პიტერ გელდერლოოსი

ვეგანიზმი

კრიტიკა ანარქისტული პოზიციიდან

ანარქისტული ბიბლიოთეკა

2017

1

პიტერ გელდერლოოსი – ვეგანიზმი: კრიტიკა ანარქისტული პერსპექტივიდან

თარგმანი: Dàrk

შესავალი

როგორც წესი, ვეგანური იდეოლოგიის დამცველები, ვერ ხედავენ განსხვავებას იმადამიანებს შორის, ვისთვისაც ჯერ ახალია ვეგანური იდეები და ვინც უკვე გაეცნოამ იდეებს, მაგრამ არ შეიცვალა საკუთარი ცხოვრების წესი. ამ იდეოლოგიისმთავარი მახასიათებელი არის მკაცრი მოთხოვნა შეცვალო საკუთარი ცხოვრებისწესი. თუმცა ყველა იდეოლოგია, საუკეთესო შემთხვევაში, წარმოადგენს ახალეტაპს ინდივიდის შემდგომი განვითარებისთვის.

ჩემი აზრით ანარქიზმი უფრო მეტად არის აზროვნების სტრუქტურა, მოქმედების დაამბოხების ტრადიცია, რომლის მიზანია ტოტალური თავისუფლება ყველა სახისძალადობისა და ძალაუფლებისგან. მისი მრავალფეროვანი იდეოლოგიები –სინდიკალიზმი, პრიმიტივიზმი და ა.შ. მცირედი განსხვავდებების მიუხედავად,ინარჩუნებს საბაზისო პრინციპებს, რომლებიც არის მუდმივი და უცვლელი, თუმცაარავითარ შემთხვევაში აისტორიული. ანარქიზმისგან განსხვავებით, არასწორიიქნება გავაკრიტიკოთ ვეგანიზმი - როგორც იდეოლოგია, აზროვნების სტრუქტურაან მოქმედების ტრადიცია, რადგანაც არ არსებობს თუნდაც რაიმე ბუნდოვანიმთავარი პრინციპები, რომელსაც ყველა ვეგანი ან ვეგანების უმეტესობა იზიარებს.მაგალითდ, ძალიან ბევრი ვეგანი არ თვლის რომ ყველა შემთხვევაში არასწორიაცხოველის მოკვლა საჭმლის გამო, ვეგანების მზარდ რაოდენობას კი საერთოდ არსჯერა ცხოველთა გათავისუფლების, ამ ტერმინის რადიკალური გაგებით.

უფრო სამართლიანი იქნება თუ ვეგანიზმს გავაკრიტიკებთ, როგორცგანსხვავებული აზროვნების და იდეოლოგიის მქონე ადამიანთა ერთმანეთთანდამაკავშირებელ საშუალებას და თავშეკავების მინიმალურ პრაქტიკას, რასაცსხვადასხვა მიზეზების გამო ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებულიადამიანები ირჩევენ, რომ შექმნან საერთო პრინციპები და გაერთიანდნენ ერთსოციალურ ჯგუფად. ბევრი ადამიანისთვის მოტივი არის სოციალური, რომმიაკუთვნონ თავი რომელიმე ჯგუფს ან მიყვნენ მოდას, ამას რა თქმა უნდა აქცევენჯანრთელობაზე ზრუნვის და ეთიკური მოტივების ჩარჩოში. ზოგისთვის, მოტივიარის რევოლუციური, რომ თავშეკავების მინიმალური პრაქტიკა განავრცონმაქსიმალურ პრაქტიკაში, რომელიც შესაძლოა იპოვონ ცხოველებისუფლებებისთვის და ცხოველების გათავისუფლებისთვის ბრძოლაში. შემდეგ კი ესგანავრცონ ყველა სახის დომინაციის და ექსპლუატაციის მოსპობაში.

ვეგანიზმის ეს კრიტიკა არ არის მიმართული კონკრეტული დიეტის ან ცხოვრებისწესის მიმართ, რომელიც კლასიფიცირდება ვეგანურად. ეს კრიტიკა უფრო მეტად

2

მიმართულია იმ საერთო პლატფორმის, დამაკავშირებელი საშუალების მიმართ,რასაც ადამიანები ირჩევენ გამაერთიანებელ იდეოლოგიად. კრიტიკა ეფუძნებაარგუმენტებს, რომ ამ შემთხვევაში ფაქტობრივად არ არსებობს არანაირი საერთოპლატფორმა, და მიმართულია იმ მოტივების და რწმენის წინააღმდეგ, რომლებსაცეყრდნობა ვეგანიზმი.

სიახლე

ვეგანიზმი ძალიან ხშირად არის რეკლამირებული ჰიპსტერების, არასამთავრობოორგანიზაციების, და ახალი მზარდი ტენდენციით – უკვე ბიზნესის მიერ. ეს კი ხაზსუსვამს იმ ფაქტს რომ კაპიტალიზმი, ყველაზე რადიკალური მოწინააღმდეგეცხოველთა გათავისუფლების, მთავარი ექსპლუატატორი და ჩაგვრის ფორმებისინოვატორი, რბილად რომ ვთქვათ, გახდა ვეგანიზმის ახალი საუკეთესომეგობარი. კაპიტალიზმი ასევე დაუმეგობრდა ფემინისტურ მოძრაობას დარათქმაუნდა მხოლოდ ყველაზე ჩამოუყალიბებელი ანარქისტები მიიჩნევენ ამასმიზეზად, რომ არ ვებრძოლოთ პატრიარქატს. თუმცა, პატრიარქატის წინააღმდეგბრძოლა და ფემინისტური მოძრაობა არ გულისხმობს აუცილებლად ერთი დაიგივეს. (არსებობს ძალიან ბევრი ინტელექტუალური კრიტიკა, რომელიც შეიქმნაჯანსაღი დებატებისთვის, კონკრეტული ფემინისტური მოძრაობების წინააღმდეგ,როგორც არასწორი ფორმის მქონე საშუალების პატრიარქატის წინააღმდეგბრძოლაში. თუმცა ამაზე სხვა დროს ვისაუბრებ). ასევე, ბრძოლა ცხოველებისექსპლუატაციის წინააღმდეგ და ვეგანიზმი არ არის ერთი და იგივე. კითხვა იმისშესახებ ეს უკანასკნელი საჭიროა თუ არა პირველისათვის ასევე წარმოშობსდებატებს.

მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ მწვანე კაპიტალიზმი ხდება დომინანტურისტრატეგია რათა კაპიტალიზმს მისცეს გადარჩენის, ტრანსფორმირებისსაშუალება, და ეს შეიძლება გახდეს ყველაზე დიდი კრიზისი, რაც კი მას ოდესმეშეუქმნია. ვეგანიზმი კი თამაშობს გადამწყვეტ როლს კაპიტალიზმისმოდიფიცირებაში (მწვანე კაპიტალიზმი). ნებისმიერი ვეგანი რომელსაც კი ოდესმეგამოუქვეყნებია სტატისტიკა წყლის რაოდენობის შესახებ, რაც გამოიყენება რომიწარმოოს 1 კილოგრამი ძროხის ხორცი ან სტატისტიკა ფერმის ცხოველების მიერგამოყოფილი მეთანის რაოდენობის შესახებ, აქტიურად უჭერს მხარს კაპიტალიზმსიმით, რომ მონაწილეობას იღებს კაპიტალისტური სიცრუის გავრცელებაში, რაცნიღბავს დღევანდელი ეკონომიკური სისტემის რეალურ ბუნებას. ყველა დისკუსიამოხმარების ეფექტურობაზე და პროდუქტიულობაზე მოდის თავადკაპიტალიზმისაგან. ისტორიულად, კაპიტალიზმს განვითარებისათვის ჭირდებოდამუდმივად მზარდი მოსახლეობა, თუმცა მომავალში შესაძლოა გამონახოს გზა რომგათავისუფლდეს ამ საჭიროებისგან. მაგრამ მანამდე, კაპიტალისტებმა უნდაიპოვონ გზა, რათა გამოკვებონ უფრო მეტი მოსახლეობა უფრო ნაკლები

3

დანახარჯით, ამ ამოცანის სრულყოფილ და იდეალურ გადაჭრის საშუალებას კივეგანიზმი წარმოადგენს.

როგორც წინასიტყვაობაშია ნათქვამი, ვეგანიზმი მთელი თავისი ერთობლიობითარ არის იდეოლოგია ან წინააღმდეგობის ტრადიცია, ამ ფორმით ის მხოლოდ იმუმცირესობებისთვის არსებობს ვინც საკუთარ თავის ვეგანად იდენტიფიცირებასახდენს. ვეგანიზმი მთელი თავისი ერთობლიობით არის მხოლოდ იდენტობამათთვის, ვინც ირჩევს მას. იმიტომ რომ ვეგანიზმი არსებობს როგორც საერთოპლატფორმა მათ შორის ვინც იბრძვის ცხოველთა გათავისუფლებისათვის დამათთვის ვინც აქტიურად მუშაობს კაპიტალიზმის მოდიფიცირებისთვის, რომაღარაფერი ვთქვათ ნებისმიერი ბრძოლის შინაარსისგან დაცლაზე რომელთანაცისინი შედიან კონტაქტში. ვეგანიზმი მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება საერთოდპლატფორმად იყოს გამართლებული თუ ის უკამათოდ იქნებოდა ერთადერთი გზათანმიმდევრული ანარქისტული ცხოვრებისათვის და ანარქისტულიიდეალებისთვის ბრძოლაში. ეს კი რა თქმა უნდა არ არის ასე. შესაძლოამოიყვანონ კონტრარგუმენტი რომ ვეგანიზმი არის პოტენციურად სასარგებლოროგორც საერთო პლატფორმა, რომელიც გარდამავალი შუალედური რგოლისფუნქციას შეასრულებს უფრო რადიკალური პოლიტიკისთვის. იმ აშკარა ფაქტებისგათვალისწინებით რომ უფრო მეტი ადამიანი ტოვებს ვეგანიზმს, ვიდრე ერთვებამასში, და ის ფაქტი რომ ადამიანები რომლებიც ერთვებიან ვეგანიზმში, როგორცწესი არიან მდიდრები და ჰიპსტერები, ვეგანიზმი წარმოჩინდება როგორცუსარგებლო მოდური ტენდენცია რომელსაც საკუთარი თავის რეკლამირებისთვისდა გასართობად მიმართავენ.

ცხოველთა უფლებები

ცხოველთა უფლებებისთვის ბრძოლა არის საერთო მიზანი იმ ვეგანებისთვისრომელთა მოტივაციაც არის ეთიკური და არ არის დაფუძნებული მხოლოდჯანმრთელობაზე ან მოდაზე. მე არ მესმის რატომ სძულთ მათ სხვა ცხოველები ასეძალიან, რომ სურთ უფლებები მიანიჭონ მათ, მაგრამ წარმოვიდგენ რასგულისხმობენ ისინი ამ უნებლიე ბოროტი განზრახვით და ვხვდები რომ ეს მათიუმეცრებიდან გამომდინარეობს, რადგანაც მათ არ იციან უფლებებისმნიშვნელობა, არ იციან რას ნიშნავს კონტროლის დაწესება ცხოველურურთიერთობებზე და მათი დემოკრატიული პროექტის სამართლებრივ ჩარჩოებშიმოქცევა. დემოკრატიისკენ მიდრეკილება არის ერთ-ერთი ყველაზეგავრცელებული სტრატეგიული და თეორიული მარცხი ანარქისტებს შორის.საერთო პლატფორმის იდეით მსგავსი საქციელის ჩადენა კითხვის ნიშნის ქვეშაყენებს ამ ყალბ ერთობას და ბადებს კითხვას ღირს თუ არა საერთოპლატფორმის გამო ასეთი ნაბიჯების გადადგმა, რაც ასე ბევრი მანკიერებისჩამოყალიბებას უწყობს ხელს. ცხოველთა უფლებების დღის წესრიგში დაყენებაგულუბრყვილო და რეფორმისტულია. ქვემოთ განვიხილავ ცხოველთა

4

გათავისუფლების იდეის სტრუქტურას, როგორც მცდელობას რომ დაფარული დაშელამაზებული იქნას რეალობა, ილუზიების შექმნის გზით.

არა ჰკლა

ვეგანიზმის ერთ-ერთი ეთიკური გამართლება აცხადებს, რომ ვეგანური ცხოვრებისწესი არის ერთადერთი თანმიმდევრული განხორციელება იმ მორალურიჭეშმარიტების, რომლის თანახმად არასწორია სხვა ცხოველების მოკვლა. თუმკვლელობის მორალური აკრძალვა არ მოდის პირდაპირ პაციფიზმიდან ანქრისტიანობიდან, ეს შესაძლოა მხოლოდ დაფუძნებული იყოს იმ ფუნდამენტურიანარქისტული აკრძალვის ანალოგზე რომელიც გულისხმობს დომინაციისაკრძალვას: მკვლელობა არის დომინაციის ფორმა და ეს წინააღმდეგობაში მოდისანარქიზმთან. გარდა იმ შემთხვევებისა როცა ეს ხდება თავდაცვის მოტივით. ესანალოგი არის სასტიკად მცდარი. მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფო აპარატიარაერთხელ უსვამს ხაზს რომ მას გააჩნია ლეგიტიმაცია მოკვლის, განადგურებისდა ძალადობის, მსგავსი ქმედება მათი მხრიდან არის ყოველთვის უკანასკნელისაშუალება რომელსაც მიმართავენ. ამას იყენებენ იმ მიზნით რომ ჭკუა ასწავლონდა „გაწვრთნან“ ცოცხალი ადამიანები, რადგანაც დომინაცია მხოლოდ მაშინააწარმატებული, როცა დომინაციის სუბიექტს ტოვებ ცოცხალს და გამომდინარეაქედან მისი აქტივობა შესაძლებელია იყოს დისციპლინირებული და ინდივიდიიყოს ექსპლუატირებული. სუბიექტი უნდა იყოს ცოცხალი, რომ მასზეგანახორციელო დომინაცია და მოახდინო მისი ექსპლუატაცია.

მაგალითად მეფის მკვლელობაში არაფერია დომინაციური, იმიტომ რომ მეფე არარის ის ადამიანი ვისზეც ახორციელებენ დომინაციას ან უწევენ ექსპლუატაციას,არამედ მეფე და ხელისუფალების სხვა წარმომადგენლები თუ ხელმძღვანელები,თავად წარმოადგენენ დომინაციის პოლიტიკური პროექტის ნაწილს დაშემოქმედებს, ისინი თავად არიან დომინაციის განმახორციელებლები.შესაბამისად მათი მოკვლა არის მათი პროექტის უარყოფა, დომინაციის უარყოფა,დემონსტრირება რომ მათ კონტროლს და ძალაუფლებას შესაძლოა დაესვასწერტილი, ასევე სხვების წახალისება რომ უფრო მეტი ამბოხების დადაუმორჩილებლობის აქტები განახორციელონ, რომელთა წარმატებითგანხორციელების შემთხვევაში კი არ გაამრავლებს დომინაციის სუბიექტებს,არამედ მოსპობს მათ, რადგანაც დომინაციის განმახროციელებელი დადომინაციური იდეების გამტარებლები აღარ იარსებებენ, და შესაბამისად არცდომინაცია.

თუმცა მოკვლა არ უნდა იყოს უპირობოდ უარყოფითად განხილული. ის გარკვეულშემთხვევებში (ცხოველები, ველური სამყარო, კვებითი ჯაჭვი) შესაძლოა იყოსურთიერთობის ბუნებრივი ფორმა. მაგალითად არსებობს ეკოლოგიურიურთიერთობები რომელიც ურთიერთსაწინააღმდეგოა და ურთიერთობები,

5

რომლებიც სიმბიოზურია. ურთიერთსაწინააღმდეგო ურთიერთობები არისმტაცებლის და მსხვერპლის ურთიერთობა. შესაბამისად მტაცებლისა დამსხვერპლის ურთიერთობა რომელიც ხშირად სიკვდილით სრულდება არააუარყოფითი ან დადებითი აქტი, ეს ურთიერთობის ბუნებრივი ფორმაა.

ლომი არ არის ჯუნგლების მეფე (ის საერთოდაც არ არის ჯუნგლების ეკოსისტემისწარმომადგენელი, უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ), შესაბამისად ლომს არ აქვსძალაუფლება და კანონის ძალით არ ახორციელებს მკვლელობის აქტს, ისუბრალოდ თავს ესხმის მსხვერპლს, მსხვერპლს აქვს საშუალება დაიცვას თავი (თუმას ეს შეუძლია) ან გაიქცეს. ეს არის მტაცებელის და მსხვერპლის ბუნებრივიურთიერთობები, მტაცებელი არ უწევს დომინაციას მსხვერპლს, არც უარყოფითმნიშვნელობის მატერებელია ეს აქტი. ის შედის ურთიერთობაში მათთან, და ესურთიერთობა არის ორმხრივი – ან სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეს არის ის რაცანარქისტებმა უნდა ჩათვალონ პოტენციურ შთამაგონებლად ცხოველთაგათავისუფლების იდეებთან დაკავშირებით. ბევრ ცხოველთაგანმანთავისუფლებელს ისე ღრმად სწამს ადამიანების განსაკუთრებულობის, რომისინი აქტიურად ახდენენ კვლავწარმოებას იმ-იზმის რასაც ისინი ებრძვიან, (სულმცირე ეს მაინც აქვთ საერთო მათ სხვა იდენტობის მქონე პოლიტიკოსებთან). თუადამიანური მორალი უნდა იდგეს ბუნებრივ ურთიერთობებზე მაღლა, ისეთზეროგორიცაა მტაცებლის და მსხვერპლის უერთიერთობა, მაშინ თვალთმაქცობააამის პარალელურად ვაკრიტიკოთ სპეცისიზმი. აქედან გამომდინარე ჩვენშეგვიძლება ვილაპარაკოთ მხოლოდ ჩვენს მიერ ცხოველების გადარჩენაზემესიანისტური თვალსაზრისით – ადამიანი წარმოვიდგინოთ ღმერთის როლში. თუჩვენ საპასუხო არგუმენტს მოვიყვანთ რათა აღვნიშნოთ, რომ ბუნებრივიურთიერთობები მტაცებელსა და მსხვერპლს შორის არ არსებობს ინდუსტრიულიკვების წარმოებაში, ჩვენ ვიქნებით არაკეთილსინდისიერი თუ ასევესამართლიანობის პრინციპიდან გამომდინარე არ ვახსენებთ ფაქტს რომ ჩვენ არგვაქვს არანაირი მორალური სინდისის ქენჯნა საკვების გამო ჩადენილმკვლელობაზე, მკვლელობის ინდუსტრიის უბრალოდ შინაარსობირივი უარყოფითკი ჩვენ გავხდებოდით გულჩვილები, სენტიმენტალურები, მაგრამ არა ვეგანები.

კარგად რომ გავიაზროთ ადამიანის მიერ ცოცხალი არსებების მოკვლა საკვებისგამო, აღმოვაჩენთ რომ ეს მორალისტური დამოკიდებულება მკვლელობისწინააღმდეგ არის უკიდურესად ამაზრზენი. მე ვფიქრობ რომ ეს არისგულუბრყვილო განცალკევება ეკოსისტემის და ჩვენი – როგორც ცხოველების.მოკვლა შესაძლოა იყოს მშვენიერი აქტი – ველურ სამყაროში. ასევე მოკვლაშესაძლოა იყოს ინსტრუმენტი დომინაციის ხელში – სახელმწიფო აპარატი. მოკვლაარ არის არსებითად და ერთმნიშვნელოვნად ან ერთი ან მეორე.

მკვლელობის აკრძალვა არის უბრალოდ ინსტრუმენტი ძალაუფლებებისშენიღბვისთვის და პრივილეგირებულთა ხელშეუხებლობის გარანტიისთვის.

6

სიცოცხლის უფლება არის უშინაარსო პოლიტიკური ძალაუფლების გარეშე, ისუბრალოდ ხდება იძულების საშუალება რითიც ინდივიდი ებმება ექსპლუატაციისპროცესში და მოაქვს სარგებელი პრივილეგირებულთათვის. სიცოცხლის უფლებაშესაძლოა ასევე დაცული იქნას საერთო საზოგადოებრივი კულტურულიიდეალებით, ასეთი ზოგადი განსაზღვრება იქნება უძლური ბუნებრივიურთიერთობების წინააღმდეგ ( განსხვავებით სახელმწიფოსგან, რომელსაც აქვსძალაუფლება რომ რესტრუქტურიზაცია გაუკეთოს ბუნებას). რაოდენ გასაკვირიც არუნდა იყოს ზოგიერთი გულიბრყვილო ადამიანისათვის ბუნება არ ცნობს არანაირუფლებებს. როცა ის წარმოშობს სიცოცხლეს, ის მხოლოდ გვაძლევს სიკვდილისგარანტიას. დასავლური ტრაგიკული იდეალი, რომელიც გადახლართულიაკაპიტალსტურ ომთან ბუნების წინააღმდეგ, სიკვდილს წარმოაჩენს როგორცუარყოფით მოვლენას, სამწუხარო ფაქტს, და როგორც ჩანს იგივენაირად იქცევაზოგიერთი ვეგანიც, მაგრამ დანარჩენებისთვის ეს უბრალოდ აღიქმება როგორცფილოსოფიური და პოლიტიკური მოუმწიფებლობა.

ვინმემ შეიძლება კონტრარგუმენტად მოიყვანოს განსხვავება ბუნებრივი მიზეზითგამოწვეულ სიკვდილსა და მკვლელობას შორის, მაგრამ ეს არგუმენტი მხოლოდზრდის უფსკრულს ადამიანებსა და დანარჩენ ცხოველთა სახეობებს შორის. თუადამიანური ეთიკა და სხვა ცხოველების ქცევა არსებობს სრულიადგანცალკევებულ სფეროებში (თუ განვიხილავთ როგორც განცალკევებულსფეროებს), მაშინ გამოვა რომ „ცხოველთა გათავისუფლება“-ს ჩვენ ისევეაღვიქვამთ როგორც დასავლური, კოლონიალური მნიშვნელობით აღქმული„ერაყის გათავისუფლება“. თუ დავუშვებთ რომ ადამიანის მიერ საკვებისათვისჩადენილი მკვლელობა არ არის ბუნებრივი, მაშინ გამოდის რომ ჩვენ არაფერისაერთო არ გვაქვს სხვა ცხოველებთან, ამ შემთხვევაში ერთადერთი გულწრფელივეგანური დისკურსი იქნებოდა „ლმობიერება დაუცველი ცხოველების მიმართ“. რათქმა უნდა, „ბუნებრივი“ არის სოფისტური და ხშირად მანიპულირებადიკატეგორიაა, მაგრამ ამასთან ერთდ ისიც უნდა გავიხსენოთ რომ ეს არგუმენტაციაიწყება ვეგანების მცდელობის საპასუხოდ, რომლის მიხედვითაც მათ სურთგანაცალკევონ ჭამის „ბუნებრივი“ და „კულტურული“ ფორმები.

რადგანაც ადამიანებს გვაქვს გარკვეული გაუცხოვება ბუნებასთან, ვეგანებმაშესაძლოა ჩათვალონ ეს ფაქტი უტყუარ არგუმენტად რომ ჩვენ გვაქვს არჩევანიმოვკლათ თუ არა სხვა ცხოველები საკვების გამო, მაგრამ ეს მსჯელობაცირკულარულია, რადგანაც ეფუძნება დაშვებას რომ სხვა ცხოველების მოკვლაარასწორია და თავიდან უნდა იქნას არიდებული თუ შესაძლებელია. მათშესაძლოა ამ კონტექსტშივე განიხილონ და ამ საკითხს მიაბან კოლონიალისტურიდამამცირებელი გამონაკლისები აბორიგენი მონადირე-შემგროვებლიტომებისათვის, ღარიბი ხალხისთვის რომელთაც აქვთ არასაკმარისი,არასრულფასოვანი კვება და არასათნადო წვდომა საკვებზე, ასევე მათზეც ვისაც„არ აქვთ არჩევანი“. უფრო ლოგიკურად თანმინდრევრული იქნებოდა მტკიცება

7

რომ ნებისმიერი რაღაცის ჭამა არის არჩევანი, ადამიანთა წილი ძალიან დიდიაბევრი გლობალური პრობლემის შექმნაში და ამიტომ ჩვენ საერთოდ უარი უნდავთქვათ ჭამაზე.

ასევე ვეგანიზმის კრიტიკა ბადებს კითხვას მცენარეების ჭამის შესახებ. სამწუხაროარომ როცა მორიგი მასხარა პირველად იგებს ამ უცნაურ რამეზე –ვეგეტარიანიზმზე, ფიქრობენ რომ ისინი ხდებიან იმდენად ჭკვიანები რომ ხშირადპასუხის გაცემასაც არ კადრულობენ კითხვაზე – „რატომ არის სწორი მცენარეებისჭამა თუ არასწორია ცხოველების ჭამა“. რადგანაც თვლიან რომ ეს ისედაცყველასათვის აშკარა და გასაგებია. სწორედ იმიტომ რომ საზოგადოების უმეტესნაწილში ამ საკითხთან მიმართებით არ არსებობს ინფორმაცია ან არასწორადარის გავრცელებული ეს ინფორმაცია, ვთვლი რომ მნიშვნელოვანია ამ საკითხისგანხილვა.

საყოველთაოდ შეთანხმებული ხედვა იმაზე თუ რატომ არის სწორი მცენარეებისჭამა და რატომ არის არასწორი ცხოველების ჭამა, არის არგუმენტი რომმცენარეებს არ აქვთ ცენტრალური ნერვული სისტემა (თუმცა ეს ასევე არ აქვსრამდენიმე ინდივიდს ცხოველთა სამყაროდან) და მაშასადამე არ შეუძლიაიგრძნოს რაიმე ტკივილი. ამ არგუმენტში არის რამდენიმე უხეში შეცდომა.უპირველეს ყოვლისა, ეს არ არის დადასტურებადი და არც ემპირიული (ამტერმინის ჭეშმარიტი გაგებით), რომ გადაჭრით ვამტკიცოთ – მცენარეები არგრძნობენ. ძალიან ბევრ კულტურას, რომელსაც აქვს უსასრულოდ გრძელი. დაუფრო სანდო მეხსიერება ვიდრე მომხმარებლურ კულტურას გააჩნია, რომელმაცწარმოშვა ვეგანიზმი – ცხოვრობენ როგორც საკუთარი ეკოსისტემისმოკრძალებული წევრი და არ უწევენ ექსპლუატაციას ცხოველებს. მიაჩნიათ რომნებისმიერ ცოცხალ არსებას, იქნება ეს ცხოველი თუ მცენარე აქვს პიროვნულობა.ასევე დასავლური მეცნიერების სკეპტიკურ, მექანისტიკურ საზღვრებშიც კიარსებობს რამდენიმე სიმპტომი ამის შესახებ. მაგალითად ორგანული ელექტრომცენარეები აქტივობის დონეზე ურთიერთქმედებენ საკუთარ გარემოსთან ისე, რომშესაძლოა გაუჩნდეთ გრძნობები. ისინი უდავოდ აჩვენებენ განზიდულობას ანმიზიდულობას სხვადასხვა სტიმულებზე, იქიდან გამომდინარე თუ რა შედეგი ექნებაამ სტიმულს მათ კეთილდღეობაზე.

მეორეს მხრივ, თუ კომპლექსური ცენტრალური ნერვული სისტემა არისერთადერთი საფუძველი ტკივილის გრძნობის უნარისთვის, არსებობს ძალიანბევრი ცხოველი რომელსაც აქვს ისეთი მარტივი ნერვული სისტემა რომ რთულიდასაჯერებელია მათ იგრძნონ უფრო მეტი ვიდრე მიზიდულობა ან განზიდულობასხვადასხვა სტიმულების მიმართ. საერთოდ რატომ უნდა შეფასდეს ცოცხალიარსება იმაზე დაყრდნობით თუ რამდენად არის ის ადამიანის მსგავსი ? – ეს არისის რაც უნდა ახსნან ვეგანებმა ( საინტერესო იქნება როგორ ახსნიან ამას).

8

თუ მოკვლა დომინაციაა, მაშინ რატომ ვცემთ პატივს ცხოველებს და არამცენარეებს? თუ არასწორია რომ მიაყენო სხვას ტკივილი, რატომ ვანიჭებთუპირატესობას ცხოველებს და სხვა ცოცხალ არსებებს ვაყენებთ იეარქიული კიბისმათზე დაბალ საფეხურზე, როცა არცერთ შემთხვევაში არ არის გარკვეული თუ რასგრძონებენ ან გრძნობენ თუ არა საერთოდ რაიმეს? ჩვენი ერთადერთიკრიტერიუმი ჩვენთან (ადამიანებთან) მსგავსებაა ამის დასადგენად? უნდა იყოს თუარა ვეგანიზმის ეთიკური არგუმენტები უფრო პროგრესული, სერიოზული და სულოდნავ მეტად მაინც კომპლექსური ვიდრე PETA-ს პოსტერები, რომელზეცყოველთვის საყვარელ ლეკვების ფოტოებია დახატული და არასოდესკიბორჩხალების ან ტარაკანების ?

ნებისმიერ შემთხვევაში, უფლების განვრცობა იმ არსებებზე, რომლებიც ყველაზემეტად გვგვანან ჩვენ (მაგრამ ჩვენი მსგავსების მხოლოდ მექანიკური გაგებით),რომ ისინი დაცული იყვნენ ტკივილის მიყენებისაგან ძალიან წააგავსდემოკრატიული უფლებების გავრცელების პროცესს, როცა ამით თავიდანმხოლოდ პრივილეგირებული ჯგუფები სარგებლობდნენ და შემდეგ ეტაპობრივადყველა ადამიანთა ჯგუფზე გავრცელდა. უფლებების საყოველთაო გავრცელება არიყო გულმოწყალების აქტი, ეს იყო ძალადობრივი პროცესი რომელიც ახდენდაახალი მოქალაქეების გაერთიანებას რაციონალური კარტეზიანული კონცეფციისგარშემო; უფლებები იყო ტროას ცხენი უფრო კომპლექსური დომინაციისთვის დადომინაციის უფრო დახვეწილი მექანიზმის შექმნისთვის. სხვა სიტყვებით რომვთქვათ, ვეგანური მორალი წარმოადგენს კიდევ ერთ გაუცხოებას ბუნებასთან;ადამიანებმა თავიდან რომ აირიდონ ცოცხალი არსებების მკვლელობა ან მათთვისტკივილის მიყენება, უნდა მოიშორონ ეკოსისტემური ურთიერთობების ყველანაშთი საკვების წარმოებიდან, მოაწყონ ადამიანური და ბუნებრივი სოციალურიგარემო ისე, რომ არ დაარღვიონ ზემოთხსენებული კონცეპტი.

გაუცხოვება ყველაზე შესამჩნევია ზოგიერთი ეთიკური ვეგანის ანომალიურ დაახირებულ დამოკიდებულებაში ტკივილის მიყენების მიმართ. ვეგანიზმი, იმისნაცვლად რომ შეექმნა უფრო რაციონალური ეთიკური ჩარჩო, რომელშიცუბრალოდ არასწორი იქნებოდა სხვა ცოცხალი არსების გამომწყვდევა გალიაში ანიძულებითი, არარეციპროკული, ძალადობრივი ურთიერთობის დამყარება სხვაცოცხალ არსებებთან, მცენარეების მკვლელობის უფლებას იძლევა და ამისპარალელურად კი დაფუძნებულია მკვლელობის აკრძალვაზე და ქადაგებსტკივილის მიყენების ამორალურობაზე.

(რაც შეეხება არა რეციპროკულ ურთიერთობებს, მნიშვნელოვანიაგავაცნობიეროთ ძალადობის ცენტრალურობა იმ მიზნით რომ განვასხვავოთ არარეციპროკული ძალაუფლება და არა რეციპროკული პარაზიტები, ეს უკანასკნელიკი მნიშვნელოვან ეკოსისტემურ ნიშას იკავებს )

9

ჩემთვის რთულია გავუგო იმ ადამიანის ვინც არ აღიქვამს ტკივილს ბუნებრივად,ზოგჯერ გარდაუვალ და სასარგებლო აქტადაც კი. როცა ჩვენ ტკივილს ვაყენებთსხვებს, ჩვენი თანაგრძნობის უნარი ჩვენს გონებაში ახდენს კონფლიქტისპროვოცირებას. და ეს კონფლიქტი სასარგებლოა, რადგანაც გვაიძულებსდავფიქრდეთ და კითხვა დავუსვათ საკუთარ თავს იმაზე თუ რას ვაკეთებთ, რატომვიქცევით ასე და არის თუ არა ეს საჭირო. ასევე არის თუ არა რაიმე ესთეტიური ამქმედებაში. ჩვენ ჩამოვყალიბდით ისე, რომ შეგვიძლია შევჭამოთ ცხოველები დაასევე ვიგრძნოთ სიბრალური, თანაგრძნობა მათ მიმართ. ამ დროს კი ჩვენიბიოლოგია გვაყენებს არჩევანის წინაშე: ან ჩვენ დავამყაროთ მეგობრულიურთიერთობა იმასთან რასაც ვჭამთ, გვესმოდეს რომ პრივილეგიაა სხვა ცოცხალიარსების მოკვლა, დაველოდოთ დღეს როცა ჩვენც ასევე ვიქნებით მოკლული დაშეჭმული; ან თავიდან ავიცილოთ ეს რთული პროცესი იდეოლოგიისჩამოყალიბების გზით. და გვეცოდინება რომ რასაც ვაკეთებთ ა პრიორი არისსწორი. შედეგად კი ჩვენს გონებაში აღარ დარჩება ადგილი, მიზეზი, ეჭვისა დაკონფლიქტისათვის. ცხოველების დეპერსონალიზაცია და დეგრადაცია, რაც თანახლავს ადამიანის სუპრემაციის იდეებს, არის იდელოგია რომელიც აგვირგვინებსემოციურ კონფლიქტს. ვეგანიზმი ახდენს ადამიანის ბატონობის მთელს ცხოველთასამყაროზე გავრცობას და ახდენს დანარჩენი ბუნებრივი სამყაროსდეპერსონალიზაციას. ორივე შემთხვევაში, თავმომწონე ხორცის მჭამელსაც დავეგანსაც აქვთ ერთი და იგივე მოტივაცია: მათ არ უნდათ რომ იგრძნონსიბრალური, თანაგრძნობა, ან პატივისცემა ცოცხალი არსებების მიმართ რომელიცუნდა მოკლან იმის გამო რომ გადარჩნენ.

ბოიკოტიდან აჯანყებამდე

ძალიან ბევრ ვეგანს არ სჯერა რომ ფუნდამენტურად არასწორია საკვებისათვისმკვლელობის ჩადენა, მაგრამ მათ ესმით, თუ რამდენად ამაზრზენია ცოცხალიარსებების გალიებში გამოკეტვა და ამის გამო ხორცის ინდუსტრიაც. მანამდე,სანამ ხორცის წარმოება იარესებებს, მათ არ უნდათ რომ მიიღონ არანაირიმონაწილეობა ამაში. შესაძლოა ისინი ხედავენ საკუთარ ვეგანიზმს როგორცბოიკოტის აქტს, ინდუსტრიის წინააღმდეგ. რომელიც მათი აზრით სხვადასხვასტრატეგიებთან ერთად, წერტილს დაუსვამს ცხოველთა ტანჯვას. ან შესაძლოა ესუბრალოდ არის თანმიმდევრული ემოციური პასუხი ამ ყველაფერზე. უფროლოგიკური და რაციონალურია ფრიგანიზმის გამართლება, ამ ტიპის ვეგანებიამბობენ რომ მათ შესაძლოა შეჭამონ ხორცი თუ ისინი იცხოვრებენ ჯანმრთელ,ეკოლოგიურად ჯანსაღ საზოგადოებაში, მაგრამ ინდუსტრიულ საზოგადოებაშიისინი ამას თვლიან დაუშვებლად. მნიშვნელოვანია რომ განსხვავება ვიპოვოთ ორიტიპის რადიკალ ვეგანს შორის: ვეგანი რომელიც ფიქრობს რომ აბსოლუტურადარასწორია ხორცის ჭამა, და ვეგანი რომელიც ფიქრობს რომ ეს სიტუაციურადარის არასწორი. დროებით გვერდით გადავდოთ არაევანგელისტი ვეგანები,რომლებიც ვეგანიზმს ხედავენ როგორც ხელსაყრელ არჩევანს საკუთარი

10

ბრძოლისთვის. მორალური ვეგანები ხშირად პასუხობენ ვეგანური ეთიკისკრიტიკას არგუმენტებით, რომელიც დაფუძნებულია სიტუაციური ვეგანიზმისპრინციპებზე. რთულია განსხვავების პოვნა, კონკრეტულ კონტექსტსა დააბსოლუტურ ეთიკას შორის, რასაც ისინი იყენებენ პირველ შემთხვევაშირიტორიკულად, მეორეში კი თავდასაცავად. მაგალითად, ტიპიური პასუხი ამსტატიის პირველ ნაწილზე, თავს არიდებს ვეგანიზმის ეთიკურ კრიტიკას, იმით რომარასწორად აღნიშნავს, თითქოს ვეგანიზმი არის ეთიკური ბოდიშის მოხდა საკვებისწარმოების ქარხნული სისტემაზე. წინა ნაწილში ნათლად ჩანს რომ ეთიკურიკრიტიკა დაფუძნებულია ეკოლოგიური, არაინდუსტრიული ურთიერთობებისშესაძლებლობაზე ჩვენს საკვებთან. ამ ნაწილში, ინდუსტრიული სურსათისწარმოების წინააღმდეგ ბრძოლა არის აღებული როგორც მოცემულობა, დაერთადრთი კრიტიკა ვეგანიზმის წინააღმდეგ არის მისი ინდუსტრიის წინააღმდეგბრძოლასა და ინდუსტრიასთან დაპირისპირების ეფექტურობასთან დაკავშირებით .მიუხედავად იმისა რომ პრაქტიკული ვეგანები (მათი უმეტესობა), შეიძლებაითვლებოდნენ რომ არიან ნაკლებად მანიპულირებადი ვიდრე მორალურივეგანები, როგორც წესი ცდილობენ დაფარონ კაპიტალიზმის ნამდვილი სახე,სტრუქტურა. ამით აფერხებენ ბრძოლას ცხოველთა ექსპლუატაციის და ეკოციდისწინააღმდეგ. ორი მოვლენა, რომელიც არ შეიძლება განვიხილოთგანცალკევებულად არის ცხოველთა უფლებები და ცხოველთა გათავისუფლებისკონკრეტული სტრატეგიები, პრაქტიკული ვეგანები კი უფრო მეტ მნიშვნელობასანიჭებენ პირველს, მეორის ხარჯზე.

მიუხედავად იმისა რომ პრაკტიკული ვეგანიზმი ცდილობს იყოს სტრატეგიულიხასიათის, ის ქმნის კაპიტალიზმის მცდარ გაგებას, მორალური სიწმინდის დააღმატებულობის მცდარ მნიშვნელობას. ორივე მათგანი კი არის ფატალური,დომინაციის წინააღმდეგ ბრძოლის დროს.

პირველ რიგში, ნამდვილი ვეგანიზმი შეუძლებელია ნებისმიერი ადამიანისთვისრომელიც ცხოვრობს კაპიტალისტურ საზოგადოებაში. ხილისა და ბოსტნეულისაუმეტესობა არის დამტვერილი ფუტკრებისა და კრაზანების მიერ, ამ პროდუქტებისუმეტესობა კი კომერციულად არის მოყვანილი. მინდვრები, სადაც ეს პროდუქტებიმოყავთ, განაყოფიერებულია ინდუსტრიული ხორცის ფერმებიდან მიღებულისასუქებით. ამის კომერციული ალტერნატივა ძირითადად არის ქიმიური სასუქები,რომლის წარმოება არის დაკავშირებული სასარგებლო წიაღისეულის მომპოვებელინდუსტრიასთან და ოკენეების განადგურებასთან: არის კი ვეგანიზმი რაიმე სახისწინ გადადგმული ნაბიჯი ამ ყველაფერის შემდეგ ? (მაგალითად ვეგანებისუმეტესობა მორალური აღმატებულობის განცდით აცხადებს რომ არ მოიხმარსცხოველის ტყავს, ჩემმა ერთ-ერთმა მეგობარმა თავდაჯერებულად მითხრა რომტანსაცმელი რომელიც მას აცვია არ არის დამზადებული ცხოველის ტყავისგან,მისი სიამაყის გრძნობა მალევე გაქრა როცა მე ვუთხარი რომ მისი ტანსაცმელიდამზადებულია ნავთობ პროდუქტებისგან ).

11

თუ კარგად ჩავუღრმავდებით ამ ყველაფერს უფრო კარგად დავინახავთ რასწარმოადგენს ვეგანიზმი. წარმოიდგინეთ ვერტიკალური ვეგანური მონოპოლიარომელიც აწარმოებს საკვებს, საწყისი ეტაპიდან ბოლო ეტაპის (მზა პროდუქტადქცევა) ჩათვლით. ფუტკრების მონაწილეობის გარეშე, ინდუსტრიული ხორცისფერმებიდან მიღებული სასუქის გარეშე. თუნდაც ისიც წარმოვიდგინოთ რომიყენებენ ორგანულ სასუქებს და პესტიციდებს. ასევე დავუშვათ რომ არ იყენებენგიგანტურ ტრაქტორებს რომელიც ანადგურებს თხუნელებს, მწერებს და სხვაცოცხალ არსებებს. ამის შედეგად მხოლოდ მდიდარი ხალხი შეძლებდაშეწვდომოდა ამ საკვებს. მაგრამ მიუხედავად საბოლოო ფასისა, ამ საკვებისყიდვით და გაყიდვით მიღებული სარგებელი წარმოადგენს დაბრუნებულინვესტიციებს. ფულადი ნაკადების მიმოქცევას, სხვადასხვა კომერციულ ბანკებში,სადაზღვეო კომპანიებში, რაც უბრუნდება ინვესტორებს უკან და ისინი დებენ ამფულს სხვა ინდუსტრიებში. მაგ. იარაღის ინდუსტრიაში, ტყავის ტანსაცმელისწარმოებაში, ექსპერიმენტებში (რომლებსაც ატარებენ ცხოველებზე),სათავგადასავლო ტურიზმში, ტექნიკური მოწყობილობების წარმოებაში, კობალტისმომპოვებელ ინდუსტრიაში და ა.შ. (არ აქვს არსებითი მნიშვნელობა კაპიტალდაბანდების სფეროს.)

უფრო მეტად რომ დავაკონკრეტოთ. ყოველი ვეგანური რესტორანიც კი, თუნდაც ისაკმაყოფილებდეს რესტორნის მინიმალურ განსაზღვრებას (საკვების გაყიდვა),მხარს უჭერს ხორცის ინდუსტრიას, იმიტომ რომ ინდუსტრიულ ცივილიზაციაში, არარსებობს განცალკევებულად ხორცის ინდუსტრია და ბოსტნეულის ინდუსტრია,არსებობს მხოლოდ კაპიტალი, რომელიც ფართოვდება სხვა ყველაფრის ხარჯზე.(ვეგანური რესტორანი არ ყიდის ხორცს, მაგრამ ახდენს კაპიტალისცირკულირებას რომელიც უბრუნდება ბოსტნეულის მწარმოებელს, ავეჯისმწარმოებელს, ჭურჭლის მწარმოებელს და ა.შ. რომლებიც თავის მხრივ ამკაპიტალს ამისამართებენ ან ახალ ინდუსტრიაში, ან მოიხმარენ სხვადასხვაპროდუქტს, საკუთარი თუ ინდუსტრიული მიზნებისთვის და ეს კაპიტალი რამდენიმემედიატორის გავლის შემდეგ ისევ ხვდება მაგალითად ხორცის ინდუსტრიაში.უფრო თვალსაჩინო მაგალითია ფეხსაცმელების მწარმოებელი კომპანიარომელიცვეგანურ ფეხსაცმელებს უშვებს ცხოველის ტყავისგან დამზადებულიფეხსაცმელების პარალელურად). რაც შეეხება ხორცის მოპარვას, ხორცისმოპარვის წინააღმდეგ არსებული ვეგანური არგუმენტი ასეთია: თუ შენ მოიპარავხორცს, სუპერმარკეტმა შეიძლება ამით მიიღოს ზარალი (დაკარგოს თანხა),მაგრამ ის შეუკვეთავეს უფრო მეტ ხორცპროდუქტებს რომ შეავსოს მარაგი.შედეგად კი უფრო მეტი ხორცი იქნება მოხმარებული და უფრო მეტი ფულსმიიღებს ხორცის ინდუსტრია. მოგება, რომელსაც აკეთებს სუპერმარკეტი არისპირდაპირ რეინვესტირებული ყველა სახის საკვების დისტრიბუციაში, და მეორერიგში სხვა დანარჩენ ინდუსტრიაში. თუმცა იგივე ლოგიკით, რაც სასარგებლოავეგანიზმითვის, ამ შემთხვევაში – ბოსტნეულის ყიდვა და ხორცის არ მოპარვა –არის ასევე სასარგებლო კაპიტალიზმისთვის, ზიანის მომტანი პლანეტისთვის და

12

ცხოველებისთვის. ყველა სახის ეთიკური კონსუმერიზმი არის ილუზია რომ ამითრაიმეს ვცვლით. ნებისმიერი სახის კონსუმერიზმი აძლიერებს, აფართოვებსკაპიტალს და ზიანი მოაქვს პლანეტისთვის. ხორცის მოპარვა არის უფრო ნაკლებიზიანის მომტანი ცხოველებისთვის, ვიდრე ბოსტნეულის ყიდვა სუპერმარკეტიდან.მაგრამ ორივე, ხორცის მოპარვაც და ეთიკური კონსუმერიზმიც არის უსარგებლოქმედება რადგანაც ჩვენ ამ ქმედებებით არ ვახდენთ ინდუსტრიული ცივილიზაციისდემონტაჟს, რომელიც ანგრევს დედამიწას და ახდენს მისი ბინადრებისექსპლუატაციას თუ ლიკვიდაციას.

არ არსებობს ეფექტური ბოიკოტის რაიმე თანამედროვე მაგალითი, პროდუქტებისმთელი კატეგორიის წინააღმდეგ. ამის პარალელურად კონკრეტული ბრენდებისინიციატივები ეთიკური კონსუმერიზმის შესახებ იწვევს მომხმარებლებში დიდმოწონებას და ისინი სიხარულით ხდებიან ახალი რეკლამის ნაწილი.სინამდვილეში კი ეს წარმოადგენს კაპიტალიზმის მოდიფიცირების გზას, აქვე არუნდა დაგვავიწყდეს როგორ ეხმარებიან ბუნებისდამცველი მოძრაობები თუორგანიზაციები კაპიტალიზმს ეთიკური კონსუმერიზმის იდეებით.

როცა რეფორმისტი ბუნების დამცველები 80-იან წლებში რეკლამას უწევდნენგონივრულ კონსუმერიზმს (მაგ. აქცია – 101 რაღაც რაც შეგიძლია გააკეთო რომგადაარჩინო პლანეტა), მათ ითამაშეს მნიშვნელოვანი როლი შიდა ელექტრომოხმარების ენერგოეფექტურობის ამაღლების მხრივ აშშ-ში. შედეგად შემცირდაელექტროენერგიის მოხმარება, რამაც თავის მხრივ გამოიწვია ფასების კლებაელექტროენერგიაზე. ამ ყველაფერმა კი საბოლოოდ გამოიწვია ჯამურიელექტროენერგიის მოხმარების ზრდა, დიდი ინდუსტრიების და კომპანიებისხარჯზე, რომლებსაც შეეძლოთ უფრო მეტი ელექტრო ენერგია მოეხმარათ უფროდაბალ ფასად. ანუ მათ აითვისეს ის გამოუყენებელი ელექტრო ენერგია და ამითგაზარდეს წარმოება, რაც თავის მხრივ უფრო დიდი ზიანის მომატანი აღმოჩნდაპლანეტისათვის, მთელი ეკოსისტემისთვის და მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელიარსებული ეკოლოგიური პრობლემების წარმოქმნას. საბაზრო ეკონომიკისპირობებში, ხორცის მოხმარების შემცირება გამოიწვევს ხორც პროდუქტებზე ფასისშემცირებას, რაც თავის მხრივ გამოიწვევს სამომხმარებლო ქსელისგაფართოვებას, მოსახლეობის იმ სეგმენტის ხარჯზე, რომელიც ჯერ კიდევ არმოქცეულა ვეგანიზმის ზემოქმედების ქვეშ, მანამდე უბრალოდ ხშირად ანსაერთოდ არ ქონდა ხორცის ყიდვის შესაძლებლობა და ისარგებლებს ფასებისდაცემით.

თუ დავუშვებთ, რომ რომელიმე მითიური ვეგანური მოძრაობა გახდება საკმარისადდიდი იმისათვის, რომ გამოიწვიოს კოლაფსი ხორცის ინდუსტრიაში, ბოიკოტებისდა მისი თანმხლები საბოტაჟების გზით, საკუთარ თავს მოაქცევს ჩიხში, რადგანაცრეკლამირებას გაუწევს და ხელს შეუწყობს კაპიტალიზმის მოდერნიზებას. რაცთავის მხრივ საშუალებას მისცემს კაპიტალიზმს გაზარდოს საკვების წარმოების

13

ეფექტურობა მსოფლიოს მასშტაბით, გაზრდის მოსახლეობის რიცხვს (რაცარსებული ეკონომიკურ-პოლიტიკური სისტემის პირობებში კატასტროფული იქნებაპლანეტისათვის), და ეკოსისტემის განადგურების მასშტაბებს აიყვანს უფრო მაღალსაფეხურზე. გაუცხოვება ბუნებისაგან მიაღწევს თავის ლოგიკურ დასასრულს:უმეტესობა ცხოველებისა იქნება გათავისუფლებული გალიებიდან, მაგრამ ისინიამით არ აღმოჩნდებიან უკეთეს პირობებში, უბრალოდ ყველას ერთნაირადდაენძრევა.

ვეგანიზმი არა მხოლოდ ახალისებს საბაზრო მექანიზმების იგნორირებას, არამედის მოხმარებას წარმოაჩენს როგორც ქმედებას და მცდელობას რაიმესშეცვლისთვის. ასევე ხელს უწყობს ფუნდამენტური დემოკრატიული მითისგამყარებას, რომლის თანახმად ადამიანები არიან პასუხისმგებელი იმის გამო თურას ყიდულობენ ან მოიხმარენ. შესაბამისად მოხმარება არის წარმოჩენილიროგორც თავისუფალი არჩევანი და არა როგორც ძალადობრივად თავსმოხვეული როლი. კაპიტალისტური სისტემისათვის დამახასიათებელი ყველა სახისძალადობა და დომინაცია მოქცეულია მომხმარებლის როლში, საზოგადოებრივიცხოვრების ყველა სფეროში რომელიც დაფუძნებულია წარმოებაზე, საქონლისყიდვაზე და გაყიდვაზე. გარდა ყველაზე მოხერხებული ადამიანებისა, ანდაშორებული რეგიონების, მაგალითდ ჯუნგლების ანდაც მთიანი რეგიონებისმკვიდრებისა (ყველა ვისი ანტიავტორიტარული არსებობა ეფუძნება ისეთსტრატეგიებს როგორიცაა ნადირობა ან შემგროვებლობა), შეუძლებელია არმოექცეს კაპიტალიზმში, თავი დააღწიოს კაპიტალისტურ საბაზრო ურთიერთობებს.ვეგანური ცხვორების წესი არანაირად არ აზიანებს კაპიტალიზმს (როგორც ეს ბევრვეგანს მიაჩნია), არ სპობს ეკოციდს ან ცხოველთა ექსპლუატაციას, არ უშლისხელს მატერიალურ ურთიერთობებს რომლებიც დაკავშირებულია ცხოველებისინდუსტრიასთან და ეკოსისტემის განადგურებასთან. განცხადება რომ ვეგანიზმსაქვს რაიმე საერთო ცხოველთა გათავისუფლებასთან ან რამით ხელს უწყობს ამას,იქნება ისეთივე ინფანტილიზმი, როგორიც ანარქისტის მხილება ორმაგსტანდარტებში იმის გამო რომ მას აქვს სამსახური, მგზავრობს სახელმწიფოს მიერაშენებულ ავტომაგისტრალზე, დადის საავადმყოფოში, ან ზოგჯერ ამჯობინებს რომდაიცვას სახელმწიფო კანონები. ცხოველთა ექსპლუატაცია და გარემოსგანადგურება არის მჭიდროდ გადახლართული თანამედროვე სისტემასთან.ერთადერთი რასაც მნიშვნელობა აქვს არის ის, რომ ჩვენ ვებრძოლოთ ამსისტემას. ხოლო რას ვჭამთ და რას ვყიდულობთ ან არ ვყიდულობთ ამისპარალელურად, ეს მხოლოდ პირადი არჩევანის საქმეა და არაფერს ცვლისმნიშვნელოვნად.

ინდუსტრიული საზოგადოების ბუნება არის მთლიანად იგნორირებული როცა ჩვენშედეგის მომტან ქმედებად მიგვაჩნია მომხმარებულური არჩევანის გაკეთება.მანამდე სანამ ჩვენ ვზრუნავთ ჩვენს თავზე ან ჩვენს ამხანაგებზე, და იმაზე თუროგორ გადავურჩეთ კაპიტალიზმის ტერორს, კონსუმერისტული ქმედებები არის

14

უსარგებლო. ერთადერთი რაღაც რასაც აქვს მნიშვნელობა არის ჩვენი ბრძოლაარსებულ სიტემასთან. პოლიტიკური ვეგანიზმი არის უსარგებლო ქმედება დაფუჭი ენერგიის ხარჯვა.

უბრალო დამთხვევა არ არის ის ფაქტი რომ ბევრი ანარქისტთაგანი, ვინცხელახლა მოიპოვა საკუთარი თავის გამოკვების საშუალება – ადამიანებირომლებმაც დაიწყეს ცხოვრება ბუნებაში, ეწევიან შემგროვებლობას(ურბანულსაც), ან ქმნიან ფერმებს – იყვნენ პირველები ვინც მიატოვა ვეგანიზმი.მათ მიატოვეს კონსუმერიზმი, იმედენად რამდენადაც კი შეძლეს ეს დადაუბრუნდნენ ისევ ბუნებრივ, რეციპროკულ ურთიერთობებს, რაც თანამედროვე,კონსუმერულ-ილუზიურ ეთიკურ ჩარჩოებში მარტივად არ ჯდება.

ყველაზე ჯანმრთელი დიეტა ?

მანამდე, სანამ შევეხები ზოგიერთ გავრცელებულ ვეგანურ დეზინფორმაციასჯანმრთელობის შესახებ, სამართლიანი იქნება აღვნიშნო მოწინააღმდეგე მხარისმიერ გავრცელებული სიცრუეები. ყველაზე გავრცელებული მეცნიერულიარგუმენტი, რაც მე ოდესმე მომისმენია, არის ვეგანური დიეტის საყოველთაორელევანტურობაზე. რომელიც ამტკიცებს რომ გარკვეული სისხლის ჯგუფის მქონეადამიანებს ჭირდებათ ხორცის მიღება რათა იარსებონ. მე გავეცანი ამის შესახებკვლევებს და ეს კვლევები სრულად დისკრედიტებული და აბსოლუტურადარასანდოა, ეს საკმაოდ სუსტი არგუმენტი აღმოჩნდა რაიმეს მტკიცებისდასაწყებად. უფრო მეტიც, როგორც ჩემთვის ცნობილია, რძის ინდუსტრიისპროპაგანდა, რომლის თანახმად რძე არის კარგი ძვლებისთვის არის ასევესიცრუე, ბროკოლი მაგალითად, არის ბევრად სასარგებლო ამ მხრივ. მაგრამძალიან ბევრ კვლევაში და ანალიზების გაცნობის შემდეგ, რომელიც არ არისგაჯერებული არც ერთი მხარის მითებით, დავასკვენი რომ ყველას არ შეუძლიაიყოს ჯანმრთელი ვეგანურ დიეტაზე. უფრო მეტად კი ჩემმა პირადმა და ასევემეგობრების გამოცდილებამ დამარწმუნა ამაში და მიმიყვანა ამ დასკვნამდე.როგორც ჩემთვის ცნობილია, შემდეგ ფაქტები არის მყარი, სარწმუნო და იშვიათადნახსენები იმ ვეგანების მიერ ვინც გულმოდგინედ ამტკიცებს ვეგანური დიეტისუპირატესობებს:

•ადამიანები ევოლუციონირდნენ ომნივორულ დიეტაზე;

•ადამიანებს ჭირდებათ განსხვავებული რაოდენობის სხვადასხვა ნუტრიენტები,

როგორიცაა რკინა და B12, ეს დამოკიდებულია მათი ორგანიზმის ტიპზე;•ზოგიერთ ადამიანს აქვს ამ ნუტრიენტების უფრო მაღალი ან უფრო დაბალი

აბსორბციის უნარი;•საკვები დანამატები აბების სახით ხშირად არის არასაიმედო და არაეფექტური

ნუტრიენტის წყარო, არა მხოლოდ იმიტომ რომ ზოგადად ისინი იწარმოებამოგებაზე-ორიენტირებული კომპანიების მიერ, არამედ კიდევ იმიტომაც,

15

რადგანაც ადამიანის ორგანიზმი ევოლუციონირდა რომ აითვისოს ნუტრიენტებისაჭმელიდან და არა აბებიდან(მაგ. რკინის შემთხვევაში, საკვები დანამატებიაბების სახით და „რკინით გამდიდრებული“ საკვები შეიცავს არა-ჰემურ1 რკინასრომელიც მიიღება მცენარეებიდან);•ჰემური რკინა, რომელიც მხოლოდ ცხოველური წყაროებში მოიპოვება, აქვს

აბსორბციის დონე 20 დან 35 პროცენტამდე, მაშინ როდესაც არაჰემური რკინარომელიც მცენარეულ წყაროებში მოიპოვება აქვს აბსორბციის დონე 2 დან 20პროცენტამდე;•ჰემური რკინის აბსორბციის დონე არის ყოველთვის მაღალი, მაშინ როდესაც

არაჰემური რკინის აბსორბციის დონე განიცდის ზემოქმედებას სხვა საკვებიელემენტებისგან (ცხოველური პროტეინი და ვიტამინი C ზრდის არაჰემურირკინის აბსორბციის დონეს, სოიოს პროტეინი და ფიტინის მჟავა (მცენარეულიწარმოშობის ნივთიერება, მაგ. ფიტინის მჟავას შეიცავს შვრია, მწვანილები,რომელიც ასევე ნაწლავების მიერ კალცის შეთვისების პროცესსაც აფერხებს)აფერხებს არაჰემური რკინის ათვისებას;•აუთვისებელი რკინა, აბებიდან თუ არა-ჰემური სახით მიღებული, აზიანებს

უჯრედულ ქსოვილებს და იწვევს ჯანმრთელობის პრობლემებს;•რკინის დეფიციტი ან განსაკუთრებით B12-ის დეფიციტი კი დროთა

განმავლობაში ყალიბდება და შესაძლოა წლებიც კი დაჭირდეს რომჯანმრთელობის პრობლემების სახით გამოაშკარავდეს, მაგრამ როცა შესამჩნევიგახდება ეს პრობლემები შესაძლოა უკვე კრიტიკულად საშიში იყოს;•არ არსებობს არც ერთი ვეგანური საკვები რომელიც ბუნებრივად მაღალია

რკინის შემცველობით;•თუთია, კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მინერალი, აკლია ბევრ ვეგეტარიანულ

საკვებს, და ასევე იბლოკება ფიტინის მჟავის მიერ, რომელსაც შეიცავსმწვანილები;•B12 არ მოიპოვება მცენარეულ წყაროებში, B12 -ის დეფიციტი არის

უკიდურესად სახიფათო ჯანმრთელობისთვის მაგრამ მას შეიძლება დაჭირდეს 5-20 წელი რომ გამომჟღავნდეს, მისი სიმპტომები შენიღბულია ფოლიუმის მჟავითრომელიც უხვად მოიპოვება ვეგანურ საკვებში;•ვეგანური, ხელოვნურად მიღებული B12 შესაძლოა საიმედოდ ჩაითვალოს

მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ ის მიღებულია გარკვეული, სანდო ბრენდების„საკვები საფუარიდან“2, აბებიდან ან რკინით გამდიდრებული საკვებიპროდუქტებიდან, რომელსაც ხშირად აქვს დაბალი აბსორბციის დონე.(„მითების დამანგრეველი ვეგანური საკვები“ პროდუქტების შესახებ რომლებიცმდიდარია რკინის შემცველობით, ან არგუმენტზე რომ ადამიანები ბუნებრივადარიან ვეგეტარიანელები, იხილეთ ბოლო თავი ).

ზემოთხსენებული ფაქტებიდან გამომდინარე, ზოგიერთ ადამიანს შეუძლიაიცხოვრონ ჯანმრთელად ვეგანურ დიეტაზე და იყოს ბედნიერი, იმ შემთხვევაში თუის ზედმიწევნით ყურადღებიანი იქნება საკუთრი დიეტის მიმართ, გაცნობიერებული

16

ექნება შესაძლო საფრთხეები და თანმდები რისკები. ზოგიერთი ადამიანი ამდიეტაზე გადასვლისთანავე ცუდად იგრძნობს თავს, ხოლო ადამიანებისუმეტესობას რამდენიმე წლის შემდეგ ექნება რეგრესირებადი და არაჯანსაღიჯანმრთელობის მდგომარეობა. უფრო მეტიც, მათ განუვითარდებათ ანემია ან სხვადაავადება, რომელიც გამოწვეულია არაჯანსაღი და არასრულფასოვანი კვებისგან.ჩემი ერთი მეგობარი, რომელიც არასოდეს ითვალისწინებდა ჩემს არგუმენტებსვეგანიზმის წინააღმდეგ, საბოლოოდ, 10 წლიანი ვეგანური დიეტის შემდეგ აიძულასაკუთარმა ორგანიზმმა რომ მიეტოვებინა ვეგანიზმი. მას განუვითარდა ანემია,B12 ის მწვავე დეფიციტი, დეპრესია, თავს გრძნობდა ცუდად და გახდასუიციდისკენ მიდრეკილი. თავმომწონე საფირმო ფრაზა – „თუ შენ ახლა არ ხარვეგანი ესეიგი არც არასოდეს არ ყოფილხარ“, უბრალოდ არ შეიძლება ითქვასმასზე. ის არის ადამიანი რომელიც უკიდურესად თავდადებულია ცხოველთაგათავისუფლების იდეის მიმართ, ადამიანი რომელმაც პირადი კომფორტი დაჯანრთელობა შესწირა ამ იდეას. ის ყოველთვის ყურადღბით ეკიდებოდა საკუთარრაციონს. პირველი რამდენიმე წლის განმავლობაში ის შესანიშნავად გრძნობდათავს ვეგანურ დიეტაზე, მაგრამ კიდევ რამდენიმე წლის შემდეგ, როცა უკვე თავიიჩინა ჯანმრთელობის პრობლემებმა, მან ამის იგნორირება უკვე ვეღარ შეძლო. რათქმა უნდა მისი შემთხვევა უფრო დრამატულია ვიდრე უმეტესობის, მაგრამ როცაზოგიერთ ადამიანს უქრება სურვილი და მოტივაცია დარჩეს ვეგანურ დიეატზე,სინამდვილეში სავსებით შესაძლებელია რომ ეს იყოს ზოგადი სტიმულისდაკარგვა, რაც თანმდევი ეფექტია ანემიის ან B12 დეფიციტის. სხვა შემთხვევებშიკი ადამიანები უბრალოდ აკვირდებიან საკუთარ ორგანიზმს და მოქმედებენ მისიმოთხოვნილებების და საჭიროებების გათვალისწინებით, ამ ფაქტისგაცნობიერების გარეშე.

როცა ჩვენ გვეუბნებიან რომ ვეგანური დიეტა ყველასთვის მუშაობს, ყველასშეუძლია იყოს ამ დიეტაზე ჯანმრთელი და ჩვენ არ უნდა ვჭამოთ ცხოველები,აქცენტს აკეთებენ ცხოველების ჭამის ამორალურობაზე. იმ ფაქტისგაუთვალისწინებლადაც კი თუ ჩვენ პირადი სისუსტით, ორგანიზმის დასუსტების,დასნეულების თუ სხვა მიზეზის გამო მივატოვეთ ვეგანური დიეტა. და მაშინაც როცაჩვენ არ ვჭამთ ხორცს და ვიღაც იდიოტი გვეუბნება რომ ჩვენ უნდა ვჭამოთცხოველები, რადგანაც ეს საჭიროა ჩვენი ჯანმრთელობისთვის, რომ სულელებივართ რადგანაც არ ვჭამთ ხორცს. ორივე შემთხვევაში ეს არის ფსიქოლოგიურიძალადობა და იდეოლოგიური ავტორიტარიზმი. ჭამა საბოლოო ჯამშიწარმოადგენს ძალიან პირად საკითხს. ადამიანის დიეტის დევალვაცია კი იწვევსმტრული დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას. რაც ისევ წამოწევს ვეგანიზმის,როგორც საერთო პლატფორმის საკითხს. რომ განვიხილოთ ვეგანები ერთმთლიანობად და ანარქისტები ერთ მთლიანობად, რომელ ჯგუფთან გვექნებოდაუფრო მეტი კუთვნილების შეგრძნება?

17

ვეგანიზმის შესაძლო ჯანმრთელობის უპირატესობები არ არის ისეთი ცალსახა დასარწმუნო როგორც მათ ხშირად წარმოჩენენ. ბევრი კვლევა რომელიცარგუმენტად მოყავთ ვეგანებს მათი დიეტის მხარდასაჭერად, რეალურად არეყრდნობა მკაცრ ვეგანურ დიეტას, არამედ შერეულ ვეგანურ დიეტას, ისეთებსროგორიცაა ვეგანები რომლებიც ჭამენ მცირე რაოდენობის ხორცს ან სხვაცხოველურ პროდუქტებს (მაგ. კვლევები რომლის დროსაც რესპოდენტებს უსვამენკითხვას ისინი ჭამენ თუ არა ხორცს „კვირაში ერთხელ, ორჯერ ან სამჯერ, დღეშიერთხელ“ და ა.შ.). იმის გათვალისწინებით რომ ვეგანებს შორის უფრო მეტი არიანკაპიტალისტი ვეგანები, ასეთი ტიპის კვლევებს ნამდვილად გამოუჩნდებიანსპონსორები (ამაზე ბევრს აღარ გავაგრძელებ). მაგრამ აქამდე, სამეცნიეროელიტა არასოდეს ყოფილა ასე დაინტერესებული განესაზღვრა ვეგანიზმი როგორცკატეგორია, რომელიც შეიცავს შესაბამისი რაოდენობის სხვადასხვა ჯგუფებს, მათიდიეტის მიხედვით. ამ კვლევებზე ასევე გავლენას ახდენს ის ფაქტი რომ ვეგანებიდა ვეგეტარიანელები როგორც წესი არიან უფრო მდიდრები, უფრო მეტადზრუნავენ საკუთარ ჯანმრთელობაზე, რაც ნიშნავს იმას რომ მათ, მიუხედავადცხოველურ პროდუქტებზე უარის თქმისა ხელი მიუწვდებათ უფრო მაღალიხარისხის საკვებზე, საკვებ დანამატებზე და ვიტამინებზე.

არგუმენტი რომ ხორცის მოხმარება არის ცუდი გულისათვის, ჯერ კიდევ ბევრკამათს და აზრთა სხვადასხვაობას იწვევს. მაგრამ ამის პარალელურად, იგივეარგუმენტის ვეგანური ინტერპრეტაციები არის ძალიან ცალსახა, ზედაპირული დაერთმნიშვნელოვანი – ხორცის მოხმარება საზიანოა ჯანმრთელობისთვის. სისხლშიქოლესტერინის მაღალი დონე შეიძლება იყოს ცუდი გულისათვის, ხორცი კიასტრონომიულად დიდი რაოდენობით შეიცავს ქოლესტერინს. თუმცა, ორგანიზმიარ არის მანქანა რომელშიც უნდა ჩაასხა მზა ინგრედიენტები. ქოლესტერინისრაოდენობა სისხლში არ არის მჭიდრო კავშირში მიღებული საკვებისქოლესტერინის რაოდენობასთან. უფრო მეტიც, ქოლესტერინი არისმნიშვნელოვანი და საჭირო ნუტრიენტი ორგანიზმისთვი. ზოგი კვლევის თანახმადცხოველური ცხიმები იწვევს ქოლესტერინის მომატებას სისხლში, მაგრამდანარჩენი კვლევები აჩვენებს რომ ქოლესტერინის მომატება სისხლშიდაკავშირებულია გაჯერებულ ცხიმებთან, რომელიც მიიღება ცხოველური ცხიმისშერევით ტრანს-ცხიმებთან, ტრანს-ცხიმები მიიღება დამუშავებული მცენარეულიზეთებიდან და უხვად არის წარმოდგენილი ძალიან ბევრ ვეგანურ საჭმელში.არსებობს ზოგადი კონსენსუსი ტრანს-ცხიმების მავნებლობის შესახებ, ასევემრავალი კვლევა რომელიც განიხილავს ცხოველური ცხიმებისაგან გამოწვეულჯანმრთელობის რისკებს და ასევე ჯანმრთელობის ბენეფიტებს. რაც უდავოა არისის, რომ არსებობს ძალიან ბევრი ბენეფიტი რომელიც შეგვიძლია მივიღოთცხოველური ცხიმებისგან, ასევე ყველა შესაძლო ჯანმრთელობის რისკი მარტივადშეგვიძლია გავანეიტრალოთ საკმარისი ფიზიკური ვარჯიშით და საკმარისიბოჭკოვანებით დიეტაში. მეორეს მხრივ, ის ვინც არ ეწევა ჯანსაღ ცხოვრებას დააქვს შეზღუდული წვდომა ახალ, ჯანსაღ საკვებზე, უმჯობესია არ მიიღოს წითელი

18

ხორცი, განსაკუთრებით კი ღორის (ქოლესტერინის მაღალი შემცველობის გამო),თუმცა მოხარშული ხორცი ან უმი თევზი ზოგადად სასარგებლოაჯანმრთელობისთვის.

უდავო ფაქტია რომ, ქვეყნებში რომლებშიც სიცოცხლის ხანგრძლივობა ყველაზედიდია, ასევე იმ ქვეყნებში რომელშიც ყველაზე ნაკლებად აწუხებთ გულ-სისხლძარღვთა პრობლემები, ადამიანები როგორც წესი იღებენ საშუალოდან დიდრაოდენობამდე ცხოველურ ცხიმებს, მაგრამ ძალიან მცირე რაოდენობის ტრანს-ცხიმებს.

რაც შეეხება გულს, აშკარაა რომ ბოჭკოვანი საკვები სასარგებლოა გულისთვის.ხორცი არ შეიცავს ბოჭკოს. მაგრამ თუ ხორცი არ ჩაანაცვლებს მცენარეებს დაკვება იქნება დაბალანსებული, ხორცის მიღება შესაძლოა სულაც არ იყოს საზიანოგულისთვის. როგორც ჩემთვის ცნობილია, არც ერთ კვლევას არ დაუდასტურებიარომ ზომიერი რაოდენობით ხორცის მიღება არის საზიანო თუ მისი მიღება ხდებაბევრი რაოდენობის ბოჭკოსთან ერთად და ასევე თან ახლავს ზომიერი ვარჯიში.სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, უმრავლესობა კვლევებისა ადასტურებს რომ დიეტარომელიც დაფუძნებულია ხილზე, ბოსტნეულზე და ხორცზე არის უფროჯანმრთელი და სასარგებლო ადამიანების უმეტესობისთვის ვიდრე დიეტადაფუძნებული ხილზე, ბოსტნეულზე და მარცვლეულზე.

მაგრამ გული არ არის ერთადერთი ორგანო რომელიც დამოკიდებულია ჩვენსდიეტაზე. არასოდეს მსმენია ვეგანებს ეხსენებინათ კვლევები, რომლებიცდოკუმენტირებულია ჯანმრთელობის უარყოფითი შედეგებით, გამოწვეულიდიეტისაგან რომელიც არ შეიცავს ცხოველურ ცხიმებს. ასეთი უარყოფითიშედეგებია დაღლილობა, ორგანიზმის საერთო სისუსტე, მაღალი სიხშირისდეპრესია და გაზრდილი მიდრეკილება სუიციდისკენ. ასევე ბევრი ვეგანურივებგვერდი არ ახსენებს იმ ფაქტს, რომ არაფერმენტირებული სოიო არისტოქსიკური. თითქმის ყველა კომერციული ტოფუ, და ყველა TVP (მკვრივიმცენარეული ცილა) არის არაფერმენტირებული. მხოლოდ ტემპეს (ინდონეზიურიკერძი, მზადდება ფერმენტირებული კარგად შემწვარი სოიოსგან) და ავთენტურსოიოს ხაჭო არის გამონაკლისი. ასევე სეიტანი (რთული ცილა, ხორბლისგანდამზადებული ხორცისმაგვარი წებოვანი მასა), მიუხედავად იმისა რომ ის არ არისსოიოს პროდუქტი, გლუტენი, რომლისგანაც ის მზადდება, არის საზიანოადამიანების მნიშვნელოვანი ნაწილისათვის, იგივენაირად როგორც ძროხის რძე,რომლის დემონიზაციას ვეგანები ხშირად ახდენენ. სოიოს მტვერი არის ასევეალერგენი რაც ზრდის ასთმის სიხშირეს, განსაკუთრებით საპორტო ქალაქებში,სადაც ტროპიკული ტყის სოიო იტვირთება და იგზავნება მსოფლიოს სხვადასხვაკუთხეში.

19

მოცემული კონცეპტის – „ბუნებრივის“ მორალისტური წონის გათვალისწინებით,გასაკვირი არ არის რომ ზოგიერთი ვეგანი ამტკიცებს ხორცის მოხმარებისარაბუნებრივობას. ნამარხების ანალიზი, ადამიანთან ყველაზე ახლოს მდგომიპრიმატების დიეტები, ჩვენი ნაწლავების სიგრძე, და ჩვენი უნარი მოვინელოთ უმიხორცი, ყველაფერი მიუთითებს იმაზე რომ ომნივორული დიეტა მომდინარეობსსახეობების ჩამოყალიბების დასაწყისიდან. კონკრეტული მტკიცებულებებისთანახმად ევოლუცია არის გამომჟავნებული აპენდიქსის დეტალებში.

რელიგიური ტენდენციები

გარკვეულ ვეგანურ წრეებში დეზინფორმაციის თითქმის სისტემატიური არსებობამიუთითებს ვეგანიზმის რელიგიურ ხასიათზე. ბევრი ვეგანი თანმიმდევრულფორმულირებას ახდენს საკუთარი დიეტის და ცხოვრების წესის, როგორცთავისუფლებისთვის თავდადებული ბრძოლის ნაწილის, მაგრამ ისინი ვინცგამონაკლისია მსგავსი დოგმატიზმებისაგან, საკუთრ თავს უნდა დაუსვან კითხვათუ რატომ აირჩიეს შეექმნათ საერთო პლატფორმა მანიპულატორ და მორალისტვეგანებთან.

თვითონ ვეგანიზმის კონსტრუქცია დოგმატურია ბევრი რამის გამო. ვეგანიზმი ქმნისმორალურად მაღლა მდგომ, განყენებულ ჯგუფს რომელიც დაფუძნებულიაილუზიური მორალური უმანკოების იდეაზე. ბევრ ჩვენგანს ჰქონია იმ ვეგანებთანკამათის მწარე გამოცდილება, რომლებიც წრეზე დადიან, რადგანაც მიაჩნიათ რომმათი ქმედებები ხელს არ უწყობს ხორცის ინდუსტრიის ფუნქციონირებას. პირიქით,მათ სჯერათ რომ ებრძვიან ხორცის ინდუსტრიას, მაშინაც კი როცა ისინიიძულებული ხდებიან აღიარონ ინდუსტრების უთიერთდაკავშირებულობა. ჩვენ ესგვაგონებს ქრისტიანებთან კამათს, როცა მათი ყველა მტკიცებულებაგამომდინარეობს ბიბლიიდან, ან უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, მათი სურვილისწამდეთ ამის ჭეშმარიტების.

ვეგანების რწმენა რომ ისინი არიან მორალურად უმანკოები, რომ თვითონ არარიან პასუხისმგებლები ცხოველთა ექსპლუატაციის თუ ხორცის ინდუსტრიისარსებობის გამო, ასევე მათი სხვა წარმოდგენები არ არის რეალურადკაპიტალიზმის ფუნქციონირების შესაბამისი. ამგვარად ვეგანური დიეტა არაფერშედეგის მომტანს არ აკეთებს რომ არსებითად მოსპოს ცხოველთა ექსპლუატაციისგამომწვევი სტრუქტურული მიზეზები. ვეგანიზმს არც კი აინტერესებს მათიარსებობა, იმიტომ რომ ვეგანიზმის რეალური მნიშვნელობა როგორც ასეთი, არისრწმენა საკუთრი ილუზიური უმანკოების შესახებ, მასისგან განყენებულ,მორალურად მაღლა მდგომ ჯგუფში ყოფნა, სუბკულტურად არსებობა.

ამ ჯგუფის წევრებს აქვთ შეგრძნება რომ ისინი არიან მორალურად აღმატებულებივეგეტარიანელებთან შედარებითაც კი. მიაჩნიათ რომ მათზე მაღალ ადგილს

20

იკავებენ მორალურ იერარქიაში. ვეგანურ იდეოლოგიაში კარგადგაცნობიერებულმა ნებისმიერმა ვეგანმა იცის რომ ვეგანური იდეოლოგიიდანგამომდინარე, ვეგანური ლოგიკით, ვეგეტარიანელებიც იგივენაირადპასუხისმგებლები არიან ცხოველთა ექსპლუატაციის გამო როგორც ხორცისმჭამელები. რადგანაც კვერცხის წარმოება ან რძის ინდუსტრია არისკომპლექსურად დაკავშირებული ხორცის ინდუსტრიასთან. მსგავსი მორალურიკუთხით დანახული პირდაპირი ასოციაციები მათთვის უფრო თვალსაჩინოა, ვიდრევთქვათ ტრანსპორტის ინდუსტრიასა და ხორცის ინდუსტრიას ურთიერთკავშირი.თუმცა, ვეგანი რომელსაც აქვს მიდრეკილება გაასამართლოს ან მოაქციოსსაკუთარ რწმენაზე არავეგანები (ასეთი არაა ყველა ვეგანი, და შესაძლოა არცუმრავლესობა, მაგრამ ასეთები მაინც საკმაოდ ბევრი არიან) მორალურიერარქიულ კიბეზე ყოველთვის უფრო მაღლა დააყენებს ვეგეტარიანელს,რომელიც მოიხმარს ყოველდღიურად დიდი რაოდენობის რძეს, ვიდრე ომნივორს,რომელიც ჭამს სახლში მოყვანილ ხილს და ბოსტნეულს და ასევე ჭამს ხორცსაცკვირაში ერთხელ.

ვეგანიზმის კიდევ სხვა რელიგიური მახასიათებლები შესაძლოა ვიპოვოთცხოველთა გათვისუფლების ან სოლიდარობის კონცეპტში. ვეგანური მოდელიარის საოცრად მსგავსი აბოლიციონისტების მილიტარისტული ქრისტიანულითანაგრძნობისა. იმ ფაქტის გათვალისწინებით რომ ვეგანები ლაპარაკობენ იმარსებების სახელით ვინც არ ლაპარაკობენ საკუთარი თავისთვის, სოლიდარობისგამოხატვით და ალიანსის შექმნით მათთან, ვინც არასოდეს აკრიტიკებს მათ ანმოითხოვს რამეს მათგან (აბოლიციონისტების შემთხვევაში, მუნჯი მონის იდეალიარ იყო რეალობა მაგრამ იყო სასურველი მდგომაროება, რომელიცგანმტკიცებული იყო პირდაპირი კომუნიკაციის ზოგადი ნაკლებობით,ჩრდილოეთში მყოფი აბოლიციონისტებსა და სამხრეთში მყოფ მონებს შორის).ცხადია, ბევრი ცხოველი უწევს წინააღმდეგობას როცა ის გამოკეტილი ყავთგალიაში, და ბუნება ზოგადად ანგრევს კედლებს და შლის საზღვრებს. მაგრამვეგანიზმი, იმ ზოგიერთ იშვიათ შემთხვევაში როცა ის მოიცავს ცხოველთაგათავისუფლების ქმედებებს, ადგენს ერთგვარ ეთიკურ ჩარჩოს ცხოველთასამყაროში, სადაც სხვა დანარჩენ ცხოველებს არ აქვთ ადგილი (ნაკლებადმეგობრულ, რეკლამირებისთვის გამოუსადეგარ სახეობებს, რომლებსაც არ აქვთსაყვარელი ფუმფულა თათები ძაღლების ან კატების მსგავსად). ვეგანიზმიუარყოფს სხვა ცხოველებისგან სწავლის შესაძლებლობას – რაც ჩემთვისწარმოადგენს სოლიდარობის წინაპირობას, მაგრამ ეს აშკარად არაა ასე მათთვის– რადგანაც ისინი უარყოფენ იმ ეთიკურ ჩარჩოს რომელშიც ჩვენ ყველადამოკიდებული ვართ ერთმანეთზე და ზოგჯერ ერთმანეთს ვჭამთ კიდევაც,როგორც ცხოველთა სამყაროში. ვეგანურ ცხოველთა ფერმებში, რატომ არათავსებენ ერთად გადარჩენილ (გალიებიდან დახსნილ) მელიას და გადარჩენილქათმებს? თუკი ისინი კვებავენ გადარჩენილ ძაღლებს და კატებს ტოფუს ნაცვლადხორცით, ან ხორცის შემცველი-ხორცისგან დამზადებული პროდუქტებით, ამას

21

არაუშავს და ეს სწორია, რადგანაც ისინი არიან უბრალოდ ცხოველები, მაგრამჩვენ ხომ ამ ტიპის საქციელზე მაღლა ვდგავართ? ჩვენ ხომ არ ვართ უბრალოდცხოველები? ზუსტად ეს დამოკიდებულება ააშკარევებს მათ წარმოდგენებსსაკუთარ თავზე, ისინი თავს ხედვენ როგორც მხსნელის, მესიის როლში და არაროგორც ეკოსისტემის თანასწორუფლებიანი, რიგითი წევრის როლში.

გახდი ომნივორი

ომნივორი ანარქისტებისთვის არსებობს ძალიან ბევრი გზა, რომ იცხოვრონთანმინდევრულად და ფორმულირება მოახდინონ დიეტის, რომელიც ხორცსშეასხამს მათ ბრძოლას საყოველთაო თავისუფლებისათვის მათ ყოველდღიურცხოვრებაში. ამ დიეტების ვრცელ ნაირსახეობებს აუცილებლად აქვთ ერთისაერთო: გააზრება იმ ფაქტის რომ, რადგანაც კაპიტალიზმი არის იძულებითი სახისსოციალურ-ეკონომიკური ურთიერთობის ფორმა და სხვადასხვა იძულებების თუთავს მოხვეული ქმედებების ერთობლიობა, მორალური სიწმინდე არ არის არცსასურველი და არც შესაძლებელი, ამგვარად ადამიანის დიეტა არ ასახავსაუცილებლად მისი იდეალების მოდელს, არამედ წინა პლანზე წამოწევსკონფლიქტს.ინდივიდმა საკუთარი თავის გამოსაკვებად შეიძლება მიმართოს სხვადასხვა გზებს,ამას შესაძლოა ქონდეს საკვების მოპოვების ან მოპარვის ფორმა. ეს ორივეაქტივობა წარმოადგენს დაბალი ინტენსივობის არალეგალურ ქმედებას და ასევეანტაგონიზმს დომინანტური სისტემის მიმართ. ეს ორივე ქმედება თუ ხორციელდებაფართო ანარქისტული პრაქტიკით, წარმოქმნის შესაძლებლობას სამოქმედოტაქტიკის განავითარებისთვის და საფუძველს ქმნის კოლექტიურიმოქმედებისთვის. პირველ შემთხვევაში, ინდივიდს შეუძლია მოახდინოს ნაგვისგადამამუშავებელი კომპანიების ან სხვა მსგავსი კაპიტალისტური საწარმოებისსაბოტაჟი. მეორე შემთხვევაში, ინდივიდს შეუძლია ორგანიზება გაუწიოსპროლეტარულ შოპინგს ან სუპერმაკეტების რეიდების.

ადგილები რომლებიც მარტივად წვდომადია ფიზიკურ სივრცეში, ისეთებიროგორიცაა სასოფლო სამეურნეო ტერიტორიები ან მიტოვებული ურბანულისივრცეები, ინდივიდს შეუძლია დაიკავოს მიწა და მოაწყოს ბაღი ან ფერმა, რითიცხელს შეუწყობს საკუთარი საკვების წარმოების თვითორგანიზებას. ეს ყველაფერიუკეთესად მუშაობს პრაქტიკაში და ქმნის ანარქისტული იდეალების სრულირეალიზების საშუალებას, იმ შემთხვევაში თუ დაფუძნებულია ეკოსისტემაზე და არაქარხნულ მოდელზე, რაც ნიშნავს ბაღებს და ფერმებს ცხოველებით. მასშტაბისგათვალისწინებით შესაძლოა ეს მოდელი შეიცავდეს ფუტკრებს, თევზებს, ქათმებს,თხებს და ა.შ. ასეთი პროექტები რა თქმა უნდა აღმოჩნდება გარკვეულისირთულეების წინაშე მაგრამ განვითარების შემთხვევაში გამოიწვევს საჭიროცვლილებებს და ხელს შეუწყობს ურთიერთდახმარებაზე, ურთიერთპატივისცემაზედაფუძნებულ ურთიერთობებს მათში მონაწილე ადამიანებს შორის. ასევე

22

აღადგენს ბუნებრივ ურთიერთობებს და თანაცხოვრების ფორმებს ადამიანებსა იმსახეობებს შორის რომლებიც იცხოვრებენ ასეთი ტიპის ფერმებში; დაგეგმვაჯგუფის შიგნით და არა ზევიდან, სწავლა იმისა თუ როგორ მოუსმინო სხვაარსებებს რომლებიც ცხოვრობენ ფერმაში, მისცე მათ უფლება გავლენამოახდინონ გეგმებზე; ადაპტირდე ახალ ურთიერთობის ნორმებთან დაგაუმკლავდე ემოციურ კონფლიქტს, რომელიც ჩვენ გვაქვს როცა ვკლავთ სხვაცოცხალ არსებებს.

იმ ადგილებში სადაც ჩვენ გვაქვს კონტაქტი ველურ ბუნებასთან, შეგვიძლია – ისევეროგორც ბევრი ადამიანი აკეთებს ამას ახლაც – ხელახლა ვისწავლოთ ბევრიმნიშვნელოვანი უნარი რაც საჭიროა ჩვენი საკუთარი თავის გამოკვებისთვის. თურა თქმა უნდა ამას როგორც ჰობი ისე კი არ გავაკეთებთ არამედ როგორცგათავისუფლების სურვილის რეალიზებას, ეს კი აუცილებლად გამოიწვევსკონფლიქტს სახელმწიფო აპარატთან და პროგრესისა და მოქალაქეობისნარატივებთან. იმ ადგილებში სადაც აბორიგენები ცხოვრობენ და აქვთ საკუთარიტრადიციული საკვების მოპოვების ფორმები, ისინი თითქმის ყოველთვის ეხვევიანკონფლიქტში სახელმწიფო სტრუქტურებთან.

ასევე არსებობს სრულიად სხვა ხედვა, რომელშიც არც ჩვენი დიეტა და არც რაიმესხვა ჩვენი არსებობიდან ყოველთვის არ წარმოადგენს ჩვენს იდეალებისილუსტრაციას. სავარაუდოა რომ ვეგანიზმი სრულად აცდენილია მოცემულრეალობას და მასში საერთოდ არ არის გააზრებული ის ფაქტი რომ უმეტესობაჩვენგანი არის ღარიბი. ჩვენ ვჭამთ იმას რასაც მოვიპოვებთ ნაგვის ყუთიდან, ანმოვიპარავთ როცა სუპერმარკეტის დაცვის თანამშრომელი არ გვიყურებს, ანვიყიდით იმას რასაც შევწვდებით ჩვენი მათხოვრული ხელფასებით. არ არსებობსკვების რაციონის არჩევანი ამ სამყაროში რომელიც დაგვაკმაყოფილებს ჩვენ, არცძვირადღირებულ ეკო-მეგობრულ სუპერმარკეტში, არც ჩამოფასებულიპროდუქციის დახლებზე რომელიც შესაძლოა საერთოდაც არ იყოს ჩვენსსაცხოვრებელთან ახლოს, და ნამდვილად არც პერმაკულტურულ ფერმაში სადაცქალაქისგან მოშორობეთ მცხოვრები ესკაპისტი ჰიპები ხარჯავენ მთელ თავისდროს და ენერგიას რომ გამოიკვებონ თავი, იმ დროს როცა მსოფლიო მძღნერშიიძირება.

ჩვენ ვჭამთ იმ საკვებს რასაც მოვიპოვებთ, თუნდაც შხამ-ქიმიკატებითდამუშავებულს, ვსუნთქავთ დაბინძურებულ ჰაერს, მომწამვლელ აირებს, დაუბრალოდ ვარსებობთ კიდევ ერთი დღე რომ მოვიპოვოთ შესაძლებლობა რათამივაყენოთ ზიანი, დავანგრიოთ და გავანადგუროთ ის რაც ახდენს ჩვენსდეგრადირებას. კანიბალიზმი არის ნორმა ჩვენს სამყაროში. ჩვენ ვჭამთ ჩვენსმსგავს (ძუძუმწოვარ) ცხოველებს, რომლებიც იზრდებიან საკონცენტრაციობანაკების პირობებში, ჩვენ ვატარებთ ტანსაცმელს რომელიც დამზადებულიასახელოსნოში მწირი ხელფასის მქონე მუშების მიერ, ჩვენ ვსუნთქვთ იმდენად

23

დაბინძურებულ ჰაერს რომ ის კიბოს გვიჩენს. ჩვენ დავდივართ გზებზე რომელიცნავთობ პროდუქტებისგანაა დამზადებული, ჩვენ იძულებული ვართ დავხარჯოთჩვენი დროის დიდი ნაწილი საკუთარი თავის ექსპლუატაციაში ჩართვით,დამქირავებელზე გაქირავების გზით. არც ერთი ამ ჩამონათვალიდან არ არისარჩევანი, უბრალოდ ასახავს ფაქტს რომ ჩვენ ვცხოვრობთ რეალურ ჯოჯოხეთში.მანამდე სანამ თანამედროვე სოციალური წესრიგი არ დაინგრევა, სანამ ყველაგალია არ გაიხსნება და ყველა ციხე არ დაინგრევა. მანამდე ერთადერთიარჩევანი რომელსაც ვაკეთებთ არის უარყოფა. განსხვავებით ახალბედაგულუბრყვილო ვეგანისაგან, რომელიც უშედეგოდ ცდილობს სამყაროს შეცვლას,ჩვენ არ ვიტყუებთ თავს და არ ვიჯერებთ რომ შეგვიძლია ვიცხოვროთ ჩვენიიდეალებით. ეს არის ზუსტად მიზეზი თუ რატომ ვიბრძვით.

თუ ჩვენ ვცდილობთ რომ ჩვენი ბრძოლის ასახვა მოვახდინოთ ჩვენს დიეტაში,ვეგანიზმის უგულვებელყოფა მოგვცემს საკვების თვითორგანიზების გზითმოპოვების მეტ შესაძლებლობას, ჩვენს გარემოსთან ორმხრივი ურთიერთობისშესაძლებლობას, ბიორეგიონალურ მოქნილობას, მგრძნობელობას დაანტიცივილიზაციურ მორალს. თუ ჩვენ უარვყოფთ ამ საზოგადოებისტოტალიტარულობას ან მოქმედებისთვის საჭირო ავტონომიურ სივრცეზე წვდომისარ არსებობას, ერთდაერთი რაღაც რასაც მნიშვნელობა ექნება, დარჩება შეტევაარსებულ სისტემაზე და ზრუნვა თვითგადარჩენაზე. ორივე შემთხვევაში,ომნივორული დიეტა არის რაციონალური არჩევანი.

დარჩი ვეგანურ დიეტაზე

არსებობს მთავარი ოპერატიული განსხვავება განცხადებებს შორის „მე არ ვჭამარანაირ ცხოველურ პროდუქტს“ და „მე ვარ ვეგანი“. ყველა იდენტობა, რაღაცდონეზე, არის პოლიტიკური არჩევანი. ვეგანიზმის იდენტობის უკან დგასსტრატეგია რომელიც ცუდად არის გააზრებული. ცხოველური პროდუქტების არჭამის პრაქტიკას, მეორეს მხრივ შესაძლოა ქონდეს ბევრი გამართლება.

მე არ ვცდილობ ვინმე დავარწმუნო რომ მიატოვოს ვეგანური ცხოვრების სტილი.არსებობს უამრავი კარგი მიზეზი რომ იცხოვრო ამ გზით, თუმცა რამდენიმემათგანი მე ვფიქრობ რომ უფრო სუბიექტურია: ზოგიერთი ადამიანი თავს გრძნობსუფრო ჯანმრთელად ვეგანურ დიეტაზე; ზოგიერთი ადამიანი თვლის რომემოციურად უფრო ადვილია ან უფრო რაციონალურია ბრძოლა ცხოველთაგათავისუფლებისთვის თუ ისინი არ ჭამენ არაფერს რაც ოდესმე ცოცხალი იყო დადადიოდა; ზოგიერთ ადამიანს არ სურს რომ საკუთარ კუჭში მოათავსოს რაიმე რაცცხოვრობდა ტანჯვით. ვეგანიზმი ასევე წარმოადგენს ეფექტურ ფსიქოლოგიურსტიმულს კაპიტალიზმის ზოგიერთი ყველაზე სასტიკი ქმედებების დასანახად, იმშემთხვევაშიც კი თუ არ აკეთებს არაფერს ამ სისასტიკეების აღსაკვეთად ან მათიმატერიალურ სარგებელის მოსასპობად ვისაც კავშირი აქვს ამ ყველაფერთან.

24

ამ სტატიით მე მინდა აღშფოთებით უარვყო ყბადაღებული არგუმენტი, რომლისთანახმად თითქოს ანარქისტებისთვის არასწორია ხორცის ჭამა და მორალურადუფრო მართებულია რომ იყვნენ ვეგანები. მე მინდა მივაღწიო იმ ადამიანებამდერომლებიც თავდადებული არიან ვეგენიზმის და მისი პრინციპებისადმი მაგრამმათი ორგანიზმი იტანჯება ამ დიეტისგან. მინდა ვუთხრა მათ რომ ვეგანური დიეტაყველასთვის არ მუშაობს, ყველას არ შეუძლია საკუთარი ჯანმრთელობისგანადგურების გარეშე ვეგანურ დიეტაზე ყოფნა. მე მინდა შევუტიო მორალურჩარჩოს რომელიც ჩემი აზრით არის ინფანტილური და გადაჭარბებულადკულტურული. ყველაზე მეტად მე მინდა რომ საკუთარი წვლილი შევიტანოკოლექტიურ ანარქისტულ სივრცეებში დამკვიდრებული ნორმის მოსპობაში,რომლის თანახმად ვეგანიზმი არის სავალდებულო პირობა ინდივიდისთვის,რომელსაც სურს ამ სივრცეში ყოფნა. იმ შემთხვევაში კი თუ ინდივიდი არ იზიარებსვეგანური ცხოვრების სტილს არის მარგინალიზებული ყველა სოციალურ ცენტრში,ყველა კონფერენციაზე და შეკრებაზე. ძალიან ბევრი არგუმენტი არსებობსგენერალიზებული ვეგანიზმის წინააღმდეგ. არ არსებობს რაციონალური ახსნა თურატომ უნდა იყოს გარიყული საერთო ანარქისტული სივრცეებიდან ზოგიერთიჩვენგანი. ისინი ვინც უკვე გაიაზრა ვეგანიზმი სხვა კუთხიდან და აქვსგანსხვავებული პოზიცია ამასთან დაკავშირებით არ უნდა მოექცნენ მათ ისე,თითქოს ისინი ნაკლებად თავდადებული არიან ბრძოლაში, დომინაციის ყველაფორმის მოსპობისათვის.

მომხმარებლური საზოგადოების წინააღმდეგ, ცივილიზაციის წინააღმდეგ, მანამდესანამ არავინ არ იქნება გამოკეტილი გალიაში!

ვეგანური ფსევდო-მეცნიერული მანიპულაციები

vegsource.com-ზე გამოქვეყნებული მოხსენების თანახმად, „ჩვენ შეგვიძლიაგადავხედოთ ძუძუმწოვარ კარნივორებს, ჰერბივორებს და ომნივორებს რომვნახოთ რომელი ანატომიური და ფიზიოლოგიური მახასიათებლები არისდაკავშირებული თითოეული ტიპის დიეტასთან. შემდეგ ჩვენ შეგვიძლიაგადავხედოთ ადამიანის ანატომიას და ფიზიოლოგიას რომ ვნახოთ რომელ ჯგუფსმივეკუთვნებით.“

შემდეგ, ისინი ადარებენ და განასხვავებენ ფიზიოლოგიურ მახასიათებლებსრომელია საერთო კარნივორ და რომელი ჰერბივორ ძუძუმწოვრებთან, შემდეგისათაურების გამოყენებით: „პირის ღრუ“, „კუჭი და წვრილი ნაწლავი“ და „მსხვილინაწლავი“.

სტატიის ძირითადი ნაწილი წარმოადგენს კარნივორების და ჰერბივორებისშედარებას, ისინი აღწერენ ამ ორ ძუძუმწოვართა კლასს რომელიც აშკარადაჩვენებს მეტ მსგავსებას ადამიანებსა და ჰერბივორებს შორის. მაგალითად, ისინი

25

აღწერენ კარნივორების პირის ღრუს როგორც „ყბების უფრო ფართო გაშლისკუთხე თავის ზომასთან შეფარდებით. ეს ანიჭებს მათ აშკარა უპირატესობასგანავითარონ გამოყენებული ძალა მსხვერპლის დაჭერის, მოკვლის დადანაწევრების დროს“, თითქოს არავეგანებს ოდესმე ემტკიცებინათ რომადამიანები ევოლუციურად არიან მიდრეკილი დაიჭირონ და დაანაწევრონმსხვერპლი საკუთარი პირით.

წინასწარი ფონის შექმნის შემდეგ, მკითხველის წინასწარი პროვოცირებისათვის,რათა მან დაინახოს მსგავსებები ადამიანებსა და ჰერბივორებს შორის, მათშემოაქვთ მონაკვეთის სათური-„რაც შეეხება ომნივორებს“, თითქოს ესმეორეხარისხოვანი აზრი იყოს, როცა ფაქტობრივად დომინანტური თეორიაა რომადამიანები არიან ომნივორები, და არ არსებობს არც ერთი სარწმუნო თეორიარომელიც ამტკიცებს რომ ადამიანები ევოლუციონირდნენ კარნივორებად (იმთეორიების გათვალისწინების ფონზეც კი რომელშიც ადრეული ანთროპოლოგებიზედმეტად ხაზს უსვამდნენ ნადირობასა და შემგროვებლობის დაპირისპირებას).

მაგრამ ავტორები, იმის ნაცვლად რომ განიხილონ ომნივორები როგორც კლასი,როგორც ეს გააკეთეს კარნივორების შემთხვევაში, ისინი რატომღაც შემთხვევითირჩევენ დათვებს როგორც ყველა ომნივორის წინ მდგომს, მიუხედავად დიდიევოლუციური დისტანციისა ჰომინიდებსა და დათვებს შორის, და მიუხედავად მათისაკუთარი აღიარება ფაქტისა რომ „დათვები კლასიფიცირდებიან როგორცკარნივორები“ და „დათვებს აქვთ ანატომიური მახასიათებლები რომლებიცშეესაბამება კარნივორთა დიეტას“. თუ მათ უნდოდათ რომ გულწრფელადშეეფასებინათ ფაქტები და ჩამოეყალიბებინათ არგუმენტები, რომლებიც ოდნავმაინც მიუახლოვდებოდა სიმართლეს, მათ უნდა განეხილათ რომელიმე პრიმატიმრავალრიცხვოვანი ომნივორი პრიმატებიდან. მაგრამ თუ ისინი შეადარებდნენადამიანებს ომნივორ პრიმატებთან, ისინი ამით საკუთარ იდეოლოგიასგამოუთხრიდნენ ძირს და წინააღმდეგობაში მოვიდოდნენ საკუთარ თეზისთან.ბევრი ომნივორის გვერდის ავლით რომლებიც მსხვერპლს იჭერენ საკუთრიხელებით, ან ჰომინიდების და ზოგიერთი სხვა პრიმატის შემთხვევაში – იარაღებით,ინსტრუმენტებით. სტატიის ავტორმა ვეგანმა იდეოლოგებმა მოახდინეს რამდენიმეფალსიფიკაცია. მათ ისევ მაგალითად მოყავთ დათვები, მათი ძლიერი მაგრამნაკლებად მოძრავი ყბების(სრულიად განსხვავებული ჰომინიდის ყბებისგან)შესახებ ამბობენ: „მოცემულ სახეობას არ შეუძლია განივითაროს უფრო სუსტიმაგრამ უფრო მობილური და ეფექტური, ჰერბივორის ტიპის ყბის სახსარი თუ ის არიმყოფება არსებითად მცენარეულ დიეტაზე, სხვა შემთხვევაში მას შესაძლოაშეექმნას ყბის დისლოკაციის საფრთხე, ან ამან გამოიწვიოს სიკვდილი დასაბოლოო ჯამში სახეობის გადაშენება.“ ისინი ალბათ იმედოვნებენ რომ ეს ტექსტიმკითხველისათვის მოსაბეზრებლად იქნება დაწერილი და ზედაპირულადწაიკითხავს ან ის იდეოლოგიურად ბრმა იქნება რომ გაიაზროს შესაძლოა თუ არასახეობას, რომელმაც, განივითრა უნარი დაიჭიროს მსხვერპლი ოთხი კიდურით და

26

იარაღებით, ინსტრუმენტებით, შეუძლია მუტაცია განიცადოს და განივითაროსუფრო სუსტი მაგრამ უფრო მეტად ადაპტირებადი ყბის სახსრის ტიპი, მისიდისლოკაციის რისკის გარეშე.

მათ ამ სულელური ფალსიფიცირების დროს ზედმეტად გაამარტივეს „ევოლუციისთეორიის“ შეცვლილი ვერსია, რომლის თანახმად, ამტკიცებენ რომ- „კარნივორისნაწლავების სტრუქტურა არის უფრო პრიმიტიული ვიდრე ჰერბივორების.ამგვარად, ომნივორი სავარაუდოა იყოს კარნივორი რომელსაც გააჩნიაადაპტირებადი კუჭ-ნაწლავის ტრაქტი და შეუძლია იყოს ჰერბივორის დიეტაზე.“ ესვარაუდები იძენს ძალიან მარტივ, სწორხაზოვან ევოლუციურ გეზს, რომელიცწინააღმდეგობაში მოდის ყველა აღიარებულ ევოლუციის თეორიასთან და ამისპარალელურად უახლოვდება ყველაზე დოგმატურ სოციალ დარვინიზმს. ისინიიმედოვნებენ რომ თვალებს აგვიხვვენ და დაგვაჯერებენ, რომ ომნივორები არიანშუალედური რგოლი ევოლუციის პროცესში, კარნივორული დიეტიდანჰერბივორულ დიეტაზე გადასასვლელად(რომელიც შემდეგ შესაძლებელიაწარმოაჩინონ როგორც ყველაზე განვითარებული და ყველაზე ეფექტური დიეტა).ერთადერთი ფაქტი რასაც ეს პრეზენტაცია ეფუძნება, არის ის რომ პირველიძუძუმწოვარი ჰერბივორები განვითარდნენ კარნივორებისგან, ომნივორულიდიეტის გავლის გზით.

მაგრამ ევოლუცია არის უფრო მეტად კომპლექსური ვიდრე ერთი, სწორხაზოვანიგეზი; ის უფრო გავს წრეების უსასრულო ერთობლიობას, რომლებიც გამუდმებითმოძრაობენ და იკავებენ ახალ ნიშებს, რომლებშიც სიტყვები „წინ“ და „უკან“კარგავენ მთელს თავის მნიშვნელობას. სახეობას, ცხოველთა ოჯახიდან, რომელიცევოლუციონირდა ჰერბივორულ დიეტაზე, ისეთივე მარტივად შეუძლიაევოლუციონირდეს ომნივორულ დიეტაზე როგორ მატივადაც შეუძლია დარჩესჰერბივორულ დიეტაზე. ეს შესაძლოა ზუსტად ისაა რაც მოხდა ბევრი პრიმატისშემთხვევაში, მათ შორის ჰომინიდების.

იმის გათვალისწინებით, რომ სტატია არ შეიცავს პრიმატი ომნივორების აღწერას,მას შეუძლია მანიპულაციურად წარმოაჩინოს ადამიანის ორგანიზმის ბევრიომნივორული მახასიათებელი, მაგ. კუჭ-ნაწლავის ტრაქტი და მსხვილი ნაწლავი,განაცხადოს რომ თითქოს ისინი არის ფუნდამენტურად ჰერბივორული. მაგრამმთავარი ფაქტი წვრილი ნაწლავის შეფარდებითი სიგრძის შესახებ ადამიანებშიარის აშკარად მანიპულაციური იმ მიზნით რომ ის ეთანხმებოდეს მათ თეორიას.ომნივორებს შორის წვრილი ნაწლავი არის 6-8 ჯერ უფრო გრძელი ვიდე მათიტანი, როცა ჰერბივორებში ის არის 12-20 ჯერ უფრო გრძელი ვიდრე მათი ტანისსიგრძე. ადამიანებში ეს შეფარდება არის 8-მდე, ეს კი ზუსტად ჯდება ომნივორულდიაპაზონში. მიუხედავად ამისა დოგმატური ვეგანები აცხადებენ რომ ესთანაფარდობა არის 10-11,(რაც ამ შემთხვევაშიც კი უფრო ახლოს არისომნივორებთან ვიდრე უმეტეს ჰერბივორთან). საინტერესოა როგორ მიიღეს მათ

27

ეს რიცხვი? სტატიაში ჩვენ ვკითხულობთ რომ „ჩვენი წვრილი ნაწლავი არისსაშუალოდ 22 დან 30 ფუტამდე სიგრძის. ადამიანის ტანის სიგრძე იზომებათავიდან ხერხემლის ბოლომდე და საშუალოდ შეადგენს 2 დან 3 ფუტამდესიგრძეს საშუალო-ზომის ინდივიდებში.“

უპირველეს ყოვლისა ის ფაქტი რომ, 2 ფუტი თავიდან ხერხემლის ბოლომდე არარის ის რიცხვი რასაც უმეტესი ადამიანი ჩათვლის „საშუალოდ“, თუ რა თქმა უნდაარ ვლაპარაკობთ ბავშვებზე. გასაკვირია როგორ შეუძლიათ მათ ასეთიგანცხადებებით გავიდნენ ვეგანურ აუდიტორიაზე. უფრო გაუგებარია მტკიცება რომწვრილი ნაწლავის საშუალო სიგრძე არის 30 ფუტი. სამედიცინო პუბლიკაციებისდა პოპულარურლი საგანმანათლებლო მასალების ფართო სპექტრში, საშუალოსიგრძე არის 6-7 მეტრი, ან 18-22 ფუტი. საინტერესოა საიდან მოიტანეს ამსტატიის ავტორებმა ეს რიცხვი, რის საფუძველზეც ისინი აგებენ საკუთარ თეორიას?ამის მიხვედრა რთული არაა: ვიკიპედიაზე გადავაწყდი ინფორმაციას რომ წვრილინაწლავის ზომა ზოგჯერ შეადგენს 50%-თ მეტს აუტოფსიის დროს. შესაძლოა მათიპოვეს ეს პარამეტრი და იფიქრეს რომ ამაზე ააგებდნენ სტატისტიკას, რომელიცასე ჭირდებოდათ რომ გაემყარებინათ საკუთარი თეორია. მათ აიღს ყველაზემაღალი შესაძლო საშუალო პარამეტრი, რაც არის 30 ფუტი ნაწლავისთვის, დაშეამცირეს ქალის საშუალო სიმღლე რამდენიმე ინჩით რომ ტანის საშუალო სიგრძემიეღოთ 2 ფუტი. ამის საფუძველზე მათ შეძლეს გაეკეთებინათ სტატისტიკა და ამორი პარამეტრის თანაფარდობა მიეღოთ 10-11, რაც აღმოჩნდებოდა უფროახლოს ჰერბივორთა დიაპაზონთან ვიდრე ომნივორთა დიაპაზონთან. მაგრამ თუგავითვალისწინებთ მოცემული მანიპულაციური სტატისტიკური წყაროს,„ბუნებრივი“ ვეგეტარიანელი ადამიანი გამოდის მკვდარი ადამიანი.

ცხადია, ამ სტატიის ავტორები უფრო დაინტერესებული არიან ხალხის სიცრუეშიშეყვანით და არასწორი ინფორმაციის მიწოდებით. ასევე ბევრი ვეგანი დავეგეტარიანელი ვინც ციტირებს მსგავს სტატიებს აშკარად უფრო დაინტერესებულიარიან გაამართლონ საკუთარი დოგმები ვიდრე გამოიკვლიონ და კრიტიკულადიფიქრონ, რაც საჭიროა იმისთვის რომ სწორად შეაფასონ საკუთარი იდეოლოგიისსაფუძველი. ფაქტებთან შეჯახების დროს კი ისინი უბრალოდ ირჩევენ იმას რაცყველაზე მეტად მოსწონთ და თანხვედრაში მოდის მათ იდეოლოგიასთან.

ბევრი ვეგანური ვებგვერდი განიხილავს ვეგანური დიეტის ჯანმრთელობისბენეფიტებს. მაგალითად ხშირად საუბრობენ ოსპზე, რომ ის მდიდარია რკინისშემცველობით; თუმცა ოსპის ერთი ულუფა შეიცავს მხლოდ 6.6 მილიგრამ რკინას,როცა 1 ულუფა ქათმის ღვიძლი შეიცავს 12.8 მილიგრამ რკინას. ასევე ოსპისგანმიღებულ რკინის აბსორბციის დონე არის 10ჯერ უფრო დაბალი- სხვა სიტყვებითრომ ვთქვათ ოსპი მოამარაგებს თქვენს ორგანიზმს მხოლოდ 30% დან 5% მდეაბსორბირებადი რკინით. ნებისმიერი ობიექტური შეფასება დაახასიათებს ოსპს,როგორც ერთ ერთი მდარე პროდუქტს რკინის შემცველობის თვალსაზრისით.

28

სოიო ასევე მიჩნეულია როგორც განსაკუთრებით მაღალი რკინის შემცველობისმქონე პროდუქტი, რომელიც არის მცენარეული წარმოშობის. მაგრამ მე არმინახავს არც ერთი ვეგანური სტატია რომელიც ახსენებს როგორ ბლოკავს სოიოსცილები მცენარეული რკინის აბსორბციას.

ვებგვერდი „ვეგეტარიანული კვლევის ჯგუფი“(ეს სტატია ასევე გამოქვეყნდა ბევრსხვა ვეგანურ და ვეგეტარიანულ ვებგვერდებზე) მანიპულაციურად ადარებს რკინისსაუკეთესო ვეგანურ წყაროებს მწირ ან უმნიშვნელო ომნივორულ რკინის წყაროებს(მაგალითად. ჰამბურგერი, რძე), ისინი რკინის შემცველობის შედარების დროსასევე მანიპულაციურად ადარებენ მცენარეულ პროდუქტებს ხორცთან, მაგალითად100 კალორია ქათმის ხორცს (რომელიც არის სულ რამდენიმე ლუკმა –დაახლოებით 50 გრამი) ადარებენ 100 კალორია ისპანახს (რაც სრულიადსაკმარისია კუჭის გასახეთქად – დაახლოებით ნახევარი კილოგრამი) დაამტკიცებენ რომ ომნივორული საჭმელი არის უფრო მაღალი კალორიულიშემცველობის და უფრო მწირი რკინის შემცველობით ვიდრე ვეგანური. ისინიშედარების დროს ასევე მოიაზრებენ ისეთ ვეგანურ საკვებს რომლებიც არისხელოვნურად გამდიდრებული რკინით, და რა თქმა უნდა არ ახსენებენ რომხელოვნურად გამდიდრებული პროდუქტიდან მიღებულ რკინას აქვს დაბალიაბსორბციის დონე. ზემოთ ნახსენები ვებგვერდი ასევე ამტკიცებს რომ ვეგენურდიეტას აქვს უპირატესობა იმაშიც რომ არის ვიტამინი C-ს მაღალი შემცველობით,რაც ზრდის რკინის აბსორბციას. ეს განცხადება არის არაკეთილსინდისიერი ორპუნქტში: პირველი ის რომ ომნივორული დიეტები შესაძლოა ასევე იყოს ვიტამინიC-ს მაღალი შემცველობის. რაც შეეხება მეორეს, ვიტამინი C ზრდის მხოლოდარაჰემური რკინის აბსორბციის დონეს. ჰემურ რკინას ყოველთვის აქვს უფრომაღალი აბსორბციის დონე: ცხოველური წყაროებიდან მიღებული რკინააბსორბირებული იქნება ორგანიზმის მიერ ისეთივე კარგად ვიტამინი C ს გარეშეც.უფრო მეტიც, ვიტამინ C სთან ერთადაც კი არაჰემური რკინის აბსორბციის დონეარის მაინც გაცილებით უფრო დაბალი. ასევე იმის გათვალისწინებით რომცხოველური ცილები ასევე ზრდის არაჰემური რკინის აბსორბციის დონეს, ჯანსაღდიეტაზე მყოფი ომნივორი უფრო უკეთესად აითვისებს მცენარეული წყაროებიდანმიღებულ რკინას ვიდრე ვეგანი.

რომ წარმოვიდგინოთ თუ რამდენად ფართოდ არის გავრცელებული ეს ვეგანურიდეზინფორმაციები, გაგიზიარებთ ჩემს პირად გამოცდილებას. გასული თვეებისგანმავლობაში მე ვეკითხებოდი ბევრ ნაცნობს რომ დაესახელებინათ ვეგანურიწყაროები, რომელიც მდიდარია რკინით. ყველა მათგანმა დაასახელა ისპანახი.ერთადერთი გზა რომ წარმოაჩინონ ისპანახი როგორც რკინის მაღალიშემცველობის მქონე პროდუქტი, არის სტატისტიკის შეცვლა და მისი სრულადმორგება მილიგრამები/კალორიების და არა მილიგრამები/ულუფასთანშეფარდებასთან. ასევე ყველა ინფორმაციის დამალვა აბსორბციის უნარზე.მეორეს მხრივ, ვეგანური ვებგვერდები ერთსულოვანად ამტკიცებს თუ როგორი

29

ადვილია მიიღო ორგანიზმისთვის საკმარისი რკინა ვეგანური დიეტით. ამისპარალელურად კი ისინი მალავენ ან მანიპულაციურად ცვლიან ინფორმაციას,რათა მათი მიმდევრები და ასევე პოტენციური მიმდევრები დააჯერონ რომვეგანური დიეტიდან შესაძლებელია მიიღონ საკმარისი რკინა.

ამ ვებგვერდებზე ასევე ვერ ნახავთ ისეთ ინფორმაციასაც კი როგორიცაა თუნდაცამერიკის დიეტოლოგთა ასოციაციის დასკვნა, რომ ვეგეტარიანელებისთვისსაჭირო რკინის რაოდენობა არის 1.8 ჯერ მეტი ვიდრე არავეგეტარიანელებისთვის.ერთადერთი ვებგვერდი სადაც მე ვიპოვე ეს სტატისტიკა იყო ათლეტიზმისმწვრთნელებისთვის განკუთვნილი ვებგვერდი რომლებსაც ყავთ მზარდირაოდენობის ვეგეტარიანელი კლიენტები. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, რაცუფრო შორს დგას ადამიანი პოლიტიკური ვეგანიზმისგან უფრო უტყუარინფრომაციას იღებს. [American Dietetic Association (ADA). 2003. Position of theAmerican Dietetic Association and Dietitians of Canada: Vegetarian diets.Journal of the American Dietetic Association, 103 (6), 748–65.] საინტერესოააღვნიშნოთ რომ ADA-ს კვლევის თანახმად, ვეგეტარიანელების „უმეტესობას“შეუძლია მიიღოს საკუთარი ორგანიზმისთვის საჭირო რაოდენობის რკინა. თუმცაპოლიტიკურ ვეგანურ ვებგვერდებზე, ფაქტი რომ ადამიანების უმცირესობას ეს არშეუძლია, საერთოდ არ იქნება ნახსენები.

რაც შეეხება უმცირესობებს, მე ახლახანს ვესაუბრე ჩემს ვეგეტარიანელ მეგობარს,რომელმაც მითხრა რომ მან დაძლია ანემია საკუთარი ორგანიზმისმოთხოვნილებებზე დაკვირვების გზით, უარყო ექიმის რჩევები და გადავიდავეგეტარიანულ დიეტაზე. რკინის რაოდენობა მის სისხლში სწრაფად გაიზარდა დამიაღწია ნორმალურ დონეს. ასევე საინტერესოა რომ მან მითხრა თავისი მეგობრისშესახებ, რომელიც ძირითადად იყო კარნივორულ დიეტაზე, რადგანაც მისიორგანიზმი უმეტესი მცენარეული წარმოშობის ცილების მიმართ იყო ალერგიული.ეს ორი ისტორია არის მაგალითი იმისა რომ საშუალო მნიშვნელობები დასტატისტიკა არ არის აბსოლუტური და ყველასთვის არ გამოდგება, ასევე ისინიხშირად არ შეესაბამება რეალობას. ყველა ორგანიზმი არის განსხვავებული, ყველაორგანიზმის აქვს განსხვავებული საჭიროებები. ადამიანების უმეტესობას შეუძლიამიიღოს ორგანიზმისთვის საჭირო რაოდენობის რკინა ომნივორული დიეტებიდან,მაშინ როცა ზოგიერთ ადამიანს აქვს საპირისპირო გამოცდილება. ნებისმიერისახის დიეტური აბსოლუტიზმი მორგებულია უმრავლესობის საჭიროებებზე რაცწარმოადგენს ჩაგვრის ფორმას.

ბევრი ვეგანური ვებგვერდები თაყვანს სცემენ ისპანახს და სხვა მწვანილებს,როგორც რკინით მდიდარ წყაროებს, იმის ხსენების გარეშე რომ ფიტინის მჟავა,რომელსაც ეს მცენარეები შეიცავს აფერხებს რკინის აბსორბციას. რაც არ უნდაირონიული იყოს, ვებგვერდი რომელიც განკუთვნილია სისხლის ისეთიდაავადებების მქონე ადამიანებისთვის, რომლებიც იწვევს მეტისმეტად ჭარბ

30

რკინის აბსორბციას, რეკომენდაციას უწევს ზუსტად იმ პროდუქტებს რაც ეხმარებამათ, რომ შეინარჩუნონ რკინის შემცველობა სისხლში დაბალ დონეზე: „ისპანახი,ყვავილოვანი კომბოსტო, სალათა, მწვანილები და სხვა ბოსტნეული უნდაშეადგენდეს რკინის დაბალი შემცველობისათვის საჭირო დიეტის მთავარ ნაწილს.ამ ბოსტნეულების უმეტესობა შეიცავს ქიმიკატებს, რომლებიც აფერხებს რკინისაბსრობციას.

ვეგანების ეს თაღლითური, ასე ვთქვათ, იდეოლოგიური ჟონგლიორობები,უბრალოდ გამაღიზიანებელი იქნებოდა მხოლოდ მაშინ, თუ ისინი არითამაშებდნენ სხვა ადამიანების ჯანმრთელობით ან არ მოახდნენდნენ მათზეფსიქოლოგიურ მანიპულაციებს. მათ რომ ჰქონოდათ მყარი ეთიკური არგუმენტებივეგანიზმის სასარგებლოდ, რაღაში დაჭირდებოდათ ვეგანური პროპაგანდისჯანრთელობაზე დაფუძნებული არგუმენტებით განმტკიცება? განსაკუთრებით მაშინ,როცა ამის გასაკეთებლად მათ არაკეთილსინდისიერი მოქცევა ჭირდებათ, რათაშეცვალონ, გააყალბონ ფაქტები და სტატისტიკა. თუ ადამიანები ვეგანიზმს ირჩევენეთიკური მიზნების გამო, სხვა ვეგანებმა უნდა წაახალისონ ისინი საკუთარიგულწრფელობით და უთხრან მათ იმ ჯანმრთელობის რისკების შესახებ, ასევე იმბენეფიტების შესახებ რაც შეიძლება ქონდეს ვეგანურ დიეტას. გულწრფელიშეფასება სიძლირეეების და ასევე სისუსტეების, არის ერთ-ერთი პრინციპულიგანსხვავება გათავისუფლებისთვის ბრძოლასა და იდეოლოგიას ან რელიგიასშორის. უმეტესი დოგმატი ვეგანებისა კი ვერ აბარებს ამ ტესტს.

შენიშვნები

1.არა-ჰემური – საკვებიდან მიღებული რკინა არის ორი სახის, ჰემური დაარაჰემური რკინა. ჰემური რკინა რომელიც ხორცში და თევზში არსებული რკინის40 პროცენტია, აითვისება კარგად. არა-ჰემური რკინა რომელიც ცხოველურპროდუქტებში არსებული რკინის 60 პროცენტს წარმოადგენს და ასევე მცენარეებშიარსებული რკინის მთელ რაოდენობას, არის უფრო რთულად და მწირადათვისებადი.

2. საკვები საფუარი – საკვები საფუარი შეიცავს ზოგიერთი B ჯგუფის ვიტამინებისკომპლექსს, მაგრამ ბუნებრივად იგი არ შეიცავს B12 ს, საკვები საფუარიხელოვნურად არის გამდიდრებული B12-ით. კობალამინი (კოფერმენტი B12)ევოლუციაში ერთ-ერთი უძველესი, ყველაზე დიდი და სტრუქტურულად რთულიმოლეკულაა ვიტამინებს შორის, ის შეიცავს მეტალის, კობალტის (Co) ატომს. ისმონაწილეობს როგორც კოფაქტორი პროკარიოტების, ისევე ეუკარიოტებისმეტაბოლიზმში. მისი წარმოება არ შეუძლია არც მცენარეებს, არც ცხოველებს მათშორის ადამიანს. მხოლოდ რამდენიმე სახეობის ბაქტერიას გააჩნია ისეთიფერმენტი რომელიც საჭიროა B12 სინთეზისთვის. აღნიშნული ვიტამინიაუცილებელია ადამიანის ნერვული სისტემისთვის, მისი ნაკლებობის დროს

31

სხვადასხვაგვარი სიმპტომები შეიძლება გამოვლინდეს აზროვნების დაქვეითებსჩათვლით, ემოციური ცვლილებები, როგორებიცაა დეპრესია და ფსიქოზი,აგრეთვე აბნორმალური შეგრძნებები, რეფლექსების და ზრდის შეფერხება,ერითროციტების დაბალი დონე, გემოს შეგრძნების დაქვეითება და ა.შ.ხანგრძლივი არასრულფასოვანი ან ვეგანური დიეტის შედეგად დეფიციტიშეიძლება გადაიზარდოს ქრონიკულ დაავადებებში, როგორიცაა მაგალითადავთვისებიანი ანემია ან ორსულობის დროს ბავშვის გენეტიკური დეგენერაცია.ვინაიდან ის წყალში ხსნადი მოლეკულაა მისი მიღება ხშირადაა საჭირო, თუმცაშეიძლება ღვიძლი ინახავდეს პრეფორმას. ბუნებრივი საკვების შემადგენლობაშიმისი მიღება შეიძლება მხლოდ ცხოველური პროდუქტებით, ხორცით(განსაკუთრებით ღვიძლი), თევზეულითა და რძის პროდუქტებით, ვინაიდან მისიმასინთეზირებელი ბაქტერია ბინადრობს ცხოველების ნაწლავში.ბიოტექნოლოგიისა და გენური ინჟინერიის საშუალებით შეიძლება B12 მასობრივიწარმოება მიკრობულ ფერმენტიორში და შესაძლებელია მისი მიღება პირდაპირდანამატის სახით ან ამ ვიტამინით გამდიდრებული საკვებით.

მთარგმნელის კომენტარი

სტატიის თარგმნის მთავარი მიზანი იყო ვეგანების, უფრო მეტად კი პოტენციურივეგანების ინფორმირება, ვეგანიზმის რეალური შინაარსის და შესაძლო რისკებისშესახებ, რადგანაც ვეგან აქტივისტები მორალისტური ლოზუნგებით თუმანიპულაციური სტატისტიკებით ადვილად ახვევენ ადამიანებს თავს საკუთარ„ვეგან-რელიგიას“. რის შედეგადაც ძალიან ბევრი ადამიანი ბრმად ხდება ვეგანი,ვეგანიზმის შინაარსის ყოველგვარი გააზრების ან ჯანმრთელობის შესაძლორისკების გათვალისწინების გარეშე.

მაგრამ ასევე უნდა აღვნიშნო რომ არასწორად მიმაჩნია სტატიის ავტორისგანცხადება ომნივორულ დიეტაზე, როცა მის აუცილებელ თანმდევ მოვლენადწარმოაჩენს ცხოველის მოკვლის აქტს და ემოციურ კონფლიქტს ადამიანისგონებაში, რაც ასე არ არის.

ადამიანების უმეტესობა, ჩვენს რეალობაში ხორცს თითქმის ყოველდღიურად ჭამს,თუმცა “შავ საქმეს” – ცხოველის მოკვლას, მათ მაგივრად სხვა ასრულებს, რაც ამშავი საქმის შემსრულებლის ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე შესაბამისადმოქმედებს. ყოველდღიურად რომ გვიწევდეს ათეულობით ცხოველის მოკვლაალბათ რთული წარმოსადგენი არაა როგორ იმოქმედებდა ეს ჩვენზე. ადამიანებისუმეტესობას, ხორცის ჭამისათვის საკუთარი ხელებით რომ უწევდეს ცხოველისმოკვლა, ალბათ დაუფიქრებლად გახდებოდა ვეგანი. როცა მათ მაგივრად სხვაკლავს ცხოველს და შემდეგ თვითონ სუპერმარკეტის დახლიდან ყიდულობენხორცს, ეს კი ვერანაირად ვერ გამოიწვევს ემოციურ კონფლიქტს. მიუხედავადიმისა რომ ხორცისმჭამელებს ძალიან კარგად აქვთ გააზრებული საიდან ხვდება

32

მათ თეფშზე ხორცი, მაინც ორმაგი სტანდარტები აქვთ და მზად არიან ძაღლისცემისთვის ადამიანი მოკლან ამ დროს რომ სულაც ქათმის ბარკალი ეჭიროთხელში ან ხბოს მწვადს შეექცეოდნენ. რათქმა უნდა ეს კულტურის გავლენისშედეგია, მაგრამ ინფორმაციულ ეპოქაში ეს თვალთმაქცობა თუ მოჩვენებითიგულუბრყვილობა უფრო ამაზრზენია. ამის პარალელურად კი ვეგანებს აგდებულადუყურებენ და დასცინიან მათი დიეტის თუ ემოციურიობის გამო. ეს ცინიკურიდამოკიდებულება, სტიგმატიზირება და ზიზღი ვეგანების მიმართ, მხოლოდ იმისგამო რომ ისინი არ ჭამენ ხორცს, შემაშფოთებელი და საშიშია. თუ დავუშვებთ რომეს ადამიანები ერთ დღესაც მეორე მხარეს გადავლენ და თვითონაც ვეგანებიგახდებიან, ხორცის მჭამელები კი უმცირეობაში აღმოჩნდებიან, უბრალო დაცინვადიდი ალბათობით უფრო რადიკალური ქმედებებით შეიცვლება მოწინააღმდეგემხარის, ამ შემთხვევაში ხორცის მჭამელების მიმართ.

თუმცა ასევე ფაქტია რომ ბევრი პროფესიონალი ათლეტი სხვადასხვადისციპლინებიდან, კრივით და შერეული საბრძოლო ხელოვნებით დაწყებული,ბოდიბილდინგით დამთავრებული, ირჩევს ვეგანურ დიეტას. მათი პროფესიულიწარმატებები კი გარკვეულწილად ამტკიცებს ვეგანური დიეტის უპირატესობებს.ასევე ზოგიერთ დისციპლინაში არსებობს ხანმოკლე ვეგანური დიეტის პრაქტიკა,რაც გულისხმობს 2-3 კვირიან მკაცრ ვეგანურ დიეტას, ფიზიკური გამძლეობის,სისწრაფის და მოქნილობის გასაზრდელად. ხანმოკლე ვეგანური დიეტისეფექტურობაში საკუთარ თავზე ჩატარებულმა ექსპერიმენტმაც დამარწმუნა, როცადაახლოებით 6 კვირის განმავლობაში მკაცრ ვეგანურ დიეტაზე ვიყავი. შემიძლიათამამად განვაცხადო რომ ხანმოკლე, პერიოდული ვეგანური დიეტა საკმაოდსასარგებლო და დადებითი შედეგების მომტანი შეიძლება იყოს ადამიანებისუმეტესობისთვის, თუმცა იგივეს ვერ ვიტყვი ხანგრძლივ ვეგანურ დიეტაზე. მოკლედრომ შევაჯამოთ, როგორც სტატიის ავტორიც აღნიშნავს, ვეგანურ დიეტასშესაძლოა ქონდეს როგორც დადებითი ისევე უარყოფითი შედეგები ადამიანისორგანიზმზე და ჯერ კიდევ რჩება კვლევის საგნად.

სპეციალური დამატება

(Biology. Neil A. Campbell, Jane B. Reece, 7th Ed.)

ყველა ცხოველი ჭამს სხვა ორგანიზმებს – მკვდარს ან ცოცხალს, მთლიანადან ნაჭრებად. ცხველები სამი კვებითი კატეგორიიდან ერთს შეესაბამებიან.ჰერბივორები (მცენარის მჭამელები), როგორიცაა გორილა, რქოსანი საქონელი,კურდღელი და ბევრი ლოკოკინა, ძირითადად აუტოტროფებით იკვებებიან(წყალმცენარეები ან უმაღლესი მცენარეები). კარნივორები (ხორცის მჭამელები),როგორიცაა ზვიგენი, მიმინო, ობობა და გველები, სხვა ცხოველებს ჭამენ.ომნივორები რეგულარულად მოიხმარენ ცხოველებს, ისევე როგორც უმაღლესმცენარეებსა და წყალმცენარეებს. ომნივორებს მიეკუთვნება ტარაკანი, ყვავი,

33

დათვი, ენოტი და ადამიანი, რომლებიც ჩამოყალიბდნენ მონადირეებად დაშემგროვებლებად. ტერმინები _ ჰერბივორები, კარნივორები და ომნივორებიგამოხატავენ საკვების ფორმას, რომელსაც ცხოველი ჩვეულებრივ გამოიყენებს, დაიმ ადაპტაციებს, რომლებიც მათ ამ საკვების გადამუშავებაში უწყობენ ხელს.დაიმახსოვრეთ, რომ ცხოველთა უმეტესობა შემგუებლობითი მკვებავია დასაჭიროების შემთხვევაში იმ საკვებსაც გამოიყენებს, რომელიც მათი ძირითადიდიეტის ფარგლებში არ შედის. მაგალითად, რქოსანი საქონელი და ირემი,რომლებიც ჰერბივორებს მიეკუთვნება ხანდახან მცენარეულ საკვებთან ერთად,მცირე ზომის ცხოველებსაც მიირთმევენ, როგორიცაა მწერები, ჭიები ანფრინველთა კვერცხი. კარნივორების უმეტესობა საკვებ ნივთიერებებს იღებსმცენარეული მასალისგან, რომელიც მსხვერპლის მომნელებელ ტრაქტში რჩება.და ყველა ცხოველი მათ სხვა საკვებთან ერთად პროკარიოტებითაც (ბაქტერიებიდა სხვა მარტივი ორგანზმები) იკვებება.

ხარი, მცენარეჭამია ცხოველი ღეჭავს სხვა ცხოველის ძვალს. რქა და ძვალი შეიცავს ფოსფატს და ოსტეოფაგია (“ძვლის ჭამა”) ფართოდ არის გავრცელებულიმცენარეჭამია ცხოველებში, სადაც ნიადაგი და მცენარეები არასაკმარის ფოსფატს შეიცავენ. ცხოველებს სჭირდება ფოსფორი, როგორც მინერალური საკვები ნივთიერება ატფ-ის, ნუკლეინის მჟავების, ფოსფოლიპიდების და ძვლების წარმოსაქმნელად.

34

მცენარეთა უმრავლესობა ავტოტროფია, თუმცა ზოგიერთ მცენარეს ახასიათებსუჯრედგარე მონელება (კარნივორი მცენარეები). მაგალითად ჭაობის მცენარევენერას ბუზიჭერიას (Dionaea muscipula) აქვს ქლოროფილი და მზის ენერგიისხარჯზე ორგანულ ნაერთებს წარმოქმნის, მაგრამ მას აკლია ისეთი მნიშვნელოვანიელემენტი, როგორიც არის აზოტი. ამიტომ იგი “იძულებულია” აზოტი ცხოველურისაკვებიდან – მწერებიდან მიიღოს. დროზერას ფოთლები მბზინავი, წებოვანიწვეთის საშუალებით მიიზიდავენ და მიიკრავენ მწერებს, შემდეგ გამოყოფენსაჭმლის მომნელებენ წვენს და მოინელებენ მათ.

ადამიანთა პოპულაციებში ცუდად კვება უფრო ფართოდ არის გავრცელებული,ვიდრე არასაკმარისი კვება (არასაკმარისად კვებადი შეესაბამება კალორიულდეფიციტს). და თვით ზედმეტად მკვებავი ადამიანიც (მსუქანი) შეიძლება იყოსცუდად კვებადი. მნიშვნელოვანი საკვები ნივთიერებების ოთხი კლასი არსებობს:აუცილებელი ამინომჟავები, აუცილებელი ცხიმოვანი მჟავები, ვიტამინები დამინერალები. საკითხიდან გამომდინარე ამ ეტაპზე მხოლოდ ამინომჟავებზეგავაკეთებთ აქცენტს.

ადამიანს ცილების წარმოსაქმნელად 20 ამინომჟავა სჭირდება, მაგრამ შეუძლიამათი დაახლოებით ნახევრის დასინთეზება. დარჩენილი ნაწილი, აუცილებელიამინომჟავებია, და ისინი გადასამუშავებელ მდგომარეობაში საკვებიდან უნდამიიღოს. ზრდასრული ადამიანის დიეტაში რვა აუცილებელი ამინომჟავაა (მეცხრე,ჰისტიდინი ასევე აუცილებელია ბავშვებისთვის). დიეტა, რომელიც ვერუზრუნველყოფს აუცილებელი ამინომჟავების საკმარის რაოდენობას იწვევს ცუდიკვების ერთ ფორმას, რომელსაც ცილის დეფიციტი ეწოდება. ეს არის ადამიანებშიყველაზე უფრო ფართოდ გავრცელებული ცუდი კვების ტიპი. მსხვერპლი,ჩვეულებრივ ბავშვები არიან, რომლებიც თუკი ბავშვობის ასაკში გადარჩნენ,სავარაუდოდ ფიზიკური და გონებრივი განვითარების ჩამორჩენით ხასიათდებიან.

35

ცილოვანი ცუდი კვების შემთხვევაში, რომელსაც კვაშიორკორი ეწოდება, დიეტაუზრუნველყოფს საკმარის კალორიებს, მაგრამ ცილების სერიოზული დეფიციტიაღინიშნება. სინდრომს ეს სახელი ეწოდება განურ სიტყვაზე დაყრდნობით, რაცუარყოფილს ნიშნავს. იმ შემთხვევასთან კავშირში, როდესაც ბავშვი დედის რძესვერ იღებს.

კვაშიორკორი (ცილების დეფიციტი). მუცლის შესიება ოსმოსური ეფექტია:სისხლის უნარი, სხეულის სიღრუეებიდან ოსმოსის გზით შეითვისოს წყალიშემცირებულია ცილების დეფიციტის გამო.

აუცილებელი ამინომჟავების ყველაზე სანდო წყარო არის ხორცი, კვერცხი და სხვაცხოველური პროდუქტები. ცხოველურ პროდუქტებში ცილები “სრულფასოვანია”,რაც ნიშნავს, რომ ისინი უზრუნველყოფენ ყველა ჯადოსნურ ამინომჟავას საჭიროპროპორციებით. მცენარეული ცილების უმეტესობა “არასრულფასოვანია”,რამდენადაც ერთი ან რამდენიმე აუცილებელი ამინომჟავა არ აქვს. მაგალითად,მარცვლეულს (სიმინდს) არ აქვს ამინომჟავა ლიზინი. ადამიანები, ვინცეკონომიკური საჭიროებიდან გამომდინარე, ყველა საჭირო კალორიასმარცვლეულიდან იღებენ, ცილის დეფიციტი უვითარდებათ. ასეთი მდგომარეობავითარდება იმ ადამიანებში, ვინც მხოლოდ ბრინჯს, ხორბალს ან კარტოფილსმიირთმევს. აღნიშნული პრობლემა შეიძლება თავიდან იქნას აცილებულიმცენარეული საკვების კომბინაციის მიღებისას, რომლებიც ერთმანეთს შეავსებსაუცილებელი ამინომჟავებით ორგანიზმის მომარაგებაში.

ბევრმა კულტურამ ცდებისა და შეცდომების საფუძველზე ცილოვანი დეფიციტისთავიდან ასაცილებლად განავითარა ბალანსირებული დიეტა.

36