შოთარუსთაველივეფხისტყაოსანი

დასაწყისი

1

რომელმანშექმნასამყაროძალითამითძლიერითა,ზეგარდმოარსნისულითაყვნაზეცითმონაბერითა,

ჩვენ,კაცთა,მოგვცაქვეყანა,გვაქვსუთვალავიფერითა,მისგანარსყოვლიხელმწიფესახითამისმიერითა.

2

ჰე,ღმერთოერთო,შენშეჰქმენსახეყოვლისატანისა,შენდამიფარე,ძლევამეცდათრგუნვადმესატანისა,მომეცმიჯნურთასურვილი,სიკვდიდმდეგასატანისა,

ცოდვათაშესუბუქება,მუნთანაწასატანისა.

3

ვისჰშვენის,-ლომსა,-ხმარებაშუბისა,ფარ-შიმშერისა,-მეფისამზისთამარისა,ღაწვ-ბადახშ,თმა-გიშერისა,-მას,არავიცი,შევჰკადროშესხმახოტბისა,შე,რისა?მისთამჭვრეტელთაყანდისამირთმახამსმართ,მი,

შერისა.

4

თამარსვაქებდეთმეფესასისხლისაცრემლ-დათხეული,ვთქვენიქებანივისნიმეარ-ავადგამორჩეული.

მელნადვიხმარეგიშრისტბადაკალმადმენარხეული,ვინცაისმინოს,დაესვასლახვარიგულსახეული.

5

მიბრძანესმათადსაქებრადთქმალექსებისატკბილისა,ქებაწარბთადაწამწამთა,თმათადაბაგე-კბილისა,

ბროლ-ბადახშისათლილისა,მისმიჯრითმიწყობილისა.გასტეხსქვასაცამაგარსაგრდემლიტყვიისალბილისა.

6

აწენამინდაგამოთქმად,გულიდახელოვანება,-ძალიმომეცდაშეწევნაშენგნითმაქვს,მივსცეგონება;მითშევეწივნეთტარიელს,ტურფადცაუნდახსენება,მათსამთაგმირთამნათობთასჭირსერთმანერთის

მონება.

7

მო,დავსხდეთ,ტარიელისთვისცრემლიგვდის

შეუშრობელი;მისებრიმართდაბადებითვინმცაყოფილაშობილი!

დავჯე,რუსთველმანგავლექსე,მისთვისგულსლახვარ-სობილი,

აქამდისამბადნათქვამი,აწმარგალიტიწყობილი.

8

მე,რუსთველიხელობითა,ვიქმსაქმესაამადარი:ვისჰმორჩილობსჯარისპათა,მისთვისვხელობ,მისთვის

მკვდარი;დავუძლურდი,მიჯნურთათვისკვლაწამალიარსითარი,

ანუმომცესგანკურნება,ანუმიწამესამარი.

9

ესეამბავისპარსული,ქართულადნათარგმანები,

ვითმარგალიტიობოლი,ხელის-ხელსაგოგმანები,ვპოვედალექსადგარდავთქვი,საქმევქმენსაჭოჭმანები,ჩემმანხელ-მქმნელმანდამმართოსლაღმანდალამაზმან

ნები.

10

თვალთა,მისგანუნათლოთა,ენატრამცაახლადჩენა;აჰა,გულიგამიჯნურდა,მიჰხვდომიაველთარბენა!მიაჯეთვინ,ხორცთადაწვაკმაარს,მისცესსულთა

ლხენა.სამთაფერთასაქებელთალამისლექსთაუნდავლენა.

11

რაცავისრაბედმანმისცეს,დასჯერდესდამასუბნობდეს:

მუშამიწყივმუშაკობდეს,მეომარიგულოვნობდეს;კვლამიჯნურსამიჯნურობაუყვარდესდა

გამოსცნობდეს,არცავისგანდაიწუნოს,არცასხვათაუწუნობდეს.

12

შაირობაპირველადვესიბრძნისააერთიდარგი,საღმრთო,საღმრთოდგასაგონი,მსმენელთათვისდიდი

მარგი,კვლააქაცაეამების,ვინცაისმენსკაცივარგი;

გრძელისიტყვამოკლედითქმის,შაირიაამადკარგი.

13

ვითაცხენსაშარაგრძელიდაგამოსცდისდიდირბევა,მობურთალსა-მოედანი,მართლადცემა,მარჯვედქნევა,

მართაგრევემელექსესა-ლექსთაგრძელთათქმადახევა,

რამისჭირდესსაუბარიდადაუწყოსლექსმანლევა.

14

მაშინღანახეთმელექსედამისიმოშაირობა,რავეღარმიჰხვდესქართულსა,დაუწყოსლექსმან

ძვირობა,არშეამოკლოსქართული,არაქმნასსიტყვა-მცირობა,

ხელ-მარჯვედსცემდესჩოგანსა,იხმაროსდიდიგმირობა.

15

მოშაირეარაჰქვიან,თუსადმეთქვასერთი,ორი;თავიყოლანუჰგონიამელექსეთაკარგთასწორი;განაღათქვასერთი,ორი,უმსგავსოდაშორი-შორი,

მაგრაიტყვის:“ჩემისჯობსო”,უცილობლობსვითაჯორი.

16

მეორელექსიცოტაი,ნაწილიმოშაირეთა,არძალ-უცსრულ-ქმნასიტყვათა,გულისაგასაგმირეთა,-ვამსგავსემშვილდიბედითიყმაწვილთამონადირეთა:დიდსავერმოჰკლვენ,ხელადაქვსხოცანადირთა

მცირეთა.

17

მესამელექსიკარგიასანადიმოდ,სამღერელად,სააშიკოდ,სალაღობოდ,ამხანაგთასათრეველად;

ჩვენმათიცაგვეამების,რაცაოდენთქვანნათელად.მოშაირეარაჰქვიან,ვერასიტყვისვინცაგრძელად.

18

ხამს,მელექსენაჭირვებსამისსაცუდადარაბრკმობდეს,ერთიუჩნდესსამიჯნურო,ერთსავისმეაშიკობდეს,ყოვლსამისთვისხელოვნობდეს,მასაქებდეს,მას

ამკობდეს,მისგანკიდენურაუნდა,მისთვისენამუსიკობდეს.

19

ჩემიაწცანითყოველმან,მასვაქებ,ვინცამიქია;ესემიჩნსდიდადსახელად,ართავიგამიქიქია!იგიაჩემისიცოცხლე,უწყალოვითაჯიქია;

მისისახელიშეფარვითქვემორემითქვამს,მიქია.

20

ვთქვამიჯნურობაპირველიდატომიგვართაზენათა,ძნელადსათქმელი,საჭიროგამოსაგებიენათა;

იგიასაქმესაზეო,მომცემიაღმაფრენათა.ვინცაეცდების,თმობამცაჰქონდამრავალთაწყენათა.

21

მასერთსამიჯნურობასაჭკვიანნივერმიჰხვდებიან,ენადაშვრების,მსმენლისაყურნიცადავალდებიან;

ვთქვენხელობანიქვენანი,რომელნიხორცთაჰხვდებიან;მართმასვეჰბაძვენ,თუოდესარსიძვენ,შორით

ბნდებიან.

22

მიჯნურიშმაგსაგვიქვიანარაბულითაენითა,მითრომეშმაგობსმისისავერ-მიხვდომისაწყენითა;

ზოგთააქვსსაღმრთოსიახლე,დაშვრებისაღმაფრენითა,კვლაზოგთაქვეუცბუნებაკეკლუცთაზედან

ფრფენითა.

23

მიჯნურსათვალადსიტურფეჰმართებს,მართვითამზეობა,

სიბრძნე,სიმდიდრე,სიუხვე,სიყმედამოცალეობა,ენა,გონება,დათმობა,მძლეთამებრძოლთამძლეობა.ვისცაესსრულადარასჭირს,აკლიამიჯნურთზნეობა.

24

მიჯნურობაარისტურფა,საცოდნელადძნელიგვარი;მიჯნურობასხვარამეა,არსიძვისადასადარი:

იგისხვაა,სიძვასხვაა,შუაუზისდიდიმზღვარი,

ნუვინგაჰრევთერთმანერთსა,გესმასჩემინაუბარი!

25

ხამსმიჯნურიხანიერი,არმეძავი,ბილწი,მრუში,რამოჰშორდესმოყვარესა,გაამრავლოსსულთქმა,უში,გულიერთსადააჯეროს,კუშტიმიჰხვდეს,თუნდაქუში;მძულსუგულოსიყვარული,ხვევნა,კოცნა,მტლაშა-

მტლუში.

26

ამასაქმესამიჯნურინუუხმობსმიჯნურობასა:დღესერთიუნდეს,ხვალესხვა,სთმობდესგაყრისა

თმობასა;ესემღერასაბედითსაჰგავსვაჟთა,ყმაწვილობასა.კარგიმიჯნურიიგია,ვინიქმსსოფლისათმობასა..

27

არსპირველიმიჯნურობაარ-დაჩენაჭირთა,მალვა,თავის-წინაიგონებდეს,ნიადაგმცაჰქონდახალვა,

შორითბნედა,შორითკვდომა,შორითდაგვა,შორითალვა,

დათმოსწყრომამოყვრისაგან,მისიჰქონდესშიში,კრძალვა.

28

ხამს,თავისსახვაშიადსაარვისთანაამჟღავნებდეს,არბედითად“ჰაის”ზმიდეს,მოყვარესააყივნებდეს,არსითუჩნდესმიჯნურობა,არასადაიფერებდეს,მისთვისჭირილხინადუჩნდეს,მისთვისცეცხლსა

მოიდებდეს.

29

მასუშმაგოვითმიენდოს,ვინმოყვარეგაამჟღავნოს?ამისმეტირამცაირგო:მასავნოსდათვითცაივნოს.

რათამცაღაასახელა,რასიტყვითამოაყივნოს?რაჰგავა,თუმოყვარესაკაცმანგულიარატკივნოს!

30

მიკვირს,კაცირადიფერებსსაყვარლისასიყვარულსა:ვინცაუყვარს,რადაყივნებსმისთვისმკვდარსა,მისთვის

წყლულსა?!თუარუყვარს,რადარასძულს?რადაყივნებს,რაცა

სძულსა?!ავსაკაცსაავისიტყვაურჩევნიასულსა,გულსა.

31

თუმოყვარემოყვრისათვისტირს,ტირილსაემართლების;

სიარული,მარტოობაჰშვენის,გაჭრადდაეთვლების;იგონებდეს,მისგანკიდენურაოდესმოეცლების,

არდააჩნდესმიჯნურობა,სჯობს,თუკაცსაეახლების.

ამბავიროსტევანარაბთამეფისა

32

იყოარაბეთსროსტევან,მეფეღმრთისაგანსვიანი,მაღალი,უხვი,მდაბალი,ლაშქარ-მრავალი,ყმიანი.მოსამართლედამოწყალე,მორჭმული,განგებიანი,თვითმეომარიუებრო,კვლამოუბარიწყლიანი.

33

სხვაძეარესვამეფესა,მართოდენმარტოასული,სოფლისამნათიმნათობი,მზისაცადასთადასული;მანმისთამჭვრეტთაწაუღისგული,გონებადასული,ბრძენიხამსმისადმაქებრადდაენაბევრადასული.

34

მისისახელი-თინათინ,არსესესაცოდნარია!რაგაიზარდა,გაივსო,მზემისგანსაწუნარია.

მეფემანიხმნავაზირნი,თვითზისლაღიდაწყნარია,გვერდსადაისხნა,დაუწყომათამოსაუბნარია.

35

უბრძანა:“გკითხავსაქმესა,ერთგანსასაუბნაროსა:რავარდმანმისიყვავილიგაახმოს,დაამჭნაროსა,იგიწავადასხვამოვატურფასასაბაღნაროსა;

მზეჩაგვისვენდა,ბნელსავსჭვრეტთღამესაჩვენუმთვაროსა.

36

“მეგარდასრულვარ,სიბერემჭირს,ჭირთაუფროძნელია,დღესარა,ხვალემოვკვდები,სოფელიასრემქმნელია;

რაღააიგისინათლე,რასაცაახლავსბნელია?!ჩემიძედავსვათხელმწიფედ,ვისგანმზესაწუნელია”.

37

ვაზირთაჰკადრეს:“მეფეო,რადჰბრძანეთთქვენიბერობა?

ვარდითუგახმეს,ეგრეცაგვმართებსმისივეჯერობა:მისივეჰმეტობსყოველსასულიდატურფაფერობა.მთვარესამცხრალსავარსკვლავმანვითამცაჰადრა

მტერობა?!

38

“მაგასნუჰბრაძანებთ,მეფეო,ჯერთვარდიარდაგჭნობია,

თქვენითათბირიავიცასხვისაკარგისამჯობია;ხამსგანაღამცასაქმნელად,რაცათქვენგულსაგლმობია:სჯობსდამასმიეცმეფობა,ვისგანმზეშენაფლობია.

39

“თუცაქალია,ხელმწიფედმართღმრთისადანაბადია;არგათნევთ,იცისმეფობა,უთქვენოდგვითქვამსკვლა

დია;შუქთამისთაებრსაქმეცამისიმზებრგანაცხადია.ლეკვილომისასწორია,ძუიყოს,თუნდახვადია”.

40

ავთანდილიყოსპასპეტი,ძეამირ-სპასალარისა,საროსამჯობინაზარდი,მსგავსიმზისადამთვარისა,ჯერთუწვერული,სადარობროლ-მინასაცნობარისა;მასთინათინისშვენებაჰკლევდისწამწამთაჯარისა.

41

გულსამისსამიჯნურობამისიჰქონდადამალულად;რამოჰშორდის,ვერ-მჭვრეტელმანვარდიშექმნისფერ-

ნაკლულად;ნახის,ცეცხლიგაუახლდის,წყლულიგახდისუფრო

წყლულად.საბრალოა,სიყვარულიკაცსაშეიქმსგულ-მოკლულად!

42

რამეფედდასმამეფემანბრძანამისისაქალისა,ავთანდილსმიჰხვდასიამე,ვსებასჭირსმასაქალისა;

თქვა:“ზედა-ზედამომხვდებისნახვამისბროლ-ფიქალისა,

ნუთუმითვპოვოწამალიმეჩემი,ფერ-გამქრქალისა!”

43

არაბეთსგასცაბრძანებადიდმანარაბთამფლობელმან:“თინათინჩემიხელმწიფედდავსვიმე,მისმან

მშობელმან;მანგანანათლნესყოველნი,ვითმზემანმანათობელმან.

მოდითდანახეთყოველმანშემსხმელმან,შემამკობელმან!”

44

მოვიდესსრულნიარაბნი,ჯარიგანმრავლდახასისა:ავთანდილპირ-მზე,სპასპეტილაშქრისაბევრ-ათასისა,

ვაზირისოგრატ,მოახლემეფისადასთადასისა;მათრომედადგესსაჯდომი,თქვეს:“უთქმელიაფასისა!”

45

თინათინმიჰყავსმამასაპირითამითნათელითა,დასვადათავსაგვირგვინიდასდგათავისახელითა,მისცასკიპტრადაშემოსამეფეთასამოსელითა.ქალიმზებრუჭვრეტსყოველთაცნობითაზე-

მხედველითა.

46

უკუდგესდათაყვანის-სცესმეფემანდამისთასპათა,დალოცესდამეფედდასვეს,ქებაუთხრესსხვაგნით

სხვათა,ბუკსაჰკრესდაწინწილანიდაატკბობდესმათთახმათა.ქალიტირსდაცრემლსააფრქვევს,ჰხრისყორნისაბოლო-

ფრთათა.

47

მამისატახტსასაჯდომადთავიარეღირსებოდა,ამადტირს,ბაღივარდისაცრემლითააივსებოდა;მეფესწვრთის:“მამაყოველიძისაგანითავსებოდა,

ამისადქმნამდისდამწველიცეცხლიარდამევსებოდა”.

48

უბრძანა:“ნუსტირ,ასულო,ისმინეჩემითხრობილი:დღესშენხარმეფეარაბეთს,ჩემგანხელმწიფედ

ხმობილი,აქათგანესესამეფოშენიარსმართმონდობილი.ხარმცაბრძნადმქმნელისაქმისა,იყავწყნარიდა

ცნობილი!

49

“ვარდთადანეხვთავინათგანმზესწორადმოეფინების,დიდთადაწვრილთაწყალობაშენმცანუმოგეწყინების!

უხვიახსნილსადააბამს,იგითვითების,ვინების.უხვადგასცემდი,ზღვათაცაშესდისდაგაედინების.

50

“მეფეთაშიგანსიუხვე,ვითედემსალვა,რგულია;უხვსაჰმორჩილობსყოველი,იგიცა,ვინორგულია;სმა-ჭამა-დიდადშესარგი,დებარასავარგულია?!

რასაცაგასცემ,შენია;რასარა,დაკარგულია!”

51

ამამამისასწავლასაქალიბრძნადმოისმინებდა,ყურსაუპყრობდა,ისმენდა,წვრთასაარმოიწყინებდა;მეფესმასადამღერასაიქმს,მეტადმოილხინებდა;თინათინმზესასწუნობდა,მაგრამზეთინათინებდა.

52

მოიხმომისიგამზრდელი,ერთგული,ნაერთგულევი,უბრძანა:“ჩემისაჭურჭლე,შენგანდანაბეჭდულევი

მომართვიჩემიყველაი,ჩემინაუფლისწულევი”.მოართვეს.გასცაუზომო,უანგარიშო,ულევი.

53

მასდღეგასცემსყველაკასასივაჟისამოგებულსა,რომესრულადამოაგებსმცირესადადიდებულსა.

მერმებრძანა:“ვიქმსაქმესა,მამისაგანსწავლებულსა,ჩემსანუვინნუდაჰმალავსსაჭურჭლესადადებულსა”.

54

უბრძანა:“წადით,გახსენით,რაცასადსაჭურჭლენია!ამილახორო,მოასხირემა,ჯოგიდაცხენია!”მოიღეს.გასცაუზომო,სიუხვეარმოსწყენია.

ლარსაჰხვეტდიანლაშქარნი,მართვითამეკობრენია.

55

ალაფობდესსაჭურჭლესამისსა,ვითანათურქალსა,მასტაიჭსაარაბულსა,ქვე-ნაბამსა,ნასუქალსა;

რომეჰგვანდასიუხვითაბუქსა,ზეცითნაბუქალსა,არდაარჩენსცალიერსაარყმასადაარცაქალსა.

56

დღეერთგარდახდა;პურობა,სმა-ჭამაიყო,ხილობა,ნადიმადმსხდომთალაშქართამუნდიდიშემოყრილობა;

მეფემანთავიდაჰკიდადაჰქონდადაღრეჯილობა.“ნეტარ,რაუმძიმს,რასჭირსო?”,შექმნესამისიცილობა.

57

თავსაზისპირ-მზეავთანდილ,მჭვრეტთაგან

მოსანდომია,სპათასპასპეტი,ჩაუქი,ვითავეფხიდალომია;

ვაზირიბერისოგრატითვითმასთანავემჯდომია.თქვეს,თუ:“რაუმძიმსმეფესა,ანურადფერი

ჰკრთომია?”

58

თქვეს,თუ:“მეფეცუდსარასმეგონებასაჩავარდნილა,თვარააქასამძიმარიმათიყოლაარაქმნილა”.

ავთანდილთქვა:“სოგრატ,ვჰკითხოთ,გვითხრას,რადმცაშეგვეცილა?

ვჰკადროთრამესალაღობო,რასათვისმცაგაგვაწბილა?”

59

ადგესსოგრატდაავთანდილტანითამითკენარითა,

თვითოაივსესჭიქები,მივლენქცევითაწყნარითა,წინამიუსხდესმუხლ-მოყრით,პირითამოცინარითა.ვაზირილაღობსენითა,წყლიანადმოუბნარითა:

60

“დაგიღრეჯია,მეფეო,აღარგიცინისპირიო.მართალხარ:წახდასაჭურჭლეთქვენიმძიმედაძვირიო,

ყველასაგასცემსასულითქვენისაბოძვარ-ხშირიო;ყოლამცამეფედნუდასვი!თავსარადუგდეჭირიო?”

61

რამეფემანმოისმინა,გაცინებითშემოჰხედნა,გაუკვირდა:ვითმკადრაო,ანსიტყვანივითგაბედნა?!“კარგაჰქმენო,-დაუმადლა,წყალობანიუიმედნა,-ჩემიზრახვასიძუნწისა,ტყუის,ვინცადაიყბედნა!

62

“ეგეარმიმძიმს,ვაზირო,ესეა,რომემწყენია:სიბერემახლავს,დავლიენსიყმაწვილისადღენია,კაციარარის,სითგანცასაბრძანებელიჩვენია,რომემასჩემგანესწავლნესსამამაცონიზნენია.

63

“ერთაიმიზისასული,ნაზარდისათუთობითა;ღმერთმანარმომცაყმა-შვილი,-ვარსაწუთროსა

თმობითა,-ანუმცამგვანდამშვილდოსნად,ანუკვლაბურთაობითა;ცოტასაშემწევსავთანდილჩემგანვენაზარდობითა”.

64

ყმამეფისაბრძანებასალაღიწყნარადმოისმენდა,თავ-მოდრეკითგაიღიმნა,გაცინებადაუშვენდა,თეთრთაკბილთათგამომკრთალსაშუქსაველთა

მოაფენდა.მეფეჰკითხავს:“რასიცინი,ანუჩემგანრაშეგრცხვენდა?”

65

კვლაუბრძანა:“თავსაჩემსა,რასიცინი,რადდამგმეო?”ყმამანჰკადრა:“მოგახსენებდაფარმანიმიბოძეო,

რაცაგკადრო,არგეწყინოს,არგაჰრისხდე,არგასწყრეო,არგამხადოკადნიერად,არამიკლოამათზეო”

66

უბრძანა:“რადმცავიწყინეთქმაშენგანსაწყინარისა!”

ფიცამზეთინათინისა,მისმზისამოწუნარისა.ავთანდილიტყვის:“დავიწყოკადრებასაუბნარისანუმოჰკვეხმშვილდოსნობასა,თქმასჯობსსიტყვისა

წყნარისა.

67

“მიწაცათქვენიავთანდილთქვენსწინამშვილდოსანია;ნაძლევიდავდვათ,მოვასხნეთმოწმადთქვენნივე

ყმანია;მოასპარეზედვინმგავსო?-ცუდნიღაუკუთქმანია.გარდამწყვედელიმისიცაბურთიდამოედანია!”

68

-“მეარშეგარჩენშენჩემსამაგისადაცილებასა.ბრძანე,ვისროლოთ,ნუიქმოშედრეკილობა-კლებასა,

კარგთაყმათასავიქმოდეთმოწმადჩვენთანახლებასა,მერმეგამოჩნდესმოედანს,ვისძიუთხრობდენქებასა!”

69

ავთანდილცადაჰმორჩილდა,საუბარიგარდაწყვიდეს,იცინოდეს,ყმაწვილობდეს,საყვარლადდაკარგად

ზმიდეს,ნაძლევიცაგააჩინეს,ამაპირსადაასკვნიეს:

“ვინცაიყოსუარესი,თავ-შიშველისამდღევლიდეს!”

70

კვლაბრძანა:“მონათორმეტიშევსხათჩვენთანამარებლად,

თორმეტიჩვენადისრისამომრთმევლად,მოსახმარებლად,-

ერთაიშენიშერმადინარსმათადდასადარებლად,-ნასროლ-ნაკრავსასთვალვიდენუტყუვრად,

მიუმცდარებლად”.

71

მონადირეთაუბრძანა:“მინდორნიმოიარენით,დასცევითჯოგინადირთა,თავნიამისთვისარენით”.

ლაშქარნისამზოდაწვივნეს:“მოდითდამოიჯარენით”.გაყარესსმადანადიმი.მუნამოდგავიხარენით.

როსტევანმეფისაგანდა

ავთანდილისაგანნადირობა

72

დილასაადრემოვიდაიგინაზარდისოსანი,ძოწეულითამოსილი,პირადბროლ-ბადახშოსანი,პირ-ოქრორიდეეხვია,ჰშვენოდაქარქაშოსანი,

მეფესაგასლვადაწვევდა,მოდგათეთრ-ტაიჭოსანი.

73

შეეკაზმამეფე,შეჯდა,ნადირობასგამოვიდეს;მგრგვლივმინდორსამოსდგომოდეს,ალყასგარე

შემოჰკრვიდეს;ზეიმიდაზარიიყო,სპანიველთადაჰფარვიდეს,

ნაძლევისამათისათვისისროდესდაერთგანსრვიდეს.

74

უბრძანა:“მონათორმეტიმოდით,ჩვენთანავლიდითა,მშვილდსაფიცხელსამოგვცემდით,ისარსა

მოგვართმიდითა,ნაკრავსაშეადარებდით,ნასროლსადასთვალვიდითა!”დაიწყომოსლვანადირმანყოვლთამინდორთაკიდითა.

75

მოვიდაჯოგინადირთაანგარიშ-მიუწთომელი:ირემი,თხადაკანჯარი,ქურციკიმაღლამხლტომელი.მასპატრონ-ყმანიგაუხდეს,ჭვრეტადმცასჯობდა

რომელი!აჰამშვილდიდაისარიდამკლავიდაუშრომელი!

76

ცხენთამათთანატერფალნიმზესაშუქთაწაუხმიდეს.მიჰხოცდესდამიისროდეს,მინდორსსისხლთა

მიასხმიდეს,

რაისარიდაელივის,მონანი-ყემოართმიდეს.მხეცნი,მათგანდაკოდილნი,წაღმაბიჯსავერ

წასდგმიდეს.

77

იგიველიგაირბინეს,ჯოგიწინაშემოისხეს,დახოცესდაამოწყვიდეს,ცათაღმერთიშეარისხეს,

ველნიწითლადშეეღებნეს,ნადირთაგანსისხლიისხეს.ავთანდილისშემხედველთა:“ჰგავსოალვას,ედემის

ხეს”.

78

იგიმინდორიდალივეს,მართმათგანგანარბენია,მინდორსაიქითწყალიდისდაწყლისაპირსაკლდენია.

ნადირნიტყესაშეესწრნეს,სადავერრბისცხენია.

იგიმაშვრალნიორნივემოსწყდეს,რაზომცამხნენია.

79

ერთმანერთსა,თუ:“მეგჯობო”,სიცილითეუბნებოდეს,ამხანაგობდეს,ლაღობდეს,იქითდააქათდგებოდეს.მერმემოვიდესმონანი,რომელნიუკანჰყვებოდეს,უბრძანა:“თქვითომართალი,ჩვენთქვენგანარა

გვეთნებოდეს”.

80

მონათაჰკადრეს:“მართალსაგკადრებთდანუგემცთარებით;

მეფეო,ყოლავერვიტყვითშენსამაგისადარებით,აწვეცადაგვხოც,ვერაჰგავ,-ვერადვერმოგეხმარებით,-ვისგანნაკრავნიგვინახვანმხეცნივერწაღმაწარებით.

81

“ორთავეერთგანმოკლულიყველაიასჯეროცია,მაგრაავთანდილსოცითაუფროსიდაუხოცია:არდასცთომიაერთიცა,რაცოდენშეუტყორცია,

თქვენიმრავალიმიწითადასვრილიდაგვიხოცია”.

82

მეფესაესეამბავიუჩნს,ვითამღერანარდისა,უხარისეგრესიკეთემისისაგანაზარდისა,

აქვსმიჯნურობაამისი,ვითაბულბულსავარდისა,სიცილითლაღობს,მიეცაგულითამოსლვადარდისა.

83

იგიორნივესაგრილადგარდახდესძირსახეთასა.ლაშქართაშექმნესმოდენა,მოდგესუფროსნიბზეთასა.ახლოსუთქსმონათორმეტი,უმხნესისხვათამხნეთასა.თამაშობდესდაუჭვრეტდესწყალსადაპირსატყეთასა.

ნახვაარაბთამეფისაგანმისყმისა

ვეფხისტყაოსნისა

84

ნახესუცხომოყმევინმე,ჯდამტირალიწყლისაპირსა,შავიცხენისადავითაჰყვალომსადავითაგმირსა,ხშირადესხამარგალიტილაგამ-აბჯარ-უნაგირსა.ცრემლსავარდიდაეთრთვილა,გულსამდუღრად

ანატირსა.

85

მასტანსაკაბაემოსა,გარე-თმავეფხისტყავისა,ვეფხისტყავისაქუდივეიყოსარქმელითავისა,

ხელთანაჭედიმათრახიჰქონდაუსხოსიმკლავისა;ნახესდანახვამოუნდაუცხოსასანახავისა.

86

წავიდამონასაუბრადმისყმისაგულ-მდუღარისად,თავ-ჩამოგდებითმტირლისა,არჭვრეტით

მოლიზღარისად,-მუნვეწვიმსწვიმაბროლისა,ჰგიაგიშრისაღარისად,-ახლოსმივიდა,მოსცალდასიტყვისათქმადაღარისად.

87

ვერაჰკადრასაუბარი,მონამეტადშეუზარდა,დიდხანუჭვრეტსგაკვირვებით,თუცაგულიუმაგარდა;მოახსენა:“გიბრძანებსო”,ახლოსმიდგა,დაუწყნარდა.

იგიტირსდაარაესმისმისგან,გაუუმეცარდა.

88

მისმონისაარაესმასიტყვა,არცანაუბარი,მათლაშქართაზახილისაიყოერთობუგრძნობარი,

უცხოდრადმეამოსკვნოდაგულიცეცხლთანადებარი,ცრემლსასისხლიერეოდა,გასდის,ვითანაგუბარი.

89

სხვაგანქრისმისიგონება,მისმანთავისაწონამან!ესემეფისაბრძანებაერთხელკვლაჰკადრამონამან.

არცადააგდოტირილი,არცარაგაიგონამან,

არცაგახლიჩაბაგეთათთავივარდისაკონამან.

90

რაპასუხიარაგასცა,მონაგარეშემობრუნდაროსტანსჰკადრა:“შემიტყვია,იმასთქვენიარაუნდა;

თვალნიმზეებრგამირეტდეს,გულიმეტადშემიძრწუნდა,

ვერვასმინესაუბარი,მითდავყოვნეხანიმუნ,და”.

91

მეფეგაკვირდა,გა-ცა-წყრა,გულიუცმისთვისმწყრომარე;

გაგზავნამონათორმეტიმისიწინაშემდგომარე,უბრძანა:“ხელთააიღეთაბჯარითქვენსაომარე,

მიდითდააქამომგვარეთ,ვინარისიქიმჯდომარე”.

92

მონანიმიდგეს,მივიდეს,გახდააბჯრისაჩხარია;მაშინღაშეკრთაიგიყმა,ტირს,მეტადგულ-მდუღარია,

თვალნიმოარნაყოველგან,ნახალაშქართაჯარია,ერთხელესეთქვა:“ვამეო!”,სხვადარასმოუბარია.

93

თვალთახელიუკუივლო,ცხელნიცრემლნიმოიწურნა,ხრმალ-კაპარჭიმოიმაგრა,მკლავნიგაიმამაცურნა,ცხენსაშეჯდა,-მონათამცასაუბარნირადიყურნა!-სხვასამხარსაგაემართა,მათიჭირიარგანკურნა.

94

მონათახელიგამართესმისყმისაშესაპყრობელად.მან,გლახ,იგინიდახადნამტერთაცასაწყალობელად:

ჰკრაერთმანერთსა,დახოცნათავსახელ-აღუპყრობელად,ზოგსაგადაჰკრისმათრახიმკერდამდისგასაპობელად.

95

მეფეგაწყრა,გაგულისდა,ლაშქარნიცაშეუზახნა;მანმდევართამიწევნამდისარუჭვრიტნა,არცანახნა,რაზომნიცამიეწივნეს,ყოვლნიმკვდართადაასახნა,კაციკაცსაშემოსტყორცა,როსტანამადივაგლახნა.

96

შესხდესმეფედაავთანდილმისყმისამისაწეველად.იგილაღიდაუკადრიმივატანისამრხეველად,ტაიჭიმიუქსმერანსა,მიეფინებისმზეველად,

შეიგნამისლვამეფისამისადუკანამდეველად.

97

რაცნა,მეფემოვიდაო,ჰკრამათრახიმისსაცხენსა.მასვეწამსადაიკარგა,-არუნახავსთვალსაჩვენსა,-

ჰგვანდაქვესკნელსჩაძრომილსაანუზეცადანაფრენსა;ეძებდესდავერჰპოვებდესკვალსამისგანწანარბენსა.

98

კვალიძებნესდაუკვირდავერ-პოვნანაკვალევისა,აგრეკვალ-წმიდადწარხდომაკაცისა,ვითადევისა;

ლაშქარნიმკვდართასტიროდეს,სწრაფააქვსწყლულთახვევისა.

მეფემანბრძანა:“ვნახეომიზეზილხინთალევისა”.

99

ბრძანა:“ღმერთსამოეწყინააქანამდისჩემიშვება,ამადმიყოსიამისასიმწარითადანავღლება,

სიკვდილამდისდამაწყლულა,ვერვისძალ-უცგანკურნება.

მასვემადლი!ესეიყოწადილიდამისინება”.

100

ესეთქვადაშემობრუნდა,დაღრეჯილიწამოვიდა,არცაღაჰკრაასპარეზსა,ვამივამსამოურთვიდა;ყველაკაიმოიშალა,სადაცავინმხეცთასრვიდა;

ზოგთათქვეს,თუ:“მართალია”,ზოგი:“ღმერთო!”,უზრახვიდა.

101

მეფესაწოლსშემოვიდასევდიანი,დაღრეჯილი;მისგანკიდეარვინშეჰყვა,ავთანდილუჩნსვითაშვილი.

ყველაკაიგაიყარა,ჯალაბიჩანსარ-დაჯრილი.გაბედითდასიხარული,ჩაღანადაჩანგიტკბილი.

102

თინათინსესმამამისაეგეთიდაღრეჯილობა,ადგადაკარსამივიდა,-ჰქონდამზისაცაცილობა,-მოლარეიხმო,უბრძანა:“ძილია,თუღვიძილობა?”

მანმოახსენა:“დაღრეჯითზის,სჭირსოფერ-შეცვლილობა.

103

“ერთიღაახლავსავთანდილ,წინაშეუზისსკამითა;

უცხოყმავინმეუნახავს,ასრედაღრეჯითამითა”.თინათინბრძანა:“აწწავალ,შესლვაარჩემგანჟამითა,

მიკიხოს,ჰკადრე:იყო-თქოაქაერთისაწამითა”.

104

ხანიგამოხდა,იკითხა:“ნეტარ,რასაიქმსქალიო,ჩემილხინიდაჯავარი,ჩემისოფლისაწყალიო?”

მოლარეჰკადრებს:“მოვიდააწეღაფერ-ნამკრთალიო,დაღრეჯითგცნადამიბრუნდაწინაშემომავალიო”.

105

უბრძანა,თუ:“წადი,უხმე!უმისობავითგავძლეო?მოახსენე:«რადდაჰბრუნდიშენ,მამისასიცოცხლეო?მოდი,ჭმუნვაგამიქარვე,გულსაწყლულსამეწამლეო,გითხრაჩემისამიზეზო,მეთულხინთარადდავლეო»”.

106

თინათინადგა,მივიდა,მიჰყვამამისანებასა,უგავსპირისასინათლემთვარისამოვანებასა.მამამანგვერდსადაისვა,აკოცანება-ნებასა,

უბრძანა:“მახლავრადარა,რადმელიმოყვანებასა?”

107

ქალმანჰკადრა:“ხელმწიფეო,დაღრეჯილსავინცაგცნობდეს,

ვინმცაგნახაკადნიერად,რაზომგინდაამაყობდეს!თქვენნიაგრედაღრეჯანიმნათობთაცადაამხობდეს!

კაცმანსაქმემოიგვაროს,ვეჭვ,ჭმუნვასაესესჯობდეს”.

108

უბრძანა:“შვილო,რაზომცამჭირსსაქმესავაგლახია,შენიჭვრეტადასიახლელხინადვედამისახია,მომაქარვებისევდისა,მართვითამუფარახია.

ვაჭვ,რასცნა,შენცამამართლო,ჩემისულთქმადაახია.

109

“უცხოსადასაკვირველსაყმასარასმეგარდვეკიდე,მისმანშუქმანგანანათლასამყაროდახმელთაკიდე.რაუმძიმდა,არვიცოდი,ანტიროდავისთვისკიდე;ჩემადნახვადარმოვიდა,გავგულისდი,წავეკიდე.

110

“მერამნახა,ცხენსაშეჯდა,თვალთაცრემლნიმოიხოცნა.შესაპყრობლადშევუზახენ,სპანისრულადდამიხოცნა,

ვითაეშმადამეკარგა,არკაცურადგარდამკოცნა,ჯერთცაესეარავიცი,ცხადიიყო,თუმეოცნა.

111

“აწესემიკვირს,რაიყო,ანურავნახედარული!მანდამიხოცალაშქარი,სისხლიადინაღვარული.კაცადხორცისადვითითქმისისრეთვალთაგან

ფარული?!უცილოდღმერთსამოვსძულდიაქამდისმემხიარული.

112

“ტკბილნიმისნიწყალობანიბოლოდასრეგამემწარნეს,დამავიწყდა,რაცადღენიმხიარულსაწამეარნეს.

ყოვლმანპირმანვაგლახმიყოს,ვეღარავინმინეტარნეს,სადამდისცადღენიმესხნენ,ვეღარამანგამახარნეს!”

113

ქალმანჰკადრა:“მოგახსენებმესიტყვასადანაყბედსა:ჰემეფეო!რადემდურვიანუღმერთსა,ანუბედსა?რადდასწამებსიმწარესაყოველთათვისტკბილად

მხედსა?ბოროტიმცარადშეექმნაკეთილისაშემოქმედსა?

114

“მეამასვარჩევ:მეფეხარ,მეფეთაზედამფლობელი,შორსარისთქვენისაზღვარი,ბრძანება-მიუთხრობელი.გაგზავნეკაციყოველგანმისთაამბავთამცნობელი,ადრესცნობ,არისიგიყმაშობილი,თუუშობელი”.

115

მოასხნესკაცნი,გაგზავნესოთხთავეცისაკიდეთა,უბრძანეს:“წადით,პატიჟთათავიმცარადდაჰრიდეთა?მონახეთ,ძებნეთიგიყმა,სხვადნურადმოიცლიდეთა,

მისწერეთწიგნი,სადაცავერმისწვდეთ,ვერმიხვიდეთა”.

116

კაცნიწავიდეს,იარესმათერთიწელიწადია,მონახეს,ძებნესიგიყმა,იკითხესკვლადაკვლადია,

ვერნახესმისიმნახავიღმრთისაგანდანაბადია,ცუდადმაშვრალნიმოვიდეს,მათსავეგულსაზადია.

117

მონათაჰკადრეს:“მეფეო,ჩვენხმელნიმოვიარენით,მაგრავერვპოვეთიგიყმა,მითვერაგავიხარენით,

მისსამნახავსასულ-დგმულსაკაცსავერშევეყარენით,ჩვენვერაგარგეთ,საქმენისხვანირამმოიგვარენით”.

118

მეფებრძანებს:“მართალიყოასულიდაჩემიძეო,ვნახერამეეშმაკისასიცრუვედასიბილწეო,

ჩემადმტერადწამოსრული,გარდმოჭრილიზეცითზეო.გამიშვიაშეჭირვება,არამგამაყოლამეო”.

119

ესეთქვადასიხარულითთამაშობაადიადა.მგოსანიდამოშაითიუხმეს,პოვესრაცასადა.

დიაგასცასაბოძვარი,ყველადარბაზსშემოხადა.მისიმსგავსისიუხვითაღმერთმანსხვამცარადაჰბადა!

თინათინისაგანავთანდილისგაგზავნამისყმისსაძებრად

120

ავთანდილჯდამარტოსაწოლს,ეცვაოდენმართპერანგი,

იმღერდადაიხარებდა,წინაედგაერთიჩანგი.შემოვიდამასწინაშეთინათინისმონაზანგი,

მოახსენა:“გიბრძანებსოტანიალვა,პირიმანგი”.

121

ავთანდილსმიჰხვდამოსმენასაქმისასანატრელისა,ადგადაკაბაჩაიცვა,მჯობიყოვლისაჭრელისა;უხარისშეყრავარდისა,არერთგანშეუყრელისა.ამოაჭვრეტატურფისა,სიახლესაყვარელისა!

122

ავთანდილლაღი,უკადრიმივა,არვისგანჰრცხვენოდა,მასნახავს,ვისთავამთაგანცრემლიმრავალჯერ

სდენოდა;იგიუებროქუშადჯდა,ელვისამსგავსადშვენოდა,მთვარესამისთაშუქთაგანუკუნიგარდაჰფენოდა.

123

გაძრცვილსატანსაემოსნესყარყუმნიუსაპირონი,ებურნესმოშლითრიდენი,ფასისათქმადსაჭირონი,ჰშვენოდესშავნიწამწამნი,გულისაგასაგმირონი,მასთეთრსაყელსაეხვივნესგრძლადთმანიარ-

უხშირონი.

124

დაღრეჯითიყომჯდომარეძოწეულითარიდითა,ავთანდილსუთხრადაჯდომაწყნარად,ცნობითა

მშვიდითა.მონამანსელნიდაუდგნა,დაჯდაკრძალვითდარიდითა.პირის-პირპირსაუჭვრეტდა,სავსელხინითადიდითა.

125

ქალმაუბრძანა:“ზარიმლევსმეამისისათხრობისა;მწადდაარა-თქმა,რომლისაღონეარამაქვსთმობისა,

მაგრაიციამიზეზიშენისააქახმობისა,რადვზიქუშადდადაღრეჯითასრემიხდილიცნობისა?”

126

ყმამანჰკადრა:“საზაროსაჩემგანთქმაღავითიქმნების?მზესამთვარეშეეყაროს,დაილევის,და-ცა-ჭნების;აზრადარადაღარამცალს,თავიჩემიმეგონების,

თქვენვებრძანეთ,რაცაგიმძიმს,ანურაცაგეკურნების”.

127

ქალმანუთხრასაუბარიკეკლუც-სიტყვად,არდუხჭირად;

იტყვის:“თუცააქანამდისჩემგანშორსხარდანამჭირად,გიკვირს,მოგხვდაწამისყოფითსაქმეშენგანსაეჭვირად,მაგრაგითხრაპირველხვალმე,სენიმემჭირსრაცაჭირად.

128

“გახსოვს,ოდესშენდაროსტანსმინდორსმხეციდაგეხოცა,

ყმაგენახაუცხოვინმე,რომეცრემლიმოეხოცა?მასუკანითგონებამანმისმანასრედამამხოცა,

შენგენუკვიმონახვასა,კიდითკიდემოჰლახოცა.

129

“აქანამდისნაუბარსათუცავერასვერგეტყვია,მაგრაშორითსიყვარულიშენგანჩემიშემიტყვია,

ვიცი,რომეგაუწყვედლადთვალთათცრემლიგისეტყვია,შეუპყრიხარსიყვარულსა,გულიშენიდაუტყვია.

130

“ასრეგითხრა,სამსახურიჩემიგმართებსამადორად:პირველ,ყმახარ,ხორციელიარვინაგვყავსშენად

სწორად,მერმე,ჩემიმიჯნურიხარ,დასტურია,არნაჭორად;

წადი,იგიმოყმეძებნე,ახლოსიყოს,თუნდაშორად.

131

“შენგანჩემისიყვარულიამითუფროგაამყარე,რომედამხსნაშეჭირვება,ეშმაბილწიასაპყარე.გულსაგარესაიმედოიამორგე,ვარდიყარე,

მერმემოდი,ლომო,მზესაშეგეყრები,შემეყარე.

132

“სამსაძებნეწელიწადსაიგიშენისაძებარი;ჰპოვო,მოდიგამარჯვებით,მხიარულადმოუბარი;

ვერაჰპოვებ,დავიჯერებ,იყოთურეუჩინარი;კოკობიდადაუფრჭვნელივარდიდაგხვდედაუმჭნარი.

133

“ფიცითგითხრობ:შენგანკიდეთუშევირთორაცაქმარი,მზეცამომხვდესხორციელი,ჩემთვისკაცადშენაქმარი,

სრულადმოვსწყდესამოთხესა,ქვესკნელსვიყოდასანთქმარი,

შენიმკლვიდესსიყვარული,გულსადანაასაქმარი”.

134

მოახსენაყმამან:“მზეო,ვინგიშერიაწამწამე,სხვაპასუხირამცაგკადრე,ანურამცაშევიწამე?

მესიკვდილსამოველოდი,შენსიცოცხლეგამიწამე,ვითამონა,სამსახურადგაღანამცაწავე,წა,მე!”

135

კვლაცაჰკადრა:“აჰა,მზეო,რათგანღმერთმანმზედ

დაგბადა,მითგმორჩილობს,ზეციერიმნათობიარაცასადა;

მერომთქვენგანმოვისმინენწყალობანი,მედიადა.ვარდიჩემიარდაჭნების,შუქიშენიიეფადა”.

136

კვლაშეჰფიცესერთმანერთსა,დააპირესესეპირი,გასალდესდაგაამრავლესსაუბარისიტყვა-ხშირი.გაადვილდა,აქანამდისგარდეხადარაცაჭირი,

თეთრთაკბილთათგამოჰკრთებისთეთრიელვავითაჭვირი.

137

ერთგანდასხდეს,ილაღობეს,საუბარიასადაგეს,ბროლ-ბადახშიშეხვეულიდაგიშერიასადაგეს;

ყმაეტყვის,თუ:“შენთამჭვრეტთათავიხელი,ა,სადაგეს!

ცეცხლთა,მანდითმოდებულთა,გულიჩემიასადაგეს”.

138

ყმაწავიდა,სიშორესათუცამისსავერგასძლებდა,უკუღმავეიხედვიდა,თვალთარეტადაყოლებდა,ბროლსასეტყვსდავარდსააზრობს,ტანსამჭევრსა

ათრთოლებდა,გულიჰქონდაგულისათვის,სიყვარულსაავალებდა.

139

თქვა:“მზეო,ვარდსასიშორეშენიდამაჩნდესესადრე,ბროლიდალალიგასრულვარქარვისაუყვითლესად-რე.

მაშინრაღავქმნა,ვერ-ჭვრეტარამომხვდესკვლა

უგრძესად-რე!ხამსმოყვრისათვისსიკვდილი,ესემედამიცწესად-რე”.

140

საწოლსდაწვა,ტირს,მტირალსაცრემლიძნელადეხოცების,

ვითავერხვიქარისაგან,ირხევისდაიკეცების;რამიჰლულნის,სიახლევესაყვარლისაეოცების,

შეკრთის,დიდნიდაიზახნის,მითპატიჟიეოცების.

141

მოშორვებასაყვარლისამასშეჰქმნოდამისადღაზოდ,ცრემლსავითამარგალიტსაჰყრისვარდისადასანაზოდ.რაგათენდა,შეეკაზმამისთამჭვრეტთასალამაზოდ,ცხენსაშეჯდა,გაემართა,დარბაზსმივასადარბაზოდ.

142

დარბაზსეჯიბიშეგზავნა,მართმისგანშენარონია,შესთვალა:“გკადრებ,მეფეო,მეესეგამიგონია:

ყოველიპირიმიწისათქვენხრმლითადაგიმონია,აწთუსჯობს,ესეამბავიცნან,რაცაგარემონია.

143

“მეწავიდე,მოვიარო,ვილაშქროდავინაპირო,თინათინისხელმწიფობამტერთათქვენთაგულსა

ვჰგმირო,მორჩილ-ქმნილიგავახარო,ურჩიყოვლიავატირო,

ძღვენნიგკადრნეზედა-ზედა,არსალამიდავაძვირო”.

144

მეფესაეთქვაამისიდიადიმადრიელობა,ებრძანა:“ლომო,არაგჭირსშენომთაგარდუხდელობა,

აწმაგაშენსათათბირსაჰგავსოშენივექველობა.წა,მაგრამომხვდეს,რაღავქმნა,თუსიშორისა

გრძელობა!”

145

ყმაშევიდა,თაყვანის-სცა,მადლირამემოახსენა:“ხელმწიფეო,მიკვირს,ქებარადიკადრეთჩემითქვენა?!აწნუთუმცაკვლანახვითაღმერთმანბნელიგამითენა,პირითქვენიმხიარულიმხიარულსაკვლამიჩვენა!”.

146

მეფეყელსამოეკიდა,გარდაკოცნავითაშვილი.

სხვამათებრიარყოფილაარგამზრდელი,არგაზრდილი!ყმაადგადაწამოვიდა,მასდღემათიჩანსგაყრილი;როსტანმისთვისაატირაგონიერიგული,ლბილი.

147

გამოემართაავთანდილ,მოყმემხნე,ლაღადმავალი.ოცდღეიარა,ღამეცადღეზედაწაჰრთომრავალი.

იგიალხინისოფლისა,იგიანივთიდავალი,არმისცილდებათინათინმისიმას,ვისგანსწვავალი.

148

რამოვიდა,სიხარულიშიგანგახდასამეფოსა.მოეგებნესდიდებულნი,ძღვენსასძღვნიდესიეფოსა.იგიპირ-მზეარმოსცთებისსიარულსასასწრაფოსა.მიჰხვდესმყოფნიმასწინაშესიხარულსასადაფოსა.

149

ქალაქიჰქონდამაგარისაზაროდსანაპიროსა,გარეკლდეიყო,გიამბობზღუდესაუქვიტკიროსა.ყმამანმანდაყოსამიდღეამოსასანადიროსა,გაზრდილიმისიშერმადინდაისვასავაზიროსა.

150

ესეამონაშერმადინ,ზემოთცასახელ-დებული,თანა-შეზრდილი,ერთგულიდამისთვისთავ-

დადებული.მანარიცოდააქამდისმისყმისაცეცხლიდებული,აწგაუცხადასიტყვებიმისმზისაიმედებული.

151

უბრძანა:“აჰა,შერმადინ,ამადმეშენგანმრცხვენიან,ჩემნისაქმენიყოველნიგცოდნიანგაგივლენიან,მაგრაარიცი,აქამდისრანიცაცრემლნიმდენიან!

მევისგანმქონდესპატიჟნი,აწმასვემოულხენიან.

152

“მოუკლავართინათინისსურვილსადასიყვარულსა,ცრემლიცხელიასოვლებდისნარგისთაგანვარდსა

ზრულსა,ვერვაჩენდიაქანამდისჭირსაჩემგანდაფარულსა,აწმიბრძანასაიმედო,ამადმხედავმხიარულსა.

153

“მიბრძანა:«მიცანამბავიმისყმისადაკარგულისა,

მოხვიდე,სრულ-ვქმნამაშინღაშენიწადილიგულისა,ქმარიარმინდაუშენოდ,მომხვდესხისაცარგულისა!»

მომცაწამალიგულისა,აქამდისდადაგულისა.

154

“პირველ,ყმავარ,წასლვამინდაპატრონისასამსახურად,-

ხამსმეფეთაერთგულობა,ყოფაგვმართებსყმასაყმურად,-

მერმე,ცეცხლიდაუვსია,აღარამწვავსგულსამურად.ხამს,თუკაციარშეუდრკესჭირს,მიუხდესმამაცურად.

155

“ვართუმოყვრესნიმედაშენყოველთაპატრონ-ყმათასა,ამისთვისგნუკევსმენასაშენამაჩემთახმათასა:

ჩემწილდაგაგდებპატრონად,თავადადჩემთასპათასა,ამასაქმესავერავიქმმეგანდობასასხვათასა.

156

“ლაშქართადადიდებულთაალაშქრებდი,ჰპატრონობდი;

დარბაზსკაცსაგაჰგზავნიდიდაამბავსამათსასცნობდი,წიგნსასწერდიჩემმაგიერ,უფასოსაძღვენსა

სძღვნობდი,აქასადმეარ-ყოფასაჩემსამათმცარადაგრძნობდი!

157

“ლაშქრობადანადირობაშენიჩემსადაასახე,აქათსამწელმომიცადე,ხვაშიადიშემინახე,

მენუთუმცაშემოვბრუნდი,ალვაჩემიარდაჭნახე,

არმოვბრუნდე,მომიგლოვე,მიტირედამივაგლახე.

158

“მაშინღაჰკადრემეფესაარსაქმესასურვალია,აცნობეჩემისიკვდილი,-იყავმართვითამთრვალია,-

მიჰხვდა-თქოსაქმე,რომელიყოვლთათვისგარდუვალია.გლახაკთამიეცსაჭურჭლე,ოქრო,ვერცხლიდარვალია.

159

“მაშინუფრომომეხმარე,ამისგანცაუფრომხნედ-რე,ნუთუადრედამივიწყო?მახსენებდეზედა-ზედ-რე!მეტადკარგადდამიურვე,სულიჩემიშეივედრე,ზრდანიჩემნიმოიგონენ,გულიშენიმოიმდედრე”.

160

რამონამანმოისმინა,გაუკვირდა,შეეზარა,თვალთათვითამარგალიტიცრემლიცხელიგარდმოყარა,

მოახსენა:“უშენომანგულმანრამცაგაიხარა!ვიცი,რომეარდასდგები,მაგასგიშლიამადარა.

161

«ჩემადნაცვლადდაგაგდებო»,-ესესიტყვავითმიბრძანე?

რაგვარავქმნაპატრონობა?რამცგიფერე,რამცგიგვანე?შენმარტოსაგიგონებდე,მემცამიწავიაკვანე!

სჯობსორნივეგავიპარნეთ,წამოგყვები,წამიტანე!”

162

ყმამანუთხრა:“მომისმინე,მართლადგითხრობ,არა

ჭრელად:რამიჯნურიველთარბოდეს,მარტოუნდაგასაჭრელად.მარგალიტიარვისმიჰხვდესუსასყიდლოდ,უვაჭრელად,კაციცრუდამოღალატეხამსლახვრითადასაჭრელად.

163

“ვისმცავუთხარხვაშიადი?შენგანკიდეარვინვარგა,უშენოსაპატრონობავისმივანდო,ვინიქმსკარგა?სანაპიროგაამაგრე,მტერმანახლოსვერიბარგა,

კვლანუთუმცაშემოვიქეც,ღმერთმანსრულადარდამკარგა.

164

“ფათერაკისწორადმოჰკლავს,ერთიიყოს,თუნდაასი;მარტოობავერასმიზამს,მცავსთუცისაძალთადასი;

აქათსამწელარმოვიდე,მაშინგმართებსგლოვა,ფლასი;წიგნსამოგცემ,გმორჩილობდენ,ვინცაიყოსჩემიხასი”.

წიგნიავთანდილისათავისყმათათანა

165

დაწერა,თუ:“ჩემნოყმანო,გამზრდელნოდაზოგნოზრდილნო,

ერთგულნოდამისანდონო,ამასზედაგამოცდილნო,თქვენჩემისასაწადლისამიდგომილნო,ვითაჩრდილნო,წიგნიჩემიმოისმინეთ,ყოვლნოერთგანშემოყრილნო!

166

“მიწაცათქვენიავთანდილ,ისმინეთ,გიწერმერასა:

თვითვიქმხელითაჩემითაამაწიგნისაწერასა,ცოტასახანსავარჩივეგაჭრასმასადამღერასა,

პურადდასაჭმლადმივენდევჩემსამშვილდსადაცერასა.

167

“საქმერამემიცთავისაზესადმეგარდსახვეწელი,დავყომარტოდდაღარიბადესეწლეულიმეწელი,გემუდარებიამისთვის,ვართქვენიშემომხვეწელი,მედამახვედროთსამეფომტერთაგანდაულეწელი.

168

მეშერმადინდამიგდია,ჩემადკერძადპატრონობდეს,სიკვდილსადასიცოცხლესასადამდისცაჩემსა

სცნობდეს,

ყოვლთამზეებრმოგეფინოს,ვარდსარზრვიდეს,არაჭნობდეს,

შემცოდესაყველაკასავითაცვილსადაადნობდეს.

169

თქვენცაიცით,გამიზრდია,ვითაძმადავითაშვილი.ამასასრეჰმორჩილობდით,არსვითამცაავთანდილი,ბუკსაიკრას,აქმნევინეთყოვლისაქმე,ჩემგანქმნილი;

მეთუდრომდისარმოვიდე,გლოვაგმართებს,არსიცილი”.

170

ესეწიგნიგაასრულაწყლიანმანდასიტყვა-ნაზმა,წელთაოქროშემოირტყა,საღარიბოდმოეკაზმა,

ბრძანა:“მინდორსშევჯდებიო”,ლაშქარიცადაერაზმა;

მასვეწამსაწამოვიდა,შინახანიარადაზმა.

171

ბრძანა:“წადითყველაკაი,აქამომხრედარვინმინა”.მონებიცამოიშორვა,თავიგაითავისწინა,

მარტოგარეშემობრუნდა,შამბიშიგანგაირბინა,მიწყივმისადსაგონებლადმისიმკლველითინათინა.

172

იგიველიგაირბინა,ლაშქართაგანგაეკიდა.ვინმცანახასულიერმან,ანუვინმცაგაეკიდა?

ვისმახვილივერასავნებს,მისიმკლავიგაეკიდა,მისგანტვირთიკაეშნისატვირთადვარგადგაეკიდა.

173

რალაშქართაინადირესდაპატრონიმოითვალეს,იგიპირ-მზევეღარპოვეს,პირიმათიიფერმკრთალეს,

მათსადიდსასიხარულსასამძიმარიანაცვალეს,ყოვლგანრბოდესსაძებარად,ვინცაიყოუცხენმალეს.

174

“ღმერთი,ლომო,შენადნაცვლადსხვასავისცადანერგვიდეს!”

დარბოდესდასხვაგნითსხვათამოამბეთამოასხმიდეს;ვეღარაცნესმისისაქმე,გაიარააქათკიდეს,

მისნისპანიგულ-მოკლულნიცრემლსაცხელსაგარდმოჰყრიდეს.

175

შერმადინერთგანშეყარნახასნიდადიდებულები,უჩვენაიგიუსტარი,ამბავიმისითქმულები.

რამოისმინეს,ყველაიდარჩაგულ-დანაწყლულები,თავსაიცემდეს,არიყოგულიუცრემლო,ულები.

176

ყოვლთაჰკადრეს:“თუცაყოფაჩვენუმისოდგვეარმისცა,უშენოსასაჯდომიდატახტიმისივისმცამისცა?

განაღამცაგმორჩილობდით,თუგვიბრძანორაცავისცა!”იგიმონააპატრონეს,ყველაკამანთაყვანის-სცა.

ავთანდილისაგანმისყმისაძებნადწასლვა

177

ამსაქმესამემოწმებისდიონოსიბრძენი,ეზროს:საბრალოა,ოდესვარდიდაეთრთვილოს,და-ცა-ეზროს.ვისბადახშიარაჰგვანდესდალერწამიტანადეზროს,

იგისადმეგაღარიბდეს,სამყოფთაგანიაბეზროს.

178

ავთანდილიგიმინდორიოთხ-ახმითგარდაიარა,დააგდომზღვარიარაბთა,სხვათმზღვართაარეიარა,

მაგრამისმზისაგაყრამანსიცოცხლეგაუზიარა;თქვა:“თუმემასმცავეახელ,აწცხელსაცრემლსავღვრი

არა”.

179

ახალმანფიფქმანდათოვა,ვარდიდათრთვილა,დანასა;მოუნდისგულსადაცემა,ზოგჯერმიჰმართისდანასა;

თქვის:“ჭირიჩემისოფელმანოთხმოცდაათიანასა,მოვჰშორდილხინსაყველასა,ჩანგსა,ბარბითსადანასა!”

180

ვარდიმისმზისაგაყრილიუფროდაუფროჭნებოდა,გულსაუთხრის,თუ:“დათმეო”,ამადარდიაბნდებოდა.

უცხოუცხოთაადგილთასაძებრადიარებოდა,მგზავრთაჰკითხვიდისამბავთა,მათთანა-ემოყვრებოდა.

181

მუნეძებს,ცრემლიმტირალსასდისზღვათაშესართავისად.

უჩნდისქვეყანატახტადდამკლავისადებლადთავისად.თქვის:“საყვარელო,მოგშორდი,გულიშენდაგრჩა,ვთქვა

ვისად?

შენთვისსიკვდილიმეყოფისლხინადჩემისათავისად”.

182

ყოვლიპირიქვეყანისამოვლო,სრულადმოიარა,ასრერომეცასაქვეშეარდაურჩა,არიარა,

მაგრაიგიმისამბისამსმენელსაცავერმიმხვდარა.ამაშიგანწელიწადისამისამთვედმიიყარა.

183

მიჰხვდარასმექვეყანასაუგემურსა,მეტადმქისსა,თვეერთკაცსავერანახავს,ვერასშვილსაადამისსა,

იგიჭირიარუნახავსარრამინსდაარცავისსა,დღედაღამეიგონებდასაყვარელსამასვემისსა.

184

მასმიჰხვდაწვერისადგურადმაღლისამთისადიდისა,გამოჩნდამუნითმინდორი,სავალიდღისაშვიდისა.მისმთისაძირსაწყალიდის,არადსანდომიხიდისა,ორგნითვეტყესაშეეკრანაპირიწყლისაკიდისა.

185

ზედწაადგა,შეექცევის,დროთა,დღეთაანგარიშობს;თვენიესხნესორანიღა,ამადსულთქვამს,ამადიშობს;“ვათუსაქმეგამიმჟღავნდეს!-კვლაამისთვისგულ-

მოშიშობს,-ავსაკარგადვერვინშესცვლის,თავსაახლადვერვინ

იშობს”.

186

საგონებელიშეექმნა,დადგასაქმისამრჩეველად,თქვა:“თუდავბრუნდე,ეზომიხანირადდავყავმე

ველად?ჩემსარავჰკადრომნათობსა,ვიყავრადდღეთა

მლეველად,მისივერავცნაჭორადცა,ვარვისთაგზათა

მკვლეველად?”

187

“თუარდავბრუნდე,საძებრადდავყვნესხვანიცახანანი,რომელსავეძებ,ვერავცნნეამბავნიმემისთანანი,

დროგარდაუწყდესშერმადინს,შეჰრჩესღაწვისაბანანი,მივიდეს,ჰკადრნესმეფესასაქმენიდასაგვანანი!

188

“უამბოსჩემისიკვდილი,თვითჩემგანდავედრებული,მათშექმნანგლოვა-ტირილი,ქმნანსაქმეგამწარებული,მერმემივიდეცოცხალი,სადმესხვაგანმერებული!”

ამასიგონებსტირილითგონება-შეიწრებული.

189

იტყვის:“ღმერთო,სამართალნიშენნიჩემთვისრადამრუდენ?

მეეზომნისიარულნიკიდერად,გლახ,გამიცუდენ,გულითჩემითსიხარულნიაღჰფხვრენ,ჭირნიდააბუდენ?დღეთაჩემთაცრემლნიჩემნივერაოდესდავიყუდენ”.

190

კვლაცაიტყვის:“დათმობასჯობს”დათავსავეეუბნების:“დღეთამეტადნუმოჰკვდები,გულიჩემინუდადნების,

უღმრთოდვერასვერმოვაწევ,ცრემლიცუდადმედინების,

განგებასავერვინშესცვლის,არ-საქმნელიარიქმნების”.

191

თავსუთხრა:“მოკვე,გიჯობსოსიცოცხლესაუგიანსა;მიხვალ,დაგვხვდებისთინათინ,-ანათებსდღესა

მზიანსა,-გკითხოსმისყმისაამბავი,რაგმართებსვაგლახიანსა?”

იგონებსწამ-წამ,მიჰყვებისტყისპირსაშაბნარ-წყლიანსა.

192

“ყოვლნიარსნიცათქვეშეთნიერთობსრულადმომივლიან,

მაგრასაქმემისკაცისავერასადაშემიგნიან;

უღონიოდმართალიყვნეს,რომელთაცაქაჯადთქვიან.აწტირილიარასმარგებს,ცუდადცრემლნირასამდიან?”

193

მთითჩამოვიდაავთანდილ,გავლოწყალიდატყენია,მინდორსაცორვებსტაიჭსა,შეჟღრენითმონაწყენია.

გასცუდებოდესმკლავნიდამისნისიამაყენია,ბროლისაველსასტურფობდესგიშრისამუნსაყენია.

194

მობრუნებადააპირა,სულთქნა,მერმეივაგლახა,მასმინდორსადაემართა,გზათვალითაგამოსახა;

თვესაერთსასულიერიკაციარსადარენახა,მხეცნიიყვნესსაშინელნი,მაგრაარაშეუზახა.

195

თუცამხეც-ქმნილიავთანდილგულ-ამოსკვნითდაკვნესითა,

ეგრეცაჭამამოუნდისადამისტომთაწესითა,ისრითამოკლისნადირი,როსტომისმკლავ-უგრძესითა,შამბისაპირსაგარდახდა,ცეცხლიდააგზოკვესითა.

196

ცხენსამისცასაძოვარი,ვირემწვადიშეიწოდეს;ექვსნირამეცხენოსანნი,ნახა,მისკენმივიდოდეს;თქვა,თუ:“ჰგვანანმეკობრეთა,თვარაკარგირამც

იცოდეს!აქაკაციხორციელიკვლაყოფილაარაოდეს”.

197

ხელთაჰქონდამშვილდ-ისარი,მათკენმივამხიარული.ორთაკაცთაწვეროსანთაყმამოჰყვანდაუწვერული,თავსაიყოდაკოდილი,შეებნიდასისხლსაგული,

ტიროდესდაიჭირვოდეს,ცოტაედგამას,გლახ,სული.

198

უყივლა,თუ:“ძმანო,ვინხართ?მეკობრეთადაგამსგავსენ!”

მათმიუგეს:“დაგვიწყნარდი,გვიშველერა,ცეცხლნიავსენ,

ვერაგვარგო,მოგვიმტკივნე,ჭირნიჭირთამოგვისავსენ,სატირელნიმოგვიტირენ,ღაწვნიშენცადაიმხავსენ”.

199

ავთანდილმიდგა,ეუბნამათკაცთაგულ-მდუღარეთა;მათუთხრესმათიამბავი,ტირილითმოუბარეთა:“ჩვენვართოძმანისამნივე,მითვიდენთცრემლთა

მწარეთა,დიაგვაქვსციხე-ქალაქიხატაეთსარე-მარეთა.

200

“კარგიგვესმასანადირო,ნადირობასწამოვედით,გვყვესლაშქარნიუთვალავნი,წყლისაპირსა

გარდავხედით,სანადირომოგვეწონა,თვესაერთსაარწავედით,

ვხოცეთმხეციუსაზომომინდორითდამთითდაქედით.

201

“ჩვენსამთაძმათაჩვენთანამესროლნიდავაწბილენით,

მითერთმანერთსასამნივეჩვენკიდედავეცილენით:«მეუკეთმოვჰკლავ,მეგჯობო»,სიტყვანიგავაქილენით,ვერგავიჩინეთმართალი,ვისარჩლეთ,ვითაკილენით.

202

“დღესავყარენითლაშქარნი,სავსენიირმისტყავითა,ვთქვით:«გავაჩინოთმართალი,ვინვსჯობთთავისა

მკლავითა,თავსავეახლნეთმარტონი,დავდგეთთავისათავითა,

თვითდანახულსამოვჰკლვიდეთ,ნუვესრვითდამნახავითა».

203

“ჩვენვიახლენითსამთავესამნივემეაბჯრენია,ლაშქართაწასლვავუბრძანეთ,მითარასმოაზრენია,

მოვინადირეთმინდორი,ისიტყენიდაღრენია,დავხოცეთმხეცი,მფრინველი,რაცაზეგარდაგვფრენია.

204

“ანაზდადმოყმეგამოჩნდაკუშტი,პირ-გამქუშავია,ზედაჯდაშავსატაიჭსა,-მერანირამეშავია,-თავსადატანსაემოსაგარე-თმავეფხისტყავია,ჯერმისიმსგავსიშვენებაკაცთაგანუნახავია.

205

“ვუჭვრიტეთ,მისთაელვათაშუქნიძლივგავიცადენით,ვთქვით,თუ:«მზეაოქვეყანად,ნუვეუბნებითცად

ენით!»მისიმოგვინდაშეპყრობა,ვჰკადრეთდაშევეცადენით,

ასრესულთქმითდავაებითმითვართ,ცრემლისა

დადენით.

206

“მეუხუცესმანუმცროსთაკაციდავსთხოვექენებით;ჩემმანშემდეგმანტაიჭიმისიმითაქოხსენებით;

ამანმართოდენმორევნაგვითხრა,ვუალეთჩვენებით,მივჰმართეთ,იგიაგრევეწყნარადმივადაშვენებით.

207

“ბროლმან,ლალსაგარეულმან,ვარდნითხელნიანატიფნა,

იგიტკბილნიგონებანიჩვენთვისმეტადგაამყიფნა:არაგვიხვნა,არცადაგვსხნა,ყოლაარადამოგვკრიფნა,მისნიმკვახედმოუბარნიმათრახითაშეგვამწიფნა!

208

“უმცროსსაძმასამივეცით,უფროსსადავეზიდენით;ხელიმოჰკიდა,«დადეგო!»,ესეცაჰკადრაკიდენით;მანხრმალსახელიარმიჰყო,ჩვენამადდავერიდენით,თავსაგარდაჰკრამათრახი,ვნახეთსისხლისაკიდენით.

209

“მითერთითამათრახითათავიასრეგარდაჰფრიწა,ვითამკვდარიუსულოქმნა,ვითამიწადაამიწა,მისირასმემკადრებელიმოამდაბლა,მოამიწა,

თვალთაწინაწაგვივიდალაღი,კუშტი,ამაყი,წა!

210

“აღარდაბრუნდა,წავიდაწყნარადდააუჩქარებლად,

აგერამივა,ნახეო,იგიმზეებრდამთვარებლად”.შორსუჩვენებდესავთანდილსმტირალნიგაუხარებლად,

ოდენჩნდაშავიტაიჭიმისიმისმზისამარებლად.

211

აჰა,მიჰხდაავთანდილსაღაწვთაცრემლითარ-დათოვნა,რათგანცუდადარწაუხდამასეზომიგარეთყოვნა.

კაცსამიჰხვდესსაწადელი,რასეძებდეს,უნდაპოვნა,მაშინმისგანაღარახამსგარდასრულთაჭირთახსოვნა.

212

უთხრა,თუ:“ძმანო,ვარვინმეღარიბიუადგილოსა,მეიმაყმისასაძებრადმოვჰშორდისაგაზრდილოსა,აწთქვენგანმივჰხვდისაქმესაყოლაარ-საადვილოსა,

ღმერთიმცანურასნუღარიქმსთქვენსადასაღრეჯილოსა!

213

“ვითამემივჰხვდიწადილსა,ჩემისგულისანებასა,აგრემცაღმერთინურასიქმსძმისათქვენისავნებასა!”

უჩვენამისისადგომი:“მიდითონება-ნებასა,ჩრდილსაგარდასვით,მაშვრალნიმიეცითმოსვენებასა”.

214

ესეუთხრადაწავიდა,ცხენიგაქუსლადეზითა,ვითაგავაზიგაფრინდა,არ-გაშვებულიხეზითა,

ანმთვარე,მზისაშემყრელი,მზესინათლითაზეზითა.დაივსოცეცხლიშემწველიმისითამანმიზეზითა.

215

მიეწურა,იგონებდა,ახლოსშეყრავითააგოს:“საუბარმანუმეცარმანშმაგიუფროგააშმაგოს!

ხამს,თუკაცმანგონიერმანძნელისაქმეგამოაგოს,არსიწყნარეგონებისამოიძულოს,მოიძაგოს.

216

“რათგანისიარისსადმეუცნობოდდაისრერეტად,რომეკაცსაარმიუშვებსსაუბრადდამისადჭვრეტად,მივეწევი,შევიყრებითერთმანერთისცემა-ჟლეტად,ანუმომკლავს,ანუმოვჰკლავ,დაიმალვისმეტის-

მეტად”.

217

ავთანდილიტყვის:“ეზომნიჭირნიმცარადვაცუდენი?რაცაღაარის,არაარს,თუმცაარედგნესბუდენი;

სადაცამივა,მივიდეს,რაზომმცმოვლოდესზღუდენი,მუნითგანვძებნნეღონენიჩემნიარ-დასამრუდენი”.

218

წინა-უკანაიარნესორნიდღენიდაღამენი,დღისითდაღამითმაშვრალნი,არშეჭამადთამჭამენი.

არსადახანიარდაყვეს,ერთნითვალისაწამენი.მათთვალთაცრემლნისდიოდეს,მინდორთა

მოსალამენი.

219

დღისითვლესდასაღამო-ჟამგამოუჩნდესდიდნიკლდენი,

კლდეთაშიგანქვაბნიიყვნეს,ძირსაწყალიჩანადენი,წყლისაპირსა,არითქმოდა,შამბიიყოთურასდენი,

ხედიდრონი,თვალ-უწდომი,მაღლაკლდემდისანაყრდენი.

220

მანყმამანქვაბსამიჰმართა,გავლნაწყალნიკლდენია;ავთანდილცხენსაგარდახდა,მონახნადიდნიხენია,მასზედაჭვრეტადგავიდა,ძირსადააბაცხენია,

მუნითუჭვრეტდა.იგიყმამივაცრემლ-მინადენია.

221

რატყენიგავლნამანყმამან,მოსილმანვეფხისტყავითა,ქვაბისაკარსაგამოდგაქალიჯუბითაშავითა,

ატირდამაღლადცრემლითა,ზღვათაცაშესართავითა,იგიყმაცხენსაგარდახდა,ყელსამოეჭდომკლავითა.

222

ყმამანუთხრა:“დაოასმათ,ხიდნიზღვასაჩაგვიცვივდეს:ვეღარმივჰხვდითჟამიერად,ჩვენვისიცაცეცხლნი

გვწვიდეს”.ესეთქვადამკერდსახელნიიკრნა,ცრემლნი

გარდმოსწვიმდეს.ქალიშებნდა,მოეხვია,ერთმანერთსასისხლისწმიდეს.

223

იგიტევრიგაეხშირადანაგლეჯსამათსათმასა,ერთმანერთსაეხვეოდეს,ყმაქალსადაქალიყმასა;იზახდიან,მოთქმიდიან,მოსცემდიანკლდენიხმასა.ავთანდილსჭვრეტსგაკვირვებითმათსაეგრექცევა-

ზმასა.

224

სულიდაიღომანქალმან,დათმოგულისაწყლულობა,ქვაბსშეიყვანატაიჭი,მოჰხადააკაზმულობა,

მასამასაშეჰხსნა,შეიღოაბჯრისაწელ-მორტყმულობა;შინაშევიდეს,მასდღესაგარდახდაგამოსრულობა.

225

ავთანდილსუკვირს:“ამბავიისითუვცნაომერითა?!”გათენდა,ქალიგამოდგა,მოსილიმითვეფერითა,შავსააუდვალაგამი,სწმენდდარიდისაწვერითა,შეკაზმა,მოაქვსაბჯარიწყნარად,არრამეჩხერითა.

226

მისმოყმისაწესიიყო,მეტსათურეარასრეჯდა.

ქალიტირსდამკერდსაიცემს,თმისატევრსაგაიგლეჯდა;

ერთმანერთსამოეხვივნეს,აკოცადაცხენსაშეჯდა;ასმათ,აგრედაღრეჯილი,კვლაუფრორედაიღრეჯდა.

227

ავთანდილახლოსკვლანახასახემისივეკაცისა,ულვაშ-აშლილი,წვერ-გამო,“ნუთუმზეაო,-თქვა,-

ცისა?”ეყნოსასულიალვისა,ქართაგანმონატაცისა;

ასრეუჩნსმოკლვალომისა,მართვითალომსავაცისა.

228

მასვეგზასაწამოვიდა,რომეგუშინშეეარა,შამბიგავლო,გაეშორა,თავიმინდორსგააგარა;

ავთანდილსჭვრეტსგაკვირვებით,მალვითხესამოეფარა,

თქვათუ:“ღმერთმანესესაქმემეტადკარგადმომიგვარა.

229

“აწამასჩემთვისღმრთისაგანსხვასაქმერავამჯობინო?ქალიშევიპყრა,მისყმისაამბავივაამბობინო,

ჩემიცავუთხრაყველაი,მართალიგავაბრჭობინო,მასყმასახრმალიარავჰკრა,არცმისიდავისობინო”.

ამბავიავთანდილისა,ასმათსრომეუბნებისქვაბშიგან

230

ჩამოვიდა,ცხენიახსნა,მისგანხესაგამობმული,ზედაშეჯდა,გაემართა,ქვაბიდახვდაკარ-განხმული.

მუნითქალიგამოიჭრაგულ-მდუღარე,ცრემლ-დასხმული,

ეგონა,თუ:დაბრუნდაოპირივარდი,ბროლ-ბაკმული.

231

ვერიცნა,-სახეარჰგვანდამისიმისყმისასახესა,-ფიცხლაგაიქცა,მიჰმართაზახილითკლდესადახესა;

ყმაგარდაიჭრა,დააბა,ვითაკაკაბიმახესა;ხმასსცემდესკლდენიქალისაზახილსამუნერთ-სახესა.

232

მასყმასათავიარმისცა,ჭვრეტადცაებილწებოდა,ვითაკაკაბიარწივსაქვეშემიდამოძრწებოდა,

ტარიელსვისმეუზახდამწედ,თუცაარემწებოდა,ავთანდილმუხლთაუყრიდა,თითითაეხვეწებოდა.

233

ეტყოდა:“სულე!რამცგიყავ?კაცივარ,ადამიანი,უფერო-ქმნილნიმინახვანვარდნიდაისიიანი,

მისირამმითხარ,ვინარისტან-სარო,პირ-ბაკმიანი?სხვადარასგიზამ,ნუგეშის,ნუჰყივიაგრეხმიანი”.

234

ქალიეტყოდატირილით,სარჩელიუგავსბრჭობასა:“თუარშმაგიხარ,დამეხსენ;შმაგიხარ,მოდიცნობასა!აწმეტადძნელსასაქმესამნუკევადვილადთხრობასა;

ცუდადნუსცთები,ნუელიმაგაამბისამბობასა”.

235

კვლაეტყვის:“ყმაო,რაგინდა,ანუმენუკვიმერასა?მაგასაქმისავერაიქმსვერცაკალამიწერასა.

შენერთხელმეტყვი,«მითხარო»,მეასჯერგეტყვი«ვერასა»,

ვითასიცილიტირილსა,ვაგლახიმიჯობსმღერასა”.

236

“ქალო,არიცისითმოვალ,რაჭირნიმომითმენიან;ოდითგანვეძებამბავთა,ესეარვისგანმსმენიან;

შენმიპოვნიხარ,-სიტყვანიჩემნირაზომცაგწყენიან,-ვერდაგეხსნები,მიამბე,ჩემგანნუღარაგრცხვენიან!”

237

ქალმანუთხრა:“რასშეგესწარ,მევინვარდაანუშენო?მზეარმახლავს,შეგეტყვების,თრთვილო,ასრემით

მაწყენო!გრძელისიტყვასაწყინოა,ასრემოკლედმოგახსენო:ვერასათვისვერგიამბობ,რაცაგინდა,იგიქმენო!”

238

კვლაცაჰკითხაზენარობით,მიუყარნამუხლნიწინა,მაგრავერავერდაჰყარა,მუდარობამოეწყინა,

პირსაზედაგაგულისდა,თვალთასისხლიმოედინა,ადგა,თმითაწამოზიდნა,ყელსადანადააბრჯინა.

239

ეგრეუთხრა:“მეეზომიჯავრივითაშეგარჩინო?!რაგვარათუამატირო,ცრემლიცუდადდამადინო?!

გიჯობს,მითხრა;ამისმეტიმართაღარაარგაწყინო,თვარა,ღმერთმანმტერიჩემიმოკლას,ვითა

მოგაკვდინო!”

240

ქალმანუთხრა:“ეგეღონემოიგონემატადავი:თუარმომკლავ,არმოვკვდები,მრთელივარდა

მოუკლავი.რადრაგითხრა,სადამდისცავიყოჭირთაუნახავი?კვლათუმომკლავ,სასაუბროდაღარმედგასზედან

თავი”.241

კვლაეტყვის:“ყმაო,რადმპოვე,ვინმეუბნებიმე,ვინო?ეგეამბავიცოცხალსაენითავერმათქმევინო!მეთავიჩემინებითაჩემითამოგაკლვევინო,

ვითაუსტარიბედითიადვილადდაგახევინო.

242

“ჩემისიკვდილიშენჩემად,პატიჟადნურადგგონია,მითრომედამხსნიტირილსა,შემშრებისცრემლთა

ფონია;ჩალადმიჩნსყოვლისოფელი,მისთვისვეშემიწონია.

ვერგიცნობ,ვინხარ,ვისგითხრნესიტყვანიმისანდონია?”

243

ყმამანთქვა,თუ:“არეგებისაწამისიასრეთქმევა,სხვასარასმემოვიგონებ,სჯობსსაქმისაგამორჩევა”.გაუშვადაცალკედაჯდა,ტირს,დაუწყოცრემლთა

ფრქვევა,

ქალსაუთხრა:“გაგარისხე,აწ,არვიცი,ვითდავრჩე,ვა!”

244

ქალიდაუჯდაკუშტ-გვარად,ქუშობს,ჯერთარდამტკბარია;

ავთანდილქვეზისტირილად,აღარასმოუბარია;ვარდისაბაღსამოგუბდაცრემლისასაგუბარია.

კვლაიქითქალიატირდა,მისთვისგულ-ნალმობარია.

245

ყმამტირალიშეებრალა,ამადცხელნიცრემლნიღვარნა,მაგრაუჯდაუცხოსუცხო,არბაგენიაუბარნა;

ყმამანცნა,თუ:“გონებანიჩქარნიჩემთვისდააწყნარნა”.ცრემლ-დენილიშეეხვეწა,ადგა,მუხლნიმიუყარნა.

246

უთხრა:“ვიცი,აღარვარგხარშენაწჩემადდასადობლად,გაგარისხე,დაგრჩომივარღარიბადდაამადობლად;აწეგრეცათავიჩემიდამიცშენთვისდასანდობლად,

ამადრომეშეცოდებაშვიდ-გზისთქმულაშესანდობლად.

247

“თავიჩემისამსახურადთუცაავადმოგაწონე,მიჯნურისაშებრალებახამს,ესეცაგაიგონე;

სხვაგნითყოვლგნითუღონოვარ,არვინარისჩემიღონე;სულთამოგცემგულისათვის,სხვამეტიმცარაგაქონე!”

248

რაქალსამიჰხვდაყმისაგანმიჯნურობისასმინება,

გულ-ამოხვინჩვითდაიწყოას-კეცადცრემლთადინება,კვლაგაამაღლაზახილითტირილი,არგაცინება.

ავთანდილსღმერთმანწადილიმისცა,გულისალხინება.

249

იტყვის,თუ:“ამასიტყვითამასფერიშეეცვალების,ვისთვისმეცხელიუცილოდმასცრემლიემალმალების”.კვლაუთხრა:“დაო,მიჯნურიმტერთაცაშეებრალების;ესეცაიცი,სიკვდილსათვითეძებს,არეკრძალების.

250

“ვარმიჯნური,ხელივინმე,გაუწყვედლადსულთადგმისად;

ჩემმანმზემანგამომგზავნასაძებარადიმაყმისად;ღრუბელიცავერმიჰხვდების,მემისრულვარსადა,მი,

სად!გულითქვენიმიპოვნია,მისიშენდა,შენიმისად.

251

“მისისახეგულსაჩემსახატადასრეგამოვხატე,მისთვისხელმან,გამოჭრილმან,ლხინიჩემივაალქატე.

ორისაგანერთიმიყავ:ტყვემქმენ,ანუმააზატე,ანმაცოცხლე,ანუმომკალ,ჭირიჭირსამომიმატე”.

252

ქალმანუთხრაყმასასიტყვაპირველისაუამესი:“ეგესიტყვამოიგონედიარამეუკეთესი.

წეღანსაქმემტერობისაგულსაჩემსაშთამოსთესი,აწმოყვარეგიპოვნივარ,დისაგანცაუფროდესი.

253

“მაშარათგანმიჯნურობაშენადღონედმოიგონე,არეგების,ამასიქითთუმცათავიარგამონე,არშენმოგეცთავიჩემი,დაგაბნივე,დაგაღონე;

შენთვისმოვკვდე,ამისებრიმემცასაქმერავაღონე!

254

“აწრაცაგითხრა,თუამასაქმესადამმორჩილდები,რასაცაეძებ,მიჰხვდები,უცილოდარასცილდები;თუარმომისმენ,ვერჰპოვებ,რაზომმცაცრემლსა

ჰმილდები,მოგხვდებისმდურვასოფლისა,მოჰკვდებიგა-ცა-

სწბილდები”

255

ყმამანუთხრა:“ეგესაქმეამასჰგავსო,არასხვასა:ორნიკაცნიმოდიოდესსადაურნისადმეგზასა,უკანამანწინანახაჩავარდნილიშიგანჭასა,

ზედმიადგა,ჩაჰყიოდა,ტირს,იძახისვაგლახ-ვასა.

256

“ეგრეუთხრა:«ამხანაგო,იყავმანდა,მომიცდიდე,წავალთოკთამოსახმელად,მწადსო,თუმცაამოგზიდე»;

მასქვეშეთსაგაეცინა,გაუკვირდამეტადკიდე,შემოჰყივლა:«არგელოდე,სადგაგექცე,სადწავიდე?»

257

“აწ,დაო,შენთახელთააჩემისაბელიყელისა,სხვადუღონოაუშენოდჩემგანაღპყრობახელისა;

რასაცამიზამ,შენიცი,შენხარწამალიხელისა,თვარვისმცაექმნაგორლითაშეკვრათავისამრთელისა!”

258

ქალმანუთხრა:“მომეწონა,ყმაო,შენინაუბარი.ხარუცილოდკარგივინმე,მოყმე,ბრძენთასაქებარი;ხარვინათგანაქანამდისმაგაჭირთადამთმობარი,

რაცაგითხრა,მომისმინე,გიპოვნიასაძებარი.

259

“იმამოყმისაამბავიარსადაარიპოვების;თვითთუარგითხრობს,არითქმის,არვისგან

დაიჯერების;მოილოდინე,მოვიდეს,რაზომმცადაგეყოვნების,

დადუმდი,ვარდსანუაზრობ,ცრემლითანუითოვნების.

260

“გითხრა,თუცოდნაგწადიანჩვენისაშენსახელისა:ტარიელარისსახელიიმამოყმისახელისა;

მეასმათმქვიან,რომელსაწვამაქვსცეცხლისაცხელისა,სულთქმასულთქმისაბევრისა,მაშათუარერთხელისა.

261

“ამისმეტსავერასგითხრობმესიტყვასაამისთანსა:ისიმინდორსარონინებსტანსამჭევრსა,მემაჯანსა,

ვჭამ,გლახ,მარტონადირისამისგანხორცსამონატანსა,აწვემოვა,არავიცი,თუდაჰყოვნისდიდსახანსა.

262

“ამასგვედრებ,მოიცადოთავისხვაგანარსადარო;რამოვიდეს,შევეხვეწო,ნუთუვითრამოვაგვარო;ერთმანერთსაშეგამეცნნე,თავიშენიშევაყვარო,თვითგიამბოსსაქმემისი,საყვარელსაგაახარო”.

263

ქალსაყმამანმოუსმინა,დაჰმორჩილდა,დაჰრთონება.ამასზედამოიხედეს,ხევითესმაჩხაპუნება;

მთვარეწყალსაგამოსრულინახეს,შუქთამოფინება,უკურიდეს,აღარაქმნესმუნხანისადაყოვნება.

264

ქალმანუთხრა:“ყმაო,მოგცაჟამადღმერთმან,რაცაგინა,მაგრათავიუჩინოქმენ,დამალულიიყავშინა;

იმაყმისამეუნებლეხორციელიარავინა;

ნუთუვითრამოვაგვარო,შენინახვაარეწყინა”.

265

ავთანდილქალმანდამალაქვაბსდამალვითამალითა.იგიყმაცხენსაგარდაჰხდა,შვენოდაკაპარჭ-ხრმალითა;ატირდესმაღლადცრემლითა,ზღვათაცაშესამალითა,

ავთანდილსარკმლითუჭვრეტდაჭვრეტითაიდუმალითა.

266

ამარტისფერადშეცვალაბროლიცრემლისაბანამან.დიდხანიტირესყმამანდამანქალმანშაოსანამან;

შეხსნა,შეიღოაბჯარი,ცხენიცაშეიყვანამან;დადუმდეს,ცრემლნიმოჰკვეთნაშავმანგიშრისა

დანამან.

267

ავთანდილსარკმლითუჭვრეტდა,ტყვე,საკნითნააზატები.

მანქალმანქვეშედაუგოვეფხისტყავისანატები;მასზედადაჯდაიგიყმა,სულთქვამსჭირ-მონამატები,

სისხლისაცრემლსაგაეწნაშუაგიშრისასატები.

268

მანქალმანხელ-ყოკვესითაგზებაცეცხლისანელისა,ეგონაჭამახორცისაშემწვრისა,შეუქნელისა;მიუპყრა,ერთიახლიჩა,ქმნაასაქმისაძნელისა,ძალიარჰქონდა,დაუწყოგამოყრაუცოხნელისა.

269

ცოტადმიწვა,მიიძინა,თუცაყოლავერამეტი;შეკრთა,დიდნიდაიზახნა,წამოიჭრავითარეტი,

იზახდისდაწამ-წამიკრისგულსალოდი,თავსაკეტი.ცალ-კერძზისდაპირსაიხოკსქალიმისიშენამჭვრეტი.

270

“რადდაჰბრუნდი?-მოახსენა,-მითხარ,რაცაწაგეკიდა!”მანუბრძანა:“მონადირემეფევინმეგარდმეკიდაჰყვესლაშქარნიუთვალავნი,ბარგიმძიმედაეკიდა,იგიმინდორსნადირობდა,დაეფანჩამარეკი,და.

271

“სევდადმეცაკაცთანახვა,ცეცხლიუფროგავიალე,არმიუვეახლოსშეყრად,თავიჩემიშევიწყალე,

მათგანმკრთალიშემოვბრუნდი,ტყესაშიგანდავიმალე,ვთქვი:«ნუთუმცაუკუმრიდა,რაგათენდეს,წავალ

ხვალე»”.

272

ქალსაცრემლიგარდმოსცვივდაას-ნაკეცი,ბევრის-ბევრად;

მოახსენა:“მხეცთათანაიარებიმარტოტევრად,არასკაცსაარიახლებსაუბრადდაშემაქცევრად;

მასმაგითავერასარგებ,დღეთაშენთაცუდადჰლევრად?

273

“ყოვლიპირიქვეყანისაერთობსრულადმოგივლია,ერთიკაციშემაქცევრადშენადვითადაგელია?

გეახლოსდაარგაშმაგდე,თუცაჭირიარგაკლია;შენმოჰკვდედაიგიწახდეს,ესეშენთვისრამადლია?”

274

უბრძანა:“დაო,ეგეამსგავსიშენისაგულისა,მაგრაარარისქვეყანადწამალიამაწყლულისა!ვისძალ-აქვსპოვნაკაცისა,თვითსოფლადარ-

მოსრულისა?ჩემილხინიასიკვდილი,გაყრახორცთადასულისა.

275

“ღმერთმანსხვაცაეტლსაჩემსასადმცაკაცირადდაბადა,სიახლედასაუბარითუმცამისიმემეწადა!

ვინმცაგასძლნაჭირნიჩემნი,ანუვინმცაშეეცადა?შენგანკიდეხორციელი,დაო,მივისარასადა”.

276

ქალმანჰკადრა:“არგამიწყრე,ვიშიშვიდავიაჯდია;რათგანღმერთსავაზირობაშენიჩემზედმოუგდია,ვერდავმალავუკეთესსა,რაცასაქმეგამიცდია.არავარგაუსაზომო,თავიზომსაგარდგიხდია”.

277

ყმამანუთხრა:“რასმენუკვი,არავიცი,გამიცხადე.კაციჩემადსამსახურადუღმრთოდმემცავითდავბადე!

ღმერთსაჩემიუბედობაუნდა,მემცარასვეცადე!განაღამცაგავნადირდი,თავიასრეგავიხადე”.

278

ქალმანკვლაჰკადრა:“გაგსაჯემეტითაშეგონებითა,მაგრათუკაციმოგგვარო,მოგყვესთავისანებითა,

იგიგეახლოს,ილხენდემისითაშემეცნებითა,ფიცე,არმოჰკლა,არიყო,არ,სავნებლისავნებითა”.

279

ყმამანუთხრა:“თუმიჩვენებ,ვნახავ,დიდადგავიხარებ,სიყვარულმანმისმან,ვისთვისხელიმინდორსთავსა

ვარებ,არასვუზამუგემურსა,არაოდესგავამწარებ;რაცაჩემგანეამების,ვაამებდაშევიყვარებ”.

შეყრატარიელისადა

ავთანდილისა

280

ქალიადგადაწავიდამისყმისამოსაყვანებლად;“არეწყინაო”,უამბობს,არსმისადმაგულვანებლად,

ხელიმოჰკიდა,მოჰყვანდა,ვითმთვარემოსავანებლად;იგირანახატარიელ,თქვამზისადასაგვანებლად.

281

გამოეგებატარიელ,ჰმართებსორთავემზედარად,ანუცითმთვარეუღრუბლოშუქთამოჰფენდესქვე

ბარად,რომემათთანაალვისახეცავარგიყოსხედარად,

ჰგვანდესშვიდთავემნათობთა,სხვადმცარისადვთქვამედარად!

282

მათაკოცესერთმანერთსა,უცხოობითარდაჰრიდეს,ვარდსახლეჩდეს,ბაგეთაგანკბილნითეთრნი

გამოსჭვირდეს,ყელიყელსაგადააჭვდეს,ერთმანერთსააუტირდეს,ქარვადშექმნნესიაგუნდნიმათნი,თუცალალად

ღირდეს.

283

მობრუნდეს.ყმამანავთანდილსხელიშეუპყრახელითა,ერთგანდასხდესდაიტირესდიდხანცრემლითა

ცხელითა.ასმათისულსაუღებდასიტყვითასაკვირველითა:

“თავთანუდაჰხოცთ,ნუბნელ-იქმთმზესათქვენითაბნელითა”.

284

ტარიელისვარდიიყოდათრთვილული,არდაზრული;ყმასაუთხრა:“მესწრაფების,მითხარშენიდაფარული,

ვინხარ,ანუსითმოსრულხარ,სადაური,სითმოსრული?მესიკვდილსააღარვახსოვ,ვარმისგანცაგანწირული”.

285

ავთანდილგასცაპასუხი,სიტყვებილამაზებია:“ლომოდაგმიროტარიელ,ვისთავიგინაზებია,მევარარაბი,არაბეთსარსჩემიდარბაზებია,

მიჯნურობითადამწვარვარ,ცეცხლიუშრეტიმგზებია.

286

“მეპატრონისაჩემისაასულიშემყვარებია;

თვითმეფედმათადმასხედვენმონებიმკლავ-მაგრებია.თუცაარმიცნობ,გინახავ,თავივითგიაზრებია,გახსოვსცა,ოდესდაჰხოცემონებიარ-საპყრებია?

287

“შენმინდორსგნახეთგაჭრილი,ჩვენზედაგარდგეკიდენით,

პატრონიჩემიგაგიწყრა,ჩვენხაფადწაგეკიდენით,გიხმეთ,არმოხველ,ლაშქარნიუკანაგამოგკიდენით,შენველნიწითლადშეჰღებენსრულადსისხლისა

მიდენით.

288

“ყველაკასამათრახითათავიუხრმლოდგარდაჰკვეთეთ.მეფეშეჯდა,დაგვეკარგე,კვალიშენივერმოვკვეთეთ,

ვითაქაჯიდაგვემალე,მონებიცადავაფეთეთ,ამანუფროდაგვაშმაგნა,თავისრულადგავაშეთეთ.

289

“ჭმუნვაშეექმნა,თქვენციცით,ხელმწიფენებიერია.მოგნახეს,გძებნესყოველგან,მათრუკადაუწერია,ვერნახესშენიმნახავივერცაყმა,ვერცაბერია;

აწგამომგზავნა,რომელსავერმზეჰგავს,ვერეთერია.

290

“მიბრძანა:«მიცანამბავიმისყმისაწარხდომილისა,მაშინვარმქმნელისაქმისა,მისშენგანმონდომილსა».

სამწლამდისმითხრადადენაუმისოდცრემლთამილისა.არგიკვირს,გავძელვერ-ჭვრეტამისისამეღიმილისა?!

291

“აქანამდისმნახავიცაკაციშენიარმენახა;ქურდნივნახენ,რომეთქვენთვისსიტყვარამეგაემკვახა;

მათრახითაჩამოგეგდოერთი,მკვდართადაგესახა;მათმასწავლეს,ძმარომელთასულ-მობრძავისამე,გლახ,

ა”.

292

ტარიელსცააეხსენაომიმათიმაშინდელი,იტყვის:“მახსოვსეგესაქმე,თუმცაარისადრინდელი;ერთგანგნახენნადირობასშენდაშენიმეგამზრდელი;მითვტიროდი,მომეგონამე,გლახ,ჩემიწარმწყმედელი.

293

“რასმაქმნევდით,რაგინდოდა,ერთმანერთსარითავჰგვანდით?

თქვენმორჭმულნისთამაშობდით,ჩვენმტირალნიღაწვთავბანდით.

რამონანიშესაპყრობლადმომწიენით,გაჰგულვანდით,აწვეჭვ,რომეჩემადნაცვლადთანამკვდართა

მიიტანდით.

294

“მოვიხედე,მომეწია,რაპატრონიშენი,ვნახე,ხელმწიფობითშემებრალნეს,ამადხელიარშევახე,თვალთაწინაგამოვექეც,მეტიარაშევუზრახე.

ჩემიცხენიუჩინოსჰგავს,სხვასამცარასდავასახე!

295

“კაცმანვერასწრასთვალისადაფახვა,დაწამწამება,მასგავექცევი,ვისგანცაჩემიარავცნაამება;

მათქურდთამიღმაგამეგომეარასარშეწამება,ავადჰშვენოდამორევნადაჩემიდათამამება.

296

“აწვაშადმოხვე,მეამანახვაშენისაპირისა!ტანადსაროდაპირადმზე,მამაცადმსგავსიგმირისა,გარჯილხარ,მაგრაარახარგარდაუხდელიჭირისა:ძნელიაპოვნაკაცისაღმრთივზეცითგანაწირისა!”

297

ავთანდილუთხრა:“ვითმაქებსაქებიბრძენთაენისა?მაგისადნაცვლადრამცვიყავღირსიქებისათქვენისა

სახეხარმზისაერთისა,ზეცითმნათისაზენისა,

რათგანვერშეგცვლისპატიჟიეგზომთაცრემლთადენისა.

298

“ამადღემანდამავიწყა,გულიჩემივინდაბინდა;დამიგდიასამსახური,იგიიქმნას,რაცაგინდა;

იაგუნდიეგრეცასჯობს,ათასჯერმცამინამინდა,შენგეახლოსიკვდილამდის,ამისმეტიარამინდა!”

299

ტარიელუთხრა:“მეშენიგულიაწმემხურვალების;მიკვირს,თუ:ნაცვლადმაგისადშენჩემირაგევალების!

მაგრაწესია,მიჯნურიმიჯნურსაშეებრალების,შენსაყვარელსაგაგყარო,ესერადგენაცვალების!

300

“წამოსრულხარჩემადძებნად,პატრონისასამსახურად;ღმერთმანქმნადაგიპოვნივარ,შენცაცდილხარ

მამაცურად.მაგრაჩემსარაგიამბობს,გამოჭრილვარასრეთურად!მეთუვიტყვი,დამწვავსცეცხლიცხელი,შემიქმსალად,

მურად”.

301

ასმათუთხრა:“ცრემლით,ლომო,მაგაცეცხლსარაერგების!

მევითავთქვაწვევათქმისა,რათგანეგრეარეგების!ვხედავ,ესეხელივინმემოყმეშენთვისწაეგების,

ცნასმიზეზიშენთაწყლულთა,ქმნას,რაღონედაედების.

302

“მეხვეწებოდა,ლამოდაჩემგანრასამესმენასა;ნუთუყმასღმერთმანგაძლება,მემცავითმივეცენასა!თურასსცნობს,ვეჭობამისგანთქვენსარასამელხენასა.

არსუკეთესი,რაცაღასწადსგანგებასაზენასა”.

303

ამასდაყმუნდატარიელდამწვარი,დაალებული;ასმათსუბრძანა:“მასაქათშენხარჩემთანახლებული;

რადარაიცი,უწამლოარსლებიესელებული!კვლაესეყმამწვავსმტირალი,ცრემლითადავალებული.

304

“კაცმანვითპოვოს,ღმრთისაგანრაცარადანაბადია!

მითგულიჩემისახმილმანაწასრედანაბადია,კვლაგზასამიკრავს,მიჭირავს,მითქსბადედანაბადია;აწლხინთანაცვლადსოფლისაჩალამაქვსდანაბადია.

305

“მაგრაღმერთმანმოწყალემანმითსახითაერთითმზითაორიმისიმოწყალებადღესცამომცაამაგზითა:

პირველ,შეჰყრისმოყვარულთაჩემითრათმემიზეზითა,კვლა,ნუთუმცასრულადდამწვაცეცხლთაცხელთა

ანაგზითა”.

306

ყმასაუთხრა:“ვინცაკაცმანძმაიძმოს,თუდაცაიდოს,ხამს,თუმისთვისსიკვდილსადაჭირსათავიარ

დაჰრიდოს;

ღმერთმანერთივითაცხოვნოს,თუმეორეარწაწყმიდოს!შენისმენდი,მეგიამბობ,რაცაგინდაწამეკიდოს”.

307

ასმათსუთხრა:“მოდი,მოჯე,თანაწყალიმომიტანე,დაბნედილსამაპკურებდი,გულიმითაგარდამბანე;მკვდარიმნახო,დამიტირე,სულთქმაგაათანისთანე,

მესამარეგამითხარე,აქამიწამიაკვანე”.

308

ღილ-ჩახსნილისაამბობლადდაჯდა,მხარნიამოყარნა;ვითამზეჯდამოღრუბლებით,დიდხანშუქნიარადარნა;

ვერგაახვნასასაუბროდმანბაგენი,გაამყარნა,მერმესულთქნა,დაიზახნა,ცრემლნიცხელნი

გარდმოყარნა.

309

მოთქვამს:“ჰაი,საყვარელო,ჩემო,ჩემთვისდაკარგულო,იმედოდასოცოცხლეო,გონებაო,სულო,გულო,ვინმოგკვეთა,არავიცი,ხეო,ედემსდანერგულო!ცეცხლმანცხელმანვითვერდაგწვა,გულო,ასჯერ

დადაგულო?!”

ტარიელისაგანთავისამბისმბობაავთანდილთანა

310

“ისმენდი,მოეცგონებაჩემთაამბავთასმენასა;საუბართადასაქმეთავითაძლივვათქმევენასა!

იგი,ვინხელ-მქმნა,მოველიმისგანაროდესლხენასა,

ვისგანშევუცავსევდათა,სისხლისაღვართადენასა.

311

“ინდოეთსშვიდთამეფეთაყოვლიკაციხართმცნობელი:ექვსისამეფოფარსადანსჰქონდა,თვითიყომპყრობელი,

უხვი,მდიდარი,უკადრი,მეფეთაზედამფლობელი,ტანადლომიდაპირადმზე,ომადმძლე,რაზმთა

მწყობელი.

312

“მამა-ჩემიჯდამეშვიდე,მეფემებრძოლთამზარავი,სარიდანერქვასახელად,მტერთასრვადდაუფარავი;

ვერვინჰკადრებდისწყენასა,ვერცხადი,ვერცამპარავი;ნადირობდისდაიშვებდისსაწუთრო-გაუმწარავი.

313

“ხალვამოსძულდა,შეექმნაგულსკაეშანთაჯარები.თქვა:«წამიღიამტერთაგანძლევითნაპირთაარები,ყოვლგნითგამისხმან,მორჭმითვზი,მაქვსზეიმიდა

ზარები”;ბრძანა:«წავალდამეფესაფარსადანსშევეწყნარები».

314

“ფარსადანსწინადაასკვნაგაგზავნამოციქულისა,შესთვალა:«შენგაქვსმეფობაინდოეთისასრულისა;აწმემწადს,თქვენსაწინაშემეცავცნაძალიგულისა,სახელიდარჩესჩემისაერთგულადნამსახურისა».

315

“ფარსადანშექმნაზეიმიამაამბისამცნობელმან.შესთვალა:«ღმერთსამადლობაშევსწირეხმელთა

მფლობელმან,რათგანეგეჰქმენმეფემან,ჩემებრინდოეთს

მჯდომელმან.აწმოდი,ასრეპატივგცე,ვითაძმამანდამშობელმან».

316

“ერთისამეფო,საკარგყმო,უბოძაამირბარობა.თვითამირბარსაინდოეთსაქვსამირ-სპასალარობა.მეფერადაჯდა,არასჭირსხელისამიუმცთარობა;სხვადპატრონია,მართოდენარააქვსკეისარობა.

317

“თვითმეფემანმამა-ჩემიდაიჭირასწორადთავსა.

თქვა:«ჩემებრიამირბარი,ნაძლევივარ,ვისმცაჰყავსა!»ლაშქრობდისდანადირობდის,აძლევდიანმტერნიზავსა.

მასარავჰგავასრე,ვითამესხვაკაციარამგავსა.

318

“ძეარესვამეფესადადედოფალსამზისადარსა,ჭმუნვაჰქონდა,ჟამიიყო,მითაეხვნესსპანიზარსა.

ვა,კრულიადღემცაიგი,მემივეციამირბარსა!მეფემბრძანა:«შვილადგავზრდი,თვითჩემივეგვარი

არსა».

319

“მეფემანდადედოფალმანმიმიყვანესშვილადმათად,საპატრონოდმზრდიდესსრულთალაშქართადა

ქვეყანათად,

ბრძენთამიმცესსასწავლელადხელმწიფეთაქცევა-ქმნათად;

მოვიწიფე,დავემსგავსემზესათვალად,ლომსანაკვთად.

320

“ასმათ,მითხრობდი,რაცასცნაჩემგანამბობაცილისა.ხუთისაწლისაშევიქმენმსგავსივარდისაშლილისა;

ჭირადარმიჩნდისლომისამოკლვა,მართვითასირისა;არაჰგაოდისფარსადანსმისიარა-სმაშვილისა.

321

“ასმათ,შენცახარმოწამეჩემისაფერ-მიხდილისა,მზესამევსჯობდიშვენებით,ვითბინდსაჟამიდილისა;იტყოდესჩემნიმნახავნი:«მსგავსიაედემსზრდილისა».

აწმაშინდლისაჩემისასახევაროდენჩრდილისა.

322

“მეხუთისაწლისავიყავ,დაორსულდადედოფალი”.ესერათქვა,ყმამანსულთქნა,ცრემლითბრძანა:“შობა

ქალი”.დაბნედასამიეწურა,ასმათასხაგულსაწყალი;

თქვა:“მაშინვემზესაჰგვანდა,აწმედებისვისგანალი!

323

“წიგნიწიგნსაეწეოდა,დედოფალიოდესშობდა,მოციქული-მოციქულსა,ინდოეთისრულადსცნობდა;მზედამთვარეგანცხრებოდეს,სიხარულითცანათობდა;

ყოვლიარსადშემოსრულიმხიარულითამაშობდა.

324

“ქებაარითქმისენითა,აწჩემგანნაუბარითა.ფარსადანდაჯდახარებადზეიმითადაზარითა;

ყოვლგნითმოვიდესმეფენინიჭითამრავალ-გვარითა.საჭურჭლეგასცეს,აივსნესლაშქარნისაბოძვარითა.

325

“საშობელიგაიყარა,ზრდადაგვიწყესმედაქალსა.მართმაშინვეჰგვანდაიგიმზისაშუქთანასამალსა.

ვუყვარდითდასწორადვუჩნდითმეფესადადედოფალსა.

აწვახსენებ,ვისგანჩემიდაუდაგავსგულიალსა!”

326

ყმადაბნდა,რასახელისახსენებასამიეწურა;

ავთანდილსცააეტირა,მისმანცეცხლმანგულსაჰმურა;ქალმანსულადმოაქცია,მკერდსაწყალიდააპკურა.

თქვა:“ისმენდი,მაგრაჩემისიკვდილისადღედასტურა.

327

“მასქალსანესტან-დარეჯანიყოსახელადხმობილი.შვიდისაწლისაშეიქმნაქალიწყნარიდაცნობილი,

მთვარისამსგავსი,შვენებითმზისაგანვერ-შეფრობილი;მისსავითგასძლებსგაყრასაგულიალმასი,წთობილი!

328

“იგიასრემოიწიფა,მეშემეძლოშესლვაომსა;მეფექალსავითხედვიდამეფობისაქმნისამწთომსა,

მამასავეხელთამიმცეს,რაშევიქმენამაზომსა;ვბურთობდიდავნადირობდი,ვითკატასავხოცდი

ლომსა.

329

“მეფემანსახლიააგო,შიგანსამყოფიქალისა;ქვადფაზარისხდა,კუბოდგაიაგუნდისა,ლალისა,კარზედაბაღჩა,საბანლადსარაჯივარდისწყალისა;იგიმუნიყვის,მედებისვისგანსახმილიალისა!

330

“დღედაღამემუჯამრითაეკმეოდისალვათლილი;ზოგჯერკოშკსჯდის,ზოგჯერბაღჩასჩამოვიდის,რა

დგისჩრდილი.დავარიყოდამეფისა,ქვრივი,ქაჯეთსგათხოვილი,მასსიბრძნისასასწავლელადთვითმეფემანმისცა

შვილი.

331

“სრაედგამოფარდაგულიოქსინოთადაშარდითა;ვერვინვხედევდით,შეიქმნაპირითამინა-ვარდითა;ასმათდაორნიმონანიჰყვიან,იმღერდისნარდითა;მუნიზრდებოდისტანითა,გაბაონსგანაზარდითა.

332

“თხუთმეტისაწლისავიყავ,მეფემზრდიდავითაშვილსა;

დღისითვიყვიმასწინაშე,გამიშვებდისარცაძილსა;ძალადლომსა,თვალადმზესა,ტანადვჰგვანდიედემს

ზრდილსა,სროლასადაასპარეზსააქებდიანჩემგანქმნილსა.

333

“მოსრნისმხეცნიდანადირნიისარმანჩემგანსრეულმან;მერმევიბურთიმოედანს,მინდორითშემოქცეულმან;შევიდი,შევქმნინადიმი,ნიადაგლხინსაჩვეულმან;აწსაწუთროსაგამყარაპირმანბროლ-ბადახშეულმან!

334

“მამამომიკვდა,მოვიდადღესიკვდილისამისისა;ქმნაგაუცუდდაფარსადანსნიშატისადანიშისა;მათგაეხარნეს,ვისზარიდალევდისმისგანშიშისა;ერთგულთაშექმნესვაება,მტერთა-ხსენებაიშისა.

335

“მეწელიწდამდისბნელსავჯესაწუთრო-გაცუდებული,

დღისითდაღამითვვაებდი,ვერვისგანსულ-დაღებული;გაყვანადხასნიმოვიდეს,მითხრესმეფისამცნებული,ებრძანა:«შვილოტარიელ,ნუხარშავითაღებული.

336

«ჩვენუფროგვტკივისიგი,ვინდაგვაკლდასწორადთავისა».

ასიებოძასაჭურჭლე,ებრძანაახდაშავისა,ბოძებამისეულისასრულისასაკარგავისა:

«შენგქონდესამირბარობა,ქმნამისვესაურავისა».

337

“ავენთი,დამწვესმამისასახმილთადაუშრტობელთა;უკუნითგამომიყვანესხასთამათწინამდგომელთა;

გამოსლვისათვისზეიმიშექმნესინდოეთსმფლობელთა,

შორსმომეგებნეს,მაკოცესპატივითვითამშობელთა.

338

“მათსადომთაახლოსდამსვეს,პატივსმცემდესძისადარად,

მისხელისასაურავიმათორთავემითხრესწყნარად;ურჩვექმენდამისეულთაწესთაქცევამიჩნდაზარად.

არმომეშვნეს,დავჰმორჩილდი,თაყვანის-ვეცამირბარად.

339

“აღარავიცი,დამვიწყდეს,თუცადიადიწელია;გიამბოჩემიამბავი,განარაზომცაძნელია!

ცრუდამუხთალისოფელიმიწყივავისამქმნელია,მისთანაკვესთაწინწალიდამეცესხანგრძლადმწველია”.

ამბავიტარიელისგამიჯნურებისა

340

კვლადაიწყოთქმაამბისამან,რახანიმოიტირა:“დღესაერთსამედამეფემოვიდოდით,გვენადირა;მიბრძანა,თუ:«ქალივნახოთ»,ხელიხელსადამიჭირა.მისჟამისამხსენებელიმესულ-დგმულიარგიკვირა?!

341

“ბაღჩავნახეუტურფესიყოვლისავესალხინოსა:მფრინველთაგანხმაისმოდაუამესისირინოსა;მრავლადიყოსარაჯებივარდისწყლისააბანოსა.კარსაზედამოჰფარვიდაფარდაგებიოქსინოსა.

342

“მეფემანახმადურაჯთამითხრამიტანადქალისა,გამოვუხვენდაწავედითჩემადსადებლადალისა;მაშინდავიწყეგარდახდამესაწუთროსავალისა.ალმასისახამსლახვარილახვრადგულისასალისა!

343

“ვიცოდი,სწადდაარვისგანნახვამისმზისადარისა,მეგარევდეგდამეფემანშევლოფარდაგიკარისა;ვერასვხედევდი,ოდენხმამესმოდასაუბარისა.ასმათსუბრძანაგამოხმადურაჯთაამირბარისა.

344

“ასმათფარდაგსააზიდნა,გარევდეგმოფარდაგულსა;

ქალსაშევხედენ,ლახვარიმეცაცნობასადაგულსა.მოვიდა,მივსცნედურაჯნი,მთხოვაცეცხლითადაგულსა.

ვამე,მასაქათსახმილსადავუწვავნიადაგულსა!

345

“აწწარხდესიგინათელნი,მზისაცამოწუნარენი!”მისივერგაძლოხსენება,დაბნდადასულთქნამწარენი;

ყმადაასმათიტიროდეს,ხმასსცემდესიგიარენი,ჭმუნვითთქვეს:“მკლავნიცუდქმნილან,ვა,გმირთა

მემუქარენი!”

346

ასმათმანწყალიდაასხა,ცნობადმოვიდატარია,დიდხანვერათქვა,სევდამანგულიშეუპყრა,დარია;

დაჯდადამწარედსულთ-ითქვნა,ცრემლიმიწასაგარია,

თქვა:“ჩემგანმისიხსენება,ვამე,რადიდიზარია!

347

“მიმნდონისაწუთროსანიმისთანივთთაგანრჩებიან,იშვებენ,მაგრაუმუხთლოდბოლოდვერმოურჩებიან;

ვაქებჭკუასაბრძენთასა,რომელნიეურჩებიან.ისმენდიჩემთაამბავთა,თუსულნიშე-ღა-მრჩებიან.

348

“დურაჯნიმივსცენ,გავიღესხვავერაგზაღათავისა,დავეცი,დავბნდი,წამიხდაძალიმხართადამკლავისა,

რასუდადმოვე,შემესმახმატირილისადავისა:გარემომრტყმოდესჯალაბნი,ვითაჩამსხდომნინავისა.

349

“შიგანვწევდიდთადარბაზთატურფითასაგებელითა,ზედდამტიროდესმეფენიცრემლითაუშრობელითა,პირსაიხოკდესხელითა,ღაწვისაგამპობელითა.

მუყრნიმოასხნეს,სენითამთქვესგამაბელზებელითა.

350

“მერამნახათვალ-ახმული,მეფეყელსამომეხვია,ცრემლითმითხრა:«შვილო,შვილო,ცოცხალხარ-ღა?

სიტყვათქვია!»მეპასუხივერაგავეც,ვითაშმაგი,შევკრთიდია,

კვლადავეციდაბნედილი,გულსასისხლიგარდმეთხია.

351

“სრულნიმუყრნიდამულიმნიმეგარეშემომცვიდიან;

მათხელთაჰქონდამუსაფი,ყოველნიიკითხვიდიან;მტერ-დაცემულივეგონე,არვიცი,რასჩმახვიდიან.სამდღემდისვიყავუსულოდ,ცეცხლნიუშრეტნი

მწვიდიან.

352

“აქიმნიცაიკვირვებდეს:«ესესენირაგვარია?სამკურნალოარასჭირსრა,სევდარამეშემოჰყრია».ზოგჯერშმაგადწამოვიჭრი,სიტყვამცთარიწამერია.

დედოფალიზღვასაშეიქმს,მასრომცრემლიდაუღვრია.

353

“სამსადღესადარბაზსვიყავ,არცოცხალი,არცამკვდარი;მერმეცნობამომივიდა,მივჰხვდირასმემიუმხვდარი;

ვთქვი,თუ:«ჰაი,რაშიგანვარმესიცოცხლე-

გარდამხდარი!»თმობავსთხოვეშემოქმედსა,ვჰკადრესიტყვასამუდარი.

354

“ვთქვი,თუ:«ღმერთო,ნუგამწირავ,აჯაჩემიშეისმინე,მომეცძალიდათმობისა,ცოტადვითმეაღმადგინე,აქაყოფაგამამჟღავნებს,სახლსაჩემსამიმაწვინე!»

მანვექმნადამო-რე-ვჯობდი,გულიწყლულიგავარკინე.

355

“მეწამოვჯე.მეფისაგანკაციდიამოვიდოდა.ახარებდეს:«წამოჯდაო»,დედოფალიგამორბოდა;მეფემორბისთავ-შიშველი,არიცოდა,რასიქმოდა,იგიღმერთსაადიდებდა,სხვაყველაიუჩუმოდა.

356

“იქითდააქათმომისხდეს,მახვრიტესსახვრეტელია;მემოვახსენე:«პატრონო,გულიაწუფრომრთელია;ცხენსაშეჯდომამწადიან,ვნახნეწყალნიდაველია».ცხენიმომგვარეს,შე-ცა-ვჯე,მეფეჩემთანამვლელია.

357

“გამოვედით,მოვიარეთმოედანსდაწყლისაპირსა;ჩემსამივე,დავაბრუნვე,მეფემომყვასახლთაძირსა.შინამივე,უარგავხე,სხვადამერთოჭირიჭირსა;ვთქვი,თუ:«მოვკვდე,ბედიჩემიამისმეტსარასღა

ღირსა!»

358

“ზაფრანისფერადშეცვალაბროლიცრემლისაბანამან,გულიუფრორედამიჭრაათიათასმანდანამან.საწოლსმეკარეშემოდგა,მოლარეგაიყვანამან:

ვთქვი,თუ:«რაიცისამბავი,ნეტარ,ანიმან,ანამან?»

359

«მონააოასმათისი».-«რაიცისო»,ვარქვი,«ჰკითხე».შემოვიდა,სააშიკოწიგნიმომცა,წავიკითხე;

გამიკვირდა,სხვადვითამცავქმენგულისამწველთასითხე?

მისგანეჭვიარამქონდა,სევდადმაწვაგულსამითხე.

360

“მეგამიკვირდა:«სითვუყვარ,ანუვითმკადრებსთხრობასა?

მიუვოლობაარვარგა,დამწამებსუზრახობასა,ჩემგანიმედსაგარდასწყვედს,მერმედამიწყებს

გმობასა».დავწერე,რაცაპასუხადჰმართებდააშიკობასა.

361

“დღენიგამოხდესდაგულიუფრორედამწვესკვლავალთა,

ვეღარვუჭვრეტდილაშქართა,მინდორსთამაშადმავალთა;

დარბაზსვერმივე;მკურნალთადამიწყესმოსლვამრავალთა,

მაშინდავიწყეგარდახდასოფლისალხინთადავალთა.

362

“მათვერამარგეს,მეგულსაბინდიდამეცაბნელისა,სხვამანვერავინშემატყოდებაცეცხლისაცხელისა;სისხლიდამწამეს;მეფემანბრძანაგახსნევახელისა.გავიხსენფარვადპატიჟთა,არვისგანსაეჭველისა.

363

“ხელ-გახსნილი,სევდიანი,საწოლსვიყავთავისწინა;ჩემიმონაშემოვიდა,შევხედე,თუთქვას:რამინა.

«მონააოასმათისი»;შემოყვანავუთხარშინა.გულსაშინადავუზრახე:«რამპოვაო,ანუვინა?!»

364

“მონამანწიგნიმომართვა,მეწავიკითხენებასა;წიგნსაშევატყევ,ლამობდაშეყრისამოსწრაფებასა;

პასუხადვსწერდი:«ჟამია,მართალხარგაკვირვებასა;

მოვალ,თუმიხმობ,მენუმეჭვმოსლვისადაზარებასა».

365

“გულსავარქვი,თუ:«ლახვარნიეგევითდაგაღონებენ?ამირბარივარ,ხელმწიფე,სრულადინდონიმმონებენ;

აზრადშეიქმენ,საქმესაათასჯერშეაწონებენ,თუშეიგებენ,მემათთაარეთაარმარონებენ».

366

“კაციმოვიდამეფისა:«სწადსოამბისასმინება».მოყვანავუთხარ;ებრძანა:«ქმნაცასისხლისადინება?»მევჰკადრე:«ხელიგავიხსენ,დამიწყომოჯობინება,წინაშემოვალ,ამისთვისკვლაუფრომმართებს

ლხინება».

367

“დარბაზსმივე.მეფებრძანებს:«ამისმეტსანუიქმაბა!»ცხენსაშემსვაუკაპარჭო,წელთაარაარშემაბა,შეჯდა,ქორნიმოუტივნა,დურაჯებიდაინაბა,

მშვილდოსანნიგასაგანნა,იტყოდიან:«შაბა,შაბა!»

368

“შინადავსხედითნადიმადმასდღესამინდორსრებულნი;

მომღერალნიდამუტრიბნიარიყვნესსულ-დაღებულნი;მეფემანგასცნამრავალნითვალნი,ღარიბადქებულნი.აუვსებელნიარდარჩესმასდღესამათნიხლებულნი.

369

“ვეცდებოდი,არამცალდასევდისაგანთავისკრძალვად;ვიგონებდი,ცეცხლიუფრომედებოდაგულსაალვად;ჩემნისწორნიწავიტანენ,ჩემსადავჯე,მთქვიანალვად,შევქმენსმადანადიმობაპატიჟთადაჭირთამალვად.

370

“მოლარემანშინაურმანყურსამითხრანაუბარი:«ქალივინმეგიკითხავსო:«ინახვისაამირბარი?»ზეწარითამოუბურავსპირი,ბრძენთასაქებარი»;

ვარქვი:«საწოლსშეიყვანე,ჩემგანარისნახმობარი».

371

“ავდეგ,მსხდომნინადიმობითაემზადნესასაყრელად;«შადი,-ვუთხარ,-ნუასდგებით,მოვალხანთა

დაუზმელად»;

გამოვედასაწოლსშევე,მონადადგაკარისმცველად.გულიმივეცთმობა-ქმნათააუგისასაკრძალველად.

372

“კარსაშევდეგ,ქალიწინამომეგება,თაყვანის-მცა;მითხრა:«მოსლვათქვენსწინაშეკურთხეულარს,ვინცა

ღირსმცა!»გამიკვირდა,მიჯნურისათაყვანებაექმნავისმცა?

ვთქვი:«არიცისაშიკობა;თუმციცოდა,წყნარადზისმცა!»

373

“შევე,დავჯეტახტსაზედა;ქალიმოდგანოხთაპირსა,ჩემსაახლოსდასაჯდომადთავიმისიარაღირსა;ვარქვი:«მანდარადჰზიშენ,თუსიყვარულიჩემი

გჭირსა?»

მანპასუხიარამითხრა,ჩემთვისჰგვანდასიტყვა-ძვირსა.

374

“მითხრა:«დღეეგესირცხვილადმედებისგულსაალობა:გგონია,ჩემგანწინაშემაგისთვისმომავალობა,

მაგრააწმიდებსიმედსაშენგანცდისაღამალობა.ამასთუღირსვარ,ვერვიტყვი,მაკლიაღმრთისა

წყალობა».

375

“ადგა,მითხრა:«თქვენსკრძალვასაჩემგანცნობაუბნევია;

ნუმეჭვ,რაცაპატრონისაბრძანებასაუთქმევია;ეზომდიდიშემართებაგულსამისსაუთნევია,

ამანწიგნმანგაგაგონოს,ჩემთვისრაცაუთქმევია».

წიგნინესტან-დარეჯანისასაყვარელსათანა

მიწერილიპირველი

376

“წიგნივნახე,მისიიყო,ვისიმდაგავსალიგულსა;მოეწერამზისაშუქსა:«ნუდაიჩნევ,ლომო,წყლულსა;მეშენივარ,ნუმოჰკვდები,მაგრაბნედაცუდიმძულსა.აწასმათიმოგახსენებსყველაკასაჩემგანთქმულსა”.

377

«ბედითიბნედა,სიკვდილირამიჯნურობაგგონია?სჯობს,საყვარელსაუჩვენნესაქმენისაგმირონია!ხატაეთსმყოფნიყველანიჩვენნისახარაჯონია,

აწმათნიჯავრნიჩვენზედაჩვენგანარდასათმონია!

378

«შენგანჩემისაქმრობისაწინასცავიყავმნდომია,მაგრააქამდისსაუბრადკვლაჟამიარმომხდომია,

ძოღანხელ-ქმნილსაგიჭვრეტდიკუბოსაშიგანმჯდომია,მანდა,ყველაიმასმია,რაცაშენგარდაგხდომია.

379

«მართლადგითხრობ,მომისმინეესე,რაცამოგახსენე:წა,შეებიხატაელთა,თავიკარგადგამაჩვენე;

გიჯობს,ცუდადნუღარასტირ,ვარდიკვლამცარადდასტენე?

მზემანმეტირაღაგიყოს,აჰა,ბნელიგაგითენე!»

380

“ასმათიმეუბნებოდაუშიშრად,არმეკრძალოდა;ჩემირაგითხრა,რავიყავ,ლხინირადამეთვალოდა!გულიმიდამომიარდა,კრთებოდადამელალოდა;მუნპირიჩემიგაბროლდადაღაწვიგამელალოდა”.

წიგნიტარიელისასაყვარელთანა

381

“თვალთადავიდევუსტარიმემისგანმონაწერია.პასუხადვსწერდი:«მთვარეო,შენმცამზევითმოგერია?

მეღმერთმანიგინუმომცეს,რაცარაშენიფერია!სიზმრადმგონია,დარჩომაჩემივერდამიჯერია».

382

"ასმათსვუთხარ:«მეპასუხსაამისმეტსავერმივჰხვდები;

ესეჰკადრე:«რათგანმზეო,ჩემთვისნათლადაღმოჰხდები,

აჰა,მკვდარიგამაცოცხლე,ამასიქითაღარვბნდები,რაცაღაასამსახურსა,ვტყუვი,თუღავერიდები».

383

“ასმათმითხრა:«მემიბრძანა,ესევქმნათო,ესესჯობდეს:ვინცაგნახოს,ჩემგანმისსასაუბარსავერასცნობდეს,ჩემადნახვადმოვიდოდეს,შენვითამცაგაშიკობდეს;და-ცა-მვედრა:ამირბარსაუთხარ,ასრენამუსობდეს».

384

“მეკეთაესეთათბირი,სიბრძნეგულისამისისა,მისი,მზესაცარიდებაჰქონდისნახვისავისისა;მისგანმომეცამოსმენაარსაუბრისამქისისა,

ვისთაშუქთაგანუკუნსაჰგვანდისსინათლედღისისა.

385

“ასმათსმივართვირჩეულითვალიოქროსაჯამითა;მანმითხრა:«არა,არმინდა,ვარგამაძღარიამითა».

ერთიაიღობეჭედი,მართაწონილიდრამითა:«ესეკმანიშნად,სავსევარსხვადხელისშესაბამითა».

386

ქალიადგა,წამოვიდა;მელახვართაგულსამრიდეს,ლხინმანბნელიგანმინათლა,დაშრტეს,ცეცხლნირომე

მწვიდეს;შევე,დავჯენადიმადვე,ჩემნისწორნისადასმიდეს.მხიარულმანსაბოძვარიგავეც,ზამიგაადიდეს”.

წიგნიტარიელისახატაელთანა

387

“გავგზავნეკაციხატაეთსდაწიგნიჩემ-მაგიერი;მივსწერე:«მეფეინდოთაარისმცაღმრთულებრძლიერი:

მათიერთგულიგაძღებისყოველისულიმშიერი,ვინცაურჩექმნას,იქმნებისთავისაარ-მადლიერი.

388

«ჩვენოძმაოდაპატრონო,თქვენგანარგავიმწარებით;

ესერაჰნახოთბრძანება,აქამცამოიარებით;თქვენთუარმოხვალთ,ჩვენმოვალთ,ზედაარ

მოგეპარებით.სჯობს,რომეგვნახნე,თავისასისხლთანუეზიარებით».

389

“კაცნიგავგზავნენ,მეგულსაუფრომომეცალხინები,დარბაზსვიშვებდი,დამევსოცეცხლიწვადმოუთმინები;

მაშინსოფელმანსაწუთრომიუხვის,რაცავინები,აწხელ-მქმნა,რომესაახლოდმხეცთაცამოვეწყინები.

390

“პირველგაჭრისაპირება,მერმედაწყნარდესცნობანი;ჩემთასწორთაგანიყვნიანჩემსწინანადიმობანი,

მაგრადამშლიდესლხინთაგანსურვილთადიადობანი;

ზოგჯერშემცვიანსევდათა,ვთქვნისაწუთროსაგმობანი”.

ნესტანისაგანტარიელისხმობა

391

“დღესაერთსასაწოლსმოვემეფისასრითწამოსრული,ვჯედამასვევიგონებდი,არმიეცათვალთარული;წიგნიმქონდასაიმედო,ამადვიყავმხიარული;

კარსამცველმანმონაუხმო,უთხრარამედაფარული.

392

«მონააოასმათისი»,საწოლსვუთხარშემოყვანა.მოეწერა:«გიბრძანებსო»,ვისიმესვაგულსადანა.

ლხინმანბნელიგანმინათლა,ამიფოლხვაჯაჭვთამანა,წავე,მონაწავიტანე,რამცავუთხარამისთანა!

393

“ბაღჩაშევვლე,არადამხდაკაციჩემიმოუბნარი;ქალიწინამომეგებამხიარული,მოცინარი,

მითხრა:«ვაშადამოგიღე,არგასვიაგულსანარი,მოდი,ნახევარდიშენიუფრჭვნელიდადაუმჭნარი».

394

“ამიგდოქალმანფარდაგიმძიმეთავისაძალითა,სადადგაკუბოშემკულიბადახშითადალალითა;შიგანჯდაიგიპირითამზისაებრელვა-მკრთალითა,

მეშემომხედისლამაზადმისმელნისტბისათვალითა.

395

“დიდხანვდეგდაარამითხრასიტყვამისსამონასურსა,ოდენტკბილადშემომხედნისვითამცარაშინაურსა;ასმათუხმო,მოიუბნეს;ქალიმოდგა,მითხრაყურსა:«აწწადიო,ვერასგითხრობს»,მეკვლამიმცაალმან

მურსა.

396

“ასმათგამომყვა,წამოვე,ფარდაგიგამოვიარე,ვთქვი:«საწუთროო,ვისწეღანგულიდარმანთამიარე,

მაშინმოგეცაიმედი,ლხინირადგამიზიარე?»გულმანგაყრისასიძნელეკვლაუფროდამიტია-რე!

397

“ასმათლხინსამიქადებდა,ჩავიარეშიგანბაღი;მითხრა:«ეგრეწასლვისათვისნუგაჩნიაგულსადაღი,

სიმძიმილთაერდოდახაშ,სიხარულისკარიაღი;სირცხვილიაქვსსაუბრისა,მერმეთავსაჰკრძალავს

ლაღი».

398

“მევუთხარ:«დაო,შენგანვეჭვამაგულისაწამალსა;ზენაარ,სულთანუგამყრი,ამბითაშრეტდიამალსა,ჩემთანაწიგნსანუგასწყვედშენზედა-ზედამავალსა;

თურასსცნობჩემთვის,არავეჭვმეშენგან,არ,დანამალსა».

399

„შევჯე,წამოვე,მდიოდანაკადიცრემლთამილისა;

საწოლსშემოვე,ხელ-ქმნილსაღონეარმქონდაძილისა,ბროლიდალალიშევიქმენმეულურჯესილილისა;

ღამემერჩია,მეწადაარ-გათენებადილისა”.

წიგნიხატაელთამეფისა,ტარიელისწინაშემოწერილიპასუხად

400

“ხატაეთსმყოფნიმოვიდეს,მათგანმოსლვისადრონია,სიტყვანიშემოეთვალნესლაღნიდაუკადრონია:

«არცათუჩვენვართჯაბანნი,არცციხე-უმაგრონია,ვინარისთქვენიხელმწიფე?ჩვენზედარაპატრონია?»

401

“მოეწერა:«რამაზმეფეწიგნსაგიწერტარიერსა.მიკვირდა,რაეწერაწიგნსაშენგანმონაწერსა!

რაგვარათუმანდაგეხმე,ვინვჰპატრონობბევრსაერსა?ამისმეტსანუმცავნახავკვლაღაწიგნსაშენმიერსა».

402

“ვუბრძანეწვევალაშქართა,გავგზავნემარზაპანია.იგივარსკვლავთაურიცხვიმოკრბესინდოთასპანია,შორითდაახლოთყველაიმართჩემკენმონასხპანია,ერთობლაშქრითააივსომინდორი,კლდე,კაპანია.

403

“ფიცხლამოვიდეს,არექმნამათშინახან-დაზმულობა;აღლუმივნახე,მეკეთალაშქართამოკაზმულობა,სიჩაუქედასიკეთე,კეკლუცადდარაზმულობა,

ტაიჭთამათთასიმალე,აბჯართახვარაზმულობა.

404

“ავმართედროშამეფისა,ალმითაწითელ-შავითა,დილასავბრძანეგამართვალაშქრითაუთვალავითა,თავსავსტიროდი,ვიტყოდიბედითამეტადავითა:«მზეთუარვნახო,არვიცი,ვიაროვითადავითა!»

405

“შინამივე,დაღრეჯილსაგულსასევდამიიეფდა,თვალთათ,ვითასაგუბარით,ცხელიცრემლი

გარდმომჩქეფდა.«ბედიჩემიუბედური,-ვთქვი,თუ,-ჯერთცავერ

გამეფდა!ხელმანვარდირადიხელთა,რათგანასრევერ

მოჰკრეფდა?»“

ტარიელისადანესტანისპირის-პირშეყრა

406

“მონაშემოდგა,მივეცისაქმესაგაკვირვებულსა;ასმათისწიგნიმომართვამე,მეტადშეჭირვებულსა,

ეწერა:«გიხმობსშენიმზეშენ,მისთვისმოსურვებულსა,მოდი,სჯობსმანდატირილსა,საქმესაბედითვებულსა».

407

“ვითამმართებდა,ეგზომირამცავითგავიხარეო!შეღამდა,წავე,ბაღისამეკარიშევიარეო;

სადასმათპირველმენახა,მუნვეჩნდამდგომიარეო,

სიცილითმითხრა:«წამოვლე,მოგელისლომსამთვარეო».

408

“შემავლოსახლი,ნაგებიკეკლუცადბანის-ბანითა;გამოჩნდამთვარენათლითაგარეშუქ-მონავანითა,ფარდაგსაშიგანმჯდომარეშესამოსლითამწვანითა,საკრძალავიდაღარიბი,უცხოპირადდატანითა.

409

“შევე,წავდეგნოხთაპირსა,მედამიწყოცეცხლმანშრეტად,

გულსაბნელიგანმინათლდა,ზედალხინიადგასვეტად.მასბალიშიშემოეგდო,მზისაშუქსასჯობდამეტად,ჩემგანპირსაიფარვიდა,აიხედისწამისჭვრეტად.

410

“უბრძანა,თუ:«მოახსენე,ასმათ,დაჯდეს,ამირბარსა!»მანბალიშიდამართებითდადვამასმზედსაქებარსა.დავჯე,მივეცგულსალხინი,საწუთროსადამგმობარსა;

მიკვირს,სულნირადღამიდგან,ვიტყვიმისგანნაუბარსა!

411

“მიბრძანა:«ძოღანგეწყინაგაშვებაუუბარისა,მზემანგაყრითადაგაჭნე,ვითაყვავილიბარისა:

დაგრჯიდადენაცრემლისა,ნარგისთათნაგუბარისა,მაგრახამსჩემგანსირცხვილიდარიდიამირბარისა.

412

«თუცაჰმართებსდედაკაცსამამაცისადიდიკრძალვა,

მაგრამეტიუარეაარა-თქმადაჭირთამალვა:მეთუზე-პირმიცინია,ქვე-ქვემითქვამსიდუმალვა;

ძოღანქალიგამოვგზავნე,ვქმენმართლისაშემოთვალვა.

413

«ერთმანერთისა,მასაქათ,რაცაორთავევიცითა,აწცამიცოდისაშენოდმითვეპირითამტკიცითა;ამასშესჯერდიდიდითაზენარითადაფიცითა.

გეცრუო,ღმერთმანმიწამქმნას,ნუმცაცხრითავევზიცითა!

414

«წა,შეებიხატაელთა,ილაშქრედაინაპირე;ღმერთმანქმნასდაგაგიმარჯვდეს,მორჭმულიმცაჩემ

კერძირე!

მაგრარავქმნა,კვლაცანახვამომხვდებოდესშენივირე?გულიმომეცგაუყრელად,ჩემიშენთვისდაიჭირე!»

415

“მოვახსენე:«არმეწყალვისთავიშენთვისდასაწველად,მაგრარათგანდამარჩინე,არგამოსჩნდიჩემად

მკლველად,შენსინათლედთვალთაჩემთამიჩნდემზეებრ

სანახველად,აწშევებახატაელთა,მუნგამოვჩნდელომიქველად”.

416

«აწრასაცამემაღირსებ,ხორციელიარაღირსა;მოწყალებაიჩქითია,ღმრთისაამადარამკვირსა;

შენთაშუქთაშემომადგამ,ბნელსაგულსაზედამჭვირსა,

შენივიყო,სადამდისცადამიყოფდესმიწაპირსა».

417

«ზედაწიგნსასაფიცარსაშევჰვფიცედაშემომფიცა,მისგანჩემისიყვარულიამითუფროდაამტკიცა:

«უშენოსამოწონებავისიცაოგულსამიცა,ღმერთიმომკლავს,ამასიქითთავსავეტყვი,ამას

ვსწვრთი-ცა».

418

“დავყავხანიმასწინაშე,სიტყვანიცატკბილნივთქვენით,

ვჭამეთამოხილირამე,ერთმანერთსავეუბენით,მერმეავდეგწამოსავლადტირილითდაცრემლთა

დენით.

მისთაშუქთაშვენებანინათლადმადგესგულსაფენით”.

419

“მეძნელებოდასიშორემისიბროლ-ბადახშ-მინისა.მეგამიახლდასოფელი,მქონდასიმრავლელხინისა;ჩემადჩნდაიგისინათლეეთერითმზედნაჩინისა,

აწმიკვირს,მისსაგამყრელსაგულიმიცკლდისატინისა!”

ტარიელისაგანხატაეთსწასლვადა

დიდიომი

420

“დილასაშევჯე,ვუბრძანე:«ჰკარითბუკსადანობასა!»სრულთასპათასავერგითხრობარშესასხდომლად

მზობასა.ლომმანმივჰმართეხატაეთს,ვერვინმიზრახავს

ხრდლობასა,უგზოსავლიდესლაშქარნი,არგაივლიდესგზობასა.

421

“დავაგდემზღვარიინდოთა,მევლოპაშტაიხანია;რამაზისკაციმემთხვია,ვინხატაეთისხანია,მანმითხრამოციქულობაგულისამოსაფხანია:

«ჩვენთამგელთაცადასჭამენ,ინდონო,თქვენითხანია».

422

“მეშემომძღვნესრამაზისგანძღვნადსაჭურჭლესაშინელი,

მითხრეს:«გკადრებს,-ნუამოგვწყვედ,არისშენგანარ-

საქმნელი,ზენაარიგამოგვიღე,მითგვაბიაყელსაწნელი,

მოურბევლადმოგახსენნეთთავნი,შვილნი,საქონელი.

423

«რაცაშეგცოდეთ,შეგვინდევ,თვითჩვენვეშეგვინანია;თუღმრთულებრშეგვიწყალებდე,აქანუმოვლენსპანია;ქვეყანაჩვენიარაწყდეს,რისხვითარდაგვტყდენცანია;ჩვენმოგცეთციხე-ქალაქი,მოგყვნენცოტანიყმანია».

424

“გვერდსადავისხენვაზირნი,ვიუბნეთ,გავიზრახენით;მითხრეს,თუ:«ხაროყმაწვილი,ბრძენნიმითგკადრებთ,

გლახ,ენით:არიანმეტადმუხთალნი,-ჩვენერთხელკვლაცა

ვნახენით,-არამცამოგკლესღალატად,არამცავივაგლახენით!”

425

«ჩვენამასვარჩევთ,წახვიდეკარგითამართმამაცითა,ლაშქარნიახლოსგეკიდნენ,სცნობდენამბავსაკაცითა;გულ-მართლადიყვნენ,მიენდე,აფიცეღმრთითადა

ცითა,არდაგმორჩილდენ,შეჰრისხდირისხვითაკვლადა

კვლაცითა».

426

“მეკეთაესეთათბირი,ვაზირთანავაზირები;შევსთვალე:«რამაზმეფეო,ვცანშენიდანაპირები;სიკვდილსაგიჯობსსიცოცხლე,დაგვიდგამსვერ

ქვიტკირები;ლაშქართადავჰყრი,ცოტათაწამოვალ,შენკერძვირები».

427

“მათლაშქართაგანსამასნიკარგიმოყმენი,ქველანითანაწამომყვეს,წა-ცა-ვე,დავყარენსპანიყველანი,

დავჰვედრე:«სადამემევლოს,ვლენითიგივეველანი,ახლოსმომდევდით,მიშველდით,გიხმობ,თუმინდენ

შველანი».

428

“სამდღევიარე,მემთხვიასხვაკაციმისვეხანისა.კვლაეძღვნაუცხომრავალიშესამოსელიტანისა,ებრძანა:«მწადსოსიახლეშენლაღისადაჯანისა,რაშეგეყარო,მაშინსცნაშენძღვნობაამისთანისა».

429

“კვლაცაეთქვა:«მართალიაეზომჩემიმონახსენი,მეთვითწინამოგეგებვი,მესწრაფებისნახვაშენი».

მოვახსენე:«დია,ღმერთო,ბრძანებავქმნამეცათქვენი,ტკბილადვნახნეთერთმანერთი,ვიყვნეთვითამამა-

ძენი».

430

“მუნითწასრულიჩამოვხეტევრისარასმეკიდესა;კვლამოციქულნიმოვიდეს,სალამადარდამრიდესა;

წინატურფათატაიჭთაძღვნადჩემთვისმოზიდვიდესა:«შენსანახვასამეფენი,-თქვეს,-მართლადინატრიდესა».

431

“მითხრეს:«მეფემოგახსენებს,მეცაშენკერძვიარები,სახლითჩემითწამოსრულიხვალეადრეშეგეყრები».მოციქულნიდავაყენენ,ხარგადავდგი,არმაზრები,

მეტადამოდვუალერსე,ერთგანდაწვესვითმაყრები.

432

“კარგისაქმეკაცსაზედააზომთურეარწახდების:ერთიკაციუკმო-რე-სწყდა,მოდგა,მალვითმეუბნების:«დიდიმაცოთქვენივალი,ჩემგანძნელადგარდიხდების,

გაწირვადადავიწყებაჩემგანთქვენიარიქმნების.

433

«მემამისათქვენისაგანვარცოტაიგანაზარდი.თქვენიმესმასაღალატო,საცნობელადგამოვვარდი;

მკვდარიმიმძიმსანახავადტანიმჭევრი,პირივარდი,ყველასავემოგახსენებ,გამიგონე,დამიწყნარდი”.

434

«რომეცუდადარმოჰღორდე,ისიკაცნიგღალატობენ,ერთგანშენთვისდამალულნისპანიასჯერათასობენ;კვლასხვაგანგითქსსამიბევრი,ასრეფიცხლადმით

გიხმობენ,აწვეთავსაარეწევი,ფათერაკსაშეგასწრობენ”.

435

«მეფეცოტათმოგეგებვის,ვისმჭვრეტნივერგელევიან;მალვითჩაიცმენაბჯარსა,მიენდო,მითგეთნევიან;

კვამლსაშეიქმენ,ლაშქარნიყოველგნითმოგეხვევიან.რაერთსაგცემდენათასნი,ეგრეცამოგერევიან».

436

“მასკაცსაამოდვეუბენდამადლსაგარდვიხდიდია:«რომეარმოვკვდე,შემოგზღო,შენამასინატრიდია;აწამხანაგთაარგიგრძნან,წადი,მათთანავლიდია,თუდაგივიწყო,უთუოდმემცავარგანაკიდია!»

437

“არვისგავენდევსულ-დგმულსა,დავმალევითაჭორია.რაცაიქმნების,იქმნების,ყოვლითათბირისწორია!მაგრასპათაკენგავგზავნეკაცი,თუგზაცაშორია,

შევსთვალე:«ფიცხლადწამოდით,მოგრაგნეთმთადაგორია».

438

“მედილასამოციქულთასიტყვატკბილიშევუთვალე:«რამაზსჰკადრეთ:მოგეგებვი,მოდი,მოვალმეცამალე».

ნახევარდღესხვავიარე,ჭირსათავიარვაკრძალე.განგებაა,დღესცამომკლავს,ქვემცასადადავიმალე?!

439

“ქედსარასმეგარდავადეგ,მინდორსმტვერიდავინახე;ვთქვი,თუ:«მოვარამაზმეფე;ჩემთვისუდგამსთუცა

მახე,ჩემიგაჰკვეთსხორცსამათსახრმალიბასრი,შუბიახე».

მაშინვუთხარსპათაჩემთა,სახედიდიდავუსახე.

440

“ვთქვი,თუ:«ძმანო,ისიკაცნიჩვენღალატსა

გვიდგებიან,მკლავთათქვენთასიმაგრენიამისთვისმცარად

დალბიან?ვინცამოკვდესმეფეთათვის,სულნიმათნიზეცასრბიან.აწშევებნეთხატაელთა,ხრმალნიცუდადრასგვაბიან?»

441

“ვუბრძანეჩაცმააბჯრისალაღმანსიტყვითახაფითა;დავეკაზმენითსაომრადჯაჭვ-ჯავშანითა,ქაფითა;

რაზმიდავაწყევ,მივჰმართე,წავედიდითასწრაფითა,მასდღესაჩემიმებრძოლიჩემმანვეხრმალმანდაფითა.

442

“მივეახლენით,შეგვატყვესმათტანსააბჯარ-ცმულობა;კაციმოვიდა,მომართვამეფისამოციქულობა;

ეთქვა,თუ:«ჟამადგვაჩნიაჩვენთქვენიარ-ორგულობა,აბჯრითაგხედავთ,შეგვქმნიააწამადგულ-

ნაკლულობა».

443

“შევსთვალე,თუ:«მეცავიცი,რაცაჩემთვისგაგიგია;თქვენრასაცასთათბირობდით,არიქმნების,არ,იგია!ბრძანეთ,მოდით,შეგვებენით,ვითაწესიდარიგია,მეცათქვენადდასახოცლადხელიხრმალსადამიგია».

444

“რამივიდამოციქული,კვლაცარადღაგამოგზავნეს!კვამლიშექმნესლაშქართათვის,დამალული

გაამჟღავნეს;სამალავითგამოვიდეს,თავნიორგნითაქარავნეს,

შექმნესრაზმიმრავალ-კეცი,თუცა,ღმერთო,ვერამავნეს.

445

“შუბივსთხოვე,ხელიჩავყავმუზარადისდასარქმელად;საომარადატეხილივიყავმათადგამტეხელად;

ერთსაწავსწვდიუტევანსა,წავგრძელდიდაწავეგრძელად.

მათურიცხვირაზმიეწყო,წყნარადდგესდააუშლელად.

446

“ახლოსმივე,შემომხედეს,«შმაგიაო»,ესეთქვესა.მუნმივჰმართემკლავ-მაგარმან,სადუფროსიჯარი

დგესა;კაცსშუბივჰკარ,ცხენიდავეც,მართორნივემიჰხდეს

მზესა,

შუბიგატყდა,ხელიჩავყავ,ვაქებ,ხრმალო,ვინცაგლესა!

447

“შიგანასრეგავერივე,გნოლისჯოგსავითაქორი,კაციკაცსაშემოვსტყორცი,ცხენ-კაცისადავდგიგორი;კაცი,ჩემგანგანატყორციბრუნავსვითატანაჯორი,ერთობსრულადამოვწყვიდეწინაკერძორაზმიორი.

448

“ერთობილნიმომეხვივნეს,მგრგვლივშეიქმნაომიდიდი;ვჰკრირასაცა,ვერდამიდგის,სისხლსამჩქეფრსა

აღმოვღვრიდი;ცხენსაკაციგაკვეთილიმანდიკურადგარდავჰკიდი.სითცავიყვი,გამექციან,მათშექმნიანჩემირიდი.

449

“საღამო-ჟამდაიზახაქედითმათმანდარაჯამან:«ნუღარასდგათ,წაედითო,კვლამოგვხედნარისხვით

ცამან:მოვამტვერისაშინელი,შეგვაშინაამადამან,

ნუთუსრულადამოგვწყვიდნესუთვალავმან,ბევრმანსპამან».

450

“ჩემნილაშქარნი,რომელნიწამომეტანნესმეარა,რაეცნა,წამოსრულიყვნეს,ღამე-წამორთვითეარა;

ვერდაიტევდამინდორიდაარემთათაეარა,გამოჩნდეს,სცემდესტაბლაკსა,ბუკმანხმაგაიზეარა.

451

“იგინახეს,გასაქცევლადგაემართნეს,შევჰკივლენით;ველნი,ჩვენგანნაომარნი,ომითავეგარდავვლენით.რამაზმეფეჩამოვაგდე,ერთმანერთსაგავეხრმლენით,მისნისპანიყველაკანიდავიპყრენით,არმოვკლენით.

452

“უკანანიცალაშქარნიმოესწრნესმათგაქცეულთა,დაუწყესპყრობა,ჩამოყრაშეშინებულთა,ძლეულთა;ძილისამიჰხვდანაცვალიძილ-მკრთალთა,ღამე-

თეულთა,ტყვეთამრთელთაცაარაკლდაკვნესა,მართვითა

სნეულთა.

453

“მასადგილსანაომარსაგარდავხედითმოსვენებად.

ხელსახრმლითადავეკოდე,წყლულადმაჩნდა,არ-ნაღებად;

ჩემნისპანიმოვიდიანსაჭვრეტლადდაჩემადქებად,ვერიტყვიან,ვერმიმხვდარანქებასაცამოხსენებად.

454

“ერთსაკაცსაეყოფოდეს,დიდებანირომემჭირდეს;ზოგთაშორითდამლოციან,ზოგნიკოცნადგამიპირდეს;

რომელთაცაგავეზარდე,დიდებულნიამიტირდეს,ჩემგანხრმლითაგანაკვეთინახეს,მეტადგაუკვირდეს.

455

“გავგზავნენყოვლგნითლაშქარნი,ალაფიავაღებინე,ერთობსავსენიმოვიდეს,თავიცავალაღებინე,

ჩემთამებრძოლთასისხლითამინდორიშევაღებინე,

არვბრძოლე,კარიქალაქთაუომრადგავაღებინე.

456

“რამაზსვარქვი:«შემიგიასაქმეშენისამუხთალე,აწეგრეცაშეპყრობილმანთავიგამოიმართალე,

სიმაგრეთანუამაგრებ,ყველახელთამომათვალე,თვარაშენიშეცოდებამემცაზედარადწავსთვალე?»

457

“რამაზმითხრა:«აღარარისამისმეტიჩემიღონე,ერთიჩემიდიდებულიმომეც,ზედამაპატრონე,ციხოვანთაგავუგზავნო,საუბარიგამიგონე,

ხელთამოგცემყველაკასა,განაღამცაშენგაქონე!»

458

“მივეცერთიდიდებული,თანაყმანიწავატანენ,ციხოვანნიერთობილნიჩემსწინაშემოვიყვანენ,ხელთამომცნესსიმაგრენი,ომნიასრეშევანანენ,

საჭურჭლენისიმრავლითარასამცავითდავაგვანენ!

459

“მაშინღაშევეხატაეთსმოვლადდამოსათვალავად;კლიტენისაჭურჭლეთანიმომართვნესდაუმალავად;

ქვეყანაჩავსხი,ვუბრძანე:«იყვენითთქვენუკრძალავად,მზემანარდაგწვენ,იცოდით,დაგყარენგაუგვალავად».

460

“საჭურჭლენიგარდავნახენთავის-თავის,კიდის-კიდე.უცხოფერთასაჭურჭლეთა,დავშვრები,თუ

მოვსთვალვიდე;ერთგანვნახესაკვირველიყაბაჩადაერთირიდე,თუმცაჰნახე,სახელისაცოდნასაცაინატრიდე!

461

“ვერაშევიგენ,რაიყო,ანუნაქმარირაულად!ვისცავუჩვენი,უკვირდის,ღმრთისაგანთქვის

სასწაულად;არცალარულადჰგებოდამასქსელი,არორხაულად;

სიმტკიცეჰგვანდისნაჭედსა,ვთქვიცეცხლთაშენართაულად.

462

“იგისაძღვნოდმისადდავდევ,ვისიშუქიმანათობდა;მეფისათვისდავარჩივე,საარმაღნოდრაცასჯობდა:

ჯორ-აქლემიათჯერასი,-ყველაკაიწვივ-მაგრობდა,-დატვირთულიგავუგზავნე,ამბავსაცაკარგსასცნობდა”.

წიგნიტარიელისაინდოეთმეფისწინაშედაგამარჯვებითშემოქცევა

463

“წიგნიდავწერე:«მეფეო,სვემცაარსთქვენისვიანად!მეხატაელთამიმუხთლეს,-თუცამათეცაზიანად,-

ჩემიამბავიდასტურიამადგაცნობეგვიანად;მეფეშევიპყარ,მოგივალმეალაფიან-ტყვიანად».

464

“რაყველაიდავიურვე,ხატაეთითგავემგზავრე,

წამოვიხვენსაჭურჭლენი,სახელმწიფოდავიავრე,ვერმოვეყავაქლემითა,აზავრებივააზავრე,

მოვირჭვენდამოვივლინე,რაცამწადდა,აგრევყავ-რე.

465

“ხატაეთისახელმწიფემომყვანდაშეპყრობილია.ინდოეთსმივე,მეგებაჩემიგამზრდელიტკბილია;

რაქებამითხრა,არითქმის,ჩემგანსათქმელადწბილია!ხელიგამიხსნა,შემომკრამანსახვეველილბილია.

466

“ედგნესტურფანიკარავნიმოედანსჩამოდგომილსა,საუბრისადაჭვრეტისაჩემისამასმონდომილსა.

მასდღესაედვანადიმიმასშიგანგარდახდომილსა;მიალერსებდა,მიჭვრეტდაწინაშეახლოსჯდომილსა.

467

“მასღამითვსხედითნადიმად,მუნამოდგავიხარენით,დილასაქალაქსშევედით,მოედნითავიყარენით;

მეფემანბრძანა:«ლაშქარნიუხმენით,შემოჯარენით,დღესხატაელიმიჩვენეთ,ტყვენიცაშემომგვარენით!»

468

“რამაზმეფემასწინაშეშეპყრობილიმოვიყვანე;ტკბილადნახახელმწიფემან,ვითაშვილისააკვანე.ორგულიდამოღალატენამსახურსადავამგვანე,

ესეარისმამაცისამეტის-მეტისიგულვანე!

469

“მასმეფესახატაელსაუმასპინძლა,უალერსა,ჟამიერადუბრძანებდისსაუბარსამათსაფერსა.

ცისკრადმიხმეს,მიბრძანებდესმესიტყვასალმობიერსა:«შეუნდობოხატაელსა,მასაქამდისშენამტერსა?»

470

“მევჰკადრე:«ღმერთივინათგანშეუნდობსშეცოდებულსა,

უყავითთქვენცაწყალობამასღონე-გაცუდებულსა».რამაზსუბრძანებს:«იცოდი,გაგგზავნიშეწყალებულსა,მაგრანუგნახავთკვლაცაღაჩვენსწინაგაწბილებულსა!»

471

“ხარაჯადასდვეს,შეჰკვეთესდრაჰკანიასჯერასია,კვლახატაურიმრავალი,სხვასტავრა,სხვაატლასია.

მერმეყველაიდამოსა,იგიდამისიხასია,შეწყალებულიგაგზავნა,უყორისხვისაფასია.

472

“ხატაელმანდაუმადლა,დადრკა,მდაბლადეთაყვანა,მოახსენა:«ორგულობათქვენიღმერმანშემანანა.

თუღაოდესშე-ღა-გცოდო,მაშინმომკალმეცაგანა!»წავიდადაყველაკაიმისითანაწაიტანა.

473

“მოვიდაკაციმეფისა,ცისკრობს,არდანაღამია;ებრძანა:«შენგანგაყრილვარმასაქათთვეოსამია,მინდორსმოკლულიისრითანადირიარმიჭამია,

არდამაშვრალხარ,წამოდი,თუცადაშვრომისჟამია».

474

“შევეკაზმე,დარბაზსმივე,დამხვდაჯარიავაზისა,შავარდნითასავსეიყოსრულადარედარბაზისა,

მეფექვეჯდაშეკაზმული,შვენებითამსგავსიმზისა;გაეხარნესმისლვაჩემი,ტურფისადალამაზისა!

475

“იდუმალცოლსაეუბნა,მართჩემგანუცოდნელია:«ომითმოსრულიტარეილსაჭვრეტლადსასურველია,მანგანანათლოსმჭვრეტელთაგული,რაზომცაბნელია;რაცადაგვედროსაქმნელად,ქმენ,არასაზოზღნელია.

476

«აწმითქვამსსაქმეუშენოდ,შენცაცანესემცნებული:

რათგანქალიასამეფოდჩვენგანვესახელ-დებული,ვინცაღანახავს,აწნახოს,აჰადღე,ედემსხლებული,გვერდსადაისვი,ორნივესრასდამხვდით,მოვალ

შვებული».

477

“მოვინადირეთმინდორი,ძირიმთისადაგორისა;იყოსიმრავლეძაღლისა,შავარდნისადაქორისა.

ადრედავბრუნდით,ვიარეთარეჯიგზისაშორისა.აღარიბურთეს,დაშლაქმნესთამაშობისაორისა.

478

“ჩემთამჭვრეტელთამოეცვაქალაქი,შუკადაბანი.ომ-გარდახდილსამშვენოდესმეენიანნიკაბანი;

ფერმიხდილ-გვარადვშვენოდივარდი,ცრემლითანაბანი,

ვინცამიჭვრეტდის,ბნდებოდის,-მართლადარს,არკატაბანი.

479

“რიდენირომემეშოვნესქალაქსახატაელთასა,იგიმეხვივნეს,მშვენოდეს,ვახელებგულსახელთასა.

მეფეგარდახდა,დარბაზსაშევედითჩემთამზრდელთასა,შევხედენ,დავჰკრთიელვასაღაწვთამზეებრ

ნათელთასა.

480

“მასმზესატანსაემოსნესნარინჯის-ფერნიჯუბანი,ზურგითუთქსჯარიხადუმთა,დას-დასად,უბან-უბანი;

სრულადნათლითააევსოსახლი,შუკადაუბანი,მუნვარდსაშუაშვენოდესძოწ-მარგალიტნიტყუბანი.

481

“ნაომარსა,დაკოდილსახელიყელსაჩამომება.დედოფალისაჯდომთაგანადგა,წინამომეგება,

ვითაშვილიგარდამკოცნა,ღაწვივარდიდამილება,მითხრა:«ნუეჭვამასიქით,თუღამტერიშე-ღა-გება».

482

“ახლოსდამისვესადგილსა,მუნ,სადამეამებოდა.პირის-პირმიჯდაიგიმზე,გულივისთვისცაკვდებოდა.

მალვითვუჭვრეტდი,მიჭვრეტდა,სხვადარადმეუბნებოდა;

თვალნიმოვსწყვიდნი,სიცოცხლეამითამეარმებოდა.

483

შეიქმნასმადაპურობა,მსგავსიმათისაძალისა;სხვაგახარებაასეთიარსუნახავითვალისა!ჯამიდაჭიქა-ყველაიფეროზისადალალისა.

არვისიბრძანამეფემანარცაგაშვებამთრვალისა.

484

“მემუნამყოფიმივეციშვებასამეტის-მეტასა.არშემომხედნის,შევხედნი,ცეცხლმანდამიწყის

შრეტასა;კაცთაკრძალვასავაწვევდიგულსაშმაგსადარეტასა.

რაუამეაპირის-პირსაყვარელისაჭვრეტასა!

485

“დააგდესმღერამუტრიბთა,«სულეთო!»,თავიხარიან;

მიბრძანეს:«შვილოტარიელ,ვითგითხრათ,ვითგვიხარიან?!

ნეტარძიგვაქვსო,მებრძოლნიმითჩვენნივაგლახარიან;მართალანშენნიმჭვრეტელნი,არცუდადიმკვეხარიან.

486

«აწთუცაგმართებსშემოსვა,ვისმორჭმითმოგივლენიან,არშეგმოსთ,მაგაკაბათაარაგხდით:ტურფადგშვენიან;

აწგქონდესასისაჭურჭლე,ვისშუქნიმოგიფენიან,თვითშეიკერე,რაცაგწადს,ჩვენგანნუღარაგრცხვენიან».

487

“მომართვნესასნიკლიტენიასთავესაჭურჭლეთანი;თაყვანის-ვეცდადავლოცენდავლანიმათთასვეთანი;მაკოცეს,ადგესორნივე,თვითიგიმზენიმზეთანი,

რაგასცეს,ზომნივითგითხრნელაშქართასისავსეთანი!

488

“კვლაცადაჯდამხიარული,მოიმატასმადამღერა;კვლაგაგრძელდანადიმობა,ბარბითიდაჩანგთაჟღერა.

დედოფალიწამოვიდა,შეეყარამწუხრსადღერა,ძილ-პირამდისსიხარულსასიხარულიჰგვანდავერა.

489

“ავიყარენით,მიგვჭირდასმადოსტაქნისამეტისა.საწოლსშემოვე,შემექმნაცნობამართვითარეტისა.

ძალიარმქონდატყვე-ქმნილსამეამაცეცხლთაშრეტისა.მეგონებოდის,მალხენდისგონებამისგანჭვრეტისა”.

წიგნი

ნესტან-დარეჯანისასაყვარელსათანა

490

“მონამოვიდა,მიამბოამბავიმემართალია:«თქვენსაამბავსაიკითხავსაჯიღოსანიქალია».

მაშინვევიცან,ავიჭერ,ჩქარ-ჩქარადგულ-გამკრთალია;მოვიდა,ვნახეასმათიჩემთანამომავალია.

491

“მევისთვისვკვდები,მეამაასმათისნახვამემისად.აღარმივუშვი,ვაკოცე,ქმნადღათაყვანის-ცემისად;ხელიმოვჰკიდე,დავისვიახლოსტახტისაჩემისად,

ვჰკითხე,თუ:«ნეტარ,მისულამორჩიალვისახემისად?

492

«მიამბემისიამბავი,სხვადნურადმეუბნებია!»მითხრა,თუ:«გკადრებამბავსა,აწჩემგანარ-სათნებია,დღესერთმანერთიგინახავსდატურფადმოგწონებია,

აწკვლაცაცნობაამბისამასჩემგანუბრძანებია».

493

“წიგნიმომართვა,ჩავხედენ,პირისათემთამთენისა.ეწერა:«ვნახესიტურფეწყალ-ჯავარისაშენისა.ომ-გარდახდილიჰშვენოდი,შენატევებიცხენისა,არ-ავიმიჩანსმიზეზიჩემისაცრემლთადენისა.

494

«ღმერთმანთუმცაენაჩემიქებადშენდაუშენოსა,

შენთვისმკვდარი,აღარვიტყვი,მაშამომკლავუშენოსა;მზემანლომსავარდ-გიშერიბაღიბაღჩადუშენოსა;შენმანმზემან,თავიჩემიარვისჰმართებსუშენოსა!

495

«თუცამიგდისღვარიცრემლთა,მაგრაცუდადარიდენო,ამასიქითნუღარასტირ,ჭირსათავიარიდენო;

შენნიმჭვრეტნიჩემთამჭვრეტთააგინებენ,არიდენო;რომეწეღანმოგეხვივნეს,იგიჩემთვისარიდენო.

496

«იგიმემომცენრიდენი,რომელნიწეღანგშვენოდეს,რამნახო,შენცაგეამოს,შენეულითამშვენოდეს;ესესამკლავეშეიბი,თუჩემიგა-ღა-გვლენოდეს,

ერთიასეთიცოცხალსასხვაღამეარგაგთენოდეს»“.

ტარიელისტირილიდადაბნედა

497

აქამხეც-ქმნილიტარიელტირს,ჭირიეათასების;თქვა:“მემაქვსსამხრე,რომელიკვლაწინასმკლავსამას

ების!”იგიშეიხსნა,მოიღო,თვალვითარდაიფასების,

პირსადაიდვა,და-ცა-ბნდა,ქვემკვდართადაედასების.

498

ასრეწვა,რომეარჰგვანდამკვდარისამარისკარისა,ორგნითჩანსლებიმჯიღისა,მართგულსაგარდნაკარისა;ასმათსსდისღვარისისხლისა,ღაწვთაგანნახოკარისა,

კვლაწყალსაასხამს,უშველის,ხმაისმისმუნწკანწკარისა.

499

ავთანდილცასულთქნამწარედ,დაბნედილსაშემოსჭვრიტნა;

ასმათვამნიგაამრავლნა,ცრემლმანმისმანქვანიხვრიტნა;

მერმესულადმოაქცია,ცეცხლნიწყლითადაუშრიტნა;თქვა:“ცოცხალვარ,საწუთრომანაწცაჩემნისისხლნი

ხვრიტნა!”

500

ზეწამოჯდაფერ-მიხდილი,აყოლებდათვალთარეტად.ვარდისრულადშექმნილიყოზაფრანადდავითასპეტად.

დიდხანმათადარასცალდასაუბრადდაარცაჭვრეტად,დარჩომადაარ-სიკვდილიმასუმძიმდამეტის-მეტად.

501

ავთანდილსუთხრა:“ისმენდი,ცნობამიცთუცახელისა,გითხრაამბავიჩემიდაჩემისადამმარხველისა;

ლხინადმიჩნსშეყრამოყვრისამის,შენგანშეუყრელისა,მემიკვირსჩემისიცოცხლე,ასრედარჩომამრთელისა!

502

“ასმათისნახვამეამა,ჩემგანდადსაესავისა.წიგნირავნახე,მომართვაესესაბამიმკლავისა.მკლავსაშევიბიმაშინვე,მოვიხსენრიდეთავისა,იგიუცხოდაღარიბი,მტკიცისარასმეშავისა”.

წიგნიტარიელისასაყვარელსათანა

პასუხად

503

“მივუწერე:«მზეო,შუქიშენი,შენგანმონაფენი,გულსამეცა,გამიცუდდესსიჩაუქე-სიალფენი;

ხელმანშენნიგანვიცადენსინატიფე-სიტურფენი,სულთანაცვლადსამსახურნირადმცავითაგიმუქფენი?!

504

«მაშინ,ოდესდამარჩინე,სულთასრულადარგამყარე,აწჩემთვისცაესეჟამიმასვეჟამსადავადარე;სამხრეშენიმომივიდა,შემოვიბიმკლავსაგარე,

რომემმართებსსიხარული,ეგზომიმცარავიხარე?!

505

«განაღამცავიწინაშე,აჰარიდე,რომემთხოვე;ყაბაჩაცაასეთივე,ამისებრივერავპოვე;

დაბნედილსანუდამაგდებ,მიშველერა,მარგე,მოვე;სოფელსმყოფსაუშენოსაკაცსავისმცაშევეპოვე!»

506

“ქალიადგა,გამეყარა.დავწევ,ამოდდამეძინა,მაგრაშევკრთი,საყვარელიჩემივნახეძილსაშინა;გამეღვიძა,აღარამყვა,სულ-დგმულობამომეწყინა,

ღამეასრეგავათენე,მისიხმაცაარმესმინა”.

რჩევანესტან-დარეჯანის

გათხოვებისა

507

“დილასაადრესრასმიხმეს,დღერაქმნამწუხრმანჟამითა;

ავდეგ,ვცანმათიამბავი,წასლვავქმენმითვეწამითა;ვნახე,ორნივეერთგანსხდესხასითაოდენსამითა,რამივე,მითხრესდაჯდომა,წინაშედავჯესკამითა.

508

“მიბრძანეს,თუ:«ღმერთმანასრედაგვაბერნა,და-ცა-გვლია;

ჟამიგვახლავსსიბერისა,სიყმაწვილეგარდგვივლია;ყმაარმოგვცა,ქალიგვივის,ვისგანშუქიარგვაკლია,ყმისაარ-სმაარადგვაგვა,ამათზედანწაგვითვლია.

509

«აწქალისაჩვენისათვისქმარიგვინდა,სადმოვნახოთ,რომემივსცეთტახტიჩვენი,სახედჩვენადგამოვსახოთ,

სამეფოსავაპატრონოთ,სახელმწიფოშევანახოთ,არამოვწყდეთ,მტერთაჩვენთახრმალიჩვენთვისარ

ვამახოთ».

510

“ვთქვი:«თქვენიძისაარა-სმაგულსავითმიეფარების,მაგრაკმაჩვენადიმედად,ვინმზესადაედარების;

ვისცასთხოვთშვილსასასიძოდ,მასდიდადგაეხარების,სხვამცარაგკადრეთ!თვითიცით,მაგასრამოეგვარების».

511

“დავიწყეთრჩევასაქმისა,გულიმიც,თუცამელია;ვთქვი:«ჩემგანდაშლაამისიარითქმის,არ-საქმნელია!»მეფემანბრძანა:“ხვარაზმშა,ხელმწიფეხვარაზმელია,თუმოგვცემსშვილსასასიძოდ,მისებრივარ-რომელია».

512

“რომეპირველვედაესკვნა,მათესეშეეტყვებოდა;ერთმანერთსაცაუჭვრეტდეს,სიტყვაცააგრესწბებოდა.

ჩემგანდაშლისაკადრებამართამბადარეგებოდა,ოდენდავმიწდი,დავნაცრდი,გულიმიდამოკრთებოდა.

513

“დედოფალმანთქვა:«ხვარაზმშამეფეამორჭმითმჯდომელი,

მათსამცაშვილსასასიძოდჩვენთვისსხვასჯობდარომელი?»

შეცილებამცავითვჰკადრე,რათგანთვითიყომნდომელი!

მოწმობადავჰრთე,დაესკვნადღეჩემისულთამხდომელი.

514

“გაგზავნესკაციხვარაზმშასწინაშვილისამთხოელი;შესთვალეს:«გახდაუმკვიდროდსამეფოჩვენიყოელი;

არსერთიქალისაძეო,არკიდე-გასათხოელი,თუმოგვცემშვილსასამისოდ,სხვასანუღარასმოელი».

515

“კაციმოვიდა,აევსოჯუბაჩითადარიდითა,

გაჰხარებოდახვარაზმშასსიხარულითადიდითა;ებრძანა:«მოგვხვდაღმრთისაგან,ჩვენრომე

ვინატრიდითა!თვითმაგისებრსაშვილსამცაჩვენხელსარასა

ვჰხდიდითა!»

516

“კვლაგაგზავნნესსხვანიკაცნისასიძოსამოყვანებად,დაჰვედრეს,თუ:«ნუაყოვნებთ,მოდითჩვენად

ნაბრძანებად».მემაშვრალი,ნაბურთალისაწოლსშევემოსვენებად,გულსასევდაშემეყარა,ვიწყეჭირთამოპოვნებად”.

ტარიელისადანესტან-დარეჯანისთათბირიდაგამორჩევა

517

“მეტმანსევდამანმიმწურაგულსადაცემადდანისად.ასმათისმონაშემოდგა,მევჯელაღიდაჯანისად,წიგნიმომართვა,ეწერა:«ვინსჩანალვისატანისად,ადრემოდიო,გიბრძანებს,დაუყოვნებლადხანისად».

518

“შევჯე,წავე,ბაღჩასმივე.ვითასცნობდელხინთაზომით!

ბაღჩაშევვლე,კოშკიდამხვდა,ასმათვნახეძირსადგომით;

ვნახე,ვსჭვრეტდინატირებად,ცრემლიაჩნდაღაწვთაწთომით,

დამიმძიმდა,არავჰკითხე;ჩემისჭირდამისლვანდომით.

519

“იგივნახედაღრეჯილი,ესემეტადდამიმძიმდა.ვითაწინასშემომცინის,არღაეგრეგამიღიმდა.

ყოლასიტყვაარმომიგო,ოდენცრემლთაგარდმოსწვიმდა,

ამითუფროდამაწყლულა,არაწყლულთამიაქიმდა.

520

“ჩემნიერთნიგონებანიმეტადშორადგამიკიდნა,შინაკოშკადშემიყვანა,ფარდაგსაცაამიზიდნა.

შევე,ვნახეიგიმთვარე;ჭირმანყოვლმანუკუმრიდნა,გულსაშუქიშემომადგა,მაგრაგულიარდამიდნა.

521

“იყოარ-ნათლადნათელი,ფარდაგსაშემომდგომელი;ებურამოშლითპირ-ოქრორიდე,მემივეცრომელი;

მითვემწვანითაუებრომიწოლითტახტსამჯდომელი,ცრემლისაღვარსამოეცვაპირი,ელვათამკრთომელი.

522

“ქვეწვა,ვითკლდისანაპრალსავეფხიპირ-გამეხებული,არცამზეჰგვანდა,არცმთვარე,ხეალვა,ედემსხებული;

ასმათმანდამსვაშორს-გვარადგულსამელახვარ-ხებული;

მერმეწამოჯდაწარბ-შერჭმით,გამწყრალი,გარისხებული.

523

“მიბრძანა:«მიკვირს,რადმოხვემშლელიპირისა

მტკიცისა,გამწირავიდამუხთალი,შენ,გამტეხელიფიცისა?!მაგრანაცვალსაპატიჟსამიგცემსოზენა,მი,ცისა!»

ვჰკადრე:«რაგკადროპასუხიმისჩემგანმეუიცისა?»

524

“ვთქვი:«პასუხსავერასგკადრებ,თუარავსცნობმემართალსა:

რაშეგცოდე,რამიქმნიაუცნობოსა,ფერ-ნამკრთალსა?»კვლაცამითხრა:«რასგეუბნამტყუანსადაშენ

მუხთალსა?დიაცურადრადმოვღორდი?მედავუწვავამითალსა!

525

«შენარიციხვარაზმშასისაქმროდჩემადმოყვანება?!

შენჯდომილხარსავაზიროდ,შენიჰრთულაამასნება,შენგასტეხეფიციჩემი,სიმტკიცედაიგიმცნება,

ღმერთმანქმნასდადაგირჩინოცუდადშენიხელოვნება!

526

«გახსოვს,ოდეს«ჰაის»ჰზმიდი,ცრემლნიშენნიველთაჰბანდეს,

მკურნალნიდადასტაქარნიწამალსა-ყემოგიტანდეს?მამაცისასიცრუესა,ნეტარ,სხვანირამცაჰგვანდეს!

რათგანდამთმე,მეცადაგთმობ,ვინძიუფროდაზიანდეს!

527

«ამასვბრძანებ:ვინცაგინდაეპატრონოსინდოეთსა,ეგრეცმემაქვსპატრონობა,უგზოდვლიდენ,თუნდა

გზეთსა!ეგეაგრეარიქმნების,წა,მომცთარხარმოსაცეთსა,

აზრნიშენნიშენვეგგვანან,მტყუანსადაშენაგეთსა!

528

“ცოცხალვიყო,შენინდოეთს,ღმერთო,ხანივერადაჰყო!თუეცადოდაყოფასა,ხორცთაშენთასულიგაჰყო!სხვაჩემებრივერაჰპოვო,ცათამდისცახელიაჰყო!»ესესიტყვადაასრულა,ყმაატირდა,სულთქნა,აჰ-ყო.

529

თქვა:“რამესმაესემისგან,მეიმედამეტის-მეტად,კვლამიეცათვალთაძალიმისნათლისაეგრეჭვრეტად.აწდავკარგე;რადარგიკვირს,რადცოცხალვარ,რადვარ

რეტად?

ვა,სოფელოუხანოო,რადჰზისისხლთაჩემთახვრეტად?!

530

“შევჰხედენ,ვნახესასთუმალსმუსაფიგაშლითმდებარე,ავიღე,ავდეგ,მეღმრთისადამერმემათიმქებარე,

ვჰკადრე,თუ:«მზეო,დაგიწვავ,ჩემიცადაწვიმზებარე,რათგანარმომკალ,პასუხიერთიღაგკადრომებარე.

531

«რომეგკადრებ,ესესიტყვააწთუცუდადნალიქნია,ცამცამრისხავს,მზისაშუქნიყოლაჩემთვისნუშუქნია!

თუმაღირსებგანკითხვასა,ავიარაარმიქმნია».მანმიბრძანა:«რაცაიცი,თქვიო!»,თავიდამიქნია.

532

“კვლაცავჰკადრე:«მეთუ,მზეო,შენთვისფიციგამეტეხოს,

ღმერთმანაწვერისხვამისიზეცითჩემთვისგაამეხოს!ვისიგინდაუშენოსაპირიმემზოს,ტანიმეხოს?!

მაშამაშინრაგვარდავრჩე,რალახვარიგულსამეხოს!

533

«მემეფეთადარბაზსმიხმეს,შექმნესდიდივაზირობა.მათწინასვედაეპირაიმაყმისაშენიქმრობა.

დამეშალა,ვერდავშლიდი,დამრჩებოდაუმეცრობა;თავსავუთხარ:«მიემოწმე,ჟამადგიჯობსგულ-მაგრობა».

534

«მემცადაშლავითავჰკადრე,რათგანიგივერმიმხვდარა?არიცის,თუინდოეთიუპატრონოდარგამხდარა?!ტარიელარსმემამულე,სხვასაჰმართებსარადარა,ვისმოიყვანს,არავიცი,ანუიგივინმომცდარა?

535

«ვთქვი:«ამითავეღარასვიქმ,ღონესხვარამოვიგვარო»;თავსავუთხარ:«ნუმოგიცავ,გონებაომრავალ-გვარო!»მედვაგულიმხეცისაებრ,ათასჯერცამინდორსვარო,ვისმცამივეცთავიშენი,შენვერადმეარწამგვარო?!»

536

“სულთავჰყიდდიგულისათვის,კოშკიამადგამებაზრა;იგიწვიმადა-რე-ნელდა,რომეპირველვარდიაზრა;ვნახე,ძოწსამარგალიტიგარეტურფადმოემაზრა.

მიბრძანა,თუ:«ეგესაქმემემცამართლადრადმეაზრა?!

537

«არდავიჯერებმეშენსაღალატსა,ორგულობასა,უარისქმნასაღმრთისასა,ამისთვისარმადლობასა;იაჯდითავსაჩემსადამორჭმითინდოეთსფლობასა!

მედაშენდავსხდეთხელმწიფედ,სჯობსყოვლსასიძე-სძლობასა».

538

“მოლმობიერდა,მომიტკბაგამწყრალი,გარისხებული,ანუმზეიყოქვეყანად,ანმთვარეპირ-გავსებული;ახლოსდამისვა,მაღირსააქამდისარ-ღირსებული;მეუბნებოდა,დამივსოცეცხლიამითაგზებული.

539

“მიბრძანა,თუ:«გონიერი,ხამსაროდესარაჩქარდეს,რაცასჯობდეს,მოაგვაროს,საწუთროსადაუწყნარდეს;

თუსასიძოარმოუშვა,ვათუმეფეგაგიმწარდეს,შენდაიგიწაიკიდნეთ,ინდოეთიგარდაქარდეს!.

540

«კვლათუსიძეშემოუშვა,მეშემირთოს,იყოსასდენ,ერთმანერთსაგავეყარნეთ,ძოწეულნიგაგვიფლასდენ,მათმორჭმულთამოივლინონ,ჩვენპატიჟნიგაგვიასდენ,

ესეამბადარეგების,რომესპარსნიგაგვიხასდენ».

541

“მევჰკადრე:«ღმერთმანაშოროსმასყმასაშენიქმარობა!

რაშემოვიდენინდოეთს,შევიგნამათიგვარობა,ვუჩვენოჩემიძალ-გულიდაჩემიმეომარობა:

ასრედავხოცნე,შეეძლოსაღარა,არ,სახმარობა!»

542

“მიბრძანა,თუ:«ხამსდიაციდიაცურად,საქმე-დედლად,დიდსასისხლსავერშეგაქმნევ,ვერვიქმნებიშუა

კედლად:რამოვიდესსიძე,მოკალ,მისთასპათააუწყვედლად.ქმნამართლისასამართლისახესაშეიქმსხმელსა

ნედლად.

543

«ასრექმენ,ჩემოლომოდამჯობოყოველთაგმირთაო,მიპარვითმოკალსასიძო,ლაშქართანუმოირთაო,

მისთასპათაცანუდაჰხოც,ზროხათა,ვითავირთაო,-სისხლიკაცისაუბრალოკაცმანმცავითიტვირთაო?

544

«იგირამოჰკლა,ეუბენპატრონსა,ჩემსამამასა,ჰკადრე,თუ:«სპარსთავერავიქმინდოეთისაჭამასა,ჩემიამკვიდრიმამული,არმივსცემარცადრამასა,არდამეხსნები,გაგიხდიქალაქსავითატრამასა!»

545

«ჩემიყოლანურაგინდასიყვარული,ნუცანდომა,ამითუფრომოგეცემისსამართლისაშენმოხდომა;

ქმნასმეფემანყელ-მოტეხითშემოხვეწა,შემოკვდომა,ხელთამოგცესთავიჩემი,შეგვფეროდესერთგან

სხდომა».

546

“ესემეტადმომეწონათათბირიდაგამორჩევა,ჩემთამტერთადავაქადედასახოცლადხრმლისაქნევა;მერმეავდეგწამოსავლად,მანდამიწყოქვევეწვევა,მწადდა,მაგრავერშევჰმართეშემოჭდომა,შემოხვევა.

547

“ხანიდავყავ,გავეყარე,მაგრაგავხევითახელი.ასმათწინაჩამომიძღვა,ჩამდიოდაცრემლიცხელი.ჭირიბევრჯერვაათასი,ლხინიჩემივაერთხელი,

მერმეწასლვაარამწადდა,ამადმივალარ-ფიცხელი”.

ხვარაზმშასშვილისინდოეთსმოსლვასაქორწილოდ

დატარიელისაგანმისიმოკლვა

548

“მოვიდაკაცი:«სასიძომოვაო»,მოსლვაგვახარა,მაგრათუღმერთირასუზამს,არაიცოდა,გლახ,არა;

მეფესამიჰხვდასიამე,არსიტყვაივაგლახარა,მიბრძანა,ახლოსმიმისვა,«მოდიო»,თავიდახარა.

549

“მიბრძანა:«ჩემთვისესედღელხინიდასიხარულია.გარდავიხადოთქორწილი,ხამსვითადასა,სრულია;კაციგავგზავნოთ,მოიღონყოვლგნითსაჭურჭლე

სრულია,უხვადგავსცემდეთ,ვავსებდეთ,სიძუნწეუმეცრულია».

550

“მეგავგზავნენყოვლგნითკაცნისაჭურჭლეთაწამომხმელნი;

სასიძოცამოგვივიდა,იყვნესხანსაარ-დამზმელნი;შიგნითჩვენნიგაეგებნეს,გარეთმოდგესხვარაზმელნი;მათლაშქართაერთგანმყოფთავერიტევდესვერცა

ხმელნი.

551

“მეფემანბრძანა:«მოკაზმეთკარვითამოედანია,გამოისვენოსსიძემან,დაყოსცოტაიხანია;

მუნმისადნახვადგავიდენუშენოდსპანისხვანია,შენაქანახენ,კმარიანიქანახვისადყმანია».

552

“მოედანსდავდგიკარვებიწითლისაატლასებისა.მოვიდასიძე,გარდახდა,დღე,ჰგვანდა,არსაღვსებისა,

შეიქმნაგასლვაშიგანთა,ჯარიამუნხასებისა,დაიწყესდგომალაშქართათემ-თემად,დას-დასებისა.

553

“მედავშვერ,ვითაწესიასაურავ-გარდახდილისა;შინაწამოვემაშვრალი,ქმნამომნდომოდაძილისა;მონამოვიდა,მომართვაწიგნიასმათისტკბილისა:

«ადრემოდიო,გიბრძანებსმსგავსიალვისაზრდილისა».

554

“ცხენისაგანარგარდავხე,წავეფიცხლად,დავჰმორჩილდი;

ქალიდამხვდანატირები,ვჰკითხე:«ცრემლსარასაჰმილდი?»

მითხრა:«შენიშესწრობილიტირილსამცავითავსცილდი?გაუწყვედლადვითგამართლო?რაგვარადმცა

გავვაქილდი?!»

555

“შევედით,ვნახეთბალიშსაზედაწარბ-შერჭმითმჯდომარე;

მზევეღარასიქმსმისმეტსა,მასგანენათლარომარე,წავდეგ,მიბრძანა:«რასასდგა?დღეგიჩანსწინსაომარე!

ანუგამწირე,მიტყუედაკვლაცამოიმცდომარე?!»

556

“მემეწყინა,აღარავთქვი,ფიცხლადგარეშემოვბრუნდი.

უკუვჰყივლე:«აწგამოჩნდეს,არმინდოდეს,ვისცავუნდი!

ქალიომსარაგვარმაწვევს,აგრევითადავძაბუნდი!»შინამოვე,მოკლვამისიდავაპირე,არდავყმუნდი.

557

“ასსავუბრძანემონასა:«საომრადდაემზადენით!»შევსხედით,გავვლეთქალაქი,არავისგავეცხადენით.კარავსაშევე,სასიძოვითაწვა,ზარ-მაცთქმადენით,უსისხლოდმოვკალიგიყმა,თუცახმდასისხლისა

დენით.

558

“კარვისკალთაჩახლათულიჩავჭერ,ჩავაკარაბაკე,ყმასაფერხთამოვეკიდე,თავისვეტსაშევუტაკე.

წინამწოლთადაიზახეს,გლოვამიჰხვდასაარაკე;ცხენსაშევჯე,წამო-ცა-ვე;ჯაჭვიმეცვასაკურტაკე.

559

“ხმადამივარდა,შეიქმნაზახილიმოსაწევარი;წამოვე,წევნადამიწყეს,დავხოცეჩემიმდევარი.ქალაქიმქონდამაგარი,მტერთაგანმოურევარი,მუნშიგანშევემშვიდობით,ამოდიგივემევარი!

560

“კაცნიგავგზავნენ,ვაცნობეყოვლგანლაშქარსაყველასა:«აქამომმართეთ,ვინცაღაჩემსაიქმოდეთშველასა».არგაწყდამოსლვამდევართაღამესადიაბნელასა,ჩემირაცნიან,სცევდიანთავებსამათსამრთელასა.

561

“ცისკრადავდეგ,შევეკაზმე.რაგათენდაღამედილად,ვნახენსამნიდიდებულნიმეფისაგანმოგზავნილად;

ებრძანა,თუ:«ღმერთმანიცის,გამეზარდევითაშვილად,ჩემიასრერადშესცვალესიხარულისიმძიმილად?

562

«ხვარაზმშასსისხლიუბრალოსახლადრადდამადებინე?თუჩემიქალიგინდოდა,რადარაშემაგებინე?

მე,ბერსაშენსაგამზრდელსასიცოცხლემაარმებინე,დღედსიკვდილამდისშენიცათავიარმაახლებინე!»

563

“მეშევუთვალე:«მეფეო,ვარუმაგრესირვალისა,

თვარარადმიშლისსიკვდილსაცეცხლისირცხვილთაალისა?

მაგრა,თვითიცით,ხელმწიფეხამსმქმნელისამართალისა,

მე,თქვენმანმზემან,მაშოროსნდომათქვენისაქალისა!

564

«იცით,ინდოთასამეფორაზომისრა-საჯდომია!-ერთიღამევარმემკვიდრე,-ყველაითქვენმოგხდომია:

ამოწყდამათიყველაი,მამულითქვენდაგრჩომია;სამართლითტახტიუჩემოდარავისმისახდომია!

565

«ვერგათნევ,თქვენმანკეთილმან,აწეგეარ-მართალია:ღმერთმანარმოგცაყმაშვილი,გიზისერთაიქალია,

ხვარაზმშადაჰსვახელმწიფედ,დამრჩებისრანაცვალია?სხვამეფედაჯდესინდოეთს,მერტყასმეჩემიხრმალია?!

566

«შენიქალიარადმინდა,გაათხოვე,გამარიდე!ინდოეთიჩემიარის,არვისმივსცეჩემგანკიდე.

ვინცაჩემსადამეცილოს,მისითმასცაამოვფხვრიდე,სხვასმეშველსაგარეგანსა,მომკალ,ვისცავინატრიდე!»“

ამბისცნობატარიელისაგანნესტან-დარეჯანისდაკარგვისა

567

“ესეკაცნიგამეგზავნნეს,გონებასაგავეშმაგე.რომემისივერამეცნა,ამასუფროდავედაგე.

მასზღუდესაგარდავადეგ,მინდორთაკერომევაგე,მესმასაქმესაშინელი,თუცათავივერწავაგე.

568

“გამოჩნდესორნიქვეითნი,მემივეგებეწინარე.ქალიჰყვაერთსამონასა,ვცანცა,თუმოღმავინარე:თავ-გაგლეჯილიასმათი,პირსსისხლიჩამომდინარე,

აღარმიყივლაღიმილით,არცაღაგამიცინა-რე.

569

“იგივნახე,დავებნივე,გონებანიგამიშმაგნა;შორითვუხმე:«რაშიგანვართ,ანუცეცხლმანრად

დაგვდაგნა?»მანსაბრალოდშემომტირნა,ძლივსიტყვანიგამოაგნა,მითხრა:«ღმერთმასიმგრგვლეცისაჩვენთვისრისხვით

წამოგრაგნა».

570

“ახლოსმივე,კვლაცავჰკითხე:«რაშიგანვართ?თქვიმართალი!»

კვლასაბრალოდამიტირდა,კვლამოედვაამითალი,დიდხანსიტყვავერამითხრა,მისთაჭირთანაათალი,

მკერდსაწითლადუღებვიდასისხლიღაწვთანაწვეთალი.

571

მერმემითხრა:«მოგახსენებ,ესერადმცადაგიმალე?მაგრავითაგაგახარნე,შენცააგრეშემიწყალე:

ნუმაცოცხლებ,ნუდამარჩენ,შემიხვეწე,შემიბრალე,დამხსენჩემსასაწუთროსა,ღმერთსაშენსამიავალე!»

572

“მიამბო:«ოდესსასიძომოჰკალდახმადაგივარდა,მეფესაესმა,აიჭრა,მართმისგანგასატკივარდა,

შენდაგიზახნა:«მიხმეთო»,ხმა-მაღლადგახმამყივარდა;მოგნახეს,შინავერგპოვეს,მითმეფეგამომჩივარდა.

573

«ჰკადრეს:«აქააღარარის,კარნისადმეგაუვლიან».მეფებრძანებს:«ვიცი,ვიცი,მეტადკარგადშემიგნიან:მასუყვარდაქალიჩემი,სისხლნიველთამოუღვრიან,რანახიანერთმანერთი,არ-შეხედვავერდათმიან.

574

«აწ,თავმანჩემმან,მასმოვჰკლავ,ჩემადდადვინცამადესა!

მეღმრთისავუთხარ,დაუბამსმასეშმაკისაბადესა!მათბოზ-კუროთაასეთირამისცეს,რაუქადესა?

თუდავარჩინო,ღმერთივგმო!მისადპატიჟადმზადესა».

575

“მისმეფისაწესიიყო:თავიმისიძვირადფიცის,დათუფიცის,არგატეხის,მასვეწამსადაამტკიცის.

«ესეწყრომამეფისაგანვისცაესმა,ვინცაიცის,მანუამბოდავარქაჯსა,ვინგრძნებითაცაცაიცის.

576

«დავარს,დასამეფისასა,უთხრავინმეღმრთისამტერმან:

«თავიფიცაძმამანშენმან,არდაგარჩენს,იცისერმან».მანეგრეთქვა:«უბრალოვარ,იცისღმერთმანსახიერმან!ვისგანმოვკვდე,ვისთვისმოვკვდე,მიიხვედროსიგივერ

მან».

577

«პატრონიჩემიაგრევეიყოწამოხვეშენოდეს;შენეულნივერიდენიებურნეს,ტურფადჰშვენოდეს.დავარმოთქმიდასიტყვითა,რომელნიარამსენოდეს:

«ბოზო,შენბოზო,რადმომკალ?ვეჭვ,შენცა,არაგლხენოდეს!

578

«როსკიპო,ბოზოდიაცო,საქმრორადმოაკვლევინე?ანუსისხლითამისითაჩემირადმოაზღვევინე?

არცუდადმომკლავსძმაჩემი,რაგიყავ,რაგაქმნევინე?აწ,ღმერთსაუნდეს,ვერმიჰხვდე,ვისესედააშლევინე!»

579

«ხელიმიჰყო,წამოზიდნა,თმანიგრძელნიდაუფუშნა,დაალება,დაალურჯა,მედგრადპირნიმოიქუშნა.

მანპასუხივერაგასცა,ოდენსულთქნა,ოდენუშნა,ქალმანშავმანვერაარგო,ვერცაწყლულიდაუშუშნა

580

«რადავარგაძღაცემითა,მისითადალურჯებითა,წამოდგესორნიმონანი,პირითამითქაჯებითა,მათკიდობანიმოიღეს,ეუბნესარაჯებითა,

მასშიგანჩასვესიგიმზე,ჰგავს,იქმნადარაჯებითა.

581

«მანუთხრა:«წადით,დაკარგეთმუნ,სადაზღვისაჭიპია;წმიდისაწყალივერნახოსმყინვარე,ვერცალიპია»;მათგაეხარნეს,ხმა-მაღლადიყივლეს:«იპი-იპია».ესევნახედაარმოვკვე,არამგავსარცასიპია.

582

«ზღვათაკეგავლნესსარკმელნი,მაშინვეგაუჩინარდა.დავართქვა:«მქმნელიამისივინარდამქოლოს,ვინარ,

და!ვირემომკლვიდეს,მოვკვდები,სიცოცხლე

გასაწყინარდა».დანადაიცა,მო-ცა-კვდა,დაეცა,გასისხლმდინარდა.

583

«რადარმიკვირვებცოცხალსა,მელახვარ-დაუსობელსა!აწიგიმიყავ,რამმართებსამისსამახარობელსა!

ზენაარ,დამხსენსიცოცხლესულთადგმა-დაუთმობელსა!»

საბრალოდცრემლსაადენდაუკლებსა,დაუშრობელსა.

584

“მევუთხარ:«დაო,რადმოგკლა,ანურაშენიბრალია?-რამცავქმენნაცვლად,თვითრომემისიჩემზედავალია!-

აწთავსამისადსაძებრადმივსცემ,სადკლდედაწყალია».

სრულადგავქვავდი,შემექმნაგულიმართვითასალია.

585

“მეტმანზარმანგამაშმაგა,მომივიდაცხროდათრთოლა;გულსავუთხარ:«ნუმოჰკვდები,არასგარგებსცუდი

წოლა,გიჯობსგაჭრაძებნადმისად,გავარდნადაველთა

რბოლა.-აჰაჟამი,ვისცაგინაჩემითანაწამოყოლა!»

586

“შევე,ფიცხლადშევეკაზმე,ცხენსაშევჯეშეკაზმული;ასსამოციკარგიმოყმე,ჩემსათანახან-დაზმული,წამომყვადაწამოვედით,კართაგარედარაზმული,

ზღვისპირსმივე,ნავიდამხვდა,მენავემანმნახაზმული.

587

“ნავსაჩავჯე,ზღვასაშევე,ზღვასაშიგანგავალაგდი,არსითნავიმომავალიუნახავადარდავაგდი;

მოველოდი,არამესმა,შმაგიუფროგა-ვე-ვშმაგდი,რომესრულადმომიძულვა,ღმერთსათურეასრე

ვსძაგდი.

588

“რომედავყავწელიწადი,თვეთორმეტიგამეოცა,მაგრამისიმნახავიცასიზმრივკაციარმეოცა;თანა-მყოლიყველაკაიამომიწყდა,დამეხოცა,

ვთქვი,თუ:«ღმერთსავერასვჰკადრებ,რაცასწადდეს,აგრევყო-ცა».

589

“ზღვა-ზღვაცურვამომეწყინა,მითგამოვეზღვისაპირსა,

გულისრულადგამიმხეცდა,არვუსმენდიარცვაზირსა;ყველაკაიდამეფანტა,დაჰრჩომოდარაცაჭირსა.

კაცსაღმერთიარგასწირავს,ასრემისგანგანაწირსა!

590

“ერთაიესეასმათიდადამრჩესორნიმონანი,ჩემნიგულისამდებელნიდაჩემნიშემომგონანი.მისივერავცნენამბავნივერცადრამისაწონანი,

ტირილიმიჩნდისლხინადდამდინდიანცრემლთაფონანი”.

ამბავინურადინ-ფრიდონისა,ოდესტარიელშეეყარა

591

“ღამითმევლო,მოვიდოდი,ზღვისაპირსააჩნდესბაღნი;ჰგვანდესქალაქს,ვეახლენით,ცალ-კერძიყვნესკლდეთა

ნაღნი;არმეამისკაცთანახვა,მიდაღვიდესგულსადაღნი;

მუნგარდავხემოსვენებად,დამხვდესრამეხენილაღნი.

592

“ხეთაძირსამივიძინე,მათმონათაჭამესპური;მერმეავდეგსევდიანი,მიღამებდაგულსამური:

ვერამეცნაეგზომგრძელადვერჭორიდავერდასტური,ველთაცრემლიასოვლებდა,თვალთაჩემთამონაწური.

593

“ზახილიმესმა.შევხედენ,მოყმეამაყადყიოდა,შემოირბევდაზღვისპირ-პირ,მასთურეწყლული

სტკიოდა;ხრმლისანატეხიდასვრილიაქვს,სისხლიჩამოსდიოდა,

მტერთაექადდა,წყრებოდა,იგინებოდა,ჩიოდა.

594

«ზედაჯდაშავსატაიჭსა,აწესემემითქსრომელი,მართვითაქარიმოქროდაგაფიცხებული,მწყრომელი;

მონამივსწივე,მისისაშეყრისავიყავმნდომელი;შევსთვალე:«დადეგ,მიჩვენე,ლომსავინგაწყენს,

რომელი?»

595

“მასმონასაარაუთხრა,არცასიტყვამოუსმინა;ფიცხლადშევჯე,ჩავეგებე,მეჩავუსწარ,ჩავეწინა,ვუთხარ:«დადეგ,გამიგონე,შენისაქმემეცამინა!»

შემომხედნა,მოვეწონე,სიარულიდაითმინა.

596

“გამიცადა,ღმერთსაჰკადრა:«შენასეთნიხენივითჰხენ!»

მერმემითხრა:«მოგახსენებ,აწსიტყვანირომემკითხენ:იგიმტერნიგამილომდეს,აქამდისცარომევითხენ,

უკაზმავსამიღალატეს,საჭურველნიგარვერვითხენ”.

597

“მევუთხარ:«დადეგ,დაწყნარდი,გარდავხდეთძირსახეთასა;

არშეუდრკებისჭაბუკიკარგიმახვილთაკვეთასა».თანაწამომყვა,წავედითუტკბოსნიმამა-ძეთასა.მეგავეკვირვეჭვრეტასამისყმისასინაზეთასა.

598

“ერთიმონადასტაქარიმყვადაწყლულნიშეუხვივნა,ისრისპირნიამოუხვნა,დაკოდილნიარატკივნა.

მერევჰკითხე:«ვინხარ,ანუმკლავმანშენმანვისგანივნა?»

საამბობლადდამირიგდა,თავიმისიგაამჩივნა.

599

“პირველმითხრა:«არავიცი,რახარ,ანურასგამსგავსო?ანუეგრერამდაგლია,ანუპირველრამგაგავსო?

რამანშექმნამოყვითანოდ,ვარდ-გიშერირომეჰრგავსო?ღმერთმანმისგანანთებულისანთელიცარადდაგავსო?

600

«მულღაზანზარისქალაქი,ახლოსმემაქვსორომელი,ნურადინ-ფრიდონსახელმძეს,მეფევარმუნა

მჯდომელი;ესესაზღვარიჩემია,სადახარგარდამხდომელი,ცოტაა,მაგრაყოველგნითსიკეთე-მიუწდომელი.

601

«მამისძმადამამა-ჩემიპაპა-ჩემმანგაყვნაოდეს,ზღვასაშიგანკუნძულია,ჩემადწილადმასიტყოდეს;

თვითბიძასაჩემსამიჰხვდა,ვისთაშვილთააწდამკოდეს;

მათკედარჩასანადირო,-არმივსცემდი,მომერჩოდეს.

602

«დღესგამოვენადირობას,ზღვისაპირსავინადირე,ქორისდევნამომნდომოდა,მითმრეკელიარვახშირე;სპათავუთხარ:«მომიცადეთ,მოვიდოდემეცავირე!»

ხუთთაოდენბაზიერთამეტიარადავიჭირე.

603

«ნავითაგავე,ზღვისაგანშტორამეგამოვიდოდა.არამოვჰკრეფდიგამყოფთა,ვთქვი,ჩემთარად

დავჰრიდო,და?დამიძაბუნეს,სიმრავლემემათიარგამვიდოდა,ვნადირობდიდავიზახდი,ხმაჩემიარუდიდოდა.

604

«მართლადიჯავრეს,წუნობამათითუესეხმდავითა!გამომაპარნესლაშქარნი,გზანიშემიკრნესნავითა,

თვითბიძა-ძენიჩემნიცაშესხდესმათითათავითა,ჩემთაგაუხდესლაშქართაომადმათითამკლავითა.

605

«მათიმესმა,დავინახეზახილიდახრმალთაელვა,ნავივსთხოვემენავეთა,მითვიყივლემეერთხელვა,

ზღვასაშევე,მომეგებამეომარივითაღელვა,სწადდა,მაგრავეღარაქმნესჩემიზედაწამოქელვა.

606

«კვლასხვანიდიდნილაშქარნიუკანამომეწეოდეს,იქითდააქათმომიხდეს,ერთგნითვერმომერეოდეს,არმომწურვოდესწინანი,ზურგითმესროდესმეოდეს,ხრმალსამივენდევ,გამიტყდა,ისარნიდამელეოდეს.

607

«მომეჯარნეს,ვეღარავქმენ,ნავითცხენიგარდვიხლტუნვე,

ზღვა-ზღვაცურვითწამოვუვე,ჩემიმჭვრეტიგავაცბუნვე;თანა-მყოლნიყველაკანიდამიხოცნეს,დამრჩესმუნვე,

ვინცამდევდის,ვერშემომხვდის,მივუბრუნდი,მივაბრუნვე.

608

«აწიგიიქმნას,რაცაღაენებოსღმრთისაწადილსა!ვეჭვ,ჩემისისხლიარშეჰრჩეს,ძალიშემწევდესქადილსა!

ოხრადგავუხდიყოფასამათსაღამოსადადილსა,ვუხმობყვავთადაყორანთა,მათზედავაქმნევ

ხადილსა!»

609

“ამაყმამანშემიკვეთა,გულიმისკემიმიბრუნდა.მოვახსენე:«აჩქარებაშენიყოლაარაუნდა,

მეცათანაწამოგყვები,დაიხოცნენიგიმუნ,დაჩვენორთავემეომარიგანაღამცაშეგვიძრწუნდა!»

610

“ესეცავუთხარ:«ამბავიჩემიარგაგეგონების,უფრორეწყნარადგიამბობ,თუჟამიჩვენგვექონების».

მანმითხრა:«ლხინისაჩემომაგასრაშეეწონების!დღედსიკვდილამდისსიცოცხლეშენჩემიდაგემონების».

611

“მივედითმისსაქალაქსატურფასა,მაგრაცოტასა;

გამოეგებნესლაშქარნი,ისხმიდესმისთვისოტასა,პირსაიხოკდეს,გაჰყრიდესნახოკსავითნაფოტასა,ეხვეოდიან,ჰკოცნიდესხრმალსადასალტე-კოტასა.

612

“კვლამოვეწონე,ვეტურფემემისიგარდნაკიდარი;შემასხმიდიანქებასა:“მზეო,შენჩვენთვისიდარი!»მივედით,ვნახეთქალაქიმისიტურფადამდიდარი,

ყველასატანსაემოსაზარქაშიგანაზიდარი”.

შველატარიელისაგანფრიდონისა

613

“მოჯობდა,ომიშეეძლო,ხმარებაცხენ-აბჯარისა;

დავკაზმეთნავი,კატარღადარიცხვისპათაჯარისა;კაციხმდა,მისთამჭვრეტთათვისღონემცაეაჯარისა!აწგითხრაომიმოყმისა,მებრძოლთადამსაჯარისა.

614

“მათიმესმადაპირება,ჩაბალახთაჩამობურვა;ნავიწინამომეგება,არავიცი,იყოთურვა.

ფიცხლადზედაშევეჯახე,მათდაიწყესამოდცურვა;ქუსლივჰკარდადავუქცივე,დაიზახესდიაცურვა!

615

“კვლასხვასამივე,მოვჰკიდეხელინავისაბაგესა,ზღვასადავანთქი,დავხოცე,ომიმცარაღააგესა!

სხვანიგამექცეს,მიჰმართესმათმათსასაქულბაგესა;ვინცამიჭვრეტდეს,უკვირდა,მაქებდეს,არმაძაგესა.

616

“ზღვაგავიარეთ,გავედით,შემოგვიტივესცხენია,კვლაშევიბენით,შეიქმნაომისასიმარცხენია.

მუნმომეწონნესფრიდონისსიქველე-სიფიცხენია:იბრძვისლომიდაპირადმზე,იგიალვისაცხენია.

617

“თვითორნივებიძა-ძენიმისნიხრმლითაჩამოყარნა,ხელნიწმიდადდაეკვეთნეს,იგიასრეასაპყარნა,

მოიყვანნამხარ-დაკრულნი,ერთმანორნიარდაყარნა,მათნიყმანიაატირნა,მისნიყმანიამაყარნა.

618

“მათნილაშქარნიგაგვექცეს;ვეცენით,გა-ცა-ვფანტენით.ფიცხლადწავუღეთქალაქი,ართავნიგავაზანტენით;ქვითადავჰლეწეთწვივები,ჩვენიგიგავანატენით.

მომკალ,თულარიდაჰლიოთანაკიდებით,ანტენით.

619

“ფრიდონნახნასაჭურჭლენიდაბეჭედნიმისნიდაჰსხნა.თვითორნივებიძა-ძენიდაპყრობილნიწამოასხნა.

მისადნაცვლადსისხლნიმათნიმოღვარნადაველთაასხნა;

ჩემითქვეს,თუ:«ღმერთსამადლი,ვინალვისახენიასხნა!»

620

“მივედით,მოქალაქეთაზარიჩნდა,რომეზმიდიან,

აჯაბთამქმნელნიმჭვრეტელთაგულსამუნდააბმიდიან;მედანურადინსყველანიქებასაშეგვასხმიდიან,

გვითხრობდეს:«მკლავთათქვენთაგანჯერთმათნისისხლნიმიდიან!»

621

“ლაშქარნიფრიდონსმეფედდამიხმობდესმეფეთ-მეფობით,

თვითთავსამათსა-მონადდაჩემსა-ყველასასეფობით;დაღრეჯითვიყავ,ვერმპოვესვეროდესვარდის

მკრეფობით,ჩემივერცნიანამბავი,მუნიყოარიეფობით”.

ფრიდონისაგანნესტან-დარეჯანისამბისმბობა

622

“დღესაერთსამედაფრიდონნადირობასგამოვედით,ზღვასაზედაწაწურვილსაქედსარასმეგარდავედით;ფრიდონმითხრა:«გითხრობრასმე,-ვთამაშობდით,

ცხენსავსხედით,-ერთირამესაკვირველიმევნახეოამაქედით».

623

“მევჰკითხევდი,ფრიდონმეტყვისმართამბავსაესოდენსა:

«დღეერთმწადდანადირობა,შევჯეამაჩემსაცხენსა,-ზღვათაშიგანიხვსაჰგვანდა,ხმელთაზედაშავარდენსა,

-აქავდეგდათვალსვუგებდიქორსა,იქითგანაფრენსა.

624

«ზოგჯერზღვისკემივიხედნი,წავსდგომოდიამაგორსა;ზღვასაშიგანცოტარამედავინახე,თუცაშორსა.

ეგრეფიცხლადსიარულიარასძალ-უცმისსასწორსა,ვერადვიცან,გავეკვირვეგონებასაამადორსა.

625

«ვთქვი:«რაარის,რასვამსგავსო,მფრინველია,ანუმხეცი?»

ნავიიყო,გარეფერასამოსელიმრავალ-კეცი;წინაკაცნიმოზიდვიდეს;თვალიამადდავაცეცი,მთვარეუჯდაკიდობანსა,ცამეშვიდემასმცავეცი.

626

«ამოძვრესორნიმონანი,შავნიმართვითაფისანი.ქალიგარდმოსვეს,სისხონივნახენმისისათმისანი.

მასრომეელვაჰკრთებოდა,ფერნიმცაჰგვანდესრისანი!მანგანანათლასამყარო,გაცუდდესშუქნიმზისანი!

627

«სიხარულმანამაჩქარა,ამათრთოლა,და-ცა-მლეწა,იგივარდიშემიყვარდა,რომეთოვლსაარეხეწა;დავაპირეშეტევება,ვთქვი:«წავიდემათკემე,წა,ჩემსაშავსასულიერირამცავითაგარდეხვეწა!»

628

«ცხენიგავქუსლე,იქმოდისშამბიხმასადახრიალსა,ვეღარმივუსწარ,გამესწრნეს,რაზომცავსცემდი

წრტიალსა.

ზღვისპირსამივე,შევხედენ,ჩნდაოდენმზისატიალსა,გამშორვებოდეს,წამსლვოდეს,ამისთვისდავეწვიალსა».

629

“ესემესმაფრიდონისგან,მომემატაცეცხლთასიცხე,ცხენისაგანგარდავიჭერ,თავისრულადგავიკიცხე,ჩემთაღაწვთადანადენიმეჩემივესისხლივიცხე.ვუთხარ:«მომკალ,უჩემოსაენახამცავისცაისცხე!»

630

“ესეჩემგანგაუკვირდაფრიდონს,მეტადეუცხოვა,მაგრამეტადშევებრალე,ტირილითამესათნოვა;ვითაშვილიდამადუმა,მემუდარა,შემეპოვა,თვალთათვითამარგალიტიცრემლიცხელი

გარდმოთოვა.

631

«ვაგლახმეო,რაგიამბეფათერაკად,მცდარმან,შმაგად!»მოვახსენე:«ნურაგაგვა,ნუინავღლიმაგასმაგად!იგიმთვარეჩემიიყო,მითმედებისცეცხლიმდაგად;აწგიამბობ,რათგანთავიგინდაჩემადამხანაგად».

632

“ფრიდონსვუთხარყველაკაიჩემი,თავსაგარდასრული;მანმითხრა,თუ:«რასვიტყოდიმოცთომილი,

გაბასრული!შენ,მაღალიინდოთმეფე,ჩემსარადმეხარმოსრული,სახელმწიფოსაჯდომიდატახტიგმართებს,სრაცა

სრული».

633

კვლაცამითხრა:«ვისცაღმერთისაროსმორჩსატანადუხებს,

მასლახვარსამოაშორვებს,თუცაპირველგულსაუხებს,იგიმოგვცემსწყალობასამისსა,ზეცითმოგვიქუხებს,ჭირსალხინადშეგვიცვალებს,არაოდესშეგვაწუხებს».

634

“წამოვედითნატირებნი,სრასდავსხედითთავისწინა;ფრიდონსვუთხარ:«ჩემიშემწეშენგანკიდევარავინა,ვითაღმერთმანშენიმსგავსისოფლადარამოავლინა,

მაშარათგანშეგემეცენ,ამისმეტირადრამინა?

635

«არავიგესვამოყვარე,ჟამითუმომხვდესჟამისად,ენა,გონებამახმარეგამოსარჩევლადამისად:

რამოვაგვარო,რამიჯობსსალხენადჩემადდამისად?თუვერასვარგებ,ვიქმნებივერ-დამყოფელიწამისად».

636

“მანმითხრა:«ბედიღმრთისაგანმიჯობსღაამასრომელი?მოსულხარჩემადწყალობადმეფეინდოეთსმჯდომელი;მემცარადვიყავამისთვისმადლისარასმემნდომელი?ერთივარმონამონებადწინაშეთქვენსამდგომელი.

637

«ესექალაქიგზაარისნავთა,ყოველგნითმავალთა,შემომკრებელიამბავთაუცხოთარათმემრავალთა;აქამოგვესმისამბავი,შენრომედაუწვავალთა.

ნუთუქმნასღმერთმანგარდახდამაგშენთაჭირთადავალთა!”

638

«ჩვენგავგზავნნეთმენავენი,რომელთაცაკვლაუვლია,მოგვინახონიგიმთვარე,ვისთვისჭირიარგვაკლია;მუნამდისცამოიჭირვე,-გონებამანარდაგლია.

ყოლაჭირიარეგების,თუმცალხინმანარდასძლია».

639

“კაცნიიხმნამასვეწამსა,-ესესაქმედავიურვეთ,-უბრძანა,თუ:«ნავებითაწადით,ზღვა-ზღვამოიცურვეთ,მოგვინახეთ,საყვარელსამისსამისთვისმოასურვეთ;თავთაჭირიუათასეთ,რადმცუშვიდეთ,ანუურვეთ?»

640

“აჩინნაკაცნი,სადაცასადგურნინავთასჩენოდეს;უბრძანა:«ძებნეთყოველგან,რაცავისმისიგსმენოდეს».

მოლოდნამიჩნდასალხინოდ,პატიჟნიმო-რე-მლხენოდეს,

უმისოდლხინიმინახავს,ამადღისათვისმრცხვენოდეს!

641

“ფრიდონსაჯდომნიდამიდგნაადგილსასაპატრონოსა,მითხრა,თუ:«მცთარვარ,აქამდისვერმივჰხვდი

გასაგონოსახარდიდიმეფეინდოთა,რავითვინმოგაწონოსა!ვინარისკაცი,რომელმანთავიარდაგამონოსა?!»

642

“რასვაგრძელებდე!მოვიდესყოვლგნითამბისამცნობელნი,

ცუდნიდაცუდთაადგილთათავისადამაშრობელნი;ვერავერეცნა,ვერიყვნესვერასამბისამბობელნი,მეუფრომდინდესთვალთაგანკვლაცრემლნი

შეუშრობელნი.

643

“მეფრიდონსვუთხარ:«ესედღევითამესაზაროების,ამისადმოწმადღმერთიმყავს,სათქმელადმეუცხოების;

უშენოდმყოფსაღამედადღეცამესაღამოების,დახსნილვარლხინსაყოველსა,მითგულიჭირსამოების.

644

«მაშამემისსაამბავსარათგანაღარასმოველი,ვეღარვიქმნები,გამიშვი,ვარფარმანისამთხოველი!»ფრიდონსრაესმა,ატირდა,სისხლითამოერწყოველი,მითხრა,თუ:«ძმაო,დღესითგანცუდჩემილხინი

ყოველი!»

645

“თუცადიამოიჭირვეს,ვერცაეგრედამიჭირეს;მისთასპათამუხლ-მოყრილთათავიმათიჩემკერძირეს,

მეხვეოდეს,მაკოცებდეს,ატირდესდაამატირეს:«ნუწახვალო,დაგემონნეთ,სიცოცხლეაჩვენივირეს!»

646

“ეგრევუთხარ:«თქვენიგაყრამეცადიამეძნელების,მაგრალხინიუმისოსაჩემგანძნელადგაიძლების;

ჩემსატყვესავერგავსწირავ,თქვენცადიაგებრალების,ნუვინმიშლით,არდავდგები,არცავისგანდამეშლების».

647

“მერმეფრიდონმოიყვანა,მიძღვნაესეჩემიცხენი,მითხრა:«ჰხედავ,პირიმზისა,თქვენსაროსაეგეცხენი,ვიცი,მეტიარაგინდა,ძღვენნირადმცაგავკიცხენი?თვითამანვემოგაწონოსსახედნობა,სიფიცხენი».

648

“ფრიდონგამომყვა,წავედით,ორთავეცრემლნივღვარენით;

მუნერთმანერთსავაკოცეთ,ზახილითგავიყარენით.სრულადლაშქარნიმტიროდესგულითამართლად,არ

ენით.

გაზრდილ-გამზრდელთაგაყრასაჩვენთავნიდავადარენით.

649

“ფრიდონისითწამოსრულმანწავეძებნად,კვლავიარე,რომეარაარდამირჩახმელთაზედა,ზღვათაგარე,მაგრამისსამნახავსაცაკაცსავერასშევეყარე;

გულისრულადგამიშმაგდა,თავიმხეცთადავადარე.

650

“ვთქვი,თუ:«ჩემგანაღარახამსსიარული,ცუდიცურვა,ნუთუმხეცთასიახლემანუკუმყაროსგულსაურვა!»მონათადაამაასმათსსიტყვავუთხარშვიდი,თურვა:«ვიცი,რომედამირჯიხართ,დიაგმართებსჩემიმდურვა.

651

«აწწადითდამედამაგდეთ,ეტერენითთავთათქვენთა,ნუღარუჭვრეტთცრემლთაცხელთა,თვალთაჩემთათ

მონადენთა!»რაესენიმოისმენდესსაუბართაესოდენთა,

მითხრეს:«ჰაი,რასაჰბრძანებ,ნუმოასმენყურთაჩვენთა!

652

«უშენოსანუმცავნახავთნუპატრონსა,ნუუფალსა!ნუთუღმერთმანარგაგვყარნესცხენთათქვენთა

ნატერფალსა!თქვენგიჭვრეტდეთსაჭვრეტელსაშვენიერსა,

სატურფალსა!»თურებედიმოაღაფლებსკაცსაეგზომარ-ღაფალსა.

653

“ვეღარგავგზავნენ,სიტყვანიმესმნესმონათაჩემთანი,მაგრადავყარენარენიმეკაცრიელთათემთანი;

სახლადსამყოფნიმიმაჩნდესთხათადამათირემთანი.გავიჭერ,სრულადდავტკებნენქვემინდორნიდაზე

მთანი.

654

“ესექვაბნიუკაცურნივპოვენ,დევთაშეეკაფნეს,შემოვები,ამოვწყვიდენ,ყოლავერასვერმეხაფნეს,მათმონანიდამიხოცნეს,ჯაჭვნიავადმოექაფნეს.

საწუთრომანდამაღრიჯა,ცქაფნიმისნიკვლამეცქაფნეს.

655

“დევთაყვირილი,ზახილიზეცამდისაიწეოდა;მათისალახტისცემითაქვეყანაშეირყეოდა;

მზედააბნელესმტვერითა,ალვისშტოშეირხეოდა,ასიერთკერძოთმომიხდეს,დავფრიწე,დაიხეოდა.

656

«აჰა,ძმაო,მაშინდლითგანაქავარდააქავკვდები;ხელიმინდორსგავიჭრები,ზოგჯერვტირდაზოგჯერ

ვბნდები,ესექალიარდამაგდებს,-არსმისთვისვეცეცხლ-ნადები,-

ჩემადღონედსიკვდილისამეტსაარასარვეცდები!

657

“რომევეფხიშვენიერისახედმისადდამისახავს,

ამადმიყვარსტყავიმისი,კაბადჩემადმომინახავს;ესექალიშემიკერავს,ზოგჯერსულთქვამს,ზოგჯერ

ახავს;რათგანთავიარმომიკლავს,ხრმალიცუდადმომიმახავს.

658

“მისსავერიტყვისქებასაყოველიბრძენთაენები;მასდაკარგულსავიგონებმე,სიცოცხლისამთმენები;მასაქათვახლავნადირთა,თავსამათებრვემხსენები;

სხვადარასვიაჯღმრთისაგან,ვარსიკვდილისამქენები”.

659

პირსაიცა,გაიხეთქაღაწვი,ვარდიაიხეწა,ლალიქარვადგარდიქცია,ბროლისრულადდაილეწა;

ავთანდილსცაცრემლიწასდისწამწამთაგანერთ-სახე,წა;

მერმექალმანდაადუმა,მუხლ-მოყრილიშეეხვეწა.

660

ტარიელუთხრაავთანდილს,ასმათისდადუმებულმან:“შენყველაკაიგაამემევერასვერამებულმან;გიამბეჩემიამბავისიცოცხლე-გაარმებულმან,აწწადი,ნახეშენიმზენახვისამოჟამებულმან”.

661

ავთანდილუთხრა:“მეშენიგაყრაარმომეთმინების;თუგაგეყრები,თვალთაგანცრემლიცადამედინების.მართალსაგითხრობ,ამისიკადრებანუგეწყინების,შენვისთვისჰკვდები,მაგითამასარაარელხინების.

662

“რააქიმიდასნეულდეს,რაზომგინდასაქებარი,მანსხვაუხმოსმკურნალიდამაჯაშისაშემტყვებარი,მანუამბოს,რაცასჭირდესსენი,ცეცხლთამომდებარი:

სხვისასხვამანუკეთიცისსასარგებლოსაუბარი.

663

“რაცაგითხრა,მომისმინებრძენიგეტყვი,არახელი:ასიგმართებსგაგონება,არგეყოფის,არ,ერთხელი;

კარგადვერასვერმოივლენსკაციაგრეგულ-ფიცხელი.აწმემინდანახვამისი,ვისგანდამწვავსცეცხლიცხელი.

664

“იგივნახო,სიყვარულიმისიჩემთვისდავამტკიცო;მოვახსენო,რაცამეცნას,მეტისაქმეარამიცო;

შენგენუკვი,შემიჯერო,ღმერთიიღმრთო,ცაცაიცო,ერთმანერთიარგავწიროთ,მაფიცოდაშემომფიცო.

665

“რომეაქათარწახვიდე,შენთუამასშემეპირო,მეცაფიცითშეგიჯერო,არასათვისარგაგწირო,

კვლამოვიდეშენადნახვად,შენთვისმოვკვდე,შენთვისვირო,

ღმერთსაუნდეს,ვისთვისჰკვდები,მისთვისეგრეარგატირო”.

666

მანმიუგო:“უცხოსუცხოეგრევითაშეგიყვარდი?გასაყრელადგეძნელები,იადონსავითავარდი;რაგვარამცადაგივიწყე,რაგვარამცაუკუმქარდი!

ღმერთმანქმნასდაკვლაცაგნახოალვამორჩი,განაზარდი.

667

“პირიშენინახვადჩემადთუმობრუნდეს,ტანიიხოს,გულიმინდორსარგაიჭრას,არიირმოს,არცაითხოს;

თუგიტყუო,მოგაღორო,ღმერთმანრისხვითგამიკითხოს!

შენმანჭვრეტა-სიახლემანმომაქარვოსსევდა,მითხოს!”

668

ამასზედაშეიფიცნესმოყვარენიგულ-სადაგნი,იაგუნდნიქარვის-ფერნი,სიტყვა-ბრძენნი,ცნობა-შმაგნი;შეუყვარდაერთმანერთი,სწვიდესმიწყივგულსადაგნი,

მასღამესაერთგანიყვნესშვენიერნიამხანაგნი.

669

ავთანდილცამასვეთანატიროდადაცრემლიღვარა;რაგათენდა,წამოვიდა,აკოცადაგაეყარა;

ტარიელსთუვითეწყინა,-რაქმნას,-ამასვერმიმხვდარა;

ავთანდილცაჩატიროდა,შამბიშიგანჩაიარა.

670

ავთანდილსასმათჩამოჰყვა,ზენარითეუბნებოდა,მუხლთაუყრიდა,ტიროდა,თითითაეხვეწებოდა,

ადრემოსლვასაჰვედრებდა,მართვითაიაჭნებოდა;მანუთხრა:“დაო,უთქვენოდსხვარამცამეგონებოდა!

671

“ადრემოვალ,არგაგწირავ,არასდავზამშინახანსა,ოდენსხვაგანარწავიდეს,ნუსადარებსიმატანსა;აქათორთვეარმოვიდე,ვიქმსაქმესადაუგვანსა,შეიგენით,მივსცემივარჭირსარასმეთანისთანსა”.

ამბავიავთანდილისაარაბეთსშექცევისა

672

იგიმუნითწარმოსრულისევდამანცაგანამოკლა!პირსაიხოკს,ვარდსააზრობს,ხელიმისიგანამხოკლა;

სისხლსა,მისგანდადენილსა,მხეცნიყოვლიგანამლოკლა;

მისმანფიცხლადსიარულმანშარაგრძელიშეამოკლა.

673

მუნმოვიდა,სადა-იგიმისნისპანიდაეყარნეს.ნახეს,იცნეს;რაგვარადცაჰმართებს,აგრეგაეხარნეს.

შერმადინსცაახარებდეს,ფიცხლადთავნიმისკენარნეს:“მოვიდაო,აქანამდისვისთვისლხინიგაგვემწარნეს!”

674

გაეგება,მოეხვია,ზედადასდვაპირიხელსა,აკოცებდა,სიხარულითცრემლსაღვრიდაველთა

მრწყველსა;ესეთქვა,თუ:“ნეტარ,ღმერთო,ცხადსავხედავ,ანუ

ბნელსა?მევითღირსვარამას,რომეთვალნიჩემნიგჭვრეტდენ

მრთელსა!”

675

ყმამანმდაბლადმოიკითხა,ზედადასდვაპირიპირსა;უბრძანა,თუ:“ღმერთსავჰმადლობ,შენთუჭირიარა

გჭირსა!”დიდებულთათაყვანის-სცეს,აკოცებდეს,ვინცაღირსა,ზარსასცემდეს,უხაროდაუფროსსა,თუუნდამცირსა.

676

მივიდეს,სადასამყოფლადსახლიდგამუნაგებული.მოვიდანახვადყოველიმისქალაქისაკრებული.

მაშინვედაჯდანადიმადმორჭმული,ლაღი,შვებული.ენამისდღისაშვებასაყოლავერიტყვისკრებული.

677

შერმადინსუთხრა,უამბოყოველიმისგანნახული,ანუვითპოვაიგიყმა,მისგანვემზედდასახული.ავთანდილსცრემლიუყოფდა,უბნობდათვალ-

დაფახული:“უმისოდმყოფსასწორადმიჩნსჩემთვისდარბაზიდა

ხული”.

678

მუნამბავიშინაურიყველაკაიმოახსენა:“შენიწასლვაარვინიცის,რაცამითხარ,აგრევქმენა!”

მასდღემუნითარწავიდა,ინადიმა,განისვენა,ცისკრადშეჯდა,გაემართა,დღერამზემანგანათენა.

679

არცაღადაჯდანადიმად,არცაღაქმნადხალვათისა;

შერმადინმახარობელიწავამისლვისამათისა,ფიცხლადწავიდა,სავალისამდღევლოდღისაათისა.

მასლომსანახვაუხარისმისმზისამოკამათისა.

680

შესთავლა:“მეფეუკადრიხარმცამორჭმითდადიდობით!

ამასაქმესავიკადრებშიშით,კრძალვითდარიდობით:მისყმისავერასვერმცნობივუხმობდითავსა

ფლიდობით,აწვცანდაგაცნევყოველსა,მოვალშვებითდა

მშვიდობით”.

681

როსტევან-მეფეუკადრი,მორჭმული,შეუპოველი!

შერმადინმოციქულობათვითმოახსენაყოველი:“ავთანდილმოვაწინაშე,მისყმისავისმემპოველი”.

ბრძანა:“ვცანჩემიღმრთისაგანსააჯოდასათხოველი”.

682

თინათინსჰკადრაშერმადინ,ნათელსამასუღამოსა:“ავთანდილმოვაწინაშე,გკადრებსამბავსაამოსა”.იგიმითაკრთობსელვასა,მზისაცაუთამამოსა,მასსაბოძვარიუბოძა,მისიყველაიდამოსა.

683

მეფეშეჯდა,გაეგებაყმასა,მუნითმომავალსა;ამასპირ-მზემეფისაგანივალებდავითავალსა.მიეგება,მოეგებამხიარულიგულ-მხურვალსა,დიდებულთაჯარისაგანზოგნიჰგვანდესვითა

მთრვალსა.

684

რამიეახლა,გარდახდაყმა,თაყვანის-სცამეფესა;აკოცაროსტან,მიმხვდარმანნიშატთასიიეფესა;

გულ-მხიარულნი,შვებულნიმივლენდარბაზსასეფესა;მისყმისამოსლვაუხარისყოველსამუნმეკრეფესა.

685

მასავთანდილთაყვანის-სცალომთალომმანმზეთამზესა.

მუნბროლიდავარდ-გიშერიგაეტურფასინაზესა.პირიმისიუნათლეასინათლესაზესთაზესა,

სახლ-სამყოფიარაჰმართებს,ცამცაგაიდარბაზესა!

686

მასდღედასხდესნადიმობად,გაამრავლესსმადაჭამა;ყმასამეფეასრეუჭვრეტს,ვითაშვილსატკბილიმამა.მათორთავეაშვენებდაფიფქსათოვნა,ვარდსანამა.უხვადგასცესსაბოძვარი,მარგალიტი,ვითადრამა.

687

სმაგარდახდა,თავის-თავისგაიყარნესმსმელნიშინა;დიდებულნიარგაუშვნეს,ყმადაისვესახლოსწინა;მეფეჰკითხავს,იგიჰკადრებს,რაცაჭირიდაეთმინა,

მერმემისი,უცნობოსა,რაენახა,რაესმინა:

688

“მასვახსენებდე,ნუგიკვირს,თქმამჭირდესმიწყივ

ახისა!მზეთუვთქვამსგავსიმისიდაანუმისისასახისა,ვინუნახავ-ქმნისგონებაყოველთაკაცთამნახისა;ვარდიდამჭნარიეკალთაშუა,შორს-მყოფი,ახისა!”

689

რაჭირიკაცსასოფელმანმოუთმოსმოუთმინამან,ქაცვილერწამმან,ზაფრანაიმსგავსოსფერადმინამან,ავანდილ,მისმანმხსენებმან,ღაწვიცრემლითამინამან.

წვრილადუამბოამბავიმან,მისმანმონასმინამან:

690

“ქვაბნიწაუხმანდევთათვის,სახლადაქვსდევთასახლები,

საყვარელისამისისაქალიჰყავსთანანახლები,

ვეფხისატყავიაცვია,ცუდადუჩნსსტავრა-ნახლები,აღარანახავსსოფელსა,ცეცხლისწვავსახალ-ახლები”.

691

რადაასრულაამბავი,საქმემისისაჭირისა,ნახვამისმზისანათლისა,მისთვალადარდუხჭირისა,

ეამა,უქესვარდისახელი,მძლედდანამჭირისა:“ეგეკმასიმხნესიმხნისად,რადღახარმომხვეჭირისა!”

692

გამხიარულდათინათინამაამბისასმენითა;მასდღეიხარებსსმისადაჭამისაარ-მოწყენითა,კვლასაწოლსდაჰხვდამისმზისამონასიტყვითა

ბრძენითა:მისლვაებრძანა,-ეამა,თქმაარეგებისენითა.

693

ყმაწავიდამხიარული,ლმობიერი,არგამწყრალი,ლომიმინდორსლომთათანამინდოსრული,ფერ-

ნამკრთალი,ყმასოფლისახასიათი,ჯავარ-სრული,მრავალ-წყალი,მაგრაჰქონდაგულისათვისგულიგულსაგანაცვალი.

694

მზეუკადრიტახტსაზედაზისმორჭმული,არნადევრი,წყლადეფრატსაუხვადერწყოედემსრგულიალვა

მჭევრი;ბროლ-ბადახშსააშვენებდათმაგიშერი,წარბიტევრი,მევინვაქებ?ათენსბრძენთა,ხამს,აქებდესენაბევრი!

695

ყმამხიარულიწინაშედასვასკამითამისითა;სხენანსავსენილხინითა,ორთავეშესატყვისითა;უბნობენლაღნი,წყლიანნი,არასიტყვითამქისითა;უთხრა:“ჰპოვეა,პატიჟნიჰნახენძებნითავისითა?”

696

ჰკადრა:“რაკაცსასოფელმანმისცესწადილიგულისა,ხსოვნაარახამსჭირისა,ვითდღისაგარდასრულისა.ვპოვეხე,ტანიალვისა,სოფლისაწყალთარწყულისა,მუნპირი,მსგავსივარდისა,მაგრააწფერ-ნაკლულისა.

697

მუნსარო,მსგავსივარდისა,ვნახე,მისჭირდამი,ნები;

იტყვის:«დავკარგებროლიდასადაჰრთავსბროლსამინები».

მითვიწვი,რათგანჩემებრვეცეცხლისწვავსმოუთმინები”.

მერმეკვლაჰკადრაამბავიმან,მისგანმონასმინები.

698

სიარულსამისგანძებნად,სრულპატიჟთამოსთვლის,ჭირსა,

მერმეჰკადრა,საწადლისაღმერთმანპოვნავითაღირსა:“საწუთროდასოფელსყოფნა,კაციუჩნსო,ვითნადირსა,

ოდენხელიმხეცთათანაიარებისმინდორს,ტირსა.

699

“ნუმკითხავ,ქებარაგკადრო,ჩემგანვითგაგეგონების?

მისსამნახავსანახულიაღარამოეწონების;თვალნიმჭვრეტელთა,ვითმზისაციაგსა,დაეღონების;

ვარდიშექმნილაზაფრანად,აწიაშეიკონების!”

700

წვრილადჰკადრა,რაიცოდა,რანახული,რანასმენად:“ვითავეფხსაწავარნადაქვაბიაქვსოსახლად,მენად;ქალიახლავსსასურველად,სულთადგმადდაჭირთა

თმენად”.სსვა,სოფელმანსოფელსმყოფიყოვლიდასვაცრემლთა

დენად!

701

ქალსარაესმაამბავი,მიჰხვდაწადილინებისა,განათლდაპირიმთვარისა,ვითნათლადნავანებისა;

იტყვის:“რავუთხრაპასუხიმისთანებისათნებისა,რააწამალიმისისაწყლულისაგანკურნებისა?”

702

ყმაეტყვის:“ვისაქვსმინდობაკაცისამომცქაფავისა?მანჩემთვისდაწვათავისადადვა,არ-დასაწვავისა;

დროდამიცჩემგანმისლვისა,მითქვმსდადებათავისა,მზეშემიფიცავსთავისა,ჩემგანმზედსახედავისა.

703

“ხამსმოყვარემოყვრისათვისთავიჭირსაარდამრიდად,გულიმისცესგულისათვის,სიყვარულიგზადდახიდად;კვლამიჯნურსამიჯნურისაჭირიუჩნდესჭირადდიდად,აჰა,მაქვსმცაუმისოსალხინიარმად,თავიფლიდად!”

704

მზეეტყვის:“მომხვდაყოველიჩემიწადილიგულისა:პირველ,შენმოხველმშვიდობით,მპოვნელი

დაკარგულისა,მერმე,ზრდასიყვარულისაგაქვს,ჩემგანდანერგულისა,

ვპოვეწამალიგულისა,აქამდისდადაგულისა!

705

“საწუთროკაცსაყოველსავითატაროსიუხვდების:ზოგჯერმზეადაოდესმეცარისხვითმოუქუხდების.მაშინჭირიჩნდაჩემზედა,აწასრელხინადუხვდების,

რათგანშვებააქვსსოფელსა,თვითრადვინშეუწუხდების?

706

“შენარ-გატეხაკარგიგჭირსზენაარისა,ფიცისა.ხამსგასრულებამოყვრისასიყვარულისამტკიცისა,ძებნაწამლისამისისა,ცოდნახამსმართუიცისა,

ჩემითქვი,რავქმნაბნელ-ქმნილმან,მზემიმეფაროს,მი,ცისა?”

707

ყმამანჰკადრა:“სიახლითაშევჰრთეჭირიშვიდსამერვა,ცუდიარისდამზრალისაგასათბობლადწყლისაბერვა,ცუდიარისსიყვარული,ქვეითკოცნა,მზისაწვერვა,თუგეახლო,ერთხლვადა,რამოგშორდე,ათასჯერვა!

708

“ვათუგავიჭრა,გაჭრილსასადა,გლახ,დამწვავსსამალი!

გულიძესსაგნადისრისა,მესრვისსაკრავადსამალი;დროსიცოცხლისაჩემისადღესითგანჩანსნასამალი;მალვამწადს,მაგრაგარდახდაჟამიპატიჟთასამალი!

709

“მესმათქვენინაუბარი,გავიგონე,რაცაჰბრძანე!ვარდსაქაცვიმოაპოვებს,ეკალთამცარადვეფხანე!მაგრა,მზეო,თავიმზესაჩემთვისსრულადდააგვანე,

სიცოცხლისასაიმედონიშანირაწამატანე!”

710

ყმატკბილიდატკბილ-ქართული,სიკეთისახელისმხდელი,

მზესაასრეეუბნების,ვითგაზრდილსაამომზრდელი;ქალმანმისცამარგალიტი,სრულ-ქმნამისისაწადელი,

ღმერთმანქმნასდაგაუსრულდესლხინიესეაწინდელი!

711

რასჯობს,რაკაცმანგიშერიბროლ-ლალსათანაახიოს,ანუბაღსალვასაროსაახლოსრგოს,მორწყოს,ახიოს,

მისსამჭვრეტელსაალხინოს,ვერ-მჭვრეტსაავაგლახიოს!ვაიმოყვრისაგაყრილსა,ახიოსეყოს,ახიოს!

712

მათმიჰხვდალხინიყოველიერთმანერთისაჭვრეტითა.ყმაწამოვიდაგაყრილი,მივაგულითარეტითა.

მზეტირსსისხლისაცრემლითა,ზღვისაცამეტის-მეტითა.იტყვის:“ვერგაძღასოფელი,ვა,ჩემთასისხლთა

ხვრეტითა!”

713

ყმაწავიდასევდიანი,მკერდსაიცემს,ამადილებს,რომეკაცსამიჯნურობაატირებსდააგულჩვილებს;

რაღრუბელიმიეფარვის,მზეხმელეთსადააჩრდილებს,მისმოყვრისამოშორებაკვლააბინდებს,არადილებს.

714

სისხლმანდაცრემლმანგარევითღაწვიქმნისღარადდაღარად;

იტყვის:“მზეჩემგანთავისადკმადასადებლადაღარად;მიკვირს,თუგულიალმასიშავმანწამწამმანდაღარად!ვირევნახვიდე,სოფელო,მინდისალხინოდაღარად!

715

“ვინუწინედემსნაზარდიალვამრგო,მომრწყო,მახია,დღესსაწუთრომანლახვარსამიმცა,დანასამახია,

დღესგულიცეცხლსაუშრეტსადაბმითდამიბა,მახია.აწყავცან,საქმესოფლისაზღაპარიადაჩმახია!”

716

ამასმოსთქვამს,ცრემლსააფრქვევს,ათრთოლებსდააწანწარებს,

გულ-ამოსკვნით,ოხვრა-სულთქმით,მიხრისტანსა,მიაწარებს.

საყვარლისასიახლესამოშორვებაგაამწარებს,ვა,საწუთრობოლოდთავსაასუდარებს,აზეწარებს!

717

ყმამივიდა,საწოლსდაჯდა,ზოგჯერტირსდაზოგჯერ

ბნდების,მაგრაახლავსგონებითასაყვარელსა,არმოსწყდების;

ვითმწვანილსათრთვილისაგან,პირსაფერიმოაკლდების,

ჰხედავთ,ვარდსაუმზეობაროგორადრედააჩნდების!

718

“გულიკრულიაკაცისა,ხარბიდაგაუძღომელი,გული-ჟამ-ჟამადყოველთაჭირთამთმო,ლხინთა

მნდომელი,გული-ბრმა,ურჩიხედვისა,თვითვერასვერ

გამზომელი,ვერცაჰპატრონობსსიკვდილი,ვერცპატრონიარომელი!”

719

რაგულსაუთხრნაგულისასიტყვანისაგულისონი,მანმარგალიტნიმოიხვნამისმზისასამეყვისონი,

მისმზისამკლავსანაბამნი,მათკბილთაშესატყვისონი,პირსადაიდვნა,აკოცა,ცრემლისდის,ვითაბისონი.

720

რაგათენდა,კაციმოვამომკითხავი,დარბაზსმხმობი.ყმაწავიდალაღი,ნაზი,ნაღვიძები,ძილ-ნაკრთობი.ერთმანერთსაეჯარვიან,დგასმჭვრეტელთაჯარი

მსწრობი;მეფემინდორსეკაზმოდა,მოემზადადაბდაბ-ნობი.

721

მეფეშეჯდა,მაშინდელიზარიაწმცავითითქმოდა!ქოს-დაბდაბთაცემისაგანყურთასიტყვაარისმოდა,

მზესაქორნიაბნელებდეს,ძაღლთარბოლამიდამოდა;მასდღემათგანდანაღვარისისხლიველთამოესხმოდა!

722

ინადირეს,შემოიქცესმხიარულნიმინდორსრულნი,შეიტანნესდიდებულნი,თავადნიდასპანისრულნი;დაჯდა,დახვდესმოკაზმულნისაჯდომნიდასრანი

სრულნი,ხმასსცემსჩანგიჩაღანასა,მომღერალნიიყვნესრულნი!

723

ყმაახლოსუჯდამეფესა,ჰკითხვიდა,ეუბნებოდა;ბაგეთაგასჭვირსბროლ-ლალი,მათკბილთაელვა

ჰკრთებოდა.ახლოსსხდესღირსნი,ისმენდეს,შორსჯარი

დაიჯრებოდა,უტარიელოხსენებაარვისგანიკადრებოდა.

724

ყმამივიდაგულ-მოკლული,ცრემლიველთამოედინა.მართმისივესიყვარულიუარებდისთვალთაწინა.

ზოჯერადგის,ზოგჯერდაწვის,ხელსარადმცადაეძინა!რაცააჯადათმობისა,გულმანვისმცამოუსმინა!

725

წევს,იტყვის:“გულსასალხინორამცაღადავუსახეო?მოგშორდი,ედემსნაზარდოტანოლერწამოდახეო,

შენთამჭვრეტელთანიშატო,ვერ-მჭვრეტთასავაგლახეო,ცხადადნახვასაარღირსვარ,ნეტარმცასიზმრად

გნახეო!”

726

ამასმოსთქმიდისტირილითცრემლისადასაღვაროთა;კვლაგულსაეტყვის:“დათმობაჰგვანდესსიბრძნისა

წყაროთა.არდავთმოთ,რავქმნათ,სევდასა,მითხარ,რა

მოვუგვაროთა?თულხინიგვინდაღმრთისაგან,ჭირიცაშევიწყნაროთა”.

727

კვლაიტყვის:“გულო,რაზომცაგაქვსსიკვდილისაწადება,

სჯობსსიცოცხლისაგაძლება,მისთვისთავისადადება,მაგრადამალე,არგაჩნდესშენიცეცხლისაკვლადება,ავადშეჰფერობსმიჯნურსამიჯნურობისაცხადება!”

დათხოვნაავთანდილისაროსტევანმეფესთანა.ვაზირისსაუბარი

728

რაგათენდა,შეეკაზმა,ყმაგავიდაადრეგარე;იტყვის:“ნეტარმიჯნურობაარდამაჩნდეს,და-მცა-

ვფარე!”დათმობასაეაჯებისგულსა:“შენრამოუგვარე!”

ცხენსაშეჯდა,წამოვიდავაზირისასახლსამთვარე.

729

ვაზირმანცნა,გაეგება:“ჩემსამზეაამოსრული,ამასთურემახარებდადღესნიშანისახარული!”

მიეგება,თაყვანის-სცა,ჰკადრაქებასრულსასრული.ხამსსტუმარისასურველი,მასპინძელიმხიარული.

730

ყრმაგარდასვამასპინძელმან,არღაფალმან,ავმან,უქმან;ფერხთაქვეშეხატაურსაუფენენდამიწადუქმან.

ყმამანსახლიგანანათლა,ვითსამყარომზისაშუქმან;თქვეს:“სურნელისულივარდთადღესმოგვბერაქვენა

ბუქმან”.

731

დაჯდა,მისთაშემხედველთაგულიმათიმართლადხელეს,

მისთამჭვრეტთამისთვისბნედათავისათვისისახელეს,სულთქმაბევრიაათასეს,აღარათუაერთხელეს.

გაყრაბრძანეს,გაიყარნეს,ჯალაბობაგაათხელეს.

732

რაჯალაბიგაიყარა,ყმავაზირსაეუბნების,ეტყვის:“შენიდამალულიდარბაზსარაარიქმნების;რაცაგწადდესსაურავი,მეფეიქმსდაშენგეთნების,გაიგონენჭირნიჩემნი,მკურნე,რაცამეკურნების.

733

“მისყმისაცეცხლიმედების,წვამჭირსმისისამწველისა;მკლავსსურვილიდავერ-ნახვაჩემისასასურველისა;

მასჩემთვისსულიარჰშურდეს,შეზღვახამსშეუზღველისა;

ხამსსიყვარულიმოყვრისაუხვისა,უშურველისა.

734

“მისინახვაგულსაჩემსავითაბადედაებადა,მუნვედარჩა,დათმობაცამასთანავედაება,და;

რათგანდასწვავსმოახლეთა,ღმერთსამზედცადაებადა,მერმეასმათჩემთვისდისამართდადუფროდაებადა.

735

“ოდესწამოვე,შევჰფიცეფიცითასაშინელითა:«კვლამოვალ,გნახავპირითაარმტერთასაწუნელითა;შენსამევეძებნათელსა,შენხარგულითაბნელითა»;ჟამიაჩემგანწასლვისა,მითმწვავსცეცხლითანელითა.

736

“ყოველსავემართლადგითხრობ,არსიტყვასა

საკვეხელსა.მიმელისდავერმისრულვარ,ესემიდებსცეცხლსა

ცხელსა;ვერგავუტეხზენაარსა,ვერგავსწირავხელიხელსა,რამცასადაგაუმარჯვდაკაცსა,ფიცთაგამტეხელსა!

737

“რაცაგითხარ,ჩემმაგიერროსტანსჰკადრე,მიედსრასა;თავმანმისმან,ფიცითგეტყვიშენ,ვაზირსა,უსტასრასა:არშემიპყრობს,არდავდგები,თუშემიპყრობს,მაქმნევს

რასა?მიშველერა,გულიცეცხლმანარდამიჭრას,არასრასა!

738

“ჰკადრე:«ვინგაქოსყოველმანპირმანარ-შეუზრახემან?

ვითავიშიშვი,გაცნობოსღმერთმან,ნათელთამსახემან!მაგრამანყმამანცეცხლითადამწვა,ალვისასახემან,გულიწამსავეწამიღო,-ვერათვერშევინახე,-მან.

739

«აწ,მეფეო,უმისობაჩემგანყოლაარეგების;გულიმასაქვსგულოვანსა,აქახელირამეხდების?

თურასვარგებ,პირველხვალმეთვითსახელითქვენმოგხვდების;

ვერასვარგებ,გულსადავსდებ,ჩემიფიციარგატყდების.

740

«წასლვაჩემიგულსათქვენსაარეწყინოს,არდაჭმუნდეს;

თავსაჩემსაგაგებულიიქმნას,რაცაღმერთსაუნდეს;

მანვექმნასდაგაგიმარჯვდეს,თქვენითქვენკედა-ვე-ბრუნდეს.

არმოვბრუნდე,თქვენმცაჰსუფევთ,თქვენიმტერიდაძაბუნდეს!»“

741

კვლაპირ-მზეეტყვისვაზირსა:“მესიტყვაშევამცირეო,წა,ესეჰკადრემეფესა,შე-ვინ-ვიდოდესვირეო;

მიაჯეამოდგაშვებადათავიგაიგმირეო,ასიათასიწითელიშენქრთამადშეიწირეო”.

742

ვაზირმანუთხრასიცილით:“ქრთამიშენგქონდესშენია!შენგანკმაჩემადწყალობად,რომეგზაგაგიჩენია.

მაგასრავჰკადრებმეფესა,რაცააწთქვენგანმსმენია,

ვიცი,უცილოდამავსებს,შოებაარ-საწყენია.

743

“თავმანმისმან,მუნვემომკლავს,ვეჭვ,წამიცაარწამაროს!

შენიოქროშენვედაგრჩეს,მე,გლახ,მიწამესამაროს;მომკალ,კაცსასიცოცხლისასწორადრაცამოეხმაროს!არითქმისდავერცავიტყვი,რაგინდავინმისაგმაროს.

744

“გზაარწავათავსაწინა,სიცოცხლე,გლახ,ვითგათნიო?ამიკლებსდაანუმომკლავს:«ეგესიტყვავითასთქვიო?!

რადარმუნვეგაიგონე,რადხარშმაგიაგეთიო?!»სჯობსსიცოცხლეაკლებასა,ამასთავსააწვევსწვრთიო.

745

“თუმეფეცაგაგიშვებდეს,თვითლაშქარნირადმოღორდენ!

რადგაგიშვან,რადმოტყუვდენ,ანუმზესარადმოჰშორდენ?

შენწახვიდე,მტერნიჩვენნიდაგვთამამდენ,გაგვისწორდენ.

ეგეაგრეარიქმნების,ვითაჩიტნიარგაქორდენ”.

746

ყმაატირდა,ცრემლითუთხრა:“ხამს,თუდანაგულსავიცი;

ჰე,ვაზირო,შეგეტყვების,სიყვარულიართურიცი,ანუსხვაცაარგინახავსმოყვრობადაარცაფიცი,თუგინახავს,უმისოსაჩემილხინივითამტკიცი?!

747

“მზედაბრუნდა,არვიცოდი,მზესარამცადააბრუნვებს!აწვუშველოთ,გვიჯობს,იგინაცვლადდღესა

დაგვითბუნვებს,ჩემიჩემებრარვინიცის,რამამწარებს,რამატკბუნვებს;

ცუდთაკაცთასაუბარიკაცსამეტადდააჭმუნვებს.

748

“მეფეანუმისნისპანი,ნეტარ,ხელსარასამხდიან!აწვითამცაუცნობოსაგაუწყვედლადცრემლნიმდიან.სჯობსწავიდე,არგავტეხნე,კაცსაფიცნიგამოსცდიან;ჭირნი,მისგანუნახავნი,კაცსავისმცაგარდუხდიან!

749

“აწ,ვაზირო,მაგაპირსაგულიკრულივითმოგთმინდეს?რკინა,ჩემიმონაცვალე,ხამს,გაცვილდეს,არგატინდეს;ვერგარდვიხდიცრემლთამისთა,ჯეონიცათვალთა

მდინდეს,მომეხმარე,ნუთუჩემგანმოხმარებაშენცაგინდეს.

750

“არგამიშვებს,გავიპარვი,წავალმათგანშეუგებლად;ვითამნუკევს,ეგრედავჰრთოგულიცეცხლთა

მოსადებლად.ვიცი,ჩემთვისარასგიზამს,თუარუნდიგასაძებლად;თქვი:რაგინდაწაგეკიდოს,თავიდადევსაწამებლად!”

751

ვაზირმანთქვა:“შენიცეცხლიმეცაცეცხლადმომედების,ვეღარვუჭვრეტცრემლთაშენთა,სოფელიცაგაქარდების;

ზოგჯერთქმასჯობსარა-თქმასა,ზოგჯერთქმითაცდაშავდების.

ვიტყვი:მოვკვდე,არამგამა,ჩემიმზეცათქვენმოგხვდების”.

752

რავაზირმანესეუთხრა,ადგა,დარბაზსგაემართა.მეფედაჰხვდაშეკაზმული,პირიმზეებრეწაღმართა.შეუშინდა,საწყენლისამოხსენებავერშეჰმართა,დაყრითდგადაიგონებდაარსაქმეთასაომართა.

753

მეფემანნახავაზირიდაღრეჯით,დაყმუნვებული,

უბრძანა:“რაგჭირს,რაიცი,რადმოხვეშეჭირვებული?”მანჰკადრა:“არავიციო,მართვართავისავებული,

მართალხართ,მომკლათ,რაგესმასამბავიგაკვირვებული.

754

“ჩემიჭმუნვაჭირსაჩემსაარცაჰმატსდაარცასდიდობს;მეშინიან,თუცაშიშსამოციქულივერდაჰრიდობს.

აწავთანდილგეთხოვების,მოაჯეობს,არწამკიდობს,უმისყმისოდსოფელსადასაწუთროსამისთვის

ფლიდობს”.

755

რაცაიცოდა,ყველაიჰკადრამოშიშრადენითა,კვლამოახსენა:“რამცასცანსიტყვითაესოდენითა,

თურაგვარმყოფიმინახავს,თურაგვარცრემლთადენითა!

მართალხართ,თუმცარისხვანიჩემთვისიანაზდენითა”.

756

რამეფემანმოისმინა,გაგულისდა,გაავცნობდა,ფერიჰკრთადაგასაშიშრდა,შემხედველთაშეაშთობდა;

შეუზახნა:“რასთქვი,შმაგო,მაგასსხვამცავინმითხრობდა!

ავსაკაცსაურჩევნია,ავსამცარასადრესცნობდა!

757

“ვითამცრამესახარულისაქმემითხარვითაადრად.მაგისმეტირავინმიყოს,თუარმომკლასმუხთლად,

ღადრად!

შმაგო,ენავითიხმარეაწმაგისადჩემადკადრად!აგრეშმაგიარვაზირად,არადვარგხარარცასხვადრად!

758

“ხამსა,კაცმანპატრონისასაწყინარსაარდახედნეს,ოდენსიტყვაუეცრულიუალაგოდდაიყბედნეს?!

მემაგისადმოსმენამდისრადარყურნიშემეჭედნეს!შენთუმოგკლა,სისხლნიშენნიჩემმანქედმან

მიიქედნეს!”

759

კვლაუბრძანა:“თუმცამისგანაწარიყავმოგზავნილი,თავმანჩემმან,თავსამოგკვეთ,არადუნდაამასცილი!

წა,უკუდეგ!ავი,შმაგი,უმეცარი,შლეგი,წბილი!შაბაშსიტყვა,შაბაშკაცი,შაბაშსაქმე,მისგანქმნილი!”

760

დადრკა,სკამნიშემოსტყორცნა,ჰკრნაკედელსა,შეალეწნა;

დააცთუნნა,მაგრამისთვისაალმასნა,არაძეწნა:“ვითმიამბეწასლვამისი,ვინალვისამორჩიხეწნა!”ვაზირისაცრემლმანცხელმანღაწვნითეთრნიაახეწნა.

761

ვაზირმან,გლახ,გამოჰრიდნა,მართვეღარასვერიძრწივნებს;

გამოძრწადაგამომელდა,გულსაწყლულსამოიმტკივნებს;

შეისხასობს,გაისქუშობს,ენაასრემოაყივნებს,მტერიმტერსავერასავნებს,რომელკაცითავსაივნებს.

762

თქვა:“ცოდვათაჩემთამსგავსიღმერთმანმეტირამიჩვენოს?

რადმოვღორდი,რადდავბნელდი,ნეტარ,ვინღაგამითენოს!

ვინცაკაცმანკადნიერადპატრონსარამოახსენოს,ჩემნიდღენიმასმცაადგან,რაძივითაგაისვენოს!”

763

ვაზირიგაწბილებულიმივაბედითაშავითა;ავთანდილსუთხრადაღრეჯით,პირითაგამქუშავითა:“მადლირაგკადრო,არვიცი,გავხასდიმემაშავითა,

ვა,კარგითავიუებროდავკარგე,დავაშავითა!”

764

ქრთამსასთხოვსდაამხანაგობს,თუცაცრემლსავერიწურვებს:

-მიკვირს,რადსცალსწყლიანობად,რადარგულსაშეიურვებს!-

“ვინარმისცემსქადებულსა,მოურავსამოიმდურვებს,თქმულა:«ქრთამისაურავსაჯოჯოხეთსცადაიურვებს».

765

“ვითგამხადა,რამიბრძანა,არეგებისჩემგანთხრობა:რასიავე,რასირეგვნე,რაშლეგობა,რაშმაგობა!

მეთვითკაცადაღარვარგვარ,აღარამიცთავსაცნობა;ესემიკვირს,რადარმომკლა,მისცათურეღმერთმან

თმობა.

766

“მეცავიცოდი,რაცავქმენ,ცთომითარწამკიდებია;ვიაზრე,გამიწყრებოდა,ჭმუნვამითგამდიდებია;განგებითქმნილსარისხვასავერავინდაჰრიდებია!

შენთვისსიკვდილილხინადმიჩნს,ჭირიარგამცუდებია”.

767

ყმამანუთხრა:“აღარ-წასლვაარეგებისჩემგანაროს.იადონიმაშინმოკვდეს,ოდესვარდმანიდამჭნაროს.ხამს,უძებნოსცვარიწყლისა,მისთვისთავიყოვლგან

აროს,ვერუპოვოს,რაქმნას,ანუგულირითადაიწყნაროს!

768

“უმისოდმყოფივერგავძლებჯდომასა,ვერცაწოლასა,მართნადირთაებრგაჭრასავირჩევ,მათთანარბოლასა;

ასრეგასრულსარადმნუკევს,მისთამებრძოლთაბრძოლასა?

სჯობსუყოლობაკაცისამომდურავისაყოლასა.

769

“მოვახსენებერთხელკვლაცა,აწრაზომცამეფეწყრების,ნუთუგაბრჭოს,გულიჩემივითიწვისდავითენთების;არგამიშვებს,გავიპარვი,რაიმედიგარდმიწყდების,

მეთუმოვკვდე,ჩემიკერძისოფელიმცაგარდიფხვრების!”

770

მოიუბნეს.ვაზირმანქმნნაჭამა-სმანიმათნიფერნი,უმასპინძლა,ძღვენნიუძღვნნაშვენიერსაშვენიერნი,მისნიმყოლნიაღ-ვე-ავსნა,მოყმენითუუნდაბერნი.გაიყარნეს,ყმაწავიდა,სახლადჩადგესმზისაწვერნი.

771

შეკრაწითელიასიათასიპირადმზემანდატანადსარომან,

სამასითავისტავრა-ატლასიუხვმან,ნიადაგმიუმცდარომან,

სამოცითვალილალ-იაგუნდიფერადმართვითამიუმხვდარომან.

კაციგაგზავნავაზირისასა,ესეყველაიმისთვისარომან.

772

შესთვალა,თუ:“რაცაგმართებს,ვითმოგცედავითგაქონო,

ვალთაშენთაგარდასახდლადრანაცვალიმოვიგონო?თუღადავრჩე,შენთვისმოვკვდე,თავიჩემიდაგამონო,

სიყვარულისიყვარულსაშეგიცალო,შეგიწონო”.

773

მევითავთქვაუებრობა,სიკეთედაქებამისი!კაციიყოსაქმისაცაშესაფერი,შესატყვისი;

ასრეუნდამოხმარება,გაჰვიდოდესვისცავისი.ოდესკაცსადაეჭიროს,მაშინუნდაძმადათვისი.

ავთანდილისაგანშერმადინისსაუბარი

774

შერმადინსეტყვის,უბრძანებსპირ-მზე,ნათელთამფენელი:

“ესედღეარისიმედი,ჩემისგულისამლხენელი,შენგანთავისაშენისასაჩემოდგამომჩენელი”.

მქებრადამბისამათისახამსმკითხავიდამსმენელი.

775

იტყვის:“როსტანარგამიშვა,არცასიტყვამომისმინა;მანარიცის,რამჭირს,ანუსულ-დგმულივარვისგან

ვინა;უმისოდმცანუცოცხალვარნუცაგარე,ნუცაშინა!რაცასაქმეუსამართლოღმერთმანვისმცაშეარჩინა!

776

“თუცამისიარგაწირვაჩემგანმტკიცობს,არსათუობს,ყოვლიცრუდამოღალატეღმერთსაჰგმობსდააგრე

ცრუობს;გული,მისიუნახავი,ტირსდასულთქვამს,ვაებს,უობს,არასკაცსაარიახლებს,ერიდების,ჰკრთების,ქსუობს.

777

“სამიარისმოყვრისაგანმოყვრობისაგამოჩენა:პირველ,ნდომასიახლისა,სიშორისავერ-მოთმენა,

მიცემადაარასშური,ჩუქებისაარ-მოწყენა,გავლენადამოხმარება,მისადრგებადველთარბენა.

778

“რადღავაგრძელებსიტყვასა,ჟამიაშემოკლებისა!აწგაპარვააწამალიამაგულისალებისა.

რასაცაგვედრებ,ისმენდი,ვირედროგქონდესხლებისა;შენგაამაგრედაჭირვაჩემისანასწავლებისა.

779

“აწმეფეთასამსახურადპირველთავიდაამზადე,სიკეთედაუკლებლობაშენიერთობგააცხადე;სახლიჩემიშეინახე,სპათაჩემთაეთავადე,

სამსახურიაქანამდის,კვლაგავლენაგააკვლადე.

780

“მტერთაჩემთაენაპირე,ძალინურამოგაკლდების,ერთგულთათვისკარგინუგშურს,ორგულიმცაშენი

კვდების!შემოვიქცე,შენიჩემგანვალიკარგადგარდიხდების;

პატრონისასამსახურიარაოდესარწახდების”.

781

ესეესმა,ცრემლიცხელიშერმადინსათვალთასდინდი;მოახსენა:“მარტოობითჭირსარადმცაშევუშინდი!მაგრარავქმნა,უშენოსადამეცემისგულსაბინდი!წამიტანესამსახურად,მოგეხმარო,რადცაგინდი.

782

“ვისასმიამარტოსაგანღარიბობაეგზომდიდი?!ვისასმიაპატრონისაჭირსაშიგანყმისარიდი?!

დაკარგულსაგიგონებდე,რავიქმნებიაქაფლიდი?!”ყმამანუთხრა:“ვერწაგიტანრაზომსამცაცრემლსა

ჰღვრიდი.

783

“შენგანჩემისიყვარულივითამცარადამეჯერა,მაგრასაქმეარმოხდების,ჟამიასრედამემტერა!

ვისმივანდოსახლიჩემი,შენგანკიდევვინმცმეფერა?!გულიდადევ,დაიჯერე,ვერწაგიტან,ვერა,ვერა!

784

“თუმიჯნურივარ,ერთივხამხელიმინდორთამერებად;არმარტოუნდაგაჭრილიცრემლისასისხლსაფერებად?გაჭრახელიამიჯნურთა,რადსცალსთავისაბერებად!

ასრეაესესოფელი,შესჯერდიკვლაშეჯერებად!

785

“რამოგშორდე,მახსენებდი,სიყვარულიჩემიგქონდეს;არვეშიშვიმტერთაჩემთა,თავიმონადმომიმონდეს.

ხამს,მამაციგაგულოვნდეს,ჭირსაშიგანარდაღონდეს.მძულს,რაკაცსასააუგოსაქმეარაარშესწონდეს.

786

“მეიგივარ,ვინსოფელსაარამოვჰკრეფკიტრადბერად,ვისსიკვდილიმოყვრისათვისთამაშადდამიჩანს

მღერად;ჩემსამზესადავეთხოვე,გავუშვივარ,დავდგემერად!მასთუდავთმობ,სახლსაჩემსავეღარდავსთმობვისსა

ვერად?!

787

“აწანდერძსაჩემსამოგცემ,როსტანსწინადაწერილსა;შენშეგვედრებ,დაგიჭიროს,ვითაგმართებსჩემსა

ზრდილსა.

მოვკვდე,თავსანუმოიკლავ,სატანისგანნუიქმქმნილსა,

ამასზედაიტირებდი,დაიდებდითვალთამილსა”.

ანდერძიავთანდილისაროსტევანმეფისწინაშე

788

დაჯდაწერადანდერძისად,საბრალოსასაუბრისად:“ჰე,მეფეო,გავიპარეძებნადჩემგანსაძებრისად!

ვერდავდგებიშეუყრელადჩემთაცეცხლთამომდებრისად;

შემინდევდაწამატანემოწყალებაღმრთეებრისად.

789

“ვიცი,ბოლოდარდამიგმობამაჩემსაგანზრახულსა.კაციბრძენივერგასწირავსმოყვარესამოყვარულსა;მესიტყვასაერთსაგკადრებ,პლატონისგანსწავლა-

თქმულსა:«სიცრუედაორპირობაავნებსხორცსა,მერმესულსა».

790

“რათგანთავიასიცრუეყოვლისაუბედობისა,მერადგავწირომოყვარე,ძმაუმტკიცესიძმობისა?!

არავიქმ,ცოდნარასმარგებსფილოსოფოსთაბრძნობისა!მითვისწავლებით,მოგვეცესშერთვაზესთმწყობრთა

წყობისა.

791

“წაგიკითხავს,სიყვარულსამოციქულნირაგვარწერენ?

ვითიტყვიან,ვითაქებენ?ცან,ცნობანიმიაფერენ.«სიყვარულიაღგვამაღლებს»,ვითეჟვანნი,ამასჟღერენ,შენარსჯერხარ,უსწავლელნიკაცნივითმცაშევაჯერენ!

792

“ვინდამბადა,შეძლებაცამანვემომცაძლევადმტერთად,ვინარსძალიუხილავიშემწედყოვლთამიწიერთად,ვინსაზღვარსადაუსაზღვრებს,ზისუკვდავიღმერთი

ღმერთად,იგიგაჰხდისწამის-ყოფითერთსაასად,ასსაერთად.

793

“რაცაღმერთსაარასწადდეს,არასაქმეარიქმნების.მზისაშუქთავერ-მჭვრეტელიიახმების,ვარდიჭნების,თვალთატურფასაჭვრეტელიუცხოდრადმეეშვენების;

მევითგავძლოუმისობა,ანსიცოცხლევითმეთნების!

794

“რაზომცასწყრები,შემინდევშეცვლათქვენისამცნებისა.ძალიარმქონდატყვე-ქმნილსამემაგისისათნებისა;აწწასლვაიყოწამალიჩემთასახმილთაგზნებისა,სადაგინდვიყო,რამგამა,ყოფამცამქონდანებისა!

795

“არასგარგებსსიმძიმილი,უსარგებლოცრემლთადენა;არგარდავაგარდუვალადმომავალისაქმეზენა;წესიარისმამაცისამოჭირვება,ჭირთათმენა,

არვისძალ-უცხორციელსაგანგებისაგარდავლენა.

796

“რაცაღმერთსაგაუგიათავსაჩემსაგარდასავლად,გარდამხდესდაშემოვიქცე,აღარდამრჩესგულიავლად;

თქვენვეგნახნემხიარულნიდიდებითდადავლა-მრავლად;

მასრავარგო,ესეჩემთვისდიდებადდაკმარისდავლად.

797

“მეფეო,ესეთათბირი,მომკალ,ვინდამიწუნოსა!მეფეო,ნუთუწასლვამანთქვენჩემმანდაგაჭმუნოსა?!

ვერვეცრუები,ვერვუზამსაქმესასაძაბუნოსა,პირის-პირმარცხვენს,ორნივემივალთმასსაუკუნოსა.

798

“არ-დავიწყებამოყვრისააროდესგვიზამსზიანსა;

ვჰგმობკაცსააუგიანსა,ცრუსადაღალატიანსა!ვერვეცრუები,ვერვუზამმასხელმწიფესამზიანსა.რაუარეამამაცსასულ-დიდსა,წასლვა-გვიანსა?!

799

“რაუარეამამაცსა,ომშიგანპირისმხმეჭელსა,შედრეკილ-შეშინებულსადასიკვდილისამეჭველსა!კაციჯაბანირითასჯობსდიაცსაქსლისამბეჭველსა?სჯობსსახელისამოხვეჭაყოველსამოსახვეჭელსა!

800

“ვერდაიჭირავსსიკვდილსაგზავიწრო,ვერცაკლდოვანი;

მისგანგასწორდესყოველი,სუსტიდაძალ-გულოვანი;ბოლოდშეყარნესმიწამანერთგანმოყმედამხცოვანი.

სჯობსსიცოცხლესანაზრახსასიკვდილისახელოვანი!

801

“მერმევიშიშვი,მეფეო,თქვენადკადრებადამისად:ცთებისდაცთების,სიკვდილსავინარმოელისწამისად;მოვაშემყრელიყოველთაერთგანდღისადაღამისად,თუვერაგნახეცოცხალმან,ყოფამცამქონდაჟამისად.

802

“თუსაწუთრომანდამამხოს,ყოველთადამამხობელმან,ღარიბიმოვკვდეღარიბად,ვერდამიტიროსმშობელმან,

ვეღარშემსუდრონდაზრდილთადავერცამისანდობელმან,-

მუნშემიწყალოსთქვენმანვეგულმანმოწყალე-მლმობელმან.

803

“მაქვსსაქონელიურიცხვი,ვერვისგანანაწონები,მიეცგლახაკთასაჭურჭლე,ათავისუფლემონები,შენდაამდიდრეყოველი,ობოლი,არასმქონები:

მიღვწიან,მომიგონებენ,დამლოცვენ,მოვეგონები.

804

“რაცათქვენთვისარვარგიყოსსაჭურჭლესადასადებლად,

მიეცზოგიხანაგათა,ზოგიხიდთაასაგებლად;ნურანუგშურსსაქონელიჩემიჩემთვისწარსაგებლად!შენგანკიდეარვინმივისცეცხლთაჩემთადამავსებლად.

805

“ამასიქითჩემგანჩემიამბავიცაარგეცნევის,ამადგვედრებსულსაჩემსა,წიგნიგკადრებს,არ

გეთნევის,არასმარგებს,ეშმაკისასაქმეთაგანდაეძლევის,

შემინდევდაშემივედრე,მკვდარსარაღაგარდმეხდევის!

806

“გვედრებ,მეფეო,შერმადინს,მონასაჩემსარჩეულსა,-ნაკადაქვსჭირისამისოდამწელიწადსაწლეულსა,-ნუგეშინის-ეცწყალობით,ჩემგანწყალობა-ჩვეულსა,

ნუდაადინებთვალთაგანცრემლსა,სისხლითაფრქვეულსა.

807

“გასრულდაჩემიანდერძი,ჩემგანნაწერიხელითა.აჰა,გამზრდელო,მოგშორდი,წავეგულითახელითა!ნუსჭმუნავთჩემთვისმეფენი,ნუხართმოსილნი

ბნელითა,სუფევითმცახართთავითა,მტერთაგან

საკრძალველითა!”

808

მისცაანდერძიშერმადინს,რაგაათავაწერითა,უთხრა:“ჰკადრეომეფესასაქმითამეცნიერითა,შენდაგამეტებსვერავინმსახურებითავერითა”.მოეხვიადაატირდაცრემლითასისხლთაფერითა.

ლოცვაავთანდილისა

809

ილოცავს,იტყვის:“მაღალოღმერთო,ხმელთადაცათაო,ზოგჯერმომცემოპატიჟთა,ზოგჯერკეთილთამზათაო,

უცნაუროდაუთქმელო,უფალოუფლებათაო,მომეცდათმობასურვილთა,მფლობელოგულის-

თქმათაო!

810

“ღმერთო,ღმერთო,გეაჯები,რომელიჰფლობქვენათზესა,

შენდაჰბადემიჯნურობა,შენაწესებმისსაწესსა,მესოფელმანმომაშორვაუკეთესსაჩემსამზესა,ნუაღმოჰფხვრისიყვარულსა,მისგანჩემთვის

დანათესსა!

811

“ღმერთო,ღმერთო,მოწყალეო,არვინმივისშენგანკიდე,შენგანვითხოვშეწევნასა,რაზომსაცაგზასავვლიდე:

მტერთაძლევა,ზღვათაღელვა,ღამითმავნეგანმარიდე!თუღადავრჩე,გმსახურებდე,შენდამსხვერპლსა

შევსწირვიდე”.

812

რაილოცა,ცხენსაშეჯდა,მალვითკარნიგაიარნა,შერმადინცადააბრუნა,საბრალომანცრემლნიღვარნა;

მონატირსდამკერდსაიცემს,სისხლმანმისმანკლდენიღარნა;

პატრონისავერა-მჭვრეტმანყმამანრამცაგაიხარნა!

ცნობაროსტევანმეფისაგანავთანდილისგაპარვისა

813

აწამბავისხვადავიწყო,ყმასაწავჰყვეწამავალსა.არშეექმნადარბაზობამასდღეროსტანსგულ-

გამწყრალსა;რაგათენდა,ქუშიადგა,ჰგავს,თუადენსპირითალსა,ხმობაბრძანავაზირისა,მიიყვანდესშიშითმკრთალსა.

814

რავაზირიმოწიწებითდარბაზსნახაშემოსრული,როსტანუთხრა:“არამახსოვსგუშინდელიშენგან

თქმულიმაწყინედაგამარისხე,ვერდავიღედიდხანსსული,აზომრომეგაგათრივეშენ,ვაზირიგულის-გული.

815

“თუღაგახსოვს,რაუნდოდა,ისრეავადრადგაგხადე?მართლადუთქვამსმეცნიერთა:«წყენააოჭირთაბადე»;

ესეგვარსანუოდესიქმ,საქმეხოლეგაიცადე,აწმითხარ,თურასიტყოდი,თქვიდასიტყვა

გააკვლადე”.

816

კვლამოახსენავაზირმანსიტყვანაგუშინდელევი,რაგაიგონა,შესთვალაპასუხიარ-ნაგრძელევი:

“შენთუუშმაგომგონიხარ,ვარმცაურიამელევი!კვლაამისმეტადნუმასმენ,თვარამესრულადგელევი!”

817

რაგამოვიდა,ვაზირმანძებნა,ვერპოვნამინანი,მართგაპარვასაუთხრობდესმონანი,ცრემლთამდინანი.

მანთქვა:“მედარბაზსვერშევალ,მახსოვანდღენიწინანი,

ვინცაღაჰკადრებს,მანჰკადროს;რაცავთქვი,მისცავინანი”.

818

რავაზირიარშევიდა,კვლამეფემანკაციგზავნის;კაცმანცნისდაგარეთდადგის,წასლვავერვინ

გაამჟღავნის;როსტანსეჭვიშეუვიდა,ჭმუნვაამითგაათავნის;

თქვა:“უცილოდგაიპარა,ვინმარტომანასთაავნის”.

819

თავ-დადრეკითიგონებდა,გულსაჰქონდაჭმუნვადიდი,უშიქმნადააიხედნა,უბრძანებდამონას:“მიდი,მოვიდესდააწმიამბოს,შემოვიდესიგიფლიდი!”

რავაზირიშემობრუნდა,ფერიჰკრთადაჰქონდარიდი.

820

კვლაშევადარბაზსვაზირიდაღრეჯით,არმხიარულად;მეფემანჰკითხა:“წასრულამზედაუდგრომლად,

მთვარულად?”მანმოახსენაყოველი,ვითწასრულიყოფარულად:

“მზეაღარმზეობსჩვენთანა,დარიარდარობსდარულად!”

821

რამეფემანმოისმინა,დაიზახნამეტის-მეტნი;

მოთქვამს,იტყვის:“ვა,გაზრდილო,ვეღარგნახვენთვალნირეტნი!-

პირსახოკით,წვერსაგლეჯითგააკვირვნამისნიმჭვრეტნი,-

სადწაჰხედასადდაჰკარგენსინათლისაეგესვეტნი?!

822

“თუთავიშენიშენგახლავს,ღარიბადარიხსენები,მაგრამერავქმნა,გაზრდილო,აწსახლადმმართებს

სენები!გამაღარიბე,დამაგდე,გულსა,გლახ,ვისთვისენები,შენადშეყრამდისპატიჟთაჩემთავერიტყვისენები!

823

“ოდესგნახავმხიარულსა,ნადირობითშემოსრულსა?

ვეღარგიჭვრეტნაბურთალსა,ტანსამჭევრსა,ჯავარ-სრულსა,

ვეღარვისმენხმასაშენსა,სასმენელადმემასრულსა,აწუშენოდრაღავუყოსაჯდომსადასრასასრულსა?

824

“ვიცი,არმოგკლავსშიმშილი,რაზომმცადიაირები:შენშენიმშვილდიდაგარჩენს,შენთაისართაპირები,

ნუთუკვლაღმერთმანწყალობითგაგიადვილოსჭირები,მაგრა,თუმოვკვდე,გაზრდილო,ვისგანღადავიტირები?”

825

ზარიგაისმა,შემოკრბაჯარიმრავალიკაცისა,დარბაზსხასთაგანჯარიახელითაწვერთატაცისა,იგლეჯსდაიცემსყველაი,ხმაისმისთავსატკაცისა;

თქვეს:“ბნელიგვმართებსდღე-კრულთა,რათგანმზემიგვიდრკაცისა!”

826

რამეფემანდიდებულნინახნა,სულთქმითშემოსტირნა,უთხრა:“ჰხედავთ,მზემანჩვენმანშუქნისრულად

დაგვიძვირნა!რავაწყინეთ,რაშევსცოდეთ,რადდაგვყარნა,რად

გაგვწირნა,სპანი,მისგანდაჭირულნი,ვინმცაღავითდაგვიჭირნა?”

827

ყოვლნიტიროდეს,მოთქმიდეს,მერმედაწყნარდესგვიანად.

მეფემანბრძანა:“იკითხეთ,მარტოა,ანუყმიანად?”

მოვიდამონაშერმადინმოშიშრად,სირცხვილიანად,ანდერძიჰკადრა,ატირდა,სიცოცხლეუჩნდაზიანად.

828

მოახსენა:“საწოლსვპოვეესემისგანდანაწერი;დგესმონანინატირებნი,დაეგლიჯათმადაწვერი;იგიმარტოგაპარულა,ყმაარახლავს,არცაბერი.

მეთუმომკლავთ,მემართლებით,სიცოცხლემჭირსშეუფერი!”

829

რაანდერძიწაიკითხეს,კვლაიტირესდიდიხანი;მერმებრძანა:“მხიარულსანუჩაიცმენჩემნისპანი,ვამლოცველნეთდავრდომილნი,ობოლნიდაქვრივნი

სხვანი,

შევეწივნეთ,მშვიდობისანუთუღმერთმანმისცნესგზანი!”

წასლვაავთანდილისაგანტარიელისშეყრადმეორედ

830

მთვარემზესამოეშორვოს,მოშორვებაგანანათლებს,რაეახლოს,შუქიდასწვავს,გაეყრების,ვერიახლებს,მაგრავარდსაუმზეობაგაახმობსდაფერსააკლებს,

ჩვენვერ-ჭვრეტასაყვარლისაჭირსაძველსაგაგვიახლებს.

831

აწყადავიწყებამბავსა,მისყმისაწამავლობასა:მივადამიტირსგულ-მდუღრად,ვერვიტყვიცრემლთა

მცრობასა,წამ-წამმობრუნდის,იაჯდისმისთვისმზისავემზობასა,

უჭვრეტდის,თვალივერმოჰხსნის,თუმოჰხსნის,მიჰხდისცნობასა.

832

რამიეახლისდაბნედად,ვერხელ-ჰყვისდაძრვადენისად,

მაგრასდისცრემლითვალთაგანმსგავსადდიჯლისადენისად,

ზოგჯერდაბრუნდის,იჭვრეტდისღონედპატიჟთათმენისად,

რაგაემართის,არიცის,მასთუარბევდისცხენისად.

833

თქვა:“ჩემო,შენიშორს-მყოფიკრულია,ვინცადადუმდეს,

რათგანშენდაგრჩაგონება,გულიშენკენვედაბრუნდეს,თვალთამტირალთაშეხედვაშენივესწადდესდაუნდეს.სჯობს,საყვარელსამოყვარერაზომცარდაუძაბუნდეს!

834

“მერავქმნაშენადშეყრამდის,ანურასმეჭვდელხენასა?თავსამოვიკლავ,მეთუცაშენგანარვეჭვდეწყენასა,მაგრაშენგაწყენჩემისაარ-სიცოცხლისასმენასა,

მოდიდამივსცნეცოცხალმანთვალნიცრემლისადენასა!”

835

ტირს,იტყვის:“დადვაკეშანილახვარმანჩემთვისათმანო;

ინდოთარაზმიჩემადკლვადთქვა,ესეტევრივთხზათმანო.

თვალთაგიშერიაშვენებს,სათმანრადმომკლა,სათმანო!ბაგე-კბილოდათვალ-წარბო,მომცემდიპატიჟთა,

თმანო!”

836

იტყვის:“ჰემზეო,ვინხატადგთქვესმზიანისაღამისად,ერთ-არსებისაერთისა,მისუჟამოსაჟამისად,

ვისგმორჩილობენციერნიერთისიოტისწამისად,ბედსანუმიცვლი,მიაჯე,შეყრამდისჩემადდამისად!

837

“ვისხატადღმრთისადგიტყვიანფილოსოფოსნიწინანი,შენმიშველერატყვე-ქმნილსა,ჯაჭვნიმაბიან,რკინანი!

ბროლ-ბადახშისამძებნელმანსათნიდავკარგენ,მინანი;მაშინვერგავძელსიახლე,აწსიშორესავინანი”.

838

ამასმოთქმიდის,იწვოდის,ვითასანთელიდნებოდის,დაყოვნებისამოშიშიისწრაფდის,იარებოდის;

რაშეუღამდის,ვარსკვლავთაამოსლვაეამებოდის,მასამსგავსებდის,ილხენდის,უჭვრეტდის,ეუბნებოდის.

839

მთვარესაეტყვის:“იფიცესახელიღმრთისაშენისა!შენხარმომცემიმიჯნურთამიჯნურობისასენისა,შენგაქვსწამალიმისისამოთმინებისათმენისა,მიაჯეშეყრაპირისა,შენგამოშენებრმშვენისა!”

840

ღამეალხენდის,დღესჯიდის,ელისჩასლვასამზისასა;რაწყალინახის,გარდიხდის,უჭვრეტდისჭავლსა

წყლისასა,მასთანა-ჰრთვიდისნაკადსასისხლისაცრემლთა

ტბისასა,კვლაგაემართის,ისწრაფდისწასლვასამისვეგზისასა.

841

მარტომოთქმიდის,ტიროდისტანადალვისახიანი,მინდორსთხამოკლის,სადაცაადგილიდახვდის

კლდიანი,შეწვის,ჭამისდაწავიდისპირ-მზე,გულ-მარიხიანი,იტყვის:“დავყარენვარდნიდა,აჰამევაგლახ,იანი!”

842

აწვერვიტყვიმაშინდელსამემისყმისანაუბარსა,რასუბნობდის,რასმოთქმიდის,რასტურფასა,რაზომ

გვარსა!ზოგანთოვლიგაეწითლისვარდსა,ბრჭლითანახოკარსა.

ქვაბნინახნა,გაეხარნეს,ზეგავიდაქვაბთაკარსა.

843

რაასმათმანდაინახა,მოეგება,ცრემლისწვთების,ვითეამა,სიხარულსამართვეღარასვერმიჰხვდების;

ყმაგარდახდა,მოეხვია,აკოცებსდაეუბნების.კაციკაცსამოელოდეს,მოლსვადიაეამების.

844

ყმაქალსაეტყვის:“პატრონი,ნეტარ,სადარისდავითა?”ქალიატირდაცრემლითა,ზღვათაცაშესართავითა,

ეტყვის:“რაწახვე,გაიჭრა,ქვაბსყოფამისჭირდავითა;აწმისიარაარვიცი,არნახვით,არამბავითა”.

845

ყმადაჭმუნდა,ვითამცრამეჰკრესლახვარიგულსაშუა;ქალსაეტყვის:“აჰა,დაო,ეგეთიმცაკაცინუა,იგიფიცივითგატეხა!არვეცრუე,ვითმეცრუა!

ვერიქმოდა,რადმიქადა?თუმიქადა,რადმიტყუა?!

846

“მეუმისოდსოფელსყოფარათგანჩირადარმიღირდა,რადდავვიწყდი,რადმივსცილდი,რადვერგაძლო,რა

მისჭირდა?

მანგატეხაზენარისარადშემართა,ვითგაპირდა?მაგრაავისბედისაგანჩემირამცაგამიკვირდა!”

847

კვლაქალიეტყვის:“მართალხარმაგისსადამძიმებასა,მაგრარაგავბრჭომართალი,ნუმეჭვრასაცათნებასა:

არგულიუნდაფიცისდაპირისაგასრულებასა?იგიუგულომოელისმართდღეთაშემოკლებასა.

848

“გული,ცნობადაგონებაერთმანერთზედაჰკიდიან:რაგულიწავა,იგიცაწავლენდამისკენმიდიან;უგულოკაცივერკაცობს,კაცთაგანგანაკიდიან.

შენარგინახავს,არიცი,მასრომეცეცხლნისწვიდიან.

849

“შენუმართლეხარ,ემდურვი,შენგაეყარეძმობილსა,მაგრავითითქმის,ვითგახდა,ვითაგიამბობცნობილსა!ენადაშვრების,გაცვთების,გულსაშეელმისლმობილსა,ამასმითვაზრობ,მინახავსმეუბედურსაშობილსა.

850

“ჯერთმისიმსგავსისასჯელიარცავისამბადჰსმენია:არათუკაცთა,სასჯელიქვათაცაშესაძრწენია,

დიჯლადცაკმარის,მასრომეთვალთაგანცრემლისდენია;

თვითრაცაჰბრძანოთ,მართალხართ:სხვასხვისაომსაბრძენია.

851

“მასწამავალსავჰკითხევდი,დამწვარსა,ცეცხლ-მოდებულსა:

«მოვიდეს,რაქმნასავთანდილ?მისსადამვედრედებულსა».

მიბრძანა:«მო-ღა-მნახვიდესმე,მისთვისგაცუდებულსა,ამათარდავჰყრიარეთა,არგავსტეხმისქადებულსა.

852

«მასზენაარსაარგავსტეხ,მასფიცსაარვეცრუები,მასპაემნამდისმოვიცდი,რაზომმცაგამდისრუები;თუმკვდარიმნახოს,დამმარხოს,თქვასვაგლახიდა

უები,ცოცხალიდავჰხვდე,უკვირდეს,სიცოცხლეარს

სათუები».

853

“ჩემთვისგარდახდამასაქათგაყრამზისადაქედისა;ოდენმოდენაცრემლისამჭირს,ველთამოსალბედისა.მსჯისგამრავლებახელ-ქმნილსასულთქმისაზედა-

ზედისა,დავვიწყებივარსიკვდილსა,ნახეთნაქმარიბედისა!

854

“ესეარაკიმართალიჩინსქვასაზედასწერია:«ვინმოყვარესაარეძებს,იგითავისამტერია».

აწზაფრანია,ვისწინასვერვარდიჰგვანდის,ვერია;თუღამოჰნახავ,მონახე,ქმენრაცაშენიფერია”.

855

ყმამანუთხრა:“უმართლეხარ,არმამართლომდურვადმისად,

მაგრაგაბრჭე,რამიქმნიასამსახურიტყვესატყვისად:გამოჭრილვარსახლითჩემით,ვითირემიძებნად

წყლისად,მასვეძებდამასვიგონებ,ვიარებიველთავლისად.

856

“ბროლ-სადაფნიმარგალიტსალალის-ფერსასცვენდაჰბურვენ,

მასმოვჰშორდი,ვერვეახელ,ვერვისურვენ,ვერვასურვენ,

გამოპარვითწამოსლვითაღრმთისასწორნიმოვიმდურვენ,

ნაცვლადმათთაწყალობათაგულნიმათნიშევაურვენ.

857

“პატრონიჩემიგამზრდელი,ღმრთისაგანდიდადცხოველი,

მშობლური,ტკბილი,მოწყალე,ცა,წყალობისამთოველი!მასვუორგულე,წამოვე,მართდავივიწყეყოველი,მისიშემცოდეღმრთისაგანკარგსააღარასმოველი.

858

“ესეყველაიასრემჭირს,დაო,ბედითამისითა,არვუტყუედამოსრულვარმგზავრიღამითდადღისითა;

აწიგისადმეწასრულა,ვიწვიცეცხლითავისითა,ცუდ-მაშვრალიდამტირალიქვევზიპირითამქისითა.

859

“დაო,მეტსასაუბარსააღარმომცემსჟამიდადრო,არვინანიგარდასრულსა,ბრძენთასიტყვადავაღადრო;წავალ,ვძებნი,ანუვპოვებ,ანსიკვდილიმოვიადრო,თვარაბედიაზომთურემიკვეთს,ღმერთსარაღა

ვჰკადრო!”

860

ამისმეტიაღარათქვა,ატირდადაწამოვიდა,ქვაბიჩავლო,წყალსაგახდა,შამბიგავლო,ველსგავიდა;ქარი,ველთამონაქროლი,ლალის-ფერსავარდსაზრვიდა;

“რადმიმეცოამაჭირსა?”,ბედსაამასუზრახვიდა.

861

იტყვის:“ღმერთო,რაშეგცოდეშენ,უფალსა,არსთამხედსა,

რადგამყარემოყვარეთა,რადშემასწარამაბედსა?ერთიორთამგონებელივარსაქმესაწარსაწყმედსა,

მოვკვდე,თავიარმეწყალვის,სისხლიჩემიჩემსაქედსა!

862

“მოყვარემანვარდისკონაგულსამკრადადამიწყლულა,იგიფიცი,ჩემგანსრული,მანაღარაგამისრულა;

მასთუგამყრი,საწუთროო,ჩემილხინიგარდასრულა,სხვამოყვარეთვალსაჩემსაგაკიცხულა,გაბასრულა”.

863

კვლაიტყვის:“მიკვირსნაღველიკაცისაჭკუიანისა.რამჭვუნვარებდეს,რასარგებსნაკადიცრემლთაბანისა?

სჯობსგამორჩევა,აზრობასაქმისადასაგვანისა,აწმეცამიჯობსმონახვამისმზისალერწამ-ტანისა”.

864

ყმაგაემართასაძებრადმტირალი,ცრემლთამფქვეველი,ეძებს,უზახის,უყივის,დღეებრღამეთამთეველი;

სამდღემდისმოვლომრავალიხევი,შამბნარი,ტყე,ველი;ვერპოვა,მივამჭმუნვარე,ვერასამბისამცნეველი.

865

იტყვის:“ღმერთო,რაშეგცოდე,ეგზომდიდირაგაწყინე,რადშემასწარამაბედსა,რასასჯელიმომივლინე!

გამკითხველო,გამიკთხე,აჯაჩემიშეისმინე,დაამოკლენდღენიჩემნი,ჭირნიამითმომილხინე!”

პოვნაავთანდილისაგანდაბნედილისტარიელისა

866

მივიდოდა,მიუბნობდაყმამტირალი,ფერ-შეცვლილი,ქედსარასმეგარდაადგა,ველიაჩნდამზიან-ჩრდილი;

ნახა,შავიშამბთაპირსადგასადავე-უკუყრილი;თქვა:“უცილოდიგიაო,არადუნდაამასცილი”.

867

რაშეხედნა,ყმასაგულმანგაუფეთქნა,გაუნათდა,აქალხინიდაღრეჯილსაუათასდა,არუათდა;

ვარდმანფერიგანანათლა,ბროლიბროლდა,სათისათდა,ვითგრიგალმანჩაირბინა,არმოსცალდაჭვრეტადმათდა.

868

რატარიელდაინახა,განაღამცადაეღრიჯა:ახლოსმყოფისიკვდილისაჯდადაპირიდაებღნიჯა,საყელონიგარდეხივნეს,თავისრულადგაეგლიჯა,

მასაღარაშეესმოდა,სოფლითგაღმაგაებიჯა.

869

ერთ-კერძუცლომიმოკლულიდახრმალისისხლ-მოცხებული,

კვლასხვაგან-ვეფხიუსულო,მკვდარი,ქვე-დანარცხებული;

მასწყაროსაებრთვალთაგანცრემლისდისგაფიცხებული.

მუნეგრეგულსაუნთებდაცეცხლიმცხინვარე,ცხებული.

870

თვალთაახმადცაზარ-ედვა,სრულადმიჰხდოდაცნობასა,მიახლებოდასიკვდილსა,მოჰშორვებოდათმობასა.

ყმასახელ-დებითუყივის,ჰლამისსიტყვითაკრთობასა,ვეღარასმინა,გარდიჭრა,ძმაგამოაჩენსძმობასა!

871

ხელითაცრემლსაუწურავს,თვალთაავლებდასახელსა,ახლოსუზისდაუზახისმართსახელ-დებითსახელსა;

ეტყვის:“ვერმიცნობავთანდილს,შენთვისგაჭრილსადახელსა?”

მასარადიაშეესმისრეტსა,თვალ-დაუფახელსა.

872

ესეყველაიასრეა,რაცააწჩემგანთხრობილა.ცრემლნიმოსწურნათვალთაგან,ცოტად-რემოაცნობილა.

მაშინღაიცნა,აკოცა,მოეჭდო,მოეძმობილა.ვიმოწმებღმერთსაცხოველსა,მათებრივარვინშობილა!

873

უთხრა:“ძმაო,არგიტყუვე,გიყავ,რაცაშემოგფიცე,გნახესულთაგაუყრელმან,ფიციასრედავამტკიცე;აწდამეხსენ,სიკვდილამდისვიტიროდათავსავიცე.

მაგრაგვედრებდამარხვასა,მხეცთასაჭმლადარმივიცე”.

874

ყმამანუთხრა:“რაშიგანხარ,შენსაქმესარადიქმავსა?ვინმიჯნურიარყოფილა,ვისსახმილიარასწვავსა?ვისუქმნიაშენიმსგავსისხვასაკაცთანათესავსა?რადსატანასწაუღიხარ,რადმოიკლავნებითთავსა?

875

“თუბრძენიხარ,ყოვლნიბრძენნიაპირებენამაპირსა:ხამსმამაციმამაცური,სჯობს,რაზომცანელადტირსა.ჭირსაშიგანგამაგრებაასრეუნდა,ვითქვიტკირსა.

თავისისაცნობისაგანჩავარდებისკაციჭირსა.

876

ბრძენიხარდაგამორჩევაარაიციბრძენთათქმულებ,მინდორსსტირდამხეცთაახლავ,რასწადილსა

აისრულებ?ვისთვისჰკვდები,ვერმიჰხვდები,თუსოფელსა

მოიძულებ,თავსამრთელსარადშეიკრავ,წყლულსაახლადრად

იწყლულებ?

877

ვინარყოფილამიჯნური,ვისარსახმილნისდებიან?ვისარუნახავსპატიჟნი,ვისთვისვინარაბნდებიან?მითხარ,უსახორაქმნილა,სულნირადამოგხდებიან?

არიცი,ვარდნიუეკლოდარავისმოუკრებიან!

878

“ვარდსაჰკითხეს:«ეგზომტურფარამანშეგქმნატანად,პირად?

მიკვირს,რადხარეკლიანი?პოვნაშენირადარსჭირად?»მანთქვა:«ტკბილსამწარეჰპოვებს,სჯობს,იქმნების

რაცაძვირად;ოდესტურფაგაიეფდეს,არღარაღირსარცაჩირად».

879

“რათგანვარდიამასიტყვისუსულოდაუასაკო,მაშალხინსავინმოიმკისპირველჭირთაუმუშაკო?

უბოროტოვისასმიარაცასაქმესაეშმაკო,რადემდურვისაწუთროსა?რაუქმნიაუარაკო?!

880

“ისმინეჩემითხრობილი,შეჯე,წავიდეთნებასა,ნუმიჰყოლიხართავისათათბირსა,გაგონებასა,

რაცაარგწადდეს,იგიქმენ,ნუსდევწადილთანებასა,ასრეარსჯობდეს,არგეტყვი,ნუმეჭვრასაცათნებასა”.

881

მანუთხრა:“ძმაო,რაგითხრა,ძრვაცაარძალ-მიცენისა,ძალიარამაქვსხელ-ქმნილსაშენთასიტყვათასმენისა;

რაადვილადგიჩნსმოთმენაჩემთასასჯელთათმენისა!აწმივსწურვივარსიკვდილსა,დრომომეახლალხენისა.

882

“ამასმოკვდავივილოცავ,აროდესვითხოვ,არ,ენით:აქაგაყრილნიმიჯნურნიმუნამცაშევიყარენით,მუნერთმანერთიკვლავნახნეთ,კვლარამე

გავიხარენით,მო,მოყვარეთადამმარხეთ,მიწანიმომაყარენით!

883

“საყვარელმანსაყვარელივითარნახოს,ვითგაწიროს!მისკენმივალმხიარული,მერმემანცაჩემკერძიროს,

მივეგებვი,მომეგებოს,ატირდესდაამატიროს.ჰკითხეასთა,ქმენგულისა,რაგინდრავინგივაზიროს!

884

“მართგარდაწყვედითიცოდი,გეტყვიმართალსაპირასა:სიკვდილიმახლავს,დამეხსენ,ხანსაღადავჰყოფმცირასა;არცოცხალვიყო,რასმაქმნევ?რადავრჩე,ხელსამხდი

რასა?დამშლიანჩემნიკავშირნი,შევჰრთვივარსულთასირასა.

885

“რასთქვი,რასიტყვი,არმესმის,არცამცალსსმენადმაგისად,

სიკვდილიმახლავსხელ-ქმნილსა,სიცოცხლეარისწამისად;

აწგამიარმდასიცოცხლემეტადყოვლისაჟამისად,მუნმეცამივალ,ცრემლისამიწადსადგამდისლამი,სად.

886

“ბრძენი!ვინბრძენი,რაბრძენი!ხელივითაიქმსბრძნობასა!

ეგსაუბარიმაშინხამს,თუცაღავიყოცნობასა;ვარდივერარისუმზეოდ;იყოს,დაიწყებსჭნობასა;

მაწყენ,არამცალს,დამეხსენ,არცაღავახლავთმობასა”.

887

კვლაეუბნებისავთანდილსიტყვითამრავალ-ფერითა,ეტყვის,თუ:“მოჰკვდე,რასარგებქცევითამაგოხერითა?ნუიქმ,არასჯობსსაქმითა,ნუხართავისამტერითა!”

ვერწაიყვანა,ვერაქმნასიტყვითა,ვერა,ვერითა.

888

მერმეუთხრა:“აჰა,რათგანარმომისმენარას,არა,აღარგაწყენსენაჩემი,აქამდისცაცუდადმცთარა;

თუსიკვდილიგიჯობს,მოკვე,ვარდიდაჭნეს,და-ცა-მჭნარა!

ერთსარასმეგეაჯები,მიყავ!”-ცრემლიამდუღარა.

889

“სადაინდონიბროლ-ვარდსასარვენგიშრისასარითა,მასმოვეშორვე,წამოვესიჩქარით,არსიწყნარითა;ვერდამიჭირამეფემანმშობლურადსაუბარითა,

შენარშემიყრი,გამიყრი,აწჩემილხინივთქვარითა?

890

“ნუგამგზავნიგულ-მოკლულსა,ერთიმიყავსაწადელი,

ერთხელშეჯე,ცხენოსანიგნახოჩემისულთამხდელი,ნუთუმაშინმოვიქარვოსევდაესეაწინდელი;

მეწავალდაშენდაგაგდებ,იქმნასშენისაქადელი!”

891

ეხვეწებოდა:“შეჯეო”,აჯასხვეწნითაარვებდა,იცოდა,რომეშეჯდომაკაეშანსმოაქარვებდა,

ლერწმისასარსადასდრეკდა,გიშერსადააკარვებდა;დაიმორჩილა,ეამა,არივაგლახა,არვებდა.

892

ცხადადუთხრა:“შევჯდებიო,მომიყვანეცხენიწინა”.მანმოჰგვარა,წყნარადშესვა,არსიჩქარითააქშინა;მინდორთაკეწაიყვანა,ტანიმჭევრიაძრვევინა,ხანიწარვლეს,სიარულმანმოჯობებადააჩინა.

893

შეაქცევსდაეუბნებისსაუბართაშვენიერთა,მისთვისსძრვიდასასაუბროდმათბაგეთაძოწის-ფერთა,

მისისმენაგააყრმობდამსმენელისაყურთაბერთა;მოიშორვაკაეშანი,დათმობავეშეაერთა.

894

რაშეატყომოჯობებამან,სევდისამუფარახმან,განანათლაპირი-ვარდისიხარულმანდაუსახმან,ცნობიერთადასტაქარმან,უცნობოთაოხრვა-ახმან;ცნობიერისიტყვაუთხრაუცნობოსარასმემზრახმან.

895

შე-რასმე-ჰყვესსაუბარსა,სიტყვაჰკადრაარ-მალული:“ერთსარასმემოგახსენებ,გამიცხადედაფარული:ეგესამხრემისეული,შენგაჩნიავისგანწყლული,

რაგვარგიყვარს,რაგვარგიღირს?თქვი,დავიღომერმესული”.

896

მანუთხრა:“სახერაგითხრამისუსახოსასახისა!ესეაჩემისიცოცხლე,ჩემიმომცემიახისა,

მჯობიყოვლისასოფლისა,წყლისა,მიწისადახისა;არ-სასმენლისამოსმენაარსუმჟავესიწმახისა”.

897

ავთანდილუთხრა:“ვლამოდიმართმაგისისათქმევასა;აწრათგანგითქვამს,პასუხსაგკადრებდანუმეჭვ

თნევასა:სჯობსასმათისაარ-ლევამაგასამხრისალევასა,

ამადარგიქებსაქმისაუარესისარჩევასა.

898

“სამხრეგაბიაოქროსა,ოქრომჭედლისადნობილი,უასაკოდაუსულო,არსიტყვიერი,ცნობილი;

აღარადგინდაასმათი,-ნახემართალიბრჭობილი!-პირველ,გლახ,მისინაჭვრეტი,თვითმერმეშენი

დობილი.

899

“თქვენსშუამქმნელისაქმისა,შენგანნახმობიდობისა,თქვენიშემყრელიმსახური,შენგანღირს-ქმნილი

ხმობისა,

მისიგამზრდელი,გაზრდილი,მისთვისმიხდილიცნობისა,

გლახ,დაგიგდია,არჰნახავ,შაბაშმართლისაბრჭობისა!”

900

მანუბრძანა:“რაცაგითქვამს,უმართლეხარმეტის-მეტად:

საბრალოაასმათმისადმგონებლადდაჩემადმჭვრეტად;მესიცოცხლეარმეგონა,შენმომესწარცეცხლთაშრეტად,რათგანდავრჩი,გვალე,ვნახოთ,თუცავევარჯერთცა

რეტად”.

901

დაჰმორჩილდა.გაემართნესავთანდილდაამირბარი;ვერმიგიაქებამათი,ვერაქებასაქებარი:

კბილნი-ვითამარგალიტნი,ბაგე-ვარდინაპობარი.გველსახვრელითამოიყვანსენატკბილადმოუბარი.

902

ამასეტყვის:“შენთვისდავსდებგონებასა,სულსა,გულსა,

მაგრაშენცანუაგრეხარ,ნუიწყლულებახლადწყლულსა;

არასგარგებსსწავლულება,თუარაიქმბრძენთათქმულსა:

არიხმარებ,რასხელსაჰხდისაუნჯესადაფარულსა?

903

“არასგარგებსშეჭირვება,რომსჭმუნვიდე,რაგერგების!ართუიცი,უგანგებოდარაკაციარმოკვდების?

მზისაშუქთამომლოდინევარდისამდღეარდაჭნების.ბედი,ცდადა...გამარჯვება,ღმერთსაუნდეს,მო-ცა-

გვხვდების”.

904

მოახსენა:“ეგესწავლაჩემთვისყოვლადსოფლადღირდეს,-

გონიერსამწვრთელიუყვარს,უგუნურსაგულსაჰგმირდეს,-

მაგრარავქმნა,რაგვარგავძლო,მეტის-მეტირამიმჭირდეს!

შენცაგჭირანჭირნიჩემნი,არმამართლო,არმიკვირდეს?!

905

“ცვილსაცეცხლისსიმხურვალეუგავს,ამადაენთების,

მაგრაწყალსაარსითახლავს,თუჩავარდეს,და-ცა-შრტების;

რაცავისცასაქმეთვითსჭირს,სხვათათვისცაევარგების,თავიდაღმარადარიცი,ჩემიგულირაგვარდნების!”

მბობატარიელისაგანლომ-ვეფხისდახოცისა

906

“რაწამეკიდა,ყველაიწვრილადგიამბოენითა,მერმეღაგაბრჭევმართალიმაგაგულითაბრძენითა;შენმოგელოდი,მიმჭირდამოლოდინითაშენითა,ქვაბსვეღარგავძელ,მინდორთამოვლამომინდა

ცხენითა.

907

“იმაქედსაგარდავადეგ,იგიშამბნიმომეარნეს;ერთილომი,ერთივეფხიშეკრბეს,ერთადშეიყარნეს,ჰგვანდესრათმემოყვარულთა,მათინახვაგამეხარნეს,მათრაუყვესერთმანერთსა,გამიკვირდეს,შემეზარნეს.

908

“ქედსაგარდავდეგ,ლომ-ვეფხნიმოვიდესერთგანრებულნი,-

სახედვამსგავსემიჯნურთა,ცეცხლნიდამევსესდებულნი,-

შეიყარნესდაშეიბნეს,იბრძოდესგამწარებულნი,ლომისდევს,ვეფხიმიურბის,იყვნესარჩემგანქებულნი.

909

“პირველამოდილაღობეს,მერმემედგრადწაიკიდნეს:თვითოტოტიერთმანერთსაჰკრეს,სიკვდილსაარ

დაჰრიდნეს;გამოჰრიდავეფხმანგული,-დედათამცაგამოჰრიდნეს!-

ლომიმედგრადგაეკიდა,იგივერვინდაამშვიდნეს.

910

ლომსადავუგმენაქმარი,ვარქვი:«არახარცნობასა,შენსაყვარელსარადაწყენ?ფუმაგამამაცობასა!»

ხრმალ-გამოწვდილიმივუხე,მივეცლახვართასობასა,თავსაგარდავჰკარ,მო-ცა-ვკალ,დავჰხსენსოფლისა

თმობასა.

911

“ხრმალიგავტყორცე,გარდვიჭერ,ვეფხიშევიპყარ

ხელითა;მისგამოკოცნამომინდა,ვინმწვავსცეცხლითაცხელითა;

მიღრინვიდადამაწყენდაბრჭალითასისხლთამღვრელითა,

ვეღარგავუძელ,იგიცამოვკალგულითახელითა.

912

რაზომსაცავამშვიდებდი,ვეფხივერადავამშვიდე,გავგულისდი,მოვიქნივე,ვჰკარმიწასა,დავაწყვიდე;

მომეგონა,ოდესჩემსასაყვარელსაწავეკიდე;სულისრულადარამომხდეს,რასგიკვირს,რომცრემლსა

ვჰღვრიდე!

913

“აჰა,ძმაო,მითხრობიაჭირიჩემი,რაცამჭირდა;

სულთადგმაცაარამმართებს,ასრეგასლვარადგიკვირდა!

სიცოცხლესაგავეყარე,სიკვდილიცადამიძვირდა”.ესესიტყვადაასრულა,ყმამანსულთქნა,ა-ცა-ტირდა.

914

ავთანდილცამასთანავეტიროდადაცრემლსაჰღვრიდა;უთხრა:“დათმე,ნუმოჰკვდები,გულსასრულადნუ

დასჭრიდა!ღმერთიმაგასმოწყალეობს,თუცაჭირმანარგაგრიდა;თუმცუნდოდითგასაყრელად,პირველერთადარ

შეგყრიდა.

915

“სდევსმიჯნურსაფათერაკი,საწუთროსადაანავღლებს,

მაგრაბოლოდლხინსამისცემს,ვინცაპირველჭირსაგასძლებს;

მიჯნურობასაჭიროა,მითსიკვდილსამიგვაახლებს,გასწავლულსაგააშმაგებს,უსწავლელსაგაასწავლებს”.

ტარიელისაგანდაავთანდილისაგანქვაბსმისლვადაასმათისნახვა

916

იტირესდაგაემართნეს,ქვაბისაკენთავნიარნეს;რაასმათმანდაინახა,განაღამცაგაეხარნეს!

მოეგება,მოტიროდა,ცრემლმანმისმანკლდენიღარნეს,აკოცესდაა-ცა-ტირდეს,კვლაცნობანიააჩქარნეს.

917

ასმათთქვა:“ღმერთო,რომელიარითქმიკაცთაენითა,შენხარსავსებაყოველთა,აგვავსებმზეებრფენითა;გაქო,ვითგაქო,რაგაქო,არ-საქებელოსმენითა!

დიდებაშენდა,არმომკალამათთვისცრემლთადენითა!”

918

ტარიელეტყვის:“ჰედაო,მითცრემლიაქამდინია,საწურთონაცვლადგვატირებს,რაცოდენგაგვიცინია.

ძველიწესიასოფლისა,არახლადმოსასმინია.ვაშენიბრალი,თვარა-დასიკვდილიჩემილხინია!

919

“სწყუროდეს,წყალსავინდაღვრისკაციუშმაგო,ცნობილი?

მეთვალთაჩემთამითმიკვირს,რადვარცრემლითა

ლტობილი!უწყლოობაჰკლავს,წყალისდის,აროდესარგახმობილი!ვა,წარხდავარდიპობილი,ვა,მარგალიტიწყობილი!”

920

ავთანდილსცამოეგონამისიმზედასაყვარელი;იტყვის:“ჩემო,ვითვეგებიმეუშენოდსულთამდგმელი?

შენარგახლავ,ჩემიჩემთვისსიცოცხლეასანანელი,გითხრამცავინ,რამჭირს,ანურაცეცხლიმწვავს,როგორ

ცხელი!

921

“ვარდიამასვითიაზრებს:მზემომშორდეს,არდავჭნეო,ანუჩვენ,გლახ,რაგვერგების,რაჩასვენდესგორსამზეო?გულო,გიჯობს,გაუმაგრდე,თავისრულადგაიკლდეო,

ნუთუმოგხვდესნახვამისი,სულთასრულადნუდაჰლეო”.

922

სულიდაიღეს,დადუმდეს,ორთავეცეცხლისდებოდა;ასმათიშეჰყვა,შევიდა,მათებრსახმილიჰგზებოდა,დაუგოტყავივეფხისა,რომელკვლამიწყივჰგებოდა;ორნივედასხდეს,უბნობდეს,რაცამათეამებოდა.

923

მწვადიშეიწვეს,შეიქმნაპურობამსგავსიჟამისა,მუნუპურობაპურობა,არ-სიდიადეჯამისა,

მასწეეხვეწნეს:“ჭამეო”,ძალიარჰქონდაჭამისა,დაცოხნის,ლუკმაგატყორცის,წონაძლივჩანთქის

დრამისა.

924

ამოა,რომეკაციკაცსამოსაეუბნებოდეს!მანგაუგონოს,რაცათქვას,არცუდადწაუხდებოდეს,ცოტადეგრეცადაუვსებს,ცეცხლირაზომცასდებოდეს.დიდილხინიაჭირთათქმა,თუკაცსამოუხდებოდეს.

925

მასღამესაერთგანიყვნესიგილომნი,იგიგმირნი,იუბნესდაგააცხადნესთავ-თავისადმათნიჭირნი.

რაგათენდა,კვლადაიწყესსაუბარნისიტყვა-ხშირნი;ერთმანერთსაგაუგონნესფიცნიპირველდანაპირნი.

926

ტარიელეტყვის:“რადუნდასიტყვისათქმამრავალისა?რაცაშენჩემთვისგიქნია,ღმერთიმზღველიავალისა;

კმაზენაარიზენარად,არნაქმარიამთრვალისა,არ-დავიწყება,მოყვრობამოყვრისაწარმავალისა.

927

“აწშემიხვეწე,ნუდამწვავკვლაწვითაუცხელესითა;მერომეცეცხლიმედების,არნაგზებიაკვესითა.

ვერდამშრეტ,შენცადაიწვისოფლისაქმნისაწესითა,წადი,დაბრუნდი,შეიქეცმუნითვე,შენიმზესითა.

928

“ვინდამბადა,განკურნებაჩემიუჩანსმასცაძნელად,ვისცაგესმის,გაიგონეთ,მითგაჭრილვარხელიველად;

რაცაჰმართებსგონიერთა,ერთხელვიყავმეცამქმნელად,

აწნობათიხელობისამომხვდომია,მითვარხელად”.

929

ავთანდილეტყვის:“რაგითხრაპასუხიმაგათქმულისა?შენვესთქვიეგესიტყვაოკაცისაბრძნადსწავლულისა:

ღმერთსამცავითარშეეძლოკვლაგანკურნებაწყლულისა?

იგიამზრდელიყოვლისადანერგულ-დათესულისა!

930

“ღმერთსამცაესერადექმნა,ეგეთნიდაებადენით,არღაშეგყარნა,გაგყარნა,ხელიგქმნაცრემლთადადენით!სდევსფათერაკიმიჯნურსა,განჭვრიტეთ,გაიცადენით,ს

თქვენერთმანერთსაარმიჰხვდეთ,მესულნიამომხადენით!

931

“ნეტარ,მამაცისხვარაა,არგაძლოს,რაცაჭირია!ჭირსაგადრეკარადუნდა,რასასაუბროპირია!ნუგეშის,ღმერთიუხვია,თუცასოფელიძვირია,

რაცამიწვრთიხარ,იწვართე;გკადრო,უწვრთელივირია.

932

“თურაგესმის,გაიგონე,ესეკმარისსწავლასწავლად;ჩემსამზესადავეთხოვეთქვენსწინაშეწამოსავლად,მოვახსენე:«რათგანჩემიშეუქმნიაგულიავლად,

ვერასირგებ,არდავდგები,სხვავიუბნორაღამრავლად?»

933

“მანმიბრძანა:«მადლიერვარ,კარგადხარდამამაცურად,შენგანმისსაგავლენასამედავიჩენსამსახურად».

მისისკითხვითწამოსრულვარ,არმთრვალურად,არმახმურად,

აწშევიქცე,რავუამბო?-«რადმოხველოჯაბან-ხრდლურად?»

934

“მაგსაუბარსაესესჯობს,ისმინეჩემითხრობილი:მქმნელისაქმისაძნელისაკაციმცაიყოცნობილი;

ვერასვერშეიქმსნაყოფსავარდიუმზეოდჭნობილი.შენვერასირგებ,მეგარგებ,ძმაძმისაუნდაძმობილი!

935

“სადაცაგწადდეს,მუნიყავმითვეწესითამაგითა,

გწადდეს-გულითაბრძენითა,გწადდეს-ცნობითაშმაგითა;

მაგაქცევითატურფითა,ანაგებითანაგითა,ოდენგამაგრდი,არმოჰკვდე,არდასდნეცეცხლთა

დაგითა.

936

“ამისმეტსაარასგნუკევ:წელიწადსაერთსამსგეფსსააქაქვაბსავმომნახვიდემე,ამბავთაყოვლგნითმკრეფსა;

ამაჟამსანიშნადმოგცემ,დროსაამასვარდ-იეფსა;ვარდთანახვაგაგაკრთობდეს,მართვითამცაძაღლი

ყეფსა.

937

“ამადროსაგარდავსცილდე,აქაქვაბსავარმოვიდე,

ცან,ცოცხალიართურევარ,უღონიოდმოვკვდიკიდე;ესამისადნიშნადკმარის,შენთუჩემთვისცრემლსა

ჰღვრიდე,მაშინგწადდეს-იხარებდი,გწადდეს-ჭმუნვაგაადიდე.

938

“აწრაცაგკადრე,ამისთვისნუთუშენიყომჭმუნავი!მოგშორდებიდაარვიცი,თუცხენიდამცემს,თუნავი;არ,უთქმელობაარვარგა,არპირუტყვივარმჩმუნავი,არვიცი,ღმერთირასმიზამს,ანუცამიწყივმბრუნავი”.

939

მანუბრძანა:“აღარგაწყენ,არცასიტყვაგამეტადდეს,არმომისმენ,რაზომიცასაუბარიმიდიადდეს;თუარმოგყვესსაყვარელი,შენმასმიჰყევ,რაცა

სწადდეს,ბოლოდყოვლიდამალულისაქმეცხადადგამოცხადდეს.

940

“რადაიჯერო,მაშინსცნაჩემთასაქმეთაძნელობა;ჩემთვისყველაისწორია,გაჭრადაგაუჭრელობა;

შენრაცაგითქვამს,მაგასვიქმ,მრჯისრაზომცგინდახელობა,

უშენოდმომხვდეს,რაღავქმნა,არდიადღეთაგრძელობა!”

941

საუბარიგარდაწყვიდეს,დააპირესესეპირი;ცხენსაშესხდეს,მოიარეს,თვითომოკლესველსნადირი;

შემოიქცეს,აატირესგული,კვლაცაანატირი,

ხვალგაყრისაგონებამანსხვაუმატაჭირსაჭირი.

942

ლექსთამკითხველნო,თქვენიმცათვალიცრემლისამღვრელია!

გულმან,გლახ,რაქმნასუგულოდ,თუგულიგულსაელია?!

მოშორვებადამოყვრისაგაყრაკაცისამკლველია,ვინცაარიცის,არესმის,ესედღეროგორძნელია!

943

დილაგათენდა,შესხდესდამასქალსაგაესალამნეს.ტარიელ,ასმათ,ავთანდილთვალთაგანცრემლნი

დალამნეს;სამთავეღაწვთაალამნიარღავნისფერადალამნეს,

მათლომთა,მიწყივმხეც-ქმნილთა,თავნიმხეცთავეალამნეს.

944

ქვაბიჩავლესდაწავიდესზახილითცრემლთამდენანი,ასმათტირს,მოთქვამს:“ჰელომნო,ვისნივითმოგთქმენ

ენანი!მზემანდაგწვნადადაგდაგნაცისამნათობნიზენანი,ვაჭირნიჩემნიეზომნი!ვასიცოცხლისათმენანი!”

945

მათყმათა,მუნითწასრულთა,იგიდღეერთგანიარეს,ზღვისპირსმივიდეს,მუნდადგეს,არხმელთაარეიარეს,

არგაიყარნესმასღამე,კვლაცეცხლიგაიზიარეს,ერთმანერთისაშორსყოფნაიტირეს,იმგლოვიარეს.

946

ტარიელსეტყვისავთანდილ:“რუგახმაცრემლთადენისა!

რადმოიშორვეშენფრიდონ,მომცემიმაგაცხენისა?მუნითიცნობისამბავი,ღონემისმზისალხენისა,

აწმემუნმივალ,მასწავლეგზაძმად-ფიცისაშენისა”.

947

ტარიელსიტყვითასწავლისმხარსაფრიდონისგზისასა,მართგააგონა,რაცოდენშეეძლოძალსათქმისასა:“აღმოსავლეთითწადიო,პირსაიარეზღვისასა,

თუჰნახო,ჩემიუამბე,გკითხავსამბავსაძმისასა”.

948

თხამოკლესდამიითრიეს,ცეცხლიშექმნესზღვისაპირსა,

სვესდაჭამეს,რაცაჭამაშეჰფეროდამათსაჭირსა;მასღამესაერთადიყვნეს,ერთგანმიწვესხეთაძირსა.

ვჰგმობმუხთალსასაწუთროსა,ზოგჯერუხვსა,ზოგჯერძვირსა.

949

ცისკრადადგესგასაყრელად,ერთმანერთსამოეხვივნეს;მაშინმათგანნაუბარნი,დადნეს,ვინცამოისმინეს;თვალთათ,ვითაწყაროსთვალით,ცრემლიველთა

მოადინეს,დიდხანიდგესშეჭდობილნიმკერდიმკერდსაშეარკინეს.

950

გაიყარნესტირილითა,პირსახოკით,თმათაგლეჯით,ერთიაღმა,ერთიჩაღმა,უგზოდვლიდესშამბთაეჯით;ვირეუჩნდათერთმანერთი,იზახდიანპირსაბღნეჯით;იგინახნესდაღრეჯილნი,მზედაიღრეჯსმათისღრეჯით.

წასლვაავთანდილისაგანფრიდონისასა

951

ვა,სოფელო,რაშიგანხარ,რასგვაბრუნვებ,რაზნეგჭირსა!

ყოვლიშენიმონდობილინიადაგმცაჩემებრტირსა!სადწაიყვანსადაურსა,სადაღუფხვრისადითძირსა?!მაგრაღმერთიარგასწირავსკაცსა,შენგანგანაწირსა.

952

ავთანდილმისიგაყრილიტირს,ხმამისწვდებისცათამდის,

იტყვის,თუ:“ღვარისისხლისაკვლაცამდენია,კვლაცამდის;

აწაგრეგაყრაძნელია,ვითმაშინშეყრადა-ც-ამდის.კაციარყველასწორია,დიდიძესკაცითკაცამდის”.

953

ველსმაშინმხეცნიძღებოდესსისხლითამუნნატირითა;ვერდაივსებდასახმილსა,იწვისცეცხლითახშირითა;კვლათინათინისგონებაავსებსუფროვეჭირითა;ბაგეთათვარდსაანათობსბროლიძოწისაძირითა.

954

ვარდიჭნებოდა,ღრებოდა,ალვისაშტოირხეოდა;ბროლიდალალიგათლილილაჟვარდადგარდიქცეოდა;გამაგრებოდასიკვდილსა,ამისთვისარუმხნეოდა;იტყვის,თუ:“ბნელირასმიკვირს,რათგანდაგაგდე,

მზეო,და!”

955

მზესაეტყვის:“მზეო,გიტყვითინათინისღაწვთადარად,შენმასჰგავდაიგიშენგგავს,თქვენანათობთმთადდა

ბარად;ხელსამალხენსნახვაშენი,ამადგიჭვრეტარ-

დამცთარად,მაგრაჩემირადდააგდეგულიცივად,გაუმთბარად?

956

“თუერთისამოშორვებამზისაზამთრისგაგვამცივნებს,მე,გლახ,ორნიდამიყრიან,გულიამადრადარივნებს?მაგრაკლდესაარაშესწონს,არაოდესარიმტკივნებს;

წყლულსადანავერაჰკურნებს,გაჰკვეთს,ანუგაამსივნებს”.

957

მიმავალიცასაშესტირს,ეუბნების,ეტყვისმზესა:“აჰა,მზეო,გეაჯებიშენ,უმძლესთამძლეთამძლესა,ვინმდაბალთაგაამაღლებ,მეფობასამისცემ,სვესა,

მენუგამყრისაყვარელსა,ნუშემიცვლიღამედდღესა!

958

“მო,ზუალო,მომიმატეცრემლიცრემლსა,ჭირიჭირსა,

გულიშავადშემიღებე,სიბნელესამიმეცხშირსა,შემომყარეკაეშანი,ტვირთიმძიმევითავირსა,

მასუთხარ,თუ:«ნუგასწირავ,შენიადაშენთვისტირსა».

959

“ჰემუშთარო,გეაჯებიშენ,მართალსაბრჭესა,ღმრთულსა,

მოდაუყავსამართალი,გაებრჭობისგულიგულსა;ნუამრუდებუმართლესსა,ნუწაიწყმედამითსულსა!მართალივარ,გამიკითხე!რადმაწყლულებმისთვის

წყლულსა?

960

“მოდი,მარიხო,უწყალოდდამჭერლახვრითაშენითა,შე-ცა-მღებედაშემსვარეწითლადსისხლისადენითა,

მასუთხრენჩემნიპატიჟნი,მასგააგონენენითა,როგორგასრულვარ,შენიცი,გულიარღაარსლხენითა.

961

“მოდი,ასპიროზ,მარგერა,მანდამწვაცეცხლთადაგითა,ვინმარგალიტსაგარეშემოსცავსძოწისაბაგითა;შენდააშვენებკეკლუცთადაშვენებითამაგითა,

ვისმე,გლახ,ჩემებრდააგდებ,გაჰხდიცნობითაშმაგითა.

962

“ოტარიდო,შენგანკიდეარვისმიგავსსაქმესხვასა:მზემაბრუნვებს,არგამიშვებს,შემიყრისდამიმცემს

წვასა;დაჯეწერადჭირთაჩემთა,მელნადმოგცემცრემლთა

ტბასა,

კალმადგიკვეთგაწლობილსატანსაჩემსავითათმასა.

963

“მო,მთვარეო,შემიბრალე,ვილევიდაშენებრვმჭლდები,მზეგამავსებს,მზევეგამლევს,ზოგჯერვსხვლდები,

ზოგჯერვწვლდები;

მასუამბენსჯანიჩემნი,რამჭირს,ანუროგორვბნდები,მიდი,უთხარ,ნუგამწირავს,მისივარდამისთვის

ვკვდები.

964

“აჰა,მმოწმობენვარსკვლავნი,შვიდნივემემოწმებიან:მზე,ოტარიდი,მუშთარიდაზუალჩემთვისბნდებიან,მთვარე,ასპიროზ,მარიხიმოვლენდამოწმადმყვებიან.

მასგააგონენ,რანიცაცეცხლნიუშრეტნიმდებიან”.

965

აწგულსაეტყვის:“ვითამცაგდისცრემლი,არგაგხმობია,რასგარგებსმოკლვათავისა?ეშმაძმადთურეგძმობია;მეცვიცი,ჩემსახელ-მქმნელსათმადყორნისბოლო

სთმობია,მაგრათუჭირსაარდასთმობ,ლხინირადასათმობია!

966

“თუდავრჩეო,ესემიჯობს,-სიცოცხლისაიტყვისთუსა,-ნუთუმომხვდესნახვამზისა,ნუვიზახიმიწყივუსა”.მიიმღერისხმასატკბილსა,არდასწყვედდისცრემლთა

რუსა,მისსახმასათანახმაცაბულბულისაჰგვანდისბუსა.

967

რაესმოდისმღერაყმისა,სმენადმხეცნიმოვიდიან,მისვეხმისასიტკბოსაგანწყლითქვანიცაგამოსხდიან,

ისმენდიან,გაკვირდიან,რაატირდის,ატირდიან;იმღერსლექსთასაბრალოთა,ღვარისაებრცრემლნი

სდიან.

968

მოვიდიანშესამკობლადქვეყნითყოვლნისულიერნი:კლდითნადირნი,წყალშიგთევზნი,ზღვითნიანგნი,ცით

მფრინველნი,ინდო-არაბ-საბერძნეთით,მაშრიყითდამაღრიბელნი,

რუსნი,სპანი,მოფრანგენიდამისრეთითმეგვიპტელნი.

მისლვაავთანდილისაგანფრიდონისას

969

ყმამტირალისამოცდათდღეზღვისაპირსამივაგზასა;შორითნახნა,მენავენიმოდიოდესშიგანზღვასა;

მოიცადა,ჰკითხა:“ვინხართ,თქვენამისაგნუკევთქმასა,ესსამეფოვისიარის,ანჰმორჩილობსვისსახმასა?”

970

მათმოახსენეს:“ტურფაოსახითდაანაგებითა,გვეუცხოვედაგვეკეთე,მითგეუბნებითქებითა;აქამდისმზღვარითურქთაა,მომზღვრეაფრიდონ

მზღვრებითა;ჩვენცავისნივართ,გიამბობთ,თუჭვრეტითარ

დავბნდებითა.

971

“ნურადინფრიდონმეფეაამაქვეყნისაჩვენისა,მოყმემხნე,უხვი,ძლიერი,ფიცხლადმომხლტომი

ცხენისა;ვნებაარავისარძალ-უცმისმზისაოდნადმშვენისა,იგიაჩვენიპატრონი,მსგავსიცითშუქთამფენისა”.

972

ყმამანუთხრა:“ძმანოჩემნო,კარგთაკაცთაგარდგეკიდე;მემეფესათქვენსავეძებ,მასწავლეთ,თუსითწავიდე,რავიარო,ოდესმივალ,ანგზასააქვსრასიდიდე?”მენავეთაუწინამძღვრეს,არდააგდესზღვისაკიდე.

973

მოახსენეს:“ესეგზაამულღაზანზარსმიმავალი,მუნდაგხვდებისმეფეჩვენიმშვილდ-ფიცხელი,მახვილ-

ხრმალი;აქადაღმაათდღემიხვალნაკვთადსარო,ფერადლალი;ვა,რადდაგვწვენუცხომუცხო,რადმოგვიდევცეცხლებრ

ალი!”

974

ყმამანუთხრა:“მიკვირს,ძმანო,რადხართჩემთვისგულ-მოკლულნი,

ანუეგრევითგეკეთნესზამთრისვარდნიფერ-ნაკლულნი!

თქვენმცამაშინგენახენით,ლაღნივსხედით,არსაპყრულნი!

ჩვენნიმჭვრეტნიდავაშვენნით,ჩვენგანსხდიანმხიარულნი”.

975

კაცნიწავიდეს;დაბრუნდაყმაგზასათავის-წინასა,ვისიჰგავსტანისაროსადავისიგულირკინასა;

მიაცორვებსდამიუბნობს,მოსთქვამსმისსაველხინასა,ნარგისნიქუხან,ცრემლსაწვიმს,ჩარცხისბროლსადა

მინასა.

976

ვინცაგზასნახნისუცხონი,ჰმსახურებდიან,ჰყმობდიან,მოვიდოდიანსაჭვრეტლად,მასზედასტრფიალობდიან,ეძნელებოდისგაშვება,გაყრასაძლივდასთმობდიან,გზისყოლაუზიმისციან,ჰკითხისრა,უამბობდიან.

977

მულღაზანზარსმიეახლა,ადრედალევსგზასაგრძელსა;მინდორსნახასპალაშქართადანადირთაჰგვანდეს

მსრველსა,ყოვლგნითალყაშემოეკრა,მოსდგომოდესგარეველსა,

ისრვიანდაიზახიან,მხეცთასჭრიანვითამჭელსა.

978

კაციემთხვია;მასჰკითხაამბავიმისლაშქარისა,უბრძანა:“ისივისიახმაზათქისადაზარისა?”

მანუთხრა:“ფრიდონხელმწიფე,მეფემულღაზანზარისა,იგინადირობს,შეუკრავსნაპირიველ-შამბნარისა”.

979

მათლაშქართაკეწავიდამითუსახოთაქცევითა,გამხიარულდა;შვენებამისყმისავთქვიმცამევითა!

მისთაგამყრელთადააზრობს,შემყრელთადასწვავსმზევითა,

ნახვამჭვრეტელთაახელებს,ტანილერწამობსრხევითა.

980

მათლაშქართაყოლბსაშუაორბისითმეგარდმოფრინდა;ყმამანცხენიშეუტივა,გაამაყდა,არშეშინდა,

შესტყორცადაჩამოაგდო,დაეცადასისხლისდინდა,გარდახდადაფრთენიდასჭრნა,წყნარადშეჯდა,არ

აქშინდა

981

იგირანახესმესროლთა,სროლასამოეშლებოდეს,ალყადაშალეს,მოვიდეს,მოეხვეოდეს,ბნდებოდეს,იქითდააქათუვლიდეს,ზოგნიუკანაჰყვებოდეს,

ვერცაჰკადრებდეს:“ვინხარო”,ვერცარასეუბნებოდეს.

982

მინდორსაშიგანგორიდგა,ფრიდონმასზედადგებოდა;ღირსნიმასთანასროლასაორმოციკაციჰხლებოდა;

მუნდაემართაავთანდილ,მასთანაყოლბიჰყვებოდა.ფრიდონსუკვირდა:“რაქმნესო”,მისთასპათათვის

წყრებოდა.

983

ფრიდონმონაგამოგზავნა:“წა,ნახენოისისპანი,რაქმნეს,ალყარადმოშალეს,სადწადიანვითაბრმანი?”

მონაფიცხლადმოეგება,ნახასარო,მორჩიტანი,დადგა,თვალნიგაურეტდეს,დაავიწყდესსიტყვის

თქმანი.

984

ავთანდილცნა,თუ:“ისიამოამბედჩემადრებული.-წა,ჰკადრეშენსაპატრონსაესჩემიდავედრებული:ვარუცხოვინმეღარიბი,საყოფთამოშორვებული,

ძმად-ფიციტარიელისი,თქვენსწინამომგზავრებული”.

985

მონაწავიდაფრიდონისთხრობადამბისამისისად,უთხრა:“მზევნახემოსრული,ჩანსმანათობლად

დღისისად;ვაზრობ,იგიცადაშმაგდენ,თუბრძენთანახონისისად;

«ვარძმაოტარიელისიშეყრადფრიდონისმქისისად»“.

986

რატარიელმოისმინა,ფრიდონსჭირიუსუბუქდა,თვალთათცრემლნიგარდმოსცვივდეს,გულიუფრო

აუჩუქდა,მონაქროლმანვარდიდაზრა,წამწამთაგანბუქიბუქდა;

შეიყარნეს,ერთმანერთიმათგანიქო,არგაუქდა.

987

ფიცხლადჩავლოიგიქედი,ჩაეგებაფრიდონწინა;რაშეხედნა,მანესეთქვა:“თუარმზეო,ისივინა?”

მასჰმეტობდა,რაცაქებამონისაგანმოესმინა;ერთმანერთსაგარდაუხდეს,ლხინმანცრემლი

აფრქვევინა.

988

მოეხვივნესერთმანერთსა,უცხოობითარდაჰრიდონ;თვითუსახოდფრიდონსყმადამოეწონაყმასაფრიდონ;რამჭვრეტელთაიგინახონ,მზემათთანაგააფლიდონ,მომკალ,ბაზარსსხვამათებრიივაჭრონრა,ანგაყიდონ.

989

ფრიდონისებრნიმოყმენივინავინვითეგებიან!მაგრამასახლვანქებანი,მართმეტნიარმიხვდებიან;მზეუჩინოიქმსმნათობთა,რაახლოსშეიყრებიან,დღისითვერნათობსსანთელიდაღამითშუქნი

ჰკრთებიან.

990

ცხენთაშესხდეს,გაემართნეს,ფრიდონისსამივლენსრასა.

დაიშალანადირობა,მოეშალნესმხეცთასრვასა;ავთანდილისჭვრეტადსპანიიქი-აქათიქმენჯრასა,თქვეს:“ასეთიხორციელიშეუქმნია,ნეტარ,რასა!”

991

ყმაფრიდონსეტყვის:“ისწრაფვი,ვიცი,ამბისათხრობასა,გიამბო,ვინვარ,სითმოვალ,ვინათგანჰლამიცნობასა,ანუსითვიცნობტარიელს,ანურადვიტყვიძმობასა,იგიძმადმიხმობს,ძმახარო,თუცაძლივღირსვარ

ყმობასა.

992

“მევარყმაროსტანმეფისა,მოყმეარაბეთსზრდილობით,დიდისპასპეტი,სახელადმიხმობენავთანდილობით,

ძედიდებულთადიდ-გვართა,ზრდილიმეფეთაშვილობით,

საკრძალავიდაუკადრი,მყოფიარვისგანცილობით.

993

“დღესაერთსამეფეშეჯდა,ნადირობასგამოვიდა;მინდორსვნახეთ,ტარიელჯდა,ცრემლთაღვრიდა,

ველთარწყვიდა,გაგვიკვირდა,გვეუცხოვა,ვაწვიეთდაარმოვიდა,ჩვენგვეწყინა,არვიცოდით,მასთუცეცხლირაგვარ

სწვიდა.

994

“მეფემანსპანიშეპყრობადშეუზახნადაწყრებოდა;მანუჭირველადდახოცნა,ომიარმისჭირდებოდა,

ზოგსამხარ-თეძოდაჰლეწადაზოგთასულიჰხდებოდა;მუნღაცნეს,ეტლიმთვარისარომეარდაბრუნდებოდა.

995

“მათსპათაგანვერ-შეპყრობაცნესმეფეთამეტადმწყრალთა,

თვითშესხდესდაშეუტიესამაყთადაარასმკრთალთა.რატარიელმეფეიცნა,მუნღადაჰკრთამათთახრმალთა,

ცხენსამისცნასადავენი,დაგვეკარგაწინათვალთა.

996

“ვძებნეთდაკვალივერვპოვეთ,დავსწამეთეშმაურობა.მეფედაჭმუნდა,დაშალასმა,ნადიმობა,პურობა.

მევერღაგავძელმისისაამბისავერ-დასტურობა,გამოვიპარესაძებრად:მწვიდაცეცხლისამურობა.

997

“იგივძებნეწელსასამსა,არვიამეარცაძილი.მათმასწავლეს,ხატაელნივნახენმისგანდაკოდილი;ვპოვევარდიმოყვითანო,შუქ-მკრთალიდაფერ-

მიხდილი,შემიტკბოდაშემიყვარა,ვითაძმადავითაშვილი.

998

“ქვაბნიწაუხმანდევთათვის,სრულადგამესისხლებია;მუნასმათახლავსმარტოსა,სხვაარვინუახლებია;

მასმუდამძველიცეცხლისწვავს,არახალ,არახლებია,ვაჰმართებსმისსაგაყრილსა,შავიხლათავსაჰხლებია.

999

“ქალიმარტოქვაბსაშიგანზისმტირალი,ცრემლ-ნაწთომი;

ყმანადირსაუნადირებს,ლომისლეკვსავითალომი,მიართმევსდაიმითარჩენსიგი,ერთგანვერ-დამდგომი,

მისგანკიდესანახავადარაუნდაკაცთატომი.

1000

“მეუცხოსუცხომმანატრამოსმენასანატრელისა,მითხრაამბავიმისიდამისისასასურველისა.

რაჭირნიდათმნა,ვერიტყვისაწენაესეხელისა,სჰკლავსსურვილიდავერ-ჭვრეტამისისადამმარხველისა.

1001

“ვითამთვარედაუდგრომლადიარების,არდადგების;მასვეცხენსაშენეულსაზის,აროდესგარდახდების;არასნახავსპირ-მეტყველსა,ვითნადირიკაცთა

ჰკრთების.ვამე,მისსამგონებელსა,ვამას,ვინცამისთვისკვდების!

1002

“მისყმისაცეცხლიმედების,ვტირიცრემლითაცხელითა;შემებრალნესდაგავშმაგდი,გავხეგულითახელითა;მომინდამისთაწამალთაძებნაზღვითადახმელითა;შევიქეც,ვნახენმეფენი,მყოფნიგულითაბნელითა.

1003

“დავეთხოვედაგამიწყრა,მეფემიეცაჭმუნვასა.

დავყარენჩემნილაშქარნი,მითიძახიანმუნვასა;გამოვიპარე,დავეხსენსისხლისაცრემლთაწურვასა,აწვეძებმისთაწამალთა,ვიქმიქით-აქათბრუნვასა.

1004

“შენიმანმითხრაამბავიმისგანძმობისაშენისა,აწმიპოვნიხარუებრო,შენ-საქებარიენისა;

გამომირჩიე,სითმიჯობსძებნამისმზისაზენისა,მისთამჭვრეტელთალხინისა,ვერ-მჭვრეტთა

ამაზრზენისა”.

1005

აწფრიდონიწვისსიტყვითამისყმისანაუბარითა;ორნივესწორადმოთქმიდესმოთქმითასაქებარითა,

გულ-ამოსკვნილნიგულითატირანვერ-დამთმობარითა,

მუნვარდსაწყლითაცხელითარწყვენტევრთასაგუბარითა.

1006

ლაშქართაშიგანშეიქმნახმატირილისადიდისა,ზოგთაგანხოკაპირისა,ზოგთაგანსრევარიდისა.

ფრიდონტირს,მოთქვამსხმა-მაღლად,გაყრილიწლისაშვიდისა:

“უხანობადასიცრუვე,ვა,საწურთოსაფლიდისა!”

1007

ფრიდონმოთქვამს:“რაშეგასხა,ვერ-საქებო,ვერ-სათქმელო!

ხმელთამზეო,სამყაროსამზისაეტლთაგარდამსმელო,მოახლეთასალხინოო,სიცოცხლეო,სულთამდგმელო,

ცისაეტლთასინათლეო,დამწველოდადამანთქმელო!

1008

რამოგეშორვე,მასაქათსიცოცხლემომძულვებია;თუცაშენჩემადარაგცალს,მეშენთვისმომსურვებია;

შენუჩემობალხინადგიჩნს,მედიამიმჭირვებია,ოხერსიცოცხლეუშენოდ,სოფელიგამარმებია!”

1009

ფრიდონთქვნაესესიტყვანიმოთქმითაშვენიერითა;სულიდაიღეს,დადუმდეს,მივლენართურემღერითა.ავთანდილმჭვრეტთააშვენებსტურფითააერ-ფერითა,მელნისატბათამიჯარვითჰბურავსგიშრისაჭერითა.

1010

ქალაქსშევიდეს,მუნდაჰხვდასრამოკაზმულისრულითა,

სახელმწიფოთაყოვლითაგასაგებლითასრულითა;მონანიტურფადმოსილნიწესითაიყვნესრულითა!

შეჰფრფინვიდიანავთანდილსგულითასულ-წასრულითა.

1011

შევიდესდადიდიშექმნესჯალაბობა,არხალვათი:იქით-აქათდიდებულნიწარიგებითათჯერათი;

თვითორნივეერთგანდასხდეს;ვინმცავითთქვაქებამათი!

ბროლ-ბადახშსააშვენებდაზოგანმინა,ზოგანსათი.

1012

დასხდეს,შეიქმნაპურობა,გაამრავლებდესმახალსა,უმასპინძლებდესავთანდილს,ვითამზახალიმზახალსა,

მოიღებდიანჭურჭელსატურფასა,ახალ-ახალსა,მაგრამისყმისამჭვრეტელთაგულიმიეცა,გლახ,ალსა.

1013

მასდღესვეს,ჭამეს,გარდახდანადიმიმსმელთადასისაგათენდა,ბანესავთანდილ,რიცხვიძესმუნატლასისა,

შესამოსელიშეჰმოსესდრაჰკნისაბევრ-ათასისა,შეარტყესწელთასარტყელი,დაუდებელიფასისა.

1014

ყმამანდაყვნადღენირამე,თუცაყოვნასვერასთმობდა,ფრიდონსთანანადირობასგავიდისდათამაშობდა,

სწორადჰხოცდისშორსდაახლოს,თურასხელსამიაპყროდა,

მისისროლამშვილდოსანსაყველაკასააწბილობდა.

1015

ყმაფრიდონსეტყვის:“გესმოდესჩემიაწმონახსენები:მეშენიგაყრასიკვდილადმიჩნსდამითთავსავევნები,

მაგრაარამცალსდღე-კრულსა,ცეცხლიმწვავსმოუთმენები,

გზაგრძელი,საქმესასწრაფომიც,დიადავეყენები.

1016

“მართალარს,შენიგამყრელითვალთათთუცრემლსაღვრიდესა,

დღესწარუვალივერავარ,მითცეცხლისხვაცამწვიდესა;

დგომამგზავრისაცთომაა,კარგსაიქმს,თავსასწვრთიდესა;

სადაგინახავსიგიმზე,წამომყევზღვისაკიდესა”.

1017

ფრიდონუთხრა:“დასაშლელიჩემგანარაარგეთხრობის;ვიცი,რომეაღარაგცალს,შენლახვარისხვაგესობის;

წადი,ღმერთიგიწინამძღვრებს,მტერიშენიდაემხობის,მაგრათქვი,თუუშენობაჩემგანვითადაითმობის?

1018

“ამასგკადრებ,არეგებისმარტოსაგანწასლვაშენი;თანაყმათაწამოგატან,იმსახურენ,იახლენი,აბჯარიდასაგებელი,ერთიჯორი,ერთიცხენი.

არწაიტან,გაირჯებიღაწვი-ვარდიცრემლ-ნადენი”.

1019

მოასხნაოთხნიმონანი,მისანდობელნიგულითა,სრულიაბჯარისაკაცოქაფითა,საბარკულითა,

სამოცილიტრიწითელიაწონით,არ-ნაკლულითა,ერთიტაიჭიუებრო,მითუნაგრითასრულითა.

1020

ერთსაჯორსაწვივ-მაგარსასაგებელიაუკიდა;წავიდადაფრიდონშეჯდა,მასთანავეგამოვიდა.

აწგაყრისამომლოდნესაედებოდაცეცხლი,სწვიდა,მოთქვამს:“თუმცამზეგვეახლა,ჩვენზამთარივერ

დაგვზრვიდა”.

1021

ზარიმისყმისაგაყრისაგახდა,მიეცნესწუხილსა.მოატყდესმოქალაქენი,ლარსავინჰყიდდა,თუხილსა;

ხმაზახილისამათისაჰგვანდააერთაქუხილსა,იტყოდეს:“მზესამოვჰშორდით,მო,თვალნიმივსცნეთ

წუხილსა!”

1022

ქალაქიგავლეს,მივიდესპირსადიდისაზღვისასა,მაშინფრიდონისნახულსა,ნასაჯდომევსამზისასა,

მუნდაადენდესნაკადსასისხლისაცრემლთატბისასა,ფრიდონუამბობსამბავსამისმნათობისატყვისასა:

1023

“აქამათზანგთამონათამზემოიყვანესნავითა,

კბილ-თეთრი,ბაგე-ბადახში,სახედავითაშავითა;ცხენიგავქუსლე,გავაგეწაგვრახრმლითადამკლავითა,შორსმნახეს,ადრეგამექცეს,ნავიმფრინველიჩნდა

ვითა”.

1024

მოეხვივნესერთმანერთსა,გაამრავლნესცრემლთაღვრანი,

აკოცესდაგაუახლდესმათორთავემათნიწვანი,გაიყარნესგაუყრელნიძმად-ფიცნიდავითაძმანი,

ფრიდონდადგა,ყმაწავიდა,შემხედველთამკლველიტანი.

წასლვაავთანდილისაგანნესტან-დარეჯანისსაძებრად

დაქარავანთაშეყრა

1025

ყმამიმავალიმიუბნობს,მსგავსიმთვარისასრულისა.არსთინათინისგონებამისადსალხენლადგულისა;

იტყვის:“მოგშორდი,სიცრუვე,ვა,საწუთროსაკრულისა!შენგაქვსწამალიჩემისამამრთელებელიწყლულისა.

1026

“რადსიცხეგულსანიადაგმწვავსგმირთასამსალებისა?რადგულიკლდისატინისაშემქმნიასამსალებისა?

არშეუძლიალახვარსადაჩენასამსალებისა,შენხარმიზეზისოფლისაასრეგასამსალებისა”.

1027

ავთანდილმარტოზღვისპირსამივაოთხითამონითა,წამალსატარიელისსაეძებსყოვლითაღონითა,დღისითდაღამითმტირალიიღვრებისცრემლთა

ფონითა,ჩალადუჩნსყოვლიქვეყანამისვეჩალისაწონითა.

1028

სადაცანახნის,ეუბნის,მგზავრნიზღვისპირსარებულნი,ჰკითხისმისმზისაამბავი;დღენივლნაგაასებულნი.

ქედსაგარდადგეს,აქლემნიაუჩნდესლარ-კიდებულნი.მოქარავნენიზღვისპირსადაყრითდგეს,

დაყმუნვებულნი.

1029

მუნქარავანიურიცხვიიდგამისზღვისაკიდესა.

შეიჭირვებდეს,ჭმუნვიდეს,ვერცადგეს,ვერცავლიდესა.ყმამანსალამიუბრძანა,ქებასაშეასხმიდესა,

ჰკითხა,თუ:“ვინხართვაჭარნო?”-მათსაუბარიჰკიდესა.

1030

უსამიყოქარავნისაუხუცესი,კაციბრძენი.მოახსენახოტბასრული,დალოცადაუქნაზნენი.

ჰკადრეს:“ხმელთასინათლეო,შენამოხვეჩვენიმლხენი,ჩამოხედამოგახსენოთამბავიდასაქმეჩვენი”.

1031

გარდახდა.ჰკადრეს:“ჩვენვართომობაღდადენივაჭარნი,მაჰმადისსჯულისმჭირავნი,აროდესგვისვმანმაჭარნი,ზღვათამეფისაქალაქსასავაჭროდგარდმონაჭარნი,

საქონელ-სრულნი,მდიდარნი,არლარნიგვქონანნაჭარნი.

1032

“ჩვენაქავპოვეთზღვისპირსაკაციუსულოდმდებარე,ვუშველეთ,ენამოეცასიტყვისაგამომგებარე;

ვჰკითხეთ,თუ:«ვინხარ,ღარიბო,რასასაქმისამძებარე?»გვითხრა:«თუშეხვალთ,დაგხოცენ;კიდეცოცხალვარმე

ბარე?!»

1033

“თქვა:«ქარავანიეგვიპტითგამოვემართეთერითა,ზღვასაშევედითტვირთულნილარითამრავალ-ფერითა,მუნმეკობრეთადაგვხოცესძელისსახნისისწვერითა;ყველაიწახდა,არვიცი,აქამოსრულვარმერითა!»

1034

“ლომოდამზეო,ესეამიზეზიაქადგომისა,დაბრუნვებითაგვეცემისზიანიარ-საზომისა;

შევიდეთ,ვათუდაგვხოცნენ,ძალიარაგვაქვსომისა,ვერცავდგათ,ვერცაწასრულვართ,ღონეწაგვსლვია

რჩომისა”.

1035

ყმამანუთხრა:“ვინცაჭმუნავს,ცუდიადაცუდადცთების!

რაცამოვასაქმეზენა,მომავალიარაგვცთების;მემივინდობსისხლთათქვენთა,შემოვისხამ,და-ცა-

მწვთების,ვინცაგებრძვის,ხრმალიჩემიმბრძოლთათქვენთა

დააცვთების”.

1036

მოქარავნენიაივსნესსიხარულითადიდითა,თქვეს:“ყმავინმეაჭაბუკი,არაჩვენებრვერიდითა,აქვსთავისაგანიმედი,ვიყვნეთგულითამშვიდითა”.

შევიდეს,ჩასხდესხომალდსა,გამართესზღვისაკიდითა.

1037

სიამოვნისადარითაიარეს,არსიძნელითა.მათიბადრაგაავთანდილუძღვისგულითაქველითა.გამოჩნდანავიმეკობრედროშითამეტადგრძელითა,მასნავსანავთასალეწლადსახნისიჰგიაძელითა.

1038

კიოდესდამოდიოდეს,იზახდესდაბუკსაჰკრესა;შეუშინდაქარავანიმათლაშქართასიდიდესა;

ყმამანუთხრა:“ნუიშიშვითთქვენიმათსასიალფესა,ანუდავხოციმყველასა,ანსიკვდილიჩემიდღესა.

1039

“უგანგებოდვერასმიზმენ,შე-ცა-მებნენხმელთასპანი;განგებაა,არდავრჩები,ლახვარნიაჩემთვისმზანი;

ვერმიხსნიანვერციხენი,ვერმოყვასნი,ვერცაძმანი,-ვინცაიცისესეასრე,ჩემებრვეაგულოვანი.

1040

“თქვენ,ვაჭარნი,ჯაბანნიხართ,ომისაცაუმეცარნი,შორსისრითაარდაგხოცნენ,ჩაიხშენითთანაკარნი;

მარტომნახეთ,ვითშევება,ვითვიხმარნელომნიმკლავნი!

მეკობრისანავისანისისხლნიჰნახნეთმონაღვარნი”.

1041

ჩაიცვატანსააბჯარიქცევითავეფხებრმკრჩხალითა.მასხელთაკეტირკინისაჰქონდახელითაცალითა;ნავისათავსაგულითაწადგაშიშ-შეუვალითა,ვითამჭვრეტელნიჭვრეტითა,მტერნიდახოცნა

ხრმალითა.

1042

კიოდესიგილაშქარნი,ხმამათიარგაწყდებოდა,აძგერესძელი,რომელსაზედასახნისიჰგებოდა;

ყმანავისთავსაუშიშრადქვედგა,ართურეკრთებოდა,

კეტიჰკრა,ძელიმოსტეხა,ლომსმკლავიარუდრკებოდა.

1043

ძელიმოსტეხაავთანდილდარჩანავ-დაულეწელი;შეშინდესიგილაშქარნი,გზაძებნესგარდსახვეწელი;

ვეღარგაესწრნეს,გარდუხდამტერთამიდამომლეწელი;არდარჩაკაციცოცხალიმუნმისგანდაუფრეწელი.

1044

მათლაშქართაგულ-უშიშრადასრეჰხოცდა,ვითათხასა;ზოგინავსაშეანარცხის,ზოგსაჰყრიდაშიგანზღვასა;

ერთმანერთსაშემოსტყორცის,რვაცხრასადაცხრაჰკრისრვასა;

დაკოდილნიმკვდართაშუაიმალვიან,მალვენხმასა.

1045

გაუმარჯვდაომიმათი,ვითასწადდამისსაგულსა.ზოგთაჰკადრესზენაარი:“ნუდაგვხოცო,შენსა

სჯულსა!”არდახოცნა,დაიმონნა,დაჰრჩომოდარაცაწყლულსა.

მართლადიტყვისმოციქული:“შიშიშეიქმსსიყვარულსა”.

1046

კაცო,ძალსანუიქადი,ნუცამოჰკვეხვითამთრვალი!არასგარგებსძლიერება,თუარშეგწევსღრმთისაძალი!დიდთახეთამოერევის,მცირედასწვავსნაბერწკალი,ღმერთიგფარავს,სწორადგაჰკვეთს,შეშავისჰკრა,

თუნდახრმალი.

1047

მუნავთანდილსაჭურჭლენიმათეულნიდიდნინახნა,ნავინავსაშეატყუბა,ქარავანსადაუზახნა.უსამნახამხიარული,-გაეხარნეს,არიახნა,

ჰკადრახოტბაქებადმისად,სასახავნიდიდნისახნა.

1048

ავთანდილისმაქებელადათასიცაენაენდა!ვერცამათთქვეს,ნაომრობაროგორტურფად

დაუშვენდა;ქარავანმანიზრიალა,თქვეს:“უფალო,მადლიშენდა!მზემანშუქნიშემოგვადგნა,ღამებნელიგაგვითენდა”.

1049

მოეგებნეს,აკოცებდესთავსა,პირსა,ფერხთა,ხელსა;ჰკადრესქებაუსაზომომასტურფასასაქებელსა:

-მისიჭვრეტაგააშმაგებსკაცსაბრძენსა,ვითახელსა,-“შენგანდავჰრჩითჩვენყველანიფათერაკსაეზომ

ძნელსა”.

1050

ყმამანუთხრა:“მადლიღმერთსა,შემოქმედსა,არსთამხადსა,

ვისგანძალნიზეციერნიგანაგებენაქაქმნადსა,იგიიქმენყველაკასა,იდუმალსა,ზოგსაცხადსა;

ხამსყოვლისადაჯერება,ბრძენისჯერამოწევნადსა.

1051

“ღმერთმანსულსაეგოდენსათქვენგათნივასისხლი

თქვენი.მე,გლახ,რავარ?მიწაცუდი;თავითჩემითრამცავქმენი?აწდავხოცენმტერნითქვენნი,გავასრულე,რაცავთქვენი;

ნავისავსესაქონლითამიმიღია,ვითაძღვენი”.

1052

ამოა,კარგსამოყმესარაომიგაჰმარჯვებოდეს,ამხანაგთათვისეჯობნოს,ვინცამასთანა-ჰხლებოდეს.მიულოცვიდენ,აქებდენ,მათაგრემყოფთასწბებოდეს,ჰშვენოდესდაკოდილობა,ცოტაირამეჰვნებოდეს.

1053

იგინავიმეკობრეთამასდღენახეს,არახვალეს,მუნდებულთასაჭურჭლეთაამარიმცავითდათვალეს!მათსანავსაგარდმოიღეს,ნავისრულადგარდმოცალეს;

დალეწესდაზოგიდაწვეს,შეშადრამადარგაცვალეს.

1054

ავთანდილსუსამმოართვავაჭართაშემოთვლილობა:“შენგანვართგამაგრებულნი,ჩვენცვიცითჩვენი

ცვილობა;რაცაგვაქვს,იგიშენია,ამასარუნდაცილობა,

რასაცამოგვცემ,გვიბოძე,გვიქმნიააქაყრილობა”.

1055

ყმამანშესთვალა:“ჰე,ძმანო,წეღანცამოგისმენია,ღმერთსაშეესმანაკადი,რაცათქვენთვალთაგდენია,მანდაგარჩინნა;მერავარ?მე,გლახ,რამომილხენია!რაგინდამომცეთ,რასვაქმნევ?მევარდაჩემიცხენია!

1056

“მეთუცარამცამინდოდასაჭურჭლედასადებელი,ჩემსაცამქონდაურიცხვი,უსახოლარ-საგებელი;

რასვაქმნევთქვენსა?რადმინდა?ოდენვართქვენიმხლებელი;

სხვაგანრამემიცსხვასაქმეთავისაწასაგებელი.

1057

“აწრაცააქავიშოვესაჭურჭლედაუთვალავი,რაცავისგინდა,წაიღეთ,არვისივიყომლალავი,ერთსავიაჯი,მააჯეთსააჯოარ-საკრძალავი:

საქმერამემიცთქვენშიგათავისადასამალავი.

1058

“ჟამამდისჩემსანუიტყვითართქვენსაპატრონობასა,«თვითთავადიაჩვენი»,თქვით,ნუმიხმობთჭაბუკობასა.

მესავაჭროსაჩავიცვამ,დავიწყებჯუბაჩობასა;თქვენშემინახეთნამუსი,თქვენსადაჩემსაძმობასა!”

1059

ესესაქმექარავანსაგაეხარნესმეტადდია;მოვიდესდათაყვანის-სცეს,ჰკადრეს:“ჩვენიიმედია,რაცააჯაჩვენგვმართებდა,იგითქვენვეგიაჯდია,

მასვმსახუროთ,ვისიპირიმზისაპირადგაგვიცდია”.

1060

მუნითწავიდეს,იარეს,ართურეხანსაზმიდიან,მიჰხვდესტაროსსაამოსა,ნიადაგამოდვლიდიან;შეჰფრფინვიდიანავთანდილს,ქებასაშეასხმიდიან,

მასმარგალიტსამასყმასა,კბილთავეფერსა,სძღვნიდიან.

ამბავიავთანდილისაგულანშაროსმისლვისა

1061

ზღვაგაიარაავთანდილ,მივატანითამჭევრითა.ნახესქალაქი,მოცულიგარებაღისატევრითა,

გვარადუცხონიყვავილნი,ფერითამეტადბევრითა.მისქვეყანისასიტურფერაგაგაგონომევ,რითა!

1062

მათბაღთაპირსადააბესნავისაბლითასამითა;ავთანდილტანსაჯუბანიჩაიცვნა,დაჯდასკამითა;

მოასხნესკაცნიმზიდავნი,დამიზდებულნიდრამითა;იგიყმავაჭრობს,თავადობსდათავსამალავსამითა.

1063

მოვიდამისიმებაღე,ბაღსაეახლნესრომელსა,მასყმასაუჭვრეტსშეფრფინვითპირსა,ელვათა

მკრთომელსა,ავთანდილუხმო,ეუბნაკაცსაარსიტყვა-მცთომელსა:

“ვისნიხართ,ვინხართ,რაჰქვიანმეფესააქამჯდომელსა?

1064

“წვრილადმითხარყველაკაი,-ყმამასკაცსაეუბნების,-რალარიაუფროძვირად,ანიეფადრაიხსნების?”ჰკადრა:“ვხედავპირსათქვენსა,მზისაპირად

მემეცნების;რაცავიცი,მართლადგკადრებ,მრუდიარაარგემცნების.

1065

“ესეაზღვათასამეფოთვისაათისასავლითა,თვითგულანშაროსქალაქი,სავსეტურფითამრავლითა;აქმოდისტურფაყველაინავითაზღვა-ზღვამავლითა;

მელიქ-სურხავიხელმწიფობს,სრულისვითადადავლითა.

1066

“აქამოსლვითაგაყმდების,კაციმცაიყოსბერები:სმა,გახარება,თამაში,ნიადაგარნსიმღერები,

ზამთარდაზაფხულსწორადგვაქვსყვავილიფერად-ფერები;

ვინცაგვიცნობენ,გვნატრიან,იგიცა,ვინამტერები.

1067

“დიდ-ვაჭარნისარგებელსაამისმეტსავერჰპოვებენ:იყიდიან,გაყიდიან,მოიგებენ,წააგებენ;

გლახათვეერთგამდიდრდების,სავაჭროთაყოვლგნითჰკრებენ;

უქონელნიწელიწდამდისსაქონელსადაიდებენ.

1068

“მევარმებაღეუსენის,ვაჭართაუხუცესისა;ესეცაგკადროამბავი,საქმემისისაწესისა:

თვითესებაღიმისია,სადგომითქვენიდღესისა;პირველმასჰმართებსჩვენებაყოვლისაუტურფესისა.

1069

“რაშემოვლენდიდ-ვაჭარნი,მასნახვენდაძღვენსასძღვნიან,

უჩვენებენ,რაცაჰქონდეს,სხვაგანლარსავერგახსნიან,უტურფესთასეფედდასხმენ,ფასსამუნვედაუთვლიან;

მათმაშინვეააზატებს,ვითასწადდეს,დაყიდიან.

1070

“თქვენებრთასაბატიოთამათჰმართებსგამოსვენება;დამყენებელთაუბრძანებს,ჰმართებდესვისდაყენება.

აწიგიაქაარარის,რასმარგებსმისიხსენება!გამოგებადაწაყვანამასჰმართებს,თქვენიქენება.

1071

“ფატმანხათუნშინაარის,ხათუნიდაცოლიმისი,პურადკარგიმასპინძელი,მხიარული,ართუმქისი;მასვაცნობომოსლვათქვენი,წაგიყვანოსვითათვისი;წინაკაცსამოგაგებებს,ქალაქსშეხვალნათლივდღისი”.

1072

ავთანდილუთხრა:“წადიო,აგრექმენ,რაცაგწადიან”.მებაღემირბის,იხარებს,ოფლნიმკერდამდისჩასდიან.

ხათუნსაუთხრაამბავი:“მეესედამიქადიან,ყმამოვა,მისთამჭვრეტელთაშუქნიმზედგაიცადიან.

1073

“ვაჭარივინმეპატრონიარსქარავნისადიდისა,საროსამსგავსინაზარდიდამთვარედღისაშვიდისა;

ჰშვენისჯუბადამოხვევაძოწეულისარიდისა.

მიმიხმო,მკითხაამბავიდანირილართასყიდისა”.

1074

ფატმანხათუნსგაეხარნეს,გააგებამონაათი,მოუკაზმნაქარვანსრანი,დააყენაბარგიმათი;

შემოვიდაღაწვი-ვარდი,ბროლ-ბადახში,მინა-სათი;მისთამჭვრეტთადაუსახესვეფხსატოტი,ლომსა-თათი.

1075

ზარიგახდა,შემოაკრფესქალაქისაერნისრულად,იქით-აქათიჯრებოდეს:“ვუჭვრიტოთოამასრულად!”ზოგნინდომითშეჰფრფინვიდეს,ზოგნიიყვნესსულ-

წასრულად;მათთაცოლთამოიძულვნესქმარნი,დარჩეს

გაბასრულად.

1076

ფატმან,ცოლიუსენისი,გაეგებაკართაწინა,მხიარულადუსალამა,სიხარულიდაიჩინა;

ერთმანერთიმოიკითხეს,შევიდესდადასხდესშინა;ფატმანხათუნსმოსლვამისი,შე-ვით-ვატყევ,არეწყინა.

1077

ფატმანხათუნთვალადმარჯვე,არ-ყმაწვილი,მაგრამზმელი

ნაკვთადკარგი,შავ-გრემანი,პირ-მსუქანი,არპირ-ხმელი,მუტრიბთადამომღერალთამოყვარული,ღვინის-

მსმელი;დიაედვასასალუქოდასაბურავ-ჩასაცმელი.

1078

მასღამესაფატმანხათუნუმასპინძლამეტადკარგა.ყმამანუძღვნაძღვენიტურფა,მიმღებელთათქვეს,თუ:

“ვარგა”.ფატმანსმისიმასპინძლობაუღირს,ღმერთო,არდაკარგა;სვესდაჭამეს,დასაწოლადყმაგავიდაღამითგარ,გა.

1079

დილასალარიყველაიუჩვენა,გაახსნევინა,ტურფანისეფედგარდასხნა,ფასიცადაათვლევინა,ვაჭართაუთხრა:“წაიღეთ,-აჰკიდა,გააწევინა,-

თქვენვითაგინდა,ვაჭრობდით,ნუგამამჟღავნებთ,მევინა”.

1080

ყმავაჭრულადიმოსების,არჩაიცვამსარასმისსა.ზოგჯერუხმისფატმანმისსა,ზოგჯერიყვისფატმანისსა;

ერთგანსხდიან,უბნობდიანსაუბარსაარა-მქისსა;ფატმანსჰკლვიდაუმისობა,რამინისავითავისსა.

ფატმანისაგანავთანდილისგამიჯნურება

1081

სჯობსსიშორედიაცისა,ვისგანვითადაითმობის:გილიზღებსდაშეგიკვეთებს,მიგინდობსდა

მოგენდობის,მართანაზდადგიღალატებს,-გაჰკვეთს,რასცადაესობის,

-მითდიაცსასამალავიარასთანაარეთხრობის.

1082

ფატმანხათუნსავთანდილისგულსანდომაშეუვიდა,სიყვარულიმეტის-მეტიმოემატაცეცხლებრსწვიდა.დამალვასაეცდებოდა,მაგრაჭირთავერმალვიდა,

იტყვის:“რავქმნა,რამერგების!”,აწვიმებდა,ცრემლთაღვრიდა.

1083

“მიღმავუთხრა,ვათუგაწყრეს,შეხედვაცადამიძვირდეს!

თუარვუთხრა,რაგვარგავძლო!ცეცხლიუფროგამიხშირდეს.

ვთქვადამოვკვდე,ანუდავრჩე,ერთირამეგამიპირდეს;მასმკურნალმანრაგვარჰკურნოს,თუარუთხრას,რაცა

სჭირდეს?!”

წიგნიფატმანისაავთანდილთანასამიჯნურო

1084

დაწერაწიგნისაბრალო,მისყმისამისართმეველი,მისისამიჯნურობისა,მისთაპატიჟთამცნეველი,

მისთამსმენელთაგულისაშემძრველი,შემარხეველი,უსტარიშესანახავი,არცუდადდასახეველი:

1085

ჰემზეო,ღმერთსავინათგანმზედსწადდიდასაბადებლად,

მითშეგქმნამოშორვებულთაჭირთა,არლხინთა

მწადებლად,ახლოსშემყრელთადამწველად,მათადცეცხლისა

მადებლად,მნათობთაშენიშეხედვატკბილადუჩნს,დასაქადებლად.

1086

“შენგტრფიალობენმჭვრეტელნი,შენთვისსაბრალოდბნდებიან,

ვარდიხარ,მიკვირს,ბულბულნირადარაშენზედკრფებიან!

შენიშვენებაყვავილთააჭნობსდაჩემნიცჭნებიან,სრულადდამწვარვარ,თუმზისაშუქნიარმომესწრებიან.

1087

“ღმერთიმყავსმოწმად,ვიშიშვითქვენსაამისსა

თხრობასა,მაგრარავირგოდღე-კრულმან,სრულადგავჰყრივარ

თმობასა,გულივერგასძლებსნიადაგშავთაწამწამთასობასა,თურასმეწევი,მეწივე,თვარამივჰხვდებიცნობასა!

1088

“მევირეამაწიგნისაპასუხიმომივიდოდეს,ვცნობდე,გინდოდესაკლავად,ანჩემირაგაგვიდოდეს,

მუნამდისგავძლოსულთადგმა,გულირაზომცამტკიოდეს,

სიცოცხლე,ანუსიკვდილიგარდმიწყდეს,ნეტარძი,ოდეს!”

1089

ფატმანხათუნდაწერადაგაუგზავნაწიგნიმისი.ყმამანასრეწაიკითხა,დავინმეა,ანუთვისი;

თქვა:“არიცისგულიჩემი,ვინმაშიკობსვისსავისი,რომემიმიჩნსსამიჯნურო,რადვამსგავსომემასისი!”

1090

თქვა:“ყვავივარდსარასაქმნევს,ანურამისიფერია!მაგრამასზედაბულბულსაჯერთტკბილადარუმღერია.

უმსგავსოსაქმეყოველიმოკლეა,მითოხერია.რაუთქვამს,რამოუჩმახავს,რაწიგნიმოუწერია!”

1091

ესეგვარისაზრახავიდაუზრახაგულსაშინა;მერმეიტყვის:“ჩემიშემწეჩემგანკიდეარავინა;

რასათვისცაგამოჭრილვარ,მისიძებნარათგანმინა,

რათამცავითვჰპოვებ,მასვიქმ,გულმანსხვამცარაისმინა!

1092

“ისიდიაციაქაზის,მნახავიკაცთამრავალთა,მოსადგურედამოყვარემგზავრთა,ყოველგნით

მავალთა;მივჰყვე,მიამბობსყველასა,რაზომმცა,ცეცხლი,მწვავ

ალთა,ნუთურამარგოს,მემისიგარდახდაჩემგანვცნავალთა”.

1093

თქვა:“დიაცსავინცაუყვარს,გაექსვისდამისცემსგულსა,აუგიდამოყივნებაარადშესწონსყოლაკრულსა;

რაცაიცის,გაუცხადებს,ხვაშიადსაუთხრობსსრულსა,

მიჯობს,მივჰყვე,განღასადმევსცნობსაქმესადამალულსა”.

1094

კვლაიტყვის:“ვერვინვერასიქმს,თუეტლიარმოსთმინდების;

მითრაცამინდა,არამაქვს,რაცამაქვს,არმომინდების;ბინდისგვარიასოფელი,ესთურეამადბინდდების,კოკასაშიგანრაცადგას,იგივეწარმოსდინდების!”

წიგნიავთანდილისაფატმანთანა

1095

მიუწერა:“წავიკითხეშენიწიგნი,ჩემიქება.

შენმომასწარ,თვარაშენგანმეუფრომჭირსცეცხლთადება;

შენცაგინდა,მეცამინდაგაუწყვედლადშენიხლება,შეყრაარისპირიანი,ორთავეარათგანნება”.

1096

ფატმანისსავერგიამბობ,მოემატარასიამე!მიუწერა:“კმარის,რაცაუშენომანცრემლივლამე,აწვიქმნებითავისწინა,აქამპოვებმარტოსამე,

მომისწრაფეშეყრაშენი,რაშეღამდეს,მოდიღამე”.

1097

მასღამითვე,საწვეველირამიართვესწიგნიყმასა,შეღამდადაწა-ცა-ვიდა,სხვაემთხვიამონაგზასა:

“ამასღამენუმოხვალო,ვერამპოვებშენთვისმზასა”.

მასეწყინა,არდაბრუნდა,თქვა,თუ:“ჰგავსოეგერასა!”

1098

წვეულიაღარდაბრუნდა,კვლაზევეუკუწვევითა.ფატმანზისწყენით,შევიდაავთანდილმარტოხევითა,

დიაცსაწყენაშეატყო,ნახაშესლვითა,შე,ვითა,ვერდაიჩინაშიშითადამისითავეთნევითა.

1099

ერთგანდასხდესდადაიწყესკოცნა,ლაღობაწყლიანი;შემოდგაკარსაყმავინმეკეკლუცი,ტან-ნაკვთიანი,შემოვლოახლოს,შემოჰყვამონახრმალ-დარაკიანი,

დაჰკრთა,რანახაავთანდილ:ჰგავსო,თუგზააკლდიანი.

1100

ფატმანრანახა,შეშინდა,ძრწისდამიეცაძრწოლასა.მანგაკვირვებითუჭვრიტამათსალაღობა-წოლასა;

უთხრა:“არგიშლი,დიაცო,ფერთამიდამოკრთოლასა,გამითენდების,განანებმაგამოყმისაყოლასა!

1101

“გამკიცხე,ბოზოდიაცო,დადამდევგასათრეველად,მაგრასცნობხვალეპასუხსამაგასაქმისამზღვეველად:ვარშენთაშვილთაშენითაკბილითადამაჭმეველად,

დავშალო,წვერთაფუმიყავ,ხელიღავრბოდემეველად!”

1102

ესეთქვადაკაცმანწვერთამოიზიდნა,გავლნაკარნი;ფატმანშექმნათავისცემა,ღაწვნიესხნესნახოკარნი;

ცრემლთა,მისთამონადენთა,წყაროსებრნიისმნესწკარნი;

თქვა:“დამქოლეთ,მოდით,ქვითა,მომადეგითმომაკარნი!”

1103

მოთქვამს:“მოვკალ,ჰაი,ქმარი,ამოვწყვიდენწვრილნიშვილნი,

იავარ-ვყავსაქონელი,უსახონითვალნითლილნი,გავეყარესაყვარელთა,ვაგამზრდელნი,ვაგაზრდილნი!ბოლოდვექმენსახლსაჩემსა,სიტყვანიაჩემნიწბილნი”.

1104

ამასყველასაავთანდილისმენდაგაცბუნვებული;უბრძანა:“რაგჭირს,რასიტყვი,რასთვისხარაგრე

ვებული?რასდაგექადაიგიყმა,რანახაშენგანკლებული?ს

დადუმდი,მითხარ,ვინიყო,ანურადსაქმედრებული?”

1105

დიაცმანუთხრა:“ჰელომო,ხელივარცრემლთადენითა,ნურასნუმკითხავამბავსა,ვერცარასგითხრობენითა;დავხოცენშვილნიხელითა,მითვარაღარასლხენითა.

თავიმოვიკალუთმინოდსიყვარულითაშენითა.

1106

“ესეგვარიდიამიჰხვდესსიტყვა-მცთარსა,ენა-მეტსა,ხვაშიადისვერ-მმალავსა,უჭკუოსა,შმაგსა,რეტსა;

ვაგლახითამეწივენით,გეტყვიყოვლსაჩემსამჭვრეტსა,მკურნალმანცავერაჰკურნოსთავისისასისხლის

მხვრეტსა.

1107

“ორისაგანერთიქმენით,ამისმეტსანურასჰლამით:მო-ვითა-ჰკლავიმაკაცსა,წადი,მოკალმალვითღამით,მედასრულადსახლიჩემიდახოცასადაგვხსენამით!მოხვალ,გითხრობყველაკასა,მევითავარცრემლთა

ლამით.

1108

“თვარაღამითვეტვირთებიშენიწაიღევირითა,დააგდეჩემიმიდამო,სრულადმიკრიფე,მი,რითა.ვეჭვ,რომეჩემთაცოდვათაშენცააგავსონჭირითა,

თუდარბაზსმივაიგიყმა,შვილთადამაჭმევსპირითა”.

1109

რაესეესმაავთანდილსლაღსა,ბუნება-ზიარსა,ადგადალახტიაიღო,რატურფარამემხნეარსა!

“ამასაქმესავერ-ცნობა,-თქვა,-ჩემისიძუნწეარსა”.ნუეჭვსულ-დგმულსაქვეყანად,თუვითმემისებრი

არსა!

1110

ფატმანსუთხრა:“კაციმომეცმასწავლელად,წინამძღვარად,

გზასამართლადწამიყვანოს,თვარამეშვლადმინდაარად;

იმაკაცსავერავხედავმეომრადდაჩემადდარად,რაცავუყო,მოგახსენებ,მომიცადე,იყავწყნარად”.

1111

მასმისცამონადიაცმანწინამძღვრად,წა-ცა-მყვანელად,კვლავემიჰყივლა:“ვინათგანცეცხლიცხელიააწნელად,თუმო-ვითა-ჰკლაიგიყმაჩემადგულისამფხანელად,

ბეჭედიჩემიაცვია,მასგვედრებმოსატანელად”.

1112

ავთანდილგავლოქალაქიმითუებროთატანითა;ზღვისპირსასახლინაგებიდგაქვითაწითელ-მწვანითა,ქვეშეთკესრითატურფითა,კვლაზედათბანის-ბანითა,დიდროვანითატურფითა,მრავლითათანის-თანითა.

1113

მუნმიჰყავსპირ-მზეავთანდილმას,მისსა

წინამძღომელსა;ხმა-მდაბლადჰკადრებს:“ისიასრამისი,ეძებრომელსა”.უჩვენებს,ეტყვის:“ჰხედაობანსაზედაქვემდგომელსა?იქიწევსძილად,იცოდი,ანუქვეჰპოვებმჯდომელსა”.

1114

კარსაწინადარაჯანიორნიუწვესმას,გლახ,ყმასა.ყმაგავიდა,გაეპარა,დააგდებდესვირეხმასა,

თვითოხელიყელსამიჰყო,მუნვემისცასულთახდასა,თავითავსაშეუტაკა,გაურიატვინითმასა.

1115

იგიყმასაწოლსმარტოწვაგულითაჯავრიანითა;ხელ-სისხლიანიავთანდილშედგატანითაჯანითა;ვერღააესწრა,იდუმალმოკლა,თუვერცავცანითა.

ხელიმოჰკიდა,მიწასადაასკვნა,დაკლადანითა.

1116

მჭვრეტელთამზედამებრძოლთამხეციდავითაზარია.ბეჭდითურთთითიმოჰკვეთა,ქვესკნელთმიწასაგარია,ზღვათაკესარკმლითგატყორცა,ზღვისაქვიშათადარია,

მისთვისარცასადსამარე,არცასათხარადბარია.

1117

ხმამათისადახოცისაარგაისმაარსითარა.წამოვიდავარდიტკბილი,რასამცავითგაემწარა!ესემიკვირს,სისხლიმისიასრევითამოიპარა!რომეპირველწამოევლო,გზაიგივეწაიარა.

1118

“რაფატმანისსაშევიდალომი,მზე,მოყმეწყლიანი,უბრძანა:“მოვკალ,მანყმამანდღევეღარნახოსმზიანი,თვითმონაშენიმოწმადმყავს,ფიციაფიცეღმრთიანი,

აჰათითიდაბეჭედი,დადანამაქვსსისხლიანი.

1119

“აწმითხარ,თუ:რასიტყოდი,რასგაშმაგდიისრერეტად?რასგექადდაისიკაცი?მესწრაფებისმეტის-მეტად”.

ფატმანფერხთამოეხვია:“არაღირსვარპირსაჭვრეტად,გამიმრთელდაგულიწყლული,ახლადავჯეცეცხლთა

შრეტად.

1120

“მედაუსენიშვილითურთაწახლადდავიბადენით;

ლომო,ქებანიშენნიმცაჩვენვითავადიადენით!ვინათგანსისხლთაიმისთადაღვრასადაექადენით,

თავითგანგითხრობყველასა,თქვენსმენადდაემზადენით”.

ფატმანისაგანნესტან-დარეჯანის

ამბისმბობა

1121

ამაქალაქსაწესია,დღესამასნავროზობასაარცავინვაჭრობსვაჭარი,არცავინწავაგზობასა;

ყოველნისწორადდავიწყებთკაზმასა,ლამაზობასა,დიდსაშეიქმენმეფენიპურობა-დარბაზობასა.

1122

“ჩვენდიდ-ვაჭართაზედა-გვაცდარბაზსმიღებაძღვენისა,

მათსაბოძვრისაბოძებაჰმართებსმსგავსისაჩვენისა;ათდღემდისისმისყოველგანხმაწინწილისა,ებნისა,მოედანსმღერა,ბურთობა,დგრიალიცხენთადგენისა.

1123

“ქმარიჩემიდიდ-ვაჭართაწაუძღვების,უსენ,წინა,მათთაცოლთამეწავასხამ,მაწვეველიარადმინა;

დედოფალსაძღვენსავუძღვნით,მდიდარითუგლახავინა,

დარბაზსამოდგავიხარებთ,მხიარულნიმოვალთშინა.

1124

დღემოვიდანავროზობა,დედოფალსაძღვენივსძღვენით;

ჩვენმივართვით,მათგვიბოძეს,ავავსენით,ავივსენით;ჟამიერადმხიარულნიწამოვედითნებითჩვენით,

კვლადავსხედითგახარებად,უნებურნიარვიყვენით.

1125

“ბაღსაშიგანთამაშობადსაღამოსაგავეჟამსა,გავიტანეხათუნები,-მათიჭმევაჩემგანხამსა;

მომყვებოდესმომღერალნი,იტყოდიანტკბილსახმასა,ვიმღერდიდავყმაწვილობდი,ვიცვალებდირიდე-თმასა.

1126

“იქბაღსაშიგანტურფანისახლნი,ნატიფადგებულნი,მაღალნი,ყოვლგნითმხედველნი,ზღვასზედა

წაკიდებულნი,მუნშევიტანენხათუნნი,იგიჩემთანახლებულნი,

კვლადავიდევითნადიმი,დავსხედითამოდშვებულნი.

1127

“ვაჭრისცოლთავუმასპინძლემხიარულად,ამოდ,დურად;

სმასაზედაუმიზეზოდგავხერამეუგემურად,რაშემატყვეს,გაიყარა,სხდომილიყორაცაპურად,

მარტოდავრჩი,სევდარამეშემომექცაგულსამურად.

1128

“უკმოვახვენსარკმელნიდაშევაქცივეპირიგზასა,ვიხედვიდი,ვიქარვებდიკაეშნისაჩემგანზრდასა;

შორსამიჩნდაცოტარამე,მოცურვიდაშიგანზღვასა,

მფრინველადვთქვი,ანუმხეცად,სხვასვამსგავსემემცარასა!

1129

“მაშორვიდა,ვერადვიცან;მომეახლა,იყონავი;ორთაკაცთა,ტანადშავთა,თვითპირიცაედგაშავი;იქით-აქათმოსდგომოდეს,ახლოსუჩნდაოდენთავი,

გამოვიდეს,გამიკვირდაიგიუცხოსანახავი.

1130

“გამოზიდესიგინავი,გამოიღესბაღსაწინა,მიიხედეს,მოიხედეს,ვინგვიჭვრეტსო,სადა,ვინა;

ვერანახესსულიერი,ვერცარამანშეაშინა,მეიდუმალვიხედვიდი,სულ-ღებულივიყავშინა.

1131

“მითნავიდაღმამათრომეგარდმოსვესკიდობანითა,აჰხადეს,ქალიგარდმოსვესუცხოთარამეტანითა,თავსარიდითაშავითა,ქვეშეთმოსილიმწვანითა,მზესასიტურფითეყოფის,იყოსმისითაგვანითა.

1132

“რამობრუნდაქალიჩემკე,შემოადგესსხივნიკლდესა,ღაწვთამისთაელვარებაელვარებდაზესთაზესა;

დავიწუხენთვალნი,ყოლავერშევადგენ,ვითამზესა,უკმოვიხშევკარიჩემკე,მათიჭვრეტავერაცნესა.

1133

“მოვიხმენოთხნიმონანი,ჩემსაწინაშემდგომელნი,

ვუჩვენე:«ჰხედავთ,ინდოთატყვედჰყვანანშუქნირომელნი?

ჩაეპარენით,ჩაედით,ჩქარადნუმიხვალთმხლტომელნი,მოგყიდონ,ფასიმიეცით,რისაცაიყვნენმნდომელნი.

1134

«თუარმოგცენ,ნუღამისცემთ,წაჰგვარეთდადახოცენით,

მოიყვანეთისიმთვარე,ქმენითკარგად,ეცადენით!»ჩემნიყმანიზედადაღმაჩაეპარნეს,ვითაფრენით,

დაევაჭრნეს,არმოჰყიდეს,შავნივნახენმეტადწყენით.

1135

“მესარკმელთაგარდავადეგ.რაშევიგენ,არმოჰყიდეს,შევუზახენ:«დახოცენით!»,დაიპყრნესდათავსა

სჭრიდეს;იგიზღვასაშეასრივნეს,შემოადგესქალსა,სცვიდეს;

ჩავეგებე,გამოვჰგვარე,ზღვისპირსხანსაარდაზმიდეს.

1136

“რაგიამბოქებამისი,რასიტურფე,რანაზობა!ვფიცავ,რომეიგიმზეა,არაჰმართებსმზესამზობა!

ვინგაიცდისშუქთამისთა,ვინმცავითქმნანახაზობა!მეთუდამწვავს,აჰამზავარ,არღაუნდაამასმზობა!”

1137

ესესიტყვადაასრულა,ფატმანიკრნაპირსახელნი;ავთანდილსცააეტირნეს,გარდმოყარნაცრემლნიცხელნი;ერთმანერთიდაავიწყდა,მისთვისგახდესვითახელნი,

ღვარმან,ზედათმონადენმან,გააწყალნაფიფქნი

თხელნი.

1138

მოიტირეს,ყმამანუთხრა:“ნუღარგასწყვედ,გაასრულე”.ფატმანიტყვის:“მივეგებე,გულიმისთვისვაერთგულე,

გარდვუკოცნეყოვლიასო,თავიამადმოვაძულე,ზედადავსვიტახტსაჩემსა,შევეკვეთე,გავესულე.

1139

“ვჰკადრე:«მითხარ,ვინხარ,მზეო,ანუშვილივისთატომთა?

იმაზანგთასითმოჰყვანდიშენ,პატრონიცისახომთა?»მანპასუხიარამითხრამესიტყვათაესეზომთა,

ას-ნაკეციწყაროვნახეცრემლთა,მისთამონაწთომთა.

1140

“რამივაჭირვეკითხვითა,მეტითასაუბარითა,გულ-ამოხვინჩვითატირდამითრამეხმითაწყნარითა;

ბროლ-ლალსაღვარინარგისთათმოსდისგიშრისაღარითა;

მისიმჭვრეტელიდავიწვი,გავხეგულითამკვდარითა.

1141

“მითხრა:«შენჩემთვის,დედაო,ხარუმჯობესიდედისა,რასაქმნევჩემსაამბავსა,ზღაპარიარისყბედისა!ღარიბივინმე,შემსწრობივარუბედოსაბედისა;

თურაცამკითხო,ძალიმცაგიგმიაარსთამხედისა!»

1142

“ვთქვი:«უჟამოდარწესიამოყვანადამზისახმობა;მომყვანელიგაშმაგდებისდაწაუვაერთობცნობა;ხმობა,უნდაჟამიერად,სააჯოსაყოვლსათხრობა.

რადარვიციამამზისასაუბრისაუჟამობა?»

1143

“ავიყვანეიგიპირ-მზენაქებიდავერვთქვიუქი;სურვილმანდამზემანმისმან,ძლივდავმალემისიშუქი,

ჩამოვჰბურემრავალ-კეცისტავრამძიმე,არსუბუქი;ცრემლსასეტყვსდავარდსააზრობს,წამწამთაგან

მოქრისბუქი.

1144

“მოვიყვანეშინაჩემსაიგიპირ-მზეტანითალვით,მოვუკაზმესახლიერთი,შიგანდავსვიმეტადმალვით;

არვისვუთხარსულიერსა,შევინახეფარვით,კრძალვით,ერთიზანგივამსახურე,მეშევიდი,ვნახიხალვით.

1145

“ვითგიამბოსაკვირველიმე,გლახ,მისიყოფა-ქცევა,დღედაღამეგაუწყვედლადტირილიდაცრემლთა

ფრქვევა!შევეხვეწი:«დადუმდიო»,წამერთჰქონდისჩემითნევა.აწუმისოდვითცოცხალვარ,ჰაიჩემთვის,ვაგლახმე,ვა!

1146

“შინაშევიდი,მასწინაედგისცრემლისაგუბები,შიგანმელნისამორევსაეყარისგიშრისშუბები,

მელნისატბათათიღვრებისსავსესათისარუბები,შუაძოწსადააყიყსასჭვირსმარგალიტიტყუბები.

1147

“ჟამივერვპოვეკითხვისანიადაგცრემლთაღვრისაგან,თუმცამეკითხა:«ვინახარ,ეგრეგასრულირისაგან?»მჩქეფრადსისხლისანაკადიმოსდისალვისახისაგან,მასხორციელივითგასძლებსსხვა,კიდეგანიქვისაგან!

1148

“არადუნდისსაბურავი,არცაწოლასაგებლითა,მიწყივიყვისრიდითადამითერთითაყაბაჩითა,

მკლავიმისისასთაულადმიიდვისდამიწვისმითა,ძლივვაჭამიცოტარამეათასითაშეხვეწითა.

1149

“სხვაგიამბოსაკვირველირიდისადაყაბაჩისა;ვარმნახავიყოვლისავეუცხოსადაძვირფასისა,მაგრამისიარავიცი,ქმნილიიყორაგვარრისა:

სილბოჰქონდანაქსოვისადასიმტკიცე-ნაჭედისა.

1150

“მანტურფამანსახლსაჩემსაეგრედაყოხანიდიდი;ვერგავანდევქმარსაჩემსა,შესმენისამქონდარიდი;

ვთქვი,თუ:«ვუთხრა,გამამჟღავნებს,დარბაზსმივაისიფლიდი».ს

ესემეყოსაგონებლად,შევიდი,თუგამოვიდი.

1151

“ვთქვი,თუ:«არვუთხრა,რავუყო,ჩემგანრამოეგვარების?

არცარავიცი,რაუნდა,რავისგანმოეხმარების;ქმარირამიგრძნობს,მო-ცა-მკლავს,ვეღარამომეფარების;

ვითადავმალონათელი,ვინმზესადაედარების?!

1152

“მე,გლახ,მარტომანრავუყო,მიმატებსცეცხლთადებასა!

მოდაგავანდო,ნუშევალუსენისშეცოდებასა;არგამამჟღავნოს,ვაფიცო,თუმომცემსიმედებასა,

სულსავერწასწყმედს,ვერაიქმსფიცისაგაცუდებასა.

1153

“მივემარტო,ქმარსაჩემსაველაღობე,ველაციცე,მერმევუთხარ:«გითხრობრასმე,მაგრაპირველ

შემომფიცე,

არვისუთხრასულიერსა,საფიცარიმომეცმტკიცე».ფიციფიცასაშინელი:«თავიცაოკლდეთავიცე!

1154

«რაცამითხრა,სიკვდილამდისარვისვუთხრასულიერსა,არაბერსა,არაყმასა,მოყვარესა,არცამტერსა».

მერევუთხარყველაკაიუსენს,კაცსალმობიერსა:«მოდი,მომყევაქასადმე,მო,გიჩვენებმზისაფერსა».

1155

”ადგა,ამყვადაწავედით,შევვლენითკარნისრისანი.უსენგაკვირდა,გა-ცა-კრთა,რაშუქნინახნამზისანი;თქვა:«რამიჩვენე,რავნახე,რანია,ნეტარ,რისანი?!

თუხორციელიარისმცა,თვალნიმცამრისხვენღმრთისანი!»

1156

“ვთქვი,თუ:«არცარამევიციამისიხორციელობა,რაცაარგითხარ,მისმეტიარამაქვსმეცნიერობა;

მედაშენვჰკითხოთ,ვინარის,ვისგანსჭირსისიხელობა,ნუთურაგვითხრას,ვეაჯნეთ,ქმნასდიდილმობიერობა».

1157

“მივედით,გვქონდაორთავეკრძალვამისისაკრძალისა;ვჰკადრეთ,თუ:«მზეო,სახმილიგვედებისშენგანალისა,გვითხარ,რაარისწამალიმთვარისაშუქ-ნამკრთალისა?

რასშეუქმნიხარზაფრანადშენ,ფერადმსგავსილალისა?»

1158

“რაცავჰკითხეთ,არავიცი,ესმა,ანუარისმენდა:ვარდიერთგანშეეწება,მარგალიტსაარაჩენდა;

გველნიმოშლითმოეკეცნეს,ბაღიშეღმაშე-რე-შენდა,მზევეშაპსადაებნელა,ზედარადმცაგაგვითენდა!

1159

“ვერადავჰყარეთპასუხიჩვენსაუბრითაჩვენითა:ვეფხი-ავაზაპირ-ქუშადზის,წყრომავერვუგრძენითა.კვლაცავაწყინეთ,ატირდამჩქეფრადცრემლისადენითა,

«არავიციო,მიმიშვით!»,ესოდენგვითხრაენითა.

1160

“დავსხედითდამასთანავევიტირეთდაცრემლივლამეთ,

რაცაგვეთქვა,შევინანეთ,სხვამცარაღაშევიწამეთ!ძლივვეაჯეთდადუმება,დავადუმეთ,დავაამეთ,

ჩვენმივართვითხილირამე,მაგრავერავერვაჭამეთ.

1161

“უსენიტყვის:«ბევრ-ათასნიჭირნიამანამიხოცნეს;ესეღაწვნიმზისადკმარან,კაცთაგანმცავითიკოცნეს!უმართლეა,ვერ-მჭვრეტელმანთუპატიჟნიიასოცნეს,მეთუშვილნიმირჩევნიან,ღმერთმანიგიდამიხოცნეს!»

1162

“მასვუჭვრიტეთდიდიხანი,წამოვედითსულთქმით,ახით.

შეყრაგვიჩნდისსიხარულად,გაყრადიდადვივაგლახით.ვაჭრობისასაქმისაგანმოვიცალით,იგივნახით,

გულიჩვენიგაუშვებლადდაეტყვევნესმისითმახით.

1163

“რაგამოხდახანირამე,გამოვიდესღამე-დღენი,უსენმითხრა:«არმინახავსძოღანითგანმეფეჩვენი.

მივაზირებ,წავალ,ვნახავ,ვუდარბაზო,ვუძღვნაძღვენი».მოვახსენე:«დია,ღმერთო,ბრძანებააეგეთქვენი!»

1164

“უსენტაბაკსადააწყომარგალიტიდალალები.დავვედრე:«დარბაზსდაგხვდებისდარბაზისერი

მთრვალები;ამაქალისაამბავსა,მომკალ,თუარეკრძალები».

კვლაშემომფიცა:«არვიტყვი,თავსაცამეცესხრმალები!»

1165

“უსენმივიდა,ხელმწიფედაჰხვდანადიმადმჯდომელი,-

უსენარიფიმეფისა,მეფეცამისიმნდომელი,-წინამიისვა,შეიძღვნა,ძღვენიმიართვარომელი.აწნახეთმთრვალივაჭარი,ცქაფი,უწრფელი,

მსწრომელი.

1166

“რამეფემანუსენსწინასვამრავალიდოსტაქანი,კვლაშესვესდაკვლააივსნესსხვაფარჩნიდასხვა

ჭიქანი.დაავიწყდესიგიფიცნი,რამუსაფნი,რამაქანი!

მართლადთქმულა:«არაჰმართებსყვავსავარდი,ვირსარქანი».

1167

“უთხრადიდმანხელმწიფემანუჭკუოსაუსენს,მთრვალსა:

«დიამიკვირს,საძღვნოდჩვენადსითმოიღებამათვალსა,

მარგალიტსადიდროანსა,უსახოსაჰპოვებლალსა?ვერგარდვიხდი,თავმანჩემმან,ძღვენთაშენთა

ნაათალსა».

1168

“თაყვანის-სცაუსენ,ჰკადრა:«ჰემაღალოხელმწიფეო,ზეცითშუქთამომფენელო,მარჩენელოარსთა,მზეო!რაცასხვამაქვს,ვისიარისოქრო,თუნდასაჭურჭლეო?დედისმუცლითრაგამომყვა?მბოძებიათქვენგანმეო.

1169

«ამასგკადრებ,თავმანთქვენმან,არაგმართებსმადლიძღვნისა;

სხვარამემითქსსასძლოთქვენი,შესართავითქვენისძისა;

მასუცილოდდამიმადლებთ,ოდესჰნახოთმსგავსიმზისა,

მაშინმეტადგაამრავლოთთქვენბრძანებანეტარძისა».

1170

“რასვაგრძელებდე!გატეხაფიცი,სიმტკიცესჯულისა,უამბოპოვნაქალისა,მჭვრეტთაგანმზედსახულისა.

მეფესამეტადეამა,მიეცალხინიგულისა,უბრძანადარბაზსმოყვანა,სრულ-ქმნაუსენის

თქმულისა.

1171

“მეაქაჩემსაამოდვჯე,მუნამდისარმიკვნესია.შემოდგაკარსამეფისამონათაუხუცესია,

თანაჰყვამონასამოცი,ვითხელმწიფეთაწესია,მოვიდეს;დიაგავკვირდი,ვთქვი:«რამესაქმეზესია».

1172

“მისალამეს,«ფატმან,-მითხრეს,-ბრძანებააღმრთისასწორთა:

დღესრომელიუსენშესძღვნაქალი,მსგავსიმზეთაორთა,

აწმომგვარე,წავიყვანოთ,ვლაარგვინდაგზათაშორთა».ესემესმა,დამტყდესცანი,რისხვაღმრთისაეცაგორთა.

1173

“მეგაკვირვებითკვლავჰკითხე:«რაქალიგინდა,რომელი?»

მათმითხრეს:«უსენშემოსძღვნაპირიელვათამკრთომელი».

არასმარგებდა,დაესკვნადღეჩემისულთამხდომელი,ავთრთოლდი,ავდეგვეღარა,ვერცაქვევიყავმჯდომელი.

1174

“შევე,ვნახეიგიტურფამტირალადდაცრემლ-დასხმულად,

ვჰკადრე:«მზეო,ბედმანშავმანვითმიმუხთლა,ჰხედავ,რულად!

ცამობრუნდარისხვითჩემკე,იავარ-მყო,ამფხვრა

სრულად,შემასმინეს,მეფეგითხოვს,ვარამისთვისგულ-

მოკლულად».

1175

“მანმითხრა:«დაო,ნუგიკვირს,ეგერაზომცაძნელია!ბედიუბედოჩემზედამიწყივავისამქმნელია.

კარგირამმჭირდეს,გიკვირდეს,ავირასაკვირველია!სხვადასხვაჭირიჩემზედაარ-ახალია,ძველია».

1176

“თვალთათვითამარგალიტიგარდმოყარაცრემლიხშირი,ადგაასეგულ-უშიშრად,ვეფხიიყო,ანუგმირი,

ლხინილხინადარადუჩნდა,მართაგრევეჭირადჭირი.მთხოვა,გარეაჯიღითამოიბურატანი,პირი.

1177

“შევესაჭურჭლეს,რომელსაფასიარდაედებოდა,თვალ-მარგალიტიავიღე,რაცოდენამეღებოდა,თვითოდათვითოთვითოსაქალაქსაეფასებოდა,მივე,მასწელთაშევარტყი,შავ-გულივისთვის

კვდებოდა.

1178

“ვარქვი:«ჩემო,განღასადმეგეხმარებისესეგვარი».მათმონათახელთამივეციგიპირი,მზისადარი.

ცნამეფემან,მოეგება,ჰკრესტაბლაკსა,გახდაზარი;იგიმივათავ-მოდრეკითწყნარი,არასმოუბარი.

1179

“ზედამოატყდამჭვრეტელი,გახდაზათქიდაზარები,ვერიჭირვიდესსარანგნი,მუნიყოარ-სიწყნარები;

იგირანახამეფემან,საროსამსგავსინარები,გაკრთომითუთხრა:«ჰემზეო,აქავითმოიგვარები?»

1180

“ვითმზემან,მისნიმჭვრეტელნიშექმნნათვალისამფახველად;

მეფემანბრძანა:«გამხადანახულიმეუნახველად,ღმრთისაგანკიდევინიყოკაციამისადმსახველად!ჰმართებსამისსამიჯნურსა,ხელითურბოდეს,ახ,

ველად!»

1181

“გვერდსადაისვა,ეუბნატკბილითასაუბარითა:«მითხარო,ვინხარ,ვისიხარ,მოსრულივისთაგვარითა?»

მანარაგასცაპასუხიპირითა,მზისადარითა;თავ-მოდრეკილიდაღრეჯითქვეზისცნობითაწყნარითა.

1182

“არისმენდამეფისასა,რასაგინდაუბრძანებდა,სხვაგანიყოგულიმისი,სხვასარასმეიგონებდა;ვარდიერთგანშეეწება,მარგალიტსაარაღებდა,

მჭვრეტნიმისნიგააკვირვნა,რასამცავინიაზრებდა!

1183

“მეფებრძანებს:“რაშევიგნათ,გულიჩვენირითიხსნების?

ამაორთაკიდეგანთააზრიარაარიქმნების:

ანვისიმემიჯნურია,სიყვარულიეგონების,მისგანკიდეარვისადსცალს,არცაღავისეუბნების.

1184

«ანუარისბრძენივინმე,მაღალიდამაღლადმხედი,არცალხინილხინადუჩანს,არცაჭირიზედა-ზედი;ვითზღაპარი,ასრეესმისუბედობა,თუნდაბედი,

სხვაგანარის,სხვაგანფრინავს,გონებაუცვითატრედი.

1185

«ღმერთმანქმნას,შინამოვიდესძეჩემიგამარჯვებული,მედავახვედროესემზე,და-,მისთვისდამზადებული;მანათქმევინოსნუთურა,ჩვენცავცნათგაცხადებული,

მუნამდისმთვარეშუქ-კრთომითჯდეს,მზისამოშორვებული».

1186

“ხელმწიფისაშვილსაგითხრობკარგსაყმასა,გულოვანსა,

უებროსაზნედდათვალად,შვენიერსაპირსა,ტანსა;მაშინლაშქარსწასრულიყო,მუნდაჰყოფდადიდსა

ხანსა,მამამისთვისამზადებდამას,მნათობთადასაგვანსა.

1187

“მოიღეს,ტანსაჩააცვესშესამოსელიქალისა,მასზედაშუქიმრავალიჩნდამნათობისათვალისა,დაადგესთავსაგვირგვინიერთობილისალალისა,

მუნვარდსაფერიაშვენებსბროლისაგამჭვირვალისა.

1188

“მეფემანბრძანა:«მოკაზმეთსაწოლიუფლის-წულისა!»დაუდგესტახტიოქროსა,წითლისამაღრიბულისა;

ადგათვითდიდიხელმწიფე,პატრონისრისასრულისა,მასზედადასვაიგიმზე,ლხინიმჭვრეტელთაგულისა.

1189

“უბრძანაცხრათახადუმთადადგომამცველადკარისად;ხელმწიფედაჯდანადიმად,მსგავსადმათისაგვარისად;

უბოძაუსენსუზომომუქფადმისმზისადარისად.სცემდესბუკსადატაბლაკსამოსამატებლადზარისად.

1190

“გააგრძელესნადიმობა,სმაშეიქმნამეტადგრძელი,

ქალიპირ-მზებედსაეტყვის:«რაბედიმიცჩემიმკლველი!

სადაურისადმოსრულვარ,ვისმივჰხვდები,ვისთვისხელი,

რავქმნა,რავყო,რამერგების,სიცოცხლემჭირსმეტადძნელი!»

1191

“კვლაცაიტყვის:«ნუდავაჭნობშვენებასავარდთაფერსა,ვეცადორას,ნუთუღმერთმანმომარიოსჩემსამტერსა!სიკვდილამდისვისმოუკლავსთავიკაცსამეცნიერსა?რამისჭირდეს,მაშინუნდანგონებანიგონიერსა!»

1192

“ხადუმნიუხმნა,უბრძანა:«ისმინეთ,მოდითცნობასა!

მოღორებულხართ,დამცთარხართთქვენჩემსაპატრონობასა,

დამცთარათქვენიპატრონი,ჩემსათულამისსძლობასა,ჩემთვისბუკსადატაბლაკსაცუდად,გლახ,იცემს,

ნობასა.

1193

«არვარგვართქვენადდედოფლად,ჩემიგზაკიდეგანია;მაშოროსღმერთმანმამაცი,პირადმზე,სარო-ტანია!სხვასარასმნუკევთსაქმესა,ჩემნისაქმენისხვანია,

თქვენთანაჩემისიცოცხლეარჩემიშესაგვანია.

1194

«უცილოდთავსამოვიკლავ,გულსადავიცემდანასა,თქვენდაგხოცსთქვენიპატრონი,სოფელსვერდაჰყოფთ

ხანასა;ესესჯობს:მოგცესაჭურჭლე,მძიმემარტყიატანასა,მეგამაპარეთ,გამიშვით,თვარადაიწყებთნანასა».

1195

“შემოიხსნამარგალიტი,შემოერტყარაცათვალი,მოიხადაგვირგვინიცაგამჭვირვალი,ერთობლალი;

მისცა,უთხრა:«გამომიღეთ,გეაჯებიგულ-მხურვალი,მეგამიშვით,ღმერთსათქვენსამიავალეთდიდივალი».

1196

“მონათამიჰხვდასიხარბემისსაჭურჭლისაძვირისა,დაჰვიწყდაშიშიმეფისა,ვითაერთისაგზირისა,გამოპარებადაასკვნესმისუებროსაპირისა.

ნახე,თუოქრორასაიქმს,კვერთხიეშმაკთაძირისა!

1197

“ვა,ოქრომისთამოყვასთააროდესმისცემსლხენასა,დღედსიკვდილამდისსიხარბეშეაქმნევსკბილთა

ღრჭენასა:შესდისდაგასდის,აკლია,ემდურვისეტლთარბენასა,კვლააქასულსადაუბამს,დაუშლისაღმაფრენასა.

1198

“რახადუმთააუსრულესსაქმემისისაწადელი,ერთმანტანსააიხადა,მისცამისიჩასაცმელი,

სხვანიკარნიგამოარნეს,იჯრებოდადარბაზსმსმელი.დარჩამთვარეგავსებულიგველისაგანჩაუნთქმელი.

1199

მონანიცაგარდიხვეწნეს,გაიპარნესმასვეთანა.ქალმანკარსადამირეკა,ფატმანობაჩემიბრძანა.გავე,ვიცან,მოვეხვიე,გამიკვირდამეცაგანა!

შინაყოლაარშემომყვა:«რადმაწვეო»,შემანანა.

1200

“მიბრძანა:«თავივიყიდემოცემულითაშენითა,მუქაფაღმერთმანშემოგზღოსმოწყალებითაზენითა!

ვეღარდამმალავ,გამიშვი,ფიცხლადგამგზავნეცხენითა,ვირემდისცნობდესხელმწიფე,კაცსამომწევდეს

რბენითა».

1201

“შევეფიცხლადსაჯინიბოს,ავხსენცხენიუკეთესი,

შევუკაზმე,ზედაშევსვიმხიარული,არ-მოკვნესი;ჰგვანდა,ოდესლომსაშეჯდესმზე,მნათობთაუკეთესი.

წახდაჩემიჭირნახული,ვერმოვიმკი,რაცავსთესი.

1202

“დღემიიყარა,ხმაგახდა,მოვიდამისიმდევარი,მოიცვესშიგაქალაქი,შეიქმნამოსაწევარი;

მემკითხეს,ვარქვი:«თუჰპოვოთმუნსახლსა,სადამევარი,

მეფეთავიყოშემცოდედამათთასისხლთამზღვევარი!»

1203

“მონახეს,ვერაშეიგნეს,შეიქცესდაწბილებულნი,მასაქათიგლოვსხელმწიფედაყოვლნიმისნი

ხლებულნი.

დახედენდარბაზისერთა,შევლენისფრითაღებულნი.მზემოგვეშორვა,მასაქათჩვენვართსინათლე-

კლებულნი.

1204

“მისმთვარისასადაობაკვლაგიამბო,საქმეკვლაცი;აწუწინაესეგითხრა,რასმექადდაისიკაცი:მე,გლახ,ვიყავმისინეზვი,იგიიყოჩემივაცი.კაცსადასვრისუგულობადადიაცსაბოზინაცი.

1205

“მითარჯერვარქმარსაჩემსა,მჭლეარისდათვალადნასი.

ისიკაციჭაშნაგირიდარბაზსიყომეტადხასი;ჩვენგვიყვარდაერთმანერთი,არმაცვიათუცაფლასი,

ნეტარძივინსისხლიმისიშემახვრიტაერთითასი!

1206

“ესეამბავიმასთანავთქვიდიაცურად,ხელურად:ჩემსავემოსლვამისმზისადაგაპარებამელურად.

გამჟღავნებასამექადდაარმოყვარულად,მტერულად,აწისრემკვდარსავიგონებ,იშ,თავივიხსენმერულად!

1207

“დამექადის,რაზომჯერცაწავიკიდნითთავისწინა.ოდესმეხმე,არმეგონამეიმისიყოფაშინა;

მოსრულიყო,მოსლვაეთქვა;შენცამოხვე,შემეშინა,ამადგკადრე:«ნუმოხვალო»,მოგაგებემონაწინა.

1208

“აღარდაჰბრუნდით,მოხვედით,შუქნითქვენჩემთვისარენით;

შეიყარენითორნივე,ჩემზედადაიჯარენით;ამადშევშინდი,ღონენივეღარამოვაგვარენით,

იმას,გლახ,ჩემისიკვდილიგულითასწადდა,არენით.

1209

“თუმცაისიარმოგეკლა,მისრულიყოდარბაზსვითა,შემასმენდაჯავრიანი,გულიედვაცეცხლებრწვითა;

მეფემწყრალიგარდასწმედდასახლსაჩემსაგარდაგვითა,შვილთა,ღმერთო,დამაჭმევდა,დამქოლვიდამერმე

ქვითა!

1210

“მუქაფაღმერთმანშემოგზღოს!-მადლსაგკადრებდემერასა,-

რომელმანდამხსენმშვიდობითიმაგველისამზერასა!აწამასიქითვნატრიდეჩემსაეტლსადაწერასა,აღარვიშიშვისიკვდილსა,ჰაი,ჩავიჭერმერასა!”

1211

ავთანდილუთხრა:“ნუგეშის,წიგნსაცააგრესწერია:მოყვარემტერიყოვლისამტრისაგანუფრომტერია;

არმიენდობისგულითა,თუკაციმეცნიერია.ნუღარიშიშვიიმისგან,აწიგიმკვდართაფერია.

1212

“იგივემითხარ,მასაქათ,ქალიგაჰგზავნეშენოდეს,რაცაღაგეცნასამბავი,ანურამისიგსმენოდეს”.

კვლაიტყვისფატმანტირილით,კვლათვალთაცრემლისდენოდეს:

“ვა,წახდესშუქნი,რომელნიმზისაებრველთაჰფენოდეს!”

ამბავინესტან-დარეჯანისაქაჯთაგანშეპყრობისა.

ფატმანისაგანმბობაავთანდილთანა

1213

ვა,საწუთროო,სიცრუვითთავისატანასადარე!შენივერავინვერაცნას,შენისიმუხთლესადარე;პირიმზისაებრსაჩინოსადუჩინოჰყავ,სადარე?

მითვხედავ,ბოლოდსოფელსაოხრადჩანსყოვლი,სადარე!

1214

ფატმანიტყვის:“მომეშორვამზე,მნათობისრულადხმელთა,

სიცოცხლედასულ-დგმულობა,მონაგებიჩემთახელთა;მასუკანითგაუწყვედლადდებამჭირდისცეცხლთა

ცხელთა,ვერგავახმეწყაროცრემლთა,თვალთაჩემთა

გადმომღვრელთა.

1215

“სახლიდაშვილიმომძულდა,ვჯდიუგულოთაგულითა,მასვიგონებდიმღვიძარე,რამიმეძინისლულითა;

უსენ,გამტეხიფიცისა,მიჩნსუსჯულოთასჯულითა,ვერმიმიახლოსსაახლოდკრულმანპირითაკრულითა.

1216

“დღესაერთსა,საღამო-ჟამ,-ჩასლვაიყოოდენმზისა,-წავდეგწინადარაჯაგთა,კარიმიჩნდახანაგისა;ვიგონებდი,სევდამკლვიდამისისავეგონებისა,ვთქვი:«კრულიაზენაარიყოვლისავემამაცისა».

1217

“მოვიდასითმეღარიბიმონამოყვსითასამითა,მონამონურადმოსილი,სხვანიმგზავრულადხამითა;სასმელ-საჭმელიმოიღეს,ქალაქსნასყიდიდრამითა,

სმიდეს,ჭამდესდაუბნობდეს,სხდესმხიარულნიამითა.

1218

“მევუყურებდი,ვუჭვრეტდი;თქვეს:«ამოდ

გავიხარენით,მაგრაჩვენაქამოყვასნიუცხონიშევიყარენით,

არცარავიცით,ვინვინვართ,ანუსითმოვიარენით,ხამს,ერთმანერთსაამბავიჩვენიცავუთხრათბარენით».

1219

“მათსხვათამათიამბავითქვეს,ვითამგზავრთაწესია;მონამანუთხრა:«ჰეძმანო,განგებარამეზესია:

მემარგალიტსამოგიმკი,თქვენქვრიმიდაგითესია,ჩემიამბავიამბავთათქვენთაგანუკეთესია.

1220

«მევარომონამეფისამაღლისა,ქაჯთამფლობლისა;მათმიჰხვდაცემასენისა,მათისადამამხობლისა:

მოგვიკვდაშემწექვრივისა,შემწყნარებელიობლისა,

აწშვილთამისთადამისიზრდის,უკეთესიმშობლისა.

1221

«დულარდუხტარისდიაცი,მაგრაკლდე,ვითალოდია,ვისცაარდაჰკოდს,ყმამისივერავისდაუკოდია;

მასუსხენწვრილნიძმის-წულნი:როსანდაერთიროდია,-

აწიგიქაჯეთსხელმწიფედქვეზის,მორჭმულისწოდია.

1222

«გვესმაამბავი,ზღვათიქითსიკვდილიდისამათისა,შეიჭირვებდესვაზირნი,დაშალესქმნახალვათისა,

ვითავჰკადროთოდავსებაპირისა,ხმელთამნათისა?!როშაქმონაა,თავადიმონისაბევრ-ათასისა.

1223

«როშაქბრძანა:«მო-მცა-ვინ-მკლავს,მეტირილსაარდავჰხვდები.

მინდორსწავალ,ვიმეკობრებ,ალაფითაავივსები,შინამოვალშოებული,ადრეზედამოვესწრები,

მეფედისადატირებადწავიდოდეს,წა-ცა-ვჰყვები».

1224

«გვითხრამისთახელისათა:«წავალ,თანაწამომყევით!»წაგვიტანამონაასი,ყველაკაიმისგანრჩევით.

დღისით,მზისითვმეკობრობდით,ღამეთაცავიყვნითთევით;

დიავლეწეთქარავანი,ლარიჩვენკეგარდმოვდევით.

1225

«მინდორ-მინდორმოვდიოდითჩვენღამესადიაბნელსა,დიდნირამესინათლენიგამოგვიჩნდესშუაველსა;ვთქვით,თუ:მზეანუთუზეცითჩამოჭრილიზედა

ხმელსა!დაბნეულნიმივეცენითგონებასაჩვენსამსჯელსა.

1226

«ზოგთავთქვით:არისცისკარი;ზოგთათქვეს:არისმთვარეო;

მასდარაზმულთამივჰმართეთ,ახლოსმცავნახეთბარეო!შორსმოვუარეთ,მივედით,შემოვადეგითგარეო;მითნათლიდაღმაგამოხდახმა,ჩვენიმოუბარეო.

1227

«გვითხრა:«ვინხართ,ცხენოსანნო?თქვენსახელნითქვენნითქვენით;

გულანშაროთმოციქულიქაჯეთსმივალ,მერიდენით!»ესეგვესმა,მოვადეგით,ალყადგარემოვერტყენით,პირ-მზერამეცხენოსანიგავიცადეთთვალითჩვენით.

1228

«ვუჭვრიტეთპირსამნათობსა,ელვათამაელვარებსა;მისიციმციმიმზისაებრეფინებოდაარებსა;

ძვირ-ძვირადგვეუბნებოდასიტყვასარასმეწყნარებსა,კბილთაგანშუქიშეადგაზედანგიშრისასარებსა.

1229

«კვლავეუბენითმასმზესატკბილ-მოუბრითაენითა.არმონაიყო,ტყუოდა,ჩვენესეშევიგენითა;

როშაქშეატყოქალობა,გვერდსაწაუდგაცხენითა,აღარგავუშვით,დაჭირვავჰკადრეთხელითაჩვენითა.

1230

«კვლავჰკითხეთ:«გვითხარმართალისაქმეშენმზებრნათელისა,

ვისიხარ,ვინხარ,სითმოხვალმანათობელიბნელისა?»მანარაგვითხრა,გაუშვაწყაროცრემლისაცხელისა.რასაბრალოაგავსილიმთვარე,ჩანთქმულიგველისა!

1231

«არცა-რაცხადიამბავი,არცა-რადასამალავი,არაარგვითხრა,ვინიყო,ანვისგანნამუხთალავი;

ქუშ-ქუშადგვეუბნებოდა,კუშტი,თავისამკრძალავი,ვითაასპიტი,მჭვრეტელთამისთათვალითამლალავი.

1232

«როშაქგვიბრძანა:«ნუჰკითხავთ,აწთურეარსათქმელია,

ამისისაქმეუცხოა,საამბობლადცაძნელია;ბედიმეფისაჩვენისაარსთაგანსანატრელია,

მითრომეღმერთიმასმისცემს,რაცუფროსაკვირველია.

1233

«ესეღმერთსამისაგვრელადმისადჩვენთვისმოუგვრია,მივუტანოთარმაღანად,დაგვიმადლებსმეტადდია.თუდავმალავთ,დავმჟღავნდებით,მეფეჩვენიამაყია,

პირველ-მათიშეცოდება,მერმედიდიაუგია».

1234

«მივემოწმენით,თათბირნიარკიდეგავაკიდენით;დავბრუნდით,ქაჯეთსმივჰმართეთ,მასწინა

მოვეკიდენით,არცარავჰკადრეთხელდახელ,არცათუწავეკიდენით;იგიტირს,ღაწვსაგულ-მდუღრადჩაჰრცხისცრემლისაკი

დენით.

1235

«მეროშაქსვჰკადრე:«გამიშვიკვლაადრეთქვენიმხლებელი;

აწგულანშაროსქალაქსავარსაქმისრასმემდებელი».მანგამომიშვა,აქსადმელარიმიცწასაღებელი,

თანაწავიტან,წა-ცა-ვალმემათიზედა-მსწრებელი».

1236

“მათკაცთადიაეამაესეამბავიმონისა.მეგავიგონე,შე-რე-მშრანაკადიცრემლთაფონისა,

მენიშნა,ყოვლინიშანივიცანჩემისაღონისა,ცოტაილხინიმომეცა,მსგავსიდრამისაწონისა.

1237

“მოვიყვანეიგიმონა,ახლოსდავსვიჩემსაწინა,ვჰკითხე:«მითხარ,რასიტყოდი?გაგონებამეცამინა».

მანიგივეკვლამიამბო,რაცამუნითმომესმინა,ამამბავმანგამაცოცხლა,სულ-მობრძავიდამარჩინა.

1238

მეორნიშავნიმონანიმყვანანსავსენიგრძნებითა:უჩინოდწავლენ-წამოვლენმათითახელოვნებითა;

მოვასხენ,ქაჯეთსგავგზავნენ,ვარქვი,თუ:«ნუდასდგებითა,

მაცნობეთმისიამბავითქვენითამოქმედებითა».

1239

“სამდღემოვიდეს,მიამბეს,ფიცხლაებიჯაგზისადა:«მიუგვრიაომეფისა,ზღვასიქითწამავლისადა,

ვერვისშეუდგმანსაჭვრეტლადთვალნი,მართვითამზისადა,

ქვედაუწინდავსსაცოლედროსანცოტასაყმისადა.

1240

«როსანსშევჰრთოთო,-დულარდუხტსმეფესაუბრძანებია,-

ჯერქორწინებადარამცალს,აწგულიცეცხლ-ნადებია;

შემოვიქცევი,შევისძლობ,ვინცისამზედნაქებია».ციხესდაუსვამს,ხადუმიერთაიუახლებია.

1241

«ყოვლიმცოდნელიგრძნებისამასთანაწაუტანია,მითრომეგზაასაჭირო,მტერნისაომრადმზანია;ქვედაუყრიამოყმები,ვინცუფროგულოვანია,დაეყოვნების:წასრულა,ჯერეთცოტაიხანია.

1242

«ქაჯთაქალაქიაქამდისმტერთაგანუბრძოლველია:ქალაქსაშიგანმაგარიკლდემაღალიდაგრძელია,მასკლდესაშიგანგვირაბი,ასაძრომელიხვრელია,

მუნარისმარტომნათობი,მისთაშემყრელთამწველია.

1243

«გვირაბისკარსანიადაგმოყმესცავსარპირ-ნასები,ათიათასიჭაბუკიდგას,ყველაკაიხასები,

ქალაქისკართასამთავე-სამათას-სამათასები.გულო,გაგსაჯასოფელმან,არვიციდა,გლახ,რასები!»”

1244

ესეამბავიავთანდილპირ-მზემან,მაგარ-ვადამან,რამოისმინა,ეამა,სხვადარაგაუცხადამან,

შესწირაღმერთსამადლობატურფამანდანაბადამან:“ამბავიჩემისალხინომითხაროვისმანღადამან!”

1245

ფატმანსუთხრა:“საყვარელო,კმახარჩემთვის

სასურველად,მეამბავისანატრელიმომასმინეარპირ-ბნელად,მაგრასაქმექაჯეთისაგამაგონეუფრომრთელად,ქაჯნიყველაუხორცოა,რამანშექმნახორციელად?

1246

“მისქალისასიბრალულიამანთებსდამიდებსალსა,მაგრაქაჯნიუხორცონირასაქმნევენ,მიკვირს,ქალსა?!”ფატმანუთხრა:“მომისმინე,მართლადგხედავმანდა

მკრთალსა,არქაჯნია,კაცნიაო,მინდობიანკლდესასალსა.

1247

“ქაჯნისახელადმითჰქვიან,არიანერთადკრებულნიკაცნი,გრძნებისამცოდნენი,ზედაგახელოვნებულნი,

ყოველთაკაცთამავნენი,იგიარვისგანვნებულნი;მათნიშემბმელნიწამოვლენდამბრმალნი,

დაწბილებულნი.

1248

“იქმენრასმესაკვირველსა,მტერსათვალსადაუბრმობენ,ქართააღძრვენსაშინელთა,ნავსაზღვა-ზღვადაამხობენ,ვითახმელსაგაირბენენ,წყალსაწმიდადდააშრობენ,სწადდეს-დღესაბნელადიქმენ,სწადდეს-ბნელსა

ანათობენ.

1249

“ამისთვისქაჯადუხმობენგარეშემონიყველანი,თვარაიგიცაკაცნიაჩვენებრვეხორციელანი”.

ავთანდილმადლიუბრძანა:“ცეცხლნიდამივსენ

ცხელანი,დიდადმეამნესამბავნი,სიტყვანიაწინდელანი”.

1250

გულითაღმერთსაადიდებსავთანდილცრემლთამდენელი;

თქვა:“ღმერთო,გმადლობ,რომელიხარჭირთამომალხენელი;

ყოფილი,მყოფი,უთქმელი,ყურთაგანმოუსმენელი,წყალობათქვენიიჩქითადარსჩვენიგარ-მომფენელი!”

1251

მისამბისაცნობისათვისცრემლითღმერთსაადიდებდა.ფატმანეჭვდათავისათვის,ამადცეცხლსაკვლაიდებდა;

ყმანამუსსაინახევდა,სიყვარულსაიფერებდა;

ფატმანყელსაეხვეოდა,პირსამზესააკოცებდა.

1252

მასღამეფატმანიამაავთანდილთანაწოლითა;ყმაუნდო-გვარადეხვევისყელსაყელითაბროლითა,

ჰკლავსთინათინისგონება,ძრწისიდუმლითაძრწოლითა,

გულიმხეც-ქმნილიგასჭრია,მხეცთავეთანარბოლითა.

1253

ავთანდილმალვითცრემლსასწვიმს,სდისზღვათაშესართავისად,

შიგანმელნისამორევსა,ცურავსგიშრისანავისად;იტყვის,თუ:“მნახეთ,მიჯნურნო,იგი,ვინვარდიავისად,

უმისოდნეხვთაზედავზიბულბულიმსგავსად

ყვავისად!”

1254

მუნცრემლნი,მისგანნადენნი,ქვათაცადასალბონია;გიშრისატევრსააგუბებს,ვარდისაველსაფონია;ფატმანმასზედაიხარებს,მართვითაიადონია.

თუყვავივარდსაიშოვნის,თავიბულბულიჰგონია.

1255

გათენდა.ბანადწავიდამზე,სოფელსშუქ-ნაკიდები;დიაცმანუძღვნამრავალიკაბა,ყაბაჩა,რიდები,

მრავალიფერისურნელი,ტურფაპერანგი,წმიდები:“რაცგეწადოსო,ჩაიცვი,მენურასნუმერიდები”.

1256

ავთანდილთქვა:“საქმეჩემიგავაცხადოამადღესა!”სამოსისავაჭრულისაცმააქამდისდაეწესა;

მასდღეყოვლისაჭაბუკოშეიმოსატანსამხნესა,მოიმატადაშვენება,დაემსგავსალომიმზესა.

1257

ფატმანსპურიშეეკაზმაავთანდილისსაწვეველად;ყმაშევიდამოკაზმულიმხიარულად,არპირ-ბნელად;ფატმანნახა,გაუკვირდავაჭრულისაუმოსელად,

შემოსცინა:“აგრესჯობსოშენთვისხელთასასურველად”.

1258

ფატმანმისსაშვენებასამეტის-მეტადჰკვირდებოდა.მანპასუხიარაგასცა,თავისწინაღიმდებოდა:

“შეეტყვების,არმიცნობსო,ეგრევითაყივნდებოდა!”თუცარასმეიფერებდა,მეტიარაგაჰვიდოდა.

1259

პურიჭამეს,გაიყარნეს,ყმამივიდამისსაშინა,ღვინო-სმული,მხიარულიდაწვა,ამოდდაიძინა;საღამო-ჟამგაიღვიძა,შუქიველთამოაფინა,

ფატმანუხმო:“მოდი,მნახე,მარტოვარო,თავისწინა”.

1260

ფატმანმივიდა,ავთანდილსხმაესმამისგანოხისა;იტყოდა:“მომკლავსუცილოდტანიალვისა,მო,ხისა!”

გვერდსადაისვა,ბალიშიმისცამისისანოხისა,ვარდისაბაღსაუჩრდილობსჩრდილიწამწამთაქოხისა.

1261

ავთანდილბრძანა:“ჰეფატმან,ვიციესსაქმეშენია,დაჰკრთებიამაამბავსა,მართვითაგველ-ნაკბენია,

მაგრააქამდისმართალიშენჩემიარაგსმენია,ჩემნიმომკლველნიწამწამნიშავნიგიშრისახენია.

1262

“გგონივარვინმევაჭარი,პატრონიქარავანისა;მევარსპასპეტიმაღლისამეფისაროსტევანისა,თავადისპისადიდისა,მათისაშესაგვანისა,

მაქვსპატრონობამრავლისასაჭურჭლე-ზარადხანისა.

1263

“შენგიციკარგიმოყვარე,ერთგული,მისანდობელი.

მათუვისერთიასული,მზეხმელთამანათობელი,-იგიაჩემიდამწველიდაჩემიდამადნობელი,-

მანგამომგზავნა,დავაგდეპატრონი,მათიმშობელი.

1264

“რომეშენქალიგყოლია,მეძებნადმისვექალისადმივლიაყოვლიქვეყანა,მისმზისამონაცვალისად;

მისთვისგაჭრილიმინახავს,წევსლომიფერ-ნამკრთალისად,

გამცუდებელადთავისად,მისგულისადაძალისად”.

1265

ავთანდილფატმანსყოველიუთხრაამბავითავისა,ამბავიტარიელისა,შემოსვავეფხისტყავისა;

უბრძანა:“შენხარწამალიჯერთშენგანუნახავისა,

ღონეწამწმისახშირისა,ყორნისფრთებნაფუშავისა.

1266

“მოდიდა,ფატმან,მეწიე,ვეცადნეთმისსარგებასა,ვუშველოთ,იგიმნათობნინუთუმიეცნენშვებასა;ვინცასცნობსკაცი,ყველაიჩვენსადაიწყებსქებასა,ნუთუკვლამიჰხვდენმიჯნურნიერთმანერთისა

ხლებასა.

1267

“მომგვარე,ქაჯეთსგავგზავნოთიგივემონაგრძნეული,ქალსავაცნობოთყველაიამბავი,ჩვენგანცნეული;

მანცაგვაცნობოსმართალი,ვქმნათმისიგამორჩეული,ღმერთმანქმნას,ქაჯთასამეფომოგესმასჩვენგან

ძლეული!”

1268

ფატმანთქვა:“ღმერთსადიდება,საქმენიმომხვდეს,მო,რანი,

დღესრომემესმნესამბავნი,უკვდავებისასწორანი!”მოჰგვარამონაგრძნეული,შავი,მართვითაყორანი;უბრძანა:“ქაჯეთსგაგზავნი,წა,გზანიგისხენშორანი!

1269

“აწგამოჩნდებისსახმრობაჩემიშენისაგრძნებისა,ფიცხლადდამივსესახმილიშენჩემთაცეცხლთა

გზნებისა,მასმზესაჰკადრემიზეზიმისისაგანკურნებისა”.

მანუთხრა:“ხვალემოგართვაყოვლიამბავინებისა”.

წიგნიფატმანისანესტან-დარეჯანთანა

1270

ფატმანსწერს:“აჰა,მნათობო,სოფლისამზეოზენაო,შენთაშორს-მყოფთაყოველთადამწველო,ამაზრზენაო,სიტყვა-მჭევროდაწყლიანო,ტურფაო,ლამაზ-ენაო,

ბროლოდალალო-ოროვეკვლაერთგანშენათხზენაო!

1271

“თუცათუშენიამბავიშენარამომასმენიე,მეეგრეცავცანმართალი,მითგულსამოვალხენიე;შენთვისხელ-ქმნილსატარიელსამბითამოალხენიე;ორნივემიჰხვდეთწადილსა,იგივარდობდეს,შენიე.

1272

“მოსრულაშენადსაძებრადმისიძმად-შეფიცებული,ავთანდილ,მოყმეარაბი,არაბეთშიგანქებული,

სპასპეტიროსტენმეფისა,ვერვისგანდაწუნებული;შენსწერდიშენსაამბავსა,ლაღი,ბრძნადგაგონებული.

1273

“ჩვენამისთვისესემონაგამოვგზავნეთთქვენსაწინა,ვცნათამბავიქაჯეთისა,მოსრულანცაქაჯნიშინა?მანდაურთამეომართაანგარიშიწვრილადგვინა:ვინარიანმცველნიშენნი,ანთავადიმათივინა?

1274

“რაცაიციმანდაური,მოგვიწერე,გაამჟღავნე;

მერმეშენსასაყვარელსანიშანირამგაუგზავნე!შენიყველააქანამდისჭირილხინსაგაათავნე,

ღმერთსაუნდეს,მოყვარენიშესაფერნიშეგაზავნე!

1275

-“წადი,უსტარო,ისწრაფე,თუმუხლიგქონდესმალები;დაგნატრი,მიხვალ,დაგხვდებისბროლი,სათიდა

ლალები;ბედადშენმჯობხარ,უსტარო,გნახვენდამწველის

თვალები,შენსუკანჩემისიცოცხლე,თუგესმის,არგებრალები?”

1276

ფატმანმისცადაწერილიმასგრძნეულსახელოვანსა.“ესეწიგნიმიართვიოქალსა,მზისადასაგვანსა!”

მანგრძეულმანმოლირამეწამოისხაზედატანსა,მასვეწამსადაიკარგა,გარდაფრინდაბანის-ბანსა.

1277

წავიდავითაისარიკაცისამშვილდ-ფიცხელისა.რაქაჯეთსშეხდა,ქმნილიყოოდენბინდ-ბანდიბნელისა.უჩინოდშევლოსიმრავლემოყმისა,კართამცველისა,

მასმზესაჰკადრაამბავიმისისასასურველისა.

1278

ციხისაკარნიდახშულნიშევლნამართვითაღიანი,შევიდაზანგიპირ-შავი,თმა-გრძელი,ტან-ნაბდიანი;

იგიმზედაკრთა,ეგონასამისორამეზიანი,შეცვალავარდიზაფრანად,ლაჟვარდის-ფერად-იანი.

1279

ზანგმანუთხრა:“ვინგგონივარ,ანუაგრერადდაჰბნდები?

მევარმონაფატმანისა,თქვენსწინაშენამგზავრები;ამაწიგნმანგამამართლოს,არტყუილადგეუბნები,მზისაშუქნიმოიცადენ,ვარდო,ადრენუდასჭნები!”

1280

პირ-მზეგაკვირდაფატმანისამბითასაკვირველითა,ნუშნიგააპნა,შეიძრნესსათნიგიშრისაწნელითა.მასიგიწიგნიმონამანმისცათავისახელითა;

იკითხავს,სულთქვამს,უსტარსაალტობსცრემლითაცხელითა.

1281

მონასაჰკითხა:“მიამბე,ვინარისჩემიმძებნელი?ანუვინმიცისცოცხალი,მიწასაზედამტკებნელი?”მანმოახსენა:“ვიკადრებ,რასცაოდენვარმცნებელი,რაწამოსრულხარ,მასაქათშენგანჩვენიამზებნელი.

1282

“ფატმანისგულიმასაქათლახვართაშენახევია;მასრომეცრემლისდენია,ზღვათაცაშენართევია;

მეერთხელშენიამბავიმისთვისკვლამიმირთმევია,ღმერთსავიმოწმებ,მასაქათტირილიარდაჰლევია.

1283

“აწვინმემოყმემოვიდაშვენიერითაპირითა,მანუთხრაწვრილადყველაი,თქვენხართრითაცა

ჭირითა.იგიაშენიმძებნელიმკლავითავითაგმირითა;მეგამომგზავნეს,დამვედრესსწრაფასწრაფითა

ხშირითა”.

1284

ქალმანუთხრა:“მემართლების,ყმაო,შენინაუბარი!ფატმანჩემირაიცოდა,ვიყავვისიწანაგვარი?

უღონიოდარისსადმეჩემიცეცხლთამომდებარი,მემივუწერ,შენცაჰკადრე,ვარვითამცაგულ-მდუღარი”.

წიგნინესტან-დარეჯანისაფატმანთანა

1285

პირ-მზესწერს:“აჰა,ხათუნო,დედისამჯობოდედაო!მისგანტყვე-ქმნილსასოფელმანრამიყო,ამასჰხედაო?მე,გლახ,მათჩემთაპატიჟთასხვაცადამერთოზედაო,

აწვნახეშენიუსტარი,მედიდადმეიმედაო.

1286

“შენორთადამხსენგრძნეულთა,გამიადვილეჭირები,აწაქასრულთაქაჯთაგანვარასრედანამჭირები:

ერთსამცავსერთისამეფო,ბევრჯერათასიგმირები,ავადმომიხდათათბირიდაჩემიდანაპირები!

1287

“სხვადამბავიაქაურიმეტირამცამოგიწერე:ქაჯთამეფეარმოსრულა,არცამოვლენქაჯნიჯერე,მაგრასპანიუთვალავნიმცვენდამათისიალფე-რე,

რასაჰქვიანძებნაჩემი?არეგების,დაიჯერე!

1288

“ვინცაღაჩემიმძებნელიმოსრულა,ცუდ-მაშვრალია,იჭირვის,იწვის,ენთების,ჩემისწვავსცეცხლებრალია,მაგრამასვჰნატრი,უნახავსმზე,ამადარ-დამზრალია,

უმისოდჩემისიცოცხლე,ვამე,რადიდიბრალია!

1289

“შენამბავიარგიამბე,მაშინამადდაგიმალე,ვერიტყოდაენაჩემი,თავიჭირთაგავაკრძალე;გეაჯები,საყვარელსაშემახვეწე,შემაბრალე,

ნუწამოვაძებნადჩემად,მიუწერე,შე-ცა-სთვალე.

1290

“მერომმჭირს,კმარის,ნუმომკლავსამისითავესწორითა:

მასმკვდარსავნახავ,მოვკვდებიმესიკვდილითაორითა.ვერასვინმარგებს,დასტურადვიცი,არრამეჭორითა,არდაგმორჩილდეს,დამქოლეშავისაქვისაყორითა.

1291

“გეთქვანიშნისაგაგზავნა,აწესეგანამჟღავნია,მისეულთავერიდეთანაკვეთიგამიგზავნია;ესენიჩემთვისმისგამოტურფანისანახავნია,

თუცათუფერადბედისაჩემისამსგავსადშავნია”.

წიგნინესტან-დარეჯანისასაყვარელთანა

1292

აწსაყვარელსამიუწერსგულ-ამოსკვნილი,მტირალი,მისმანვეცრემლმანდაუვსის,ვისედებოდავისალი!დაწერაწიგნი,მსმენელთაგულისაგასაგმირალი,

ვარდიგააპის,გამოჩნდისმუნბროლიგამომჭვირალი.

1293

“ჰეჩემო,ესეუსტარიარსჩემგანმონაღვაწები,ტანიკალმადმაქვს,კალამინაღველსაამონაწები,მეგულიშენიქაღალდადგულსავეჩემსავაწები,-გულო,შავ-გულო,დაბმულხარ,ნუაეხსნები,აწები!

1294

“ჰხედავცა,ჩემო,სოფელირათასაქმეთამქმნელია!

რაზომმცანათობსსინათლე,ჩემთვისეგრეცაბნელია.ბრძენნიიცნობენ,სწუნობენ,მითმათგანსაწუნელია;

უშენოდჩემისიცოცხლე,ვამე,რადიდიძნელია!

1295

“ჰხედავ,ჩემო,ვითგაგვყარნასოფელმანდაჟამმანკრულმან?

ვეღარგნახესაყვარელიმხიარულიმხიარულმან,ნეტარ,რაქმნასუშენომანგულმან,შენგან

დალახვრულმან!გაგიცხადადამალულიგონებამანდაფარულმან.

1296

“შენმანმზემან,აქანამდისშენცოცხალიარმეგონე;ჩემიმეთქვა:გარდასრულდასიცოცხლედაყოვლიღონე;

აწრამესმა,შემოქმედივადიდედაღმერთსავჰმონე,ჩემიყველააქანამდისჭირილხინსაშევაწონე.

1297

“შენისიცოცხლემეყოფისჩემადიმედადგულისად,გულისაერთობწყლულისადაასრედადაგულისად!მომიგონებდე,გახსოვდემეშენთვისდაკარგულისად;

ვზიმზრდელისიყვარულისა,მისჩემგანდანერგულისად.

1298

სხვად,ჩემო,ჩემიამბავიჩემგანარმოგეწერების:ენადაშვრების,მოსმენითარვისგანდაიჯერების.

ფატმანწამგვარაგრძნეულთა,ღმერთიმცამასეტერების!აწკვლაქმნაიგისოფელმან,რაცამასშეეფერების.

1299

“აწსოფელმანუარესიჭირიჭირსამომისართა,არდასჯერდაბედიჩემიმათპატიჟთამრავალ-გვართა,კვლაცამიმცაშესაპყრობლადქაჯთა,ძნელადსაომართა;

ბედმანგვიყოყველაკაი,ჩემო,რაცადაგვემართა!

1300

“ციხესვზიეზომმაღალსა,თვალნიძლივგარდასწვდებიან,

გზაგვირაბითაშემოვა,მცველნიმუნზედადგებიან,დღისითდაღამითმოყმენინობათსაარდასცდებიან,

მათთაშემბმელთადახოცენ,მართცეცხლადმოედებიან.

1301

“ნუთუესენიგეგონნენსხვათამებრძოლთაწესითა?!ნუცამემომკლავჭირითა,ამისგანუარესითა;

შენმკვდარსაგნახავ,დავიწვი,ვითააბედიკვესითა;მოგშორდი,დამთმეგულითა,კლდისაცაუმაგრესითა!

1302

“შენ,საყვარელო,ნუსჭმუნავჭმუნვითაამისთანითა,ჩემისთქვა:სხვათამიჰხვდაოიგიალვისატანითა.არამსიცოცხლეუშენოდ!ვარაქამდისცანანითა;

ანთავსაკლდეთაჩავიქცევ,ანუმოვიკლავდანითა.

1303

“შენმანმზემან,უშენოსაარვისმიჰხვდესმთვარეშენი,შენმანმზემან,ვერვისმიჰხვდეს,მო-ცა-ვიდენსამნი

მზენი!აქათთავსაგარდავიქცევ,ახლოსმახლვანდიდნი

კლდენი,სულიჩემიშეივედრე,ზეცითმომხვდენნუთუფრთენი.

1304

“ღმერთსაშემვედრე,ნუთუკვლადამხსნასსოფლისაშრომასა,

ცეცხლსა,წყალსადამიწასა,ჰაერთათანაძრომასა;მომცნესფრთენიდააღვფრინდე,მივჰხვდემასჩემსა

ნდომასა,დღისითდაღამითვჰხედვიდემზისაელვათაკრთომასა.

1305

“მზეუშენოდვერიქმნების,რათგანშენხარმისიწილი,

განაღამცამასეახელმისიეტლი,ართუწბილი!მუნაგნახო,მანდვეგსახო,განმინათლოგულიჩრდილი,თუსიცოცხლემწარემქონდა,სიკვდილიმცამქონდა

ტკბილი!

1306

“მესიკვდილიაღარმიმძიმს,შემოგვედრებრათგანსულსა,

მაგრაშენისიყვარულიჩავიტანე,ჩამრჩაგულსა;მომეგონოსმოშორვება,მემატებისწყლულიწყლულსა;

ნუცამტირდანუცამიგლოვ,ჩემო,შენთვისდაკარგულსა!

1307

“წადი,ინდოეთსმიჰმართე,არგერაჩემსამშობელსა,

მტერთაგანშეიწრებულსა,ყოვლგნითხელ-აღუპყრობელსა,

გულსაალხინეჩემისამოშორვებისამთმობელსა,მომიგონებდიმტირალსა,შენთვისცრემლ-

შეუშრობელსა!

1308

“რაცავიჩივლებედისაჩემისა,კმასაჩივარად;ცან,სამართალიმართალიგულისაგულსამივარად.

შენთვისმოვკვდები,გავხდებიყორანთადასაყივარად,ვირეცოცხალვარ,გეყოფისატირლადდასატკივარად.

1309

“აჰა,ინიშნენიშანიშენეულისარიდისა!გარდმიკვეთიაალამი,ჩემო,ერთისაკიდისა,

ესეღადაგრჩესსანაცვლოდმისიმედისადიდისა.რისხვითმობრუნდაბორბალიჩვენზედაცისაშვიდისა”.

1310

ესეწიგნი,საყვარელსამისსათანამინაწერი,რადაწერა,გარდაჰკვეთამათრიდეთაერთიწვერი.

თავ-მოხდილსადაუშვენდასისხო,სიგრძე,თმათაფერი,ალვისაგანსულიმოქრის,ყორნისფრთათათმონაბერი.

1311

იგიმონაწამოვიდა,გულანშაროსმომავალი,წამ-ერთმიხდაფატმანისას,დღეიარაარ-მრავალი.რაავთანდილსგაუსრულდასაქმემისისასურვალი,

ხელ-აღპყრობითღმერთსაჰმადლობსცნობა-სრული,არამთრვალი.

1312

ფატმანსუთხრა:“გამისრულდაჟამადსაქმესაწადელი,დიდიშენიმოჭირვებაჩემგანარისგარდუხდელი,წავალ,დგომადაღარამცალს,დრომოსრულა

შარშანდელი,ფიცხლადქაჯეთსმოვიყვანომათიმომსპობ-

ამწყვედელი”.

1313

ხათუნმანუთხრა:“ჰელომო,ცეცხლიაწუფროცხელდების,

მოეშორვებისნათელსა,გულიამისთვისბნელდების;ისწრაფე,ჩემინუგაგვა,-ხელიეგრეცახელდების,-

თუქაჯნიმოგესწრებიან,მუნმისლვაგაგიძნელდების”.

1314

ყმამანფრიდონისმონანიუხმნა,მასთანახლებულნი,უბრძანა:“მკვდარნიაქამდისაწღავართ

დაცოცხლებულნი,რაცაგვინდოდა,მისითასმენითაგახარებულნი,ჩვენთამტერთანიგიჩვენნეწყლულნიმით

ვაგლახებულნი!

1315

“მიდითდაფრიდონსუამბეთამბავიარ-ნაცქაფავი;მევერავნახავ,ვისწრაფი,გზაჩემიარსნასწრაფავი.მანგაახაფოსხმახაფი,კვლაუფროგასახაფავი,თქვენმოგცელარიყველაიმე,ჩემინაალაფავი.

1316

“ჩემსაზედადიდიარისვალი,თქვენგანდანადები;მადლსასხვაებრგარდავიხდი,თუღაფრიდონს

შევეყრები;აწწაიღეთყველაკაი,მეკობრეთაწანაღები,

ამისმეტსავერასმოგცემ,ვიცი,ამადგეძუნწები.

1317

“სახლიარმახლავს,არძალ-მაქვსგაცემასაბოძვარისა”.მისცამართსავსეხომალდი,რიცხვიტურფათალარისა,უბრძანა:“წადით,წაიღეთ,გზაწავლეთმისვეარისა,

ფრიდონსმიართვითუსტარიჩემგან,ძმად-ნაფიცარისა”.

წიგნიავთანდილისა

ფრიდონთანა

1318

დაწერა:“ფრიდონმაღალო,სვე-სრულომეფეთ-მეფეო,ლომისამსგავსოძალ-გულად,მზეოშუქ-მოიეფეო,

მოვლენილოდამორჭმულო,მტერთასისხლისამჩქეფეო,უმცროსმანძმამანშორი-შორსალამიდავიყეფეო!

1319

“ჭირნივნახენდამო-ცა-მხვდანაცვალიჭირ-ნახულისა,კარგამოხდომასაქმისაჩემისაგაზრახულისა;

მიცნიამართლადამბავიპირისამზედსახულისა,დამარჩენელილომისამის,ქვესკნელსდამარხულისა.

1320

“იგიმზექაჯთამეფესაჰყავს,ქაჯეთსპატიმარია.მუნმისლვამიჩანსთამაშად,თუმცაგზასაომარია.

ნარგისთათწვიმაბროლისაწვიმს,ვარდინაწვიმარია,ჯერთქალსაქაჯნიარახლვან,მაგრასპაუამარია.

1321

“გულ-მხიარულივიხარებ,ამადარცრემლიმმილდების,სადაცაშენდაშენიძმახართ,ძნელიგაადვილდების;რაცამოგინდეს,უცილოდიქმთ,იგიარაგცილდების,

ართურეკაცმანდაგიდგნას,ვეჭვ,კლდეცაგაგილბილდების.

1322

“აწშემინდევ,ვერაგნახე,შორსამისთვისწაგიარე,

გზა-გზაყოვნააღარამცალს,პატიმრადაიგიმთვარე;ადრემოვალთმხიარულნი,ჩვენინახვაგაიხარე,ამისმეტირაღაგკადრო,ძმასაძმურადმოეხმარე.

1323

“ამამონათაჩემზედაგარდაუხდელიგულია:ამოდმმსახურეს,თქვენიმცაგულიამათთვისსრულია!ქებარადუნდამას,ვინცათქვენთანახან-დაზმულია?

მსგავსიყველაიმსგავსსაშობს,ესებრძენთაგანთქმულია”.

1324

ესეუსტარიდაწერა,შეკრადაწა-ცა-ხვიამან,მისცაფრიდონისმონათავარდმანდავითაიამან;

შესთვალაზეპირ,რაცახმდასრულად,მართვითაჰგია,

მან,მათმარგალიტიუჩვენისძოწისაკარმანღიამან.

1325

მონახა,პოვაავთანდილნავიმისისამხარისა,გამოემართაიგიმზეპირითასავსემთვარისა;

მაგრადაგდებაუმძიმდაფატმანისგულ-მდუღარისა;მისთაგამყრელთანაკადიჩასდისსისხლისაღვარისა.

1326

ფატმან,უსენდამონანიტირანცრემლითაცხელითა,იტყვიან:“მზეო,რაგვიყავ?დაგვწვენცეცხლითა

მწველითა!რადდაგვაბნელენშენისამოშორვებისაბნელითა?

და-ცა-გვმარხენოხელითაჩვენისადამმარხველითა!”

წასლვაავთანდილისაგულანშაროთდატარიელის

შეყრა

1327

გამოვლნაზღვანიავთანდილმგზავრითარითმენავითა,პირ-მხიარულიაცორვებსმართოდენმარტოთავითა;

მასშეყრატარიელისაუხარისმითამბავითა,ხელ-განპყრობილიგულითაარსღმრთისასაესავითა.

1328

მოწურვილიყოზაფხული,ქვეყნითამოსლვამწვანისა,ვარდისფურცლობისნიშანი,დრომათისპაემანისა,ეტლისცვალებამზისაგან,შეჯდომასარატანისა.

სულთქნა,რანახაყვავილიმან,უნახავმანხანისა.

1329

აგრგვინდაცადაღრუბელნიცროდესბროლისაცვარითა;ვარდთააკოცაბაგითა,მითვევარდისადარითა;უბრძანა:“გიჭვრეტთვალითა,გულ-ტკბილად

შემხედვარითა,მისადსანაცვლოდმოვილხენთქვენთანასაუბარითა”.

1330

რამოეგონისმოყვარე,სდინდიანცრემლნიმწარენი.ტარიელისკენიარნამანგზანისაწყინარენი,უდაბურნიდაუგზონი,უცხონირამეარენი,

სადაცანახნის,დახოცნისლომ-ვეფხნიმოშამბნარენი.

1331

ქვაბნიგამოჩნდეს,ეამა,იცნა,თქვა:“იგიკლდენია,სადააჩემიმოყვარედავისთვისცრემლიმდენია;

ღირსვარმცა,ვნახოპირის-პირ,უამბო,რაცამსმენია,არმოსრულიყოს,რაღავქმნა,ცუდჩემიგანავლენია!

1332

“თუმოსრულა,უღონიოდშინახანსაარდაზმიდა,მინდორსსადმეწავიდოდა,მხეცისაებრველთავლიდა;სჯობს,თუშამბ-შამბწავიარო”,-იგონებდა,იხედვიდა,

ესეთქვადამიუქცია,მინდორთაკეწამოვიდა.

1333

მიაცორვებსდაიმღერისმხიარულითაგულითა,

მართსახელ-დებითუყივისხმითამითსიხარულითა.ცოტაიწავლო,გამოჩნდამზესინათლითასრულითა:შამბისაპირსატარიელდგახრმლითამომახულითა.

1334

ტარიელსლომიმოეკლა,მითხრმალსასისხლისცხებოდა;

შამბისაპირსაქვეითიდგა,ცხენიარაჰხლებოდა;ყივილიავთანდილისაესმოდა,ეოცებოდა,

შეხედნა,იცნა,გაიქცა,მისკემირბოდა,ხლდებოდა.

1335

ხრმალიგატყორცატარიელ,მიჰმართამისსაძმობილსა.ყმაცხენისაგანგარდიჭრა,ჰგვანდაეტლისასწრობილსა.მათერთმანერთსააკოცეს,ჰგვანანყელ-გარდაჭდობილსა,

ხმაშაქრის-ფერადგაუხდავარდსა,ხშირ-ხშირადპობილსა.

1336

ტარიელმოთქვატირილითსიტყვანატიფი,მჭევრები:-სისხლისაღვარმანშეღებაწითლადგიშრისატევრები,ალვასაწყაროცრემლისამორწყავს,ნაკადიბევრები,-

“რათგანშენგნახე,რამგამა,პატიჟიმჭირდესმევრები!”

1337

ტარიელტირსდაავთანდილსიცილითეუბნებოდა;გაღიმდის,ძოწიგააპის,კბილთაგანელვაჰკრთებოდა;

ეტყოდა:“ვცანოამბავი,შენრომეგეამებოდა,აწგაახლდებისყვავილი,ვარდიაქამდისჭნებოდა”.

1338

ტარიელუთხრა:“ჰეძმაო,კმარის,დღესრაცამლხენია,ყოველიჩემისალხინომინახავს,-ნახვაშენია;

სხვადნუყოსღმერთმანწამალი,არცარამოგისმენია:კაცმანმცასოფელსვითპოვა,რაცარასაქმეზენია!”

1339

რატარიელარშესჯერდა,ავთანდილცაარდაწყნარდა,მისამბისადაყოვნებავეღარგაძლო,აუჩქარდა,გამოიღორიდემისი,ვინბაგეთავარდივარდა.რატარიელნახა,იცნა,გამოუღო,შემოვარდა.

1340

წიგნიდაკიდერიდისაიცნადაგა-ცა-შალამან,

პირსადაიდვა,დაეცა,ვარდმანფერითამკრთალამან,სულნიგაიქცნეს,მოდრიკათავიგიშრისატალამან.მისნივერგაძლნესპატიჟნივერკაენ,ვერცასალამან.

1341

ავთანდილუჭვრეტსტარიელს,უსულოდქვე-მდებარესა,შეფრინდა,შველადმიჰმართამას,ტკბილადმოუბარესა,ვერავერარგოდამწვარსა,სრულადცეცხლ-ნადებარესა;

მისთანიშანთასიცოცხლემართმისიმიიბარესა.

1342

ავთანდილდაჯდატირილად,ტირსხმითაშვენიერითა,ყორანსაგაჰგლეჯსხშირ-ხშირად,აფრთხობსბროლისა

ჭერითა;გახეთქალალი,გათლილიანდამატისაკვერითა,

მუნითწყარონიგამოჩნდეს,ძოწსავამსგავსეფერითა.

1343

პირსაიხოკს,ღაწვთასისხლიჩასდიოდამისსამჭვრეტსა:“რაცავქმენო,არუქმნიაარცაშმაგსა,არცარეტსა;წყალისწრაფითრადდავასხიცეცხლსა,ძნელად

დასაშრეტსა!ჩქარადეცეს,ვერგაუძლებსგულილხინსამეტის-მეტსა.

1344

“მემოვკალჩემიმოყვარე;რამმართებსგაწბილებულსა?თავსავაბრალობსაქმესა,არდასმითგაგონებულსა!ცრუკაციკარგადვერაიქმსსაქმესაგაძნელებულსა,თქმულა:«სიწყნარეგმობილისჯობსსიჩქარესა

ქებულსა!»”

1345

უცნობო-ქმნილიტარიელძესმსგავსადნატუსალისად.ავთანდილადგა,გამოვლნაშამბნისაძებრადწყალისად,მანპოვასისხლილომისა,მოაქვსსავსებლადალისად,მკერდსადაასხა,გა-ვე-ხდალაჟვარდიფერადლალისად.

1346

ავთანდილმკერდსადაასხამასლომსასისხლილომისა;ტარიელშეკრთა,შეიძრარაზმიინდოთატომისა,თვალნიაახვნა,მიეცაძალიზეწამოჯდომისა.ლურჯადჩანსშუქიმთვარისა,მზისაგანშუქ-

ნაკრთომისა.

1347

ზამთარივარდთაგაახმობს,ფურცელნიჩამოსცვივიან,ზაფხულისმზისასიახლედასწვავს,გვალვასაჩივიან,მაგრამასზედაბულბულნიტურფასახმასაყივიან,-სიცხესწვავს,ყინვადააზრობს,წყლულნიორჯელვე

სტკივიან.

1348

აგრევეგულიკაცისამოსაგვარებლადძნელია,ჭირსადალხინსაორსავეზედამართვითახელია,

მიწყივწყლულდების,საწუთრომისიაროდესმრთელია.იგიმიენდოსსოფელსა,ვინცათავისამტერია!

1349

ტარიელნახანაწერიკვლაცამკლველისამისისა,

იკითხავს,თუცააშეთებსკითხვაწიგნისამისისა;დაუყვისცრემლმანსინათლე,ბნელადჩანსშუქი

დღისისა.ავთანდილადგა,დაუწყოთხრობასიტყვისამქისისა.

1350

იტყვის,თუ:“ნაქმრადარვარგაკაცისაგასწავლილისად,აწრადღაგვმართებსტირილი?ხამსდავსხდეთქმნად

ღიმილისად;ადეგ,წავიდეთსაძებრადმისმზისაწარხდომილისად!ადრემიგიყვან,მიყვანაარსშენგანმონდომილისად.

1351

“ვითაგვმართებსგახარება,პირველაგრეგავიხარნეთ,მერმეშევსხდეთ,გავემართნეთ,ქაჯეთისკენთავნი

ვარნეთ,ხრმალნიჩვენნივიწინამძღვრნეთ,მათნიზურგით

დავიყარნეთ,უჭირველნიშემოვიქცეთ,იგიმძორთადავადარნეთ”.

1352

მერმეტარიელამბავსაჰკითხავს,აღარაბნდებოდა.შეჰხედნის,თვალნიამართნის,შავ-თეთრიელვა

ჰკრთებოდა,მართვითალალსამზისაგანმასფერიეზარდებოდა;

ვინღირსა,თუცაწყალობითცამიწყივმობრუნდებოდა!

1353

ავთანდილსმადლიუბრძანა,ქმნაუყოსაუბარისა:“მეშენიქებავითავთქვა,ბრძენთაგანსაქებარისა!

ვითაზე-მთისაწყარომან,მოჰრწყეყვავილიბარისა,დამწყვიდედენაცრემლისა,ნარგისთანაგუბარისა.

1354

“მევერაგიყო,ნაცვალი,ღმერთიგარდგიხდისციერი,ზეგარდმომისითშემოგზღოსმუქაფაჩემ-მაგიერი!”

შესხდესდაშინაწავიდეს,მათლხინიჰქონდაძლიერი;აწგა-ვე-აძღოსოფელმანასმათ,ადრითგანმშიერი.

1355

ქვაბისაკარსაასმათიმარტოზის,არ-ბარგოსანი.შეჰხედნა,იცნატარიელ,თანაყმაჭარმაგოსანი,-

ორნივეტურფადიმღერდეს,ვითიადონიმგოსანი,-მაშინვეიცნა,ავარდამოშლილიპერანგოსანი.

1356

აქამდისმიწყივენახაქვაბსმისლვამოტირალისა,აწგაუკვირდადანახვასიცილითმომღერალისა.

ზარ-აღებულიავარდა,ცნობაუცვითამთრვალისა,არიცისსმენაამბისაჯერთმისგანსასურვალისა.

1357

მათრანახეს,შემოჰყივლესსიცილითდაკბილთაჩენით:“ჰეასმათო,მოგვივიდამოწყალებაღმრთისაზენით:ვპოვეთმთვარედაკარგული,რაცაგვწადდა,იგი

ვქმენით,აწგავხედითბედისაგანცეცხლთაშრეტით,ჭირთა

ლხენით!”

1358

ავთანდილცხენსაგარდახდაასმათისმოსახვეველად;მანმიჰყოხელიალვასა,შტომოჰყვამოსარხეველად,

ყელსადაპირსააკოცებს,არისცრემლისამფრქვეველად:“რაჰქმენო,რასცან,მიამბე,ვტირშენიმოაჯეველად”.

1359

ავთანდილასმათსუსტარიმისცამისისაზრდილისა,ალვისაშტო-დამჭნარისა,მთვარისაფერ-მიხდილისა;უთხრა,თუ:“ნახენაწერიმისპატიჟ-გარდახდილისა;მზემოგვეახლა,მოგვეცაჩვენმოშორვებაჩრდილისა”.

1360

ასმათრანახაუსტარი,ცნამისიდანაწერობა,გაკვირდა,ზარმანაიღო,ათრთოლებს,ვითახელობა,

ტერფითთხემამდისგაუხდამასმეტისაკვირველობა;იტყვის:“რავნახე,რამესმის?არსმცაამისიმრთელობა!”

1361

ავთანდილუთხრა:“ნუგეშის,ეგეამბავიმრთელია;ლხინიმოგვეცა,მოგვშორდაყოველიჭირიძნელია,მზემოგვეახლა,უკუნიჩვენთვისაღარაბნელია,

ბოროტსასძლიაკეთილმან,-არსებამისიგრძელია!”

1362

ინდოთმეფემხიარულიასმათსრასმეუბრძანებდა;ერთმანერთსაეხვეოდეს,სიხარულიატირებდა;

ვარდსაზედაყორნისბოლონამსათხელსააპკურებდა.კაცსაღმერთიარგასწირავს,თუცაკაციშეიგებდა.

1363

ღმერთსამისცესდიდიმადლი,თქვეს:“გვიყოო,რაცასჯობდა;

აწყავცანით,უარესსაპირითქვენიარგაბრჭობდა”.ინდოთმეფემხიარულიხელ-განპყრობითამასხმობდა.ქვაბსშევიდესმხიარულნი,ასმათრასმემასპინძლობდა.

1364

ტარიელეტყვისავთანდილს:“ისმინესიტყვაასები,გიამბობრასმეამბავსა,მოამბედნუგენასები:

მეოდესქვაბნიწავუხვენ,დავხოცედევთადასები,მასაქათმათიაქაძესსაჭურჭლეძვირ-ნაფასები.

1365

“მეაგრეარამინახავს,მართვითაარამნდომია;მოდიდაგავხსნათ,შევიგნეთ,საჭურჭლეთურაზომია”.

ეამა,ადგნესორნივე,არცაქვეასმათმჯდომია,დალეწესკარიორმოცი,მათგანარზედაომია.

1366

პოვესსაჭურჭლეუსახო,კვლაუნახავითვალისა,მუნიდვარიყეთვალისა,ხელ-წმიდადგანათალისა,ჩნდისმარგალიტიოდენიბურთისასაბურთალისა;

ვინმცაქმნარიცხვიოქროსა,ვერვისგანდანათვალისა?!

1367

იგისახლიორმოცივეშიგანიყოგატენილი.პოვესერთიზარადხანა,აბჯრისათვისსახლადქმნილი;მუნაბჯარიყოვლი-ფერიასრეიდვა,ვითამწნილი,

შიგანერთიკიდობანიდაბეჭდილი,არ-გახსნილი.

1368

ზედაეწერა:“აქაძესაბჯარისაკვირველიო,ჯაჭვ-მუზარადი,ალმასი,ხრმალიბასრისა,მჭრელიო;თუქაჯნიდევთაშეებნენ,დღეიყოსიგიძნელიო!

უმისჟამისოდვინცგახსნას,არისმეფეთამკლველიო”.

1369

კიდობანიგახსნეს,პოვესმუნაბჯარისამიტანი,რასაცავითშეიმოსენმეომარნისამნიყმანი:

ჯაჭვი,ხრმალი,მუზარადი,საბარკულიმათიგვანი,-ზურმუხტისაბუდებითაიყვნესვითალუსკუმანი.

1370

თვითომანთვითოჩაიცვეს,თავისთავსგამოსცდიდიან,ჯაჭვ-მუზარადსა,აბჯარსამართვერავერმოჰკიდიან;

ხრმალირკინასამოჰკრიან,ვითბამბისმკედსასჭრიდიან,მათუღირსყოვლადქვეყანად,შევატყევ,არგაჰყიდიან.

1371

თქვეს:“ესენიშნადგვეყოფის,ვართოკარგითაბედითა;ღმერთმანმოგვხედნათვალითა,ზეგარდმოთ

მონახედითა”.აიღესიგიაბჯარითავის-თავისაქედითა,

თვითომათ,ერთიფრიდონისსაძღვნობლადშეკრესღვედითა.

1372

ოქროცრამეწაიტანეს,მარგალიტიღარიბები;გამოვიდეს,გამობეჭდესორმოცივესაჭურჭლები.

ავთანდილთქვა:“ამასიქითდავამაგროხრმალთანები,ამასღამეარსადწავალ,რაგათენდეს,არდავდგები”.

1373

აქა,მხატვარო,დახატენძმათუმტკიცესნიძმობილნი,იგიმიჯნურნიმნათობთა,სხვისავერვისგანსწრობილნი,

ორნივეგმირნიმოყმენი,მამაცობისაცნობილნი;რაქაჯეთსმივლენ,გასინჯოთომილახვართასობილნი.

ტარიელისადაავთანდილისაგანწასლვა

ფრიდონისასა

1374

რაგათენდა,გაემართნეს,წაიტანესასმათთანა,ნურადინისქვეყანამდიშეისვიანმათუკანა;

მუნვაჭარმანოქროსფასადცხენიმისცა,არუძღვანა;ავთანდილკმაყოლაოზად,სხვამცავინღაწაიტანა!

1375

იარესდაზედანშეჰხდესნურადინისმეჯოგეთა;ჯოგინახეს,მოეწონა,ფრიდონისთვისეაგეთა.მუნავთანდილსინდოეტყვის:“გაქმნევკარგთა

სიშმაგეთა,მოდი,ფრიდონსველაღობნეთ,ჯოგსამისსამოვადგეთა!

1376

“ჯოგიწავუღოთ,მოსრულნივესმითჯოგისაწაღებად,

გამოემართვისსაომრად,ველთასისხლითადაღებად,ანაზდადგვიცნობს,გაკრთების,გულსაშეჰლამის

დაღებად,-ამოაკარგილაღობა,ლაღსაშე-ვე-იქმსლაღებად”.

1377

დაუწყესპყრობატაიჭთაფრიდონისუკეთესებსა.მუნმეჯოგეთაფანოსიშეექმნა,ეკრაკვესებსა;უყივლეს:“ვინხართ,მოყმენო,ვინიქმთსაქმესა

ზესებსა?ჯოგიმისია,ვინმტერსაჰკრავსხრმალსა,არაკვნესებსა”.

1378

მათმშვილდებიდაიწვადეს,მეჯოგეთაგაეკიდნეს.მეჯოგენიმიიზახდეს,ხმანიმათნიგაადიდნეს:

“გვიშველეთო,გვიშველეთო,მეკობრეთაამოგვწყვიდნეს!”

ხმაშეიქმნა,შეიყარნეს,ფრიდონსჰკადრეს,არდაჰრიდნეს.

1379

შეეკაზმაფრიდონ,შეჯდა,შეკაზმულიგამოვიდა.ხმაშეიქმნა,შეიყარნეს,რაზმიველთადაჰფარვიდა.იგიმზენიმოეგებნეს,ვისზამთარივერდაჰზრვიდა;

დაეხურაზარადები,პირსამათსაუფარვიდა.

1380

რატარიელფრიდონიცნა,თქვა:“ვნახეო,ვინცამინა”.მუზარადიმოიხადა,გაიღიმა,გაიცინა;

ფრიდონსუთხრა:“რასაჰლამი,ჩვენიმოსლვარას

გეწყინა?პურადავიმასპინძელიმოგვეგებვიომადწინა!”

1381

ფრიდონფიცხლადგარდაიჭრა,დავარდადათაყვანის-სცა.

იგინიცაგარდაუხდეს,მოეხვივნეს,აკოცისცა.ფრიდონღმერთსახელ-აღპყრობითუსაზომომადლი

მისცა;დიდებულნიაკოცებდეს,იცნობდიანიგივისცა.

1382

ფრიდონუთხრა:“რასასდეგით?მოგელოდიუწინარე,მემზავარო,სამსახურითქვენირამცადავიზარე!”ჰგვანდა,თუცაშეყრილიყვნესორნიმზენი,ერთი

მთვარე,ერთმანერთიდააშვენეს,გაემართნეს,იქცესგარე.

1383

ფრიდონისსახლსაგარდახდესორნივე,ტურფადგებულსა.

ახლოსდაისვამსავთანდილს,მისსაძმად-შეფიცებულსა;ტარიელდაჯდასაჯდომსა,ოქსინო-გარდაგებულსა;

მათუძღვნესიგიაბჯარიფრიდონს,ჭაბუკადქებულსა.

1384

უთხრეს:“ჯერჟამადარაგვაქვსსხვაშენთვისარმაღანია,მაგრატურფანიმრავალნიქვესადმეგვისხენსხვანია”.

მანდასდვაპირიმიწასა,არდაიყოვნახანია:“ჩემთვისამისიბოძებაარსთქვენიშესაგვანია”.

1385

გამოისვენესმასღამითფრიდონისმასპინძლობითა;აბანოსბანნა,აავსნაშესამოსლისაძღვნობითა,

დამოსნატურფა-ტურფითა,ერთმანერთისამჯობითა,თვალ-მარგალიტიღარიბიუძღვნაოქროსაგობითა.

1386

უთხრა,თუ:“ესესიტყვააავისამასპინძელისა,-ჰგავს,მოსწყენოდესსტუმრობათქვენბრძნისავითა

ხელისა,მაგრააწყოვნაარვარგა,წასლვასჯობსგზისაგრძელისა,

თუქაჯნიმოგვესწრებიან,საეჭვიარსსიძნელისა.

1387

“დიდთარასვაქმნევთლაშქართა?კარგნიგვინდანდაცოტანი;

სამასიკაციგვეყოფის,წავიდეთმართმეოტანი;ჩვენქაჯეთსქაჯთასაომრადდავაგნეთხრმალთა

კოტანი,მასადრევჰპოვებთ,ვისიცამოგვკლავსალვისა,მო,ტანი.

1388

“ქაჯეთსერთხელკვლაცყოფილვარ,ჰნახავთ,თქვენცაგემაგრების;

ყოვლგნითკლდეა,გარეშემომტერივერამოადგების;თუიდუმალარშევუვალთ,ცხადადშებმაარეგების,

მითლაშქარიარადგვინდა,რაზმიმალვითვერმოგვყვების”.

1389

იგინიცადაემოწმნესამამისსანაუბარსა.მუნდააგდესქალიასმათ,ფრიდონმისცემსსაჩუქარსა.თვითსამასსაცხენოსანსაწაიტანდეს,გმირთადარსა.

ბოლოდღმერთიგაუმარჯვებსყოვლსა,პირველშენაზარსა.

1390

ზღვაგაიარესსამთავეერთგანძმადშეფიცებულთა;ფრიდონგზაიცის,იარეს,დღისითდაღამითრებულთა.

ფრიდონთქვა:“ვახლავთარეთაჩვენ,ქაჯეთსმიახლებულთა,

აქათგანღამითვლაგვინდა,მითარასგამჟღავნებულთა”.

1391

ამაფრიდონისთათბირსასამნივეერთგანჰზმიდიან:რაგაუთენდის,დადგიანდაღამითფიცხლადვლიდიან;მივიდეს,აჩნდაქალაქი,მცველთავერდასთვალვიდიან,

გარეკლდეიყო,გუშაგთახმაჯარვითგაადიდიან.

1392

გვირაბისკარსაჭაბუკიათიათასიმცველია.მათლომთანახესქალაქი,მთვარედგასმუნნათელია;თქვეს:“ვითათბიროთ,ვითავქმნათ,აწგამორჩევა

ძნელია;ასიათასსააჯობებს,თუგამორჩევითმქმნელია”.

თათბირინურადინ-ფრიდონისა

1393

ფრიდონთქვა:“ვიტყვისიტყვასა,ვეჭვ,ჩემიარდამცდარია:

ჩვენცოტანივართ,ქალაქიდიდთაგანსაომარია;პირის-პირომიარძალ-გვიც,არჟამისაკვეხარია,

ათასწელვერსითშევუვალთ,თუზედდაგვიხშანკარია.

1394

“ჩემსასიმცროსაგამზრდელნისამუშაითოდმზრდიდიან,მასწავლნესმათისაქმენი,მახლტუნებდიან,

მწვრთიდიან;ასრეგავიდისაბელსა,რომთვალნივერმომკიდიან,ვინცამჭვრეტდიანყმაწვილნი,იგიცაინატრიდიან.

1395

“აწვინცავიცითუკეთუშეტყორცასაგდებელისა,მანერთსაბურჯსაგარდვაგდოთწვერისაბლისა

გრძელისა,მასზედაგავლაასრემიჩნს,ვითაგარბენაველისა,

თქვენჭირადგიყოშიგანთაპოვნაკაცისამრთელისა.

1396

“აბჯრითაგავლაარადმიჩნსჭირადგატანაფარისა;შიგანჩავხლტებიკისკასად,ვეცემიმსგავსადქარისა,ლაშქართადავჰხოც,გავახვამ,ჰნახოთგაღებაკარისა!თქვენცამუნმოდით,სადაცაგესმასზრიალიზარისა”.

თათბირიავთანდილისა

1397

ავთანდილუთხრა:“ჰეფრიდონ,მოყვასნივერგიჩივიან:ლომთამკლავთაგანიმედიგაქვს,არაწყლულნი

გტკივიან;სთათბირობძნელთათათბირთა,მტერთაივაგლახ-ივიან,

მაგრათუგესმის,გუშაგნირაახლო-ახლოყივიან?!

1398

“რაგახვიდოდე,გუშაგთაესმასაბჯრისაჩხერება,გიგრძნობენ,თოკსამოჰკვეთენ,ამისიხამსდაჯერება;წაგიხდესცუდადყველაი,დაგრჩესცუდიღაფერება,ეგეთათბირიარვარგა,სხვაებრვქმნათთავისტერება.

1399

“სჯობს,დადეგითდამალულნითქვენადგილსაიდუმალსა,

ისიკაცნიარიჭირვენმგზავრსა,ქალაქსშემავალსა,სავაჭროდამოვეკაზმვი,საქმესავიქმმემუხთალსა,ერთსაჯორსაგარდავჰკიდებმუზარადსა,ჯაჭვსა,

ხრმალსა.

1400

“სამთავეშესლვაარვარგა,თუგვიგრძნან,არსსათუები;მემარტოშევალვაჭრულადდაკარგადშევეტყუები,მალვითჩავიცვამაბჯარსა,გავჩნდები,გავეცრუები,ღმერთმანქმნას,უხვადვადინოშიგნითსისხლისა

რუები!

1401

“შიგანთამცველთამოვიცლიმეუნახავადჭირისად,თქვენგარეთკართაეცენითყოველნიმსგავსად

გმირისად;კლიტეთადავლეწ,გავახვამ,დამიდგამსვერქვიტკირი

სად.თურასხვასჯობდეს,თქვენბრძანეთ,ვარმრჩევლადამა

პირისად”.

თათბირიტარიელისა

1402

ტარიელუთხრა:“მეთქვენივცანგმირთამეტიგმირობა,თქვენსაძალ-გულსათქვენივეჰგავსთათბირობა,

პირობა;ვიცი,გწადსომიფიცხელი,არცუდიხრმალთაღირობა,

კაციმცამაშინთქვენგახლავს,რაომმანქმნასგაჭირობა.

1403

“მაგრაიყვენითჩემთვისცასაქმისარასმერჩევითა:ხმაესმასჩემსახელ-მქმნელსა,ზედაგარდმოდგესმზე

ვითა,თქვენგქონდესომიფიცხელი,უომრადმნახოსმევითა?

ესემედამსვრის,ნუუბნობთსიტყვითათქვენსათნევითა.

1404

“მაგათათბირსაესესჯობს,ვქმნათჩემიმონახსენები:გავიყოთკაციას-ასი,რაღამეჩნდესნათენები,

სამთავესამგნითმივჰმართოთ,ფიცხლადდავსხლიტოთცხენები;

მოგვეგებვიან,ვემცრობით,ჩვენხრმალსამივსცეთმძლენები.

1405

“ფიცხლადშევებნეთ,შევსჯარნეთ,ვერმოგვასწრებენკარებსა,

სამთაგანერთიშევუვალთ,სხვაგარეთვსცემდეთგარებსა,

მანერთმანშიგნითშიგანნიმივსცნეთსისხლისაღვარებსა,

ხელიკვლავჰხადოთაბჯარსა,მასჩვენგანმძლედნახმარებსა”.

1406

ფრიდონუთხრა:“შემიგია,გამიგია,ვიციმერა:

მაგაცხენსაჩემეულსამოასწრებენკარსავერა;ოდესგიძღვენ,არვიცოდი,ქაჯეთსგვინდაქაჯთამზერა,თვარაყოლაარგიძღვნიდი,ჩემიგითხრასიძუნწერა”.

1407

ფრიდონლაღიამხანაგობსსაუბართაესოდენთა.ამასზედანგაიცინნესმათწყლიანთა,სიტყვა-ბრძენთა,ერთმანერთსაელაღობნესლაღობათა,მათთამშვენთა,გარდახდესდადაეკაზმნეს,უკეთესთაშესხდესცხენთა.

1408

კვლაერთმანერთსამიუგესსიტყვებიარპირ-მკვახები,დაასკვნესიგითათბირი,ტარიასგანაზრახები:გაიყვესკაციას-ასი,ყველაიგმირთასახები,

ცხენებსაშესხდეს,აიღესმათმათიჩაბალახები.

1409

იგიჭაბუკნიშუქითავნახენმზისაცამეტითა;მათსამთაშვიდნიმნათობნიჰფარვენნათლისა

სვეტითა;ტარიელშავსაზედანზისტანითამითწერწეტითა;

დალივნესმტერნიომითა,ვითამჭვრეტელნიჭვრეტითა.

1410

ჩემიაწესენათქვამიმათისახედადარია:რაზედაწვიმდესღრუბელნიდამთათაატყდესღვარია,

მოვადახევთამოგრაგნის,ისმისზათქიდაზარია,მაგრარაზღვათაშეერთვის,მაშინეგრეცაწყნარია.

1411

თუცაფრიდონდაავთანდილსიკეთე-მიუწდომნია,მაგრატარიასშებმანიარვისგანმოსანდომნია;

მზემნათობთაცადაჰფარავს,არცაღანათლადხომნია.აწიყურებდით,მსმენელნო,გესმნენფიცხელნიომნია!

1412

სამთავესამადგაიყვეს,თვითომანთვითოკარები;თანაჰყვაკაცისამასი,ყველაიგმირთადარები.მასღამითუქმნესსადარნო,უცრუო,ანაჩქარები,გათენდა,გაჩნდეს,მიჰმართეს,თავის-თავჰქონდა

ფარები.

1413

პირველამოდმიდიოდესმგზავრთარათმემაგიერად,

მათშიგანთავერაუგრძნეს,ვერცადაჰხვდესგულ-ხმიერად;

გულსაშიშიარაჰქონდა,ამოდდგესდანებიერად,მიდგესგარე,მუზარადნიდაიხურნესჟამიერად.

1414

ანაზდადცხენიგაქუსლეს,მათრახმანშექმნაწრიალი.რანახეს,კარნიგაახვნეს,ქალაქითგახდაზრიალი.

სამთავესამგნითმიჰმართეს,თავსამითუყვესრიალი,იკრესნობსადადაბდაბსა,შეიქმნაბუკთატკრციალი.

1415

მაშინქაჯეთსმოიწიაუსაზომორისხვაღმრთისა:კრონოს,წყრომითშემხედველმან,მოიშორვასიტკბო

მზისა;

მათვერისხვითგარდუბრუნდაბორბალიდასიმგრგვლეცისა,

ველნიმკვდართავერიტევდეს,გადიადდაჯარიმკვდრისა.

1416

კაცსაუკრავადდაბნედდისხმატარიელისხაფისა,აბჯარსაფრეწდის,გაცუდდისსიმაგრეჯავშან-ქაფისა.სამგნითვეკართაშესჯარნეს,ჭირნიარნახნესკაფისა,რაქალაქსშეხდეს,შეიქმნასიხარკეციხესსწრაფისა.

1417

ავთანდილდალომიფრიდონშიგნითერთადშეიყარნეს,მტერნისრულადაეწყვიდნეს,სისხლიმათნი

მოეღვარნეს,

უყივლესდაერთმანერთინახეს,დიდადგაეხარნეს,თქვეს:“ტარიელრაიქმნაო?”,მისადჭვრეტადთვალნი

არნეს.

1418

ერთმანცაარაიცოდა,ვერაცნესტარიერისა.ციხისაკარსამიჰმართეს,რიდიარჰქონდამტერისა;მუნნახესრიყეაბჯრისა,ნალეწიხრმალთაწვერისა,

ათიათასინობათი,უსულო,მსგავსიმტერისა.

1419

ციხისამცველიყველაიიდვამართვითასნეული,თავითფერხამდისდაჭრილი,აბჯარიმუნდახეული,ციხისაკარნიგანხმულნი,კართანალეწისრეული,

ცნესნაქმრადტარიელისად,თქვეს:“საქმეარსმისეული”.

1420

გზანიდახვდესშეკაფულნი,შევიდესდაგაძვრესხვრელსა,

ნახეს,მზისაშესაყრელადგამოეშვამთვარეგველსა,მუზარადიმოეხადა,ჰშვენისაკრვათმასალელსა,მკერდიმკერდსაშეეწება,გარდაეჭდოყელიყელსა.

1421

ეხვეოდესერთმანერთსა,აკოცესდაცრემლნიღვარნეს;ამასჰგვანდეს,ოდესერთგანმუშთარ,ზუალშეიყარნეს.მზერავარდსაშემოადგეს,დაშვენდესდაშუქნიარნეს,

აქანამდისჭირ-ნახულთაამასიქითგაიხარნეს.

1422

მათერთმანერთსააკოცეს,დგანანყელ-გარდაჭდობილნი.კვლაშეეწებნესხშირ-ხშირადვარდნიბაგეთათპობილნი.

აწესენიცაგავიდეს,შეკრბნესსამნივეძმობილნი,მასმზესამისცესსალამი,წადგესმართვითახმობილნი.

1423

მზემოეგებაპირითატურფითა,მოცინარითა,აკოცამისთამეშველთალაღმანცნობითაწყნარითა,

მათმდაბლადმადლიუბრძანასიტყვითამითნარნარითა,

ორნივეერთგანუბნობდესამოთასაუბარითა.

1424

ტარიელსცაუსალამეს,მასალვისამორჩსავითხეს,

მიულოცესგამარჯვება,ერთმანერთიმოიკითხეს;არასჭირდა,არინანეს,რომაბჯარიარგაითხეს,

თავნიმათნიგაალომნეს,მათნიმბრძოლნიიშვლეს,ითხეს.

1425

სამასისაკაცისაგანას-სამოციშეჰყოლოდა;ფრიდონსუმძიმსსპათამისთა,მაგრაცალ-კერძ

უხაროდა;მონახესდაარაცოცხლეს,რაცამბრძოლიდარჩომოდა,

რომეპოვნესსაჭურჭლენი,აწმცათვალვავითითქმოდა!

1426

მოკრიფესჯორი,აქლემი,რაცავითპოვესმალები;სამიათასსააჰკიდესმარგალიტიდათვალები,

თვალიყველაიდათლილი,იაგუნდიდალალები,იგიმზეშესვესკუბოსა,არსმათგანგანაკრძალები.

1427

სამოციკაციდააგდესქაჯეთსციხისამცველია,წამოიყვანესიგიმზე,მათიღაწაგვრაძნელია;

ზღვათაქალაქსადაჰმართეს,თუცაგზამუნითგრძელია,თქვეს:“ფატმანვნახოთ,მუქაფაგვაცმისი

გარდუხდელია”.

ტარიელისაგანზღვათამეფისასმისლვა

1428

ზღვათამეფესაწინაშეგაგზავნამახარობელი,

შესთვალა:“მოვალტარიელ,მტერთამძლე,მოსრვითმსპობელი;

ქაჯეთითმომყავსჩემიმზე,ჩემილახვართამსობელი;მწადიან,გნახოპატივით,ვითამამადამშობელი.

1429

“აწმემაქვსქაჯთაქვეყანადამათიდანადებია;მეფეო,კარგიყველაიმეთქვენგანწამკიდებია;ფატმანსუხსნიაჩემიმზე,სდედებიადასდებია,

მისადმუქაფადრაგიძღვნა?მძულსცუდინაქადებია.

1430

“მოდი,გვნახენ,გავიარდეთქვეყანასაშენსავირე,სრულადქაჯთასამეფოსაგიძღვნი,ჩემგანშეიწირე,

კაცნიშენნიშეაყენენ,ციხემაგრადდაიჭირე,

მევისწრაფი,ვერაგნახავ,შენწამოდი,ჩემკერძირე.

1431

“თქვენუბრძანეთჩემმაგიერუსენს,ქმარსაფატმანისსა,გამოგზავნოს,ეამებისნახვამისიხსნილსამისსა;

მისგანკიდეინატრიდაჭვრეტასამცასხვადღავისსა,ვინმზესაცაუნათლეა,ასრევითაბროლიფისსა!”

1432

რაკაციტარიელისაესტუმრაზღვათამფლობელსა,-წესია,გულიგაჰკრთებისამბავსაგასაკრთობელსა-

მისცამადლიდადიდებაღმერთსა,მართლისამბრჭობელსა,

მაშინვეშეჯდა,არუნდამისლვასხვასაღამხმობელსა.

1433

ბარგიაჰკიდა,გააგოქმნაქორწილისამათისა,მასმოაქვსრიცხვიტურფათა,არსსიდიადესათისა;ფატმანჰყავსთანა,იარესსავალიდღისაათისა;

უხარისნახვალომისადამზისა,ხმელთამნათისა.

1434

შორსგაეგებნესსამნივედიდსამეფესაზღვათასა,გარდახდეს,მდაბლადაკოცეს,გა-რე-სწყდესჯარსა

სპათასა;შეასხესქებატარიელს,მანმადლიგაუათასა,

ქალირანახეს,სტრფიალობსშუქსამასბროლ-ბაკმათასა.

1435

ფატმანხათუნს,მისსამჭვრეტსა,ედებოდაცეცხლინელი,

მოეხვია,გარდუკოცნახელი,ფერხი,პირი,ყელი;იტყვის:“ღმერთო,რაგმსახურო,განმინათლდარათგან

ბნელი!ვცანსიმოკლებოროტისა,კეთილიამისიგრძელი”.

1436

ქალიფატმანსეხვეოდა,ტკბილადიტყვის,არგამწყრალი:

“ღმერთმანგულიგანმინათლაგახეთქილი,გა-ცა-მწკრალი,

აწეგრევარგავსებული,წინასვიყავვითამცხრალი,მზემანშუქნიშემომადგნა,ვარდიმითვარარ-

დამზრალი”.

1437

ზღვათამეფეგარდაიხდისმუნქორწილსამეტადდიდსა.ქაჯეთიცადაუმადლა,არგაუშვადღესაშვიდსა;

უხვადგასცემსსაბოძვარსა,საჭურჭლესაანაკიდსა,პერპერასადაფანტულსაზედასცვეთდესვითახიდსა.

1438

მუნიდვისგორილარისა,სტავრისადაატლასისა;ტარიელსუძღვნაგვირგვინი,ვერ-დანადებიფასისა,იაგუნდისამრთელისა,ყვითლისა,მეტადხასისა,

კვლაერთიტახტიოქროსა,წითლისამართხალასისა.

1439

ნესტან-დარეჯანსყაბაჩაუძღვნა,შემკულითვალითა,

იაგუნდითაწითლითა,ბადახშითადალალითა.დასხდესორნივექალ-ყმანიპირითაელვა-მკრთალითა,მათნიმჭვრეტელნიდაიწვნესცეცხლითამართახალითა.

1440

ავთანდილსდაფრიდონსუძღვნაუსაზომოდიდიძღვენი:

ძვირფასისაუნაგირი,უკეთესითვითოცხენი,თვითოკაბათვალიანი,უცხოფერთაშუქთამფენი,მოახსენეს:“მადლირავთქვათ,სვიანმცაადავლა

თქვენი!”

1441

ტარიელმადლსაგარდიხდისტურფასიტყვითა,ენითა:“დიდადვიამე,მეფეო,პირველ,ნახვითათქვენითა,

მერმე,აგვავსენმრავლითაუცხოთატურფაძღვენითა,ვიცი,შორი-შორარ-ჩავლაჩვენთქვენიკარგადვქმენითა”.

1442

ზღვათამეფემოახსენებს:“ხელმწიფეო,ლომო,ქველო,მოახლეთასიცოცხლეო,ვერ-მჭვრეტელთაშორით

მკვლელო,მსგავსითქვენირამცამეძღვნა,შვენიეროსანახველო!

რამოგშორდე,რამერგების,საჭვრეტელადსასურველო?!”

1443

ტარიელფატმანსუბრძანა:“მეთავიშენიმიდია;დავ,ვალიშენიჩემზედაგარდაუხდელი,დიდია;აწრაცაქაჯთასაჭურჭლექაჯეთითამიკიდია,

მომიცემია,წაიღე,არკიდემომიყიდია”.

1444

ფატმანხათუნთაყვანის-სცა,ჰკადრებსმადლსამეტის-მეტსა:

“მე,მეფეო,ნახვათქვენიმიდებსცეცხლსადაუშრეტსა;რამოგშორდე,რავიქმნები?მედამაგდებვითარეტსა.

ახ,ნეტარძიმოახლეთა!ვაგლახთქვენსავერა-მჭვრეტსა!”

1445

ზღვათამეფესაეტყოდესსამნივეშუქთამაფენი,კბილნიბროლნიდაბაგენისადაფთამოსადაფენი:“უთქვენოდმყოფსაარგვინდანნიშაგნი,ნა-ჩანგ-

დაფენი,მაგრაგაგვიშვენ,წავიდეთ,ჟამია,ვართმოსწრაფენი.

1446

“შენიყავჩვენიმშობელიდაჩვენისაესავიო,მაგრაამასცავიაჯით,გვიბოძოერთინავიო”.

მეფემანბრძანა:“არამშურსსამიწოდთქვენადთავიო,რათგანისწრაფი,რაგკადრო?წა,გიწინამძღვრდეს

მკლავიო!”

1447

მეფემანნავი-ხომალდიმოჰკაზმაზღვისაკიდესა.გამოემართატარიელ,გამყრელნიცრემლსაღვრიდესა.თავსაიცემდეს,იგლეჯდეს,თმა-წვერსაგაიყრიდესა,

ფატმანისცრემლთაშედენითთვითზღვაცაგაადიდესა.

1448

გამოვლნესზღვანისამთავე,ერთგანძმადშენაფიცართა,კვლაამტკიცებდესსიტყვათა,მათპირველ

დანამტკიცართა;ჰშვენისმღერადასიცილიმათ,მისთაარ-უიცართა,ბაგეთათშუქიშეადგისზედანბროლისაფიცართა.

1449

მუნითკაციასმათსთანამათგაგზავნესმახარობლად,კვლაფრიდონისთავადთასა-ნაომართამათთა

მთხრობლად:“მანდამოვა,მოიმაღლებსმზემნათობთამამაგრობლად,

ჩვენ,დამზრალნიაქანამდის,აწვიქმნებითდაუზრობლად.”

1450

იგიმზეშესვესკუბოსა,იარესგზაზღვისპირისა,მიყმაწვილობდეს,უხარისმათგარდახდომაჭირისა;

მივიდეს,სადაქვეყანაიყონურადინგმირისა,მოეგებნიან,ისმოდისხმასიმღერისახშირისა.

1451

მუნმიეგებნესყოველნიფრიდონისდიდებულები.ასმათი,სავსელხინითა,ვისაღარაჩნდაწყლულები,

ნესტან-დარეჯანსმოეჭდო,რომევერგაჰყრისცულები,აწგაუსრულაყოველიმანმისინაერთგულები.

1452

ნესტან-დარეჯანეხვევის,პირსააკოცებსპირითა,უბრძანა:“ჩემო,ვაგლახმე,შენცააგავსეჭირითა,

აწღმერთმანმოგვცაწყალობა,ვცან,მისიარ-სიძვირითა;

მეგულსაშენსაეზომსა,არვიცი,გარდვიხდირითა!”

1453

ასმათჰკადრა:“მადლიღმერთსა,ვარდნივნახენარ-დაზრულნი,

ბოლოდასრეგააცხადნაგონებამანდაფარულნი,სიკვდილიცასიცოცხლედმიჩნს,ოდესგნახენ

მხიარულნი.”სჯობანყოვლთამოყვარულთაპატრონ-ყმანი

მოყვარულნი.

1454

დიდებულთათაყვანის-სცეს,მოახსენესდიდიქება:“რომეღმერთმანგაგვახარნა,კურთხეულარსმისი

ღმრთება!

ჩვენგვიჩვენაპირითქვენი,აღარაგვწვავსცეცხლთადება,

წყლულსა,მისგანდაკოდილსა,მასვეძალ-უცგანკურნება.”

1455

მოვიდესდაპირიხელსადასდვეს,აგრეგარდაკოცნეს.მეფეეტყვის:“ძმათათქვენთათავნიჩვენთვის

დაიხოცნეს,იგიშვებასაუკუნოსცხადადპოვეს,არიოცნეს,ერთსამიჰხვდესსაზიაროდ,დიდებანიიასოცნეს.

1456

“თუცამემათიდახოცამტკივისდასატკივარია,მაგრამათმიჰხვდაუკვდავიმუნდიდისაჩუქარია”.

ესეთქვა,ნელადატირდადაწვიმათოვლსაარია,ნარგისთათიძრვისბორიო,ვარდსაზრავს,იანვარია.

1457

მუნატირდესყველაკანი,რატირილადიგინახეს,რაცავისცადაჰკლებოდა,მათტირილით,სულთქმით

ახეს;დადუმდესდამოახსენეს:“რათგანბრძენთამზეებრ

გსახეს,თქვენთამჭვრეტთამღერაჰმართებს,რასათვისმცა

ივაგლახეს!”

1458

“ვინღირსათქვენსაეგზომსატირილსა,შეჭირვებასა!თქვენთვისსიკვდილიდიასჯობსმიწათაზედარებასა”.

კვლაფრიდონჰკადრამეფესა:“ნურადიქმგამწარებასა,ღმერთიმცამუქფადმოგიზღავსათასსაგახარებასა!”

1459

ავთანდილცამიუმტკივნა,იტყვისდიდსასიმძიმილსა;მათშეასხესქება,უთხრეს:“მივსცნეთთავნიაწღიმილსა,რათგანმიჰხვდადაკარგულილომიმზესაწახდომილსა,აღარავტირთსატირალსა,აღარდავსდებთთვალთა

მილსა”.

1460

მივიდეს,სადაქალაქიდიდიმულღაზანზარია;სცემდესბუკსადატაბლაკსა,გახდაზათქიდაზარია,დაბდაბისადაქოსისახმატურფადშენათხზარია,მოატყდესმოქალაქენი,დააგდესმუნბაზარია.

1461

შუკათამოდგესვაჭარნი,ყოვლგნითმჭვრეტელთაჯარია,შორსუარებდესსარანგნი,ხელთააქვსმათაბჯარია;მოიჯრებოდესჯალაბნი,სარანგთადამსაჯარია,

მათადსაჭვრეტლადმიშვებამუნმათგანნააჯარია.

1462

გარდახდესფრიდონისასა,სრანახესმოსაწონები.გამოეგებამრავალიოქროსსარტყლითამონები,

ფერხთასაფენლადოქსინომართმათგანარსნაქონები,თავსააყრიდესოქროსა,ხვეტსჯარიმუნნარონები.

ქორწილიტარიელისადანესტან-დარეჯანისა

ფრიდონისაგან

1463

მათქალ-ყმათათვისსაჯდომიდაედგათეთრ-ძოწეული,წითელ-ყვითლითათვალითაზედაკეკლუცად

ფრქვეული;ავთანდილისთვის-ყვითელიდაშავიერთგანრეული;

მოვიდეს,დასხდეს;მჭვრეტელივცანმათისულ-დალეული.

1464

მგოსანნიმოდგეს,ისმოდახმასიმღერისატკბილისა;ქორწილიქმნესდაგამრავლდაძღვნობალარისა

ლბილისაფრიდონისპურადკარგისა,არმასპინძლისაწბილისა;

ნესტან-დარეჯანსუშვენისღიმილი,ჩენაკბილისა.

1465

მოიღესძღვენიუსახოფრიდონისარ-ალქატისა,ცხრამარგალიტი,სიდიდითმართვითაკვერცხიბატისა,კვლაერთითვალი,სამსგავსომზისაშუქ-მონამატისა,მასწინაღამითძალ-ედვისმხატვარსახატვახატისა.

1466

კვლაუძღვნათვითოფარღული,გარდასაყრელიყელისა,მგრგვლადდათლილისათვალისა,იაგუნდისა

მრთელისა;კვლამოაქვსერთიტაბაკი,მძლედსაჭირავიხელისა,

ავთანდილისთვისლომისაძღვენიფრიდონისქველისა.

1467

იგიტაბაკისავსეამარგალიტითასხვილითა.ავთანდილსუძღვნაყველაიარასიტყვითაწბილითა.აივსოსახლისტავრითადაოქსინოთალბილითა,

ტარიელმადლიუბრძანა,ლაღმანსიტყვითატკბილითა.

1468

ფრიდონისგანუსაზომოქორწილიადღესარვასა;ყოვლთადღეთამიართმიდესუფასოსაძღვენსამზასა;დღედაღამეარგასწყვედდისჩაღანადაჩანგიხმასა.აჰა,მიჰხვდესშესაფერნიყმაქალსადაქალიყმასა.

1469

ტარიელფრიდონსუბრძანადღე-ერთსიტყვებიგულისა:

“არსგულითქვენისაჩემოდუფროსიძმისასრულისა,არგემუქფებისსიცოცხლე,არცამოცემასულისა,

მეთქვენგანვპოვემოკვდავმანჩემიწამალიწყლულისა.

1470

“ავთანდილისგანშენციციჩემთვისთავისადადება,აწმემაქვსნაცვლადმისისამოხმარებისაწადება:

შენმიდი,ჰკითხე,რაუნდა,მანქმნასამისიცხადება,ვითადამივსოსახმილი,ეგრემისიცაკმადება.

1471

“უთხარ:«ძმაო,რაგარდიხდისშენგანჩემსაჭირ-ნახულსა!

ღმერთიმოგცემსწყალობასა,მისგანზეცითშესახულსა!თუვერავიქმსაწადელსაშენსა,შენთვისგაზრახულსა,

არავნახავსახლსაჩემსა,არდარბაზსა,არცახულსა.

1472

«აწმითხარ,ჩემგანრაგინდა,ანურითმოგეხმარები?ვარჩევ,წავიდეთარაბეთს,იყავჩემიცამარები;

ტკბილისიტყვითაგავმართოთდახრმლითასაომარები.თუშენშენსცოლსაარშეგრთავ,მეჩემსაარვექმარები».“

1473

რაფრიდონუთხრაავთანდილსტარიასმოციქულობა,მასგაეცინნეს,გაღიმდა,ჰშვენოდამხიარულობა;თქვა,თუ:“მეშველირადმინდა,მჭირსარავისგან

წყლულობა!ჩემიმზეარცაქაჯთაჰყავს,არცასჭირსლხინ-

ნაკლულობა.

1474

“ჩემიმზეტახტსაზედაზისმორჭმულიღმრთისანებითა,საკრძალავიდაუკადრი,ლაღი,არვისგანვნებითა,

არცარაუმძიმსქაჯთაგან,არცაგრძნეულთაგრძნებითა,მასზედაშველარადმინდა?!რადმეჭვრასაცათნებითა?

1475

“რამოვაჩემთვისგანგება,ზეცითმოსრულნიზენანი,ღმერთიიწადებს,მომივლენგულისსახმილთალხენანი;მაშინღამომხვდენმოკვდავსამზისაელვათაფენანი,

უმისჟამისოდცუდიაჩემგანმიდამორბენანი.

1476

“მიდიდაჰკადრეტარიელსპასუხი,ჩემგანთხრობილი:«მადლირადუნდა,მეფეო,ხარრაზომგინდალმობილი?ვარმუცლითგანვედედისათქვენადსამონოდშობილი,ღმერთმანმუნამდისმიწამყოს,ვირმეფეიყოცნობილი.

1477

«გებრძანა:«შეყრამწადიანსაყვარელისაშენისა».ეგეარსმსგავსიგულისალმობიერისათქვენისა;

მუნამეხრმალიარმიკვეთს,არცასივრცელეენისა,მიჯობსმოლოდნასაქმისამისგანგებისაზენისა.

1478

«ესეაჩემისაწადიდაჩემიმოსანდომარე:ინდოეთსგნახომორჭმული,საჯდომთაზედამჯდომარე,გვერდსავეგიჯდესმნათობიპირიელვათამკრთომარე,

მებრძოლნითქვენნიმოგესრნეს,არვინჩნდესმუნმეომარე.

1479

«რაგამისრულდენესენიჩემნიგულისანებანი,მაშინღამივალარაბეთს,მომხვდენმისმზისახლებანი;ოდესცასწადდეს,დამივსნესამაცეცხლისადებანი.სხვათქვენგანარაარმინდა,მძულანცუდნიღა

თნებანი»”.

1480

რაფრიდონჰკადრატარიელსესესიტყვანიყმისანი,მანბრძანა:“მაგასარავიქმ,ამასარუნდამისანი.ვითამანპოვნამიზეზნიჩემისასულთადგმისანი,ეგრევემანცასამისოდნახნესძალ-გულნიძმისანი.

1481

“მიდი,უთხარჩემმაგიერსიტყვაჩემგანარ-ნათნები:«მეშენისაგამზრდელისაუნახავადარდავდგები.

ვეჭვ,მრავალიდამეხოცოსმონა,მისგანსაყვარლები,ვითხოვხოლეშენდობასა,ეგეთიღამოვბრუნდები».

1482

“ესეუთხარ:«ამისმეტსაჰმოციქულობნურასნუო,ხვალეწასლვაარდავშალო,არცასაქმეგავათუო;მეარმიზამსარაბთმეფე,რომესიტყვაგავაცრუო,ამოდვსთხოვოქალიმისი,შევეხვეწო,შევაგუო»“.

1483

უამბოფრიდონავთანდილსტარიასმოციქულობა:“არდადგებისო,ცუდიაშენგანცდისაღათქმულობა”.

მასდაუმძიმდა,მოედვაკვლაგულსაკვამლ-ალმულობა.ასრეხამსრიდიმეფეთა,ყმათაგანმოკრძალულობა!

1484

ავთანდილმივამუხლ-მოყრითტარიასშესახვეწელად,ფერხთაეხვევის,აკოცებს,აღარშეხედავსზეწელად,ეტყვის:“კმა,რაცაშევსცოდეროსტანსწლეულადმე

წელად,კვლანუმიქმერთგულობისაგამტეხლად,და-ცა-

მლეწელად.

1485

“რასაცაჰლამი,არმოგცემსმასღმრთისასამართალია,

გამზრდელსაჩემსავითვჰკადრომესაქმესამუხთალია!მემისთვისხელივითგავძრა,ვინჩემთვისფერ-

ნამკრთალია!ვითმოიხმაროსმონამანპატრონსაზედახრმალია!

1486

“ეგესაქმემედაჩემსასაყვარელსაშეგვამდურვებს,ვათუგაწყრეს,გაგულისდეს,კუშტიგულსაშეაურვებს,ამბავსაცადამიძვირებს,ჭვრეტისათვისმომასურვებს,

შენდობასახორციელიკაცივერადამიურვებს”.

1487

ტარიელუთხრასიცილით,მანმზემანშუქ-ნაფენამან,ხელიმოჰკიდაავთანდილს,აჰმართა,ააყენამან:“მიყოოკარგიყველაიმომართებამანშენამან,

მაგრასჯობს,შენცაგალხინოსჩემმანშენითალხენამან.

1488

“დიამძულსმეტიმოყვრისაშიში,კრძალვადარიდობა,მძულსგაუწყვედლადკუშტობადასულ-მძიმობა,

დიდობა;თუმოყვარეა,გულისაქმნასჩემკემონაზიდობა,

თვარამეჩემდა,იგმისდა,დიასჯობსკიდის-კიდობა.

1489

“მევიციგულისაშენოდშენისასაყვარელისა,არეწყინებისსტუმრობაშენისამეშემყრელისა.

რადმცარავჰკადრემეფესათხრობარასაცაჭრელისა!ოდენნახვისამათისანატრამაქვსსანატრელისა.

1490

“ამასოდენმოვახსენებმუდარითდაშეპოვნებით,რომემოგცესქალიმისიმანმისითამოგონებით.რათგანბოლოშეყრავეა,სიშორესავითეთნებით?

დააშვენეთერთმანერთი,თავის-თავისნუდასჭნებით”.

1491

რაავთანდილტარიასგანცნა,წასლვასაარდაშლიდა,არაჰკადრაშეცილება,საუბარსაზედაჰრთვიდა;

ფრიდონკაცსადარჩეულსასათანაოდგარდასთვლიდა,თანაწაჰყვა,განაღამცამასთანავეგზასავლიდა.

სამთაგანვექვაბსამისლვადამუნითარაბეთს

წასლვა

1492

ამსაქმესადაფარულსაბრძენიდივნოსგააცხადებს:ღმერთიკარგსამოავლინებსდაბოროტსაარდაბადებს,

ავსაწამ-ერთშეამოკლებს,კარგსახან-გრძლადგააკვლადებს,

თავსამისსაუკეთესსაუზადო-ჰყოფს,არაზადებს.

1493

ფრიდონისითგაემართნესიგილომნი,იგიმზენი,თანამიჰყავსპირიმზისა,ქალიმჭვრეტთაამაზრზენი,

ჰკიდავსბროლსაყორნისბოლოდაწყობილი,დანათხზენი,

მუნბადახშსააშვენებდესსინატიფე-სინაზენი.

1494

იგიმზეუჯდაკუბოსადააგრეარონინებდეს;მინადირობდეს,ნადირსამუნსისხლსამიადინებდეს;სადაცადახვდისქვეყანა,მჭვრეტელთამოალხინებდეს,მოეგებნიან,სძღვნობდიან,აქებდეს,არაგინებდეს.

1495

მასჰგვანდეს,თუცასამყაროსმზეუჯდაშუამთვარეთა;იარნესდღენიმრავალნილაღთა,ბრძნადმოუბარეთა;

შიგანმათდიდთამინდორთა,ყოვლგნითკაც-მიუმხვდარეთა,

სადყოფილიყოტარიელ,მიჰხვდესმისკლდისაარეთა.

1496

ტარიელბრძანა:“მემმართებსდღესთქვენიმასპინძელობა;

მუნმივალ,სადაყოფილვარ,მჭირდასადამდისხელობა;მუნგვიმასპინძლოსასმათმან,მასუცხორცისახმელობა,მერომეგიძღვნიტურფათა,აქოთლარისაჭრელობა”.

1497

მივიდეს,შიგანგარდახდესქვაბსამასდიდთაკლდეთასა.

ასმათსუცხორციირმისა,იქმსმასპინძლობა-კვეთასა.ამხანაგობდეს,ლაღობდეს,წასლვასამათსაქმეთასა,ღმერთსაჰმადლობდესშეცვლასალხინადჭირისა

დღეთასა.

1498

მოიარესქვაბოვანი,თამაშობდესმხიარულნი,პოვნესიგისაჭურჭლენი,ტარიასგანდაბეჭდულნი,ვერცავისგანდანათვალნი,ვერცავისგანშეგებულნი;არიტყვიან,არაგვაქვსო,იგამისთვისგულ-ნაკლულნი.

1499

უბოძატურფამრავალიმათმათიშესადარები,კვლაფრიდონისნიაავსნა,სპაჰყვათუსპასალარები.

აივსოკაციყველაი,მაშინმათთანანარები,მაგრაძესრომესაჭურჭლე,ჰგვანდაკაც-დაუკარები.

1500

ფრიდონსუთხრა:“ვალითქვენიჩემგანძნელადგარდიხდების,

მაგრათქმულა:«კარგისმქმნელიკაციბოლოდარ

წახდების»;აწსაჭურჭლერაზომიცააქაძესდაანიდების,

შენიიყოსყველაკაი,შენწაიღე,ვითაგხვდების”.

1501

ფრიდონმდაბლადთაყვანი-სცა,ჰკადრამადლიმეტის-მეტი:

“მე,მეფეო,რადგგონივარუჭკუოდააგრერეტი?მტერიყოვლიჩალადგიჩანს,ვინმცაიყოვითაკეტი,ჩემილხინიმუნამდისა,ვირევიყოშენიმჭვრეტი!”

1502

ფრიდონკაცნიდააბრუნნამოსასხმელადაქლემისად,სახლსამისსამისაღებლადმისყველასასაჭურჭლისად;აწმუნითგანგაემართნესარაბეთითწავლადგზისად,

ავთანდილაგალეულიშესაყრელადმთვარემზისად.

1503

მიჰხვდესარაბთასაზღვართა,რავლესმრავალიხანები.დაჰხვდასოფლები,ციხები,ხშირ-ხშირად,თანის-თანები,მუნშიგანმყოფსაემოსატანსალურჯიდამწვანები,ავთანდილისთვისყველაიცრემლითაარსნაბანები.

1504

ტარიელკაციგაგზავნაწინაშეროსტანმეფესა,შესთვალა:“გკადრებ,მეფეო,სურვილთასიიეფესა;მემოვალ,მეფეინდოთა,დარბაზსათქვენსასეფესა,

გიჩვენებვარდსაკოკობსა,უფრჭვნელსა,მოუკრეფესა.

1505

“მაშინთქვენჩემიგეწყინანახვამიწისაშენისა,ცდაშეპყრობისაავიჰქმენ,შემოტევებაცხენისა;მეშენთასპათავაჩვენენიშანირამეწყენისა,

დავხოცემონამრავალი,მსახურისრისათქვენისა.

1506

“აწამადმოვალწინაშე,დავყარენჩემნიგზანია,შემინდოთ,რაცაშეგცოდე,ჰქმნნეთგაწყრომისაკმანია.ძღვენიარამაქვს,მმოწმობენფრიდონდამისნიყმანია,

ოდენძღვნადთქვენიავთანდილმეთქვენთვისმომიტანია”.

1507

რამიუვიდამეფესამახარობელიჟამისა,

ვითგაეხარნეს,ვერიტყვისენაერთისაწამისა;თინათინსღაწვთაემატაელვაშუქისასამისა,

ბროლსადალალსააშვენებსმუნჩრდილიწარბ-წამწამისა.

1508

ტაბლაკსაჰკრესდაგაისმახმამაშინთქართქარებისა.ლაშქარნირბოდესმიდამო,ქმნასწადდამათკერებისა.

დაიწყესმოსხმაცხენისა,მოღებაუნაგრებისა,შესხდასიმრავლემოყმისამკლავ-ფიცხელ,გულ-

მაგრებისა.

1509

მეფეშეჯდა,გაეგებნესთავადნიდასრულადსპანი.ვისცაესმის,მოვიდიანმასწინაშესხვაგნითსხვანი.

ყველაკაიღმერთსაჰმადლობს,გაამაღლესმათნიხმანი,თქვეს:“ბოროტსაუმყოფოო,კეთილნიაშენთვისმზანი!”

1510

რაერთმანერთიაუჩნდამიგებულ-მოსაგებავთა,ავთანდილეტყვისტარიელსსიტყვათადანაზებავთა:“აგერაჰხედავთმინდორთა,მტვერითაშენაღებავთა?ამისთვისვიწვი,სახმილიგულსაეცხელა,ებავთა.

1511

“ისიაჩემიგამზრდელიდათქვენდამოგებებულა.იქივერმივალ,მრცხვენიან,გულსასახმილიდებულა,ჩემადარაკადსულ-დგმულიკაციარგაწბილებულა,რასაცამიზამთ,თქვენიცით,ფრიდონთქვენდავე

ხლებულა”.

1512

ტარიელუთხრა:“კარგსაიქმშენპატრონისაკრძალვასა.აწდადეგ,იქინუმიხვალ,იქმცაუჩემოდხალვასა.მემივალ,ვუთხრობმეფესაშენგანთავისამალვასა,

ვეჭვ,ღმრთითაადრეშეგყარომზესამას,ტანადალვასა”.

1513

მუნდადგალომიავთანდილ,დაიდგამცირეკარავი.ნესტან-დარეჯანმუნვედგას,იგიამჭვრეტთამზარავი,

მისთაწამწამთანიავიქრის,ვითაქარიარავი,წავიდამეფეინდოთამისრული,მიუპარავი.

1514

ფრიდონწაჰყვა.განაღამცაგავლესველიდიდსახანსა,ცნამეფემან,ტარიელიმარტომოვა,მოჰხრისტანსა;

გარდახდადათაყვანის-სცამასუკადრსა,ლომებრჯანსა,სდებსპატივსაინდოთმეფეს,მართმამისაშესაგვანსა.

1515

ტარიელცათაყვანის-სცა,მივაკოცნად,სასალამოდ;მეფეყელსააკოცებდამართბაგისადასაამოდ,

გაკვირვებითეუბნების,არისმისგანსათამამოდ:“შენმზეხარო,შენიგაყრაარისდღისაშესაღამოდ”.

1516

გაეკვირვამეფემისსათვალადობა-სიტურფესა,პირსაუჭვრეტსგაკვირვებით,უქებსმკლავთასიალფესა;

კვლაფრიდონცაუსალამა,თაყვანის-სცამანმეფესა,

მასმეფესა,ავთანდილისნახვისათვისმოსწრაფესა.

1517

მეფეტარიასქებასადაჰკრთების,დაეღონების.ტარიელეტყვის:“მეფეო,აწგულიშენგემონების;

მიკვირს,თუეგრესიკეთეთქვენჩემირადგეგონების!რათგანავთანდილშენია,სხვარადვინმოგეწონების?

1518

“ნუგიკვირსმისივერ-ნახვადადაყოვნებახანისა!მოდიდადავსხდეთ,მეფეო,ამოაკორდიმწვანისა,გკადრომიზეზიმისისათქვენსწინავერ-მოტანისა,ვიაჯრასამე,აწმმართებსმოთხოვამეფარმანისა”.

1519

დასხდესმეფენი,მოადგაგარესიმრავლერაზმისა.ტარიელსპირსაციმციმიათქს,უნათლესიბაზმისა;

ჭვრეტაახელებსმჭვრეტელთაყოფა-ქცევისადაზმისა;დაუწყოთხრობამეფესასიტყვისა,ბრძნადნაკაზმისა:

1520

“მეფეო,თავიმემცრობისმემისადმოსახსენებლად,მაგრამოსრულითქვენსწინავარშემომხვეწლად,

მქენებლად;თვითიგიიაჯს,რომელიჩანსმზეებრშუქთამფენებლად,ვინარისჩემადსინათლედდაჩემადგამათენებლად.

1521

“აწამასგკადრებთორნივეხვეწნითდაშემუდარებით:

ავთანდილდამდვაწამალიმისგანთავისადადებით,დაჰვიწყდეს,რომეპატიჟნისჭირდესჩვენთავედარებით;არგაწყენ,გრძელიამბავიარსჩემგანმიუმხვდარებით.

1522

“თქვენთაუყვარსერთმანერთი,ქალიმასდაიგიქალსა,მითვიგონებსაბრალოსა,მტირალსადაფერ-

ნამკრთალსა;მუხლ-მოყრილიგეაჯები,ნუღარაწვევიმათალსა,

რომემისცექალითქვენიმკლავ-მაგარსა,გულ-ფიქალსა.

1523

“ამისმეტსაარასგკადრებ,არმოკლესა,არცაგრძელსა”.ამოიღოხელ-მანდილი,მოინასკვაზედანყელსა,

ადგა,მუხლნიმიუყარნა,ეაჯებისვითამზრდელსა.

გაუკვირდაყოვლსაკაცსა,მისამბისამომსმენელსა.

1524

რატარიელმუხლ-მოყრილინახა,მეფეშეუზარდა,შორსუკუდგა,თაყვანის-სცა,ქვემიწამდისდაუვარდა,მოახსენა:“ხელმწიფეო,ლხინიყოვლიუკუმქარდა,

თქვენმანაგრესიმდაბლემანნახვათქვენიჩამადარდა.

1525

“ვითეგების,რაცაგწადდეს,რომეკაციარმოგთმინდეს,ანუმშურდესქალიჩემი,საკლავადდატყვედცაგინდეს;

გებრძანამცასახლითთქვენით,ცრემლიარცამაშინმდინდეს;

სხვამისებრივერაპოვოს,ცათამდისცააღ-ცა-ფრინდეს!

1526

“მესიძესაავთანდილისუკეთესსავჰპოვებვერა;თვითმეფობაქალსაჩემსამივეც,აქვსდამასეფერა;ვარდიახლადიფურჩნების,მეყვავილიდამებერა,რადმცავჰკადრეშეცილება,რასაცოდენიგისჯერა!

1527

“თუშეგერთოერთიმონა,თქვენთვისარცამაშინმშურდა.

ვინმცაგკადრაშეცილება,უშმაგომცავითმოგმდურდა!თუავთანდილარმიყვარდა,ასრემისთვისრად

მომსურდა?დია,ღმერთო,წინაშევარ,ესეჩემგანდადასტურდა”.

1528

რატარიელმეფისაგანესესიტყვამოისმინა,დადრკა,მდაბლადეთაყვანა,პირსაზედანდაეფინა.

კვლამეფემანთაყვანის-სცა,წამო-რე-ვლო,წადგაწინა,ერთმანერთიმოიმადლეს,მათერთსაცაარეწყინა.

1529

ფრიდონშეჯდა,ავთანდილისმახარობლადგაექანა,-ესდენდიდისიხარულიგაეხარნესმასცაგანა!-წავიდადაწამოუძღვა,მოიყვანა,მოჰყვათანა,

მაგრაირცხვისმეფისაგან,შუქიბნელადმოევანა.

1530

მეფეადგა,მოეგება;ყმაგარდახდა,რამივიდა;ხელთაჰქონდახელ-მანდილი,პირსამითაიფარვიდა.

მზეღრუბელსამოჰფარვოდა,ქუშდებოდა,ვარდსაზრვიდა,

მაგრამისსაშვენებასარამცავითადაფარვიდა?!

1531

მეფეკოცნასალამოდა,აღარაცრემლნისდენიან;ავთანდილფერხთაეხვევის,შუქნიქვედაუფენიან;უბრძანა:“ადეგ,ნუირცხვი,შენზნენიგამოგჩენიან;

რათგანმერჩიო,ნუმერცხვი,ჩემგანნუღარაგრცხვენიან!”

1532

მოეხვია,გარდუკოცნამანპირისაარე-მარე:“დამივსეოცეცხლიცხელი,მაგრაწყალიარემარე;

ვინგიშერიდააჯოგადაწამწმისაარემა-რე,გვალე,შეგყრი,ლომო,მზესა,თავიმისკეარემარე”.

1533

მეფეყელსაეხვეოდამასლომსადავითაგმირსა,ახლოსუზის,ეუბნების,აკოცებსდაუჭვრეტსპირსა;იგიმზედახელმწიფობაასრემიჰხვდა,ვითაღირსა.მაშინლხინიამოარის,რაგარდიხდისკაციჭირსა.

1534

ყმამეფესამოახსენებს:“მიკვირს,სხვასარადრასჰბრძანებ!

რადარგინდანახვამზისა,ანურადღააგვიანებ?მიეგებვიმხიარული,სახლსათქვენსამოიყვანებ,შემოიმოსშუქთამისთა,ნათლადგარემოივანებ”.

1535

ტარიელსცამოახსენა;შესხდეს,ქალსამიეგებნეს,მათსამთავეგოლიათთამზისაფერადღაწვნიღებნეს,მიჰხვდესმათსასაწადელსა,იგიპოვეს,რაცაძებნეს,

ხელიჰხადესხრმალთამათთა,არაცუდადწელთაებნეს.

1536

მეფემანქალსუსალამა,მანშორითგარდახდომილმან.დაუყვნათვალნიელვამან,მისთაღაწვთაგან

კრთომილმან;გამოეგება,აკოცაკუბოსაშიგანჯდომილმან,

დაუწყოქებამეფემან,თვითვერასვერ-მიხვდომილმან.

1537

ეტყვის:“მზეო,ვითაგაქო,ნათელოდადარიანო!

შენთვისხელნიგონებანიარაცუდადარიანო,მზიანოდამთვარიანო,ეტლადრაოდარიანო,

თქვენსაჭვრეტლადაღარმინდით,არვარდნოდაარიანო”.

1538

გაკვირდესყოვლნიმხედველნიმისთაელვათაფენასა;ვითმზემან,დაყვნამჭვრეტელთათვალნინათლისა

ჩენასა;სითცაგამოჩნდის,იქმოდესჯარნიმუნითკენრბენასა,მისგანდამწვარნიმისცნიანგულნიჭვრეტითალხენასა.

1539

შესხდეს,წავიდესყველანიშინათავისამარებად,ჰქონდესშვიდნივემნათობნიმისმზისადასადარებად,

არმიიხვდომისსიტურფე,არსმათგანმიუმხვდარებად,ადრემივიდესმეფისასახლადსამყოფად,არებად.

1540

შევიდეს,ნახესთინათინ,მჭვრეტთამიმცემიჭირისა;სკიპტროსან-გვირგვინოსანსაჰშვენოდაცმაპორფირისა,

მოსრულთაპირსაშეადგაელვამისისაპირისა;შევიდამეფეინდოთა,იგიმზე,მსგავსიგმირისა.

1541

ტარიელდაცოლმანმისმანქალსამდაბლადუსალამეს,მოეგებნეს,აკოცესდასაუბარიდააამეს,

იგისახლიგანანათლეს,არნათელიშეაღამეს,ბროლ-ბადახშიგააღაწვესდაგიშერიაწამწამეს.

1542

თინათინზედააწვივატახტსამეფეთაზეთასა,ტარიელუთხრა:“შენდაჯე,სწადიანბრჭესაბრჭეთასა,

დღესტახტიშენიშენგმართებსმეტადყოველთადღეთასა,

მელომილომთადაგისვაგვერდსაშენ,მზესამზეთასა”.

1543

ორთავეხელიმოჰკიდესდადასვესტახტსათავისსა,გვერდსადაუსვესავთანდილ,სურვილსამოეკლავისსა;

უნახავსადანახულსასჯობსყოვლსასანახავისსა,ნუეჭვმიჯნურადმათებრსანუცათურამინსდავისსა.

1544

ქალსაშესწბა,გაუკვირდაავთანდილისგვერდსაჯდომა,ფერიჰკრთადაგაუფიცხაშედაგამოგულმანკრთომა.მეფეეტყვის:“შვილო,ჩემგანგაქვსსირცხვილითურა

ზომა,ბრძენთაუთქვამსსიყვარული,ბოლოდმისიარ-

წახდომა”.

1545

“აწ,შვილო,ღმერთმანთქვენმოგცესათასწელდღეთაგრძელობა,

სვე-სვიანობა,დიდობა,კვლაჭირთაგარდუხდელობა!ცამცანუშეგცვლის,მოგხვდებისთვითმისებრ

შეუცვლელობა!თქვენისხელითამეღირსოსმიწათაშემომყრელობა!”

1546

მართმეფემანსპათაბრძანაავთანდილისთაყვანება:“ესეაომეფეთქვენი,ასრეიქმნაღმრთისანება,

დღესამასაქვსტახტიჩემი,მე-სიბერევითასნება,ჩემადსწორადჰმსახურებდით,დაიჭირეთჩემიმცნება!”

1547

ლაშქარნიდადიდებულნიდადრკეს,მდაბლადეთაყვანნეს,

მოახსენეს:“მიწადვექმნნეთ,ვინცამიწადმიგვიყვანნეს,მორჩილ-ქმნილნიდაგვამდიდრნეს,ურჩნიმკვდართა

დაგვაგვანნეს,მტერთამკლავნიშეაძუნტნეს,გულნიჩვენნი

აგულვანნეს”.

1548

ტარიელცაუთხრაქებითიმედისათავსადება;ქალსაუთხრა:“შემიყრიხართ,აღარაგწვავსცეცხლთა

დება,ქმარიშენიძმააჩემი,აგრევემწადსთქვენიდება,ორგულთადაშემცილეთათქვენთამევქმნა

გაფლიდება”.

ქორწილიავთანდილისადათინათინისა

არაბთამეფისაგან

1549

მასდღეავთანდილხელმწიფედზისდახელმწიფეზენია,

მასთანამჯდომსატარიელსჰშვენიანსინაზენია;

ნესტანჯარახლავსთინათინს,ვინმჭვრეტთაამაზრზენია,

ჰგავს,თუცამოდრკაქვეყანად,შეყრილანორნიმზენია.

1550

დაიწყესმორთმაპურისალაშქართამისმესავსისა,ზროხადაცხვარიდაკლულიარსუმრავლესიხავსისა,შეიქმნაძღვნობაძღვენისა,მათისაშესამსგავსისა,

მათყოვლთაშუქიანათობსპირისამზისამსგავსისა.

1551

იაგუნდისაჯამებიიყვის,ლალისაჭიქები,კვლაუცხოფერთაჭურჭელთასხდისუცხო-უცხოსიქები.

მისქორწილისამაქებიკაციბრძენთაგანიქები,მჭვრეტელო,გულსაეტყოდი:“ნუაეხსნები,იქები!”

1552

მუტრიბნიმოდგესყოველგნით,ისმოდისხმაწინწილისა;შეყრითძესგორიოქროსადაბადახშისათლილისა;მსმელთათვისწყაროღვინისაასგანდის,მსგავსი

მილისა,ბინდითცისკრამდისსმაიყო,გარდახდაჟამიდილისა.

1553

არადარჩაუსაბოძვროარკოჭლიდაარსაპყარი;მოდიოდამარგალიტიმოფანტული,მონაყარი;გაბედითდაწასაღებადატლასიდაოქრომყარი.

სამდღეიყოინდოთმეფეავთანდილისვითმაყარი.

1554

ხვალისადმეფეარაბთაკვლაპურობს,არღაფალია;ტარიელსუთხრა:“შენიმზესაჭვრეტლადსატურფალია.

მეფეხარყოვლთამეფეთადაეგედედოფალია;ხამს,ყურსაგვეგდოსსაყურადჩვენთქვენინატერფალია.

1555

“აწ,მეფეო,არეგებისჩვენისხდომათქვენადსწორად”.სახელმწიფოსაჯდომიდასხვადაუდგატახტიშორად.

ქვემოთდასხნაავთანდილდაცოლიმისიმათადსწორად.

პირველძღვენიტარიასთვისმოიღიან,იდვისგორად.

1556

არაბთამეფემასპინძლობს,იქმსოდენარიფობასა,

ზოგჯერმათახლავს,ზოგჯერმათ,არიხმობსხელმწიფობასა,

გასცემსდაუქებსყოველიუხვობა-იეფობასა,ფრიდონზისახლოსავთანდილს,ჩვეულივითმეფობასა.

1557

მეფესაქმრითურთპატივიჰქონდაინდოთაქალისა,სიყვარულიდაჩუქება,ვითსიძისადასძალისა;რომესძღვნა,არაეგებისთქმაარცანაათალისა,-

თვითოსკიპტრადაპორფირიდაგვირგვინებითვალისა.

1558

კვლაუძღვნაძღვენიორთავე,მსგავსიმათისაბედისა,ათასითვალი,ნაშობირომანულისადედისა,

კვლამარგალიტიათასი,მართვითაკვერცხიტრედისა,

ათასიცხენიტაიჭი,სიდიდითმსგავსიქედისა.

1559

ფრიდონსუძღვნაცხრატაბაკიმარგალიტითავ-შედგმული,

ცხრატაიჭი,ძვირფასისაუნაგრითაშეკაზმული.ინდოთმეფეთაყვანსასცემსლაღი,ბრძენი,არმახმული,მადლიჰკადრაფხიზელურად,თუცაიყოღვინო-სმული.

1560

რასვაგრძელებდე?გარდახდესდღენიერთისათვისანი.თამაშობდიან,არიყვნესყოლაგაყრანისმისანი.

ტარიელსსძღვნიანუცხონითვალნილალისაქვისანი,მათყოვლთამათნიელვანიჰფარვენმართვითამზისანი.

1561

ტარიელჰგვანდისვარდსადაიყვისფიფქისამთოველად,ავთანდილროსტანსწინაშეგაგზავნადასათხოველად,შესთვალა:“შენისიახლეკმაჩემადლხინადყოველად,მტერთააქვსჩემისამეფო,ვიციმუნშიგანმძოველად.

1562

“უცებნიმოსრნისმცოდნელთაცოდნამან,ხელოვნებამან.ვეჭვ,მოგცესთქვენცადაღრეჯაჩემმანრასაცავნებამან;

წავიდე,ავიარმიყოსმეაქადაყოვნებამან,ადრეკვლაგნახნემორჭმულნი,ინებოსღმრთისა

ნებამან”.

1563

როსტევანჰკადრა:“მეფეო,რადხართრასაცარიდითა?რაცაგიჯობდეს,იქმოდით,გასჭვრეტდით,გაიცდიდითა,ავთანდილთანაწამოგყვეს,წადითლაშქრითადიდითა,თქვენთამტერთადაორგულთადაჰფრეწდით,და-ცა-

სჭრიდითა”.

1564

ავთანდილუთხრატარიელსესესიტყვებიორები.მანუთხრა:“აგრენუუბნობ,შეცევბროლისაყორები,ახლადშეყრილსამთვარესა,მზეო,ვითმოეშორები?”ავთანდილუთხრა:“მაგითაშენგანარმოვიღორები.

1565

“არდიაგინდადამაგდო,წახვიდეჩემადმზრახავად!«ცოლიუყვარსო,გამწირა»,იყოამისადმსახავად;

მედავრჩეშენიგაყრილითავისამევაგლახავად?კაცსამოყვრისაგაწირვა,ახ,მოუხდების,ახ,ავად!”

1566

ტარიელსუგავსსიცილიბროლისავარდთათფრქვევასა;უბრძანა:“ვიტყვიუშენოდშენისაუფრომევასა;

რათგანგწადიან,წამომყევ,დამწამებნურასთნევასა”.ავთანდილბრძანებსლაშქართაყოვლგნითმისთანა

წვევასა.

1567

შეყარნასპანიარაბეთს,აღარახანსაზმულია,კაციოთხმოციათასი,ყველაიდაკაზმულია.კაცსადაცხენსაემოსააბჯარიხვარაზმულია.

არაბთამეფემათითაგაყრითანავღელ-ჭმულია.

1568

ერთმანერთისაგაყრილნიქალნიორნივე,დობილნი,ერთმანერთისადად-ფიცნი,სიტყვისაგამონდობილნი,

მკერდითამკერდსაშეკრულნი,ყელითაგარდაჭდობილნი,

ტიროდეს;მათთამჭვრეტელთაგულნიმცაესხნესწდობილნი.

1569

მთვარეცისკრისავარსკვლავსარათანა-შეესწოროსა,ორნივესწორადნათობენ,მოჰშორდეს,მოეშოროსა;არათუიგიმოჰშორდეს,მართცამანმოაშოროსა,მათადსაჭვრეტლადმჭვრეტელმან,ხამს,თავი

იქედგოროსა.

1570

მათადვესახედ,რომელსაესენიდაუბადიან,იგივეგაჰყრის,სიშორეარათუნებითსწადიან,

ვარდსასწებენდააპობენ,ტირანდაცრემლნიჩადიან.მათთაგამყრელთაყოველთასიცოცხლეარიქადიან.

1571

ნესტან-დარეჯანთქვა:“ნეტამცყოლაარშემოგცნებოდი,მზისაგამყრელიგაყრითააწასრეარდავდნებოდი.ამბავსასცნევდი,მაცნევდი,წიგნითამეუბნებოდი,ვითამეშენთვისდამწვარვარ,აგრეშენჩემთვის

ჰბნდებოდი”.

1572

თინათინუთხრა:“ჰემზეო,შენთამჭვრეტელთალხინებო,

რადმცაგაგწირე,თუვითაგაყრასამოვითმინებო!ღმრთისაგანდღეთათხოვისანაცვლადსიკვდილი

ვინებო,აგრემცამივი,რაზომსამეცრემლსადავიდინებო!”

1573

კვლააკოცესერთმანერთსა,გაიყარნესიგიქალნი;ქვედამდგომმანწამავალსავერმოსწყვიდნაყოლა

თვალნი;იგიიჭვრეტსუკუღმავე,ედებოდესამითალნი.

რომემწადდეს,ვერდავწერენმესიტყვანინაათალნი.

1574

როსტანმათითაგაყრითახელთაგანუფროხელდების,ათასჯერიტყვისვაგლახსა,არსულთქმა

უერთხელდების,ცხელისდისწყაროცრემლისა,მართვითაქვაბი

ცხელდების;ტარიელარისდაღრეჯით,ფიფქინასდების,თხელდების.

1575

ტარიელსვარდსადაუტყლეჟსმეფეხვევნითდაკოცებით;

იტყვის,თუ:“თქვენისიახლემიჩნსაქამდისცაოცებით;რათგანმოგშორდი,დავრჩებიპატიჟთაგაასოცებით,შენგანმოგვეცასიცოცხლე,შენგანვედავიხოცებით”.

1576

ტარიელშეჯდა,მეფისაგამყრელი,გამომსალამე;სრულადლაშქართასდიოდაცრემლი,მინდორთასალამე:

“მზეშენგელმისოსაომრადდათავიშენმასალამე”.უბრძანა:“თქვენთვისმტირალსაყოლარადმიჩნდეს

სალამე!”

1577

გაემართნესდაწავიდესდიასპითადაბარგითატარიელ,ფრიდონ,ავთანდილთავითამეტადკარგითა,

კაციოთხმოციათასიჰყვაცხენებითავარგითა,მივლენსამნივეგულითაერთმანერთისამარგითა.

1578

სამთვევლეს,-ღმერთსამათებრივსხვარამცა

დაებადოსა!მოეგებნიან,მტერობავერავინდაიქადოსა!

მინდორსაშიგანსადილადგარდახდესუდილადოსა,ვითაჰმართებდა,პურობდეს,ღვინოსასმიდეს,არდოსა.

ტარიელისაგანინდოთმეფის

სიკვდილისცნობა

1579

ქედსაზედაგარდმოადგამეტადდიდიქარავანი,კაცებიდასახედრებიერთობიყოშაოსანი;გარეშემომოეკვეცნესუკანამოდალალანი;

მეფებრძანებს:“მოასხითო,ჩვენდავყოვნოთაქახანი”.

1580

მოასხნესიგივაჭარნიდამათიუხუცესია;უბრძანა:“ვინხართ,შავითარადტანიშეგიგლესია?”მათმოახსენეს:“სითმოვალთ,მუნასრედანაწესია,

ინდოეთსმისრითმოსრულთაგვივლიაგზაუგრძესია”.

1581

გაეხარნესმათვაჭართაინდოეთითმომავლობა,მაგრათავიუმეცარყვეს,არამისცესყოლაგრძნობა;უცხოურადეუბნების,მათვერაქმნესმათიცნობა,არესმოდაინდოური,არაბულადყვესუბნობა.

1582

უბრძანეს:“გვითხართ,ვაჭარნო,ამბავიინდოეთისა”.მათჰკადრეს:“ზეცითმოსრულაინდოეთსრისხვა

ზეცისა;დიდსადაწვრილსაყველასაცრემლისდისმსგავსი

წვეთისა,მასშიგანმყოფსაბრძენსაცაცნობააქვსვითაშეთისა”.

1583

თვითმათვემათსაამბავსაუამბობ,არისწყლიანი:“ფარსადან,მეფეინდოთა,იყოხელმწიფესვიანი,მასესვაქალიმნათობი,მზისაცაუფრომზიანი,

კბილ-მარგალიტი,ტან-ალვა,ღაწვ-ბადახშ,ყორან-თმიანი.

1584

“მასქალსადაამირბარსაერთმანერთიშეუყვარდა.ამირბარმანსიძემოკლახმამეფესადაუვარდა;

იგიქალიპატარაიმამიდასაგაეზარდა,

ბუქთამისგანმონაქროლთაინდოეთიგარდაქარდა.

1585

“მამიდაიქაჯიიყო,გრძნეულობაიცისკარგა,მითშემართასაშინელი,მზეხმელეთსადაუკარგა;თვითცამოკვდაუბედურიმართსაცოცხლოდარად

ვარგა;იგიქალიდაიკარგა,ალვამორჩისხვაგანდარგა.

1586

“ცნაამირბარმან,წავიდალომიმისმზისამძებნელად,იგიცაწახდა,ინდოეთსგახდამთვარედამზებნელად;ორნივეგადაიკარგნეს,მათიღაპოვნაარსძნელად;

მეფემანბრძანა:«ჰეღმერთო,რადცეცხლსამომიდებნელად?»

1587

“მეფეგაშმაგდამათისაუღონო-ქმნილიძებნისა;ვადშეიცვალაინდოეთსხმაწინწილისა,ებნისა;

ცოტასახანსაგა-ვე-ძლოდებასახმილთაგზნებისა,აწთვითცამოკვდა,შეიქმნაბოლოსრვისადატკებნისა”.

1588

რავაჭარმანესესიტყვათქვა,საქმენიგააკვლადნა,ქალმანდიდნიდაიკივლნა,ფიცხლათავსამოიხადნა;

ტარიელცადაიზახნა,დაფარულნიგააცხადნა;ნარგისთაგანნაწვიმარიღვარიადგა,თოვლიგადნა.

1589

მომკალ,ქალსათავ-შიშველსათუმზევითაეურჩოსა!სულივარდსადავამსგავსე,თავ-მოხდილი-ყაყაჩოსა.თუბრძენიცამაქებარიმისიიხმობსვირებრ“ჩოსა”,

ჰგავს,თუტყუბიმარგალიტიზისბროლისახარხაჩოსა.

1590

ქალისაბრალოდმამასასტირს,ბულბულისამსგავსია,თმაგაიგლიჯა,გაყარა,ღაწვიცრემლითაავსია,

ვარდიშექმნილაზაფრანად,ლალიმართვითახავსია,მზესაღრუბელიეფარვის,ამადნათელიდავსია.

1591

იხოჭსდაიგლეჯს,ზახილითტირსსიტყვა-ხაფიუარე;სისხლიდაცრემლითვალთაგანჩამოსდისგარეუარე:“მოვკვე,მამაო,მეშენთვისშვილიყოველთაუარე,

ვერაგმსახურეასულმან,ვერცარაშეგაგუარე.

1592

“ჩემთვისბნელ-ქმნილომამაო,ნათელოთვალთაჩემთაო,ჩემთარაგაცნევსამბავთა,გულისამონაცემთაო!

მზეო,რადღაგაქვსსინათლე,რადღაანათობთემთაო?რადარდაიქეც,ქვეყანავ,რადღაჰმართიხარზე,მთაო?

1593

ტარიელმოთქვამს:“გამზრდელო,ჰა,ჰა,რასაქმემსმენია!

მიკვირს,თუმზეღარადნათობს,რადარადაუჩენია?!მზემოჰკვეყოვლთასულ-დგმულთა,სოფელიაღარ

შენია,ღმერთსამიჰმადლე,შემინდევ,რაცაშენჩემგანგწყენია”.

1594

კვლაუბრძანებდეს:“გვიამბეთამბავიდანარჩომია”.მათმოახსენეს:“პატრონო,ინდოეთსდიდიომია,მოსულახატათლაშქარი,ქალაქსაშემოსდგომია,

რამაზარსვინმეხელმწიფე,მათადპატრონადმჯდომია.

1595

“ჯერთდედოფალიცოცხალა,მკვდართაგანუფრომკვდარია;

იბრძვისინდოთალაშქარი,თუციმედ-გარდამწყდარია;გარეთციხენიწაუხვმან,ყველაიგარდამხდარია;მზენო,თქვენშუქნიმიჰფინეთ,ჰაი,რაავიდარია!

1596

“მუნამყოფსაყველაკასაშეეკერა,ჩვენცა,შავი;რამაზსწინაგამოვედით,მისრულადვთქვითჩვენითავი;

მეფეჩვენიდიდიარის,მათეწადამისიზავი,გამოგვიშვა,წამოვედით,არაგვიყოყოლაავი”.

1597

რატარიელსესეესმა,მეტადფიცხლადაიყარა,ეჯისამდღეწასავალიერთსადღესაწაიარა;

დროშამისიაიმართა,წინაარააიფარა,აწნახეთ,თუგოლიათიგულივითაამაგარა!

ტარიელისაგანინდოეთსმისლვადა

ხატაელთადამორჩილება

1598

ინდოეთსზედაწაადგა,მუნმთადადიდიქედია;აჩნდალაშქარიუსახო,ესაკვირველა,ჰე,დია.

ტარიელბრძანა:“მოყმენო,აწთქვენგანრაიმედია?ადრემოვიცლიიმათგან,ღმერთიდაჩემიბედია!

1599

“იმალაშქართაუნახვანკვლაჩემნიხრმალთაკვეთანი;ერთხელშემებნეს,დავხოცენ,შევქმენაბჯართაფეთანი”.

ავთანდილჰკადრა:“რადუნდანთქმანისიტყვათამძლეთანი?

მათვითამტვერთაწავიხვამთ,მიჰხვდენფერხითაცვეთანი”.

1600

დაეკაზმნესსაომარად,გაამაყდეს,გაჩაუქდეს,ცხენთაშესხდესუკეთესთა,სახედარნიასუბუქდეს,

ერთმანერთსააჯობინეს,მჭვრეტელთაგანარგაუქდეს,იგიქედიჩაიქროლეს,ბუქისაგანუფრობუქდეს.

1601

წინმავალნიდარაჯათამათთაზედაგარდეკიდეს;ტარიასთაგააქცივნეს,მიეწივნეს,ჩამოჰყრიდეს,

მოაგებნესმხარ-დაკრულნი,მათწინაშემოასხმიდეს,აიზიდნეს;“ვისნიხართო?”-ჰკითხეს,ხანსაარ

დაზმიდეს.

1602

მათმოახსენეს:“ტურფაო,ჩვენ-ცუდადდაღორებულნი,

რამაზისხელმწიფისანიაქადარაჯადრებულნი”.უბრძანა:“წადით,რეგვენნო,თქვენჩვენგან

გაფიცხებულნი,აცნობეთთქვენსაპატრონსა:«მოვლენგულითა

ქებულნი».

1603

“უთხარით:«ბრძანებსტარიელ,მეფელაღიდაჯანია,იგიხელმწიფემაღალი,მებრძოლთამემაჯანია:ჩემსაამბავსაგაცნევენთქვენნივედარაჯანია,

შიშივერგიხსნისსიკვდილსა,ცუდნიღადაღრეჯანია!

1604

«დიადიდთადამაჯნებაუშმაგომანვითგააგო!ინდოეთსავითმოადეგ,შმაგთაგანცაუფროშმაგო?

აჰა,მოველიგიცეცხლი,რომესრულადამოგდაგო,ხრმალიჩემიმოლესულიშენსტანზედადავაბლაგო.

1605

«აწდაემზადე,მოპარვამეშენიარამწადიან;შემები,რამაზდააწყევ,პირველვეგამიცხადიან;პირ-ბოზო,ჩემიმორევნარადიადაგიქადიან?!მეჩაბალახადგახმარებ,რაცაგიმუზარადიან».“

1606

დარაჯანიწავიდესდაერთმანერთსამიუსწრობდეს.რამაზსჰკადრესყველაკაი,დამალვასავერასთმობდეს:“მოვიდაოინდოთმეფე,ლაშქარნიცაკარგნიჰყმობდეს,ვინცავითაგარდეხვეწოს,იგიერთიორთასჯობდეს!”

1607

ინდოთადროშატარიელსაქვსდაალამიუბია,დროშაარაბთამეფისამასთანაშენატყუბია;არაბთაიცისყველამან,მათიაბჯარიშუბია;

ფრიდონ-მზემოყმე,რომელმანშექმნასისხლისაგუბია.

1608

ცოტაიწავლეს,გამოჩნდესხუთასნიცხენოსანანი;შეტევებასაჰლამოდესყმანიარაბთათანანი;

ტარიელეტყვის:“ნუიქმთო”,მისცასიტყვისანანანი;მოვიდეს,აჩნდაუაბჯროდ,არცათუჰქონდესდანანი.

1609

ცხენისფერხთამოეხვია,მუხლ-მოყრილიშეეხვეწა,

მოახსენა:“შემიბრალე,მისსაძალსა,ვინცაგხვეწა!ნუდამარჩენ,ნუმაცოცხლებდაწამიღონმკვდარიმე,წა!

გულითქვენისასაკუთრობედმანასრედამილეწა.

1610

“დაიკარგენით,წახვედითთქვენ,წელნიმეათენია,გახდესმფრინველნიუმეფოდ,არწივსამოსტყდეს

ფრთენია;ამადშევმართენსაქმენიჩემნისაკამათენია,

ადრეგამიტყდასოფელი,მართვითაკაბათენია.

1611

“ვიაჯი,მომკალმეხოლმე,ყველაიჩემიბრალია;მერმეხუთასივაზირიმყავსაქათწაუვალია,

თავებიდასჭერ,ადინესისხლი,მართვითაღვარია,

სპაუბრალოა,ნუდაჰხოც,ვტირამადგულ-მდუღარია”.

1612

ყოვლთამისცესზენაარი,მიუყარნესმუხლნიწინა:“ნუდაგვხოცო,მისსაძალსავინცააგრედაგარჩინა!”ტარიელდგასდაყმუნვებით,რამაზწინამოეფინა.

ღმერთიალხენსმონანულთა,არშეუნდობსკაცივინა!

1613

კაციცრემლითაშეინდობს,თუცოდვამისთანაცარსა.ვითნინეველნი,ისხემდესთავსამტვერსადანაცარსა,ამითდაეხსნესრისხვასა,ზეცითმოსრულსანაცარსა.წაღმავეწაგრეხსსოფელიკვლამისგანუკუნაცარსა.

1614

ბრძენთავინმემოსწავლემანსაკითხავიესევპოვნე:“ესეაომამაცისამეტის-მეტისიგულოვნე:

ოდესმტერსამოერიო,ნუღარმოჰკლავ,დაიყოვნე;გინდესსრულიმამაცობა,ესესიტყვადაიხსოვნე”.

1615

ტარიელმოტკბა,ღმრთისავემსგავსადიგწაღმართულია:“აღარდაგხოცო”,უბრძანა,-ძლეულიშიშმანთულია,-

წაღმავეწაგრეხსსაქმესა,რაცაუკუღმასთულია;“ნაქმარიმრუდიყველაიაწჩემგანგამართულია”.

1616

თაყვანის-სცესდადალოცეს,ყოვლთახმაერთადიერეს,ღმერთსაშეჰვედრესზახილით,სვემათიგააძლიერეს,

თავებიდახსნესსიკვდილსა,სიცოცხლეამითმიერეს.ტარიასხრმალივერგაძღეს,ჯერთხორციმოიმშიერეს.

1617

ტარიასნახვადმოსრულიმუშთარიახლოსმჭვრეტია;რისხვისაცეცხლიტარიელსსიტკბოთადაუშრეტია;მოვიდეს,ნახეს:რამაზისლაშქარიძლივღაეტია;

ინდოეთსზეცითსინათლეჩადგა,მართვითასვეტია.

1618

ერთიკაციმახარობლადმათლაშქართამიუვიდა:“არდაგხოცსო,შეგიწყალნა”,-ყველაკაიდალოცვიდა;ბუკსაჰკრესდაიხარებდეს,ყველაამასმოზრახვიდა:“მოვიდაოიგიმოყმე,რომეერთიბევრსასრვიდა”.

1619

მოეგებნიანტარიელს,შორი-შორუსალამიან;შიგანთადროშაინდოთამათადცნეს,იალამიან.ვერგამოენდვნესინდონი,თქვეს,თუ:“ღალატსა

ლამიან”,-არმოელოდესტარიელს,მითცრემლიდაილამიან.

1620

ტარიელმიდგა,უყივლა:“მემოველმეფეთქვენიო,თანამყავსჩემიმნათობი,პირიელვათამფენიო,

ჩვენმოგვცამაღლითმაღალმანწყალობამისიზენიო,გამოდით,თქვენისიშორეარსჩემგანმოუთმენიო”.

1621

მაშინღაიცნესტარიელ,მათგანმიდამოსრბანია,სრულადნათლითააივსოზღუდედაბანის-ბანია;ხმა-მაღლადხმობდეს,იზახდეს:“მოგვშორდეს

სალმობანია,აქამდისრისხვა-მაღალმანაწმოგვცნაწყალობანია”.

1622

კარნიგაახვნეს,გამოჩნდეს,მოიხვნესმათკლიტენია;ერთობფლასითამოსილნიუმზერდესმუნმჭვრეტენია;

ტირანორნივექალ-ყმანი,ვარდისაბაღსატენია,ზახილითთავსაიცემდეს,ყორნისფრთაბროლსასტენია.

1623

ვითაგამზრდელსაჰმართებდა,გაზრდილიაგრეხელია;რომესდისცრემლითვალთაგან,ცეცხლთაგანუფრო

ცხელია;თავსაიცემდეს,იზახდეს,ტირსმეტადგულ-ფიცხელია.გიშრისატევრსამოჰფოცხდაბროლისასაფოცხელია.

1624

რანახნახასნი,ვაზირნიფლასითადამოსილნია,კვლადაიზახნატარიელუფროსნიდანაკივლნია;

სისხლიდაცრემლითვალთაგანსდისდამიწყობითმილნია,

მოვიდეს,ყელსამოეჭდვნეს,ვითაძმანიდაშვილნია.

1625

დიდებულნიმოეხვივნეს,მოუზრუნვესმათცოლ-ქმართა;

ქალიდაბნდა,მამისათვისტირილიცავერშემართა,

ვარდსარტონიჩამოსცვივდეს,ზევერავინწამომართა,მუნაკაცთავერჰნახვიდიგაცინებითმოღიმართა.

1626

დედოფალიგამოჭრილიმოვიდოდამათადნახვად,უბრძანებდა:“რადვინსტირთო,-ესეჰქონდაწყრომა-

ზრახვად,-ღმერთმანრისხვამოაქციაწყლობისაგამოსახვად,

გვმართებს,რომემადლიმივსცეთ,აღარაგვცალსგლოვა-ახვად”.

1627

ტარიელზედამოიჭდომხურვალთაცრემლთამდენელმან;

იტყვის,თუ:“ცეცხლიდამევსოცხელი,აწდამწვამე

ნელმან;დადუმდი,სულიდაიღეჩემგანამისმანმსმენელმან,თქვენისიცოცხლემალხინაღმერთმან,ობოლთა

მლხენელმან”.

1628

ქალმანდედასაშესტირნა:“ჰაიმე,რავქმნა,დედაო!წითელ-ყვითლითადაგაგდე,აწშაოსანსაგხედაო,მამამანტახტიდაცალა,აღარსადაზისზედაო!”

დედამანცრემლნიმოსწურნა:“ნუსტირ,დადუმდი,ბედ-აო”.

1629

გარდაუკოცნაპირიდაბაგეთავარდითხელები,ვარდსადაუტყლეჟსბაგითა,გახდაალვისამთხელები,

ნესტანჯარსეტყვის:“რადღავთქვათსიტყვებიბედითხელები?

ჩვენყოვლთაგვმართებსნეტარძიათასი,არერთხელები”.

1630

რაგარდახდამცირეხანი,ჟამიიქმნაგარდასრულად,დიდებულნიეთაყვანნეს,ერთობილნიადგესსრულად;

იგიმზენიმიეგებნეს,მოეხვივნესგულის-გულად,აკოცესდამოიკითხესთავის-თავის,თვითეულად.

1631

ავთანდილდაფრიდონჰკადრესდედოფალსამიმტკივნება;

ტარიელთქვა:“დედოფალო,გჭირსამათიარა-მცნება,

ესენიამხსნელნიჩვენნი,აწარაგვცალსგრძლადუბნება,ამათგანგვაქვსჩვენორთავესიცოცხლისამოპოვნება”.

1632

ადგესდაქალაქსშევიდეს,თვითგარდახდესსრასამათსა;

ერთსაბრძანებსდედოფალი,მართსიტყვასავითამათსა:“ღმერთმანმოსრნამტერნიჩვენნი,ვერდაგვცემენყოლ

შამათსა,ამადშევიქმსიხარულსამართგულისასაკამათსა”.

1633

უბრძანა:“გლოვაგახსენით,ქოს-წინწილასაჰკარითო,დიდიზათქიდაზეიმიგავიდესჩვენითკარითო;ნახლებითქვენიოქროსასარტყლითამოიკარითო,

იცინოდითდაიმღერდით,ნუცრემლიაწანწკარითო”.

ქორწილიტარიელისადანესტან-დარეჯანისა

1634

დედოფალმანმათცოლ-ქმართათვითოხელიდაუჭირა,ზედატახტსამეფისასაერთგანდასხმაგაუპირა,მოიშორვაკაეშანი,გულიმდედრიაქვიტკირა,გლოვაცვალასიხარულად,აღარავინაატირა.

1635

დედოფალმანშეიმოსა,შავიძაძააიხადა,დიდებულთაშესამოსიმხიარულიდაუმზადა,

ყველაკაიდამოსადასაბოძვარიუდიადა,

ბრძანა:“ჭირიდავივიწყოთ,რათგანლხინიდაგვებადა”.

1636

ტახტსაზედაერთგანმსხდომნიტარიელდაცოლიმისიერთმანერთსაშეჰფერობდეს,ქალიყმისაშესატყვისი;

გონებადაანუენაგმოთქმიდავითავისი!ვინმცაჰგვანდახორციელისოფელსშვილიადამისი!

1637

ტარიელსდაცოლსამისსამიჰხვდამათისაწადელი-შვიდიტახტისახელმწიფო,საშვებელიგაუცდელი.მათპატიჟთადაავიწყებსლხინიესეაწინდელი,

ყოლალხინთავერიამებსკაციჭირთაგარდუხდელი.

1638

თვითორნივეერთგანმსხდომნიჰნახნეთ,მზეცავერასჯობდეს;

ბუკსაჰკრესდამეფედდასვეს,ქოსნიხმასადაატკბობდეს;

მისცაკლიტესაჭურჭლეთა,თავთამათთამიანდობდეს.“ესეაომეფეჩვენი”,-იზახდიან,ამასხმობდეს.

1639

ავთანდილდაფრიდონისთვისორნიტახტნიდაამზადნეს,-

ზედადასხდესხელმწიფურად,-დიდებანიუდიადნეს;ღმერთმანსხვანიხორციელნიმათებრნიღარად

დაბადნეს!ამბობდიანჭირთამათთა,ყველაკასაგაუცხადნეს.

1640

სმა,პურობა,გახარებაქმნეს,ჯალაბიგაადიდეს;ვითარიცაქორწილობახამს,ეგეთსაგარდიხდიდეს.

მათორთავეთავის-თავისძღვენსასწორადმიართმიდეს,გლახაკთათვისსაბოძვარსასაჭურჭლესაერთგან

ჰყრიდეს.

1641

დედოფალმანეგრებრძანა:“ობოლ-ქვრივნიმოასხენით,ყველაკაიდაამდიდრეთ,საბოძვრითააავსენით”;

თვითუბოძაუსაზომო,რომარითქმისკაცთაენით:“ულოცეთოდღეგრძელობა,ესეღმერთსაშეჰვედრენით”.

1642

ტარიელთქვა:“დედოფალო,გკადრებერთსამოსახსენსა:შეიწყალერამაზმეფე,მიავალეღმერთსაშენსა!

ვნახე,მეტადშემებრალნეს,შეუშინდახრმალსაჩვენსა.ღმერთიალხენსმონანულსა,მოცთომილსა,ცრემლ-

ნადენსა”.

1643

დედოფალმანლმობიერად“შევუნდობო”,ესებრძანა;მოიყვანარამაზმეფე,ხელმწიფეთაათაყვანა;

ყოვლითკერძომომღერალთახმებიგაეთანისთანა,-ჭირთამათგანგარდახდილთაესელხინიშეაგვანა.

1644

ოქრო,თვალი,მარგალიტი,შვენიერისანახავად,ყოვლგანიდვისვითაგორი,მოდისველთამოსარწყავად;

ვისცასწადდის,ალაფობდის,წაიღიანუკითხავად,მანდატურიარვისსცვიდის,ბოლოსვინჯდის,ანუ

თავად.

1645

ავთანდილდაფრიდონისთასპათაეტყვისმეფედიდი:“სტუმარნიხართ,შოებისასირცხვილიდანუგაქვს

რიდი!”თვითოსკაცსათვითოჯორიმარგალიტიანაკიდი-

ესემისცასაბოძვარი,სხვასყველასავერდავსთვლიდი.

1646

ავთანდილდაფრიდონისთვისსაბოძვარსავინდასთვალავს!

ვერგამოთქვამსსიმრავლესაენა,ამადთავსაკრძალავს!

რაცაედვა,უკეთესსადედოფალიარდაჰმალავს,მათუხმობდამხსნელადმათად,ტკბილადუჭვრეტს,არა

ჰლალავს.

1647

სრულნიინდონიავთანდილსდაფრიდონსმწედხადოდიან:

“თქვენგანგვჭირსკარგიყველაი”,-მართამასმოიტყოდიან,

ვითაპატრონსასჭვრეტდიან,რაცსწადდის,მასიქმოდიან,

სადარბაზობლადნიადაგმათწინამოვიდოდიან.

1648

ტარიელრამაზმეფესაუბოძასაბოძვარია,

უბრძანა:“ხარკსამოგვცემდი,მართვითაშენიგვარია”;მანთაყვანის-სცა,პირსაქვემიწამდისდამდებარია,წავიდამისიმლოცველი,არომთამომკვეხარია.

1649

ინდოთმეფეუბრძანებდაასმათს,მისსაშეკვდომილსა:“რაცაშენჰქმენარუქმნიაარგამზრდელსა,არცა

ზრდილსა;აწინდოეთსსამეფოსამეშვიდესა,-ერთსაწილსა,-ზედადაგსვამ;შენიიყოს,გვმსახურებდიტკბილი

ტკბილსა.

1650

“ვინცაგწადდეს,ქმრადშეირთე,სამეფოსაეპატრონე;მუნიდაღმაგვმსახურებდი,თავიშენიდაგვამონე!”

ასმათფერხნიგარდუკოცნა:“შენგანარისჩემიღონე,მონობისაუკეთესირამცვიშოვნე,რამცვიქონე?

1651

მოახსენა:“ხელმწიფეო,ვიკადრებდანუგასწყრები:თუხმელეთისრულადმქონდეს,ვერცამაშინგაგეყრები,მემეყოფაშუქითქვენი,ვარმზისეტლთაშენასწრები,ვერგავსწირავჩემგანზრდილსა,არცასხვაგანვიარები”.

1652

კვლაცაუბრძანატარიელ:“კმარსშენიჭირთნახულები,გვახსოვანშენნიჩვენზედათვალნიცრემლ-ნაფახულები;სჯობს,მოისმინონათქვამი,ჰქმნაჩემგანგაზრახულები,

ბოროტისცვალოკეთილად,გყვენსპანიხრმალ-მახულები”.

1653

დაჰმორჩილდა,მოახსენა:“ჭირთაჟამიერთხელია”.მოიყვანესკარგიმოყმე,გონიერი,არხელია;

ასმათმისცეს,მიუძღვების,დაუჭირასახელია,იგიკაციგაადიდეს,აქვსმეფობისსახელია.

1654

ერთგანსამთავეძმობილთადაყვნესცოტანიდღენია;თამაშობდიან,უსახომოუდიოდისძღვენია:რამარგალიტიღარიბი,რაუკეთესიცხენია!

მაგრაავთანდილსსურვილმანდაღრეჯადააჩენია.

1655

ტარიელცნა,ამაყმასაცოლისათვისმოესურვა.უბრძანებდა:“გულიშენი,ვიცი,ამადმომემდურვა;აწვაგლახმე,ჭირიშენიგონებამანშვიდითურვა,მოგშორდები,საწუთრომანლხინიასრედამიშურვა.

1656

კვლაფრიდონცადაეთხოვა:“წავიდეოსახლსაჩემსა,ზედა-ზედადავსტკებნიდედარბაზსადაამათემსა;სამსახურსამიბრძანებდი,უხუცესივითამრწემსა,

შენთვისასრემომსურდების,წყაროსათვისვითირემსა.”

1657

მასცაუბოძაფარმანი:“წა,სახლიმოიარეო,მენუგამწირავ,მნახევდი,ადრემობრუნდიგარეო”.ავთანდილსუთხრა:“უშენოდრამცავითგავიხარეო?

რათგანისწრაფი,რაღავქმნა?მიგელისლომსამთვარეო!”

1658

როსტენისთვისწაატანასაძღვნოდტურფაჯუბაჩები,კვლაჭურჭელითვალთათლილთა,არკოვზები,არ

ჩამჩები:“ჩემმაგიერმიუტანე,წადი,ნურასმეურჩები”.

ავთანდილთქვა:“არავიცი,მეუშენოდვითდავრჩები!”

1659

ქალსაქალმანგაუგზავნაყაბაჩადაერთირიდე,რომეჩაცმა-დაბურვასავინღირსიყომათგანკიდე!

ერთითვალი,-წამღებელმანვერათქვას,თუ«ცუდადვზიდე»,-

ღამემზეებრგანანათლის,ჩნდის,სადაცაშეჰხედვიდე.

1660

ავთანდილშეჯდა,წავიდა,ტარიასგაესალამა;იგიორნივეგაყრისადაწვნაცეცხლისაალამა;

სრულადინდონიმისტირან,ცრემლმანმინდორიდალამა;

ავთანდილიტყვის:“მომკლაოსოფლისამესამსალამა”.

1661

ერთგანფრიდონდაავთანდილიარნესდღენიმცირენი;გზამანგაყარნა,წავიდესთავის-თავანატირენი;კარგადმოუხდესმათმათნისაქმენიდანაპირენი;ავთანდილმიხდაარაბეთს,ნახნაარცუდნიჭირენი.

1662

გამოეგებნესარაბნი,სამეფოდააშვენამან;ნახამზემისი,მიჰრიდამისთასურვილთაწყენამან;მასთანატახტსადა-ვე-ჯდა,ილხინამჭვრეტთა

ლხენამან;გაახელმწიფაგვირგვინიზეცითმოსრულმანზენამან.

1663

მათსამთავეხელმწიფეთაერთმანერთიარასძულდეს,ერთმანერთსაჰნახვიდიან,საწადელნიგაუსრულდეს,

ბრძანებისაშემცილენიმათთახრმალთადა-ვე-წყლულდეს,

მოიმატესსამეფონი,გახელმწიფდეს,გამორჭმულდეს.

1664

ყოვლთასწორადწყალობასავითათოვლსამოათოვდეს,ობოლ-ქვრივნიდაამდიდრნესდაგლახაკნიარ

ითხოვდეს,ავისმქმნელნიდააშინნეს,კრავნიკრავთავერუწოვდეს,

შიგანმათთასაბრძანისთათხადამგელიერთადსძოვდეს.

დასასრული

1665

გასრულდამათიამბავივითასიზმარიღამისა.გარდახდეს,გავლესსოფელი,-ნახეთსიმუხთლეჟამისა!

-ვისგრძლადჰგონია,მისთვისცაარისერთისაწამისა.ვწერვინმემესხიმელექსემერუსთველისადამისა.

1666

ქართველთაღმრთისადავითის,ვისმზემსახურებსსარებლად,

ესეამბავიგავლექსემემათადსაკამათებლად,ვინარისაღმოსავლეთითდასავლეთსზართამარებლად,

ორგულთამათთადამწველად,ერთგულთაგამახარებლად.

1667

დავითისქმნანივითავთქვნესიჩალხე-სიხაფეთანი!ესეამბავნიუცხონი,უცხოთახელმწიფეთანი,

პირველზნენიდასაქმენი,ქებანიმათმეფეთანი,ვპოვენდალექსადგარდავთქვენ,ამითავილაყფეთანი.

1668

ესეასეთისოფელი,არვისგანმისანდობელი,წამიაკაცთათვალისადაწამწამისამსწრობელი!რასავინეძებთ,რასაქმნევთ?ბედიამაყივნებელი,ვისარშეუცვლის,კარგია,ორისავიყოსმხლებელი.

1669

ამირანდარეჯანისძემოსესუქიახონელსა,აბდულ-მესია-შავთელსა,ლექსიმასუქესრომელსა,

დილარგეთ-სარგისთმოგველსა,მასენა-დაუშრომელსა,ტარიელ-მისსარუსთველსა,მისთვისცრემლ-

შეუშრომელსა.