Evropsko radno pravo

1.Izvori radnog prava međunarodnog porijekla

2.Evropsko radno pravo-pristup 3.Radno pravo u pravnom sistemu Evropske unije

3.1.Individualno radno pravo EU 3.2.Kolektivno radno pravo EU

1. Univerzalni i regionalni međunarodni izvori:

-za radno pravo BiH najznačajniji:

-konvencije i preporuke MOR-a i akti UN,

-primarni i sekundarni izvori prava Evropske unije, te

-akti Vijeća Evrope,

2.Bilateralni i multilateralni međudržavni ugovori o zapošljavanju (Slovenija, Srbija, Katar....)

A) Univerzalno i B) Regionalno; Skup materijalno-pravnih i formalno- pravnih normi koje se donose na međunarodnom nivou;

Segment nacionalnog radnog prava koji se vezuje za izvore međunarodnog porijekla u pogledu:

a) sadržaja i b) procesnih pravila koja se odnose na njihovo usvajanje i implementaciju.

Konvencije i preporuke MOR-a

Odgovarajući instrumenti UN

Teritorijalni domen važenja ograničava na određeni geopolitički prostor posebno razvijeno u Evropi,

ali i: SAD:Organizacija američkih država(osn.1948)

Africi:Organizacija afričkog jedinstva(osn.1963)

Bliski istok:Arapska organizacija rada(osn.1965)

Radno pravo Vijeća Evrope-pravne norme i pravila koja se donose u

okviru Vijeća Evrope

(konvencijsko radno i socijalno pravo)

Radno i socijalno pravo Evropske unije-prvna pravila koja se donose

u pravnom sistemu EU

Radno i socijalno pravo/zakonodavstvo država na tlu Evrope

2.1.Radno pravo Vijeća Evrope-konvencijsko radno pravo

Pravne norme i pravila koja se donose u okviru Vijeća Evrope

Izvori:

Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda,

Evropska socijalna povelja,

Evropski kodeks o socijalnoj sigurnosti,

Evropska konvencija o socijalnoj sigurnosti,

Evropska konvencija o pravnom statusu radnika migranata

.......

2.1.Radno pravo u izvorima Vijeća Evrope

Osnovna karakteristika neposredno ili posredno pružanje sudske zaštite prava sadržanih u izvorima nekomunitarnog radnog prava

Direktna zaštita se pruža u odnosu na dva prava sadržana u Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima i slobodama:

- čl.4. Zabrana prinudnog i ropskog rada - čl.11.Sloboda sindikalnog udruživanja Od posebnog značaja za radne i socijalne odnose načelo nediskriminacije čl.14

Evropska socijalna povelja

Evropska socijalna povelja je temeljni dokument Vijeća Europe na području socijalnih prava.

Oslonom na njenu preambulu, ova Povelja je pandan Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i temeljnih sloboda iz 1950. godine.

Evropska socijalna povelja potpisana je u Torinu 1961. godine, a stupila je na snagu 1965. godine. Povelja iz 1961 sadrži 19 načela i socijalnih prava.

Revidirana Evropska socijalna povelja

Godine 1996. usvojena je izmijenjena/revidirana Europska socijalna povelja.

Revidirana Europska socijalna povelja se (popularno) smatra svojevrsnim “Socijalnim ustavom” Vijeća Evrope.

Revidirana Evropska socijalna povelja sadrži 31 načelo kojim se garantiraju socijalna prava,a stupila je na snagu 1999.godine.

Važno

Evropska socijalna povelja ostavlja određenu slobodu državama članica Vijeća Evrope da prilikom ratifikacije izaberu načela i socijalna prava koja će ih pravno obavezivati.

Načela kojima se garantiraju socijalna prava u Evropskoj socijalnoj povolji, moguće je sistematizirati:

-obavezujuća i neobavezujuća; -obzirom na oblasti: zdravstvo, obrazovanje, stanovanje,

socijalna zaštita, zapošljavanje i rad, pravna i socijalna zaštita,kretanje osoba,zabrana i suzbijanje diskriminacije;

-obzirom na personalno djelovanje (prava: radnika, svih pojedinaca/stanovništva, posebnih kategorija pojedinaca/stanovnika)

Važno

Države koje vrše ratifikaciju Evropske socijalne povelje, imaju obavezu da izaberu najmanje šest od devet načela/socijalnih prava koja su proglašena temeljnim/osnovnim:

1. Pravo na rad (član 1) 2. Pravo na organiziranje (član 5) 3. Pravo na kolektivno pregovaranje(član 6) 4. Pravo djece i mladih na zaštitu(član 7) 5. Pravo na socijalnu zaštitu(član 12) st.1-2 6. Pravo na socijalnu i medicinsku pomoć(član 13),st.1-3 7. Pravo porodice na socijalnu, pravnu i ekonomsku zaštitu(član 16) 8. Pravo radnika-migranata i njihovih porodica na zaštitu i pomoć (član 19) 9. Pravo na jednake mogućnosti i jednak tretman u pitanjima

zapošljavanja i zanimanja bez diskriminacije na osnovu spola (član 20)

Važno

Bosna i Hercegovina je revidiranu Evropsku socijalnu povelju ratificirala 7. oktobra 2008., a na snagu je stupila 1. decembra 2008.godine.

Bosna i Hercegovina se shodno Dijelu III član 1 stav.1. tač. c) revidirane Evropske socijalne povelje obavezala na primjenu slijedećih odredbi:

Član 1.-pravo na rad –u cijelosti

Član 2.-pravo na pravične uvjete rada–u cijelosti

Član 4.-pravo na pravičnu naknadu-st.3.

Član 5.-pravo na organizovanje-u cjelosti

Član 6.-pravo na kolektivno pregovaranje-u cjelosti

Član 7.-pravo djece i maladih na zaštitu-u cjelosti

Član 8.-pravo zaposlenih žena na porodiljsku zaštitu –u cjelosti

Član 9.-pravo na stručno usmjeravanje –u cijelosti

Član 11.-pravo na zdravstvenu zaštitu–u cijelosti

Član 12.-pravo na socijalnu zaštitu-stav 1. i 2.

Član 13.-pravo na socijalnu i medicinsku pomoć-stavi:1,2,i 3.

Član 14.-pravo na korištenje službi socijalne zaštite-u cjelosti

Član 16.-pravo porodice na socijalnu, pravnu i ekonomosku zaštitu-u cjelosti

Član 17.-pravo djece i mladih na socijalnu,pravnu i ekonomsu zaštitu –u cjelosti

Član 20.-pravo na jednake mogućnosti i jednak tretman u pitanjima zapošljavanja i zanimanja bez

diskriminacije na osnovu spola–u cijelosti

Član 21.-pravo na informiranje i konsultiranje –u cijelosti

Član 22.-pravo na učešće u određivanju i unapređivanju uvjeta rada i radnog okruženja-u cjelosti

Član 23.-pravo starih osoba na socijalnu zaštitu –u cijelosti

Član 28.-pravo predstavnika radnika na zaštitu u preduzeću i dodjeljivanje adekvatnih sredstava-u cjelosti

3.Evropska unija (kratica EU)

Jedinstvena međuvladina i nadnacionalna zajednica evropskih država, nastala kao rezultat procesa suradnje i integracije koji je započeo 1951 godine između šest država (Belgije, Francuske, Njemačke, Italije, Luksemburga i Nizozemske).

Evropska unija formalno je uspostavljena 1. 01. 1993. godine, stupanjem na snagu Ugovora o Evropskoj uniji (poznatiji kao Ugovor iz Maastrichta).

Evropska unija danas(novembar 2018) broji 28(27) država članica.

Prostire se na 4.325.675 km², a broji oko 500 milijona stanovnika.

Osnivači Nove ideje za trajan mir i prosperitet…

Konrad Adenauer

Robert Schuman

Winston

Churchill

Alcide De Gasperi

Jean Monnet

Simboli Evropske unije

Evropska zastava

Evropska himna

Dan Evrope, 9. maj

Moto: ujedinjeni u različitosti

države članice Evropske unije

Broj stanovnika u milijonima

508

1343

127 143 314

EU Japan Rusija SAD

1205

Indija

naziva se uobičajeno ”tekovinama (stečevina) EU/Zajednice”-

acquis communautaire . Pravni poredak koji stvaraju organi EU/ zajednica.

Sui generis pravni poredak različit od međunarodnog pravnog poretka, koji je integriran u pravne poretke država članica.

Originerni-primarni

Sekundarni-derivativni

Pisani

Nepisani/opća pravna načela EU prava/

Sudski precedenti/praksa Suda pravde

Evropski kolektivni ugovori o radu

Načelo slobodnog kretanja radnika/osoba

Načelo jednakog tretmana muškarca i žene

Načela supsidijarnosti i srazmjernosti

Načelo superiornosti i autonomije

Načelo tripartizma

Univerzalno-regionalno Ciljevi (U:trajni mir moguć je samo na osnovu socijalne pravde; R/EP:podsticanje zaposlenosti,poboljšanje uvjeta života i rada,ogovarajuća socijalna zaštita(socijalna kohezija) dijalog između socijalnih partnera,razvoj ljudskih resursa)

Cjelovitost-partikularnost Sadržina Uloga socijalnih partnera i tripartizam Adresati Implementacija

Partikularnost: usmjerenost na ograničena pitanja radnog i socijalnog prava, nesimetričnost, nepotpunost u odnosu na nacionalna

zakonodavstva

Sloboda kretanja radnika (kretanje radnika i članova njihovih porodica; koordinacija sistema socijalne sigurnosti)

Socijalna politika (omogućavanje socijalnog razvoja i sprečavanje socijalnog dampinga; zaštita zdravlja i sigurnosti na radu, osiguranje adekvatnih radnih uvjeta : radno vrijeme, kolektivni otkazi, transfer preduzeća, participacija..)

Koordinacija ekonomske politike i politike zapošljavanja

Suzbijanja diskriminacije

Hard law: radni uvjeti , suzbijanje diskriminacije (sekundarno zakonodavstvo)

Soft law: usklađivanje ekonomske politike s politikom zapošljavanja i socijalnog razvoja

Hard law:

I područje rada : prije svega (1) direktive s ciljem „minimalne harmonizacije“ te (2) uredbe/pravila : sloboda kretanja;

II područje socijalne sigurnosti: koordinacija sistema socijalne sigurnosti/jednako postupanje na osnovu spola;

Evropski socijalni dijalog (sporazumi kroz direktive i nacionalni sistem kolektivnog

pregovaranja)

Soft law:

I područje zapošljavanja i socijalne politike: prije svega (1) Smjernice politike zapošljavanja upućene svim državama članicama“ te (2)preporuke za države koje se ne pridržavaju Smjernica

II otvoreni metod koordinacije: usvajanje najboljih praksa te postizanje većeg stepena približavanja država članica u ostvarivanju ciljeva EU

1.Izvor u kreiranju socijalne politike EU : (čl.151 UFEU:...imajući na umu temeljna socijalna prava poput onih određenih u Evropskoj socijalnoj povelji ...) 2.Povelja EU o temeljnim pravima ima istu pravnu snagu kao Ugovori. Prva iz Povelje o temeljnim pravima trebaju biti tumačena u skladu sa Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i temeljnih sloboda obzirom da prava koja su zajamčena Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i temeljnih sloboda a koja proizlaze iz ustavnih tradicija zajedničkih državama članicama, čine opća načela prava Unije (čl.6 UEU). 3.Evropski sud za ljudska prava i Evropski sud EU: uvažavanje i poštovanje argumenata iznesenih u presudama.

4.Prava iz Povelje EU se primjenjuju samo u području nadležnosti EU, te je za zaštitu temeljnih ljudskih prava i dalje važno pravo Vijeća Evrope-Evropski sud za ljudska prava (ESLJP), 5.Izvori Vijeće Evrope-instrumenti harmonizacije i koordinacije međusobnog povezivanja prava država članica (konvencije:EKZLJP, ESP, Evropski zakonik o socijalnoj sigurnosti, Evropska konvencija o socijalnoj i zdravstvenoj pomoći, Evropska konvencija o socijalnoj sigurnosti..;

Vremenski period Izvor

1957-1974 Rimski ugovor Program socijalne akcije

1974-1986 Jedinstveni Evropski akt

1987-1992 Ugovor iz Maastrichta

1993-1997 Ugovor iz Amsterdama

1999-2001 Ugovor iz Nice Povelja o temeljnim pravima EU

2003-2007 2009-sada

Ugovor i Lisabona *******

Lisabonski ugovor-

Reformski ugovor(2007)

2009

Ugovor o Evropskoj uniji

Ugovor o funkcioniranju

Evropske unije

2003-2007-2009-sada

EU stabilan, održiv i uključiv

rast Ugovor iz Lisabona: Ugovor kojim se mijenja i dopunjava Ugovor o Evropskoj uniji i Ugovor o osnivanju Evropske zajednice (2007-2009) EU dobiva pravnu osobnost, nema više „stupova“-dva ugovora:UEU i UFEU;Povelja temeljnih prava –ima snagu kao Ugovori Nova stategija: Evropa 2020

Dioba nadležnosti: 1.Isključive nadležnosti EU 2.Konkurentne(podjeljene) nadležnosti EU i država članica 3.Komplementarne nadležnosti EU i država članica Prioriteti EU: stalan, održiv i uključiv rast, naglašen koncept fleksigurnosti, mobilnosti radne snage, cjeloživotnog učenja, jačanje socijalnog dijaloga, razvoj održivih sistema socijalne sigurnosti i poreskog osiguranja

Oblast radnih i socijalnih odnosa –podjeljena nadležnost EU i država članica;

EU u pravilu koristi direktive“minimalne harmonizacije“;

Posebna obaveza vezana za usklađivanje ekonomske politike, politike zapošljavanja te mogućnost usklađivanja socijalnih politika;

Individualno

Kolektivno

Najrazvijeniji dio radnog prava EU;

Određena pitanja, još uvjek,isključena iz nadležnosti organa EU,odnosno nisu predmet reguliranja sekundarnim zakonodavstvom.

To su :

-pitanje zarade i drugih materijalnih davanja;

-odsustva sa rada;

-disciplinske odgovornosti i odgovornosti za štetu;

- otkaza ugovora o radu.

Sloboda kretanja, nastanjivanja i boravka –nacionalni tretman svakom građaninu EU

Materija zapošljavanja i fleksibilnih oblika zapošljavanja uz načelo zabrane diskriminacije(prihvatanje stvarno učinjene ponude zaposlenja)

Uvjeti rada –zaštita zdravlja i bezbjednosti na radu

Kompleks pitanja reorganizacije poslodavaca i prava zaposlenih (stabilnost zaposlenja)

Eurostat : 6 miliona radnika i članova njihovih porodica borave na području druge države;

EU pojam radnika; Uvjeti za sticanje slobode kretanja radnika:državljanstvo i profesionalna aktivnost ekonomskog karaktera.

Pravo na prihvatanje stvarno učinjene ponude zaposlenja. Ugovor o radu na određeno vrijeme: Direktiva 91/383/EEC Ugovor o radu s nepunim radnim vremenom: Direktiva 97/81 Obaveza poslodavca da u pisanom obliku obavjesti zaposlene o

uvjetima koji se primjenjuju u ugovoru o radu:Direktiva 91/533

Načelo jednakosti u mogućnostima i tretmanu (osnivački ugovori,Direktiva 2000/78/EEC,Direktiva 97/80 Teret dokazivanja)

Zaštita zdravlja i bezbjednosti na radu –opći uvjeti rada –više od 50 direktiva sa značajnim ekonomskim implikacijama:

Direktiva 89/391-opći karakter i opći domen primjene u odnosu na poboljšanje bezbjednosti i zdravlja na radu u svim državama članicama.

Reorganizacija poslodavca putem transfera prava zaposlenih : Direktiva 2001/23 o očuvanju prava zaposlenih;

Reorganizacija poslodavca putem kolektivnog otpuštanja:Direktiva 98/59/EC o aproksimaciji prava država članica u pogledu kolektivnog otpuštanja ;

Reorganizacija poslodavca u slučaju insolventnosti:Direktiva 80/987 o potraživanjima zaposlenih po osnovu radnog odnosa prema poslodavcu u stanju insolventnosti.

Član.136 .st.3 Ugovora o osnivanju EZ: “Zajednica neće podržavati i dopunjavati

aktivnosti država članica u oblasti: prava na udruživanje,prava na štrajk i lockout-a......”

Na sadašnjem stepenu razvoja pravnog sistema EU, europsko kolektivno radno još uvijek “zaštićena zona” nacionalnih zakonodavstava.

Socijalni dijalog; Europsko kolektivno pregovaranje; Europski savjet zaposlenih-participacija.

Ugovor o osnivanju EZ među ciljevima socijalne politike navodi “unapređenje dijaloga između menadžmenta i rada”;

U okviru EU djeluje više organizacija poslodavaca i sindikata na međugranskom, granskom novou i u javnom i u privatnom sektoru;

Udruženja poslodavaca : konfederacije nacionalnih međugranskih udruženja i federacije nacionalnih granskih udruženja.

Organizacije sindikata:konfederacije nacionalnih međugranskih sindikata i federacije granskih nacionalnih sindikata.

Direktiva 94/95

Cilj:poboljšavanje informiranja i konsultovanja zaposlenih u preduzeću ili grupi preduzeća na komunitarnom novou;

Osnivanje evropskog vijeća zaposelnih ili posebnim postupkom informiranja i konsultovanja.