თავი 4. კლიმატის ცვლილება

მოკლე ინფორმაცია კლიმატის ცვლილების მიზეზებისა და შედეგების შესახებ

klimatis globaluri cvlileba warmoadgens movlenas, romelic dakavSirebulia globaluri temperaturis matebasTan, romelic Tavis mxriv gamowveulia dedamiwis atmosferoSi zogierTi gazis gadametebuli koncentraciiT, rac xels uSlis dedamiwidan „zedmeti“ siTbos arekvlas. am gazebs ewodebaT „saTburis gazebi“ da isini moicaven naxSirorJangs, meTans, azotis qveJangs da ramdenime sxva, arapirdapiri moqmedebis gazebs. kacobriobis istoriaSi dafiqsirebuli globaluri klimatis cvlilebis yvela periodisagan gansxvavebiT Tanamedrove klimatis cvlileba gamowveulia adamianis sawarmoo saqmianobiT da dakavSirebulia intensiur industrializaciasTan. klimatis cvlilebis amJamindeli fenomeni sacnauri gaxda wina saukunis 70-iani wlebidan, roca SemCneul iqna msoflio saSualo wliuri temperaturis mkveTri awevis tendencia da gaxSirebuli klimaturi katastrofebi. dReisTvis ukve mecnierulad dadasturebulia, rom klimatis cvlileba planetis masStabiT namdvilad xdeba da gamoixateba saSualo temperaturis awevaSi da amasTan dakavSirebiT naleqebis gaxSirebaSi, rac mravali, ukiduresad uaryofiTi formiT aisaxeba eqstremaluri movlenebis gaxSirebaSi.

klimatis cvlilebis mavne Sedegebi moicavs myinvarebis dnobas mTebze da yinulis fenebis ganlevas okeaneebSi, e.w. “sicxis talRebs”, gvalvebs, erTis mxriv, da Zlier wvimebs, meores mxriv, okeanis donis awevas, datborvebis, wyaldidobebis, Rvarcofebis, mewyerebis, zvavebis gaxSirebas, cunamebis, sxvadasxva qariSxlebis gaZlierebasa da gaxSirebas. klimatis Secvlis Sedegad icvleba buneba, ekosistemebi, romelTagan mravali ver aswrebs adaptacias da gadagvardeba; izrdeba adamianTa daavadebis riski, maT Soris epidemiebis gavrcelebisac. “saTburis efeqtiT” gamowveuli mavne Sedegebi sul ufro met mravalferovnebasa da intensivobas avlens wlidan wlamde, rac kidev ufro amZafrebs da saswrafos xdis problemis mogvarebis aucileblobas.

klimatis cvlilebis amJamindeli tempiT gagrZelebis SemTxvevaSi XXI

saukunis bolosaTvis globaluri saSualo temperatura gaizrdeba 1,4-5,80C-iT, xolo zRvis done savaraudod aiwevs 9-dan 88 santimetramde 1990 welTan SedarebiT, rac Sesabamisad gaamZafrebs bunebriv kataklizmebs mTels msoflioSi. Seicvleba da gadagvardeba ekosistemebi, zogierTi maTgani saerTod gaqreba, Seicvleba cxovelTa, mcenareTa saxeobebis gavrcelebis are, zogi maTgani saerTod gaqreba, gaCndeba axali saxeobebi, wyliT daifareba zogierTi kunZuli, gaZneldeba sakvebis mopoveba imis gamo, rom zogan Semcirdeba wylis resursebi, rac gazrdis ariduli miwebis farTobs, zogan ki – piriqiT, xSiri wyaldidobebi da wyalmovardnebi Seamcirebs niadagis sasoflo-sameurneo mizniT gamoyenebis SesaZleblobas. warmoiSoba mravali iseTi saSiSroebac, romlis winaswarmetyvelebac dRes arc ki SegviZlia.

Kklimatis cvlilebis fenomenis globaluri xasiaTidan gamomdinare aucilebeli gaxda misi SeCerebisaTvis kacobriobis Zalisxmevis gaerTianeba. 1988 wels msoflios wamyvani mecnierebisagan Seiqmna gaeros klimatis cvlilebis

samTavrobaTaSoriso sabWo (Intergovernamental Panel on Climate Change - IPCC), romlis mizania Seafasos adamianis qmedebiT gamowveuli klimatis cvlilebis riski, misi potenciuri Sedegebi, maTi Serbilebisa da misadmi adaptaciis gzebi.

mas Semdeg, rac IPCC Seiswavla problema da ganacxada globaluri temperaturis matebis Sesaxeb saTburi gazebis emitirebis anu atmosferoSi gafrqvevis gamo, daiwyo saerTaSoriso RonisZiebebis gatareba klimatis cvlilebis winaaRmdeg. 1992 wels rio de JaneiroSi xeli moewera gaeros klimatis cvlilebis CarCo-konvencias (UNFCCC), romelSic aisaxa globaluri klimatis cvlilebis problema da masTan brZolis principebi.

klimatis cvlilebis CarCo-konvencia, anu rios konvencia, rogorc mas xSirad moixsenieben da romelsac amJamad ukve 192 qveyana, maT Soris, saqarTveloc aris mierTebuli, ayalibebs saerTaSoriso qmedebebis mTavar principebs, rom qveynebi win unda aRudgnen klimatis cvlilebis problemas maTi valdebulebebis da SesaZleblobebis Sesabamisad da ganviTarebulma qveynebma unda ikisron mTavari roli am problemis gadawyvetaSi.Qxelmomwer mxare-qveynebis ganviTarebis doneebs Soris gansxvavebis Sesabamisad konvencia usaxavs gansxvaveul valdebulebebs ganviTarebul da ganviTarebad qveynebs. saTburis gazebis Semcirebis uzrunvelsayofad klimatis cvlilebebis konvencias Seqmnili aqvs gansakuTrebuli meqanizmebi, romlebic asaxulia e.w. kiotos protokolSi, romlebic aregulirebs saTburis gazebis emisiis SemcirebasTan dakavSirebul ekonomikur aspeqtebs. kiotos moqnili meqanizmebidan saqarTveloSi daSvebulia sufTa ganviTarebis meqanizmi (sgm), romlis farglebSic mimdinareobs seriozuli muSaoba saTburis gazebis emisiis Semcirebis SesaZlo sferoebis gamovlenis, proeqtebis momzadebis da gaSvebis TvalsazrisiT. saTburis gazebis emisiis Semcirebis perspeqtiuli sferoebia energetika, transporti, samrewvelo procesebi (azotis warmoeba, cementis warmoeba, metalurgiuli warmoebebi), soflis meurneoba, narCenebis gadamuSaveba.

globaluri klimatis cvlilebis gamomwvevi mizezebi

saTburis gazi eqvsia, esenia: naxSirorJangi (CO2), meTani (CH4), azotis

qveJangi (N2O), hidroftorokarbonebi (HFCs),

perftorokarbonebi (PFCs) da ftorosulfatebi

(SF6). aRniSnuli gazebi STanTqaven dedamiwidan atmosferoSi areklil infrawiTel gamosxivebas da abruneben mas dedamiwaze, rac iwvevs saTburis efeqts da temeraturis matebas dedamiwaze. temperaturis matebas yvelaze metad xels uwyobs naxSirorJangi, romelic Seadgens saTburis gazebis mTliani raodenobis 63%, Semdeg meTani (24%), azotis qveJangi (10%), sxva gazebi – 3 %. Mmagram miuxedavad aseTi procentuli Sefardebisa, am gazebs sxvadasxva siTburi efeqti aqvT ise, rom ufro mcire procentuli Sefardebis gazebs ufro meti saTburi efeqtis unari aqvT. koeficients, romelic ama Tu im gazis saTburis efeqtis siZlieres gamoxatavs,

globaluri daTbobis potenciali (GWP) ewodeba. naxSirorJangis gdp 1-is tolad aris miRebuli, meTanisa masTan SedarebiT 23-jer didia, azotis qveJangisa - 310, danarCeni sami gazisa - kidev ufro meti. am gansxvavebulobis gaTvaliswinebiT saTburis gazebis saerTo emisia izomeba tona naxSirorJangis eqvivalentebSi.

saTburis gazebis sul ufro da ufro mzardi koncentracia dedamiwis atmosferoSi

ganpirobebulia adamianis sawarmoo saqmianobis intensifikaciiT bolo ori saukunis manZilze, gansakuTrebiT gasuli wlis ukanasknel aTwleulebSi, da grZeldeba dResac. gansakuTrebiT didia wiaRiseuli sawvavis (naxSiri, navTobi, gazi) moxmarebis roli saTburis gazebis emitirebaSi. es moxmareba mkveTrad gaizarda meoce saukuneSi, metadre mis bolo aTwleulebSi, sayovelTao industrializaciisa da transportis swrafi ganviTarebis kvaldakval, ramac didwilad ganapiroba kidec saTburis gazebis koncentraciis mkveTri zrda atmosferoSi da warmoSva amJamindeli klimatis cvlilebis movlena mTeli Tavisi uaryofiTi SedegebiT.

გაზი სიცოცხლის–

უნარიანობა

(წლები)

გლობალური დათბობი

პოტენციალი

(დროითი ინტერვალი

100 წელი)

CO2 ცვლადი (50-200) 1 CH4 12±3 21 N2O 120 310 HFCs HFC-23 264 11700 HFC-32 5,6 650 HFC-125 32,6 2800 HFC-134 10,6 1300 HFC-143 48,3 3800 HFC-152 1,5 140 HFC-227 36,5 2900 HFC-236 209 6300 HFC-245 6,6 560 PFCs CF4 50000 6500 C2F6 10000 9200 C3F8 2600 7000 C4F10 2600 7000

წყარო: ნახშირორჟანგის ინფორმაციის ანალიზის ცენტრი (CDIAC),

http://cdiac.esd.oml.gov/trends/emis/em_cont.htm, lomis wili saTburis gazebis gafrqvevaSi modis ganviTarebul industriul

qveynebze, romelTac ekisrebaT istoriuli pasuxismgebloba klimatis mimdinare cvlilebis movlenisa da misi SedegebisaTvis. Tumca es proporcia ganviTarebad da ganviTarebul qveynebs dRiTidRe icvleba da sul ufro da ufro izrdeba ganviTarebadi qveynebis wili saTburis gazebis msoflio emisiebSi da amJamad raodenobiT aWarbebs kidec ganviTarebuli qveynebisas.

წყარო: აშშ ენერგეტიკის დეპარტამენტი, 2007. ვერტიკალურ ღერძზე გადაზომილია მილიონი მეტრული ტონა ნახშირორჟანგი (წინა სურათზე – მლნ. მეტრული ტონა ნახშირბადი; ნახშირორჟანგის ემისიების წონა ტონებში 3.67–ჯერ მეტია ნახშირბადის ემისიების წონაზე).

saqarTveloSi amJamad arsebuli mdgomareoba

klimatur procesebze dakvirvebisaTvis gamoiyeneba specialuri teqnikuri saSualebebiT aRWurvili hidrometeorologiuri sadgurebi, romlebic awarmoeben dakvirvebebs da iReben informacias klimaturi parametrebis (temperatura,

gazi navTobi naxSiri

mln t nax

Sir

i

ganviTarebadi qveynebi aRm. evropa da ruseTi industriuli qveynebi weliwadi

mln t nax

Sir

i

naleqebi, tenianoba da sxv.) Sesaxeb qveynis sxvadasxva nawilSi. aRebuli informacia ikribeba, sistematizirdeba da muSavdeba hidrometeorologiur centrSi. arsebuli mravalwliani monacemebis analizis safuZvelze SesaZloa gakeTdes prognozebi momavali monacemebis Sesaxeb.

bolo ocwleulSi saqarTveloSi hidrometeorologiuri sadgurebis ricxvi mkveTrad Semcirda, ris gamoc miRebul monacemTa sizuste Semcirebulia. hidrometeorologiuri centris funqciebs amJamad asrulebs garemos dacvis erovnuli saagento, romelic struqturulad Sedis saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministroSi da mis saqveuwyebo dawesebulebas warmoadgens. am da sxva statistikuri informaciis safuZvelze tardeba kvlevebi klimatis amJamindeli da momavali mdgomareobis Sesaxeb.

ახლახანს ჩატარებული კვლევებმა („საქართველოს II ეროვნული ანგარიში გაეროს კლიმატის ცვლილების კონვენციისადმი“, 2009) გამოავლინა ძირითადი კლიმატური პარამეტრების (ჰაერის საშუალო და ექსტრემალური ტემპერატურა, საშუალო წლიური ნალექები, ფარდობითი ტენიანობა, დატენიანების რეჟიმი და ქარი) ცვლილება საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე. კერძოდ, მეტეოროლოგიური სადგურების სტატისტიკურმა მონაცემებმა გამოავლინა ჰაერის საშუალო და ექსტრემალური ტემპერატურებისა და ნალექების საშუალო წლიური ჯამის ცვლილება როგორც დასავლეთ, ისე აღმოსავლეთ საქართველოში:

ნახ.: ჰაერის ტემპერატურისა საშუალო მნიშვნელობების ცვლილება 1960 წლამდე და 1957–2006 წწ პერიოდებს შორის

ნახ.: ნალექთა საშუალო წლიური ჯამების ცვლილება 1960 წლამდე და 1957–2006 წწ პერიოდებს შორის

amave klimaturi parametrebis mimarT prognozirebisaTvis Catarebuli kvlevebi gviCvenebs, rom momavalSi es cvlilebebi kidev ufro dramatul xasiaTs miiRebs.

kerZod, მოდელირების გამოყენებით მიღებული პროგნოზები ტემპერატურისა და ნალექთა ჯამებისათვის დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველოში 2100 წლისათვის კი ასე გამოიყურება:

სეზონური და წლიური ტემპერატურა (0C):

ნახატი: ტემპერატურის პროგნოსტირებული მნიშვნელობები დასავლეთ საქართველოში 2100 წლისათვის (0C) გამოყენებული მოდელების გასაშუალებით მიღებული შედეგების მიხედვით

ნახატი: ტემპერატურის პროგნოსტირებული მნიშვნელობები აღმოსავლეთ საქართველოში 2100 წლისათვის (0C) გამოყენებული მოდელების გასაშუალებით მიღებული შედეგების მიხედვით

სეზონური და წლიური ნალექთა ჯამები (მმ):

ნახატი: ნალექთა ჯამის პროგნოსტირებული მნიშვნელობები დასავლეთ საქართველოში 2100 წლისათვის (მმ) გამოყენებული მოდელების გასაშუალებით მიღებული შედეგების მიხედვით

ნახატი: ნალექთა ჯამის პროგნოსტირებული მნიშვნელობები აღმოსავლეთ საქართველოში 2100 წლისათვის (მმ) გამოყენებული მოდელების გასაშუალებით მიღებული შედეგების მიხედვით

dakvirvebebma da kvlevebma gamoavlina klimatis cvlilebis Sedegebisadmi gansakuTrebiT mgrZnobiare regionebi saqarTveloSi. esenia: Savi zRvis sanapiro zoli, sadac adgili aqvs zRvis donis awevas da Stormuli modenebis sixSirisa da simZlavris matebas, rasac gansakuTrebiT foTis mimdebare teritoriaze emateba md. rionis adidebiT gamowveuli problemebi; qvemo svaneTis regioni (lentexis raioni), sadac adgili aqvs niadagis erozias da stiqiuri movlenebis (wyalmovardnebi, mewyerebi, zvavebi, didTovloba, wyaldidoba) gaxSirebas; da dedofliswyaros regioni, sadac mimdinareobs gaudabnoebis procesi. am sami regionis amJamindeli da saprognozo monacemebis analizma gamoavlina maTi gansakuTrebuli mgrZnobiaroba klimatis cvlilebis mimdinare procesis mimarT, rac moiTxovs gansakuTrebuli kontr-zomebis miRebis aucileblobas.

აი, როგორ გამოიყურება კლიმატური პარამეტრების ცვლილება პრიორიტეტულ რეგიონებში 1960 წლამდე (I) და 1957–2006 წწ (II) პერიოდებს შორის: კლიმატური პარამეტრების საშუალო წლიური  ცვლილებები პრიორიტეტულ რეგიონებში 

‐60

‐40

‐20

0

20

40

60

80

100

120

I II I II I II

საშ. ტემპერატურა საშ. მინიმ. ტემპერ. საშ. მაქს.ტემპერ.

ტემპერატ

ურის

ცვლილ

ება, o C

დედოფლისწყარო

ქვემო სვანეთი (ლენტეხი)

შავი ზღვის სანაპირო ზოლი (ფოთი)

ნალექების ჯამის ცვლილება სამივე პრიორიტეტულ რეგიონში (mm)

 

globaluri klimatis cvlilebis mavne Sedegebi saqarTveloSi gaamZafra imanac, rom msoflioSi klimatis cvlilebis intensiuri gamoxatvis periodi (gasuli saukunis 80-90-iani wlebi) saqarTveloSi daemTxa politikur Zvrebs, romlebsac Tan axlda sruli ekonomikuri kolafsi. mZime energetikulma krizisma, romelic am periodis yvelaze dramatuli Tanmdevi foni iyo, dasaSvebi gaxada gadarCenisaTvis brZolaSi yovelgvari saSualebis gamoyeneba. Sesabamisad, ukontrolo gamoyenebis Sedegad gaCanagda bunebrivi resursebi; gaikafa tye, gaveranda saTib-saZovrebi. aseTma lokalurma fonma gaaormaga globaluri daTbobis mavne zegavlena lokalur doneze. am pirobebSi, rogorc statistika mowmobs, ukanasknel xanebSi saqarTveloSi mkveTrad gaxSirda bunebrivi kataklizmebi, romlebic damaxasiaTebelia klimatis cvlilebisaTvis. Cveulebriv

movlenad iqca Zlieri da xangrZlivi wvimebi, romlebic sul ufro da ufro xSirad dramatul Sedegebs iwvevs; gaxSirda mewyerebi, wyalmovardnebi, zvavebi, mdinareebis kalapotidan gadmosvla, qarborbalebi. SesamCnevia sezonurobis cvlileba. amavdroulad ramdenime adgilas SeimCneva gaudabnoebis procesi. konkretuli, qveynisaTvis specifiuri mizezebi aseTi movlenebisa jer-jerobiT Seswavlili ar aris. rogorc Cans, saqarTveloSi klimatis aseT cvlilebas savaraudod, ganapirobebs qveynis reliefi – maRali mTebi da uxvi wylis resursebi, aseve zRvis siaxlove.

aRniSnuli klimaturi cvlilebebi da stiqiuri movlenebi aisaxeba niadagis eroziaze, rasac kidev ufro aZlierebs gakafuli tyeebi da qarsacavebi. yovelive es sabolood gamoixateba sasoflo-sameurneo savargulebis farTobebisa da nayofierebis Semcirebasa da gauTvaliswinebeli stiqiuri movlenebis Sedegebis likvidaciisaTvis sul ufro da ufro meti fuladi saxsrebis daxarjvis aucileblobaSi, rac mZime tvirTad awveba qveynis ekonomikas. Savi zRvis sanapirnapiroo zoli: zRvis sanapiro zolebi yvelgan mTels msoflioSi amJRavnebs gansakuTrebul mgrZnobiarobas klimatis cvlilebis mavne zegavlenis mimarT da am mxriv gamonakliss arc saqarTvelos SavizRvispireTi warmoadgens, sadac sanapiro zolis mTels sigrZeze SeiniSneba iseTi klimaturi parametrebis cvlileba, rogoricaa evstazia (zRvis donis aweva xmeleTTan se3darebiT), Stormebis gaxSireba da gaZliereba, sedimentacia (deltaSi mdinareebis Camonatanis gazrda da zRvis zedapiruli wlebis temperaturis cvlileba. gansakuTrebiT mwvave mdgomareobaa rionis deltaSi, q. foTTan, sadac klmatis cvlilebiT gamowveuli ori faqtori, - zRvasTan dakavSirebuli da mdinaresTan dakavSirebuli, - erTmaneTs Tanxvdeba, rasac emateba damatebiTi sainJinro faqtori md. rionis Secvlili kalapotis mizeziT. Sedegad foTTan gvaqvs ormagi problema (Seqmnili mdinaris ori totis mier): erTis mxriv zRvis SemoWra da xmeleTis mitaceba da, meores mxriv, mdinaris SeWra zRvaSi da naSalis Catana zvaSi. Uaxlesi kvlevebi (saqarTvelos II erovnuli angariSi kcCk-isadmi, 2009) aCvenebs, rom Savi zRVis sanapiro zona warmoadgens saqarTveloSi amJamad yvelaze mowyvlad ekosistemas klimatis cvlilebisadmi, da modelirebuli prognozebi 2100 wlisaTvis kidev ufro savalalo suraTs gvixatavs.

naxati: Stormebis raodenobis dinamika saqarTvelos SavizRvispireTSi

naxati: Stormebis procentuli cvlilebis dinamika saqarTvelos SavizRvispireTSi qvemo svaneTi (lentexis raioni): es regioni warmoadgens erT-erT prioritetul regions klimatis cvliebisadmi mgrZnobirobis TvalsazrisiT aq gaxSirebuli da gaZlierebuli klimatis cvlilebiT gamwvavebuli eqstremaluri klimaturi movlenebis gamo, rogoricaa wyaldidobebi, zvavebi, mewyerebi da Rvarcofebi. niadagis gaZlierebuli erozia , rasac xels uwyobs gaCexili tyeebic, did zarals ayenebs raionis ekonomikas da iwvevs migraciis tendencias. gansakuTrebit aRsaniSnavia naleqebis raodenobis momateba (dRiurma jamma gadaaWarba 30 mm), rac SeiZleba danarCeni eqstremaluri movlenebis mizezad CaiTvalos.

nax. Wyaldidobebis maxasiaTeblebi md. cxeniswyalis auzSi

rogorc naxatidan Cans, Secvlilia TviTon naleqebis mosvlis reJimi: isini xdeba ufro xSirad da ufro uxvia, magram ufro mokle-xniania.

nax. mewyerebis dinamika lentexis raionis dazianebul adgilebSi, 1980-1998

dedofliswyaros raioni : klimatis cvlilebis mavne gavlena gamoixateba gvalvebis gaxSirebaSi, wylis resursebis daklebasa da miwis degradaciaSi. Qarsacavi zolisa da irigaciis sistemis moSla am regionSi gasuli saukunis bolo dekadis politikur-ekonomikuri krizisis dros damatebiT problemebs uqmnis am, soflis meurneobisaTvis Zalian mniSvnelovani regionis ekonomikur sargeblianobas.

Naxati: gvalvebis dinamika dedofliswyaros raionSi

naxati: wylis deficiti soflis meurneobaSi

SavizRvispireTis, qvemo svaneTisa da dedofliswyaros regionebis aRniSnuli problemebis garda saqarTveloSi, savaraudod, arsebobs kidev sxva regionebi da sferoebi, romlebze klimatis cvlilebis zegavlena jer kidev ar aris Seswavlili. aseTia mdinareebis adididebasTan dakavSirebuli gaxSirebuli wyaldidobebi praqtikulad yvela raionSi, myinvarebis dnobasTan dakavSirebuli sakiTxebi da mravali sxva, romlebic moiTxovs kvlevas uaxloes momavalSi.

საქართველოს წილი მსოფლიო ემისიებში

saqarTvelos saTburis gazebis emisiebi DZlier Semcirda 90-ian wlebSi. es gamowveuli iyo politikuri ZvrebiT da ekonomikis moSliT. gansakuTrebiT mniSvnelovani gavlena moaxdina energetikulma krizisma, ramac mkveTrad Seamcira wiaRiseuli sawvavis moxmareba da amavdroulad Seaferxa mrewvelobis (da ara marto mrewvelobis) ganviTareba. Amis Sedegad, saqarTvelos saTburis gazebis emisia 1990 wlis donesTan SedarebiT mkveTrad daeca da dRemde ver miaRwia mis dones, miuxedavad ekonomikis gamococxlebisa da garkveuli aRmavlobisa 2003 wlis Semdeg.

naxati: saqarTvelos saTburis gazebis emisiebis trendi (mln. ton CO2–eq.) 1990-2006 ww

seqtorebis mixedviT saTburis gazebis emisiebis ganawileba იმავე წლებში naCvenebia diagramaze:

პროცენტულად ეს განაწილება ასე გამოიყურება:

ტყის სექტორის მნიშვნელოვნებიდან გამომდინარე და მისი სპეციფიურობის გათვალისწინებით (ტყე შთანმთქმელიც არის და ემიტორიც სათბურის გაზებისა) ქვემოთ ნაჩვენებია საქართველოს სათბურის გაზების ემისიები (გიგაგრამ CO2–ექვ.) ტყის სექტორის ჩათვლით 2000–2006 წწ:

ნახატი: სათბურის გაზების ემისიები (გიგაგრამ CO2–ექვ.) სექტორების მიხედვით (ტყეების ჩათვლით)* * CO2 ემისიები და შთანთქმა ტყეებიდან შეფასებულია მხოლოდ 2000 წლის შემდეგ

როგორც დიაგრამებიდან ჩანს, ენერგეტიკის სექტორი, როგორც ყველა ქვეყანაში, საქართველოშიც წამყვანია სათბურის გაზების ემიტირების სფეროში. მიუხედავად საგრძნობი დასუსტებისა, რომელიც ამ დარგს მიადგა 1990–იანი წლების პოლიტიკური კატაკლიზმების შემდეგ, ენერგეტიკა საქართველოში ამჟამად აღმავლობის გზაზეა და შესაბამისად სათბურის გაზების ემისიებიც ზრდის ტენდენციას ამჟღავნებს. განსაკუთრებით დიდი ემიტორი ენერგეტიკის სექტორიდან ტრანსპორტის ქვესექტორია. ქვემოთ მოყვანილი ნახატი ასახავს სათბურის გაზების ემისიების ტენდენციას ამ დარგიდან 1990 წლიდან 2006 წლამდე:

ნახატი: სათბურის გაზების ემისიების დინამიკა (გიგაგრამ CO2-ექვ.–ში) ტრანსპორტის სექტორიდან

saqarTvelos wili saTburis gazebis msoflio emisiebSi Zalian mcirea da Seadgens mis 0.01 %-ze naklebs. Tumca saqarTvelo mzardi ekonomikis qveyanaa da misi sg emisiebis wili, savaraudod, gaizrdeba ekonomikis zrdasTan erTad, Tu qveyanaSi ar gatardeba specialuri RonisZiebebi amis Sesakaveblad. yvelaze mniSvnelovani resursebi sg emisiebi Sesamcireblad aris ganaxlebadi energoresursebiT wiaRiseuli sawvavis Canacvleba; transportis seqtorSi, erTis mxriv, sawvavis Canacvleba (gaziT benzinisa da dizelis sawvavis Secvla), da, meores mxriv, satransporto sqemebis gardaqmna; axali teqnologiebis Semotana warmoebaSi; energodamzogavi mSenebloba, narCeni energiebis (siTbos) gamoyeneba da sxva. gansakuTrebul SesaZleblobas sg emisiebis Sesamcireblad iZleva sufTa ganviTarebis meqanizmi (sgm), romelic prioritetul mimarTulebadaa gamocxadebuli saqarTvelos saxelmwifo politikaSi klimatis cvlilebis sferoSi.

garda sg emisiebis Semcirebisa, klimatis cvlilebis problemas aqvs meore mniSvnelovani mimarTulebac: klimatis cvlilebisadmi adaptacia. rogorc saqarTveloSi, ise msoflios mraval qveyanaSi mwvaved dgas klimatis mimdinare cvlilebiT miyenebuli zianis aRdgenisa da misadmi gamklavebis RonisZiebebis saswrafod gatarebis aucilebloba. SavizRvispireTis, qvemo svaneTisa da dedofliswyaros regionebis gansakuTrebuli mgrZnobiaroba klimatis cvlilebis mimarT da am mgrZnobiarobis prognozirebuli (modelirebuli) dinamika 2100 wlamde Seswavlil iqna saqarTvelos II erovnul SetyobinebaSi (kcCk mimarT, 2009) da es regionebi ganisazRvra, rogorc mowyvladi klimatis cvlilebis mimarT. daskvna da uaxloesi gamowvevebi

2009 wlis oqtomber-noemberSi, kopenhagenis mniSvnelovani Sexvedris win, saqarTvelos mTavrobam SeimuSava klimatis cvlilebis sferoSi gasatarebeli politikis koncefcia 2012 wlamde (kiotos protokolis I savaldebulo periodis damTavrebamde), romelSic ganisazRvra am politikis prioritetebi. gamomdinare saqarTvelos specifiuri mdgomereobidan, kerZod, sg emisiebis simciridan da kliatis cvlilebis mavne zegavlenis simwvavis gatvaliswinebiT, Klimatis cvlilebisadmi adaptacia am dokumentis mier aRiarebulia prioritetul mimarTulebad

klimatis cvlilebis uaxloes saxelmwifo politikaSi. Klimatis cvlilebis Serbilebis mimarTulebiT prioritetulad iTvleba sufTa ganviTarebis meqanizmis sruli ZaliT amoqmedeba saqarTveloSi da ganaxlebadi energetikisa da energoefeqturobis ganviTareba.

kopenhagenis Sexvedraze saqarTvelom umaRles doneze (prezidentis piradi monawileobiT) daadastura Tavisi neba – iyos klimatis cvlilebis problemis mogvarebaSi aqtiurad CarTuli mxare, da 2010 wlis ianvarSi SeuerTda am Sexvedraze miRebul documents e.w. “kopenhagenis akords”, romlis TandarTul dokumentSic saqarTvelo acxadebs Tavis ZiriTad miznebs sg Semcirebis mimarTulebiT, maT Soris, klimatis cvlilebis Serbilebi, maT Soris, klimatis cvlilebis Serbilebisovnuli samoqmedo gegmis Seqmnis Sesaxeb.

Klimatis cvlilebis problematikis gaaqtiurebis TvalsazrisiT didi mniSvneloba aqvs erTiani midgomis arsebobas da, am mizniT, gegmebis arsebobas klimatis cvlilebis Sedegebis Serbilebi da misadmi adaptaciis mimarTulebiT: klimatis cvlilebis Serbilebis da misadmi adaptaciis RonisZiebaTa erovnuli gegmebi (e.w. NAMA da NAPA). aseTi gegmebis arseboba qveyanas uadvilebs klimatis cvlilebisadmi warmartuli politikis koordinacias iseve, rogorc fondebis mozidvas maTi ganxorcielebisaTvis. Amave dros, aseTi gegmebi warmoadgens win gadadgmul nabijs saxelmwifos ganviTarebis gegmebSi klimatis cvlilebis CarTVis gzaze.

kc konvenciis uaxloesi umaRlesi donis saerTaSoriso Sexvedrebi (kc konvenciis mxareTa me-16 an me-17 Sexvedra) gansazRvravs msoflio sazogadoebis Semdgomi politikis ZiriTad mimarTulebebs klimatis cvliebis sferoSi, rac Sesabamisad aisaxeba saqarTvelos Semdgom saxelmwifo politikazec am sferoSi.