27

Driton Sylqa & Denis Gafuri - Shërbimet dhe rendesia e biznesit elektronik

SHËRBIMET DHE RENDESIA E BIZNESIT ELEKTRONIK Dr. sc. Driton Sylqa

Denis Gafuri

HYRJE Me përhapjen e komunikimit global, Iternetit, bota biznesore ka

ndryshuar mënyrën e punës së saj. Interneti ka luajtur dhe luan një rol shumë të madh në zhvillimin e bizneseve, duke e përdorur atë si një instrument i cili transferoi dhe formoi një treg të madh global. Interneti ka krijuar një mundësi për përparimin e organizatave duke punuar në një treg më të gjërë, duke zvogluar hargjimet, duke ritur efikasitetin e tyre, duke i plotësuar nevojat e konsumatorëve dhe duke ritur bashkpunimin me partnerët dhe konkurentët e tyre.

Interneti ka bërë ndryshime në shumë aspekte të jetës sonë. Efekti i tij vërehet në mënyrën se si bëjmë biznes, apo në mënyrën si e kalojmë kohën e lirë. Të marrim parasysh, p. sh. se si e kemi përdorur Internetin kohët e fundit. Ndoshta kemi dërguar ndonjë postë elektronike (email), kemi paguar ndonjë faturë, kemi lexuar ndonjë gazetë nga qyteti i largët etj. – të gjitha nëpërmjet Internetit. Interneti është sistem komunikimi i cili na ofron një begati informatash të organizuara për ne.

Shek. XX njihet si shekulli i evolucionit, evolucionit në të gjitha lëmitë, e posaqërisht në lëminë elektronikës dhe teknologjisë informative. Me paraqitjen e mjeteve të reja elektronike bota mori një kahje tjetër. Gjithashtu elektronika posaqërisht kompjuterët dhanë dhe japin një kontribut në zhvillimin dhe përparimin e Ekonomisë dhe biznesit

Në forrnën së sotme të Internetit, qe një rrjetë që u lind në SHBA e ashtuquajtura 'ARPANET'' e cila i perdor per komunikim ne ushtrin Amerikane.

E-biznesi jo për gjatë kohë që është i nevojshë për zgjedhjen e problemve por ai është bërë i domosdoshëm që ndërmarjet të mbijetojnë konkurencën në Ekonominë globale.

Biznesi-drejt-biznesit (B2B), e cila është pjesë e tregtisë elektronike, është një fushë ku ndërmarjet mund të arijnë një efikasitet të madh. Lloj i tregtisë elektronike B2B shumë shpejtë është duke u bërë pjesë e strategjisë biznesore të shumë ndërmarjeve.

Biznesi –drejt-biznesit (B2C) është një sfid e madhe për ndërmjet të cilatmeren me tregëti elketronike dhe do të përballen me probleme si nga furnitoret ashtu dhe kah edukimi i klientve për mënyrën e re të blerjes dhe avatazhet e saj.

Fillimi I shërbimeve të internetit Fillimet e internetit i përkasin viteve 60-të, si përpjekje e ushtrisë

amerikane të lidhte me Rrjet / Network, bazat e saj nëpër Amerikë. Më pas filluan

28

universitetet me njëra-tjetrën dhe më vonë, universitetet shërbyen si ISP për studentët dhe profesorët, kjo me qëllim të bëhej një shkëmbim sa më i madh informacioni. Rreth viteve 70-të filloi dhe komercializimi i internetit, por mund të dërgohej vetëm posta elektronike dhe në atë kohë ishte një shërbim tepër i kushtueshëm.

Zbulimii interneti Zanafilla e idesë për ndërtimin e rrjetit, që për ne është i njohur me emrin

"internet", rrjedh nga koha e Luftës së Ftohtë në vitet 60-të. Si iniciatorë të këtij rrjeti janë strukturat ushtarake të SHBA-së.

Si zgjidhje më e mirë e këtij problemi shikohej një rrjetë elektronike. Në këtë rrjetë duhej që të njëjtat të dhëna të regjistroheshin dhe të shpërndaheshin nëpër kompjuterat që ndodheshin në distancë. Në rast të ndryshimeve tek këto të dhëna, duhej që ndryshimet të bëheshin në të gjithë kompjuterat e lidhur në atë rrjetë. Secili nga kompjuterat e lidhur duhet të komunikonte në disa lidhje me kompjuterat e tjerë. Vetëm në këtë mënyrë ishte e mundshme vazhdimësia e komunikimit në rast të shkatërrimit të ndonjërit nga kompjuterat, ose këputjes së ndonjë lidhjeje. Por në vitin 1964, Forcat Ajrore të SHBA-së angazhojnë firmën RAND Corporation, për ndërtimin e projektit të quajtur "Rrjeti i decentralizuar". 1

Kjo firmë nuk u angazhua për atë që ne sot e njohim si paraardhës i internetit. Për shkak të shumë vështirësive, ky projekt nuk u realizua, vetë ideja për një "rrjetë të decentralizuar", ku mbajtja e të dhënave bëhet në formë paketash, mbeti një ide në letër.

Qendra shkencore Advance Research Projects Agency (ARPA), që nga viti 1958 shërbente për zhvillimin shkencor për ushtrinë amerikane, vendosi që më 1966-ën të ndërlidhë rrjetin me llogaritësin ARPA. Me këtë rast, ideja për "rrjetin e decentralizuar" u zhvillua edhe më tej dhe mori një formë paksa më të kuptueshme. Në vitin 1969, në rrjetin ARPA-net ishin të lidhur katër llogaritës. Tre vite më vonë, në ARPA-net ishin të lidhur 40 llogaritës. Duhet theksuar se edhe në këtë kohë, ARPA-net ishte një rrjet i mbyllur. Nga ky rrjet i mbyllur, ARPA-net do të ndërtohej më vonë si rrjeti i internetit. 2

përdorin shërbimet e siguruesit të shërbimeve të Internetit (Internet Service Provider – ISP). Ekzistojnë sigurues ndërkombëtarë, kombëtarë, regjionalë dhe lokal të shërbimeve të Internetit. (Fig. 1) 3

1Abdullai Besim M. A. , Binesi elektronik 2Abdullai Besim M. A. , Binesi elektronik 3www. wikipedia. com

29

Siguruesit ndërkombëtarë të shërbimeve

(Fig. 1) Rjeta kompjuterike

Interneti në ditët e sotme Është vështirë të ipet një prezentim i saktë i Internetit, sepse ai

vazhdimisht ndryshon – shtohen rrjete të reja, shtohen adresat e rrjeteve ekzistuese, heqen rrjetet e kompanive të mbyllura etj. 4

Shfrytëzuesit të cilët kyqen në Internet Në majë të hierarkisë janë siguruesit ndërkombëtarë të shërbimeve të

cilët lidhin kombet ndërmjet tyre. Interneti prej vitesh mundëson komunikim të shpejtë të individëve,

organizatave,mediave, qofshin vizive apo të shkruara, duke u kthyer në enciklopedinë më të madhe të botës moderne.

Shërbimet e internetit Në internet mund të komunikosh me këdo dhe nga kudo, mund të lexosh,

mund të kulturohesh (ose të çkulturohesh nëse je pa mend), mund të informohesh, mund të blesh e të shesësh mallra e shërbime, mund të paguash faturat e shtëpisë e të biznesit, të paguash e të paguhesh, mund të botosh, të dëgjosh muzikë,të shohësh koncerte e filma, mund të bësh shkollë e trajnime profesionale me korrespondencë, e të tjera e të tjera e pa fund gjëra të përditëshme nga jeta e çdokujt prej nesh.

Zhvillimi më i madh në këtë botë të re të teknologjisë së informacionit (IT) është bërë që nga fundi i viteve 1980-të e në vijim. Nuk mund të mendohet përparimi i sotëm në botë, i palidhur me botën e kompjuterit e të IT-së. 5

Rëndësia dhe përdorimi internetit në Kosovë Shoqata për Teknologji të Informacionit dhe Komunikimit të Kosovës

(STIKK), e mbështetur nga Ministria e Punëve të Jashtme (MPJ), Ambasada e

4Abdullai Besim M. A. , Binesi elektronik 5www. wikipedia. com

30

Norvegjisë në Prishtinë dhe Këshilli Britanik, shpalosën një raport të ri mbi depërtimin dhe përdorimin e internetit në Kosovë.

Raporti konstaton se depërtimi i internetit në tërë territorin e Kosovës është në hap me normal globale. Depërtimi i internetit në bazë të përdoruesve është 76. 6%, kurse 84. 8% për amvisëri.

Ky raport ofron përditësim të raportit të STIKK-ut të vitit 2012 duke dhënë një përmbledhje të shkurtër të përdorimit të internetit në Kosovë në vitin 2013.

Gjetjet kryesore përfshijnë: “Depërtimi i Kosovës në internet bazuar në përdoruesit është 76. 6%, përqindje kjo pothuajse e njëjtë me ato në vendet e zhvilluara; një në raport të vitit 2013 të publikuar nga Unioni Ndërkombëtar i Telekomunikacionit është vlerësuar se depërtimi i internetit në vendet e zhvilluara është 77%. Nëse shifra nxjerrët për amvisëri, depërtimi i internetit në Kosovë është edhe më i lartë, 84. 4%. Një vlerësim për depërtimin gjeografik të internetit tregon se ka, mesatarisht, 9 rrjete wireless për kilometër gjithandej rrugëve rajonale në Kosovë”. “Qytetarët e Kosovës përdorin internetin të paktën në po të njëjtën shkallë sikur qytetarët e Europës, nëse jo më shumë. Studimi gjeti se 86. 8% e përdoruesve të internetit në Kosovë e përdorin atë më së paku në baza ditore. Pothuajse 80% e përdoruesve të internetit në Kosovë e shfrytëzojnë internetit për komunikim, kurse Facebook është platforma më popullore e medieve sociale në Kosovë, gjersa gjuha angleze është gjuha kryesore e përdorur nga përdoruesit e rinj”.

Sipas raportit, mbi një e treta e përdoruesve të internetit në Kosovë parapëlqejnë të realizojnë transaksione online po të ishte një gjë e tillë e mundur. Raporti është implementuar nga STIKK, me mbështetje nga Ministria e Punëve të Jashtme të Republikës së Kosovës.

Kosova aktualisht renditet ne vendin e 32-të në Europë (në vend të 95-të në rang botëror) për nivel përdoruesish të shërbimeve të Internetit. Ndërsa, në rajonin e Ballkanit renditet në vendin e 4-të, pas Greqisë (anëtare e BE-së), Turqisë dhe Kroacisë (vende kandidate për antarësim në BE), dhe atë para Shqipërisë dhe Maqedonisë. Kosova për momentin llogaritet të ketë më shumë se 120. 000 mijë abonentë Interneti dhe keto shifra po rriten dita- dites. Përdoruesit më të mëdhenjë te Internetit konsiderohet të jenë të rinjtë.

Kjo rritje e vrullshme e përdorimit të Internetit nga kosovarët vie si pasojë e rënies drastike te çmimeve të Internetit, nevojës për komunikim me të afërm, gjithashtu edhe si pasojë e konkurrencës së shtuar kohëve të fundit nga ofruesit e shërbimeve telekomunikuese.

Kosova momentalisht ka më së shumti ofrues të shërbimeve të Internetit në rajon, ndryshe të njohura edhe si ISP (Internet Service Providers). Në një vend të vogël me hapësirë gjeografike vetëm 10. 887 km2, Kosova ka 4 ISP kryesorë,

31

dhe afro 20-30 ISP lokalë që kryesisht ofrojnë shërbime të Internetit në rajone dhe zona rurale të vendit. 6

Në vendet e rajonitpunët qëndrojnë paksa më keq, ato aktualisht renditet në vendin e 42-të në Europë (në vend të 107-të në rang botëror) për nivel përdoruesish të Internetit.

Përderisa, në rajonin e Ballkanit renditet e parafundit për përqindjen e numrit të përdoruesve të Internetit, ndërkohë që vetëm Serbia qëndron më poshtë. Gjithsesi, Shqipëria është e fundit për nga numri i abonentëve përdorues aktivë të Internetit.

Vlentë cekim se në Kosovë qasjen në internet na e mundësojnë disa kompani që ofrojnë shërbime si ISP(Internet Service Provider) e ato janë: “IPKO”, “PTK”, “Koha Net”, ”Kujtesa “.

Bizneset Kosovaredhe përdorimi i shërbimeve bankarenë internet Përdorimi i internetit nga biznesetKosovare mbetet një mjet i kufizuar. Kjo

lidhet jo vetëm me vendndodhjen e bizneseve, apo me aksesin që ato kanë ndaj këtij shërbimi, por lidhet edhe me lehtësitë që ofrohen. Pagesat bankare nëpërmjet internetit është një nga shërbimet që përdoret vetëm nga 37 për qind e të gjithë kompanive të intervistuara në sondazhin kryer në korrik të këtij viti, përdorin shërbimet bankare përmes internetit.

Ndër 49 bizneset që thanë se nuk kanë akses në internet 35 për qind e tyre përmendën si arsye se “nuk kanë nevojë për internet ”, 18 për qind thanë se “nuk ka ofrues interneti në vendndodhjen e biznesit të tyre”, 14 për qind identifikuan “koston” si arsye dhe 31 për qind përmendën arsye të tjera. 7

Përmes shërbimit E-commerce, ProCredit Bank Kosova bëhet institucioni i parë në Kosovë që u ofron bizneseve dhe tregtarëve në Kosovë mundësinë e shitjes së produkteve dhe shërbimeve të tyre në Internet. Nëpërmjet këtij shërbimi bizneset do të mund të pranojnë pagesa nga të gjitha kartelat VISA.

“Shërbimi E-Commerce do të hapë një mundësi krejtësisht të re të shitjes dhe do t’i mundësoj bizneseve të Kosovës të plasojnë produktet dhe shërbimet e tyre tek një audience më e madhe në vend dhe rajon. Kjo është një mënyrë mjaft efikase për të rritur edhe shitjet në mënyre shumë efikase, duke promovuar produktet apo shërbimet në faqet e internetit dhe të pranojnë pagesën online në mënyrë instance”, njofton ProCredit Bank

Të parët të cilët e implemetuan platformën e pagesave të Procredit Bankes online jan IPKO dhe SMARDONLINE. COM

6www. wikipedia. com 6 www. telegrafi. com 7www. wikipedia. com

32

Sa përdoren shërbimete internetit në bizneset Kosovare Përdorimi i internetit dhe i shërbimeve të tjera elektronike nga bizneset

Kosovare mund të konsiderohet qe eshte faz e edukimit te popullates. Përdorimi i pajisjeve të kohës që më tepër se çdo gjë shkurton kosto dhe kohë në aktivitetin e një biznesi, mbetet një formë ende shumë e kufizuar për shumë arsye subjektive. Kjo ka të bëjë jo vetëm me vendndodhjen e bizneseve, apo me aksesin që ato kanë ndaj shërbimeve të ndryshme elektronike dhe internetit, por lidhet edhe me lehtësitë që ofrohet si dhe koston e instalimit të këtyre shërbimeve.

Sipas një raporti të bërë nga Instituti për Studime Ekonomike, rezulton se gjendja e bizneseve në Shqipëri është akoma primitive dhe shumë punë kryhen nga vetë individët apo pronarët që drejtojnë këto biznese. Kështu sipas raportit, pagesat bankare nëpërmjet internetit është një nga shërbimet që përdoret vetëm nga 27 për qind e të gjithë kompanive të intervistuara në sondazhin kryer në korrik të këtij viti. “Krahasimi i të dhënave të bizneseve të vrojtuara në 2007-n me ato të tatimpaguesve të mëdhenj në 2008-n tregon për një ndryshim të lehtë, vetëm 4 për qind rritje, në përqindjen e përdorimit të shërbimeve bankare përmes internetit”, - thekson raporti. Ky vrojtim tregon se shërbimet bankare përmes internetit përdoren në të njëjtën masë si nga bizneset e vendosura në Tiranë, ashtu dhe ato jashtë kryeqytetit.

Autorët e raportit theksojnë se kompanitë e mesme dhe të mëdha janë ato që priren më shumë se sa kompanitë vogla për përdorimin e shërbimeve bankare përmes internetit. “Vetëm 13 për qind e kategorisë së kompanive të vogla me 1-5 punonjës përdorin shërbimet bankare përmes internetit”, - veçon raporti. Këto rezultate janë të lidhura drejtpërdrejt edhe me faktin se sa e njohin kompanitë e biznesit internetin, mundësitë që ai ofron për kryerjen e shërbimeve etj.

Ndër 49 bizneset që thanë se nuk kanë akses në internet 35 për qind e tyre përmendën si arsye se “nuk kanë nevojë për internet ”, 18 për qind thanë se “nuk ka ofrues interneti në vendndodhjen e biznesit të tyre”, 14 për qind identifikuan “koston” si arsye dhe 31 për qind përmendën arsye të tjera.

Biznesi-drejt-biznesit-drejt-konsumatorit (B2B2C) Rast special i B2B është B2B2C (biznesi-drejt-boznesit-drejt-consumatorit).

Me B2B2C ndërmarjet iu shesin ndërmarjeve por gjithashtu ju shpërndajnë vlera edhe më të vogla individëve ose ndërmarjeve të vogla (konsumaotrëve)

33

E COMERERCE Termi Tregti Elektronike paraqitet si procesi i blerjes,shitjes, transferit apo

kembimit të produkteve,shërbimeve dhe informatave permes rrrjetit kompjuterik,duke përfshirë internetin Këtë term disae konsiderojnë vetem,si pershkrimte transaksionev te kryer ndërrmjetpartnervetë biznesit,mirpo në këtë rast termi tregti elektronike do të kishte kuptim të ngusht.

Tregtia elektronike (EC) - mund të ketë disa forma varsishtë nga digjitalizimi I(transformimi nga forma fizike ne atë digjitale) Produkti mund të jetë fizik apo digjital, procesi mund të jetë fizik apo digjital dhe agjenti i shpërndarjes mund të jetë fizik apo digjita.

P. sh. , blerja e një libri në smardonline. com është tregti e pjesërishme, sepse malli (libri) dërgohet fizikisht.

Por, blerja e një produkti softuerik p. sh. nga Buy. com është tregti e pastër, sepse produkti, dërgimi, pagesa dhe transferi te blerësi janë të gjitha digjitale.

Beneficionet ngaTregtia Elektronike. Pra ofrohet mundësia për të bërë tregti direkt me konsumatorët ose

furnizuesit pa pasur nevojë të hapet ndonjë përfaqësi ose për të angazhuar ndonjë agjent jashtë vendit. Lidhur me e-commerce te disa kompani të mëdha përvojat e tyre kanë treguar se rrjedhja e informatës në zinxhirin e furnizimit të konsumatorëve është më e shpejtë duke iu lejuar atyre që përmes ueb faqes në internet të bëjnë porosinë direkt pa kaluar përmes ndonjë ndërmjetësuesi,

Shkurtimi i kohës së përgjegjieve në kërkesat e konsumatorëve; Mundësia e marrjes së mendimeve të konsumatorëve; Shumica kanë vërejtur se tregtia elektronike (e-commerce) i ofron këto mundësi: përmirësimi i shërbimit ndaj konsumatorëve; Mundësi e dhënies se shërbimeve non-stop 24 orë në ditë; Përdorimi i e-mailit si vegël për tregtim; përdorimi i e-mailit si mjet i komunikimit me konsumatorë; Ofrimi i dokumenteve në formë elektronike (pa letër) ;Mundësia e hulumtimit

E commerci në Botë Trendet botëtore të ritjes së tregëtisë online jan vazhdimisht në ritje per

shka te avatazhevetë tyre të lartëcekura e këtë më së miri e spjegojn statistikat në vijim:

34

Fig. 1Shitjet online ne SHBA dhe prashikimi I tyre 2012-2017

Fig. 2Shitjet online ne Evrop dhe prashikimi I tyre 2012-2017

Fig. 3. tregu I shtjeve online Boteror dhe parashikimi I shitjeve2010-2015 E commerce në Kosovë Është e zakonshme të mendohet se Interneti do të rritë diferencën në

zhvillim në mes të vendeve të pasura dhe atyre të varfra. Në realitet, një pjesë e madhe e e-tregtisë më shumë varet nga mësimi intensiv se sa nga kapitali. Lirisht mundë të themi se asnjë vend apo kompani në botë nuk mund të thotë se ka një eksperiencë të gjatë në e-commerce. Me fjalë të tjera të gjithë janë gati fillestar në këtë fushë. Pasi që një prej harxhimeve më të mëdha të një strategjie të shfrytëzimit të interneti janë resurset njerëzore. Kosovarët që janë udhëheqës të

35

bizneseve duhet të shfrytëzojnë këtë fuqi të lirë të punës dhe moshë të re të popullsisë, këtu ata kanë një përparësi t

Fig. 2. ballina e www. smardonline. com

Në smardonline. com për herë të parë mund të bëhet porositja e mallrave

nga interneti me mmoton,, Behu i mencur furnizou nga smardonline. com. Smardonline mundëson jo vetëm blerjen, por edhe dorëzimin e mallit në

shtëpi. Dërgesat e mallit bëhën në tër Kosovën brenda 24 orëve. Kushti minimal për dërgesa në Prishtinë është 10. 00 euro ndërsa jashtë Prishtinës 50. 00 euro. Këtu mund të porositet në qdo kohë, për dërgesat në Prishinë paguhët për transport1. 00 ndërsa jashtë Prishtinës 2. 50€.

Pagesat mund të kryhen në si ne viim: - Para në dorë

- Visa / Master nga Raiffeisen Bank apo Procredit Bank -Transfer bankar - Pos terminal Blerësitpër të mundur të bëjnë porositjen nga ky E-Shop së pari duhen të

jenë të regjistruar në formularin për regjistrim ku duhet të shënohen të dhënat personale duke marrë një fjalëkalim që duhet ta dijë vetëm blerësi per shkaktë mos keqpërdorimit Produktet e zgjedhura mund te vendosen në shportë por edhe të kundërtën hiqen nga shporta dhe të zgjedhim produktet tjera. Blerja përfundon duke dërguar porosinë.

Smardonline ka verzion moblie të hapjes në telfona të mencur dhe tablet me cka jap qasje më të leht drejt przgjedhjes së produktit për klientin. Është prezantuar versioni më i ri i bankimit në Internet i cili mundëson shitjen dhe blerjen e produkteve dhe shërbimeve Online në Kosovë. Përmes shërbimit E-commerce, ProCredit Bank Kosova bëhet institucioni i parë në Kosovë që u ofron bizneseve dhe tregtarëve në Kosovë mundësinë e shitjes së produkteve dhe shërbimeve të tyre në Internet. Nëpërmjet këtij shërbimi bizneset do të mund të pranojnë pagesa nga të gjitha kartelat VISA. “Shërbimi E-Commerce do të hapë një mundësi krejtësisht të re të shitjes dhe do t’i mundësoj bizneseve të Kosovës

36

të plasojnë produktet dhe shërbimet e tyre tek një audience më e madhe në vend dhe rajon. Kjo është një mënyrë mjaft efikase për të rritur edhe shitjet në mënyre shumë efikase, duke promovuar produktet apo shërbimet në faqet e internetit dhe të pranojnë pagesën online në mënyrë instance”, njofton ProCredit Bank.

Çdo biznes që dëshiron të zgjeroj shitjen edhe në Internet nëpërmjet shërbimeve të ProCredit Bank ka mundësi të bëhet pjesë duke shprehur interesim tek këshilltarët e biznesit të dedikuar për biznesin e tyre.

Me përkrahjen e platformës së sigurisë 3-D Secure (Verified by VISA), ProCredit Bank krijon një ambient të sigurt për t’i nisur hapat e parë të kësaj veprimtarie në tregun Kosovar.

Nga perspektiva e kartelëmbajtësve në Kosovë lansimi i shërbimit E-commerce nënkupton shtimin e një mënyre të re dhe tejet të përshtatshme për blerjen e produkteve dhe shërbimeve vendore nga zyra apo shtëpia e tyre 24 orë në ditë, shtatë ditë në javë.

Teknologjitë e sigurisë që përdoren pamundësojnë ruajtjen e shënimeve personale të kartelës nga palë të treta.

ProCredit Bank në vazhdimësi do të bëjë përpjekje që në bashkëpunim me bizneset vendore të krijoj sa më shumë vlerë për kartelat e qytetarëve në Kosovë, duke mundësuar pagesën e sa më shumë produkteve dhe shërbimeve nga interneti.

ProCredit Bank është e përkushtuar në zhvillimin e vazhdueshëm të shërbimeve bankare, duke plasuar në tregun e Kosovës një platformë të gjerë të shërbimeve elektronike, lehtë të shfrytëzueshme, shumë efikase, fleksibile dhe të sigurta. LITERATURA

1. Dr. sc. Beqiri Edmond. Interneti-Komunikimet kompjuterike-Dukagjini,Pejë,2002

2. Dr. sc. Mustafa Muhamet, Informatika e biznesit, 2004, 3. Biznesi elektronik (skripte, prof. dr. Mihane Berisha) 4. Dr. Berisha Mihane, Informatika e biznesit-Ligjerata 2004 pjesa: Rrjetat

kompjuterike 5. Arsenovski Sime, Informatika, Shkup, 2006 6. Turban, Efraim, Introduction to e-commerce 7. Abdullai Besim M. A. , Binesi elektronik 8. b2b projects. bus. isu. edu 9. www. b2bnews. org 10. 10 www. wikipedia. com 11. www. telegrafi. com 12. www. smardonline. com 13. http://quartsoft. com/blog/201302/increase-your-online-sales-in-2013-

webinar