოს არ და უდ გე ნია მე-6 (3) (დ) მუხ ლის დარ ღვე ვა სკო ლის მას წავ ლებ ლის მსჯავ რდე ბას თან და კავ ში რე ბით, რო მელ საც ბრა ლი ედე ბო და თა ვი სი 10 წლის მოს წავ ლის მი მართ სექ სუ ა ლუ რი ხა სი ა თის ძა ლა დო ბა ში. ბრალ დე ბის მთა ვა რი სამ ხი ლი იყო ვი დე ო მა სა ლა, რო-მელ ზეც ჩა წე რი ლი იყო ბი ჭის ინ ტერ ვიუ სპე ცი ა ლუ რად გაწ ვრთნილ

175


პო ლი ცი ელ თან. ში და კა ნონ მდებ ლო ბის თა ნახ მად, ასეთ საქ მე ებ ში ბავ შვებს იშ ვი ა თად იძა ხებ დნენ სა სა მარ თლო ში, რად გან ამას შე იძ-ლე ბა მათ თვის ტრავ მა მი ე ყე ნე ბი ნა. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ მე-6 მუხ ლის თვის საკ მა რი სი იყო ის, რომ გან მცხა დებ ლის ად ვო კატს შე ეძ ლო ბავ შვის და კითხ ვა ზე დას წრე ბა ან პო ლი ცი ის ოფიც რის თვის იმ კითხ ვე ბის დას მა, რომ ლე ბიც დაც ვის მხა რეს სურ და ბი ჭის თვის ეკითხ ა.

5.5. თარ ჯიმ ნის უფა სო დახ მა რე ბა – მე- 6(3)(ე) მუხ ლი

მე-6 (3) (ე) მუხ ლის პუნ ქტებ ში ბრალ დე ბულს უფ ლე ბა აქვს “ი სარ გებ ლოს თარ ჯიმ ნის უფა სო დახ მა რე ბით, თუ მას არ შე-უძ ლია გა ი გოს სა სა მარ თლო ში გა მო ყე ნე ბუ ლი ენა, ან ილა პა რა-კოს ამ ენა ზე ”. თუ ბრალ დე ბულს სა თა ნა დოდ შე უძ ლია სა სა მარ-თლოს თვის გა სა გებ ენა ზე სა უ ბა რი და ეს მის იგი, მას არ აქვს თარ ჯიმ ნის ყო ლის უფ ლე ბა იმი სათ ვის, რომ დაც ვა სხვა ენა ზე წარ მარ თოს. ით ვლე ბა, რომ ზო გა დად, ფი ზი კუ რი უუ ნა რო ბი დან გა მომ დი ნა რე, სა უბ რის ან გა გე ბის უუ ნა რო ბა (რო გო რიც არის მა გა ლი თად სიყ რუე ან სი მუნ ჯე), მე-6 (3) (ე) მუხ ლის მი ხედ ვით, ასე ვე წარ მო შობს შე სა ბა მი სი თარ ჯიმ ნის “უ ფა სო დახ მა რე ბი ს” უფ ლე ბას. იმი სათ ვის, რომ გა ნი საზღ ვროს ამა თუ იმ საქ მე ში წარ მო ი შო ბა თუ არა უფ ლე ბა თარ ჯიმ ნის უფა სო დახ მა რე ბა ზე, სა ჭი როა გა ირ კვეს სა უბ რის ან გა გე ბის შე საძ ლებ ლო ბის დო ნე და ხა რის ხი. ზო გად პრინ ციპს კი წარ მო ად გენს ის, რომ ბრალ დე ბუ ლი ისეთ მდგო მა რე ო ბა ში უნ და იყოს, რომ სა კუ თა რი შე საძ ლებ ლო-ბით ან თარ ჯიმ ნის დახ მა რე ბით, შე ეძ ლოს პრო ცე სის გა გე ბა და მას ში მო ნა წი ლე ო ბის მი ღე ბა იმ დო ნე ზე, რაც სა მარ თლი ან სა სა-მარ თლო გან ხილ ვას უზ რუნ ველ ყოფს. ბრალ დე ბუ ლის უფ ლე ბა თარ ჯიმ ნის უფა სო დახ მა რე ბა ზე აბ სო-

ლუ ტუ რი უფ ლე ბა ა. “უ ფა სოო ნიშ ნავს არა მხო ლოდ იმას, რომ მომ სა ხუ რე ბა იყოს უფა სო სა მარ თალ წარ მო ე ბის გან მავ ლო ბა ში, არა მედ იმა საც, რომ ხე ლი სუფ ლე ბის წარ მო მად გენ ლებ მა არ უნ-და მო ითხ ო ვონ და ნა ხარ ჯე ბის ანაზღ ა უ რე ბა სის ხლის სა მარ თლის პრო ცე სის ბო ლოს.279 მე-6 (3) (ე) მუხ ლი აგ რეთ ვე გუ ლის ხმობს იმას, რომ მოხ დეს ზო გი ერ თი მა სა ლის, თუმ ცა არა მთე ლი დო-

279 Luedicke, Belkacem and Koc v. Germany, 1978

176


კუ მენ ტა ცი ის, თარ გმნა. იგი მო ი ცავს ბრალ დე ბუ ლის წი ნა აღ მდეგ არ სე ბუ ლი და ასე ვე მის მი ერ წარ დგე ნი ლი ყვე ლა იმ მა სა ლის თარ გმნას, რომელიც აუ ცი ლე ბე ლია იმის თვის, რომ ბრალ დე ბულ-მა ისარ გებ ლოს სა მარ თლი ა ნი სა სა მარ თლო გან ხილ ვის უფ ლე ბით. თუმ ცა ეს არ გუ ლის ხმობს ყვე ლა პრო ცე სუ ა ლუ რი დო კუ მენ ტის წე რი ლო ბით თარ გმანს.280 მი იჩ ნე ვა, რომ თარ ჯი მანს უნ და შე ეძ-ლოს ბრალ დე ბუ ლის დახ მა რე ბა მის წი ნა აღ მდეგ აღ ძრუ ლი საქ მის არ სის გა გე ბა სა და სა კუ თა რი თა ვის დაც ვა ში. პა სუ ხის მგებ ლო ბა ეკის რე ბა პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლოს იმა ში, რა თა დარ-წმუნ დეს, რომ თარ ჯიმ ნის არ ყოფ ნა ზი ანს არ მი ა ყე ნებს ბრალ-დე ბუ ლის თვის მნიშ ვნე ლო ვა ნი სა კითხ ის გან ხილ ვა ში მის სრულ მო ნა წი ლე ო ბას. საქ მე ში “კუს კა ნი გა ერ თი ა ნე ბუ ლი სა მე ფოს წი ნა აღ მდე გ”, 2002

(Cuscani v. United Kingdom, 2002) გან მცხა დე ბე ლი ფლობ და იტა-ლი ურ რეს ტო რანს ინ გლის ში. მას მსჯავ რი და ე დო სა გა და სა ხა დო და-ნა შა უ ლებ ში. წი ნას წა რი მოს მე ნე ბის დროს ად ვო კატს არც ერ თხელ არ გა ნუცხ ა დე ბი ა, რომ ბრალ დე ბუ ლი სა ჭი რო ებ და თარ ჯი მანს. თუმ ცა სა სა მარ თლო ზე ად ვო კატ მა გა ნაცხ ა და, რომ მის კლი ენტს ჰქონ და პრობ ლე მე ბი ინ გლი სუ რი ენის გა გე ბას თან და კავ ში რე ბით და მა საც შე ექ მნა სირ თუ ლე სა კუ თარ კლი ენ ტთან ურ თი ერ თო ბა ში. პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის სა სა მარ თლომ გა და დო პრო ცე სი, რა თა მოწ ვე-უ ლი ყო თარ ჯი მა ნი. თუმ ცა, რო ცა სა სა მარ თლო გან ხილ ვა გაგ რძელ-და, თარ ჯი მა ნი არ გა მოცხ ად და. მსჯავ რდე ბუ ლის ად ვო კატ მა გა-ნაცხ ა და, რომ თუ სა ჭი რო გახ დე ბო და, ბრალ დე ბუ ლის ძმა გას წევ და შე სა ბა მის დახ მა რე ბას. გან მცხა დე ბელ მა აღი ა რა და ნა შა უ ლი და მას თა ვი სუფ ლე ბის აღ კვე თა შე ე ფარ და. სა სა მარ თლომ და ად გი ნა, რომ პირ ვე ლი ინ სტან ცი ის მო სა მარ თლემ იცო და გან მცხა დებ ლის სირ თუ-ლე ე ბის შე სა ხებ. ბრალ დე ბულ თან კონ სულ ტა ცი ის გზით თარ ჯიმ ნის და ნიშ ვნის სა ჭი რო ე ბის შე მოწ მე ბა მო სა მარ თლის ვალ დე ბუ ლე ბას შე ად გენ და; გან სა კუთ რე ბით გა მომ დი ნა რე იმ ფაქ ტი დან, რომ ად ვო-კატ მა აღ ნიშ ნა მის კლი ენ ტთან ურ თი ერ თო ბი სას წარ მოქ მნი ლი სირ-თუ ლე ე ბის შე სა ხებ. სა სა მარ თლომ ყუ რადღ ე ბა გა ა მახ ვი ლა ასე ვე იმ სას ჯე ლის სიმ კაც რე ზე, რო მე ლიც შე საძ ლოა და კის რე ბო და გან მცხა-დე ბელს. აქე დან გა მომ დი ნა რე, მან და ად გი ნა, რომ მო სა მარ თლეს ეკის რე ბო და პა სუ ხის მგებ ლო ბა, რომ დარ წმუ ნე ბუ ლი ყო: მი ა ყე ნებ-

280 Kamasinski v. Austria, 1989

177


და თუ არა თარ ჯიმ ნის არ ყოფ ნა ზი ანს გან მცხა დებ ლის სრულ მო-ნა წი ლე ო ბას მის თვის გა დამ წყვე ტი მნიშ ვნე ლო ბის მქო ნე სა კითხ ის გან ხილ ვა ში. სა სა მარ თლომ და ას კვნა, რომ მო ცე მულ საქ მე ში ეს არ მომ ხდა რა, ამი ტო მაც და ირ ღვა მე-6 (3) (ე) მუხ ლი. კომ პე ტენ ტუ რი ორ გა ნო ე ბის წარ მო მად გენ ლებ ზე მე-6 (3) (ე) მუხ-

ლით და კის რე ბუ ლი ვალ დე ბუ ლე ბა არ ამო ი წუ რე ბა მხო ლოდ თარ-ჯიმ ნის და ნიშ ვნით, არა მედ ასე ვე მო ი ცავს თარ გმა ნის ადეკ ვა ტუ რო-ბა ზე კონ ტრო ლის გან ხორ ცი ე ლე ბის ვალ დე ბუ ლე ბა საც, თუ კი ისი ნი ინ ფორ მი რე ბულ ნი არი ან ასე თი სა ჭი რო ე ბის შე სა ხებ.281 აღ ნიშ ნუ ლი შე იძ ლე ბა მო ი ცავ დეს მა გა ლი თად თარ ჯიმ ნის შეც ვლის ვალ დე ბუ-ლე ბა საც არა ა დეკ ვა ტუ რი თარ გმა ნის შემ თხვე ვა ში.

281 ix. zemoTmoyvanili Kamasinski-s saqme

178


6. გა მო ყე ნე ბუ ლი პრე ცე დენ ტე ბი

6.1. გა დაწყ ვე ტი ლე ბე ბი და საშ ვე ბო ბა ზე

Agee v. the United Kingdom, 17/12/1976 (chapter 2.3.3)Allen v. the United Kingdom, 1�/9/2��2 (3.3.4)Antoine v. the United Kingdom, 13/�/2��3 (2.4)Arrigo and Vella v. Malta, 1�/�/2�� (4) Bonzi v. Switzerland, (�.2.2) Butkevicius v. Lithuania, 2�/11/2�� (1.1; 3.3.4; �.4.1) Cherepkov v. Russia, 2�/1/2�� (2.2.3)Clarke v. the United Kingdom, 2�/�/2�� (3.2.2)C.R.R. Scheper v. the Netherlands, �/4/2�� (�.4.1)Daktaras v. Lithuania, 11/1/2�� (3.3.2) Ensslin and Others v. Germany, �/7/197� (�.3.1)Franz Fischer v. Austria, 6/�/2��3 (2.4) Ganusauskas v. Lithuania, 7/9/1999 (2.4)H. v. the United Kingdom (no. 11��9/��), 19�� (3.1.1)Jankauskas v. Lithuania, 16/12/2��3 (3.1.1) Jodko v. Lithuania, 7/9/1999 (3.1.1; 3.3.�)Kaplan v. the United Kingdom, 14/12/197� (2.3.3) Krempovskij v. Lithuania, 2�/4/1999 (�.2; �.3.1; �.4.1) Kurup v. Denmark, (�.2.2)Lasmane v. Latvia, 6/6/2��2 (2.2.3)Latimer v. the United Kingdom, 31/�/2�� (�.3.2)Loiseau v. France, 1�/11/2��3 (2.2.3)M. v. Germany (1��9/�2), �/7/19�4 (2.3.3)MPP Golub v. Ukraine, 1�/1�/2�� (3.1.1)Nunes Diaz v. Portugal, 1�/4/2��3 (3.3.3)Pitkevich v. Russia, �/2/2��1 (2.2.3) Richard-Dubarry v. France, 7/1�/2��3 (2.2.3)S. v. Germany (1�36�/�3), �/7/19�4 (2.3.3)

179


Salaman v. the United Kingdom, 1�/6/2�� (3.2.3)Saraiva de Carvalho v. Portugal, 1991 (2.3.3) Sarl du Parc d’Activites de Blotzheim and SCI Haselaecker v. France, 1�/3/2��3 (2.2.2; 2.2.3) Shestakov v. Russia, 1�/6/2��2 (3.1.2) Schreiber and Boetsch v. France, 11/12/2��3 (2.2.3; 3.1.1)Sidabras and Dziautas v. Lithuania, 1/7/2��3 (2.2.3; 2.3.3) Stow and Gai v. Portugal, 4/1�/2�� (3.2.3)Thomas v. the United Kingdom, 1�/�/2�� (�.4.1) Tumilovich v. Russia, 22/6/1999 (2.4)Vaivada and Vaivada v. Lithuania, 24/11/2�� (3.4.3)Valasinas v. Lithuania, 16/3/2�� (2.4)Webb v. the United Kingdom, 2/7/1997 (3.1.1)X. v. Austria (no. 6�6/�9), 19/9/1961 (2.4)X. v. Austria (no. 1237/61), 19/9/1962 (2.4) X. v. Austria (no. 7�34/7�), 12/1�/1977 (2.4)X. v. Belgium (no. �249/7�), 19�� (2.3.3)X. v. the United Kingdom (no. �496/79), �/1�/19�� (2.3.3)X. v. the United Kingdom (no. ��7�/79), 14/12/1979 (2.4)Zdanoka v. Latvia, 6/3/2��3 (2.2.3)Zamir v. the United Kingdom, 13/7/19�2 (2.3.3)Zhelezov v. Russia, 23/4/2��2 (�.3.2)

6.2 არსებითი განხილვის შედეგად მიღებული

გადაწყვეტილებები

A. v. the United Kingdom, 17/12/2��2 (3.1.1)Adolf v. Austria, 26/3/19�2 (4)Aerts v. Belgium, 3�/7/199� (chapter 2.2.3)Agosi v. the United Kingdom, 24/1�/19�6 (4)Airey v. Ireland, 9/1�/1979 (3.1.1)

180


Al-Adsani v. the United Kingdom, 21/11/2��1 (2.2.3; 3.1.1)Albert and Le Compte v. Belgium, 1�/2/19�3 (3.1.1; �.2.1)Allan v. the United Kingdom, 17/7/2��3 (3.3.4) Allan Jacobsson v. Sweden (No. 2), 19/2/199� (3.3.3)Allenet de Ribemont v. France, 1�/2/199� (4)Artico v. Italy, 13/�/19�� (�.3.3)Ashingdane v. the United Kingdom, 2�/�/19�� (3.1.1)Assanidze v. Georgia, �/4/2��4 (3.1.2)Axen v. Germany, �/12/19�3 (3.3.3)B. v. Austria, 2�/3/199� (3.4.4) Baggetta v. Italy, 2�/6/19�7 (3.4)Balmer-Schafroth and Others v. Switzerland, 26/�/1997 (2.2.2)Baraona v. Portugal, �/7/19�7(2.2.3; 3.4.4)Barberà, Messegué and Jabardo v. Spain, 6/12/19�� (3.3.1; 3.3.4)Beckles v. United Kingdom, �/1�/2��2 (3.3.4)Berlinski v. Poland, 2�/6/2��2 (�.3.1)Bernard v. France, 23/4/199�, (1.1) Belilos v. Switzerland, 29/4/19�� (3.2.1; 3.2.2)Benthem v. the Netherlands, 2�/1�/19�� (2.2.1; 2.2.2; 2.2.3; 3.1.1; 3.2.1)Bertuzzi v. France, 13/2/2��3 (3.1.1)Bohmer v. Germany, 3/1�/2��2 (4)Boenisch v. Austria, 6/�/19�� (3.3.2; �.4)Borgers v. Belgium, 3�/1�/1991 (3.3.2)Bottazzi v. Italy, 2�/7/1999 (3.4) Brandstetter v. Austria, 2�/�/1991 (3.3.1; 3.3.2; �.4)Brennan v. the United Kingdom, 16/1�/2��2 (�.3.3)Bricmont v. Belgium, 7/7/19�9 (3.3.1; �.2.2; �.4.1)Brozicek v. Italy, 19/12/19�9 (�.1.3)Brumarescu v. Romania, 2�/1�/1999 (3.1.2)Burdov v. Russia, 7/�/2��2 (3.1.2)Buchholz v. Germany, 6/�/19�1 (3.4.2)Butkevicius v. Lithuania, 26/3/2��2 (3.3.4; 4)Buzescu v. Romania, 24/�/2�� (3.2)

181


Campbell and Fell v. United Kingdom, 2�/6/19�4 (2.3.3; 3.1.1; 3.2.2; �.1.1; �.2.1; �.3.1)Capuano v. Italy, 2�/6/19�7 (3.4)Chahal v. the United Kingdom, 1�/11/1996 (3.3.1)Chevrol v. France, 13/2/2��3 (2.2.1, 3.1.1)Chichlian and Ekindjian v. France, 29/11/19�9 (�.1.2)Colozza v. Italy, 12/2/199� (3.3.3)Condron and Condron v. the United Kingdom, 2/�/2�� (3.3.4)Cooper v. the United Kingdom, 16/2/2��3 (3.2.2)Cordova v. Italy, 3�/1/2��3 (3.1.1)Cuscani v. United Kingdom, 24/9/2��2 (�.�)Czekalla v. Portugal, 1�/1�/2��2 (�.3.3)Daktaras v. Lithuania, 1�/1�/2�� (3.2.3; 4)Dallos v. Hungary, 1/3/2��1 (�.1.1)Daud v. Portugal, 21/4/199� (�.3.3)De Cubber v. Belgium, 26/1�/19�4 (3.2.3)Delcourt v. Belgium, 7/1/197� (2.4)Demicoli v. Malta, 27/�/1991 (2.3.1; 2.3.2)Deumeland v. Germany, 29/�/19�6 (2.2.3; 2.4)Deweer v. Belgium, 27/2/1979 (3.1.1)De Wilde, Ooms and Versyp v. Belgium, 1�/6/1971 (3.2.1)Diennet v. France, 26/9/199� (3.3.3)Doorson v. the Netherlands, 23/6/1996 (�.4.2)Dowsett v. the United Kingdom, 24/6/2��3 (3.3.1; �.2.2)Eckle v. Germany, 1�/7/19�2 (2.4; 3.4.2)Edwards v. the United Kingdom, 16/12/1992 (3.3.1)Edwards and Lewis v. the United Kingdom, 27/1�/2��4 (3.3.1; 3.3.4)Ekbatani v. Sweden, 26/�/19�� (2.4; 3.3.3)Engel and Others v. the Netherlands, �/6/1976 (2.3; 2.3.1; 2.3.3; 3.2.1; �.3.1)Erkner and Hofauer v. Austria, 23/4/19�7 (2.2.3)Ettl v. Austria, 23/4/19�7 (3.2.1)Ezeh and Connors v. the United Kingdom, 9/1�/2��3 (2.3; 2.3.3; �.3.1)

182


Fadeyeva v. Russia, 9/6/2�� (3.1.1)Fayed v. the United Kingdom, 21/9/1994 (2.2.2)Fejde v. Sweden, 29/1�/1991 (2.4)Feldbrugge v. the Netherlands, 29/�/19�6 (2.2.3)Fogarty v. the United Kingdom, 21/11/2��1 (3.1.1)Foti v. Italy, 1�/12/19�2 (2.4)Foucher v. France, 1�/3/1997 (3.3.2) Fredin v. Sweden, 1�/2/1991 (2.2.3) Funke v. France, 2�/2/1993 (3.3.4)Ganci v. Italy, 3�/1�/2��3 (2.2.3; 3.1.1)Garcia Ruiz v. Spain, 21/1/1999 (3.3.�)G.B. v. France, 2/1�/2��1 (�.2.1; �.2.2)Gea Catalan v. Spain, 1�/2/199� (�.1.1)Georgiadis v. Greece, 29/�/1997 (2.2.1; 2.2.3)Georgios Papageorgiou v. Greece, 9/�/2��3 (3.3.1)Gillow v. the United Kingdom, 24/11/19�6 (2.2.3; 3.2.3)Goc v. Turkey [Grand Chamber], 11/7/2��2 (2.2.3; 3.3.3)Golder v. the United Kingdom, 21/2/197� (3.1.1; 3.4.2)Granger v. the United Kingdom, 2�/3/199� (3.1.1; �.3.1)Guincho v. Portugal, 1�/7/19�4 (3.4.3; 3.4.4)Gutfreund v. France, 12/6/2��3 (2.2.1)Guzzardi v. Italy, 6/11/19�� (2.3.3)H. v. Belgium, 3�/11/19�7 (2.2.1; 2.2.3; 3.2.1; 3.3.2)H. v. France, 24/1�/19�9 (3.4)H. v. the United Kingdom, �/7/19�7 (3.4.1; 3.4.3; 3.4.4)Hadjianastassiou v. Greece, 16/12/1992 (3.1.1; 3.3.�; �.2.2)Hakansson and Sturesson v. Sweden, 21/2/199� (2.2.3)Hatton and Others v. the United Kingdom [Grand Chamber], �/7/2��3 (3.1.1) Hauschildt v. Denmark, 24/�/19�9 (3.2.3)Hennings v. Germany, 16/12/1992 (�.1.1)Hiro Bilani v. Spain, 9/12/1994 (3.3.�)Hirvisaari v. Finland, 27/9/2��1 (3.3.�)Hoang v. France, 2�/9/1992 (3.3.4)

183


Holm v. Sweden, 2�/11/1993 (3.2.3)Imbrioscia v. Switzerland, 24/11/1993 (chapter �.3.6)Incal v. Turkey, 9/6/199� (3.2.2)Isgro v. Italy, 19/2/1991(chapter �.4.2)Janosevic v. Sweden, 23/7/2��2 (2.2.3; 2.3.3)Jasiuniene and Others v. Lihuania, 6/3/2��3 (2.2.3; 3.1.2)J.B. v. Switzerland, 3/�/2��1 (3.3.4)Jespers v. Belgium [Commission Report], 14/12/19�1 (�.2.2) John Murray v. the United Kingdom, �/2/1996 (3.3.4; 3.�.2)Kamasinski v Austria, 19/12/19�9 (�.1.1; �.1.3; �.2.2; �.�)Karatas and Sari v. France, 16/�/2��2 (�.3.1)Khan v. the United Kingdom, 12/�/2�� (3.3.4)Kleyn v. the Netherlands, 6/�/2��3 (3.2.3)Koendjbiharie v. the Netherlands, 2�/1�/199� (2.4)Koenig v. Germany, 2�/6/197� (2.2.3; 3.4; 3.4.2)Kostowoski v. the Netherlands, 2�/11/19�9 (�.4.2)Kremzow v. Austria, 21/9/1993 (3.3.3) Kreuz v. Poland, 19/6/2��1 (3.1.1)Krombach v. France, 13/2/2��1 (3.3.3)Kudla v. Poland, 26/1�/2�� (3.4)Kyprianou v. Cyprus, 1�/12/2�� (2.3.2, 3.2.3)Kyrtatos v. Greece, 22/�/2��3 (3.1.2)Langborger v. Sweden, 22/6/19�9 (3.2.2, 3.2.3)Lavents v. Latvia, 2�/11/2��2 (3.2.1; 4)Le Compte, Van Leuven and De Meyere v. Belgium, 23/6/19�1 (2.2.1; 3.1.1; 3.2.3)Lithgow and Others v. the United Kingdom, �/7/19�6 (2.2.3; 3.1.1; 3.2.1; 3.2.2) Lombardo v. Italy, 26/11/1992 (2.2.3)Luca v. Italy, 27/2/2��1 (�.4)Ludi v. Switzerland, 1�/6/1992 (�.4.2)Luedicke, Belkacem and Koc v. Germany, 2�/11/197� (�.�)Lutz v. Germany, 2�/�/19�7 (2.3; 4)

184


Magee v. the United Kingdom, 6/6/2�� (�.3.2)Makhfi v. France, 19/10/2004 (3.3.2)Mamatkulov and Askarov v. Turkey, 4/2/2�� (3.3.4)Maaouia v. France, �/1�/2�� (2.2.3)Marpa Zeeland BV and Metal welding BV v. the Netherlands, 9/11/2��4 (3.1.1)Martins Moreira v. Portugal, 26/1�/199� (3.4.1; 3.4.4)Mats Jacobsson v. Sweden, 2�/6/199� (2.2.3) Mattoccia v. Italy, 27/7/2�� (�.1.1; �.1.2)McGinley and Egan v. the United Kingdom, 9/6/199� (3.3.2)McMichael v. the United Kingdom, 3�/1�/199� (3.3.1)Menet v. France, 14/6/2�� (3.3.2)Meznaric v. Croatia, 1�/7/2�� (3.2.3)Milasi v. Italy, 2�/6/19�7 (3.4)Minelli v. Switzerland, 2�/3/19�3 (4)Monnell and Morris v. the United Kingdom, 2/3/19�7 (3.1.1; 3.3; �.3.1)M.S. v. Sweden, 27/�/1997 (2.2.1)Mustafa v. France, 17/6/2��3 (2.2.1)Neumeister v. Austria, 27/6/196� (3.3.2) O. v. Norway, 11/2/2��3 (4)Ocalan v. Turkey, 12/3/2��3 (�.2)Okyay and Others v. Turkey, 12/7/2�� (3.1.2)Olsson v. Sweden, 24/3/19�� (2.2.3)Osman v. the United Kingdom, 2�/1�/199� (3.1.1)Ozturk v. Germany, 21/2/19�4 (2.3.3)P. and B. v. the United Kingdom, 24/4/2��1 (3.3.3)Pakelli v. Germany, 2�/4/19�3 (�.3.1) Papon v. France, 2�/7/2��2 (3.1.1)Paul and Audrey Edwards v. the United Kingdom, 14/3/2��2 (3.1.1)Pellissier and Sassi v. France, 2�/3/1999 (�.1.1)Pellegrin v. France, �/12/1999, (2.2.3)Perna v. Italy [Grand Chamber], 6/�/2��3 (�.4.1)Perote Pellon v. Spain, 27/7/2��2 (3.2.3)

185


Philis v. Greece, 27/�/1991 (3.1.1)Piersack v. Belgium, 1/1�/19�2 (3.2.3)Poitrimol v. France, 23/11/1993 (3.3.3)Posokhov v. Russia, 4/3/2��3 (3.2.1)Powell & Rayner v. the United Kingdom, 21/�2/199� (chapter 2.2.1)Pretto and Others v. Italy, �/12/19�3 (3.3.3; 3.4.3)Procola v. Luxembourg, 2�/9/199� (2.2.3; 3.2.3)Pudas v. Sweden, 27/1�/19�7 (2.2.3)Pullar v. the United Kingdom, 1�/6/1996 (3.2.3)Quaranta v. Switzerland, 24/�/1991 (�.3.1)Ravensborg v. Sweden, 23/3/1994 (2.3.1; 2.3.2)Riepan v. Austria, 14/11/2�� (3.3.3)Ringeisen v. Austria, 23/6/1973 (2.2.2; 3.2.1; 3.2.2)Ringvold v. Norway, 11/2/2��3 (4)Roche v. the United Kingdom [Grand Chamber], 19/�/2�� (2.2.1; 3.1.1)Rowe and Davis v. the United Kingdom, 16/2/2�� (3.3.1)Ruiz-Mateos v. Spain, 23/6/1993 (3.3.1)Ruiz Torija v. Spain, 9/12/1994 (3.3.�)Ryabykh v. Russia (24/7/2��3 (3.1.2)S v. Switzerland, 2�/11/1991 (�.3.3)Sadak and Others v. Turkey (No. 1), 17/7/2��1 (�.1.1)Salabiaku v. France, 7/1�/19�� (3.3.4)Salesi v. Italy, 26/2/1993 (2.2.3; 3.4.4) Salomonsson v. Sweden, 12/11/2��2 (3.3.3)Salov v. Ukraine, 6/9/2�� (3.2.3)Sander v. the United Kingdom, 9/�/2�� (3.2.3)Saunders v. the United Kingdom, 17/12/1996 (3.3.4)S.C. v. the United Kingdom, 1�/6/2��4 (3.3.3)Sekanina v. Austria, 2�/�/1993 (4) Schenk v. Switzerland, 12/7/19�� (3.3.1; 3.3.4)Sigurdsson v. Iceland, 1�/4/2��3 (3.2.3)Sipavicius v. Lithuania, 21/2/2��2 (�.1.1)S.N. v. Sweden, 2/7/2��2 (�.4.2)

186


Solakov v. the Former Yugoslav Republic of Macedonia, 31/1�/2��1 (�.4.1; �.4.2)Sporrong and Lönnroth v. Sweden, 23/9/19�2 (2.2.1; 2.2.3)Sramek v. Austria, 22/1�/19�4 (3.2.1)Stran Greek Refineries and Stratis Andreadis v. Greece, 9/10/1994 (2.2.3, 3.3.2)Stanford v. the United Kingdom, 23/2/1994 (3.3.3)Steel and Morris v. the United Kingdom, 1�/2/2�� (3.3.2)Stubbings and Others v. the United Kingdom, 24/9/1996 (3.1.1)T. v. Austria, 14/11/2�� (�; �.1)T. and V. v. the United Kingdom, 16/12/1999 (2.4; 3.3.3)Telfner v. Austria, 2�/3/2��1 (3.3.4)Texeira de Castro v. Portugal, 9/6/199� (3.3.4)Timofeyev v. Russia, XXXX 2��3Tinnelly v. the United Kingdom, 1�/7/199� (2.2.1; 2.2.3; 3.1.1)Tripodi v. Italy, 22/2/1994 (�.3.3)Tre Traktörer AB v. Sweden, 7/7/19�9 (2.2.3)Unterpertinger v. Austria, 24/11/19�6 (�.4.2)Uzkureliene and Others v. Lithuania, 7/4/2�� (3.1.2)Vacher v. France, 17/12/1996 (�.2.1)Vasileva v. Denmark, 2�/9/2��3 (3.3.4) Valasinas v. Lithuania, 24/7/2��1 (3.1.1)Van der Hurk v. the Netherlands, 19/4/1994 (3.2.1)Van Marle v. the Netherlands, 26/6/19�6 (2.2.1; 2.2.3)Van Mechelen and Others v. the Netherlands, 23/4/1997 (chapter �.4.2)Vanyan v. Russia, 1�/12/2�� (2.4; 3.3.4)Vidal v. Belgium, 22/4/1992 (�.4.1)Weber v. Switzerland, 22/�/199� (2.3; 2.3.2) Weh v. Austria, �/4/2��4 (3.3.4)Winterwerp v. the Netherlands, 24/1�/1979 (2.2.3)Wynen v. Belgium, �/11/2��2 (3.3.2)X. v. France, 31/3/1992 (3.4.1)X. v. Sweden (no. 434/��, Commission Report), 3�/6/19�9 (3.3.3)

187


X. and Y. v. the Netherlands, 26/3/19�� (3.1.1)Yvon v. France, 24/4/2��3 (3.3.2)Z. and Others v. the United Kingdom, 1�/�/2��1 (3.1.1)Zana v. Turkey, 2�/11/1997 (3.3.3)Zand v. Austria [Commission Report], 12/1�/197� (3.2.1; 3.4.4)Ziliberberg v. Moldova, 1/2/2�� (2.3.2) Zimmermann and Steiner v. Switzerland, 13/7/19�3 (3.4.3; 3.4.4)

6. ამონაწერები კონვენციის იურუსპრუდენციიდან

-დავა (“შეცილება”) უფლებაზე

Benthem v. Netherlands (19��)H. v. Belgium (19�7)Chevrol v. France (2��3)Van Marle v. netherlands (19�6)georgiadis v. Greece (1997)Mustafa v. france (2��2)Le Compte, Van Leuven and De meyere v. Belgium (19�1)Sporrong and Lonnroth v. sweden (19�2)M.S v. Sweden (1997)Powell and rayner v. United Kingdom (199�)Skorobogatykh v. Russia (2��6)Tinnelly v. United Kingdom (199�)Gutfreund v. france (2��3)Marcovici v. Italy (2��6)Roche v. United Kingdom (2��)

188


– უფლების განსაზღვრა

Ringeisen v. Austria (1973)

fayed v. United Kingdom (1994)

Balmer - Schafroth and Others v. Switzerland (1997)

S.A.R.L. du parc d’Activities de Blotzheim and SCI Haselaecker v. France

(2003) dec

- სამოქალაქო მოთხოვნა

baraona v. Portugal (19�7)Goc v. Turkey (2��2)Al-Adsani v. UK (2��1)Ganci v. Italy (2��3)Aerts v. belgium (199�)Olsson v. Sweden (19��)Pudas v. sweden (19�7)Stran Greek Refineries and Stratis Andreadis v. Greece (1994)Kok v. Turkey (2��6)fredin v. Sweden (1991)Buj v. croatia (2��6)

თბილისი 2008

სამართლიანი სასამართლო განხილვის...

Documents

Transcript of სამართლიანი სასამართლო განხილვის...