საქართველოს ეკონომიკისკვარტალური მიმოხილვა

2017 წლის IV კვარტალი

აპრილი 2018

1

საქართველოს ეკონომიკის კვარტალური მიმოხილვა წარმოადგენს საქართველოს სტრატეგიისა და საერთაშორისო ურთიერთობების კვლევის ფონდის (რონდელის ფონდის) ყოველკვარტალურ ელექტრონულ გამოცემას, რომელიც მიზნად ისახავს გააცნოს მკითხველს ქვეყნის ეკონომიკაში მიმდინარე პროცესები. მიმოხილვა ეყრდნობა როგორც ოფიციალური სტატისტიკის მონაცემებს, ისე ექსპერტულ შეფასებებს.

ავტორთა ჯგუფი: მერაბ კაკულია (ჯგუფის ხელმძღვანელი) ნოდარ კაპანაძე ლელა ბახტაძე

საკონტაქტო ინფორმაცია:საქართველოს სტრატეგიისა და საერთაშორისო ურთიერთობების კვლევის ფონდიშიო ჩიტაძის ქუჩა 3ა, თბილისი, საქართველო, 0108ტელეფონი: + 995 32 247 35 55, ფაქსი: + 995 32 298 52 65 ელფოსტა: info@gfsis.org

პროექტი ხორციელდება შვედეთის საერთაშორისო განვითარებისა და თანამშრომლობის სააგენტოს (SIDA) ფინანსური მხარდაჭერით.

მიმოხილვა გამოხატავს ავტორთა ჯგუფის მოსაზრებებს, რომელიც შეიძლება არ ასახავდეს საქართველოს სტრატეგიისა და საერთაშორისო ურთიერთობების კვლევის ფონდისა და SIDA-ს თვალსაზრისს.

2

ñàðùäåèñàðùäåè

1. äéíìíëèé. äéíìíëèéóðóðè æðãàè æðãà .............................................................................................................. .............................................................................................................. 3

2. ãàñàõëäáà2. ãàñàõëäáà ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. 9

3. ìàäðçè áèóÿäòè ãà ñàþäêëüèôí åàêè3. ìàäðçè áèóÿäòè ãà ñàþäêëüèôí åàêè ............................................................................ ............................................................................ 14

4. èìôêàúèà4. èìôêàúèà ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... 18

5. ñàâàðäí åàýðíáà5. ñàâàðäí åàýðíáà ............................................................................................................... ............................................................................................................... 20

6. îèðãàîèðè óúþíóðè èìåäñòèúèäáè6. îèðãàîèðè óúþíóðè èìåäñòèúèäáè .................................................................................. .................................................................................. 26

7. ñàáàìéí ñäõòíðè7. ñàáàìéí ñäõòíðè ............................................................................................................... ............................................................................................................... 30

3

1. ეკონომიკ1. ეკონომიკურური ზრდაი ზრდა

ცხრილი 1.1: ნომინალური და რეალური მთლიანი შიდა პროდუქტის დინამიკაცხრილი 1.1: ნომინალური და რეალური მთლიანი შიდა პროდუქტის დინამიკა

მშპ მიმდინარე ფასებში, მლნ.

ლარი

მშპ მუდმივ 2010 წლის

ფასებში, მლნ. ლარი

მშპ-ის რეალური ზრდა,

პროცენტული ცვლილება

მშპ დეფლატორი, პროცენტული ცვლილება

მშპ ერთ სულზე (მიმდინარე ფასებში), ლარი**

მშპ ერთ სულზე (მიმდინარე ფასებში), აშშ დოლარი**

მშპ მიმდინარე ფასებში, მლნ. აშშ დოლარი

2012 26167 23654 6.4 1.0 5818 3523 158472013 26847 24455 3.4 -0.8 5988 3600 161402014 29151 25586 4.6 3.8 6492 3676 165082015 31756 26323 2.9 5.9 8551 3767 139882016 34029 27072 2.8 4.2 9146 3865 14378

Q1 7419 5699 2.9 4.9 1994 819 3047Q2 8262 6545 3.1 2.6 2221 1004 3734Q3 8892 7095 2.6 4.6 2390 1029 3829Q4 9455 7733 2.8 4.7 2541 1018 3788

2017* 38042 28422 5.0 6.5 10231 4079 15165Q1 8332 6003 5.3 6.6 2241 861 3201Q2 9196 6864 4.9 6.1 2473 1023 3802Q3 9942 7408 4.4 7.1 2674 1105 4107Q4 10572 8147 5.4 6.1 2843 1096 4077

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური შენიშვნა: * 2017 წლის მონაცემები ამ პარაგრაფის ყველა ცხრილსა და დიაგრამაში არის წინასწარი

** 2015, 2016 და 2017 წლებში ერთ სულზე გაანგარიშებულ მაჩვენებლებში ასახულია მოსახლეობის 2014 წლის საყოველთაო აღწერის მონაცემები. წინა წლების მაჩვენებლებში გამოყენებულია აღწერამდელი დემოგრაფიული მონაცემები. წინა წლების მოსახლეობის რიცხოვნობა, აღწერის მონაცემების გათვალისწინებით, დაზუსტდება, რაც გამოიწვევს ერთ სულზე გაანგარიშებული მაჩვენებლების დინამიკური მწკრივების დაზუსტებას 2003-2014 წლების მიხედვით.

მშპ-ის რეალურმა ზრდამ 2017 წლის IV კვარტალში, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, 5.4 პროცენტი შეადგინა, სეზონურად შესწორებული მშპ-ის* რეალური ზრდის ტემპი კი 3.7 პროცენტი იყო. ეკონომიკის რეალური ზრდის მაჩვენებლები სეზონური შესწორების გათვალისწინებით და მის გარეშე 2017 წელს საპირისპირო ტენდენციებით ხასიათდებოდა, მაშინ, როდესაც 2015-2016 წლებში აღნიშნული მაჩვენებლების დინამიკა სინქრონული იყო. ამდენად, შეიძლება ითქვას, რომ რეალური მშპ-ის ზრდის საკმაოდ მაღალი ტემპები 2017 წლის ბოლო ორ კვარტალში არ იყო დაკავშირებული სეზონურობასთან.

5.36%

3.74%

-10.0%

-5.0%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

Q104

Q204

Q304

Q404

Q105

Q205

Q305

Q405

Q106

Q206

Q306

Q406

Q107

Q207

Q307

Q407

Q108

Q208

Q308

Q408

Q109

Q209

Q309

Q409

Q110

Q210

Q310

Q410

Q111

Q211

Q311

Q411

Q112

Q212

Q312

Q412

Q113

Q213

Q313

Q413

Q114

Q214

Q314

Q414

Q115

Q215

Q315

Q415

Q116

Q216

Q316

Q416

Q117

Q217

Q317

Q417

დიაგრამა 1: მშპ-ის რეალური ზრდის ტემპები წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით: კვარტალური დინამიკა

მშპ-ის რეალური ზრდის ტემპი

სეზონურად შესწორებული მშპ-ის რეალური ზრდის ტემპი

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

ეკონომიკის სხვადასხვა სექტორის წვლილი მშპ-ის რეალურ წლიურ ზრდაში 2017 წლის IV კვარტალში არსებითად განსხვავდებოდა (იხ. ცხრილი 1.2). ყველაზე დიდი წვლილი ეკონომიკურ ზრდაში ვაჭრობისა და

∗ კვარტალური მონაცემების დინამიკა აჩვენებს, რომ როგორც ნომინალური, ისე რეალური მშპ-ის მაჩვენებლები სეზონური ეფექტის არსებით ზეგავლენას განიცდის: რეალური მშპ-ის მოცულობა I კვარტალში სეზონური ეფექტის გავლენით თითქმის 15 პროცენტით მცირდება, მაშინ, როდესაც IV კვარტალში - თითქმის 13 პროცენტით იზრდება. სეზონური ეფექტის გავლენა შედარებით დაბალია III კვარტალის და უმნიშვნელოა II კვარტალის მაჩვენებელზე.

4

საყოფაცხოვრებო მომსახურების სექტორმა შეიტანა. საკმაოდ მნიშვნელოვანი იყო აგრეთვე დამამუშავებელი მრეწველობის, მშენებლობის და ტრანსპორტის სექტორების წვლილი. შედარებით მოკრძალებული როლი ითამაშა საფინანსო სექტორმა, მიუხედავად იმისა, რომ საანალიზო პერიოდში იგი ზრდის ყველაზე მაღალი ტემპით ხასიათდებოდა. თუ ეკონომიკის სექტორების წვლილს სეზონურად შესწორებული რეალური მშპ-ის 3.7-პროცენტიან ზრდაში განვიხილავთ, განსხვავებულ სურათს მივიღებთ: მრეწველობის წვლილი 0.2 პროცენტულ პუნქტამდე დადის, ანუ თითქმის სამჯერ მცირდება იმასთან შედარებით, რაც იყო მშპ-ის რეალურ ზრდაში სეზონური შესწორების გაუთვალისწინებლად (5.4 პროცენტი), მაშინ, როდესაც ვაჭრობის, საყოფაცხოვრებო მომსახურების, სასტუმროებისა და რესტორნების სექტორების წვლილი ანალოგიურ მოცემულობაში 1.3 პროცენტული პუნქტიდან მხოლოდ 1 პროცენტულ პუნქტამდე მცირდება. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მრეწველობაზე სეზონური ზეგავლენა ძალიან მაღალია, მაშინ, როდესაც ვაჭრობასა და საყოფაცხოვრებო მომსახურებაზე სეზონური ცვლილებები ნაკლებად მოქმედებს.

ცხრილი 1.2: ცალკეული სექტორების რეალური ზრდის ტემპები და მათი წვლილი მშპ-ის რეალურ ცხრილი 1.2: ცალკეული სექტორების რეალური ზრდის ტემპები და მათი წვლილი მშპ-ის რეალურ ცვლილებაში 2017 წლის IV კვარტალშიცვლილებაში 2017 წლის IV კვარტალში

ეკონომიკის სექტორების რეალური ზრდა ეკონომიკის სექტორების სეზონურად შესწორებული რეალური ზრდა

ცვლილება წინა წლის შესაბამის

პერიოდთან შედარებით (მლნ. ლარი)

ცვლილება წინა წლის შესაბამის

პერიოდთან შედარებით

(%)

წვლილი მშპ-ის

ცვლილებაში (პროცენტულ პუნქტებში)

ცვლილება წინა წლის შესაბამის

პერიოდთან შედარებით (მლნ. ლარი)

ცვლილება წინა წლის შესაბამის

პერიოდთან შედარებით

(%)

წვლილი მშპ-ის

ცვლილებაში (პროცენტულ პუნქტებში)

სოფლის მეურნეობა, ნადირობა და სატყეო მეურნეობა; თევზჭერა, მეთევზეობა -12.3 -2.5 -0.2 0.8 0.2 0.0

მრეწველობა, სულ 73.1 7.6 0.9 16.0 1.9 0.2

სამთო მოპოვებითი მრეწველობა 4.3 6.1 0.1 -1.0 -1.6 0.0

დამამუშავებელი მრეწველობა 64.4 9.4 0.8 6.1 1.0 0.1ელექტროენერგიის, აირისა და წყლის

წარმოება და განაწილება 4.4 2.2 0.1 7.8 4.8 0.1

მშენებლობა 46.2 9.5 0.6 14.9 3.3 0.2პროდუქციის გადამუშავება

შინამეურნეობების მიერ -8.6 -4.2 -0.1 0.9 0.6 0.0

ვაჭრობა; ავტომობილების, საყოფაცხოვრებო

ნაწარმისა და პირადი მოხმარების საგნების რემონტი

84.0 6.9 1.1 52.2 5.3 0.8

სასტუმროები და რესტორნები 19.4 9.2 0.3 20.1 11.2 0.3ტრასპორტი და კავშირგაბმულობა 46.8 6.9 0.6 8.6 1.3 0.1

ტრანსპორტი 49.1 10.6 0.6 11.8 2.6 0.2კავშირგაბმულობა -2.3 -1.1 0.0 -2.3 -1.1 0.0

საფინანსო საქმიანობა 34.5 15.4 0.4 24.6 9.8 0.4ოპერაციები უძრავი ქონებით, იჯარა და

მომხმარებლისათვის მომსახურების გაწევა 22.4 5.0 0.3 22.1 6.2 0.3

საკუთარი საცხოვრისის გამოყენების პირობითი რენტა 1.3 0.7 0.0 1.1 0.6 0.0

სახელმწიფო მმართველობა 23.2 2.8 0.3 35.0 5.1 0.5

განათლება 13.9 4.5 0.2 10.5 4.0 0.2ჯანმრთელობის დაცვა და სოციალური

დახმარება 13.7 3.9 0.2 3.0 0.9 0.0

სხვა კომუნალური, სოციალური და პერსონალური მომსახურების გაწევა 12.7 4.6 0.2 15.2 5.6 0.2

შინამოსამსახურის საქმიანობა და შინამეურნეობების საქმიანობა, დაკავშირებული საქონლისა და

მომსახურების წარმოებასთან საკუთარი მოხმარებისათვის

-0.1 -1.3 0.0 -0.2 -4.3 0.0

ფინანსური შუამავლობის მომსახურების არაპირდაპირი შეფასება -19.5 16.7 -0.3 -4.3 3.7 -0.1

მშპ საბაზისო ფასებში 356.9 5.3 4.6 241.2 4.0 3.5

(+) გადასახადები პროდუქციაზე 59.5 5.7 0.8 21.0 2.2 0.3

(-) სუბსიდიები პროდუქციაზე 2.0 5.3 0.0 1.3 3.5 0.0

მშპ საბაზრო ფასებში 414.6 5.4 5.4 257.7 3.7 3.7წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

5

ერთადერთი სექტორი, რომელიც 2017 წლის IV კვარტალში წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით შემცირდა, სოფლის მეურნეობა, მეტყევეობა და თევზჭერა იყო. მართალია, რეალური კლება დრამატული არ ყოფილა, 2.5 პროცენტი (წინა კვარტალში წლიური კლება 2.8 პროცენტი იყო), მაგრამ ზრდის უარყოფითი ტემპი მხოლოდ იმ სექტორში გამოიკვეთა, რომელზეც მთლიანი დასაქმების თითქმის ნახევარი მოდის.

ხაზი უნდა გაესვას იმ გარემოებას, რომ აღნიშნული სექტორის რეალური წლიური ზრდის სეზონურად შესწორებული მაჩვენებელი დადებითი იყო - 0.2 პროცენტი, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ კლება აგრარულ სექტორში სეზონურობასთან დაკავშირებული ცვლილებებით არ იყო გამოწვეული.

2013 წლის მეორე ნახევრიდან სოფლის მეურნეობის, მეტყევეობისა და თევზჭერის სექტორი მთლიანობაში შემცირების ტენდენციით ხასიათდება, რასაც ნათლად აჩვენებს სეზონურად შესწორებული მონაცემების მწკრივი. ამასთან, 2017 წლის ბოლო ორ კვარტალში შეინიშნება სეზონური შესწორების გათვალისწინებით და მის გარეშე გაანგარიშებული რეალური ზრდის მაჩვენებლების საპირისპირო დინამიკა: ეს იმას ნიშნავს, რომ საანალიზო პერიოდში აღნიშნული კლება აგრარულ სექტორში სტრუქტურული ფაქტორებითაა გამოწვეული და არა სეზონურით.*

-2.50%

0.18%

-25.0%

-20.0%

-15.0%

-10.0%

-5.0%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

Q1

04Q

2 04

Q3

04Q

4 04

Q1

05Q

2 05

Q3

05Q

4 05

Q1

06Q

2 06

Q3

06Q

4 06

Q1

07Q

2 07

Q3

07Q

4 07

Q1

08Q

2 08

Q3

08Q

4 08

Q1

09Q

2 09

Q3

09Q

4 09

Q1

10Q

2 10

Q3

10Q

4 10

Q1

11Q

2 11

Q3

11Q

4 11

Q1

12Q

2 12

Q3

12Q

4 12

Q1

13Q

2 13

Q3

13Q

4 13

Q1

14Q

2 14

Q3

14Q

4 14

Q1

15Q

2 15

Q3

15Q

4 15

Q1

16Q

2 16

Q3

16Q

4 16

Q1

17Q

2 17

Q3

17Q

4 17

დიაგრამა 2: სოფლის მეურნეობის, მეტყევეობისა და თევზჭერის სექტორის რეალური ზრდის ტემპები წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით: კვარტალური

დინამიკა

რეალური ზრდის ტემპი სეზონურად შესწორებული რეალური ზრდის ტემპი

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

2017 წლის IV კვარტალში, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, მრეწველობის რეალური ზრდის ტემპი 7.6 პროცენტს შეადგენდა, რაც 1.1 პროცენტული პუნქტით მეტია წინა კვარტალის ანალოგიურ მაჩვენებელზე. მკვეთრად გაიზარდა დამამუშავებელი მრეწველობა, რომლის წლიური ზრდის ტემპი (9.4 პროცენტი) 5.2 პროცენტული პუნქტით აღემატებოდა წინა კვარტალის ანალოგიურ მაჩვენებელს. ზრდის საკმაოდ მაღალი ტემპი აღინიშნა სამთო მოპოვებით მრეწველობაშიც (6.1 პროცენტი), თუმცა წინა კვარტალთან შედარებით ეს მაჩვენებელი 4.5 პროცენტული პუნქტით შემცირდა. შედარებით მოკრძალებული იყო ელექტროენერგიის, აირის და წყლის წარმოებისა და განაწილების ზრდის ტემპი (2.2 პროცენტი), რომელიც 2.8 პროცენტული პუნქტით ნაკლები იყო წინა კვარტალის მაჩვენებელზე.

მთლიანობაში 2017 წლის მეორე ნახევრში მრეწველობის ზრდა დაჩქარდა. სეზონურად შესწორებული მაჩვენებლების კლებას თუ გავითვალისწინებთ, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ აღნიშნული სექტორის აღმავალი დინამიკა ამ პერიოდში ძირითადად სტრუქტურული ფაქტორებით იყო განპირობებული. მათი ზეგავლენა განსაკუთრებით მკვეთრად გამოვლინდა დამამუშავებელ მრეწველობაში, რამდენადმე ნაკლებად - სამთო მოპოვებით მრეწველობაში, ბევრად ნაკლებად - ელექტროენერგიიის, აირის და წყლის წარმოებასა და განაწილებაში (იხ. ცხრილი 1.2).

* სეზონური ეფექტების გავლენა აგრარული სექტორის დარგებზე რამდენადმე განსხვავებულია. მართალია, მუდმივ ფასებში ამ სექტორში ზრდის დეტალიზება ვერ ხერხდება, თუმცა ნომინალური მშპ-ის დეზაგრეგირებული შეფასებები აჩვენებს, რომ ამის მიზეზი სოფლის მეურნეობის ძირითადი დარგების - მემცენარეობის და მეცხოველეობის მკვეთრი საპირისპირო სეზონურობაა, რომლებიც საბოლოო ჯამში ანეიტრალებს ერთმანეთს.

6

7.60%

1.91%

-15.0%

-10.0%

-5.0%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

30.0%

35.0%Q

1 04

Q2

04Q

3 04

Q4

04Q

1 05

Q2

05Q

3 05

Q4

05Q

1 06

Q2

06Q

3 06

Q4

06Q

1 07

Q2

07Q

3 07

Q4

07Q

1 08

Q2

08Q

3 08

Q4

08Q

1 09

Q2

09Q

3 09

Q4

09Q

1 10

Q2

10Q

3 10

Q4

10Q

1 11

Q2

11Q

3 11

Q4

11Q

1 12

Q2

12Q

3 12

Q4

12Q

1 13

Q2

13Q

3 13

Q4

13Q

1 14

Q2

14Q

3 14

Q4

14Q

1 15

Q2

15Q

3 15

Q4

15Q

1 16

Q2

16Q

3 16

Q4

16Q

1 17

Q2

17Q

3 17

Q4

17

დიაგრამა 3: მრეწველობის რეალური ზრდის ტემპები წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით: კვარტალური დინამიკა

რეალური ზრდის ტემპი სეზონურად შესწორებული რეალური ზრდის ტემპი

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

მშენებლობის სექტორი 2017 წლის IV კვარტალში, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, შთამბეჭდავად - 9.5 პროცენტით გაიზარდა, რაც ოდნავ აღემატებოდა წინა კვარტალის ანალოგიურ მაჩვენებელს. ამასთან, სეზონური შესწორების გათვალისწინებით, რეალური ზრდის ტემპი ბევრად ნაკლები - 3.3 პროცენტი - იყო. ეს იმაზე მიუთითებს, რომ საანალიზო პერიოდში აღნიშნული სექტორის ზრდაში გადამწყვეტ როლს კვლავ სტრუქტურული ფაქტორები ასრულებდნენ.

აღსანიშნავია ისიც, რომ 2017 წლის მეორე ნახევარში მშენებლობის რეალური წლიური ზრდა მნიშვნელოვნად შენელდა, რასაც სეზონურად შესწორებული მაჩვენებლების ანალიზიც ადასტურებს.

9.46%

3.29%

-60.0%

-40.0%

-20.0%

0.0%

20.0%

40.0%

60.0%

80.0%

100.0%

120.0%

140.0%

160.0%

Q104

Q204

Q304

Q404

Q105

Q205

Q305

Q405

Q106

Q206

Q306

Q406

Q107

Q207

Q307

Q407

Q108

Q208

Q308

Q408

Q109

Q209

Q309

Q409

Q110

Q210

Q310

Q410

Q111

Q211

Q311

Q411

Q112

Q212

Q312

Q412

Q113

Q213

Q313

Q413

Q114

Q214

Q314

Q414

Q115

Q215

Q315

Q415

Q116

Q216

Q316

Q416

Q117

Q217

Q317

Q417

დიაგრამა 4: მშენებლობის რეალური ზრდის ტემპები წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით: კვარტალური დინამიკა

რეალური ზრდის ტემპი სეზონურად შესწორებული რეალური ზრდის ტემპი

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, 2017 წლის IV კვარტალში რეალური ზრდის საკმაოდ მაღალი ტემპით ხასიათდებოდა ვაჭრობის, ავტომობილების, საყოფაცხოვრებო ნაწარმისა და პირადი მოხმარების საგნების რემონტის სექტორი (6.9 პროცენტი), თუმცა ზრდის ტემპი საანალიზო პერიოდში 2 პროცენტული პუნქტით ნაკლები იყო წინა კვარტალის ანალოგიურ მაჩვენებელზე.

7

7.26%

5.26%

-30.0%

-20.0%

-10.0%

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

Q104

Q204

Q304

Q404

Q105

Q205

Q305

Q405

Q106

Q206

Q306

Q406

Q107

Q207

Q307

Q407

Q108

Q208

Q308

Q408

Q109

Q209

Q309

Q409

Q110

Q210

Q310

Q410

Q111

Q211

Q311

Q411

Q112

Q212

Q312

Q412

Q113

Q213

Q313

Q413

Q114

Q214

Q314

Q414

Q115

Q215

Q315

Q415

Q116

Q216

Q316

Q416

Q117

Q217

Q317

Q417

დიაგრამა 5: ვაჭრობისა და საყოფაცხოვრებო მომსახურების სექტორის რეალური ზრდის ტემპები წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით: კვარტალური

დინამიკა

რეალური ზრდის ტემპი სეზონურად შესწორებული რეალური ზრდის ტემპი

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

2017 წლის IV კვარტალში ერთობ მაღალი რეალური წლიური ზრდა გამოვლინდა სასტუმროებისა და რესტორნების სექტორშიც - 11.2 პროცენტი, თუმცა წლიური ზრდის ტემპის მცირედი კლება, წინა კვარტალთან შედარებით, აქაც შეინიშნებოდა. ნიშანდობლივია, რომ სხვა სექტორებთან შედარებით მოცემულ სექტორში სეზონური ეფექტების გავლენა ბოლო წლებში ერთობ მნიშვნელოვანი იყო, რაც ქვეყანაში ტურიზმის სფეროს არასაკმარისი სეზონური დივერსიფიკაციის შედეგად შეიძლება მივიჩნიოთ.

9.24%

11.22%

-30.0%

-20.0%

-10.0%

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

Q104

Q204

Q304

Q404

Q105

Q205

Q305

Q405

Q106

Q206

Q306

Q406

Q107

Q207

Q307

Q407

Q108

Q208

Q308

Q408

Q109

Q209

Q309

Q409

Q110

Q210

Q310

Q410

Q111

Q211

Q311

Q411

Q112

Q212

Q312

Q412

Q113

Q213

Q313

Q413

Q114

Q214

Q314

Q414

Q115

Q215

Q315

Q415

Q116

Q216

Q316

Q416

Q117

Q217

Q317

Q417

დიაგრამა 6: სასტუმროებისა და რესტორნების სექტორის რეალური ზრდის ტემპები წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით: კვარტალური დინამიკა

რეალური ზრდის ტემპი სეზონურად შესწორებული რეალური ზრდის ტემპი

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

2017 წლის IV კვარტალში საკმაოდ მაღალი იყო ტრანსპორტისა და კავშირგაბმულობის სექტორის რეალური ზრდა წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით (6.9 პროცენტი). ზრდის ტემპი საანალიზო პერიოდში მნიშვნელოვნად აღემატებოდა წინა კვარტალის ანალოგიურ წლიურ მაჩვენებელს, რაც მთლიანად ტრანსპორტის მკვეთრი მატებით იყო განპირობებული, მაშინ, როდესაც კავშირგაბმულობაში უმნიშვნელო რეალური კლება აღინიშნა (იხილეთ ცხრილი 1.2).

8

6.94%

1.28%

-15.0%

-10.0%

-5.0%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

Q104

Q204

Q304

Q404

Q105

Q205

Q305

Q405

Q106

Q206

Q306

Q406

Q107

Q207

Q307

Q407

Q108

Q208

Q308

Q408

Q109

Q209

Q309

Q409

Q110

Q210

Q310

Q410

Q111

Q211

Q311

Q411

Q112

Q212

Q312

Q412

Q113

Q213

Q313

Q413

Q114

Q214

Q314

Q414

Q115

Q215

Q315

Q415

Q116

Q216

Q316

Q416

Q117

Q217

Q317

Q417

დიაგრამა 7: ტრანსპორტისა და კავშირგაბმულობის სექტორის რეალური ზრდის ტემპები წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით: კვარტალური დინამიკა

რეალური ზრდის ტემპი სეზონურად შესწორებული რეალური ზრდის ტემპი

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

ნიშანდობლივია, რომ ტრანსპორტის რეალური წლიური ზრდა ბევრად მეტია მის ანალოგიურ მაჩვენებელზე სეზონური შესწორების გათვალისწინებით (შესაბამისად, 10.6 პროცენტი და 2.6 პროცენტი), რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ამ დარგის მაღალი ზრდა არ არის განპირობებული სეზონურობასთან დაკავშირებული ცვლილებებით. სხვა სურათს ვხედავთ კავშირგაბმულობაში, სადაც ნათლად ჩანს სეზონურობის შესაძლო გავლენა.

9

2. დასაქმება2. დასაქმება

ცხრილი 2.1: დასაქმებისა და უმუშევრობის მაჩვენებელთა დინამიკაცხრილი 2.1: დასაქმებისა და უმუშევრობის მაჩვენებელთა დინამიკა

15 წლის

და უფროსი

ასაკი

ს (შრომი

სუნარია

ნი ასაკი

ს)

მოსახლ

ეობა

, სულ

(ათასი კაცი

)

ეკონო

მიკუ

რად

აქტ

იური

მოსახლ

ეობა

(სამუშაო

ძალა)

შსო

-ს კრიტ

ერიუ

მით

(ათასი კაცი

)

დასაქმე

ბული შს

ო

კრიტ

ერიუ

მით

(ათასი კაცი

)

მათ შორის

უმუ

შევართა რაო

დენ

ობა

შს

ო -ს

კრიტ

ერიუ

მით

უმუ

შევრ

ობი

ს დონე

შსო

-ს

კრიტ

ერიუ

მით

(%)

სამუ

შაო

ძალ

ის

მონაწი

ლეო

ბის

კოეფ

იციე

ნტი

(%)

დასაქმე

ბის დონე

(%)

დაქირ

ავებ

ით

დასაქმე

ბული

(ათასი კაცი

)

თვი

თდასაქმებუ

ლი

(ათასი კაცი

)

2012 3034 2029 1724 663 1054 305 15.0 66.9 56.8

2013 3026 2004 1712 658 1044 292 14.6 66.2 56.6

2014 2996 1991 1745 692 1046 246 12.4 66.5 58.3

2015 2980 2022 1780 753 1018 242 12.0 67.8 59.7

2016 2962 1998 1763 745 1011 235 11.8 67.5 59.5

Q1 2982 1974 1741 754 979 233 11.8 66.2 58.4

Q2 2973 2014 1779 740 1031 235 11.7 67.7 59.8

Q3 2944 2008 1783 745 1032 225 11.2 68.2 60.6

Q4 2947 1997 1750 743 1001 247 12.4 67.8 59.4წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

დასაქმებისა და უმუშევრობის ბოლო ოფიციალური მონაცემები დღეის მდგომარეობით 2016 წელს მოიცავს. 2017 წლის მონაცემთა ბაზები მიმდინარე წლის მაისში გამოქვეყნდება.*

2016 წლის IV კვარტალის მონაცემებით საქართველოს ეკონომიკაში სულ დასაქმებული იყო 1750 ათასი ადამიანი, რაც 1.9 პროცენტით ნაკლებია წინა კვარტალთან შედარებით და 1.6 პროცენტით ჩამორჩება წინა წლის შესაბამისი პერიოდის მაჩვენებელს. გასულ კვარტალთან შედარებით დასაქმებულთა რაოდენობის კლება პრაქტიკულად მთლიანად თვითდასაქმებულთა შემცირების ხარჯზე მოხდა, ხოლო კლება, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, მხოლოდ დაქირავებით დასაქმებულთა ხარჯზე მოხდა და თვითდასაქმებულთა რაოდენობას არ შეხებია.

შსო-ს კრიტერიუმით უმუშევრობის დონე 2016 წლის IVკვარტალში 12.4 პროცენტი იყო, რაც 1.2 პროცენტული პუნქტით აღემატება წინა კვარტალის შესაბამის მაჩვენებელს და 1.1 პროცენტული პუნქტით მაღალია წინა წლის შესაბამისი პერიოდის მაჩვენებელზე.

სამუშაო ძალის მონაწილეობის კოეფიციენტი (ეკონომიკურად აქტიური მოსახლეობის ხვედრითი წონა 15 წლის და უფროსი ასაკის მოსახლეობიდან) საანალიზო პერიოდში 67.8-პროცენტიან ნიშნულზე იყო, რაც უმნიშვნელოდ ჩამორჩება წინა კვარტალის (0.5 პროცენტული პუნქტით) და კიდევ უფრო უმნიშვნელოდ (0.2 პროცენტული პუნქტით) აღემატება გასული წლის შესაბამისი პერიოდის ანალოგიურ მაჩვენებელს. შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენს ხელთ არსებული ბოლო მონაცემებით, სამუშაო ძალის მონაწილეობის მაჩვენებლის დინამიკის თვალსაზრისით, ქვეყანაში მდგომარეობა პრაქტიკულად უცვლელია.

2004-2016 წლებში 15 წლის და უფროსი ასაკის მოსახლეობის შემცირების ტენდენცია აღინიშნებოდა, რაც საკმაოდ რთული დემოგრაფიული მდგომარეობით და მიგრაციით იყო განპირობებული. ამავე პერიოდში გამოიკვეთა აგრეთვე დაქირავებით დასაქმებულთა ხვედრითი წონის ზრდის ტენდენცია, რომელიც განსაკუთრებით მკაფიოდ 2013-2015 წლებში გამოვლინდა. აღსანიშნავია, რომ 2016 წელს ეს ზრდა რამდენადმე შენელდა და მთელი წლის განმავლობაში 25 პროცენტის ახლოს რჩებოდა.

მთლიანი დასაქმების ძირითად ნაწილს 2004-2016 წლებში შეადგენდნენ თვითდასაქმებულები (შრომისუნარიანი ასაკის მოსახლეობის 34-35 პროცენტი), ხოლო მათ დიდ უმრავლესობას - სოფლად თვითდასაქმებულები. შრომისუნარიანი ასაკის მოსახლეობაში თვითდასაქმებულთა ხვედრითი წონის დინამიკა შეიძლება შეფასდეს, როგორც არასტაბილური.

2016 წლის IV კვარტალში ეკონომიკურად არააქტიური მოსახლეობის ხვედრთი წონა 15 წლის და უფროსი ასაკის მოსახლეობაში 32 პროცენტს შეადგენდა. ამ მაჩვენებელის დინამიკაც საკმაოდ არასტაბილურია, თუმცა მთლიანობაში შემცირების ტენდენციით ხასიათდება.

* 2016 წლის ბოლომდე სტატისტიკის ეროვნული სამსახური დასაქმებისა და უმუშევრობის შეფასებისთვის შინამეურნეობების ინტეგრირებულ გამოკვლევას იყენებდა, რომელშიც ჩართული იყო სამუშაო ძალის გამოკვლევის მოდული. 2017 წლიდან სამუშაო ძალის გამოკვლევა გამოეყო შინამეურნეობების ინტეგრირებულ გამოკვლევას და ის ცალკე, დამოუკიდებელი შერჩევით ტარდება. ამჟამად უცნობია გამოქვეყნდება თუ არა სამუშაო ძალის გამოკვლევის მონაცემთა ბაზები სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის ვებგვერდზე, შინამეურნეობების ინტეგრირებული გამოკვლევების მონაცემთა ბაზების მსგავსად. მიუხედავად ამისა, შინამეურნეობების ინტეგრირებული გამოკვლევა შეიცავს დასაქმების კომპონენტს შემოსავლების გამოკვლევის კონტექსტში, რაც მაინც იძლევა დასაქმების სტრუქტურისა და სექტორული ანალიზის ზემოთ მოყვანილი ცხრილისგან რამდენადმე განსხვავებულ შესაძლებლობას. ამდენად, აღნიშნული საკითხის კვარტალური ანალიზი მიმდინარე წლის ივნისიდან გახდება შესაძლებელი, როდესაც გამოქვეყნდება შესაბამისი ინფორმაციული მასივები.

10

56% 58%

57%

56%

54% 56%

56%

55%

52% 54%

54%

52%

49%

51%

52%

53%

50% 54

%54

%55

%53

%54

%55

%55

%52

% 54%

55%

55%

53% 56%

56%

56%

54% 57%

59%

57%

55%

56%

58%

58%

56%

58%

60%

59%

58%

60%

60%

60%

58%

60%

61%

59%

64%

66%

66%

64%

63%

65%

64%

64%

61%

62%

63%

61%

59%

61%

61%

63%

60% 64

%63

%64

%63

%64

%64

%65

%62

% 65%

64%

65%

64%

65%

66%

66%

66%

67%

68%

67%

65%

66%

67%

67%

65%

66%

67%

67%

67%

68%

68%

68%

66%

68%

68%

68%

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Q104

Q204

Q304

Q404

Q105

Q205

Q305

Q405

Q106

Q206

Q306

Q406

Q107

Q207

Q307

Q407

Q108

Q208

Q308

Q408

Q109

Q209

Q309

Q409

Q110

Q210

Q310

Q410

Q111

Q211

Q311

Q411

Q112

Q212

Q312

Q412

Q113

Q213

Q313

Q413

Q114

Q214

Q314

Q414

Q115

Q215

Q315

Q415

Q116

Q216

Q316

Q416

დიაგრამა 8: 15 წლის და უფროსი ასაკის მოსახლეობის განაწილება ეკონომიკური სტატუსის მიხედვით შსო-ს კრიტერიუმით (ათასი კაცი)

დაქირავებული თვითდასაქმებული

დასაქმების გაურკვეველი სტატუსით უმუშევარი

ეკონომიკურად არააქტიური დასაქმების დონე

სამუშაო ძალის მონაწილეობის კოეფიციენტი 15 წლის და უფროსი ასაკის მოსახლეობა, სულ

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

2004-2016 წლებში უმუშევრობის დინამიკა კვარტალურ ჭრილში საკმაოდ მაღალი სეზონურობით გამოირჩეოდა. სეზონურად შესწორებული დროითი მწკრივი 2004-2006 წლებში მკაფიოდ გამოხატულ ზრდის ტენდენციას ავლენდა, 2006-2011 წლებში აღნიშნული მაჩვენებელი მეტ-ნაკლებად დასტაბილურდა მაღალ ნიშნულზე, ხოლო 2012-2015 წლებში უმუშევრობის დონის მკვეთრად გამოხატული შემცირების ტენდენცია გამოიკვეთა, რომელიც 2016 წლის ბოლო კვარტალებში ისევ ზრდის ტენდენციით შეიცვალა. ზუსტად საპირისპირო ტენდენციას ავლენდა სამუშაო ძალის მონაწილეობის კოეფიციენტის სეზონურად შესწორებული მაჩვენებელი, რაც შეიძლება უმუშევრობასთან შედარებით დასაქმების დონის მაღალი სტაბილურობით იყოს განპირობებული.

40%

45%

50%

55%

60%

65%

70%

75%

80%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

20%

Q104

Q204

Q304

Q404

Q105

Q205

Q305

Q405

Q106

Q206

Q306

Q406

Q107

Q207

Q307

Q407

Q108

Q208

Q308

Q408

Q109

Q209

Q309

Q409

Q110

Q210

Q310

Q410

Q111

Q211

Q311

Q411

Q112

Q212

Q312

Q412

Q113

Q213

Q313

Q413

Q114

Q214

Q314

Q414

Q115

Q215

Q315

Q415

Q116

Q216

Q316

Q416

დიაგრამა 9: შსო-ს კრიტერიუმით უმუშევრობისა და ეკონომიკური აქტივობის დონის კვარტალური დინამიკა

უმუშევრობის დონე სეზონური შესწორების გარეშე

უმუშევრობის დონე სეზონური შესწორებით

სამუშაო ძალის მონაწილეობის კოეფიციენტი სეზონური შესწორების გარეშე

სამუშაო ძალის მონაწილეობის კოეფიციენტი სეზონური შესწორებით

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

2016 წლის IV კვარტალის მონაცემებით, მთლიანი დასაქმების 48 პროცენტი სოფლის მეურნეობის წილად მოდიოდა, რაც სოფლად თვითდასაქმების ძალიან მაღალი დონითაა განპირობებული. ეს მაჩვენებელი 2 პროცენტული პუნქტით ნაკლები იყო წინა კვარტალთან შედარებით და ზუსტად ემთხვეოდა წინა წლის შესაბამისი პერიოდის მაჩვენებლს. საერთო ჯამში, აგრარული დასაქმების ხვედრითი წონა ძალზე სუსტად გამოხატული, მაგრამ მთლიანობაში შემცირების ტენდენციით ხასიათდება.

11

დასაქმების მეორე მსხვილი სექტორი ვაჭრობა და საყოფაცხოვრებო მომსახურებაა, რომელზეც 2016 წლის IV კვარტალის მონაცემებით მთლიანი დასაქმების 10 პროცენტი მოდიოდა, რაც 0.7 პროცენტული პუნქტით აღემატებოდა წინა კვარტალის მაჩვენებლს და 0.3 პროცენტული პუნქტით ნაკლები იყო გასული წლის შესაბამისი პერიოდის მაჩვენებელზე.

მრეწველობაში დასაქმებულთა ხვედრითი წონა საანალიზო პერიოდში 6.7 პროცენტი იყო, რაც როგორც წინა კვარტალის, ისე წინა წლის შესაბამისი პერიოდის მაჩვენებელზე მხოლოდ 0.1 პროცენტული პუნქტით ნაკლებია.

ამრიგად, შეიძლება ითქვას, რომ დასაქმების განაწილება ეკონომიკის სექტორების მიხედვით პრაქტიკულად უცვლელია. დასაქმების ძირითადი სექტორი სოფლის მეურნეობაა და მისი ასიმეტრიულად მაღალი ხვედრითი წონის ფონზე სხვა სექტორებში მიმდინარე ცვლილებები სტატისტიკურად არ არის არსებითი.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Q104

Q204

Q304

Q404

Q105

Q205

Q305

Q405

Q106

Q206

Q306

Q406

Q107

Q207

Q307

Q407

Q108

Q208

Q308

Q408

Q109

Q209

Q309

Q409

Q110

Q210

Q310

Q410

Q111

Q211

Q311

Q411

Q112

Q212

Q312

Q412

Q113

Q213

Q313

Q413

Q114

Q214

Q314

Q414

Q115

Q215

Q315

Q415

Q116

Q216

Q316

Q416

დიაგრამა 10: დასაქმებულთა განაწილება ძირითად სექტორებში (ათასი კაცი)

სოფლის მეურნეობა ვაჭრობა და საყოფაცხოვრებო მომსახურება

განათლება მრეწველობა

ტრანსპორტი და კავშირგაბმულობა მშენებლობა

სხვა დარგები დასაქმებულები, სულ

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

აგრარული დასაქმება ძირითადად თვითდასაქმებულებს მოიცავდა. 2016 წლის IV კვარტალის მონაცემებით, სოფლის მეურნეობაში მთლიანი დასაქმების მხოლოდ 3 პროცენტი იყო დაქირავებით დასაქმებული, რაც სტატისტიკური ცდომილების ფარგლებშია და შეიძლება ითქვას, რომ ხდომილებაზე დაკვირვება არ არის შესაძლებელი. ეს პროპორცია შენარჩუნებულია მთლიანად 2004-2016 წლების განმავლობაში.

12

0

200

400

600

800

1000

1200

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Q104

Q204

Q304

Q404

Q105

Q205

Q305

Q405

Q106

Q206

Q306

Q406

Q107

Q207

Q307

Q407

Q108

Q208

Q308

Q408

Q109

Q209

Q309

Q409

Q110

Q210

Q310

Q410

Q111

Q211

Q311

Q411

Q112

Q212

Q312

Q412

Q113

Q213

Q313

Q413

Q114

Q214

Q314

Q414

Q115

Q215

Q315

Q415

Q116

Q216

Q316

Q416

დიაგრამა 11: სოფლის მეურნეობაში დასაქმებულთა განაწილება დასაქმების სტატუსის მიხედვით (ათასი კაცი)

სოფლის მეურნეობაში დაქირავებით მომუშავე სოფლის მეურნეობაში თვითდასაქმებული

სოფლის მეურნეობაში დასაქმებული, სულ

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

ვაჭრობისა და საყოფაცხოვრებო მომსახურების სექტორში მთლიანი დასაქმების 53 პროცენტი, 2016 წლის IV კვარტალის მონაცემებით, დაქირავებით იყო დასაქმებული (იხ. დიაგრამა 12). ეს მაჩვენებელი 5 პროცენტული პუნქტით ნაკლებია წინა კვარტალის ანალოგიურ მაჩვენებელზე და 3 პროცენტული პუნქტით ჩამორჩება წინა წლის შესაბამისი პერიოდის დონეს. ეს ცვლილება, დიდი ალბათობით, ეპიზოდური ხასიათისაა. საერთო ჯამში, ვაჭრობასა და სოყოფაცხოვრებო მომსახურებაში დასაქმებიდან დაქირავებით დასაქმებულთა წილი 2004-2016 წლებში იზრდებოდა ამავე სექტორში თვითდასაქმების შემცირების ხარჯზე, რაც იმას ნიშნავს, რომ აღნიშნული პერიოდის მანძილზე ვაჭრობისა და საყოფაცხოვრებო მომსახურების სექტორის ინსტიტუციური მოწესრიგების პროცესი შეუქცევადი იყო, რაც ამ სექტორში თვითდასაქმების შემცირებაში გამოიხატა.

0

50

100

150

200

250

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Q104

Q204

Q304

Q404

Q105

Q205

Q305

Q405

Q106

Q206

Q306

Q406

Q107

Q207

Q307

Q407

Q108

Q208

Q308

Q408

Q109

Q209

Q309

Q409

Q110

Q210

Q310

Q410

Q111

Q211

Q311

Q411

Q112

Q212

Q312

Q412

Q113

Q213

Q313

Q413

Q114

Q214

Q314

Q414

Q115

Q215

Q315

Q415

Q116

Q216

Q316

Q416

დიაგრამა 12: ვაჭრობასა დ საყოფაცხოვრებო მომსახურების სექტორში დასაქმებულთა განაწილება დასაქმების სტატუსის მიხედვით (ათასი კაცი)

ვაჭრობასა და საყოფაცხოვრებო მომსახურებაში თვითდასაქმებული

ვაჭრობასა და საყოფაცხოვრებო მომსახურებაში დაქირავებით მომუშავე

ვაჭრობასა და საყოფაცხოვრებო მომსახურებაში დასაქმებული, სულ

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

დასაქმების შესახებ ინფორმაციის კიდევ ერთი წყაროა ბიზნესსექტორის სტატისტიკის მონაცემები, რომელიც ამ სექტორში დასაქმებულთა რაოდენობას აღრიცხავს და არსებითად განსხვავდება შინამეურნეობის ინტეგრირებული გამოკვლევისაგან. ეს წყარო მხოლოდ ფორმალურ დასაქმებას მოიცავს: იგი ვერ აღრიცხავს თვითდასაქმებულთა უდიდეს ნაწილს და სიტყვიერი შეთანხმების საფუძველზე დაქირავებულ დასაქმებულებს. აღნიშნულ განსხვავებას ადასტურებს ბიზნესსექტორის სტატისტიკის მიხედვით დათვლილი დასაქმებულთა რაოდენობის დინამიკაც, რომელიც განუხრელად აღმავალ ტენდენციას ავლენს.

13

ბიზნესსექტორის სტატისტიკის მონაცემებით, 2017 წლის IV კვარტალში, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, დასაქმებულთა რაოდენობა 6.3 პროცენტით გაიზარდა. ზემოთ აღნიშნული მიზეზის გამო ეს ცვლილება, შესაძლოა, სამუშაო ძალის 2017 წლის ჯერ კიდევ გამოუქვეყნებელი გამოკვლევის მონაცემების საპირისპირო ტენდენციას ასახავდეს; მაგალითად, 2016 წლის IV კვარტალში ბიზნესსექტორის სტატისტიკით წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით დასაქმებულთა რაოდენობა 6.6 პროცენტით გაიზარდა, მაშინ, როდესაც შინამეურნეობების ინტეგრირებული გამოკვლევის მონაცემებით დაქირავებით დასაქმებულთა რაოდენობა იმავე პერიოდში 4 პროცენტით შემცირდა.

ბიზნეს სექტორის სტატისტიკის მიხედვით, სოფლის მეურნეობა ძალიან მოკრძალებულად, სტატისტიკური ცდომილების დონეზეა წარმოდგენილი, მაშინ, როდესაც შინამეურნეობების ინტეგრირებული გამოკვლევის მონაცემებით, სოფლის მეურნეობა დასაქმების ძირითადი დარგია. ეს აღნიშნული სექტორის ინსტიტუციური განვითარების ძალზე დაბალ დონეზე მეტყველებს.

323 34

134

434

032

433

432

933

432

333

133

033

831

131

631

832

2 359 371

365

366

350

352

360 37

947

0 503 517 528

486 50

350

7 519

496 508 520 535

545 56

856

9 584

578 60

160

6 621

605 63

1 644 66

0

0

100

200

300

400

500

600

700

0

100

200

300

400

500

600

700

Q106

Q206

Q306

Q406

Q107

Q207

Q307

Q407

Q108

Q208

Q308

Q408

Q109

Q209

Q309

Q409

Q110

Q210

Q310

Q410

Q111

Q211

Q311

Q411

Q112

Q212

Q312

Q412

Q113

Q213

Q313

Q413

Q114

Q214

Q314

Q414

Q115

Q215

Q315

Q415

Q116

Q216

Q316

Q416

Q117

Q217

Q317

Q417

დიაგრამა 13: დასაქმებულთა სექტორული განაწილების დინამიკა კვარტალურ ჭრილში ბიზნეს სექტორის სტატისტიკის მონაცემებით (ათასი კაცი)

სოფლის მეურნეობა ვაჭრობა

განათლება მრეწველობა

ტრანსპორტი და კავშირგაბმულობა მშენებლობა

სხვა დარგები დასაქმებულები, სულ

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

ვაჭრობასა და საყოფაცხოვრებო მომსახურებაში, მრეწველობასა და მშენებლობაში დასაქმებულთა რაოდენობა დაახლოებით იგივეა, რაც შინამეურნეობების ინტეგრირებული გამოკვლევის მონაცემებიდან ჩანს. ამ სექტორებში დასაქმებულთა რაოდენობის ზრდა უფრო დასაქმების ფორმალიზებით შეიძლება იყოს განპირობებული, ვიდრე დასაქმებულთა რაოდენობის რეალური მატებით.

ბიზნესსექტორის სტატისტიკის მონაცემებით, განათლების სექტორში დასაქმებულთა რაოდენობა არსებითად განსხვავებულია შინამეურნეობების ინტეგრირებული გამოკვლევის მონაცემებისაგან, რაც ბუნებრივია, ვინაიდან სამეწარმეო სტატისტიკა არ მოიცავს საბიუჯეტო სექტორს, სადაც დასაქმებულია განათლების სექტორში მომუშავეთა ძირითადი ნაწილი.

14

3. ნაერთი ბიუჯეტი და სახელმწიფო ვალი3. ნაერთი ბიუჯეტი და სახელმწიფო ვალი

ცხრილი 3.1: ნაერთი ბიუჯეტის მთლიანი შემოსავლებიცხრილი 3.1: ნაერთი ბიუჯეტის მთლიანი შემოსავლებიმთლიანი

შემოსავლები ** (მლნ. ლარი)

მთლიანი საგადასახადო შემოსავლები (მლნ. ლარი)

მშპ-ს %

მთლია

ნი

შემო

სავლ

ები

მთლია

ნი

საგადასახად

ო

შემო

სავალი

დღგ

მოგე

ბის

გადასახად

ი

აქცი

ზი

საშე

მოსავლ

ო

გადასახად

ი

იმპო

რტის

გადასახად

ი

ქონე

ბის

გადასახად

ი

2012 7560.0 6671.0 28.9 25.5 11.6 3.3 2.5 6.7 0.3 0.92013 7434.3 6659.3 27.7 24.8 10.6 3.0 2.7 7.2 0.3 0.92014 8118.9 7241.6 27.9 24.8 11.3 2.8 2.8 6.7 0.3 0.82015 8963.3 8010.8 28.2 25.2 11.0 3.2 2.5 7.0 0.2 0.92016 9675.5 8786.1 28.4 25.8 9.7 3.1 3.1 7.1 0.2 1.1

Q1 2210.1 2048.5 29.8 27.6 8.7 2.8 3.1 5.6 0.3 0.2

Q2 2295.8 2109.3 27.8 25.5 9.1 3.7 3.2 7.8 0.1 3.0

Q3 2526.6 2317.3 28.4 26.1 10.4 4.2 3.4 7.7 0.2 0.2

Q4 2643.0 2311.0 28.0 24.4 9.3 1.8 2.9 7.0 0.2 0.9

2017* 10921.1 9778.8 28.7 25.7 10.8 2.0 3.8 7.7 0.2 1.0

Q1* 2623.8 2379.4 31.5 28.5 11.5 0.1 4.0 8.9 0.2 0.9

Q2* 2701.0 2371.7 29.4 25.8 10.4 2.5 3.6 7.8 0.2 3.0

Q3* 2709.6 2457.3 27.3 24.7 11.0 1.3 3.9 7.3 0.2 0.1

Q4* 2886.7 2573.4 27.3 24.3 10.5 1.3 3.9 6.9 0.2 0.9წყარო: საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო, საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებებიშენიშვნა: * წინასწარი მონაცემები ** ფინანსური და არაფინანსური აქტივების გარეშე

2017 წლის IV კვარტალში საქართველოს ნაერთი ბიუჯეტის მთლიანი შემოსავლები, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, ზრდის მაღალი ტემპით (9.2 პროცენტი) გამოირჩეოდა. კვარტალური ზრდის მაჩვენებელი 6.5 პროცენტს შეადგენდა. როგორც წლიურ, ისე კვარტალურ დინამიკას ძირითადად გადასახადების, ასევე სხვა შემოსავლების, კერძოდ, მეწარმე სუბიექტებისგან საგადასახადო და საბაჟო სამართალდარღვევისათვის ჯარიმების სახით მობილიზებული თანხების მატება განაპირობებდა.

საანალიზო პერიოდში ნაერთი ბიუჯეტის საგადასახადო შემოსავლების სტრუქტურამ გარკვეული ცვლილებები განიცადა: კერძოდ, დღგ-დან მიღებული შემოსავლების აღმავალმა დინამიკამ წლიურ ჭრილში მისი წილის მკვეთრი (5.1 პროცენტული პუნქტით), კვარტალურ ჭრილში კი საგრძნობი (1.5 პროცენტული პუნქტით) ზრდა გამოიწვია; წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით მოგების გადასახადის სახით მობილიზებული თანხების მნიშვნელოვნად (22.4 პროცენტით) შემცირებამ მისი წილის 6.6 პროცენტული პუნქტით კლება განაპირობა; აქციზიდან მიღებული შემოსავლების ძალზე მაღალმა (47.9 პროცენტი) წლიურმა მატებამ კი წლიურ გამოსახულებაში მისი წილის 3.9 პროცენტული პუნქტით ზრდა უზრუნველყო.

საგადასახადო შემოსავლების უმთავრეს წყაროდ 2017 წლის IV კვარტალში დღგ რჩებოდა: მისმა წლიურმა ზრდამ 26 პროცენტი შეადგინა, რაც უმეტესად იმპორტირებული პროდუქციიდან დღგ-ის სახით მობილიზებული თანხების მატებამ განაპირობა. აღსანიშნავია ისიც, რომ ამ არხიდან დღგ-ის სახით მიღებული თანხები 2-ჯერ და მეტად აღემატებოდა საქართველოს ტერიტორიაზე რეალიზებული პროდუქციიდან და გაწეული მომსახურებიდან ნაერთ ბიუჯეტში აკუმულირებულ თანხებს.

საანალიზო პერიოდში საკმაოდ მაღალი ზრდით (9.6 პროცენტი) გამოირჩოდა საშემოსავლო გადასახადის სახით მიღებული შემოსავლების წლიური დინამიკა. მასზე გავლენას ახდენდა როგორც ფიზიკურ, ისე მეწარმე ფიზიკურ პირთა საქმიანობიდან მიღებული შემოსავლებისა და, ასევე, ფიზიკური პირების მიერ მიღებული დივიდენდების ზრდა.

2017 წლის IV კვარტალში ქონების გადასახადიდან მიღებული სახსრების წლიურმა მატებამ 10.7 პროცენტი შეადგინა. ეს, ძირითადად, საქართველოს საწარმოთა ქონებიდან და არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწაზე ქონების გადასახადის სახით მობილიზებული თანხების მატებამ გამოიწვია.

საანალიზო პერიოდში გამოიკვეთა აქციზის ერთობ მაღალი წლიური და ზომიერი კვარტალური მატება (შესაბამისად, 47.9 და 4.6 პროცენტით). აღნიშნული გადასახადის წლიური ზრდის დინამიკა უმთავრესად უცხოეთიდან იმპორტირებულ თამბაქოზე, ბენზინსა და დიზელის საწვავზე ფასების ზრდას, მსუბუქ ავტომობილებზე მოთხოვნის გაზრდას, ასევე ადგილობრივი თამბაქოს პროდუქციიდან, მობილური კავშირგაბმულობის მომსახურებიდან, ბუნებრივი აირის მოხმარებიდან აქციზის სახით მობილიზებული თანხების მატებას უკავშირდებოდა.

15

50%

48%

50%

54% 49

%54

%53

%58

% 42%

43%

43%

45%

50%

43%

45%

48% 44%

45%

46%

46% 43

%43

% 48%

47% 45

%42

%47

%48

% 43%

42%

43%

44%

45%

47% 46

%45

% 45%

42% 44%

44%

36%

36%

40%

38% 40

%40

%45

%43

%

-20000

-16000

-12000

-8000

-4000

0

4000

-20%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

06Q

106

Q2

06Q

306

Q4

07Q

107

Q2

07Q

307

Q4

08Q

108

Q2

08Q

308

Q4

09Q

109

Q2

09Q

309

Q4

10Q

110

Q2

10Q

310

Q4

11Q

111

Q2

11Q

311

Q4

12Q

112

Q2

12Q

312

Q4

13Q

113

Q2

13Q

313

Q4

14Q

114

Q2

14Q

314

Q4

15Q

115

Q2

15Q

315

Q4

16Q

116

Q2

16Q

316

Q4

17Q

117

Q2

17Q

317

Q4

დიაგრამა 14: 2006-2017* წლების საგადასახადო შემოსავლების კვარტალური სტრუქტურა და დინამიკა (მლნ. ლარი)

საშემოსავლო გადასახადი მოგების გადასახადი

დამატებული ღირებულების გადასახადი აქციზი

იმპორტის გადასახადი (საბაჟო გადასახადი) ქონების გადასახადი

სხვა არაკლასიფიცირებული გადასახადები მთლიანი საგადასახადო შემოსავლები

წყარო: საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო, საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებებიშენიშვნა: * წინასწარი მონაცემები

2017 წლის IV კვარტალში გრანტების წილი, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, 3.6 პროცენტული პუნქტით შემცირდა, რაც ძირითადად საერთაშორისო ორგანიზაციებიდან მიმდინარე დანიშნულების გრანტების კლებით იყო განპირობებული.

საანალიზო პერიოდში არაფინანსური აქტივების ერთობ შთამბეჭდავი წლიური და კვარტალური კლება აღინიშნა (შესაბამისად, 5.1-ჯერ და 2.8-ჯერ), რაც, ძირითადად, შენობებისა და ნაგებობების, არასაცხოვრებელი შენობების გაყიდვიდან შემოსული თანხების მკვეთრი შემცირებით იყო გამოწვეული.

2017 წლის IV კვარტალში ფინანსური აქტივების ზრდა უმთავრესად საშინაო აქტივებიდან, კერძოდ კი, სესხებიდან, აქციებიდან და სხვა კაპიტალიდან, ასევე საგარეო სესხებიდან მიღებული ფინანსური რესურსების მოზიდვამ განაპირობა.

ცხრილი 3.2: ნაერთი ბიუჯეტის ხარჯებიცხრილი 3.2: ნაერთი ბიუჯეტის ხარჯები

მთლიანი ხარჯები

(მლნ. ლარი)

მშპ-ს %

მთლიანი ხარჯები

საერთო დანიშნულების სახელმწიფო მომსახურება

თავდაცვა, საზოგადოებრივი

წესრიგი და უსაფრთხოება

სოციალური დაცვა განათლება ჯანმრთელობის

დაცვასახელმწიფო

ვალი

2012 7 994.0 31 3.6 2.7 6.6 2.9 1.6 32.5

2013 7 863. 6 29 3.4 2.4 7.4 3.1 2.0 33.9

2014 8 813.3 30 3.4 2.2 8.2 3.2 2.4 35.4

2015 9 659.4 30 3.4 2.1 7.8 3.4 2.9 41.3

2016 10 522.1 31 3.4 2.1 7.8 3.8 3.1 44.4

Q1 2 208.3 30 3.5 2.4 8.6 3.7 3.2 177.4

Q2 2 565.0 31 3.4 2.0 7.8 3.6 3.1 159.4

Q3 2 720.5 31 3.3 2.0 7.7 3.7 2.9 239.6

Q4 3 028.3 32 3.6 2.3 7.3 4.1 3.1 159.7

2017* 11 474.6 30 3.2 1.8 7.3 3.8 3.0 44.0

Q1* 2 338.1 28 3.5 1.7 8.3 3.8 3.1 173.7

Q2* 2 878.1 31 3.2 1.8 7.5 4.1 3.0 163.1

Q3* 2 885.6 29 3.0 1.9 6.9 3.4 2.7 158.7

Q4* 3 372.9 32 3.3 1.9 6.6 4.1 3.1 158.2წყარო: საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო, საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებებიშენიშვნა: * წინასწარი მონაცემები

საანალიზო პერიოდში, ეკონომიკური კლასიფიკაციის მიხედვით, ნაერთი ბიუჯეტის მთლიანი ხარჯების 32.8 პროცენტი მიმდინარე ხარჯებზე მოდიოდა. აქედან 15.7 პროცენტი - შრომის ანაზღაურებაზე, 17.1 პროცენტი - საქონლისა და მომსახურების შეძენაზე, 7.5 პროცენტი - სუბსიდიებზე გაწეული ხარჯების სახით იყო წარმოდგენილი.

16

2017 წლის IV კვარტალში წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით რამდენადმე შეიცვალა ნაერთი ბიუჯეტის ხარჯების სტრუქტურა: ეკონომიკურ საქმიანობაზე გაწეული ხარჯების წილის 2.3 პროცენტული პუნქტით ზრდის შედეგად ეს ხარჯები წამყვან პოზიციაზე გადავიდა. აღნიშნულმა სოციალური დაცვის ხარჯების წილის 3.2 პროცენტული პუნქტით შემცირება განაპირობა, რის გამოც მან პირველიდან მეორე ადგილზე გადაინაცვლა. რამდენადმე შემცირდა როგორც საერთო დანიშნულების, ისე საზოგადოებრივი წესრიგისა და უშიშროების დაფინანსების ხარჯების წილი (შესაბამისად, 0.8 და 0.4 პროცენტული პუნქტით).

15%

11% 9% 9% 11

%4%

4% 1% 12%

7% 5% 6%24

% 20%

21% 17

%26

%21

%21

%18

% 25%

20%

22% 20

%29

%26

%27

%22

%31

%27

%27

%25

%30

%25

%25

% 24%

29%

25%

25%

23%

29%

24%

24%

21%

-12000

-10000

-8000

-6000

-4000

-2000

0

2000

4000

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

07Q

107

Q2

07Q

307

Q4

08Q

108

Q2

08Q

308

Q4

09Q

109

Q2

09Q

309

Q4

10Q

110

Q2

10Q

310

Q4

11Q

111

Q2

11Q

311

Q4

12Q

112

Q2

12Q

312

Q4

13Q

113

Q2

13Q

313

Q4

14Q

114

Q2

14Q

314

Q4

15Q

115

Q2

15Q

315

Q4

16Q

116

Q2

16Q

316

Q4

17Q

117

Q2

17Q

317

Q4

დიაგრამა 15: 2007-2017* წლების საბიუჯეტო ხარჯების კვარტალური სტრუქტურა და დინამიკა (მლნ. ლარი)

საერთო დანიშნულების სახელმწიფო მომსახურება თავდაცვა

საზოგადოებრივი წესრიგი და უშიშროება ეკონომიკური საქმიანობა

განათლება სოციალური დაცვა

დანარჩენი სულ ხარჯები

წყარო: საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო, საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებებიშენიშვნა: * წინასწარი მონაცემები

საანალიზო პერიოდში შთამბეჭდავი - 46-პროცენტიანი - წლიური ზრდით გამოირჩეოდა ნაერთი ბიუჯეტიდან ეკონომიკური საქმიანობის დაფინანსება. ერთობ მაღალი იყო მისი კვარტალური ზრდის ტემპიც (31 პროცენტი). ამგვარი დინამიკა ძირითადად საერთაშორისო და შიდასახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის საავტომობილო მაგისტრალების და ჰიდროელექტროსადგურების მშენებლობის, რეკონსტრუქციისა და რეაბილიტაციის განსახორციელებლად გამოყოფილი თანხების ზრდით იყო განპირობებული.

2017 წლის IV კვარტალში ნაერთი ბიუჯეტის სოციალური დაცვის ხარჯები უმნიშვნელოდ გაიზარდა როგორც წინა წლის შესაბამის პერიოდთან, ისე წინა კვარტალთან შედარებით, რაც, ძირითადად, მაღალი საბაზისო მაჩვენებლებით შეიძლება აიხსნას.

საანალიზო პერიოდში ზომიერი წლიური (11 პროცენტით) და ერთობ მაღალი კვარტალური (29 პროცენტი) ზრდის ტემპები გამოიკვეთა განათლების სექტორში. აღნიშნული მეტწილად უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებების საჭირო ინვენტარით აღჭურვის, საჯარო სკოლების კომპიუტერიზაციის, განათლების სისტემის ინფრასტრუქტურის მოდერნიზაციის და საბიბლიოთეკო ფონდის განახლებისთვის გამოყოფილი თანხების მატებამ უზრუნველყო.

2017 წლის IV კვარტალში ჯანმრთელობის დაცვის დაფინანსების ზრდა, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, 11 პროცენტს შეადგენდა. ერთობ მაღალი იყო (23 პროცენტი) წინა კვარტალის მიმართ ზრდის ტემპი. ჯანდაცვის ხარჯების ამგვარ წლიურ და კვარტალურ დინამიკას ძირითადად სამედიცინო დაწესებულებების რეაბილიტაციის, მათი შესაბამისი ტექნიკით აღჭურვის, მოსახლეობის სტაციონარული მომსახურების და სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ მცხოვრები მოქალაქეებისთვის პირველადი სამედიცინო მომსახურების პროგრამების დაფინანსების გადიდება განპირობებდა.

საანალიზო პერიოდში მაღალი, 20-პროცენტიანი, კვარტალური მატებით გამოირჩეოდა საერთო დანიშნულების სახელმწიფო მომსახურებაზე გაწეული ხარჯები. ამ სფეროსთვის განკუთვნილი სახსრების ზრდა მეტწილად ხელისუფლების აღმასრულებელი და წარმომადგენლობითი ორგანოების, ფისკალური საქმიანობის, საგარეო ურთიერთობების დაფინანსების, ასევე სახელმწიფო ვალის მომსახურების სახსრების ზრდით იყო განპირობებული.

17

ცხრილი 3.3: ბიუჯეტის მთლიანი სალდოცხრილი 3.3: ბიუჯეტის მთლიანი სალდო

ბიუჯეტის მთლიანი სალდო

(მლნ. ლარი)

ბიუჯეტის მთლიანი სალდო

(მშპ-ის %)

ბიუჯეტის მთლიანი სალდო

(მშპ-ის %)

სახელმწიფო ვალი (მლნ. ლარი)

საშინაოვალი**

საგარეოვალი**

სახელმწიფო ვალი**

სახელმწიფო ვალი

(მშპ-ის %)

2012 -154.7 19.4 0.6 1 895.2 6 617.2 8 512.4 32.5

2013 -303.7 38.6 1.1 2 016.9 7 089.9 9 106.8 33.9

2014 -579.5 65.6 2.0 2 570.5 7 742.6 10 313.0 35.4

2015 -341.0 35.3 1.1 2 827.3 10 282.1 13 109.4 41.3

2016 -479.4 45.6 6.5 3 170.6 11 932.1 15 102.7 44.4

Q1 67.2 3.0 0.9 2 791.4 10 370.7 13 162.1 77.4

Q2 -162.9 63.5 2.0 2 871.3 10 284.4 13 155.7 62.8

Q3 -123.6 45.4 1.4 3 010.2 10 371.3 13 381.5 66.5

Q4 -260.1 85.9 2.8 3 170.6 11 932.1 15 102.7 62.6

2017* -324.1 28.2 -0.9 16 729.1 13 193.9 16 729.1 49.2

Q1* 343.9 14.7 0.1 3 252.5 11 193.0 14 445.5 57.7

Q2* -126.6 44.0 1.4 3 418.2 11 578.8 14 997.0 61.3

Q3* -137.3 47.6 1.4 15 772.4 12 287.8 15 772.4 63.0

Q4* -404.1 12.0 3.8 16 729.1 13 193.9 16 729.1 63.2წყარო: საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო და საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურიშენიშვნა: * წინასწარი მონაცემები ** პერიოდის ბოლოს

2017 წლის IV კვარტალში წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით მნიშვნელოვნად (24.7 პროცენტით) გაიზარდა ნაერთი ბიუჯეტის დეფიციტის (მთლიანი სალდოს) მოცულობა. ერთობ მკვეთრი იყო დეფიციტის მატება წინა კვარტალთან შედარებით (2.9-ჯერ). მთლიანი სალდოს ამგვარი წლიური დინამიკა არაფინანსური აქტივების ზრდით იყო გამოწვეული. კვარტალურ ჭრილში ამას სეზონური ფაქტორიც დაემატა.

საანალიზო პერიოდში საქართველოს სახელმწიფო ვალის უდიდესი ნაწილი - 78.9 პროცენტი - საგარეო ვალზე, 21.1 პროცენტი კი, საშინაო ვალზე მოდიოდა. წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, სახელმწიფო ვალი თითქმის 11 პროცენტით გაიზარდა, წინა კვარტალის მიმართ კი - 6.1 პროცენტით. არსებით მატებას ორივე ჭრილში უმთავრესად საგარეო ვალის ზრდა განსაზღვრავდა.

აღმავალი დინამიკით ხასიათდებოდა 2017 წლის IV კვარტალში მრავალმხრივი კრედიტორების მიმართ დავალიანება: წლიურ გამოსახულებაში ზრდამ 15.3 პროცენტი შეადგინა, ხოლო კვარტალურში - 9.4 პროცენტი. ეს ძირითადად აზიის განვითარების ბანკის, რეკონსტრუქციისა და განვითარების საერთაშორისო ბანკის, ასევე განვითარების საერთაშორისო ასოციაციისგან მიღებული სესხების ზრდით იყო განპირობებული, რომელთა შორის ყველაზე მაღალი წილით საინვესტიციო პროექტების დასაფინანსებლად გამოყოფილი და ბიუჯეტის მხარდამჭერი სესხები (შესაბამისად, 58 და 27.5 პროცენტი) გამოირჩეოდა.

სახელმწიფო საგარეო ვალის მომსახურების წლიური დინამიკა საანალიზო პერიოდში მნიშვნელოვანი კლებით ხასიათდებოდა. ეს მეტწილად მრავალმხრივი და ორმხრივი კრედიტორების მიმართ, როგორც ძირითადი ვალის, ისე პროცენტის სახით გადახდილი თანხების შემცირებით იყო გამოწვეული.

2017 წლის IV კვარტალში რამდენადმე შეიცვალა საშინაო ვალის სტრუქტურა: წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით გაიზარდა 2-წლიანი და 5-წლიანი სახაზინო ობლიგაციების წილი (შესაბამისად, 1.2 და 1.6 პროცენტული პუნქტით); ე.წ. „ისტორიული ვალის“ წილი კი - 2.2 პროცენტული პუნქტით შემცირდა.

საანალიზო პერიოდში საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის მაღალი წლიური მატება (11.5 პროცენტით) გამოიკვეთა, რაც 2-წლიანი, 5-წლიანი და 10-წლიანი სახაზინო ობლიგაციების მოცულობის გადიდებით აიხსნება.

2017 წლის IV კვარტალში სახელმწიფო საშინაო ვალის მომსახურების ხარჯების ზრდამ, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, 35.4 პროცენტი შეადგინა, რაც უმთავრესად ვალის ძირითადი თანხის დაფარვაზე მიმართული სახსრების 40-პროცენტიანი მატებით იყო განპირობებული.

18

4. ინფლაცია4. ინფლაცია

ცხრილი 4.1: ფასების ცვლილებაცხრილი 4.1: ფასების ცვლილება

სამომხმარებლო ფასების ინდექსი, დეკემბერი

2009=100(პერიოდის ბოლოს)

სამომხმარებლო ფასების ინდექსის ცვლილება (%, ბოლო თვე წინა

პერიოდის ბოლო თვესთან შედარებით)

წლიური ინფლაცია(პერიოდის საშუალო)

საბაზო ინფლაცია (პერიოდის საშუალო)

2012 15.2 -1.4 -0.9 1.3

2013 14.6 2.4 -0.5 0.3

2014 18.1 1.9 3.1 2.0

2015 22.8 4.9 4.0 5.7

2016 25.4 1.8 2.1 3.6

Q1 26.1 0.7 5.1 6.7

Q2 23.7 -1.9 2.1 3.9

Q3 24.7 0.8 0.9 2.4

Q4 27.5 2.2 0.6 1.2

2017 33.0 6.7 6.0 4.0

Q1 32.9 4.2 4.9 3.0

Q2 32.5 -0.3 6.6 3.9

Q3 32.4 0.0 6.0 4.4

Q4 36.0 2.7 6.7 4.7წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

2017 წლის IV კვარტალში ინფლაციის დონემ საქართველოში, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, 6.7 პროცენტი შეადგინა, რაც 2.7 პროცენტული პუნქტით აღემატებოდა ინფლაციის მიზნობრივ მაჩვენებელს.

საანალიზო პერიოდის წლიურ ინფლაციაზე მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია ალკოჰოლურ სასმელებსა და თამბაქოზე ფასების საშუალოზე თითქმის სამჯერ უფრო მაღალი ტემპით ზრდამ (18.1 პროცენტი), რაც ამ სახის პროდუქტებზე აქციზის გადასახადის მატებით იყო გამოწვეული. ფასების წლიურ ზრდაში ასევე არსებითი „წვლილი“ შეიტანა ტრანსპორტის 15.1 პროცენტით გაძვირებამ, რაც, ერთი მხრივ, საწვავზე აქციზის გადასახადის ზრდამ, ხოლო, მეორე მხრივ, საწვავის მსოფლიო ფასების მატებამ განაპირობა. 2017 წლის აგვისტოდან ერთჯერად ფაქტორებს დაემატა ბუნებრივი აირის მოხმარების ტარიფის გაძვირება, რის გამოც შესაბამისი ჯგუფის საქონლისა და მომსახურების ფასები 2.2 პროცენტით გაიზარდა.

6.6910.12

0.512.843.21

18.13-1.54

2.193.51

6.7715.11

-1.030.81

1.503.833.97

7.404.02

7.821.42

9.284.26

9.747.13

11.7924.93

0.322.72

-5.00 0.00 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00

სულხანმოკლე მოხმარების საქონელისაშუალო მოხმარების საქონელი

ხანგრძლივი მოხმარების საქონელიმომსახურება

ალკოჰოლური სასმელები და თამბაქოტანსაცმელი და ფეხსაცმელი

საცხოვრისი, წყალი, აირი და სხვაავეჯი, საოჯახო ნივთები

ჯანმრთელობის დაცვატრანსპორტი

კავშირგაბმულობადასვენება, გართობა და კულტურა

განათლებასასტუმროები, კაფეები და მომსახურებასხვადასხვა საქონელი და მომსახურებასურსათი და უალკოჰოლო სასმელები

უალკოჰოლო სასმელებისურსათი

პური და პურპროდუქტებიხორცი და ხორცპროდუქტები

თევზეულირძე, ყველი და კვერცხი

ზეთი და ცხიმიხილი, ყურძენი

ბოსტნეული, ბაღჩეული, კარტოფილიშაქარი, ჯემი, თაფლი, საკონდიტრო ნაწარმი

კვების სხვა პროდუქტები

დიაგრამა 16: სამომხმარებლო ფასების პროცენტული ცვლილება 2017 წლის IVკვარტალში 2016 წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით ძირითადი სამომხმარებლო

ჯგუფების მიხედვით

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური

2017 წლის IV კვარტალში წლიურ ინფლაციაზე ყველაზე მნიშვნელოვანი ზეგავლენა სურსათზე ფასების 7.4 პროცენტით ზრდამ მოახდინა: 24.9 პროცენტით გაძვირდა ბოსტნეული, 9.3 პროცენტით - ხორცი და ხორცის პროდუქტები, რაც პირუტყვის ექსპორტის ზრდას უკავშირდება, 9.7 პროცენტით - რძის, ყველისა და კვერცხის

19

ქვეჯგუფში შემავალი პროდუქტები, 11.8 პროცენტით - ხილი. ბოსტნეულისა და ხილის არსებითი გაძვირება მეტწილად საბაზო ეფექტით იყო გამოწვეული - 2016 წელს ხილისა და ბოსტნეულის ფასებმა მნიშვნელოვანი წლიური კლება განიცადეს.

საანალიზო პერიოდის წლიურ ინფლაციაში წამყვან როლს თამაშობდა ხანმოკლე მოხმარების საქონელზე ფასების ზრდა, რომლის ტემპი (10.1 პროცენტი) არსებითად აღემატებოდა სამომხმარებლო ფასების საშუალო ზრდის ტემპს. ამ უკანასკნელზე 2-ჯერ და მეტად დაბალი იყო ხანგრძლივი მოხმარებისა საქონლისა და მომსახურების ფასების ზრდის ტემპი. რაც შეეხება საშუალო ხანგრძლივობის მოხმარების საქონლისა და მომსახურების ფასების წლიურ მატებას, მან მხოლოდ 0.5 პროცენტი შეადგინა.

საბაზო ინფლაცია, სურსათსა და ენერგომატარებლებზე მაღალი ფასების გამო, 2017 წლის IV კვარტალში ინფლაციის საერთო მაჩვენებელზე ნაკლები იყო და წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით 4.7 პროცენტს შეადგენდა, საიდანაც 2 პროცენტული პუნქტი თამბაქოს პროდუქტებზე მოდიოდა.

3.9 4.4

4.7

6.66.0

6.7

-4.0

-2.0

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

16.0

05Q

105

Q2

05Q

305

Q4

06Q

106

Q2

06Q

306

Q4

07Q

107

Q2

07Q

307

Q4

08Q

108

Q2

08Q

308

Q4

09Q

109

Q2

09Q

309

Q4

10Q

110

Q2

10Q

310

Q4

11Q

111

Q2

11Q

311

Q4

12Q

112

Q2

12Q

312

Q4

13Q

113

Q2

13Q

313

Q4

14Q

114

Q2

14Q

314

Q4

15Q

115

Q2

15Q

315

Q4

16Q

116

Q2

16Q

316

Q4

17Q

117

Q2

17Q

317

Q4

დიაგრამა 17: ფასების წლიური ცვლილება 2015-2017 წლებში: კვარტალური დინამიკა (პროცენტი)

საბაზო ინფლაცია სამომხმარებლო ფასების ინდექსი

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

წლიური ინფლაციის განსაკუთრებით მაღალი ტემპი (11 პროცენტი) აღინიშნა საანალიზო პერიოდში იმპორტირებულ საქონელზე, რომელიც 4.3 პროცენტული პუნქტით აღემატებოდა ინფლაციის საერთო მაჩვენებელს. ეს განპირობებული იყო ძირითადად საწვავისა და თამბაქოს პროდუქციის გაძვირებით. წლიურმა ინფლაციამ ადგილობრივ პროდუქტებზე 4.9 პროცენტი შეადგინა.

20

5. საგარეო ვაჭრობა5. საგარეო ვაჭრობა

ცხრილი 5.1: საგარეო ვაჭრობის მაჩვენებლების დინამიკაცხრილი 5.1: საგარეო ვაჭრობის მაჩვენებლების დინამიკასავაჭრ

ო ბრუნვ

ა (მლნ.

აშშ

დოლარ

ი)

ექსპ

ორტი

(მლნ.

აშშ

დოლარ

ი)

იმპო

რტი

(მლნ.

აშშ

დოლარ

ი)

სავაჭრ

ო ბალ

ანსი

(მლნ.

აშშ

დოლარ

ი)

5 უმს

ხვილ

ესი

სასაქო

ნლო

ჯგუ

ფის

წილ

ი ექსპ

ორტში

(%)

5 უმს

ხვილ

ესი

სასაქო

ნლო

ჯგუ

ფის

წილ

ი იმ

პორტში

(%)

5 უმს

ხვილ

ესი

სავაჭრ

ო

პარტნი

ორი ქვ

ეყნი

ს წი

ლი

ექსპ

ორტში

(%)

5 უმს

ხვილ

ესი

სავაჭრ

ო

პარტნი

ორი ქვ

ეყნი

ს წი

ლი

იმპო

რტში

(%)

5 უმს

ხვილ

ესი

სასაქო

ნლო

ჯგუ

ფის

წილ

ი სავაჭრ

ო

ბრუნვ

აში

(%)

5 უმს

ხვილ

ესი

სავაჭრ

ო

პარტნი

ორი ქვ

ეყნი

ს წი

ლი

სავაჭრ

ო ბრუნვ

აში

(%)

2012 10433 2377 8056 -5680 50 30 60 49 30 48

2013 10933 2910 8023 -5112 50 31 57 48 31 47

2014 11463 2861 8602 -5741 51 30 55 49 30 48

2015 9505 2205 7300 -5096 44 28 45 48 28 46

2016 9408 2113 7295 -5181 45 28 43 49 28 46

Q1 1931 443 1489 -1046 46 29 46 52 30 49

Q2 2316 506 1810 -1305 43 25 43 49 25 46

Q3 2505 564 1941 -1377 46 26 43 45 27 43

Q4 2656 601 2055 -1454 44 30 43 49 29 46

2017 10710 2728 7982 -5254 47 28 48 50 21 33

Q1 2290 577 1713 -1137 48 31 46 49 31 47

Q2 2538 658 1880 -1223 48 27 51 47 29 47

Q3 2747 706 2041 -1335 45 27 46 47 29 46

Q4 3135 788 2348 -1560 46 27 50 54 28 53წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

2017 წლის IV კვარტალში საქართველოს სავაჭრო ბრუნვის მოცულობა, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, 18 პროცენტით გაიზარდა. სავაჭრო ბრუნვის 25 პროცენტი ევროკავშირის ქვეყნების წილად მოდიოდა, რაც წინა წლის ანალოგიური პერიოდის შესაბამის მაჩვენებელზე 6 პროცენტული პუნქტით ნაკლებია. დსთ-ის ქვეყნების წილი სავაჭრო ბრუნვაში წინა წლის შესაბამისი პერიოდის მაჩვენებელთან შედარებით 3 პროცენტული პუნქტით გაიზარდა და 36 პროცენტი შეადგინა. დანარჩენ მსოფლიოსთან სავაჭრო ბრუნვის წილი კი 39 პროცენტი იყო, რაც ასევე 3 პროცენტული პუნქტით აღემატება 2016 წლის IV კვარტალის ანალოგიურ მაჩვენებელს.

424

639

646 78

362

4 730

912 10

8889

611

16 1256 13

4412

6814

99 1640

2038

1733

2258

2054

1752

1237

1329 14

53 1591

1398

1637 17

6021

2019

1822

31 2401

2710

2291

2650 28

0826

8421

8725

9229

1932

3425

3329

2029

31 3080

2298

2306

2415 24

8619

3123

1625

05 2656

2290

2538

2747

3135

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

04Q

104

Q2

04Q

304

Q4

05Q

105

Q2

05Q

305

Q4

06Q

106

Q2

06Q

306

Q4

07Q

107

Q2

07Q

307

Q4

08Q

108

Q2

08Q

308

Q4

09Q

109

Q2

09Q

309

Q4

10Q

110

Q2

10Q

310

Q4

11Q

111

Q2

11Q

311

Q4

12Q

112

Q2

12Q

312

Q4

13Q

113

Q2

13Q

313

Q4

14Q

114

Q2

14Q

314

Q4

15Q

115

Q2

15Q

315

Q4

16Q

116

Q2

16Q

316

Q4

17Q

117

Q2

17Q

317

Q4

დიაგრამა 18: მთლიანი სავაჭრო ბრუნვის დინამიკა კვარტალურ ჭრილში და მისი რეგიონული სტრუქტურა (მლნ. აშშ დოლარი)

ევროკავშირის ქვეყნები დსთ-ს ქვეყნები დანარჩენი ქვეყნები მთლიანი ბრუნვა

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

სავაჭრო ბრუნვის მოცულობა 2004-2017 წლების კვარტალურ ჭრილში საკმაოდ მკვეთრი მერყეობის მიუხედავად, მთლიანობაში ზრდის ტენდენციით ხასიათდებოდა. ამასთან, ევროკავშირისა და დსთ-ის

21

ქვეყნებთან სავაჭრო ბრუნვა დაახლოებით ერთნაირი ტემპით იზრდებოდა, ხოლო დანარჩენ ქვეყნებთან სავაჭრო ბრუნვის ზრდის ტემპი თითქმის 2-ჯერ უფრო მაღალი იყო ქვეყნების აღნიშნულ ორ ჯგუფთან სავაჭრო ბრუნვის მოცულობის ზრდის ტემპზე.

საანალიზო პერიოდში ექსპორტის მთლიანი მოცულობა, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, 31 პროცენტით გაიზარდა. ექსპორტის ზრდაში განსაკუთრებით დიდი წვლილი (22 პროცენტი) სპილენძის მადნებისა და კონცენტრატების სასაქონლო ჯგუფის პროდუქციამ შეიტანა, ასევე მნიშვნელოვანი იყო მსუბუქი ავტომობილების რეექსპორტის მოცულობის ზრდა (21 პროცენტი) ექსპორტის მთლიანი ზრდიდან). ექსპორტის ზრდაში არსებითი წვლილი შეიტანეს აგრეთვე თამბაქოს ნაწარმისა და ფეროშენადნობების სასაქონლო ჯგუფებმა (თითოეულმა - 11 პროცენტი). ტრადიციული საექსპორტო პროდუქტებიდან მთლიანი ექსპორტის ზრდაში მნიშვნელოვანი იყო ყურძნის ნატურალური ღვინოების, ეთილის სპირტის და მინერალური სასუქების წვლილი (შესაბამისად, 8-8 პროცენტი და 5 პროცენტი).

2017 წლის IV კვარტალში, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, რამდენადმე შეიცვალა ექსპორტში ხუთი უმსხვილესი სასაქონლო ჯგუფის სტრუქტურა: ლიდერთა ხუთეულში აღარ არის ეთილის სპირტი, რომლის ადგილი თხილმა დაიკავა. ასევე შეიცვალა წამყვანი საექსპორტო პროდუქციის სახეობათა განლაგება.

ცხრილი 5.2: ხუთი უმსხვილესი სასაქონლო ჯგუფი ექსპორტშიცხრილი 5.2: ხუთი უმსხვილესი სასაქონლო ჯგუფი ექსპორტში

უმსხვილესი სასაქონლო ჯგუფები2016 წლის IV კვარტალში

ათასი აშშ დოლარი % უმსხვილესი სასაქონლო ჯგუფები

2017 წლის IV კვარტალშიათასი აშშ დოლარი %

სპილენძის მადნები და კონცენტრატები 69568 12 სპილენძის მადნები და კონცენტრატები 110085 14

მსუბუქი ავტომობილები 62906 10 ახალი ან გამხმარი კაკალი 85525 11

ფეროშენადნობები 48827 8 ფეროშენადნობები 69686 9

ყურძნის ნატურალური ღვინოები 45686 8 მსუბუქი ავტომობილები 54939 7

ეთილის სპირტი 39152 7 ყურძნის ნატურალური ღვინოები 46018 6წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

განსაკუთრებით აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ 2017 წლის IV კვარტალში ხუთი უმსხვილესი საექსპორტო კატეგორიის საერთო ხვედრითი წონა მთლიან ექსპორტში, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, 61 და 34 პროცენტამდე შემცირდა, რაც ექსპორტის 31-პროცენტიანი წლიური ზრდის ფონზე მის დივერსიფიკაციაზე მიუთითებს.

3.4292.821

2.2321.3751.357

0.9290.857

0.7680.482

0.1960.179

0.1070.0890.0710.0540.0360.018

0.000 0.500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000

ფეროშენადნობებიმსუბუქი ავტომობილები

სპილენძის მადნები და კონცენტრატებიახალი ან გამხმარი კაკალიშავი ლითონების ჯართი

დაუმუშავებელი ან ნახევრადდამუშავებული ოქროყურძნის ნატურალური ღვინოები

მინერალური ან ქიმიური, აზოტოვანი სასუქებისაფრენი აპარატები

ეთილის სპირტისამკურნალო საშუალებები დაფასოებული

მინერალური და მტკნარი წყლებიშაქარი

ცემენტინედლი ნავთობი და ნავთობპროდუქტები

შერეული საქონელიახალი ან გამხმარი ციტრუსების ნაყოფი

დიაგრამა 19: საექსპორტო პროდუქტების პირველ ხუთეულში მოხვედრის საშუალო სიხშირე 2004-2017 წლების კვარტალების მიხედვით

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

2004-2017 წლებში საექსპორტო პროდუქციის წამყვან ხუთეულში დიდი სიხშირით მუდმივად ფიგურირებდა ფეროშენადნობები, მსუბუქი ავტომობილები, სპილენძის მადნები და კონცენტრატები, თხილი, ჯართი, ღვინო და მინერალური სასუქები. უფრო იშვიათად, მაგრამ ლიდერთა ხუთეულში შედიოდა აგრეთვე საფრენი აპარატები, ეთილის სპირტი და სამკურნალო საშუალებები.*

* ექსპორტის და იმპორტის დივერსიფიკაციის ხარისხის ანალიზის მიზნით ავიღეთ 2004-2017 წლების ექსპორტის და იმპორტის დინამიკა კვარტალურ ჭრილში და ყოველ კვარტალში გამოვყავით ლიდერი ხუთეული, როგორც სასაქონლო ჯგუფების, ისე პარტნიორი ქვეყნების მიხედვით. შემდეგ თითოეულ ჯგუფს მივანიჭეთ სარეიტინგო ქულა ხუთბალიანი სკალით და გავიანგარიშეთ 2004-2017 წლების 56 კვარტალში ლიდერთა ხუთეულში მოხვედრილი სასაქონლო ჯგუფებისა და პარტნიორი ქვეყნების რეიტინგი.

22

საექსპორტო პროდუქციის ხუთ უმსხვილეს სასაქონლო ჯგუფში 2004-2017 წლებში შედარებით ხშირად მოხვედრილი პროდუქციის ჩამონათვალი საქართველოს ეკონომიკის არასახარბიელო სტრუქტურაზე მეტყველებს: ასეთი პროდუქციის 9 სახეობებიდან მეტ-ნაკლებად ინდუსტრიული პროფილი მხოლოდ 4-ს ჰქონდა (ფეროშენადნობები, ღვინო, მინერალური სასუქები და საფრენი აპარატები). ნიშანდობლივია ისიც, რომ წამყვანი საექსპორტო პროდუქციის ხუთეულში მუდმივად შემავალი მსუბუქი ავტომობილები საქართველოში საერთოდ არ იწარმოება.

ცხრილი 5.3: ხუთი წამყვანი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყანა ექსპორტშიცხრილი 5.3: ხუთი წამყვანი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყანა ექსპორტში

ექსპორტში პარტნიორი ქვეყნების პირველი ხუთეული 2016 წლის IV კვარტალში

ათასი აშშ

დოლარი%

ექსპორტში პარტნიორი ქვეყნების პირველი ხუთეული 2017 წლის

IVკვარტალში

ათასიაშშ

დოლარი%

რუსეთი 74223 12 რუსეთი 120750 15

აზერბაიჯანი 59289 10 აზერბაიჯანი 104385 13

ბულგარეთი 51740 9 სომხეთი 62070 8

სომხეთი 36629 6 ბულგარეთი 52054 7

გერმანია 34244 6 უკრაინა 51824 7წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

2017 წლის IV კვარტალში უმსხვილესი პარტნიორი ქვეყანა ექსპორტში რუსეთის ფედერაცია იყო, რომელზეც ექსპორტის მთლიანი მოცულობის 15 პროცენტი მოდიოდა - 3 პროცენტული პუნქტით მეტი, ვიდრე წინა წლის შესაბამის პერიოდში. ექსპორტის მოცულობის წლიურმა ზრდამ ამ ქვეყანაში თითქმის 63 პროცენტი შედაგინა. მეორე წამყვანი სავაჭრო პარტნიორი ექსპორტში აზერბაიჯანი იყო, რომლის წილი მთლიან ექსპორტში, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, ასევე 3 პროცენტული პუნქტით გაიზარდა და 13 პროცენტი შეადგინა. ექსპორტის მოცულობა ამ ქვეყანაში წლის განმავლობაში 76 პროცენტით გაიზარდა. აღსანიშნავია, რომ პირველი ორი პოზიცია წინა წლის შესაბამის პერიოდშიც დასახელებულ ორ ქვეყანას ეკავა. 2016 წლის IV კვარტალთან შედარებით ექსპორტში წამყვანი პარტნიორი ქვეყნების პირველ ხუთეულში ადგილები გაცვალეს სომხეთმა და ბულგართმა, ხოლო გერმანია უკრაინამ ჩაანაცვლა.

3.536

3.250

2.232

1.804

1.054

0.875

0.750

0.500

0.446

0.304

0.089

0.054

0.054

0.054

0.000 0.500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000

აზერბაიჯანი

თურქეთი

სომხეთი

რუსეთი

აშშ

ბულგარეთი

უკრაინა

თურქმენეთი

კანადა

ჩინეთი

ყაზახეთი

გერმანია

შვეიცარია

გაერთიანებული სამეფო

დიაგრამა 20: ექსპორტში უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების პირველ ხუთეულში მოხვედრის საშუალო სიხშირე 2004-2017 წლების კვარტალების მიხედვით

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

ექსპორტში საქართველოს უმსხვილეს სავაჭრო პარტნიორებს შორის 2004-2017 წლებში თითქმის მუდმივად იყო აზერბაიჯანი, თურქეთი, სომხეთი, რუსეთი; შედარებით ნაკლები სიხშირთ - აშშ, ბულგარეთი, უკრაინა, თურქმენეთი, კანადა და ჩინეთი. ნიშანდობლივია, რომ საქართველოს ექსპორტში სავაჭრო პარტნიორებს შორის რუსეთის ყოფნის სიხშირის მაჩვენებელი ბოლო წლებში მკვეთრად გაიზარდა, რის შედეგადაც ეს ქვეყანა ლიდერის პოზიციაზე გავიდა.

2017 წლის IV კვარტალში იმპორტის მთლიანი მოცულობა წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით 14 პროცენტით გაიზარდა. იმპორტის წლიურ ზრდაში ყველაზე დიდი წვლილი საფრენი აპარატების ჯგუფის პროდუქციამ შეიტანა (თითქმის 15 პროცენტი). ასევე მნიშვნელოვანი იყო სპილენძის მადნებისა და კონცენტრატების, კომპიუტერებისა და სამკურნალო საშუალებების წვლილი (შესაბამისად, 7.8 პროცენტი, 6.2 პროცენტი და 5.7 პროცენტი).

23

საანალიზო პერიოდში ისე, როგორც წინა წლის ანალოგიურ პერიოდში, იმპორტის სასაქონლო სტრუქტურაში ნავთობი და ნავთობპროდუქტები ლიდერობდა, თუმცა ამ ჯგუფის იმპორტის მოცულობამ წლიურ ჭრილში უმნიშვნელოდ მოიკლო, ხოლო ხვედრითი წონა 1 პროცენტული პუნქტით შემცირდა.

იმპორტში უმსხვილესი სასაქონლო ჯგუფების ხუთეული წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით პრაქტიკულად არ შეცვლილა, თუ არ ჩავთვლით სპილენძის მადნებისა და კონცენტრატების ჯგუფის სატელეფონო აპარატების ჯგუფით ჩანაცვლებას. არსებითად უცვლელია აგრეთვე ლიდერთა ხუთეულის განლაგებაც.

ცხრილი 5.4: ხუთი უმსხვილესი სასაქონლო ჯგუფი იმპორტშიცხრილი 5.4: ხუთი უმსხვილესი სასაქონლო ჯგუფი იმპორტში

უმსხვილესი სასაქონლო ჯგუფები 2016 წლის IV კვარტალში

ათასიაშშ

დოლარი% უმსხვილესი სასაქონლო ჯგუფები 2017

წლის IV კვარტალში

ათასი აშშ

დოლარი%

ნავთობი და ნავთობპროდუქტები 209587 10 ნავთობი და ნავთობპროდუქტები 207021 9

მსუბუქი ავტომობილები 131709 6 მსუბუქი ავტომობილები 135052 6ნავთობის აირები და აირისებრი ნახშირწყალბადები 123119 6 ნავთობის აირები და აირისებრი

ნახშირწყალბადები 133653 6

სამკურნალო საშუალებები 99913 5 სამკურნალო საშუალებები 83333 4

სპილენძის მადნები და კონცენტრატები 79374 4 სატელეფონო აპარატები 62178 3წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

იმპორტული საქონლის 5 უმსხვილესი სასაქონლი ჯგუფიდან 2004-2017 წლებში პირველი 4 მუდმივად ლიდერობდა იმპორტული საქონლის ჩამონათვალში. მათთან ერთად იმპორტის სტრუქტურაში მნიშვნელოვანი ადგილი ეჭირა ხორბალს.

4.8573.875

2.0361.929

0.7680.446

0.3040.214

0.1430.1070.1070.0710.0710.0540.018

0.000 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000

ნავთობი და ნავთობპროდუქტებიმსუბუქი ავტომობილები

ნავთობის აირები და აირისებრი ნახშირწყალბადებიდაფასოებული სამკურნალო საშუალებები

ხორბალი და მესლინიშერეული საქონელი

სპილენძის მადნები და კონცენტრატებისატელეფონო აპარატები

მილები და მილაკები შავი ლითონებისაგანშაქარი

ძრავები, ტურბინებირადიოსატელეფონო გადამცემი აპარატურა

საფრენი აპარატებიწნელები ნახშირბადიანი ფოლადისაგან

ელექტროენერგია

დიაგრამა 21: იმპორტირებული პროდუქტების პირველ ხუთეულში მოხვედრის საშუალო სიხშირე 2004-2017 წლების კვარტალების მიხედვით

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

როგორც 2017 წლის, ისე წინა წლის შესაბამის პერიოდში იმპორტში წამყვანი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყანა თურქეთი იყო (მთლიანი იმპორტის 18 პროცენტი). იმპორტი ამ ქვეყნიდან წლიური 19 პროცენტით გაიზარდა, ხოლო წილი მთლიან იმპორტში - ერთი პროცენტული პუნქტით. მეორე ადგილი ისევე, როგორც 2016 წლის IV კვარტალში რუსეთის ფედერაციამ დაიკავა. მთლიანობაში წამყვანი ხუთეულის შემადგენლობა არ შეცვლილა, შეიცვალა მხოლოდ განლაგება: მეხუთე პოზიციიდან მესამეზე გადაინაცვლა ჩინეთმა, მესამედან მეოთხეზე გადავიდა აზერბაიჯანი, მეოთხედან მეხუთეზე კი - უკრაინა.

24

ცხრილი 5.5: ხუთი წამყვანი პარტნიორი ქვეყანა იმპორტშიცხრილი 5.5: ხუთი წამყვანი პარტნიორი ქვეყანა იმპორტში

პარტნიორი ქვეყნების პირველი ხუთეული 2016 წლის IVკვარტალში

ათასი აშშ

დოლარი% პარტნიორი ქვეყნების პირველი ხუთეული

2017 წლის IV კვარტალში

ათასი აშშ

დოლარი%

თურქეთი 354434 17 თურქეთი 421812 18

რუსეთი 194356 9 რუსეთი 256577 11

აზერბაიჯანი 185791 9 ჩინეთი 252226 11

უკრაინა 136070 7 აზერბაიჯანი 210492 9

ჩინეთი 134777 7 უკრაინა 130281 6წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

2004-2017 წლებში იმპორტში სავაჭრო პარტნიორებს შორის პრაქტიკულად უპირობო ლიდერი თურქეთია, რომელიც თითქმის მუდმივად პირველ ადგილზეა. პირველ ხუთეულში მოხვედრის სიხშირით გამოირჩეოდნენ აგრეთვე რუსეთი და აზერბაიჯანი, შემდეგ - უკრაინა, ჩინეთი და გერმანია. პირველ ხუთეულში ძალიან იშვიათად ხვდებოდნენ გაერთიანებული სამეფო, აშშ და ბულგარეთი.

4.804

2.571

2.536

2.232

1.375

1.196

0.125

0.125

0.036

0.000 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000

თურქეთი

რუსეთი

აზერბაიჯანი

უკრაინა

ჩინეთი

გერმანია

გაერთიანებული სამეფო

აშშ

ბულგარეთი

დიაგრამა 22: იმპორტში უმსვილესი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნების პირველ ხუთეულში მოხვედრის საშუალო სიხშირე 2004-2017 წლების კვარტლების მიხედვით

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

2017 წლის IV კვარტალში, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, სავაჭრო ბალანსის უარყოფითი სალდო 7 პროცენტით გაიზარდა. აღსანიშნავია, რომ ეს მაჩვენებელი მთელი 2017 წლის მანძილზე უარესდებოდა, რაც ამ პერიოდში ექსპორტთან შედარებით იმპორტის მკვეთრად წინმსწრები ზრდის ტემპით იყო განპირობებული.

2004-2017 წლებში იმპორტის ზრდის საშუალო ტემპი კვარტალში 4.9 პროცენტი, ხოლო ექსპორტის - 5.9 პროცენტი იყო, ანუ ექსპორტი იმპორტზე საშუალოდ 1.2-ჯერ სწრაფად იზრდებოდა. ისიც უნდა ითქვას, რომ იმპორტის მოცულობები ექსპორტს იმდენად სჭარბობს, რომ მათი ზრდის ტემპებს შორის ეს, ერთი შეხედვით, დიდი განსხვავება სურათს პრაქტიკულად ვერ ცვლის: სავაჭრო ბალანსის სალდო, გარკვეული მერყეობის მიუხედავად, მთლიანობაში გაუარესების შეუქცევად ტენდენციას (კვარტალში საშუალოდ 5.2 პროცენტით) ავლენს, რომლის შეცვლა მხოლოდ სისტემური სტრუქტურული ცვლილებების გზით არის შესაძლებელი.

25

2347697

787671

-1560025-2000000

-1500000

-1000000

-500000

0

500000

1000000

1500000

2000000

2500000

3000000

04Q1

04Q2

04Q3

04Q4

05Q1

05Q2

05Q3

05Q4

06Q1

06Q2

06Q3

06Q4

07Q1

07Q2

07Q3

07Q4

08Q1

08Q2

08Q3

08Q4

09Q1

09Q2

09Q3

09Q4

10Q1

10Q2

10Q3

10Q4

11Q1

11Q2

11Q3

11Q4

12Q1

12Q2

12Q3

12Q4

13Q1

13Q2

13Q3

13Q4

14Q1

14Q2

14Q3

14Q4

15Q1

15Q2

15Q3

15Q4

16Q1

16Q2

16Q3

16Q4

17Q1

17Q2

17Q3

17Q4

დიაგრამა 23: მთლიანი იმპორტის, ექსპორტის და სავაჭრო ბალანსის კვარტალური დინამიკა (ათასი აშშ დოლარი)

იმპორტი, სულ ექსპორტი, სულ სალდო

იმპორტის ტრენდი ექსპორტის ტრენდი სალდოს ტრენდი

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

საანალიზო პერიოდში საგადასახდელო ბალანსის მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტმა 530.9 მლნ. აშშ დოლარი (კვარტალის მშპ-ის 13 პროცენტი) შეადგინა, რაც 19 პროცენტით ნაკლებია 2016 წლის IV კვარტალის ანალოგიურ მაჩვენებელზე. წლიურ ჭრილში მიმდინარე ანგარიშის ბალანსის საკმაოდ მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება ძირითადად განაპირობა საქონლით ვაჭრობის ბალანსის უარყოფითი სალდოს შედარებით ზომიერმა ზრდამ (6.4 პროცენტი), რომელიც ნაწილობრივ მომსახურებით ვაჭრობის ბალანსის მკვეთრმა გაუმჯობესებამ (თითქმის 16 პროცენტით) გაანეიტრალა.

26

6. პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები6. პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები

ცხრილი 6.1: პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების დინამიკა (მლნ. აშშ დოლარი)ცხრილი 6.1: პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების დინამიკა (მლნ. აშშ დოლარი)პი

რდაპირ

ი უცხ

ოური

ინვე

სტიც

იები

, სუ

ლ

მათ შორის მათ შორის მათ შორის

ევროკავშ

ირის

ქვ

ეყნე

ბი

დსთ

-ის

ქვეყნე

ბი

დანარ

ჩენი

ქვ

ეყნე

ბი

სოფლის

მე

ურნე

ობა

მრეწ

ველობა

და

მშენ

ებლობა

უძრ

ავი ქო

ნება

საფინ

ანსო

სე

ქტორი

დანარ

ჩენი

თბი

ლის

ი

დანარ

ჩენი

2012 1022.9 457.3 98.6 403.6 16.1 479.7 56.9 162.3 308.0 767.7 255.22013 1020.6 421.1 144.4 393.5 13.0 475.2 62.3 174.4 295.7 742.3 278.32014 1818.0 838.5 457.0 628.7 12.3 771.7 149.6 126.6 757.8 1367.0 451.02015 1652.5 728.3 632.5 245.2 18.6 453.6 90.1 190.0 900.2 1315.2 337.32016 1602.9 382.0 621.7 561.0 8.3 433.6 95.2 153.9 911.8 1374.4 228.4

Q1 408.0 114.8 143.8 149.6 2.2 58.3 43.8 63.4 240.3 292.6 115.4Q2 414.6 156.6 154.4 103.7 -0.7 95.6 4.0 61.1 254.7 377.1 37.5Q3 517.1 153.0 162.2 211.3 2.1 185.3 24.9 56.2 248.6 425.4 91.8Q4 263.1 42.4 161.3 144.2 4.8 94.4 22.5 -26.7 168.2 279.3 -16.3

2017* 1861.9 733.0 522.8 602.9 3.6 611.9 159.8 304.3 782.3 1456.9 405.0Q1 416.4 137.3 108.0 171.1 1.2 78.7 82.0 78.1 176.4 345.6 70.7Q2 347.7 123.9 133.2 110.7 3.9 112.7 17.5 4.2 209.5 295.6 52.2Q3 600.4 190.7 171.6 238.1 5.4 241.9 21.9 73.5 257.7 401.5 198.9Q4 497.4 281.1 110.0 106.2 -7.0 178.5 38.5 148.6 138.8 414.2 83.2

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურიშენიშვნა: * წინასწარი მონაცემები

2017 წლის IV კვარტალში პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მოცულობა, გასული წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, თითქმის გაორმაგდა (გაიზარდა 90 პროცენტით), თუმცა წინა კვარტალთან შედარებით, როდესაც აღნიშნულმა მაჩვენებელმა ბოლო სამი წლის მანძილზე ყველაზე მაღალ ნიშნულს მიაღწია, 17 პროცენტით შემცირდა.

საანალიზო პერიოდში პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების 57 პროცენტი ევროკავშირის ქვეყნების წილად მოდიოდა, 22 პროცენტი - დსთ-ის ქვეყნების, ხოლო 21 პროცენტი - დანარჩენი ქვეყნების წილად. პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების სტრუქტურა ამ ნიშნით დიდი მერყეობის გამო რაიმე ჩამოყალიბებულ ხანგრძლივ ტენდენციას არ აჩვენებს.

89 105

8018

014

531

8 332

376

331

367

469

586

539

605

135

290

113

177

179 19

517

6 211 23

622

122

327

1 307 33

029

524

721

9 261 29

021

626

624

832

721

074

154

133

548

3 504

330

408

415

517

263

416

348

600

497

0

100

200

300

400

500

600

700

800

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Q105

Q205

Q305

Q405

Q106

Q206

Q306

Q406

Q107

Q207

Q307

Q407

Q108

Q208

Q308

Q408

Q109

Q209

Q309

Q409

Q110

Q210

Q310

Q410

Q111

Q211

Q311

Q411

Q112

Q212

Q312

Q412

Q113

Q213

Q313

Q413

Q114

Q214

Q314

Q414

Q115

Q215

Q315

Q415

Q116

Q216

Q316

Q416

Q117

Q217

Q317

Q417

დიაგრამა 24: პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების სტრუქტურა და დინამიკა წარმოშობის მიხედვით (მლნ. აშშ დოლარი)

ევროკავშირის ქვეყნები დსთ-ის ქვეყნები დანარჩენი ქვეყნები ინვესტიციები, სულ

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

იგივე შეიძლება ითქვას კვარტალურ ჭრილში მთლიანი პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების გრძელვადიანი დინამიკის შესახებაც: მკვეთრი აღმავლობის ტენდენცია 2005-2008 წლებში 2008 წლის III კვარტალში ასევე მკვეთრი ვარდნით დასრულდა, რის შემდეგაც რამდენადმე დასტაბილურდა და მორიგ პიკს 2014 წლის III კვარტალში მიაღწია. ამის შემდეგ კვარტალურმა მერყეობამ იმატა, თუმცა პიკები დროდადრო ისევ

27

გვხვდება (მაგალითად, 2017 წლის III კვარტალი). პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების პიკები, როგორც წესი, მეორე და მესამე კვარტალში ხდება, რაც შეიძლება აიხსნას ინვესტიციების დაგეგმვისა და განხორციელების ბუნებით.

2017 წლის IV კვარტალში წამყვანი ინვესტორი ქვეყნების სტრუქტურის ანალიზისათვის საინტერესოა მათი შედარება 2005-2017 წლებში განხორციელებული პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების კუმულატიური მოცულობის სტრუქტურასთან ინვესტორი ქვეყნების მიხედვით.

საანალიზო პერიოდში უმსხვილესი ინვესტორი ქვეყანა აზერბაიჯანი იყო, რომელზეც საქართველოში 2017 წლის IV კვარტალში განხორციელებული პირდაპირი ინვესტიციების მეხუთედზე მეტი მოდიოდა. 2005-2017 წლებში ამ ქვეყნიდან ყველაზე მეტი ინვესტიცია შემოვიდა: კუმულატიური მოცულობის 15 პროცენტი.

მეორე ადგილი საანალიზო პერიოდში ჩეხეთმა დაიკავა - პირდაპირი ინვესტიციების 20 პროცენტი. აღსანიშნავია, რომ 2005-2017 წლებში განხორციელებული ინვესტიციების კუმულატიურ სტრუქტურაში ჩეხეთი, როგორც წამყვანი ინვესტორი ქვეყანა, არ ფიგურირებს, თუმცა პირველ ათეულში მაინც ხვდება.

ცხრილი 6.2: საქართველოს ხუთი უმსხვილესი ინვესტორი ქვეყანა ცხრილი 6.2: საქართველოს ხუთი უმსხვილესი ინვესტორი ქვეყანა

2005-2017 წლები მლნ. აშშ დოლარი % 2017 წლის IV კვარტალი მლნ. აშშ

დოლარი %

ინვესტიციები, სულ 16565 100 ინვესტიციები, სულ 497 100

აზერბაიჯანი 2485 15 აზერბაიჯანი 104 21

ნიდერლანდები 2283 14 ჩეხეთი 100 20

გაერთიანებული სამეფო 1871 11 ნიდერლანდები 90 18

თურქეთი 1544 9 გაერთიანებული სამეფო 76 15

აშშ 1262 8 ლუქსემბურგი 26 5

დანარჩენი 7118 43 დანარჩენი 101 20წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

2017 წლის IV კვარტალში ინვესტორთა შორის მესამე ადგილზეა ნიდერლანდები - პირდაპირი ინვესტიციების 18 პროცენტი. 2005-2017 წლებში საქართველოში განხორციელებული ინვესტიციების ჯამური სიდიდით ეს ქვეყანა მეორე ადგილზეა კუმულატიური მოცულობის 14 პროცენტით.

მეოთხე ადგილი გაერთიანებულ სამეფოს ერგო - პირდაპირი ინვესტიციების 15 პროცენტი. 2005-2017 წლებში საქართველოში განხორციელებული ინვესტიციების კუმულატიურ სტრუქტურაში დიდი ბრიტანეთი მესამე ადგილზეა, ჯამური ინვესტიციების 11 პროცენტით.

2.4622.077 2.000

1.808

1.404

0.7310.558 0.519 0.481 0.462 0.423 0.385 0.288 0.269 0.192 0.135 0.135 0.115 0.077 0.077 0.058 0.058 0.058 0.058 0.058 0.038 0.038 0.038

0.0000.5001.0001.5002.0002.5003.0003.5004.0004.5005.000

ნიდერ

ლანდები

აზერ

ბაიჯ

ანი

გაერ

თიანებუ

ლი სამეფო

თურქეთი

აშშ

არაბთა გაერ

თიანებუ

ლი საემირ

ოები

ჩეხე

თი

კვიპ

როსი

ვირჯინ

ის კ

-ები

(ბრიტ

.)

იაპო

ნია

ჩინეთი

ლუქსემბუ

რგი

რუსეთი

ყაზახეთ

ი

პანამა

დანია

გერმანი

ა

ბელიზ

ი

საფრანგეთი

ნორვეგი

ა

ავსტ

რია

იტალ

ია

მალტა

შვეი

ცარია

ეგვი

პტე

სლოვაკეთი

კორეა

საუდების

არაბეთ

ი

დიაგრამა 25: ინვესტორი ქვეყნების პირველ ხუთეულში მოხვედრის საშუალო სიხშირე 2005-2017 წლების კვარტალების მიხედვით

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

სიდიდით მეხუთე ინვესტორი საანალიზო პერიოდში ლუქსემბურგი იყო - პირდაპირი ინვესტიციების 5 პროცენტი. 2005-2017 წლებში საქართველოში განხორციელებული ინვესტიციების ჯამური სიდიდით ეს ქვეყანა პირველ ხუთეულში ვერ მოხვდა, თუმცა დროდადრო, ცალკეულ კვარტალებში, იგი ფიგურირებს წამყვან ინვსეტორთა შორის (იხ. დიაგრამა 25).

28

ამრიგად, 2017 წლის IV კვარტალში საქართველოს ხუთი უმსხვილესი ინვესტორი ქვეყნიდან სამი (ნიდერლანდები, აზერბაიჯანი და გაერთიანებული სამეფო) 2005-2017 წლების ჯამური მონაცემებით ჩვენი ქვეყნის სიდიდით პირველი სამი ინვესტორია. მეოთხე პოზიციას, ამ მონაცემებით, თურქეთი იკავებს, ხოლო მეხუთეს - აშშ.

ზემოთ მოცემულია საქართველოს ინვესტორი ქვეყნების სია განხორციელებული პირდაპირი ინვესტიციების მოცულობით პირველ ხუთეულში მოხვედრის სიხშირის მიხედვით (იხ. დიაგრამა 25).*

ინვესტორთა შორის ყველაზე ხშირად ნიდერლანდები ფიგურირებს. ამ ქვეყანაში უაღრესად ხელსაყრელი საინვესტიციო რეჟიმი მოქმედებს, რომელიც ერთობ ახლოსაა ოფშორულ პრაქტიკასთან. ნიშანდობლივია, რომ ოფშორული და მასთან მიახლოებული რეჟიმის მქონე ქვეყნების ჯამური რეიტინგი (ნიდერლანდების გარეშე) 1.75-ს შეადგენს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათი საქართველოს ინვესტორად ყოფნის სიხშირე ჯამურად თითქმის უტოლდება სიდიდით და სიხშირით მეოთხე ინვესტორ ქვეყანას - თურქეთს.

2017 წლის IV კვარტალში პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების დაახლოებით 30 პროცენტი საფინანსო სექტორის წილად მოდიოდა, რაც ბევრად ნაკლებია ამ სექტორის წილზე 2007-2017 წლებში საქართველოში განხორციელებული პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების კუმულატიურ მოცულობაში (11 პროცენტი),** თუმცა უცხოური ინვესტიციების განთავსების მიხედვით ხუთ ლიდერ სექტორში მოხვედრის სიხშირის ნიშნით საფინანსო სექტორი მესამე ადგილზეა (იხ. დიაგრამა 26).***

საანალიზო პერიოდში უცხოური ინვესტიციების მოცულობით მეორე ადგილზე, 19-პროცენტიანი წილით, ენერგეტიკა გავიდა, რომლის წილი 2007-2017 წლებში საქართველოში განხორციელებული ინვესტიციების ჯამურ მოცულობაში 13 პროცენტია და ამ ნიშნითაც იგი მეორე ადგილზეა. ასევე მეორე პოზიცია უჭირავს ენერგეტიკას უცხოური ინვესტიციების განთავსების მიხედვით 5 ლიდერ სექტორში მოხვედრის სიხშირითაც. ყველაფერი ეს იმაზე მეტყველებს, რომ ენერგეტიკა უცხოური ინვესტორების დიდი ინტერესის ობიექტად რჩება.

მესამე ადგილი 2017 წლის IV კვარტალში ტრანსპორტისა და კავშირგაბმულობის სექტორმა დაიკავა, რომელსაც უცხოური ინვესტიციების 16 პროცენტი ერგო. აღსანიშნავია, რომ 2007-2017 წლებში საქართველოში შემოსული ინვესტიციების კუმულატიურ სტრუქტურაში ამ სექტორს, 24-პროცენტიანი წილით, პირველი ადგილი უკავია. ასევე ლიდერობს იგი უცხოური ინვესტიციების განთავსების მიხედვით ხუთ ლიდერ სექტორში მოხვედრის სიხშირითაც. ამდენად, შეიძლება ითქვას, რომ უცხოური ინვესტიციების მოზიდვის თვალსაზრისით ტრანსპორტი და კავშირგაბმულობა საქართველოს ეკონომიკის უმსხვილესი სექტორია.

ცხრილი 6.3: პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების სექტორული განაწილება ცხრილი 6.3: პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების სექტორული განაწილება

2007-2017 წლები მლნ. აშშ დოლარი % 2017 წლის IV კვარტალი მლნ. აშშ

დოლარი %

ინვესტიციები, სულ 14941 100 ინვესტიციები, სულ 497 100სოფლის მეურნეობა, თევზჭერა 146 1 სოფლის მეურნეობა, თევზჭერა -7 -1სამთომოპოვებითი მრეწველობა 532 4 სამთომოპოვებითი მრეწველობა 15 3დამამუშავებელი მრეწველობა 1710 11 დამამუშავებელი მრეწველობა 17 3ენერგეტიკა 1907 13 ენერგეტიკა 95 19მშენებლობა 1480 10 მშენებლობა 52 10სასტუმროები და რესტორნები 939 6 სასტუმროები და რესტორნები 12 2ტრანსპორტი და კავშირგაბმულობა 3630 24 ტრანსპორტი და კავშირგაბმულობა 79 16ჯან. დაცვა და სოც. დახმარება 202 1 ჯან. დაცვა და სოც. დახმარება 5 1უძრავი ქონება 1324 9 უძრავი ქონება 38 8საფინანსო სექტორი 1600 11 საფინანსო სექტორი 149 30დანარჩენი სექტორები 1470 10 დანარჩენი სექტორები 43 9

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

საანალიზო პერიოდში პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების 10 პროცენტი მშენებლობის სექტორში განხორციელდა (მეოთხე ადგილი). ამდენივეა მისი წილი და პოზიცია 2007-2017 წლებში საქართველოში შემოსული ინვესტიციების ჯამურ მოცულობაში. წინა სამ სექტორთან შედარებით გაცილებით ნაკლებია მშენებლობის უცხოური ინვესტიციების განთავსების მიხედვით ხუთ ლიდერ სექტორში მოხვედრის სიხშირე.

2017 წლის IV კვარტალში ძალიან მცირე იყო დამამუშავებელ მრეწველობაში განხორციელებული პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების წილი (3 პროცენტი), არადა 2007-2017 წლებში საქართველოში შემოსული ინვესტიციების კუმულატიურ სტრუქტურაში მისი წილი 11 პროცენტს შეადგენდა და სიდიდით მესამე ადგილზე იყო. ასევე მაღალი იყო უცხოური ინვესტიციების განთავსების მიხედვით ხუთ ლიდერ სექტორში დამამუშავებელი მრეწველობის მოხვედრის სიხშირე.

* ინვესტორი ქვეყნების მიხედვით პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების დივერსიფიკაციის ანალიზის მიზნით ავიღეთ 2005-2017 წლებში პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მოცულობა ქვეყნების მიხედვით კვარტალურ ჭრილში და ყოველ კვარტალში გამოვყავით ლიდერი ხუთეული. შემდეგ თითოეულ ქვეყანას მივანიჭეთ სარეიტინგო ქულა ხუთბალიანი სკალით და გავიანგარიშეთ 2005-2017 წლების 52 კვარტალში ლიდერთა ხუთეულში მოხვედრილი ინვესტორი ქვეყნების რეიტინგი.** ამ ნიშნით დეზაგრეგირებული მონაცემები 2007 წლიდან არსებობს და, შესაბამისად, საანალიზო პერიოდიც 2007-2017 წლებია.*** ეკონომიკის სექტორების მიხედვით, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების განაწილების ანალიზის მიზნით ავიღეთ 2007-2017 წლებში პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მოცულობა სექტორების მიხედვით კვარტალურ ჭრილში და ყოველ კვარტალში გამოვყავით ლიდერი ხუთეული. შემდეგ თითოეულ სექტორს მივანიჭეთ სარეიტინგო ქულა ხუთბალიანი სკალით და გავიანგარიშეთ 2007-2017 წლების 44 კვარტალში ლიდერთა ხუთეულში მოხვედრილი სექტორების რეიტინგი.

29

საანალიზო პერიოდში საერთოდ არ განხორციელებულა უცხოური ინვესტიციები სოფლის მეურნეობაში. 2007-2017 წლებში საქართველოში შემოსული ინვესტიციების ჯამურ მოცულობაშიც მისი წილი მხოლოდ 1 პროცენტს შეადგენს, ხოლო უცხოური ინვესტიციების განთავსების მიხედვით 5 ლიდერ სექტორში მოხვედრის სიხშირე პრაქტიკულად ნულს უტოლდება.

2017 წლის IV კვარტალში სასტუმროებისა და რესტორნების სექტორში განხორციელებული პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების წილმა 2 პროცენტი შეადგინა. არცთუ ისე მაღალი იყო ამ სექტორის წილი 2007-2017 წლებში საქართველოში შემოსული ინვესტიციების კუმულატიურ სტრუქტურაში - 6 პროცენტი. ასევე დაბალია სასტუმროების და რესტორნების უცხოური ინვესტიციების განთავსების მიხედვით ხუთ ლიდერ სექტორში მოხვედრის სიხშირე.

3.159

2.182

2.068

1.932

1.705

1.409

1.409

0.682

0.273

0.182

0.000 0.500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 4.500 5.000

ტრანსპორტი და კავშირგაბმულობა

ენერგეტიკა

საფინანსო სექტორი

დამამუშავებელი მრეწველობა

დანარჩენი სექტორები

მშენებლობა

უძრავი ქონება

სასტუმროები და რესტორნები

სამთომოპოვებითი მრეწველობა

ჯანმრთელობის დაცვა და სოც. დახმარება

დიაგრამა 26: ინვესტიციების მოცულობით სექტორების პირველ ხუთეულში მოხვედრის საშუალო სიხშირე 2007-2017 წლების კვარტალების მიხედვით

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების რეგიონული განაწილება საანალიზო პერიოდში აჩვენებს, რომ მათი 83 პროცენტი თბილისის წილად მოდიოდა. 2007-2017 წლებში საქართველოში შემოსული ინვესტიციების ჯამურ მოცულობაშიც მისი წილი 75 პროცენტს შეადგენდა. მეორე ადგილი, 6-პროცენტიანი წილით, იმერეთს, რაჭა-ლეჩხუმსა და ქვემო სვანეთს ერგო. 2007-2017 წლებში ამ რეგიონების წილი 3 პროცენტს არ აღემატებოდა.

ცხრილი 6.4: პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების რეგიონული განაწილება ცხრილი 6.4: პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების რეგიონული განაწილება

2009-2017 წლები მლნ. აშშ დოლარი % 2017 წლის IV კვარტალი მლნ. აშშ

დოლარი %

სულ 11,618 100 სულ 497 100ქ. თბილისი 8,742 75 ქ. თბილისი 414 83აჭარა 1,051 9 აჭარა 23 5კახეთი 72 1 კახეთი 2 0სამცხე-ჯავახეთი 302 3 სამცხე-ჯავახეთი 7 1ქვემო ქართლი 495 4 ქვემო ქართლი 4 1სამეგრელო-ზემო სვანეთი და გურია 551 5 სამეგრელო-ზემო სვანეთი და გურია 24 5იმერეთი, რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 364 3 იმერეთი, რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი 32 6შიდა ქართლი და მცხეთა-მთიანეთი 43 0 შიდა ქართლი და მცხეთა-მთიანეთი -8 -2

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური და ავტორთა ჯგუფის გაანგარიშებები

მესამე ადგილზე გავიდა აჭარა, რომლის წილმაც ხუთი პროცენტი შეადგინა. აღსანიშნავია, რომ ამ რეგიონის წილი 2007-2017 წლებში 9 პროცენტს შეადგენდა და მეორე ადგილს იკავებდა. სამეგრელო-ზემო სვანეთის და გურიის წილად მთლიანობაში პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების ხუთ პროცენტი მოდიოდა და აჭარასთან ერთად 2017 წლის IV კვარტალში მესამე ადგილს ინაწილებდა. ნიშანდობლიავია, რომ ამ რეგიონების ჯამური წილი 2007-2017 წლებში საქართველოში შემოსული ინვესტიციების კუმულატიურ სტრუქტურაში 5 პროცენტს შეადგენდა და აჭარის შემდეგ მესამე ადგილს იკავებდა.

30

7. საბანკო სექტორი7. საბანკო სექტორი

ცხრილი 7.1: კომერციული ბანკების მთლიანი აქტივებისა და პასივების დინამიკა ცხრილი 7.1: კომერციული ბანკების მთლიანი აქტივებისა და პასივების დინამიკა (მლნ. ლარი, პერიოდის ბოლოს)(მლნ. ლარი, პერიოდის ბოლოს)

მთლიანი აქტივები

მთლიანი აქტივები(მშპ-ის %)

სამეწარმეო სექტორისა და შინამეურნეობებისთვის

გაცემული სესხები

არასაბანკო დეპოზიტები

ნასესხები სახსრები

სააქციო კაპიტალი

2012 13103.1 54.9 8323.3 7649.9 2616.1 2313.32013 14931.6 64.3 9163.7 9664.6 2895.3 2612.92014 18320.7 70.7 11109.6 11617.1 3573.2 3210.72015 23407.4 79.2 14735.5 14346.8 4483.1 3585.12016 25274.4 54.9 16378.5 16991.0 4064.5 3687.9

Q1 24727.2 44.2 15949.0 14271.4 4146.8 3549.0Q2 25274.4 43.8 16378.5 14338.1 4064.5 3687.9Q3 25987.1 44.7 16491.0 14898.5 5317.1 3834.7Q4 30149.3 49.9 18902.1 16991.0 6689.5 3978.2

2017 30287.7 52.0 19315.9 19782.0 6693.9 3997.1Q1 29751.1 46.0 18803.3 16069.1 6611.8 4308.0Q2 30287.7 46.9 19315.9 16838.8 6693.9 3997.1Q3 32312.5 49.7 20249.4 18348.8 7054.5 4212.5Q4 34593.5 52.0 22281.5 19782.0 7560.8 4434.7

წყარო: საქართველოს ეროვნული ბანკი

2017 წლის IV კვარტალის ბოლოს, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, საქართველოს საბანკო სექტორის მთლიანი აქტივები თითქმის 15 პროცენტით გაიზარდა, წინა კვარტალის ბოლოსთან შედარებით კი - 7.1 პროცენტით. მთლიანი აქტივების როგორც წლიურ, ისე კვარტალურ დინამიკას, ძირითადად, სამეწარმეო სექტორსა და შინამეურნეობებისთვის გაცემული სესხების მატება განაპირობებდა, რომელთა ხვედრითი წონა მთლიან აქტივებში 64.4 პროცენტს შეადგენდა.

კომერციული ბანკების მთლიანი პასივების წლიური და კვარტალური ზრდა საანალიზო პერიოდის ბოლოს მეტწილად არასაბანკო დეპოზიტების და ნასესხები სახსრების მატებით იყო გამოწვეული. არასაბანკო დეპოზიტების ზრდის ტემპმა, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, 16.4 პროცენტი შეადგინა, ნასესხები სახსრების ზრდამ კი - თითქმის 22 პროცენტი.

2017 წლის IV კვარტალის ბოლოს საბანკო სექტორის მთლიანი სააქციო კაპიტალი, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, 11.5 პროცენტით გაიზარდა, ხოლო წინა კვარტალთან შედარებით - 5.3 პროცენტით. ამ მაჩვენებლის წლიურ და კვარტალურ მატებას გაუნაწილებელი მოგების ზრდის მაღალი ტემპები განაპირობებდა, განსაკუთრებით, წლიურ ჭრილში, როდესაც მან თითქმის 36 პროცენტს მიაღწია.

ცხრილი 7.2: კომერციული ბანკების დეპოზიტები და სესხები (მლნ. ლარი, პერიოდის ბოლოს)ცხრილი 7.2: კომერციული ბანკების დეპოზიტები და სესხები (მლნ. ლარი, პერიოდის ბოლოს)

არასაბანკო დეპოზიტები სესხები

სულ ეროვნულ ვალუტაში

უცხოურ ვალუტაში

დოლარიზაცია (%) სულ ეროვნულ

ვალუტაშიუცხოურ ვალუტაში

დოლარიზაცია (%)

2012 7649.9 2748.2 4901.6 64.1 8712.1 2820.7 5891.4 67.62013 9664.6 3880.4 5784.2 59.8 10469.9 3926.1 6543.8 62.52014 11617.1 4628.8 6988.2 60.2 12965.7 5077.2 7888.5 60.82015 14346.8 4380.3 9966.5 69.5 16013.4 5671.5 10341.9 64.82016 16991.0 4863.5 12127.5 71.4 18907.4 6533.4 12374.0 65.4

Q1 14271.4 4166.2 10105.3 70.8 15949.0 5572.8 10376.2 65.1Q2 14338.1 4695.5 9642.6 67.3 16378.5 5649.8 10728.7 65.5Q3 14898.5 4590.5 10308.0 69.2 16491.0 6020.6 10470.5 63.5Q4 16991.0 4863.5 12127.5 71.4 18907.4 6533.4 12374.0 65.4

2017 19782.0 6813.1 12969.0 65.6 22281.5 9558.2 12723.3 57.0Q1 16069.1 4951.0 11118.1 69.2 18378.9 7180.9 11198.1 60.9Q2 16838.8 5465.7 11373.1 67.5 19344.3 8110.7 11233.6 58.1Q3 18348.8 6358.3 11990.5 65.3 20290.5 8792.6 11497.9 56.7Q4 19782.0 6813.1 12969.0 65.6 22281.5 9558.2 12723.3 57.1

წყარო: საქართველოს ეროვნული ბანკი

საანალიზო პერიოდის ბოლოს კომერციული ბანკების არასაბანკო დეპოზიტების წლიური ზრდის მაღალ ტემპს (16.4 პროცენტი) ეროვნულ ვალუტაში დენომინირებული დეპოზიტების შთამბეჭდავი, 40.1-პროცენტიანი, მატება უზრუნველყოფდა მაშინ, როდესაც უცხოური ვალუტაში განთავსებული დეპოზიტების ზრდის ტემპი 6.9 პროცენტი იყო. განსხვავებული სურათი გამოიკვეთა კვარტალურ ჭრილში, როდესაც უცხოურ და ეროვნულ ვალუტებში დენომინირებული დეპოზიტების ზრდის ტემპები თითქმის გათანაბრდა (შესაბამისად, 8.2 პროცენტი და 7.2 პროცენტი).

31

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მნიშვნელოვნად შეიცვალა კომერციული ბანკების არასაბანკო დეპოზიტების სტრუქტურა. ეროვნულ ვალუტაში განთავსებული დეპოზიტების წილი, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, 6 პროცენტული პუნქტით გაიზარდა, რის შედეგადაც დეპოზიტების დოლარიზაციის მაჩვენებელი არსებითად შემცირდა - 71.4 პროცენტიდან 65.6 პროცენტამდე.

741

789

869

971

977

1121

1266

1310

1456 1762

1829

2097

2180 27

33 3153

3215

3303

3446

3186 3568

3104

3032 34

87 3950

4092 4416 51

45 5489

5494 5776 6116 67

4567

67 7186 7484

7650 7973 85

31 8940 96

6596

68 1021

310

696

1161

712

558

1263

1 1381

714

347

1427

114

338

1489

8 1699

116

069

1683

9 1834

9 1978

2

0

5000

10000

15000

20000

25000

0

5000

10000

15000

20000

25000

04Q

104

Q2

04Q

304

Q4

05Q

105

Q2

05Q

305

Q4

06Q

106

Q2

06Q

306

Q4

07Q

107

Q2

07Q

307

Q4

08Q

108

Q2

08Q

308

Q4

09Q

109

Q2

09Q

309

Q4

10Q

110

Q2

10Q

310

Q4

11Q

111

Q2

11Q

311

Q4

12Q

112

Q2

12Q

312

Q4

13Q

113

Q2

13Q

313

Q4

14Q

114

Q2

14Q

314

Q4

15Q

115

Q2

15Q

315

Q4

16Q

116

Q2

16Q

316

Q4

17Q

117

Q2

17Q

317

Q4

დიაგრამა 27: არასაბანკო დეპოზიტების კვარტალური დინამიკა (მლნ. ლარი)

დეპოზიტები ეროვნულ ვალუტაში დეპოზიტები უცხოურ ვალუტაში

დეპოზიტები სულ

წყარო: საქართველოს ეროვნული ბანკი

საანალიზო პერიოდის ბოლოს, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, ეროვნულ ვალუტაში არასაბანკო და საბანკო დეპოზიტების მთლიანი მოცულობის აღმავალ დინამიკას ვადიანი დეპოზიტების ერთობ მკვეთრი (64 პროცენტით) ზრდა განაპირობებდა მაშინ, როდესაც მიმდინარე ანგარიშებსა და მოთხოვნამდე დეპოზიტებზე რიცხული ნაშთების მოცულობა ჯამურად 26 პროცენტით გაიზარდა. რაც შეეხება უცხოური ვალუტით მოზიდულ დეპოზიტებს, მათი წლიური ზრდა მეტწილად მიმდინარე ანგარიშებსა და მოთხოვნამდე დეპოზიტებზე რიცხული ნაშთების მატებით იყო გამოწვეული.

2017 წლის IV კვარტალის ბოლოს, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, უმნიშვნელოდ გაიზარდა კომერციულ ბანკებში ეროვნულ ვალუტაში განთავსებულ დეპოზიტებზე საშუალო წლიური საპროცენტო განაკვეთი, რომელმაც 7 პროცენტი შეადგინა. უცხოურ ვალუტაში დენომინირებულ დეპოზიტებზე შესაბამისი საპროცენტო განაკვეთი რამდენადმე შემცირდა და 2.6 პროცენტი შეადგინა. წინა კვარტალის ბოლოსთან შედარებით, საშუალო წლიური საპროცენტო განაკვეთი უცხოურ ვალუტაში განთავსებულ დეპოზიტებზე უცვლელი იყო მაშინ, როდესაც ეროვნულ ვალუტაში ფორმირებულ დეპოზიტებზე საპროცენტო განაკვეთი 0.4 პროცენტული პუნქტით შემცირდა.

32

4.6

4.4 4.4 4.

7 4.9

5.6 6.

07.

1 7.3

7.5 7.

9 8.0

7.8

8.0 8.

39.

18.

09.

1 9.3

9.0

8.8

8.2 8.

5 8.7

8.4

8.2

8.3

7.7

8.9 9.0

9.0

9.8

9.3

9.3

9.1

9.0 9.

38.

48.

07.

6 7.8

7.6

7.6

7.5 7.

77.

68.

27.

38.

27.

67.

36.

7 7.1

6.8 7.

47.

0

7.8 8.

27.

97.

37.

16.

86.

8 7.2 7.

47.

2 7.5 7.

7 7.9

8.4 8.5

8.6

8.7

8.9 9.

39.

5 9.9 10

.110

.19.

99.

48.

88.

38.

18.

08.

0 8.1 8.

48.

38.

1 8.2

8.0

7.7

7.2

6.4

5.8

5.5

5.1

5.0

4.9

4.8

4.7

4.5

3.9

3.7

3.5

3.5

3.3

3.1

2.9

2.7

2.6

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.004

Q1

04Q

204

Q3

04Q

405

Q1

05Q

205

Q3

05Q

406

Q1

06Q

206

Q3

06Q

407

Q1

07Q

207

Q3

07Q

408

Q1

08Q

208

Q3

08Q

409

Q1

09Q

209

Q3

09Q

410

Q1

10Q

210

Q3

10Q

411

Q1

11Q

211

Q3

11Q

412

Q1

12Q

212

Q3

12Q

413

Q1

13Q

213

Q3

13Q

414

Q1

14Q

214

Q3

14Q

415

Q1

15Q

215

Q3

15Q

416

Q1

16Q

216

Q3

16Q

417

Q1

17Q

217

Q3

17Q

4

დიაგრამა 28: დეპოზიტებზე საშუალო წლიური საპროცენტო განაკვეთების დინამიკა კვარტალურ ჭრილში (პროცენტი)

საშუალო წლიური საპროცენტო განაკვეთები კომერციული ბანკების დეპოზიტებზე ეროვნული ვალუტით

საშუალო წლიური საპროცენტო განაკვეთები კომერციული ბანკების დეპოზიტებზე უცხოური ვალუტით

წყარო: საქართველოს ეროვნული ბანკი

საანალიზო პერიოდის ბოლოს, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, მნიშვნელოვნად გაიზარდა (17.8 პროცენტით) კომერციული ბანკების მიერ გაცემული სესხების მოცულობა, რაც, ძირითადად, ეროვნული ვალუტით გაცემული სესხების მკვეთრი წლიური ზრდით (46.3 პროცენტი) იყო განპირობებული მაშინ, როდესაც უცხოური ვალუტით გაცემული სესხების ზრდამ მხოლოდ 2.8 პროცენტი შეადგინა.

ერთობ მნიშვნელოვანი იყო საბანკო სექტორის სესხების კვარტალური მატებაც (9.8 პროცენტი), თუმცა ამ შემთხვევაში ეროვნული და უცხოური ვალუტით გაცემული სესხების ზრდის ტემპებს შორის განსხვავება სულ რაღაც 2 პროცენტს შეადგენდა.

712

732

844

932

1028

1189

1392 1713

1917 2210 2507

2673 2983 34

93 4130 45

81 5004 55

2754

29 5982

5656

5361

5206

5181

5339 57

3058

40 6256

6354 68

92 7407 7718

7814 83

2485

7687

1287

43 9164 9482 10

470

1062

911

110

1154

8 1296

6 1457

614

736

1567

116

013

1594

916

378

1649

118

907

1837

919

344

2029

122

282

0

5000

10000

15000

20000

25000

0

5000

10000

15000

20000

25000

04Q

104

Q2

04Q

304

Q4

05Q

105

Q2

05Q

305

Q4

06Q

106

Q2

06Q

306

Q4

07Q

107

Q2

07Q

307

Q4

08Q

108

Q2

08Q

308

Q4

09Q

109

Q2

09Q

309

Q4

10Q

110

Q2

10Q

310

Q4

11Q

111

Q2

11Q

311

Q4

12Q

112

Q2

12Q

312

Q4

13Q

113

Q2

13Q

313

Q4

14Q

114

Q2

14Q

314

Q4

15Q

115

Q2

15Q

315

Q4

16Q

116

Q2

16Q

316

Q4

17Q

117

Q2

17Q

317

Q4

დიაგრამა 29: სესხების კვარტალური დინამიკა (მლნ. ლარი)

სესხები ეროვნულ ვალუტაში სესხები უცხოურ ვალუტაში სესხები სულ

წყარო: საქართველოს ეროვნული ბანკი

2017 წლის IV კვარტალის ბოლოს, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით, ეროვნულ ვალუტაში გაცემული სესხების წინმსწრებმა ზრდამ, უცხოური ვალუტით გაცემულ სესხებთან შედარებით, სესხების დოლარიზაციის მაჩვენებლის 65.4 პროცენტიდან 57.1 პროცენტამდე კლება გამოიწვია.

საანალიზო პერიოდის ბოლოს წლიურ გამოსახულებაში დაკრედიტების ზრდის განსაკუთრებით მაღალი ტემპით გამოირჩეოდა მრეწველობა და უძრვი ქონებით ოპერაციების სექტორი (შესაბამისად, დაახლოებით 29 და თითქმის 25 პროცენტი). საკმაოდ მნიშვნელოვანი იყო სასტუმროებისა და რესტორნების სექტორის

33

დაკრედიტების წლიური მატებაც (22 პროცენტით). ზრდის შედარებით მოკრძალებული ტემპი გამოვლინდა მშენებლობის დაკრედიტებაში (9.1 პროცენტი). სოფლის მეურნეობის, მეტყევეობის და თევზჭერის სექტორის დაკრედიტება კი 4.2 პროცენტით გაიზარდა.

2017 წლის IV კვარტალის ბოლოს, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, ვაჭრობის დაკრედიტება 3 პროცენტით შემცირდა, ხოლო 4 პროცენტით იკლო ტრანსპორტისა და კავშირგაბმულობის დაკრედიტებამ. განსაკუთრებით დიდი იყო დაკრედიტების მოცულობის ვარდნა ფინანსური შუამავლობის სექტორში (23 პროცენტით).

448

462

581

667

753

861

961 1213

1380 1606

1769

1859 2075 23

66 2737

2857 3040

3180

2979 33

2431

0729

9128

9329

7930

62 3317

3337 36

1036

64 3956 4174

4309

4345 46

6847

0047

5846

6348

2048

80 5405

5404 5584

5658 63

5472

4573

03 7826

7585

7468

7608

7611

8695

8321

8364 86

3896

24

0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

04Q

104

Q2

04Q

304

Q4

05Q

105

Q2

05Q

305

Q4

06Q

106

Q2

06Q

306

Q4

07Q

107

Q2

07Q

307

Q4

08Q

108

Q2

08Q

308

Q4

09Q

109

Q2

09Q

309

Q4

10Q

110

Q2

10Q

310

Q4

11Q

111

Q2

11Q

311

Q4

12Q

112

Q2

12Q

312

Q4

13Q

113

Q2

13Q

313

Q4

14Q

114

Q2

14Q

314

Q4

15Q

115

Q2

15Q

315

Q4

16Q

116

Q2

16Q

316

Q4

17Q

117

Q2

17Q

317

Q4

დიაგრამა 30: ეკონომიკის დაკრედიტების სექტორული განაწილება კვარტალურ ჭრილში (მლნ. ლარი)

სოფლის მეურნეობა, მეტყევეობა, თევზჭერა მრეწველობა

მშენებლობა ვაჭრობა

სასტუმროები და რესტორნები დანარჩენი

სექტორები სულ

წყარო: საქართველოს ეროვნული ბანკი

ზემოაღნიშულიდან გამომდინარე, საანალიზო პერიოდის ბოლოს, 2016 წლის მეოთხე კვარტლის ბოლოსთან შედარებით, გარკვეული ცვლილებები განიცადა ეკონომიკის დაკრედიტების დარგობრივმა სტრუქტურამ; კერძოდ, მრეწველობის წილი თითქმის 4 პროცენტული პუნქტით გაიზარდა, შედარებით უმნიშვნელოდ მოიმატა უძარავი ქონებით ოპერაციების სექტორის წილმა (1.1 პროცენტული პუნქტით). 3-3 პროცენტული პუნქტით იკლო სასტუმროებისა და რესტორნების სექტორის და ფინანსური შუამავლობის წილებმა. ამდენითვე შემცირდა დაკრედიტების მხრივ უმსხვილესი სექტორის - ვაჭრობის - წილიც, რომელმაც 22.1 პროცენტი შეადგინა.

2017 წლის IV კვარტალის ბოლოს იურიდიულ პირებისთვის გაცემული სესხების წლიურმა ზრდამ თითქმის 31 პროცენტი შეადგინა, რაც 6 პროცენტით აღემატება ფიზიკური პირების დაკრედიტების ანალოგიურ მაჩვენებელს. საგრძნობლად შეიცვალა ამ ნიშნით მთლიანი დაკრედიტების სტრუქტურაც: იურიდიული პირების წილი 3 პროცენტული პუნქტით შემცირდა, ფიზიკური პირებისა კი ამდენითვე გაიზარდა. ამგვარი ცვლილება იურიდიული პირების დაკრედიტების წილის მაღალი საბაზისო მაჩვენებლით აიხსნება.

საანალიზო პერიოდის ბოლოს საქართველოს ეროვნული ბანკის კრიტერიუმებით, უმოქმედო სესხები მთლიანი სესხების თითქმის 6 პროცენტს შეადგენდა, რაც 1.4 პროცენტული პუნქტით ნაკლები იყო წინა წლის შესაბამის პერიოდთან და 0.6 პროცენტული პუნქტით დაბალი წინა კვარტალთან შედარებით.

34

26.0 26

.526

.023

.222

.421

.221

.020

.720

.019

.820

.2 20.6

20.9

21.0

21.1

20.7

20.8 21

.8 22.4 22.9 23.3 23

.923

.923

.623

.322

.222

.2 22.9

22.7

22.5

22.3 22.7

22.5

21.8

21.8

21.8

21.7

20.8

20.2

19.0

18.6

18.3

17.8

17.4

17.5

17.4

17.4 18

.418

.718

.918

.017

.517

.217

.317

.117

.3

20.2

19.8

19.0

18.2

17.9

17.3

16.8

16.4

16.1

16.3

16.3

16.5

16.5

16.5

16.6

16.7

16.6

16.8 17.2 17.7

18.0

18.1

18.2

18.1

17.9

17.4

16.8

15.9

15.4

14.7

14.3

14.4

14.5

14.4

14.3

14.0

13.9

13.4

13.3

12.6

12.3

12.0

11.6

11.2

10.9

10.9

10.7

10.5

10.3

10.0

9.8

9.4

9.1

8.9

8.7

8.5

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.004

Q1

04Q

204

Q3

04Q

405

Q1

05Q

205

Q3

05Q

406

Q1

06Q

206

Q3

06Q

407

Q1

07Q

207

Q3

07Q

408

Q1

08Q

208

Q3

08Q

409

Q1

09Q

209

Q3

09Q

410

Q1

10Q

210

Q3

10Q

411

Q1

11Q

211

Q3

11Q

412

Q1

12Q

212

Q3

12Q

413

Q1

13Q

213

Q3

13Q

414

Q1

14Q

214

Q3

14Q

415

Q1

15Q

215

Q3

15Q

416

Q1

16Q

216

Q3

16Q

417

Q1

17Q

217

Q3

17Q

4

დიაგრამა 31: სესხებზე საშუალო წლიური საპროცენტო განაკვეთების დინამიკა კვარტალურ ჭრილში (პროცენტი)

საშუალო წლიური საპროცენტო განაკვეთები კომერციული ბანკების სესხებზე ეროვნული ვალუტით

საშუალო წლიური საპროცენტო განაკვეთები კომერციული ბანკების სესხებზე უცხოური ვალუტით

წყარო: საქართველოს ეროვნული ბანკი

2017 წლის IV კვარტალში, წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, კომერციული ბანკების მიერ ეროვნული და უცხოური ვალუტით გაცემული სესხების საშუალო წლიური საპროცენტო განაკვეთები, შესაბამისად, 0.2 და 0.9 პროცენტული პუნქტით შემცირდა. კვარტალურ გამოსახულებაში კომერციული ბანკების მიერ ეროვნული ვალუტით გაცემულ სესხებზე საშუალო წლიური საპროცენტო განაკვეთების 0.2 პროცენტული პუნქტით მატება გამოვლინდა მაშინ, როდესაც უცხოური ვალუტით გაცემული სესხების საპროცენტო განაკვეთი 0.2 პროცენტული პუნქტით შემცირდა.