HH,D. .1

DISSERTATIO PHILOSOPHICADE

A Μ OR Ε et OD 10,

Quam,C0NS¥ AMPL. FAC. PHILOS.

IN REG. ACAD. UPSAL.

po a pctni?

Docr. ΡETRO NICOLAOCHRIStlERNIN,Log. et Metaph. Prof. Reg. et Ord.

PUDLJCO EXAMIN1 MODESTE SUBJICIT.

Stipendiarius Regius

ERICÜS WIDGREN,ANGERMANNUS,

m AVD, GUSTAV. D. XXV. RJN. AN» MDCCtXXVI.

UPSALIÄ, TYPIS EDMANNIANIS.

PIRO

AdMODUM #FVFRENDO ATQUE PR^CLARISS.DOMINOMAG. ERICO WIDGREN,AnIMARÜM, quar DEO IN N/ETRA CoLLIGUNTUR,

PASTORI Meritissimo,Vigilantissimo,PARENTI INDÜLGENXISSIMO,

T atißhnus demurn iUucefcit dies, gratißima valdeque exoptatn mihi eve*-nit hora, qua, quam venernhunda meine erga Te, Carißime Pater,

itnum tneum pecius incenßttn eß, publice teftatum facere , anfiam mihipra-het. Verum enim vero licet metata hatte nttigerim pf etfixam, calamus ta¬rnen mens admodum infirmus oleum ac operam perdit, etfi vel maximamin eo exprotnerem itidußriam, ut heneficia tun m me a primis ungviculispraflita, diftinetis bf fatis aptis depingam coloribus. "Numerus enim eo-rum tantus eß, magnitudo tanta, ut ea nec commemorare nec digne fatisexormre vdeam. In tam im vero tacita pietate mecum reputo, Te, Ρ Ο.,magno nifiu in id iueuhmjfe, ut Tuis dieiis & factis viam ad vtrtutemmihi ρanderes, atque in teuero adhuc animo ttieo·, pietatis ßitdium infiul'·peres, in quamum etim perfvnjum haben, Te magis pia mentis venerct-tione quam amplo verborum ndparatu delectari. Sufflcit tdeo dv ere, Ti-b i C. Ρ poft fuvimwn Numen omnia mc debere, Teque tanta ac tant·provida cura faturo meo avo femper profipexiffe, ut, falutis mea amplifican-äa gatia r nec ulli opera nec ulli vnpenfa pepercei is. Quurn itaqneTuteni fia plurima dåre, nihil vero recipere , ad Te Pater "Dilectißime fiup-plex confugio, orans atque obteß ms, velis pro folita Tun gratia Jerenafronte permittere, ut hafce pagellas, quas Tibi unice reddere po(Jum , nontanquam munus par tuis beneficiis, fed ut figna ac tnterpretes obfequn bfreverenria, qua Te nuflo non tempore colo, facras faciam. Präterenad Max,rerum flätorem ealidififima femper fundatn vota, ut Ei placeat, Te jamatate provectum fartum recimnque caufervare, quo b? in Ecclefia, cui praes,emolumzncum, bf' confangvineorum b? denique meum fiolatium atque prafi-dium certißimim dulafifitmum, quam dintißime florens vigeas, Ita voveoabf dum fipiritus adefl, regitque hos artus vovebo,

PARENTIS INDULGENTISSMI

Filius obedientißmusEric u s Widgren.

tt r& Φ

§. r.

Plersque ienfationes & operationes anims humanas,ica (ont comparatae ut, facilius a quovis fentiantur,quam yerbis, aliis declarentur atque definiantur,.Inde fadtum ut in iis defcribenjls raro confentiant Phi-loiophi, licet faepius nonnifi determinis Iis fit. Amoris,cujus nemo forian fe inexpes tum profiteri voluiflet phi-lofophorum, varias tarnen dederunt definitiones. Ma¬gnus fui asvi Pbiiofophus Gaflendi, docet, amorem ejfeaffeSlum quo anima in voluptatem ut primärtum bonum JuaJponte propenfa, propendet ßmul in rem opinione bonam, vo-luptatisve effeftricem, ipfamqite in fe intime quafi complettiturtac ftringit a), Pneeunte Du Hamel non lilaudato Gal·Iis Philofopho, amor efi ftudium, id ipjum, quod ereare■voluptatem poteft, cogitatione afeSlu compleElendi b). A-morera, quem purum vocat, definit Illuftris Leibnitiusper promtitudinem voluntatis percipiendi deleSlationem exaltcrius felicitate c). Hanc , fingulari fpeciei amoris ex-primends^ deftinatam definitionera paullulum mutatamadoptavit Celeb. Wolfius, affärens Araorera effe Diipo-fitionera animas ad percipiendam voluptatem ex alteriusfelicitate d). Eandera quoque fuam fecit Max. Rev,Wallerius e). Binas iils primo allatas definitiones, eafe prs ceteris commendant laude, quod non tam ar&islimitibus circumfcriptas fint. Ex aflumtis enim Leibni-tii vel Wolfii, vix ac ne vix quidcm amor noffer ergaSuramum Numen explicari potell, nec arnori in Brutaanimantia vel res inanimatas ullus relinquitur locus.

A 2 Unde

a) Oper. Gaffendi Tom. II. p. 48^· b) Job. du HamelOper. Pbilof Tom. 11. p. 698. c) Leibnitii Princ. Ρbil.more Geometrico demonftrata p. 43. d) IVollfii Pjycbol,Etnpir, §. 653. e) Pfycbol. Emp% §. 44p.

4 De Arnore

Unde etiam Leibnitius ita fuam ienfentiam defendereftude : Mais dans ce fens, mus η aimonspoint proprement%ce qui efl incapable de plafir ou de bonbeur, nous jouis-Jons des cbofés de cette nature, fans les aimer pour cela, fice η eß par une projopopae, &Γ corntne fi noits, nous ima-ginions, qu1 eile jouijjenfc elles meme de leurs perfeSlions. Cen* eß donc pas propreme fit de Ρ amour, lors qu' on dit,qifon aime tin beau tableau par le plaifir qu on prend a fen-tir fes perfeSlions f) Sed re&ius & ufui loquendi con-venientius mencem iuana explicat acutiiT. Lockius: Quis-quis inquitdeledationiscogitationemanimadvertensjquampräriens aliqua aut res abiens apta nata eil in illo exci-tare, ideam nanciicitur, quam amorera vocamus, Quan-do enim vir in autumno, dum comedit eas, aut verecum nullae omnino funt, fe uvas amare profitetur, ha-ud magis eil, quam fi diceret, illarum guilafum jueun-dum eile; quod fi valetudo incommoda, aut immUta«ta corporis temperatio, faporis illarum jueunditatenaperimat, tunc non amplius dici potefl uvas amare g)Felicitas vero Dei Optimi, Maximi, per fe confiderata^nos ad amorem erga Rum eo minus commovere poteil^cum hebetem noilri ingenii aciem fugiat, in quo im-primis illa confiil't, & fi qua partem eam cognitam ha-beremus, quamdiu tarnen hanc degimus vitam, aliundederivari amor ille non poteil, quam e iplendidiifi nis il-I:s, quibus nos quotidte ornat benefieiis. Sed de hacre in iequentibus. Pnecerea implicat dicere, nos perci-pere voluptatem ex felicitate brutorum animantium, ea·que confequenter amrej idem enirn hoc eilet ac fi di-cerem, nos ea nunquam amore proiequi, quod expert-

entiap

/ ) Vid, Nouveaux hjjais Jur Ρ Entend Humum Lib,Π Cap, XX. § § 4 y , pag. 121, g) Lock. de IntelleShHum. Lib. χ. Cap. 2*, §, f.

cf Odio,

enüx fepugnst, Felicitas iane eil (latus, in quo volu<ptas vera perdurat. Ideo luce clarius eil, illam nequeferutis neque rebus inanimatis trtbui poflfe. De ceteroii experientiam confulere velimus, illa fatis fiuperquecommontlrat, neceffario requirä, ut nos prius amemusobjeftum quoddana, quam voluptatem ex feiicirate »Ilmspercipere po filmus, adeoque eil tantum conlequens &efFeclus amoris, quod illa deleåemur, eamque augereiludeamus. Dici quidem poteil, volupiatem ex aliorumfelicitate perceptam, ea propcer ingredi deberc definicio-nem amoris, quod amor, quo alter hominum, alterumproiequitur magis frequens fit, & uberiorem in confi·deratione morali & civili exierat effectum, & inde po«tiiTmiro illius rarionem habendam. Hoc autem valerecfi definitionem fpeciei, definitioni generis fubilituere ii-ce et. Apnilirne, autem nos exiflimamus araorem de·üoiri per iludium animse percipiendi voluptatem ex ob-jeclis. Nominalem illam amoris definitionem, magisquam ullam aüam, illius naturam adsequate exhaurire,crediderim, cum per illam efFe&us ejus, ab amore i-pfo difcerantur & deriventur. Neque ullum cogitari pos-ie amabile objeåum, cui noftra ha*c applicari non queatdefinitio, pufamus. Ceterum ufui loquendi eam appri«me eonvenire nemo inficias ibit, qui locutiones propri-as ab impropriis ac figuratis diftingvere novit, quiqueobiervac, hocce vocabulum, inconilantia quadarr» lo¬quendi, non nunquam de effechi fuo benevoientia prae-dicari, vulgarLtarnen ac communi fermone, ea amaredicimur objeåa, quibus deie&amur, vel ex quibus vo¬luptatem percipinous.

§. TT.Cognitione nullius rei diflin£la gandent hom'nes,

nift ad obje&um penitus indagandum reflexionem iuamdirigan* l hinc nuiia adbibita reflexion^ yel non tanta

Λ 3 in

6 De Amors

in re adhibita attentione, quanta ad eam explanandamfufficiat, in confuia haud raro cogniiione adquiefcunt.Inde Amor in Ordinatum feu Rationalem & Inordina-tum feu fenfualem diftinguitür: ille objecto, quod utverum & durabile bonum inftituta comparatione diftin-£te cognofcirnus; bic autem objecto vel vero bono vel ap-parenti confuie tantum cognito fuam debet originem. Pri¬or ille feu Rationalis, qui eft itudium animi voluptatemrationalem ex objecto five bono percipiendi, juftum fern-per tenet modum, & licet vehemens, nunquam tarnensequi honeftique limites transgreditur, quia a diftinäaobjectorum five bonorum comparatione & Cognition«derivatur» Pofterior vero feu fenfualis, qui eft itudi¬um animae voluptatem fenfualem ex objecto percipiendi,perf^pe objectorum dignitatem excedit, ex confufa nam·que unius rei perceptione generatur.

§. III.Cauflae voluptads & moleftiae, funt ipfa obje£ta fen-

fuum. Kx quo intelligi poteft neque appetitionem ne-quc averfationem noftram, caufiam eile, quare hoc velillud cupimus vel fugimus; id eft, non ideo appetirous,quia volumus, nec' fugirrus, quia nolumus, ied quiaappetitio vel averfio ab ipfis rebus aroatis vel exofis ge-nerata eft, feqmrurque conceptum jucundifatis roolefti-ceque ex ipiis ohjeftis adfuturar. Sic in aniroas potefta-te non magis eft, gratas vel ingratas ab hoc vel illo ob¬jecto percipere fehiationes, quam organo guftus, ab a-cidis dulcem, a dulcibus acidurn percipere laporero. In-ter diverfa, quibns cingimur objecta, & noftras ientien-di facultates, e& relationes exiftunt, ipfrus naturte )fge,ut a quibusdam voluptäte, ab aliis moleftia afficlamur.Ita pulcritüdine formarum, concentu fonorum, imagi-nibus ad exabtam obje&orum fimilitudinem expreffis,perfectione, ordine mirifice dele&amur; his autem con¬

traria

& Odio. r

trana cum csedlo animadvertirnus. Fler! quoque incer-dutn obfervatur, plures ut fiaiul animo prsientes fintides, per fe nihil grati h.ibentes,ex quarum tamen per-cepta afTociatione, aliquam voluptatera neceilario fen-tit anima*, virtutes mtelle&uales, ingenii exceilentesvires, eruditionerr», magni faeirnus* ftupldkatem Siignorantiam flocci facirnus, & illis iahoranrium mi«feremur. Verum quod adbnc in iacistate atque vitahominucp majoris eft momemi, in nobis deprehenditurquoque ienius quidarn Intimus, qui omηem antevertittatocinatlonecEi, a&ionuro juflitiarn vel injufikiana, ho·neJatern vel torpieudioern indicaf, & ftc graro vel in«grato modo nos affictt, voiuptatem aut moleiliaro pa¬rit. Exiilentia hujas fenfas, cuivis ad ea, qas inträ i-pfum fiunt, a tendenfi, ac fenfii coromuni prsdito obvia at-que certa efh Omfias defignare & modum quo adeodiverfimode ab obje«5tis afficramur, nobis οoη datum;effecUis erum peri pick;, ra^.ones plerumque ignorat in¬telligentia homirjum; iufficit quod a poiterion latis cer-te ifia in Oeconomia, iapientes Numinis fines, atquebenevolam dispofitionem agnoicaroas. Voluptis interea-Ida, a didis percepta objekts, refpecfcj nofiri amabiliatea reddit, ut e contrario rsdium perceptunu , averiafio-nem & repugnantiam exciiat. Interea ramen n >n omniaifta objer.ta sqtte con (taπ ter voiuptatem vei tsdiura ex-ekanc peaes fiogola mdh/idua. Senids , quo a.dionum'bonifas vel pravitas percipkur, fingufis inefi: bo-minibus,,licet in infinitam var ien t ill· rum akiones. Volupfasairem quam ©reant, o Jo, lymraef?iar puirritodo ob-jecharum, nr» u ca tronem quaηdam fubit, inter alla exdiveria forte, ad objefia confidefanda adhsbita attentio-ne, a diverta organorirm confoTmatrone, oriundam. Incommodis vero & unikaobus expetenrdis ut conveniunthamines, ica In modo ea eligendi in diyerfa abeunt, un-

β De Amore

de de objeßis, qüse his comparandis iniervionf, direr-las non poflunt non percipere fenfationes. Magis rrati-quillo & iedaro animo percipiiur voluptas ab obje&isvere ac neceflario amabiiibus, vebementiores autem a-nimi motus feu affectus, non raro a caducis & tranfi-toriis oriri, deprehenduotur.

Ad örtum amoris, Cartefius b) requiri ftatuit, utaliquod ceu bonum refpe&u noftri, i. e. ut nobis con«·veniens repratfentetur. Cum illo omnino facimus, fi bo-ni hujus nomine quoque veniat voluptas ab obje&isquibusdam neceflario oriunda* utilitatem autem ceu il-Itid bonum reipicere nequimus, cum tot in mundo mo«rali occurrant phaenomena, qua; ex boc fönte nunquaraderivare vel explicare potfumus.

§ JV.Voluptates vel rnolefti« ab obje&is fenfualibus ör¬

ess, forcius & raagis vivide in nos agunt, quam quaab immaterialibus derivantur. Ex diverfa horuro obje-ftorum ad nos relatione, feu diveria ratione, qua adamborum cognitionem pervenimus, iftud absque dubioprovenir. Immediata pereeptione, illorum a&ionuxi ex-perimur, ha?c autem non nifi reflexione& ratiocinationecognoicÜmus. Neroini hoc magis mirum videatur, quamquod adipeefcus rei cujusdam, fortius memoria illius nosmoveat. Immo puriores illae mentis noftrse affe&iones,tunc vebementiores forfaη exiftunt, dum ab objeåis quaenos cingunt, fortios agitati fuerint ienius; acerbe do-leat homo de peccatis iuis, (ed forte eodem temporeacerbius dolet amiflum propinquum vel amicum. Ob-fervan&ur quoque roulti fervidis atque debitis laudibusSummi Numinis bonitatem extollere, inprirois pro ac«ceptis benefieiis, qua; hanc vicam concernunt.

Tdea

b) 7>, de Paß. P, 2, art.

& Qdiox 9

tdea miferi® cujusdam eviiand#, magis vividam,iquamj idea felicitatis obtinendas excitat imprefBonem.Senfus enim mali, in prsefenti rerum humanarum ilatu ,fenfui boni prsevalef. Intenfiori gradu infelices fumus,dum mala patimur, quam felices, dum voluptate frui-mur, Quo major quasdam volupcas, eo brevior illiusduratio apparet, contraria autem malorum eft ratio. HincpaiTiones, quibus mala evitantur, multo vehementius»(ceteris paribus), sgunt, quam illa?, quibus bona velvoluptates obtinere propofitum. Sunt qui in rebus coh-trariis purum Jibi conffent; voluptatem feveriffinte conte*mnant; in dolore fint molliores; gloriam negligant, jrungan-tur infamia; atque ea quidem non Jatis conflanter i). ¥i-eri quidem poteii, ut ipes magnum quoddam bonum ob-dnendi, metum minoris mali fuperet; Sed augeatur mo¬do vel vere vel apparenter, intenfifas mali reprsfentatiaut ut cito nobis appropinquans oflendatur, plus flatimin hoc fugiendo, quam in illo obtinendo laborabimus,Sapientem Summi Numinis diipofitionem heic cernimus;nam coniervationi noftri utftudeamus, magis neceilarium,quam fruitioni voluptatum, quia facilius voluptatibuscaremus, quam affliftiones iuftinemus. Hinc pravae a-ftiones, mali fugiendi ergo commiiBe, potius cxcufatio·nem merentur, quam ilke, quas voluptatis fruendae caui-ia fufcipiuntur. Non efi confentaneum, qui meta - nonfrangatur, eum frangi cupiditate: nec qui inviSlum fe a la·bore praftiterit, vinci a voluptate k). Metus mali, magisquam ceteri afFe&us, libertatis noftras excrcitium impe-dit. Inde qui metu injuria aliquem occidic, vel famisledande cauila furatur, minorem culpam contrahit, quamqui ifta committit facinora, ut vicini bona fibi adqui-raf, aut luxuricm fuam augeat.

B Ob-

i) Cic. dt Offi, L, I, C, 21* k) Ck. de Off. L, /. C 29.

10 De Amore

§. V.Objefta, quas amore profequimur, confpicienda feie

praebent, vel taoquam nobis Superiora, veliEqualiaj velInferiora. Nafcuntur hinc fres amoris gradas /). Quo«rum araor Devotionis primum obtinet iocum, eftquefludium anima? percipiendi voluptatem ex objecto, quodpluris quam nos facimus, ac imprimis ad Deum, O-ptimum, Maximum, principem, ac Natale ioluna refer-tur, erga qua', call amore incenü eiTe debemus, ut, cumReligio, vel Patria vel Rex in imminentibus verienturpericulis, vitam pro eorum incolumitate, ii neceifitas idurgeac, fundere non dubitemus; ad hanc etiam claiTemamor nofter erga ejusmodi homines, quos venerabun-da naente colimus, amorque Liberorum erga Parentes,perunet. Amor Amicitia? in eo confiftit, ut amatumtanti, quanti nos ipfos faciamus, aliosque homines nosredamantes, ut nobis sequales confideremus. Amor ve-ro ßenevolentiae eil directus erga chjectum minores pre-tii ac nos. Ejus generis amore comple&imur inferiores,bruta aniraantia & res deniqoe iaaninaatas. Porro, cumfieri pofeÜ:, ut voluptatem tantum ex re aliqua capi-amus, nullamque operam ad ei benefaciendum adhibe-amus, amor ille, qui in mero ftudio ammae voluptatempercipiendi ab ea confiftit, Benepiacentix vel fimplicisBenevolentias appellatur m\

§· νί·Diu fatis multumque agirata eil quaeflio illa, utrum

Summum Numen ut Dominum tantum utilem, obe-dientia fervili ac amore mercenario, feiiieet fpe mer-cedis, complecti debeamus; an fine omni fpe retributio·nis ferviendum, colendura ac amandum fit fublime il-

lud

l) Waüarii Pjycbol, Emp, Par. //. §. 46 5, m) Loc*fit, §. 466,

& Odio. ii

lud Ens? Qui pro illa pugnant fentenda , pütant non tarngioriam divinam , quam privacam cujusque felicitatem e£fe fineno iilum, ad quem noftcr aiuor, tanqnam ico-pum iuura unicum, referri debeat; qui vero hanc de-fendunt, hujus generis araorem ut impurum ac vitio-fum rejiciunt, docentque, Deum ita unice, ita abioluteamandum, uc lui nullam plane radonem habere liceat,eumque eile pium Dei culforem, qui tra£tus iolo Deiamore, eoque a£tus,non confiderat utile aliquod lucrum,vel delectadonem quandam, amorem Dei conlequen.-tem n) Ali! in alterum, ut dicitur, extremum prolapfifunt, inquorum numerum merito referendus Archiepiico-pus Cameracenfis Franfiscus de Salignac Fenelon. lUeenim libellum injcriptum PxpUcation des maximes des faintsfur la vie interieure^ edidit, ubi docuerat, caritatem ani-mae fidelis erga Deum, triplicem, ( quaraquam Budde-us quinque amoris fpecies quas Fenelonio adfcribit, e-numerat: ) Servilem ex timore infernali, Mercenar»aaaex coeleftis gaudii fpe, & Puram ex diligenci confide-ratione diviai Numinis ortam; hanc poftremam folamaflerens Chriftianis convenire, ita ut fummum rerumilatorem propter fe tantum, nulla habita relatione adbeatudinem amandum in Deo reperiundaro, amare pos-fimus. Diftin&io amoris hinc facta , in ComplacenticefeuPurum, quo Deus propter fe tantum ut Ens perfectiili-rnüti) amatur, & Concupifcentiai, quo propter bona qui-bus nos cumular, eum amari dicunt. Verum in abftra-£tionem parum folidam abit ifthaec de amore Dei purodiiputatio. Quo magis difHn£tas quorumvis obje:torumamabdium nobis comparaverimus ideas, eo majoremex iis percipimus voluptatem. "Nulla Summi Numinisvivida menti humanas obverfari potefl idea, quin vo-

B 2 la-

n) Budd. Ibeol. Mor, §. /23. in Not. pag, ip@.

12 De AmoreIiiptas. fana a perfédionibus illius in fe fpe&ätis orläptur, quam ab Ejus benevolis affeftionibus ad nos no·ilramquc felicitatem relatis, Et quo magis pro cjrcum·fcriptarum intelligendi virium modülo, didin Cognitio¬nen» acquirendi modo, idea benefa&oris prior eil ideaEnds perfeåidlmi. H« vero du« Sumrai Numinis con-ilderationes, cum fejungi nequeant, fed neceflario con-ceptui. humano infinuen.tur, admodum fiipervacanea .vi¬detur diita diiputatio. Ad naturam amoris no.dri ergaSummum Numen intelligendäm, attendamus modo adienfus illos teneros, ac pii amoris plenos,, quos omnesbene nati erga Parentes &: henefadores experiuntur o ). Hosipfos experiamur quoque necede ed erga Deum, ut fum-mum benefa&orem, fummum bonurn,,ad omnem fcl-licet.fublimiorem gradum, cujus capax ed mens huma?na, evedos. Ut iumma jucunditate perfundi debeat a-nimus ex contemplatione perfedionum divinarum & re¬ceptorum beneficiorum , ita quotidiana raedicatione io.-flammetur verus Dei amatör in iis exfequendjs, qu« ·gratum odendunt animiim; Et quamvis hoc in ftatuvalde imperfecii fint, qu« Deo reddemur grati aninufenius, vehementiori animi motu ac voluptate non pot-ed non quam faepiffime futurus noder flatus cogitari,.dum cognitioni & amori nodro nihil deerit, Deiquein genus humanum fummus amor plene exfplendefcet.

§, VIT.Summ us re rum Stator eam foclinadonem animis

noftris indfdit, qua quisque nodrum gratas jueundis- -furias

o.) Lehre von innere Gottes D/endvon D.GottfrredLejf. p. ^2,..

& Q'dw.. r*

fimas fenfationes fibi exoptat, atque iis quam diütiffimeconiervandis incumbit, ingratas vero procui removerecupit, Nam eam experimur anima? noftras vim, ut con-tinuo tondat in £ui & flatus fui perfe&ionem, imperfe-ftionem vero fugiat. Tam firma & univerfalis eft hxcexperientia, ut neque in nobis, neque in aliis homini-bus, contrarium unquam fimus expert!, Scimus qui-dem pofle homines in judieio de vera fui perfe£ioneerrare, nulla vero unquam indicavit experientia, eos fu¬am non; expetere perfe^ionemimmo co ipio raomen-tOy quando de perfeftione errant, id, de quo errant,,nunquam expetercnt, nifi putarent idem pertinere adfuam perfe&ionem ρ). Hac etiam inclinatione a primisungviculis infantes gaudent, licet in tenebris quaii ac irvanimae potentia tantum lateat, usquedum ad uium ien-fuum externorum Iiberiorem perveniant, quando variis fi-gnis ac aliö quocunque modo hane teflatam faciunt , itaur fécum unire grata acceptave, quasque eis bona flverevera talia, flve. pras fe tantum ejusmodi fpeciem feranr^ac perfeåionem fuam veluti quasrere incipiant. In a-dultis autem clarius cernitur. Adeo enim conilänferilla mortalium animos ihflamroat,, & adéo natura infiturnefl homini amare fe ipfum, ut, hunc araorem exuerevelie, vamim. faret & infanke indicium. Absque amorefui, nec arnori erga Deum & alios homines ulluseffet lo¬cus; immo jura, officia & tota moralis Oeconomia Nu-minis corrueret. Rite autem & convenienter ordini aCreatore inflituto iemetipfum amat, qui providet, quo-modo qua animam, eas tenebras intelligentias, quae e-em ofFundunt, depeilat, fcientiarumque cognitione ex-colat; qua corpus, ut id vegetum & ianuro maneat, acpericula evitet, quas ei repentinam ruinam ac interitum

B 3 ac-·

p) Waller. PJycboL Etnp. Par. 11. Jf. 3ji*

14 De Amore

accelerare poiTunt; qua ftatum externuro, ut tantas com-paret oDes, quanta? neceilitaci & commoditati vitae hu-jus iufficiant. Amor ille erga femetipfum tantus eil, utvix ullus hominum animo tam abjedus, tam famse ne-gligens, quin, ii vel maxime omnia omnium mala defe judicia flocci facere videatur, occulto tarnen quodamgaudio vel voluptate afficitur , fi quid laudis fibi tribuisntelligat, frahimur enim omnes laudis fludio, & opti-mus quisque maxime gloria ducitur. Potefl quidemformalis animi motus intenfior eile in aliud quid, quamin fe ipfum, etiaru ut alii plus cupias quam tibi; ut a-reetur Dens fuper omnia, ut non vita tantum pro fra»tre ponatur, Ted & cum Paulo & Mofe, aliorum falu-tern iuo fummo exitio quis optet redimere; ipiius ta¬rnen vehementioris hujus amoris origo, derivatur abamore fui ipiius; id enim maxime cupis, cujus contem-platio tibi dulciflima eil, cujus ivavitate omnem doloremalium iperes fuperatura iri. Philavtia Rationalis eil, fivoluptatem rationalem a noflra innocentia & intelli¬gentia percipiamus, ac ordinata, fi ad icopum fuum hoceil ad metam a Deo prasfcriptam fine laeiione aliorumtendif. Amor erga fe ipfum per fe non impedit, quominus animum erga alios homines benevolum & amoreineenfum foveamus, fed veram potius formam ipfi prae-icribit, quatenus homines plerumque iisdem premunturneceilitatibus, illique iinguli, in commodis fere ad eun-dem finemtendentibus, fibi adquirendis, & adverfis pro·pulfandis induilriam adhibent * quspropter alios aequ? pro-bo ac fincero amore ac nos metipfos comple&i, nobis in-junitum eil. Fucatum quoddam bonum, taoquam re ipfabonum, fibi inede homines perfsepe putant, vel efFrenataquadam ac perverfa cüpiditate lucri fliroulati, nullam inter-mittunt occafionem, quin bona aliorum auferant,'farose-que eorum detrahant, ptaeiertim ii laudis commodjque

parti-

Odio. Ii

particulam iis prseripere videantur, atque adeo pulcerrl-mo & utiliifimo amori, rena vanara prarponentes, per·verfo amore ie ipfos profequuntur.

Philautia? ienfualis vero raajor gradus eft Impuden-tia, qua? locum obtinet, cum quis tantam voluptatemde fe ipfo capit, ut omnes fere alios fine ullo diicrimi-ne contemnat. Impudens itaque, nimium quantum ad-mirationis in ie ipfum iuasque a&iones defigit, atque dédoélrina ac inventis fuis, & qua? iunt reliqua iefe jaftat ma-gnificeque oftentat, confilia vero aliorum atque erudi-tionem, & ut omnia verbo compleftar, fingula, qua?hi poffident, parvi pendtt.

§. virr.Åttentionem noftram hadlenus in amorem erga Sum-

mum Numen & nosmet ipfos defiximus, jam vero qua?obfervanda funt circa amorem conjugalem, parentumerga liberos, & noftrumerga alios homines, leviter per·ftringemus. Omnium rerum Arbiter optime perfpiciens,homines variis ac magnis indigentiis preflbs, vix ac nevix fine fubfidio alterius lubiifiere, vel faltem vitamiatis dignam beatamque degere pofie, tales nos iäpientercondidit , ut omnes, nifi quis fciens & voiens ar-äum illud vinculum exfolvat, ad voluptatem ex aliishominibus, quos ut nobis bonos & gratos repra?fenta-mus, percipiendam, amoreque amieitia? eos ceu aequalesprofequendos, feramur & ducamur. Maximus autemgradus hujus amoris amieitia?, eft faneamor conjugalis,qui inter jucundas illas amicitias, qua? homini cum aliointercedunt, prinmum omni jure occupat locum. Im-primis fi animus, in ineundo matrimonio^non ita tan-quam duces fequitur fqnius, ut vel fol# formofitati,qua? cito perit, vel fol^ externa? phyfiognomiae, (qua?licet interdum, neicio quomodo, commonftrat, quidintus deitefcat, ia?pe tarnen decipit,) fed ingenio, vircuti

ac

De Amore

ac pietsti prima« det partes. Conftantem enim & veranavolupfatem nunquam percipiet conjux a conjuge, iimoralis illa deiit pulcritudo. Felix eft conjugium, in quomutuum amorem, mentis virtutes alunt, qus Γι non ge¬rat« minuuntur, (ed in dies augentur, conjugalis ille a-tnor incrementa quotidie capic. Nihil forte in hac vitaeft quod, majorem habeac vim ad conftantem & a?qua-bilem felicitatem procreandam, quam felix conjuglum& fincera amicitia, nihil quod scque conferat ad quas-vis humana: vita; viciiTitudines aequo animo perferendas.Ut anoor fui, coniervationi individuorum» ita ipecieiin-fervit propenfiilimus ille am^r, quo parentes liberosample&untur. Religio ipia atque inftituciones civiiesconfpirant, ad ornandos parentes illis qualitatibus, queead coniervationem infantum requiruntar, ied nec ipfanatura in hac re otioia eft. Parentibus enim dele&atio-nem ipfe affe&us tenerrimus eorum adferre folet, &.dulcedo quaedam eft in illa commiieratione, qua affici-untur, dum fibi perfvafum habent, tenellum illum pu-flonem, eorum iuftentatione non folum in illum diemindiguifte, Ted poftea etiam eos tanquara auftores vits& ialutis fuae agniturum forc. Namque fic homines iuntcomparati, ut quo magis quidquam a fe profe&um 8cconiérvatum fentiant, eo acriori amore id profequantur.Scilicetj arboribus noftra manu iatis, Imulto impenfiusdeleftamur, quam alieno cultu jam proceris ac adultis;ita etiam pe

& Odio*

linqvunt, tenerrima autern bominum affe&io fcmpermanet. Obfervatione quoque dignum, quod Parentumin iiberos araor, major iemper fit, quam annor liberorumin Parentes. Manifeilum hoc Sapientis divina: provi·dentias indicium, in gradibus affe&uum, finibus fuis at-temperandis. Parentum enira in Iiberos amor, horumindigencias & generis noftri coniervationi magis neces-farius. Felicem ac beatam vitam ex mutua amicitia ori-undam commendat Piato, dum iocietatem eorum, quiillam colunt, divinam vel di vinas proximam appellat.Fam Γι rite obfervarent mortales, ornaca, tranquilla, &voluptatis veras plena vita eos inter maneret. Les avare-tages de Γ amitie. fe préfentent affe% dl eux-memes. Toutela nature tP a qv^une vmx pour dive, qttils /ont de tousles b?ens les plus defirables. Sans eile, la vie eß fans cbar-tnes; V bomme eß plein de befoins, renvoyé å lut meme, ilfent un vuide que Ρ amitié Jetde efi capable de remplir q).interim amicitiae eil amor ille univerfalis, quo quilibetalterum seqnalem compleili tenetur. Qui alterum aeque,id eil pari itudio ac ie iρ in ra amat, illius felicitatemangere cupic; nihil itaque minus pertimefcendum efttquam ne ei, quem amat, daranum inferre velit. Sedcur« voluptas ex objeåo amato percipi nequeat, nifi ineo pefeciiones reperiantur, quibus nobis creatur volu¬ptas; ex amore itaque oritur iludium hominem ama-tum j pro diverfa ejus indoie vel benefaciendi, vel bo¬na ei cupiendi & placendi, quod fpeciatim benevolen-tia nuncupatur. Experientia iatis fuperque declarat, e-um qui alterum iincero amore profequitur, voluptatemnon folum ac gandium ex amati voluptat*e & gaudiotfi idem utriusque de objecto illius & hujus fuerit judi-

C cium,q) Vid. Lib. fiib titulo: Recueil De Divers Ecrits furf Amour cV Amitie. Tratte de Ρ Amitie pag, jo.

Ig De Amortdum, percrpere, &, ne amatus damno maloque tfttci«atur, iaborare, Ted etiam injuriara ab eo propuifare ,& bona ejus procurare, quo feiicitatem ejus pro viriliprovehac. Eadem etjam magiftra edo£ti novimus, taedi-um ex alterius criftitia perfentiri; efFectus itaque amo-ris hujus amicicis eft, ut confiaeret alterum tanquamie ipfum. Solent hinc homines amorem alterius indecolligere, quod videant alferum taedia, & triftitiam» qui-bus premuntur amici, fua facere. Judad, ergo, viden-tes Salvatorem Sanftiiliroiim ideo contriftari, quia Ma¬riana & Martham triftitia affe&as, lacrymas emittere obdefunftum fratrena Lazarum obfervavit, dixere; Ecceiquonaodoanaabat eumr). Si hämo, quem amamus, abfit,defiderium quoddam perveniendi ad unionem cum illo,iequitur, quod eo ardentius eft, quo vehementiori a-more erga iilum inftaromati fumus. Rxperientiae valde con-gruum eft, eum, qui amore eft incitatus, oranem qua:·rere aniana, illum fenfibus percipiendi & attentas auresadhibere, dum (crmones gratiores de illo inftituuntur.Hinc qcoque fluit, quod, ii longiori diftantia feparatifint, amans amati effigiem iecum portet, eamquc ma¬gna cuna commotione aipiciat. Quapropter quidam Phi-lofopbi, amorem affectum unionis vocarunt* Dictumillud defiderium, locum quoque in omni alio amore no-ftro occupat; cumque bona, quae amamus, fintvel a-nirnac vel corporis, aut immediate cuna anima, autmediante corpore bona noftra uniuntur. Ut autemala objefta, ita etiam homines amare dicimur, nonm'odo proprer bona immed ata, Ted ideo etiam, quodfint media, quae ad illa obtinenda faciunt. Ita ftrenuusliterarum cultor, qui eruditione dele&atur, eam non tan-tum, fed alios etiam homines, qui eum inftruunt, amat

Quan·

r) Job, XJ, ΧΧΧΓΙ.

if Odio

Quando vero quis ita alterum amat, ut voluptatem abejus perfeåionibus ac virtutibus non capiat, ied pro-pter aliud fuum commodum ac lucrum folurn, erquebe·nefaciendo non dele&etur, mercenarius amor dicitur«.

§. IX.Magna non eget demon ftratione, nos amare bru-

ta animantia & res inanimatas, cum experientia quott-diana fatis tefteiur, unum illo bruto νεί re vi?a defti-tuta, akerum hoe deiectiri, vel quia vohiptas ab iis ne-ceilario oritur, vet quia voluptatem ex iilis ut fibi bo-nis percipiunt; adeoque Ifta amant. Multas deinde com-rooditates ac fubfidia, quae ad vit» necefiitates expe-diendas, & bonum noftrum augendum faciunt, brutaanimande ac alia ob;e£b,. qu» vita non gaudent, no-bis adferunt, quam ab caufiam, non pofiumus non a-liquo amore h»c dignari. €um vero facultate fentiendinobiscum communi, praedita fint animantia bruta, lita ideoamantes, talem voluptatem ipfis optamus qualem cape-re cupiunt. FiFe&us igitur hujus amoris eft, ut* quibruta amant, haec vel illa, eos e. g. cibos, quos avidedevorant, quorumque defiderio flagrant, non tantumprsebeant, (ed etiam fl periculis ja&entur vel aliis cafi-bus gravioribus implicata fint, in integrum ea reftituercftudeant. Amor denique erga res inanimatas efficit, uteas & coniervare & taiibus ornaroentis illuftrare, quaead pulcritudinem harum augendam conferunt, cureroos»quo adbuc aptiores ad voluptatem nobis iuppeditandaraevadant.

. §. x.Ämori opponkur OcKum, adeoque minime in ib-

la illius privatione confiftit, ille enim folummodo ab-eft, fl nullo voluptatis fenfii de altero implemur. O-diuna vero fimul requirit, ut tsedium percipiacur, ideo

poii-

20 De Alnort

pofitivi quid involvk, aiFe&ui amoris oppofitum; quamob rem, per ftudium an i nies removendi tsedium ex ma¬la quodam pereipiendum, definiendum eil# Oritur il«lud ex fenfu feu opmione imperfeelionis vel maii, quaexiftimamus, obje&um quoddam ifa eile cornparatum,ut vel nobis difpiieeae, vel bonum noftrum auferat fi-ve defideratum impediat, quo minus illud obeineamus,eoque modo ttedium nobis creet. Quo itaque pluranobis in uno eodemque ob;e£lo displicent, & quo ma¬jors mala quove majorem relationero ad nos habent,iive vera five apparentia, ei ineiie deprehendimus, eovehementiori adverfus illud flagramus odio. Hujus lo¬ci eilet eiFe&us odii & reliqua qua? ad illud pereinent,pertra&are, eo tarnen minus in hac.re expücanda mul-tus eile duxerim, quod de oppoikis valeant oppofita.Sufncit dicere, quod, pa.i modo quo a natura amoris,effe$us ejus deduximus, odium gignere (Vadium ob-je&um feu maltim deftruendi, & te ab ilio removen¬di iepajrandive.

§. XLPrirrso ob tu tu liquet, nos nunquam erga idena ob-

je&um eodem tempore, eademque de cauia amoris acodii flamma flagrare, manente eadem obje&orum per-eeptione. Verum enim vero, cum judicia hominumunius boni malive ienfatione peri^pe fundentur, ea i-deo mutationi obnoxia funt, smor vero ac odium ien·furp & opinion.em hujus vel illius individui feqvun-tur, hae vero opiniones ut mutabiles, ita in contrariasbaud raro mutantur. Quam ob rem obje&um, quodantea ut bonum, nunc ut malum, Variante fcilicetfeniu & judicio nobis reprtefentatur, poft temporis in¬tervallum, rd quod inimicis perlpeximus oculis, diflin-&e demura re penfieata ac cum aliis comparatione in-ftituta, placet j in priori cafu ad odium, in pefleriori ad

amo-

& Odlffr

amorem incitaraur. Trifte hujus rei exemplura nobfoprasbet Ammon ifte vitiis obrutus; vehementior nam-que iile amor, quo fororem iuam complexus eft, ex-ple&a ejus libidine, in infenfiiTimum odium degenera-vit s). Hinc fluit, od ium compeici & de anirno de¬leri, ii tasdium, unde nafcitur, vel non tantum objeftoinefte, ac putabatur , vel mininae eum reipicere, veldenique in aliis rebus circumftantibus confiftere com-monftratur, Amor etil re ipfa odio repugnet, nihilotarnen minus» erga idem objeftum propter dele&atio?nera, amorern, propter tsdiuna vero odium alio refpe-l\u fovere poftumus, fic e. g. ob virtutero, qua quisornatus eft, quendam iaspe amamus,, at ob deformita-tern quam in numero malorum habemus, quieque nobisdifplicet, unum eundemque odio proiequi poftumus.

Has autem mutationes cum ex confufa boni mali-ve cognicione oriantur, quisque omni nifu in id incum-bere debet, ne iolos ienius» iequatur, unde evenit, utnon tantum quascunque res fine ullo de]e

De Amore ü3 Odio.

Porbe deniqoe tenendum, ne quamprimum quid fca-fibus noitris placere incipiat, id cemere Oatim amemus»Sed profpiciendum, annon lateat angvis in herba.

Quäle fit id quod ames celeri circitmfpice menteEt tun Itffuro Jubtrabe collajugo! Ovid,

Ita etiam circa odium obfervandum eil, ne, quan-do priroa occafione obje£lum ienfui ingratum eil, odiumadverius illud concipiamus; iaepe enim quamvis mali fpe-ciem prac ie ferat, ad iaiutem noilram amplificandam con·fert. Rebus omnibus boc modo diligenter perpenfis,fi Deum fimul tanquarn Creatorem percipimus & ge-neris noftri benigniifimum parentem, fieri nequit, quinob infinitam praeftantiam, exfuperantem excelientiam &perpetuam atque inexhauflam benevolentiam , nobiainfinite amabile & adoratione omni digniflimum, fum-mum Numen appareat, in cujus cuku, amore &glorificatione ardenti, quisque non poteft non

effe & mancre feliciiTimus, beatiifimus.Soli Deo Gloria.

Envie bait le hien, quelle η a pas fait 5 £r la fu~periorité, qui la meprtje. Fontenelle,

m » & » $