Drafti perfundimtar i Komisionti te Venecias

7/24/2019 Drafti perfundimtar i Komisionti te Venecias

1/18

Strasburg, 26 shkurt 2016

Opinion Nr. 824 / 2015

CDL(2016)002* Or.Shqip

KOMISIONI EVROPIAN PR DEMOKRACI PRMES LIGJIT

(KOMISIONI I VENECIAS)

PROJEKT OPINIONIPRFUNDIMTAR

PR PROJEKT NDRYSHIMET E RISHIKUARA KUSHTETUESEPR GJYQSORIN

(T 15 JANARIT 2016) T

SHQIPRIS

n baz t komenteve nga

Z. Sergio BARTOLE (Antar Zvendsues, Itali)Znj. Hanna SUCHOCKA (Antare Poloni)

Z. James HAMILTON (Ekspert, Ish antar, Irland)Z. Konstantin VARDZELASHVILI (Ekspert,

Ish Antar Zvendsues, Gjeorgji)

*Ky dokument sht klasifikuar i kufizuar n datn e daljes.Nse Komisioni i Venecias nuk vendos ndryshime, ky klasifikim do t hiqet nj vit pas daljes sipas rregullave t

prcaktuara n Rezolutn CM/Res(2016)6 pr aksesin n dokumentet e Kshillit t Europs.

Ky dokument nuk do t shprndahet n takim. Ju lutemi q t sillni kt kopje.


2/18

2CDL(2016)002

Tabela e PrmbajtjesI. HYRJE ................................................................................................................................................................. 3

II. SHNIME T PRGJITHSHME ......................................................................................................................... 3

III. ANALIZA ................................................................................................................................................................ 4A. Struktura e prgjithshme institucionale e organeve q mbikqyrin gjyqsorin............................................ 4

B. Organet e prhershme q sigurojn pavarsin dhe llogaridhnien e gjyqsorit.................................... 4

1. Zgjedhja e antarve t Kshillit t Lart Gjyqsor dhe Kshillit t Lart t Prokuroris- shtja eshumics s cilsuar ............................................................................................................................................. 4

2. Zgjedhja e Inspektorit t Lart t Drejtsis dhe Prokurorit t Prgjithshm........................................ 6

3. Emrimi i gjyqtarve dhe prokurorve ........................................................................................................ 7

4. Procedimi disiplinor kundr gjyqtarve dhe prokurorve; roli prkats i Ministrit t Drejtsis dheInspektorit t Lart t Drejtsis .......................................................................................................................... 7

C. Gjykata Kushtetuese ...................................................................................................................................... 8

D. Prokurori i Posam pr Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar.......................................................... 10

E. Gjykatat e specializuara ..................................................................................................................................... 11

F. Procesi i vlersimit - vetingutvshtrim i prgjithshm................................................................................ 11

G. Prbrja e KPK .................................................................................................................................................... 12

H. E drejta pr t apeluar e gjyqtarve dhe prokurorve q i nnshtrohen vlersimit: pozicioni i KPK dhe

mbrojtja e t drejtave kushtetuese ......................................................................................................................... 13

I. Statusi dhe kompetencat e vzhguesve ndrkombtar.................................................................................. 14

J. shtje t tjera ..................................................................................................................................................... 15

IV. KONKLUZIONE .................................................................................................................................................. 17


3/18

3CDL(2016)002

I. HYRJE

1. M 1 tetor 2015, Z. F. Xhafaj, Kryetari i Komisionit Ad hoc t Reforms n Sistemin e Drejtsis nParlamentin Shqiptar i krkoi Komisionit t Venecias nj Opinion n lidhje me projekt ndryshimet eKushtetuts s Shqipris (CDL-REF(2015)037), t prgatitura nga Grupi i Ekspertve t Nivelit t

Lart, q ishte krijuar nga KomisioniAd hoc.

2. M 18 dhjetor 2015 Komisioni i Venecias miratoi nj Opinion t Ndrmjetm pr ProjektNdryshimet (CDL-AD(2015)045),1

1 t prgatitur n baz t komenteve t Z. S. Bartole, Znj. H.Suchocka, Z. J. Hamilton dhe Z. K. Vardzelashvili.

3. N vijim t rekomandimeve t formuluara nga Komisioni i Venecias n Opinionin e Ndrmjetm,Komisioni Ad hoc rishikoi projekt ndryshime dhe m 15 janar 2016 paraqiti n vmendje t Komisionitt Venecias, projekt ndryshimet e rishikuara t Kushtetuts (tani e m tutje "projekt ndryshimet") Njvariant i konsoliduar i projekt ndryshimeve t rishikuara gjendet n CDL-REF(2016)008. PartiaDemokratike, Lvizja Socialiste pr Integrim dhe Partia pr Drejtsi, Integrim dhe Unitet dhan komentete tyre pr projekt ndryshimet (shihni CDL-REF(2016)012, CDL-REF(2016)013, dhe CDL-

REF(2016)014). Kto komente jan marr parasysh nga relatort n prgatitjen e opinionit prfundimtarn fjal.

4. M 21-22 janar 2016, nj delegacion i Komisionit t Venecias vizitoi Tirann dhe takoi zyrtar tshtetit dhe politikan si edhe prfaqsues t komunitetit t ekspertve. Delegacioni sht mirnjohspr organizimin e mir t vizits n vend dhe pr shkmbimet shum t dobishme q ka pasur.

5. Ky opinion bazohet n prkthimin n gjuhn angleze t projekt propozimeve q u sigurua ngaKomisioni Ad hoc. Prkthimi, jo n do rast mund t pasqyroj variantin origjinal t t gjitha pikave,prandaj disa shtje q jan ngritur mund t jen pr shkak t problemeve t prkthimit.

6. Ky opinion u miratua nga Komisioni i Venecias n Seancn e tij Plenare t (....)

1Opinion i Ndrmjetm pr projekt ndryshimet Kushtetuese pr gjyqsorin n Shqipri, miratuar nga Komisioni i Venecias n

seancn plenare t 105t

(Venecia, 18-19 dhjetor 2015)

II. SHNIME T PRGJITHSHME

7. Konteksti i prgjithshm i reforms kushtetuese n Shqipri prshkruhet n Opinion e Ndrmjetm.Komisioni i Venecias, pr t sjell n vmendje disa elemente baz, vren se projekt ndryshimet ndahenn tre grupe: s pari, ndryshime q konsiderohen t nevojshme q Shqipria t bhet shtet antar iBashkimit Evropian; s dyti, ndryshime q synojn t sjellin nj reformim t prhershm t sistemit tdrejtsis dhe s treti, dispozita kalimtare n lidhje me masat e jashtzakonshme q synojn vlersimine prshtatshmris s gjyqtarve dhe prokurorve ekzistues dhe pastrimin e sistemit nga ata q jan tpaaft, t korruptuar ose t lidhur me krimin e organizuar.

8. Projekt ndryshimet e rishikuara jan prmirsuar krahasuar me tekstin fillestar - jo vetm n detaje,por edhe n lidhje me zgjedhje t rndsishme parimore. Projekti i ri merr parasysh pjesn m t madhet kritikave t detajuara q jan br m prpara nga Komisioni; propozimet n formn aktuale janprgjithsisht t arsyeshme. Mbeten disa probleme teknike, por q nuk duhet t jen t pazgjidhshme.Ky opinion nuk analizon me detaje tekstin e rishikuar, por trajton shtjet kye q duket se kan qen mt debatuara n diskutimin e brendshm politik gjat rishikimit t projekt ndryshimeve.


4/18

4CDL(2016)002

III. ANALIZA

A. Struktura e prgjithshme institucionale e organeve q mbikqyringjyqsorin

9. N opinionin e ndrmjetm, Komisioni i Venecias vrente se projekt ndryshimet fillestare parashikonin njsistem shum t komplikuar t organeve prgjegjse pr emrimin dhe disiplinimin e gjyqtarve dheprokurorve (shihni 65-67). Struktura e prgjithshme institucionale sht thjeshtuar disi n projektin erishikuar. Hetimi i shtjeve disiplinore tani bhet nga Inspektori i Lart i Drejtsis dhe jo nga nj inspektoratkolegjial. Sistemi i organeve t prfshira n vlersimin e magjistratve (vetting) sht br gjithashtu m pakkompleks.

10. Shqetsimi n lidhje me kompleksitetin e sistemit, i shprehur n Opinionin e Ndrmjetm, lidhej m sshumti me konsiderata trsisht praktike: krijimi i ktyre organeve do t krkoj rekrutimin nga nj rezervuarkandidatsh t mundshm, q mund t mos jet i mjaftueshm. Gjat vizits n Tiran relatort u siguruan qn Shqipri ka nj numr t mjaftueshm personash t kualifikuar pr t plotsuar kto vende me qllim q

sistemi i ri t mund t funksionoj.11. Gjithashtu, nga pikpamja teorike, sht e vshtir t thuhet se cili nga kto institucione t reja nuk shti nevojshm. Ka nj argument t fort pr ekzistencn e t gjitha ktyre institucioneve. N prfundim, i takonligjvnsit kombtar q t hartoj sistemin e kontrolleve dhe ekuilibrave; nj sistem i prekur gjersisht ngakorrupsioni mund t ket m shum nevoj pr mekanizma kontrolli t jashtm sesa nj sistem m ishndetshm. Pr ta prmbledhur, Komisioni i Venecias sht i prgatitur q takonsideroj t pranueshmestrukturn institucionale t propozuar ashtu si sht.

B. Organet e prhershme q sigurojn pavarsin dhellogaridhnien e gjyqsorit

1. Zgjedhja e antarve t Kshillit t Lart Gjyqsor dhe Kshillit t Lart tProkuroris - shtja e shumics s cilsuar

12. Sipas projekt ndryshimeve t rishikuara, Kshilli i Lart Gjyqsor (KLGJ) sht elementi ky i sistemit tqeverisjes s gjyqsorit. KLGJ prbhet nga 5 antar jo gjyqtar dhe 6 antar gjyqtar, t part tzgjedhur nga Parlamenti ndrsa t dytt t zgjedhur nga trupa e gjyqtarve. Pes antart jo gjyqtarzgjidhen me shumic t cilsuar me 3/5at e votave. Opozita parlamentare e ka kritikuar kt propozim sepseai i jep mundsi Qeveris q t emroj njerzit e saj n kto pozicione dhe kshtu "t kap sistemin

gjyqsor", sepse momentalisht Qeveria ka pak m shum se 60% t vendeve n Parlament. N vend tksaj, opozita propozon q emrimi t bhet me 2/3at e votave t parlamentit. N mbshtetje t krkess styre, opozita i referohet paragrafit 55 t Opinionit t Ndrmjetm.

13. Komisioni i Venecias vren q 2/3at e votave t parlamentit krkohen pr vendim-marrje shum trndsishme - pr shembull pr ndryshimin e Kushtetuts (Neni 177 p. 3) ose pr t ratifikuar ndryshimet epropozuara me an t referendumit. Shumica parlamentare prej 2/3 tapr t ndryshuar Kushtetutn sht pragi zakonshm; gjithashtu "shumicat e cilsuara normalisht krkohen n fusha m t ndjeshme sidomos nzgjedhjen e zyrtarve t institucioneve shtetrore2.Megjithat, n t drejtn dhe n praktikn ndrkombtare

2CDL-AD(2013)028, Opinion pr projekt ndryshimet n tre dispozita kushtetuese n lidhje me Gjykatn Kushtetuese, Prokurorin e

Prgjithshm dhe Kshillin Gjyqsor t Malit t Zi, paragrafi 7.


5/18

5CDL(2016)002nuk ka ndonj krkes strikte q e njjta shumic e cilsuar prej 2/3at e votave t prdoret pr zgjedhjen e t

gjith zyrtarve t lart; pragu i duhur i votave q duhet t vendoset n rastin e fundit sht m shum shtjepolitike sesa shtje ligjore.

14. Dshira e opozits pr 2/3at sht e kuptueshme sepse kjo mund ta shtyj shumicn n fuqi prkompromis. Megjithat, Komisioni i Venecias thekson se paragrafi 55 i Opinionit t Ndrmjetm nukrekomandonte shumicn prej 2/3tash. T dyja kto shumica t cilsuara jan t ligjshme dhe metoda ezgjedhjes q propozohet nga projekt ndryshimet (shumica prej 3/5ash), n parim, sht nj zgjidhje epranueshme. N fakt, edhe shumica prej 2/3ash, pr t ciln kmbngul opozita, mund t mos jet emjaftueshme pr t arritur kt qllim, si e tregon shembulli i Hungaris, i paraqitur n paragrafin 55. Pr mtepr, krkesa pr 2/3at pa nj mekanizm t efektshm zhbllokues mund t rezultoj n nj situat ngri dhet rrezikoj t gjith procesin e reforms. Komisioni i Venecias thekson q nuk sht detyra e tij t propozojnj rregull specifik kushtetues pr zgjedhjen e antarve jo gjyqtar t KLGJ. N Opinionin e Ndrmjetm,Komisioni vetm theksonte nevojn pr t siguruar nj prbrje pluraliste t KLGJ-s, midis t tjerash,nprmjet ligjeve n zbatim t Kushtetuts, me qllim q KLGJ t prfaqsoj nj spektr t gjer topinioneve dhe tendencave q ekzistojn n shoqri. Komisioni i Venecias prsrit q antart jo gjyqtar tKLGJ-s nuk duhet t jen zgjedhje vetm e shumics parlamentare, dhe prandaj shumica e cilsuar mund t

jet nj zgjidhje e mundshme pr t zgjedhur kandidatt q kan mbshtetje ndrpartiake.

15. Megjithat, prbrja pluraliste mund t sigurohet edhe me mnyra t tjera, jo duke caktuar

domosdoshmrisht prag t lart votash. Projekti ndryshimet tashm prmbajn disa elemente q kontribuojnn arritjen e ktij qllimi. S pari, 6 nga 11 antart e KLGJ (pra shumica absolute) zgjidhen nga gjyqtartnprmjet nj "procedure t hapur dhe transparente" dhe n baz t disa kritereve przgjedhse. Prania enj komponenti t fuqishm gjyqsor brenda KLGJ-s ul ndjeshm rrezikun e kapjes politike.

16. S dyti, n lidhje me antart jo gjyqtar, procesi i nominimit (kandidimit) t tyre sht po aq irndsishm sa metoda e zgjedhjes s tyre. Distanca e tyre nga politika mund t sigurohet nprmjet njprocesi t hapur dhe transparent nominimi, me nismn e organeve t pavarura nominuese (universitete, OJQ,dhoma avokatie, etj.) dhe t prfundohet nga Kshilli i Emrimeve n Drejtsi,3 q prbhet nga antart egjyqsorit. Ky proces nominimi duhet t bj t mundur q Parlamenti t detyrohet t bj nj przgjedhjemes kandidatve m t kualifikuar dhe jo t emruarve politik.

17. S treti, n lidhje me metodn e zgjedhjes s antarve jo gjyqtar, jan t mundshme disa zgjidhje ttjera dhe Parlamenti mund t konsideroj edhe alternativa t mtejshme, prkatsisht duke siguruarprfaqsimin proporcional de facto t forcave kryesore politike brenda KLGJ-s.4 Pr shembull, nse njdeputet ka t drejt t votoj vetm pr nj nga pes kandidat, n kt mnyr bhet e mundur q opozita,duke prqendruar votat n zgjedhjen e nj ose dy kandidatve, t siguroj prfaqsimin n KLGJ ndrsashumica do t mbshtes tre kandidatt q mbeten. Ndrsa n nj skenar t till opozita nuk do t ket fuqibllokuese brenda KLGJ-s, ajo do t ket disa t drejta procedurale dhe prania e saj brenda KLGJ-s do tsiguroj transparencn e puns s saj. Nj tjetr sistem mund t jet q do deputet t ket nj numr tkufizuar votash (pr shembull tre vota kur personat q do t zgjidhen jan pes), duke ruajtur krkesn prnj shumic t cilsuar t caktuar.

18. Nj model tjetr i zgjedhjes ka t bj me krijimin e dy listave alternative t kandidatve- nj nga koalicioni

qeveriss dhe nj tjetr nga opozita. Kshilli i Emrimeve n Drejtsi do t rendis kandidatt dhe do t'idrgoj t dyja listat n Parlament, i cili m pas do t zgjedh tre kandidat nga "lista e shumics" dhe dy nga

3Neni 149/ nuk thot asgj pr natyrn detyruese t renditjes s kandidatve dhe personave t nominuar e cila i paraqitet Kshillit t

Emrimeve n Drejtsi. Nse renditja sht e detyrueshme, rregulli do t nnkuptonte q organet kushtetuese kompetente przgjedhjen prfundimtare ose emrimin t privoheshin nga kompetenca pr zgjedhje. Ndoshta, ky nuk sht synimi i hartuesve, porduhet t qartsohet (shihni nenin 147, p 4).

4N CDL-AD(2013)028, Opinion pr projekt ndryshimet pr dispozita kushtetuese n lidhje me Gjykatn Kushtetuese, Prokurorin e

Prgjithshm dhe Kshillin Gjyqsor t Malit t Zi, paragrafi 8, Komisioni i Venecias, thekson sa m posht: Zgjidhje t tjera, ndoshtat preferueshme, prfshijn prdorimin e metodave proporcionale t votimit, duke konsideruar prfshirjen e aktorve te ndryshminstitucional ose duke krijuar marrdhnie t reja ndrmjet institucioneve shtetrore. do shtet duhet t krijoj formuln e tij."


6/18

6CDL(2016)002"lista e opozits", n t dyja rastet me shumicn e cilsuar me 3/5at.

19. Ka disa modele t tjera q do t ishin t prshtatshme pr kt qllim- si pr shembull, disa sistemepreferenciale votimi. do model ka avantazhet dhe disavantazhet e tij. Disa prej tyre jan shum komplekse,por nga ana tjetr nuk krkojn mekanizm zhbllokues. Kto modele mund t duhet t prshtaten nse pesantart do t zgjidhen t gjith s bashku, si grup, por duhet t nominohen nga organe t ndryshme tpavarura. Komisioni i Venecias thekson q i takon ligjbrsit vendas q t przgjedh sistemin q s pari dot siguroj przgjedhjen paraprake t kandidatve m t kualifikuar nga nj trup e prshtatshme ekspertsh,dhe s dyti do t'i jap opozits mundsin q t ndikoj n zgjedhjen e pjess "jo-gjyqtar" t KLGJ-snprmjet krkess pr shumic t cilsuar ose n ndonj mnyr tjetr.

20. Neni 147 nuk krkon ndonj shumic t veant pr zgjedhjen e antarve gjyqtar t Kshillit t Lartdhe nuk krkon ndrhyrjen e Kshillit t Emrimeve n Drejtsi pr przgjedhjen e kandidatve. Do t ishtee kshillueshme q t shprehen disa parime q rrjedhin nga prvoja kushtetuese europiane pr kt zgjedhjegjithashtu (prfaqsim i drejt i t gjitha shkallve t sistemit gjyqsor, thirrje e hapur pr kandidatt etj). Nlidhje me kriteret pr przgjedhjen e antarve jo gjyqtar, ato jan t mjaftueshme; mund t kshillohet qkrkesa pr moral t lart dhe integritet profesional t zbatohet edhe pr antart gjyqtar.

21. Konsideratat e msiprme mund t zbatohen edhe pr prbrjen e Kshillit t Lart t Prokuroris qmund t organizohet sipas t njjts logjik.

22. Komisioni i Venecias prsrit q funksionimi i duhur i KLGJ dhe KLP mund t krkoj krijimin e nn-organeve (shihni Opinionin e Ndrmjetm, 56); kjo mundsi t paktn duhet t prmendet n nivelkushtetues, ndrsa prbrja e ktyre nn-organeve dhe kompetenca e tyre mund t prshkruhet nlegjislacionin dytsor.

2. Zgjedhja e Inspektorit t Lart t Drejtsis dhe Prokurorit t Prgjithshm

23. Projekt ndryshimet e rishikuara parashikojn pozicionin e Inspektorit t Lart t Drejtsis (ILD) dhepozicionin e Prokurorit t Prgjithshm (PP). Kto pozicione nuk mund t zgjidhen me an t nj sistemi

proporcional. Nuk ekziston nj model i vetm pr zgjedhjen e tyre; njkohsisht, sht e dshirueshme qkto emrime t rndsishme t ken nj shkall t gjer konsensusi dhe (nse kjo arrihet) pakompromentuar cilsit e kandidatit t suksesshm. Megjithat, sht e vshtir t shohsh nj argumentparimor n krkesn pr shumic me 2/3at dhe jo me 3/5atprsri, kjo sht m shum shtje politike sesaligjore.

24. Komisioni i Venecias m prpara ka rekomanduar q "kshilla pr kualifikimin profesional t kandidatveduhet t merren nga personat e duhur si psh. prfaqsues t komunitetit ligjor (prfshir prokurort) dhe ngashoqria civile"5 Sipas projekt ndryshimeve t rishikuara, PP zgjidhet nga lista e kandidatve e prgatitur ngaKLP. Po kshtu, ILD przgjidhet nga lista e prgatitur nga Kshilli i Emrimeve n Drejtsi (KED). Prfshirja eKLP dhe KED n procesin e emrimit prbn nj garanci pr prjashtimin e emrimeve trsisht politike t PPdhe ILD edhe n nj situat ku shumica qeverisse kontrollon 3/5at e votave n Parlament. Prandaj, n

thelb, pranohet modeli i propozuar n projekt. Projekt ndryshimet e rishikuara gjithashtu parashikojn njmekanizm zhbllokues q mendohet se do t'i jap nj shtys parlamentit pr t arritur nj marrveshje, sepseprndryshe zgjidhja do t vendoset diku tjetr.

25. Prndryshe, n situatn aktuale politike, mund t konsiderohet nj rregull i prkohshm (ose njmarrveshje kushtetuese kalimtare) pr zgjedhjen e ktyre dy figurave zyrtare me nj shumic m t madhese 3/5 at (ky rregull do t zbatohej vetm pr zgjedhjen e par nga legjislatura aktuale ku shumica ka 3/5 at evotave).

5CDL-AD(2010)040, Raport pr Standardet Europiane n lidhje me pavarsin e sistemit gjyqsor: Pjesa II- Shrbimi i Prokuroris,

35


7/18

7CDL(2016)002

26. Neni 149 p. 3 prmban nj list shum t sakt t krkesave personale pr kandidatt pr pozicionin ePP; megjithat, nuk thuhet asgj pr zbatimin e parimit t transparencs dhe pr nj thirrje t hapur prkandidat n procedurn pr przgjedhjen e PP. Kjo duhet t shtohet.

3. Emrimi i gjyqtarve dhe prokurorve

27. Projekt neni 136/a tani prmban nj dispozit t prgjithshme q kandidatt pr nj pozicion n gjyqsort przgjidhen bazuar n procedur t hapur dhe transparente q siguron przgjedhje t bazuar n merit tkandidatve m t kualifikuar q kan integritet moral dhe etik. Neni gjithashtu krkon q kandidatt t'innshtrohen kontrollit t "pasurive dhe t shkuars s tyre" si edhe t jen diplomuar nga Shkolla eMagjistraturs. Nj parashikim i njjt duket edhe n nenin 148 n lidhje me prokurort. Kto rregullime jann prputhje me rekomandimet e Komisionit t Venecias n Opinionin e Ndrmjetm.

28. Arsyet e mundshme pr t cilat Presidenti i Republiks mund t rrzoj nj kandidat t miratuar ngaKshilli i Lart Gjyqsor duhet t qartsohen (shihni nenin 136 p.2). Projekti i rishikuar nuk shpjegon nsePresidenti mund ta bj kt pr shkelje t rregullave procedurale t nominimit, pr arsye t kualifikimit tpamjaftueshm t kandidatit, pr mos-kualifikim apo pr arsye t tjera (n lidhje me personalitetin, pikpamjet

e tij etj).

29. Teksti i projekt ndryshimeve t rishikuara duhet t specifikoj m qart nse gjykatat e specializuara dhegjyqtart e tyre jan nn kompetencn e KLGJ-s dhe rregullohen nga rregullat e zakonshme n lidhje meprzgjedhjen dhe karriern e gjyqtarve. Duhet t prmenden nse ka veori q lidhen me statusin e ktyregjykatave.

4. Procedimi disiplinor kundr gjyqtarve dhe prokurorve; roli prkats iMinistrit t Drejtsis dhe Inspektorit t Lart t Drejtsis

30. Komisioni i Venecias mirpret parashikimin n kushtetut t kushteve pr prgjegjsi disiplinore tgjyqtarve (shihni nenin 137/a; shihni gjithashtu nenin 149 n lidhje me gjyqtart e Gjykats s Lart dheGjykats s Lart Administrative).

31. Pas rishikimit t projekt ndryshimeve, Inspektorati i Lart i Drejtsis nuk sht m nj organ kolektiv;prkundrazi, funksionet e inspektimit kryhen nga Inspektori i Lart i Drejtsis (Inspektori ose ILD). Funksionikryesor i Inspektorit sht t hetoj ankesat n lidhje me shkeljet disiplinore t gjyqtarve dhe prokurorve;megjithat, projekti i rishikuar nuk shprehet n mnyr t qart nse inspektori lejohet q t filloj nj hetimedhe n munges t nj ankese. Kjo duhet t bhet e qart n Kushtetut.

32. Projekti i rishikuar gjithashtu duhet t specifikoj nse "inspektimi" i gjykatave dhe prokurorive (siprcaktohet n nenin 147/d, p 1) duhet t bhet n baz t nj ankes apo me nismn e Inspektorit. Nuk

sht e qart se far nnkupton ky inspektim.33. Roli i Ministrit t Drejtsis n shtje disiplinore sht rishikuar pr t marr parasysh kritikat e Opinionitt Ndrmjetm dhe pr t shmangur nj konflikt t mundshm interesi. Sipas projektit t rishikuar, Ministri nukka m vend n Tribunalin Disiplinor. Njkohsisht, Ministri i Drejtsis vazhdon t ruaj kompetencn ekrkuesit t privilegjuar n shtje hetimi t nj shkeljeje disiplinore t dyshuar nga nj gjyqtar ose prokuror.Kshtu, ministri mund t inicioj nj ankes tek Inspektori i cili duhet ta marr n shqyrtim ankesn e Ministrit,prve rasteve kur ajo sht haptazi e pabazuar (neni 147/d). Kjo dispozit sugjeron q inspektori gzon njfar diskrecioni pr t vendosur nse do t filloj apo jo hetimin, por ky diskrecion sht i kufizuar nseankesa sht paraqitur nga Ministri. A do t thot kjo q Inspektori ka diskrecion m t gjer n lidhje meankesa t tjera (pra ato q vijn nga ankimues t zakonshm)? Nse po, a do t thot kjo q Inspektori mundt pushoj ankesat edhe nse ato nuk jan haptazi t pabazuara? Kjo nuk do t ishte nj zgjidhje e duhur:


8/18

8CDL(2016)002Inspektori nuk duhet t marr funksionet e Kshillit prkats (KLGJ ose KLP). N fakt inspektorit mund t'i

besohet verifikimi paraprak i ankesave disiplinore dhe t shrbej si mekanizm filtrues; megjithat, kjo duhett'i referohet pranueshmris s ankess dhe jo vendimit prfundimtar pr themelin, i cili i takon Kshillitprkats. Prandaj, ose ankesat e ministrit do t shqyrtohen n t njjtn linj si ankesat e tjera (pra.Inspektori do t verifikoj pranueshmrin prima facie t t gjitha ankesave), ose Ministrit duhet t'i jepet edrejta e pavarur pr t sjell ankesa direkt prpara Kshillit, pa kaluar tek Inspektori (nse do t ruhetpozicioni i privilegjuar i Ministrit).

34. sht e nevojshme t shtohet nj dispozit e prgjithshme q rregullon funksionet e Ministrit t Drejtsis.Pozicioni i tij/saj n takimet e Kshillit t Lart Gjyqsor, q trajtojn shtje t planifikimit strategjik dhebuxhetin e gjyqsorit (neni 147/a p.3) gjithashtu nuk sht i qart: a i lejohet atij/asaj t votoj? Gjithashtu nuksht e qart nse Ministrit i privohen funksionet t cilat momentalisht i jan besuar atij (pr shembull,funksionet n lidhje me inspektimet vis-a-vis gjykatave), as nse kjo kompetenc tani i prket vetmInspektorit (shihni nenin 147/d p.1 q prcakton se Inspektori "sht prgjegjs pr inspektimin e gjykatavedhe prokurorive"). Komisioni i Venecias konsideron q pr t ulur ndikimin e ekzekutivit tek gjyqsori,kompetenca pr inspektimin e gjykatave dhe gjyqtarve duhet t prqendrohet n duart e Inspektorit. Njtjetr shtje sht nse Ministri i Drejtsis mban ndonj kompetenc n lidhje me prokurort- kjo duhet tqartsohet.

35. Neni 147/e i jep Ministrit t Drejtsis kompetenc pr t inspektuar veprimtarin e Inspektorit t Lart t

Drejtsis. Ekziston rreziku q kjo dispozit mund t interpretohet si e till q i jep ministrit kompetenc pr tndrhyr n autonomin e Inspektorit, dhe nprmjet ksaj, n aktivitetin e gjykatave. Komisioni i Veneciasvren q Inspektori, sipas projekt ndryshimeve t rishikuara, do t ket statusin e nj gjyqtari t Gjykats sLart (neni 147/d p/3), por n t njjtn koh n nj far mase ai/ajo sht nn kontrollin e Ministrit tDrejtsis. Dshirohet q ekzekutivi t mbahet n nj distanc t caktuar nga vendimmarrja pr prgjegjsindisiplinore t gjyqtarve. Si alternativ, Kushtetuta mund t parashikoj nj procedur impeachment prinspektorin pr shkelje t rnd, rast n t cilin Tribunali Disiplinor do t ket fjaln e fundit pr kt shtje.

36. N kt drejtim, Komisioni i Venecias thekson q procedimi disiplinor kundr gjyqtarve bazuar n ligjduhet t'i korrespondoj disa parimeve baz, q prfshijn sa m posht: prgjegjsia duhet t vij passhkeljes s detyrs t prcaktuar shprehimisht n ligj; palt dhe prfaqsuesi i gjyqtarit duhet t dgjohen nmnyr t drejt dhe t plot; ligji duhet t prcaktoj masn e sanksionit; dhnia e mass duhet t bhet

sipas parimit t proporcionalitetit; duhet t parashikohet e drejta pr t'u ankimuar prpara nj autoriteti m tlart gjyqsor. 6

37. Sipas projekt nenit 147/a, KLGJ vendos pr masat disiplinore n lidhje me gjyqtart e t gjitha niveleveprve gjyqtarve t Gjykats Kushtetuese. Projekt neni 148/b prmban nj dispozit t ngjashme n lidhjeme prokurort. Procedura pr shqyrtimin e shkeljeve disiplinore duhet t rregullohet me ligj sipas projektneneve 147/c dhe 148/c. Komisioni i Venecias rekomandon q t paktn Kushtetuta t parashikoj disa tdrejta baz t gjyqtarve/prokurorve q prballen me procedim disiplinor,7 ose, minimalisht, duhet t bhetreferenc pr garancin pr gjykim t drejt.

C. Gjykata Kushtetuese

38. Gjykata Kushtetuese (GJK) prbhet nga 9 antar: 3 gjyqtar emrohen nga Presidenti, 3 gjyqtar ngaParlamenti dhe 3 nga mbledhja e prbashkt e Gjykats s Lart dhe Gjykats s Lart Administrative. Kysht model i pranueshm: emrimi i gjyqtarve kushtetues nga institucione t ndryshme shtetrore kaavantazhin e mbrojtjes s emrimit t disa antarve nga aktort politik". 8 Pjesmarrja e KED n

6CDL-AD(2007)009, Opinion pr Ligjin pr Prgjegjsin Disiplinore dhe Disiplinimin e Gjyqtarve t Gjykatave t Zakonshme t Gjeorgjis, 9

7E till sht e drejta pr t'u njohur me akuzat, pr t krkuar dhe pr t paraqitur prova dhe pr t'u prballur me ankuesin dhe pr t marr n

pyetje dshmitart, pr t'u prfaqsuar ligjrisht, pr t br parashtrime dhe pr t ankimuar do vendim.8CDL-AD(2013)028, Opinion pr projekt ndryshimet n tre dispozita kushtetuese n l idhje me Gjykatn Kushtetuese, Prokurorin e Prgjithshm

dhe Kshillin Gjyqsor t Malit t Zi, paragrafi 21.


9/18

9CDL(2016)002przgjedhjen paraprake t kandidatve q do t emrohen nga Presidenti dhe Parlamenti ul m tej rrezikun e

emrimeve politike (neni 125).

39. Thn kjo, zgjedhja e tre gjyqtarve kushtetues nga Parlamenti me shumic t zakonshme (krahasoniNenin 125 me Nenin 78 p.1 t Kushtetuts) meriton vmendje. N prvojn Kushtetuese Evropiane, zgjedhjanga parlamenti e gjyqtarve kushtetues shpesh mbshtetet nga krkesa pr shumic t cilsuar me qllim qt sigurohet nj zgjedhje e prbashkt me mbshtetjen pluraliste t partive politike dhe jo vetm nga shumica.Kjo sht veanrisht e rndsishme kur Presidenti dhe Parlamenti jan t nj bindjeje politike dhe mund t

emrojn 2/3at e gjyqtarve n t njjtn koh. N rrethana t zakonshme, ky risk nuk sht shum i lart,nisur nga dispozitat tranzitore pr zvendsimin gradual t gjyqtarve t GJK n detyr (shihni Nenin 179p.1). Megjithat, duke pasur parasysh faktin q n GJK mund t hapen vende t tjera vakante, Komisioni iVenecias rekomandon prezantimin e nj rregulli q krkon shumic t cilsuar pr tre antart e GjykatsKushtetuese q zgjidhen nga Parlamenti.

40. Gjithashtu nuk sht e qart pse nuk krkohet opinioni i Kshillit t Emrimeve n Drejtsi pr 3 antarte GJK q zgjidhen nga Gjykata e Lart dhe Gjykata e Lart Administrative (shihni Nenin 125 p.1).

41. Projekt ndryshimet e rishikuara propozojn ndryshimin e kohzgjatjes s mandatit t gjyqtarve t GJKnga 12 n 9 vjet, me t drejtn e riemrimit t 1/3 t gjyqtarve do 3 vjet (n vend t 4 viteve n projektinfillestar). N parim, secila zgjidhje sht e pranueshme edhe pse zvendsimi i 1/3 t gjyqtarve do 4 vjet do

t kishte ndihmuar n uljen e riskut t dominimit n GJK t nj fraksioni brenda antarve t tij, n do koh tcaktuar, meq dy mandate 3 vjeare mund t prfshihen brenda nj periudhe zgjedhore, ndrsa kjo nuk shte mundur nse mandati sht 4 vjear.

42. Komisioni n Opinionin e tij t ndrmjetm rekomandoi nj qartsim n lidhje me autoritetin q do tvendos masa disiplinore kundr gjyqtarve t GJK. Projekti i rishikuar e bn t qart q ky duhet t jet vetfunksion i GJK dhe ky qartsim sht i mirpritur (Neni 128); dukshm, gjyqtari i gjykats kushtetuese iprfshir n kt procedur, nuk duhet t ulet n panelin q merr nj vendim t till.

43. Projekti i rishikuar vjen pas sugjerimit t Komisionit t Venecias pr t lejuar shqyrtimin nga GJK kurshkelet procedura pr miratimin e nj ndryshimi kushtetues (Neni 131 p.2). Kjo sht n prputhje merekomandimet e Opinionit t Ndrmjetm. N lidhje me thelbin e ndryshimeve kushtetuese, sipas projektit t

rishikuar, GJK nuk do t ket kompetenc pr t vlersuar kushtetutshmrin e tyre. Si vihet n dukje nOpinionin e Ndrmjetm ( 20) "nuk ka nj standart t pranuar gjersisht n t drejtn kushtetuese tkrahasuar n lidhje me pjesmarrjen e gjykatave kushtetuese n procesin e ndryshimit kushtetues". N disavende, ideja e kontrollit a posteriori t ndryshimeve kushtetuese "sht refuzuar pr faktin se gjykatat si organshtetror nuk mund t vendosen mbi ligjbrsin kushtetues n cilsin e pushtetit kushtetues". N do rast,GJK kur zbaton ndryshimet, e miratuara tashm, do t duhet t konsideroj tekstin kushtetues n trsi dhe tinterpretoj ndryshimet nisur nga parimet e prgjithshme kushtetuese t prcaktuara n t drejtn themeloret Shqipris.

44. Zgjedhja pr t prjashtuar nga imuniteti i gjyqtarve kushtetues "shtje t miratimit t qllimshm t njvendimi t paligjshm si pasoj e nj shkeljeje penale, keqdashjeje personale" (Neni 126) sht e arsyeshme.Teksti i ksaj dispozite duhet t koordinohet me Nenin 128 i cili n mnyr t sakt i beson GJK juridiksionin

disiplinor kundr gjyqtarve t saj.

45. Teksti i mparshm i Nenit 131 g) sht ndryshuar: GJK nuk sht m kompetente pr t zgjidhurkonflikte kompetencash ndrmjet Gjykats t Lart dhe Gjykats s Lart Administrative. Projekti i rishikuarduket se shkon m tej se rekomandimet e Opinionit t Ndrmjetm; shqetsimi kryesor i Komisionit tVenecias ishte shmangia e mundsis s shndrrimit t GJK n nj gjykat Kasacioni. Zgjidhja e re jepet prt zgjidhur konfliktin e kompetencave "n takime t prbashkta mes dy gjykatave t larta". Kjo zgjidhje mundt mos jet e mjaftueshme sepse sht e ngjashme me nj mekanizm ad hoc , i cili n praktik mund t mosfunksionoj si duhet. Zgjidhja e propozuar nga projekti i rishikuar nuk duhet t nnkuptoj negociatat ethjeshta ndrmjet dy gjykatave me qllim prcaktimin e zonave t tyre n ndikimit: ajo q rrezikohet shtshtja e interpretimit t legjislacionit prkats. Prandaj rekomandohet q ky mekanizm t prshkruhet si nj


10/18

10CDL(2016)002organ/dhomn gjyqsore e prbashkt e cila do t ofroj nj interpretim autoritar t ligjit n shtje juridiksioni

dhe t specifikohet n Kushtetut q prbrja e ktij organi/ksaj dhome dhe modus operandi e tij/e saj tprcaktohet me ligj.

46. Rregullat procedurale n lidhje me pranueshmrin e ankesave kushtetuese (Neni 133 p. 1), prfshirrregullat pr formacionet gjyqsore q vendosin pr pranueshmrin, mund t'i lihen rregullimit t brendshmt GJK. Megjithat, Kushtetuta duhet ta prcaktoj kt; prndryshe mund t kuptohet q do vendim duhett merret gjithnj nga gjykata n procese gjyqsore.

D. Prokurori i Posam pr Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar

47. Neni 148 p.3 parashikon krijimin e nj strukture t posame prokurorie dhe njsie t pavarur hetimore prt luftuar "korrupsionin, krimin e organizuar dhe krime t kryera nga zyrtar t lart".

48. Instrumentet ndrkombtare q prcaktojn detyrat e prokurorve vendosin theksin e veant tek detyra eprokurorve pr t trajtuar krimet e kryera nga zyrtart shtetror.9Zyrat e specializuara pr hetimin e ktyreshtjeve jan br shum t zakonshme gjat viteve t fundit.10Komisioni i Venecias n Opinionet e tij e kambshtetur krijimin e njsive t ndjekjes penale/hetimit t specializuara kundr korrupsionit, t cilat gzojnnj autonomi t caktuar nga sistemi i prgjithshm i prokuroris.11

49. Modeli pr kto zyra sht i ndryshm. N disa raste prokuroria e posame mbetet formalisht pjes estrukturs s prokuroris s prgjithshme, por si njsi e pavarur, kshtu q nuk mund t marr udhzime ngaprokuror t tjer t lart apo nga qeveria. N raste t tjera sht krijuar nj zyr trsisht e pavarur.Qartsimi i pavarsis s prokurorve t posam nga Prokurori i Prgjithshm q prmban projekt ndryshimii rishikuar (Neni 148 p.3) sht dispozit e mirpritur n zbatim t rekomandimit t Opinionit t Ndrmjetm. 12

50. Neni 148 parashikon zgjedhjen e Kryeprokurorit t Posam mes "antarve t zyrs", por nukparashikon autoritetin q bn zgjedhjen. Do t jet e nevojshme t parashikohet nj metod pr zgjedhjen qt prjashtoj n masn m t madhe t mundshme ndrhyrje politike. Metoda e zgjedhjes duhet t marrparasysh realitetin q ky zyrtar ndoshta do t duhet t ndjek penalisht prokuror dhe gjyqtar t tjer. Nuk

sht e qart prpara kujt prgjigjet Kryeprokurori i Posam, nse sht i pavarur nga Prokurori iPrgjithshm.13Pavarsia e Kryeprokurorit t Posam nuk do t thot q ai nuk jep llogari prpara ndonjautoriteti: n rast t shkeljeve t rnda, KLP duhet t jet n gjendje q ta largoj at nga detyra, megjithatpa i hequr atij/asaj autonomin q i nevojitet n lidhje me shtje specifike. Gjithashtu do t ishte e dobishmeq t shpjegohej se deri n far mase prokurort e tjer t posam jan nn juridiksionin e KLP.

9Pr shembull, paragrafi 15 i Udhzimeve t Organizats s Kombeve t Bashkuara pr Havann lexon q prokurort do ti kushtojn

vmendjen e duhur ndjekjes penale t krimeve t kryera nga npuns publik, sidomos, abuzim i detyrs, shkelje e rnd e t drejtavet njeriut dhe krime t tjera t njohura nga e drejta ndrkombtare []. Paragrafi 16 i Rekomandimit REC(2000)19 t Komitetit tMinistrave t Kshillit t Europs pr rolin e prokuroris n sistemin e drejtsis penale i referohet nevojs s prokurorve pr t qenn gjendje t ndjekin penalisht kto raste pa u penguar.10

Vitet e fundit, vendet q kan krijuar kto zyra prfshijn Rumanin, Kroacin, Malin e Zi, Ukrainn dhe ish Republikn Jugosllave tMaqedonis. Disa zyra kan funksionuar pr shum vjet: pr shembull n Mbretrin e Bashkuar mashtrimi i rnd dhe korrupsionindiqet dhe hetohet nga Zyra pr Mashtrimin e rnd e cila sht krijuar q n vitin 1987. 11

Shihni pr shembull, CDL-AD(2014)041, Opinion i Ndrmjetm pr projekt ligjin pr Zyrn e Posacme t Prokuroris t Malit t Zi 2312

Komisioni i Venecias gjithashtu kujton rekomandimin e tij n 90 t Opinionit t Ndrmjetm q autonomia, roli dhe kompetencat eorganeve t posame hetimore duhet t prmenden, t paktn shkurtimisht, n Kushtetut. 13

Komisioni i Venecias n lidhje me pozicionin e prokuroris, preferon t mos prdor termin pavarsi por autonomi. Pavarsia

sht nj cilsi q lidhet m shum me pozicionin e nj gjyqtari; n lidhje me prokurorit, ata jo domosdoshmrisht gzojn status tnjjt si gjyqtart, por duhet t jen n gjendje t veprojn n mnyr autonome, dhe t mbrohen nga ndikime t jashtme t parregullta.


11/18

11CDL(2016)002E. Gjykatat e specializuara

51. Neni 135 p.3 parashikon q ligji mund t krijoj nj gjykat t shkalls s par dhe nj gjykat apeli tspecializuar pr t gjykuar korrupsionin dhe krimin e organizuar dhe akuzat penale kundr zyrtarve t lart.Gjyqtart dhe stafi gjyqsor i ktyre gjykatave, si edhe familjart e tyre t afrm duhet t kalojn me sukseskontrollin e pasurive t tyre dhe t shkuars t tyre, si edhe rishikimin periodik t llogarive financiare dhekorrespondencs n prputhje me ligjin.

52. Si shtje e jashtzakonshme, gjykatat e specializuara mund t krijohen pr t trajtuar korrupsionin dhekrimin e organizuar. Megjithat, sht e nevojshme t prcaktohet qart nocioni zyrtar i nivelit t lart rastete t cilve gjykohen nga kto gjykata (shihni gjithashtu Nenin 148 p.3). Presidenti i Republiks nuk bn pjesn kt grup, si rezulton nga Neni 99 pp.2 dhe 3. Po antart e Kshillit t Ministrave, gjyqtart, prokurort ezakonshm etj. - a prfshihen n kompetencn e ktyre gjykatave dhe prokurorive t posame? Kjo duhet tqartsohet dhe t shtjellohet m tej n nivel ligji. sht e nevojshme, si n rastin e prokuroris s specializuar,q t jepet nj prkufizim i qart i zyrtarve t nivelit t lart.

53. Formulimi i prdorur n pjesn e dyt t fjalis s dyt t Nenit 135 p.3 q i referohet detyrimit tgjyqtarve t specializuar dhe familjarve t tyre pr tju nnshtruar kontrollit periodik t llogarive t tyrefinanciare dhe korrepondencs duket sesht tepr i gjer. Ndrsa kontrolli i llogarive financiare sht njmekanizm specifik dhe i efektshm pr monitorimin e pasurive dhe t ardhurave q duhet t deklarohen nganj gjyqtar, kontrolli i korrespondencs t nj gjyqtari dhe sidomos familjarve t tij, n munges tgarancive t duhura, do t onte n kufizim t parregullt t t drejtave t tyre pr jet private. Komisioni iVenecias e kupton q shkalla e problemit t korrupsionit n Shqipri krkon masa t veanta t mbikqyrjesn lidhje me veprime financiare t atyre q mbajn pozicione n gjyqsor dhe prokurori, dhe q kta t funditduhet t prgatiten q t jen t hapur ndaj transparencs m t madhe dhe kontrolleve shtes. Megjithat,Kushtetuta nuk duhet tu jap nj carte blanche shrbimeve t inteligjencs pr t prgjuar t gjithakomunikimet e nj prokurori/gjyqtari t specializuar dhe sidomos familjarve t tyre. Ky kontroll ikomunikimeve duhet t shoqrohet nga garanci t duhura dhe t efektshme procedurale, q i mbrojn ktapersona nga abuzimi dhe q jan t prshkruara qartazi n ligj; n veanti, duhet t jepet autorizim gjyqsorbazuar n dyshim t arsyeshm q personi n fjal sht i prfshir n veprimtari t paligjshme. Prgjimi ikomunikimeve t familjarve pa plqimin e tyre paraprak ose n munges t miratimit gjyqsor bazuar n disafakte specifike dhe q ojn n nj dyshim t arsyeshm t nj veprimtarie kriminale prbn qartazi njndrhyrje t rnd n jetn e tyre private. Ndrsa gjyqtart dhe prokurort e specializuar mund t heqin dornga t drejtat e tyre pr privaci, kjo heqje dor mund t mos prfshij t gjith t afrmit e tyre dhe ligji duhett parashikoj nj mekanizm t posam pr t mbrojtur interesat private t atyre q n mnyr aksidentalemund t preken nga masat mbikqyrse.

F. Procesi i vlersimit - vetingut vshtrim i prgjithshm

54. N lidhje me masat e jashtzakonshme pr t vlersuar gjyqtart dhe prokurort, Komisioni i Veneciassht i mendimit q kto masa jo vetm q jan t justifikuara, por jan t nevojshme q Shqipria t mbrohetnga korrupsioni, i cili, nse nuk trajtohet, mund t shkatrroj plotsisht sistemin gjyqsor.

55. Projekt ndryshimet e rishikuara marrin parasysh kritikat q ka br Komisioni n Opinionin e Ndrmjetm.Varianti i ri i Aneksit sht shkruar n mnyr m t sakt dhe shumica e sugjerimeve t Komisionit tVenecias jan marr parasysh. E gjith skema sht m e qart dhe jep garanci m t mira pr individt qmund t preken nga vlersimi.

Megjithat, mbetet nj vrejtje e prgjithshme kritike: sipas projekt ndryshimeve t rishikuara, mandati iantarve t Komisioneve t Pavarura t Kualifikimit (KPK) dhe gjyqtarve t Dhomave t Specializuara tKualifikimit (DHSK), prgjegjs pr procesin e vlersimit, do t jet 9 vjet pa t drejt riemrimi (neni 179/ b,p.3), ndrsa i gjith procesi i vlersimit mendohet se do t zgjas 11 vjet ose m pak nse Shqipria


12/18

12CDL(2016)002antarsohet n BE m prpara se kjo dat (neni 179.b, p.4). Kjo kohzgjatje sht tepr e gjat. N

Opinionin e Ndrmjetm, Komisioni i Venecias e pranoi nevojn e vlersimit me kusht q t jet nj mas ejashtzakonshme dhe rreptsisht e prkohshme (100). Strukturat e vlersimit nuk duhet t zvendsojnorganet e zakonshme kushtetuese, si KLGJ apo KLP; ato mund t bashk ekzistojn me to (KLP dhe KLGJ)pr pak koh, por nuk duhet t shndrrohen n mekanizma paralele kuazi-t prhershme.

56. Komisioni i Venecias nuk sht n pozit q t thot sa koh do t duhet pr t vlersuar t gjithgjyqtart dhe prokurort n detyr. Kuptohet q n shum shtje komplekse, procedurat e vlersimit mund tzgjasin m shum se tre vjet ose edhe m shum. I takon ligjvnsit t sigurohet q personi i cili povlersohet t mos vonoj n mnyr artificiale procedurat e vlersimit dhe q komisionert, antart e KPKdhe gjyqtart e DHSK t ken burimet dhe kompetencat e nevojshme pr t realizuar procedurat brendakohs s arsyeshme. Pr ta prmbledhur, Komisioni i Venecias rekomandon q t rishihen nenet 179/b pp.3dhe 4 dhe neni C p.1 dhe t shkurtohet ndjeshm kohzgjatja e procesit t vlersimit.

57. Gjithashtu, pr t vlersuar dhe ri-vlersuar gjyqtart dhe prokurort, neni A p.1 i Aneksit prcakton qzbatimi i disa neneve t ksaj Kushtetute, sidomos dispozitave n lidhje me privacin, sht i kufizuar nprputhje me nenin 17 t ksaj Kushtetute. Kto masa mund t justifikohen me situatn aktuale t gjyqsoritshqiptar, i cili krkon ndrhyrje t veant ligjore. Megjithat, duhet theksuar q sipas nenit 17 p.2 tKushtetuts, kufizimet e t drejtave dhe lirive nuk mund t tejkalojn kufizimet q parashikon KonventaEuropiane pr t Drejtat e Njeriut. Prandaj, formulimi i gjer i nenit A p.1 do t ishte n kundrshtim me

detyrimet e Shqipris sipas KEDNJ dhe rrjedhimisht me nenin 17 p.2. Dispozitat prkatse t KEDNJ duhett prmenden n kt kontekst, sidomos meq lejohen ankimimet prpara organeve gjyqsorendrkombtare n lidhje me kt shtje (shihni nenin ). Gjithashtu, neni A duhet t parashikoj q dokufizim i t drejtave themelore t gjyqtarve dhe prokurorve n kuadr t procedurave t vlersimit t jet nproporcion me qllimet e ligjshme q ndiqen nga vlersimi.

G. Prbrja e KPK

58. Sipas Opinionit t Ndrmjetm, dispozitat n lidhje me procesin e vlersimit jan rregulluar dhe jan hequrdisa detaje t panevojshme. Kshtu, projekt ndryshimet e rishikuara parashikojn dy Komisione T pavarura

Kualifikimi t shkalls s par me dy komisionert e tyre publik, q luajn rolin e prokuroris dhe nj organ tveant apelimi- Dhoma e Specializuar e Kualifikimit, e prbr nga dy dhoma. Krijimi i nj organi t veantapelimi sht n prputhje me rekomandimet e Opinionit t Ndrmjetm: rregullimet e reja shrbejn pr ttheksuar q dhoma e apelimit sht e pavarur nga Komisionet.

59. Procesi i emrimit t antarve t KPK sht me dy faza: s pari, przgjedhja paraprake pas nj thirrjejet hapur pr kandidat (neni C p.6) dhe m pas zgjedhja e tyre me 3/5 e votave n Parlament.

60. N lidhje me przgjedhjen paraprake t kandidatve, pranohet q Avokati i Popullit i Shqipris t zhvillojnj proces aplikimi t hapur dhe transparent pr antart e KPK, gjyqtart e DHSK dhe Komisionert publik.Komisioni vren me keqardhje q 127 i Opinionit t ndrmjetm sht interpretuar si miratim i mendimeve tshkrehura nga disa antar t opozits n lidhje me afrsin e dyshuar t Avokatit t Popullit me qeverisjen

aktuale. Komisioni i Venecias thekson q nuk ka arsye pr t diskutuar integritetin apo pavarsin e Avokatitt Popullit n detyr. sht e arsyeshme q hapja dhe transparenca e procesit t garantohet nga njinstitucion i pavarur dhe i besueshm si sht pr shembull Avokati i Popullit. Gjat vizits s raporterve nShqipri, Avokati i Popullit konfirmoi q ishte i gatshm t ndrmerrte kt rol dhe e konsideroi me vend qkshtu duhet t ndodh.14

61. Faza e dyt sht zgjedhja e kandidatve me 3/5 e votave n Parlament. Opozita, si n rastin e KLGJ dhe

14Prfshirja e Avokatit t Popullit n procesin e emrimit nuk sht alternativa e vetme e mundshme: ligjbrsi mund t konsideroj caktimin e

institucioneve t tjera q t ndrmarrin kt funksion teknik t przgjedhjes paraprake t kandidatvemund t jet nj komision i prkohshm

parlamentar me prfaqsim proporcional ose t njjt t t gjitha partive n Parlament, ose mundsisht nj komision i prkohshm i krijuar nga

Kryeministri me pjesmarrjen e prfaqsuesve t shoqris civile.


13/18

13CDL(2016)002KLP insiston q antart e KPK t zgjidhen me 2/3 e votave. Komisioni i Venecias prsrit q t gjitha

zgjidhjet do t ishin t ligjshme; megjithat, pr t shmangur ngrin politik, i cili sht tepr i mundur n rastt nj pragu tepr t lart, ligjbrsi mund t konsideroj nj sistem proporcional, duke siguruar q opozita tshprehet pr emrimin e antarve t KPK dhe gjyqtarve t DHSK. Disa modele t tjera t mundshme przgjedhjen e antarve t KPK dhe DHSK mund t merren n konsiderat - ato prmenden n 17-19 msipr, n kuadr t zgjedhjes s antarve jo gjyqtar t KLGJ dhe KLP. Nisur nga roli i vzhguesvendrkombtar n procesin e vlersimit (shihni m posht), kto modele mund t sigurojn transparenc nprocedurat e vlersimit dhe t ruajn organet e vlersimit kundr dominimit nga t nominuarit politik tshumics qeverisse. Thn kjo, Komisioni i Venecias prsrit q i takon ligjbrsit shqiptar t zgjedh njsistem t duhur pr zgjedhjen e antarve t KPK dhe t gjyqtarve t DHSK.

H. E drejta pr t apeluar e gjyqtarve dhe prokurorve q innshtrohen vlersimit: pozicioni i KPK dhe mbrojtja e t drejtavekushtetuese

62. Komisioni i Venecias kujton q Parimet Baz t Organizats s Kombeve t Bashkuara pr Pavarsin eGjyqsorit theksojn t drejtn e nj gjyqtari pr nj proces t drejt dhe theksojn q vendimet n procedimindisiplinor duhet ti nnshtrohen shqyrtimit t pavarur (parimi 20). Komisioni i Venecias gjithashtu kaargumentuar vazhdimisht n favor t mundsis s ankimimit n gjykat t nj vendimi t organevedisiplinore.15 Rekomandimi CM/Rec(2010)12 i Komitetit t Ministrave ( 48) lexon q kandidati duhet t kett drejt t kundrshtoj vendimin, ose t paktn procedurn sipas t cils sht marr vendimi.

63. Neni C jep nj zgjidhje t pranueshme pr problemin e garancis gjyqsore t personit q i nnshtrohetprocedurs s vlersimit: ai krijon brenda Gjykats s Lart nj Dhom t Specializuar Kualifikimi (DHSK). Kyorgan sht qartazi nj lloj gjykate e specializuar q nuk sht nj gjyqtar i jashtzakonshm ad hoc- sepsenuk sht krijuar pr nj shtje t vetme specifikedhe mendohet q do t zhvilloj veprimtarin gjat gjithkohs s procedurs s vlersimit.

64.Thn kjo, pozicioni i DHSK n procesin e vlersimit krkon rishikim t mtejshm. Komisioni i Venecias

n rekomandimin e tij t mparshm kujton q meq Neni 6 i Konvents Europiane sht i zbatueshm prprocesin e vlersimit (hipotez kjo q nuk sht e sigurt, por shum e mundshme),16 gjyqtart dhe prokurortq i nnshtrohen vlersimit duhet t ken mundsi t ankimojn n nj gjykat ligji ose t paktn n shkallapeli.17 DHSK i ngjan nj gjykate n shum drejtime; antart e saj quhen gjyqtar; ata veprojn brendaGjykats s Lart (Neni A p.2) dhe gzojn garanci t njjta me ato t gjyqtarve t Gjykats s Lart (NeniC p.3). Gjithashtu, sipas projekt ndryshimeve t rishikuara, DHSK u b nj organ qartazi i ndryshm nga KPK.Megjithat, Komisioni i Venecias kujton rekomandimin e saj t msiprm q mandati i DHSK duhet t jetrelativisht i shkurtr (shihni 55 m sipr). Thn kjo, kohzgjatja e shkurtr e mandatit t tyre mund t duketse i bn ata m t pambrojtur nga ndikimet e jashtme dhe rrezikon pavarsin e tyre, dhe n prfundim,hidhen dyshime mbi karakterin gjyqsor t proceseve prpara DHSK.18 Pr ta rregulluar kt, Komisioni iVenecias rekomandon q gjyqtart e DHSK n prfundim t mandatit t tyre brenda DHSK t vazhdojn tpunojn si gjyqtar t zakonshm t Gjykats s Lart.

15CDL-AD(2010)004

16Shihni arsyetimin e Komisionit t Venecias n 109-116 t Opinionit t Ndrmjetm

17Komisioni i Venecias sht n favor t prezantimit t nj ankimimi n gjykatn e ligjit kundr vendimeve disiplinore t dhna n lidhje me

gjyqtartshihni CDL-AD(2007)028, Raport pr Emrimet Gjyqsore nga Komisioni i Venecias, 25; shihni gjithashtu CDL-AD(2014)008, Opinion

pr projekt ligjin pr Kshillin e Lart Gjyqsor dhe t Prokuroris t Bosnj - Hercegovins, 92 dhe 11018

Shihni CDL(2005)066, Opinion pr projekt ndryshime kushtetuese n lidhje me reformimin e sistemit gjyqsor n ish Republikn Jugosllave t

Maqedonis 23: []shtja ndoshta nuk shkon deri aty sa t sugjeroj q nj gjyqtar i prkohshm ose q mund t largohet, n asnj rrethan

mund t jet nj tribunal i pavarur sipas kuptimit t Konvents, por sigurisht on tek dshira pr t siguruar q nj gjyqtari t prkohshm ti

garantohet emrim i prhershm, prvese n rrethana q do t justifikonin largimin nga detyra t nj gjyqtari t prhershm. Prndryshe, ai ose

ajo nuk mund t konsiderohet vrtet i pavarur.


14/18

14CDL(2016)00265. Sipas Projektit t rishikuar, DHSK duket se sht shkalla e fundit e procesit t vlersimit. Projekt

ndryshimet e rishikuara, n mnyr t shprehur shmangin mundsin e nj ankese n Gjykatn Kushtetuesenga nj gjyqtar ose prokuror q sht pushuar pr shkak t procesit t vlersimit (shihni nenin p. 2).

66. Komisioni i Venecias vren q ky sht kufizim shum i rnd q i pengon gjyqtart dhe prokurort q tdepozitojn ankesa kushtetuese kundr nj vendimi i cili mund ti jap fund punsimit t tyre; n kt mnyratyre u mohohet nj zgjidhje q prndryshe do t ishte n dispozicion t tyre si pr doknd tjetr sipas Nenit131 p.1 f). N opinionin e Komisionit t Venecias kjo duhet t rikonsiderohet. S pari, sht e nevojshme tspecifikohet q DHSK duhet t bj gjithka t nevojshme pr t mbrojtur t drejtat themelore t tvlersuarve. S dyti, rekomandohet t ruaj t drejtn e gjyqtarve dhe prokurorve t pushuar pr tu ankuarn Gjykatn Kushtetuese pr shkelje t t drejtave t tyre themelore. N fakt, n kto raste, GjykataKushtetuese nuk duhet t shqyrtoj n trsi faktet e prcaktuara nga KPK dhe DHSK dhe nuk duhet tdiskutoj kushtetutshmrin e parimeve mbi t cilat bazohet procesi i vlersimit dhe kriteret e prdorura n t(shihni n kt drejtim Nenin 131 p.2 t projekt ndryshimeve t rishikuara). Roli i Gjykats Kushtetuese duhett kufizohet n sigurimin e respektimit t t gjitha t drejtave themelore t gjyqtarve, brenda kufijve t caktuarsipas Nenit A p.1 t Aneksit. Gjithashtu, nj rregull i posam mund t zbatohet pr vlersimin e gjyqtarve tGjykats Kushtetuese, megjithat Aneksi nuk duhet t prjashtoj t gjitha vendimet e organeve vlersuesenga do lloj kontrolli nga Gjykata Kushtetuese. Neni p. 2 duhet t rishikohet: gjyqtart dhe prokurort evlersuar duhet t gzojn t drejtn pr tju drejtuar Gjykats Kushtetuese pr t mbrojtur t drejtat dhe lirite tyre themelore dhe kto dispozita duhet t harmonizohen me prjashtim t rishikimit kushtetues material t

ndryshimeve kushtetuese sipas Nenit 131 p.2 t projekt ndryshimeve t rishikuara.

67. Nj tjetr shtje ka t bj me juridiksionin e DHSK. shtja trajtohet n projekt Nenin G. Ankimimi nDHSK mund t bhet vetm kur KPK ka prfunduar detyrn e tij. Nuk ka parashikim pr ankimime tndrmjetme. Me sa duket autort e ksaj skeme konsideruan q kjo procedur do t ishte tepr e komplikuar.Megjithat, mund t ishte parashikuar mundsia e DHSK pr t rishikuar jo vetm vendimet prfundimtare tKPK pr themelin, por edhe vendimet procedurale t ndrmjetme (sidomos ato n lidhje me marrjen eprovave). Vzhguesit ndrkombtar duhet t ken kompetenc pr t ankimuar kundr ktyre vendimeveprocedurale prpara DHSK.

68. DHSK mund t korrigjoj gabime procedurale t KPK por nuk ka kompetenc q ta kthej shtjen prkorrigjim t nj vendimi. I sht dhn kompetenc e shprehur pr t miratuar ose ndryshuar nj vendim.sht e uditshme q projekt Neni G p.3 nuk i jep kompetenc shprehimisht pr t rrzuar nj vendim, edhepse synimi duhet t jet kjo kompetenc.

I. Statusi dhe kompetencat e vzhguesve ndrkombtar

69. Vzhguesit ndrkombtar emrohen nga Kryeministri n prputhje me kuadrin ligjor ndrkombtarose marrdhniet diplomatike (Neni B p.3). Nj paqartsi e ksaj formule mund t shpjegohet me faktin qtrajta e sakt e ktij kuadri ligjor n t ardhmen sht e paqart. Megjithat, teksti i Aneksit duhet ta bj tqart q Kryeministri ka edhe detyrimin edhe mandatin pr t konsultuar partner ndrkombtar premrimin/largimin e vzhguesve ndrkombtar.

70. Vzhguesit ndrkombtar duhet t jen avokat t huaj me prvoj t kualifikuar pr gjyqtar n vendin etyre. N lidhje me disa vende, ku ka ndarje t rrept mes gjyqtarve dhe prokurorve ose ku gjyqtartemrohen vetm nga radht e profesionistve, kjo dispozit mund t ket efektin e prjashtimit t mundsiss prokurorve, avokatve ose juristve akademik q t jen vzhgues. Nse kjo nuk sht e qllimshme,nuk do t ishte i vshtir ndryshimi i projektit pr t zgjidhur problemin, me qllim q sistemi t hapej ndajkandidatve t kualifkuar.

71. Kompetencat e vzhguesve ndrkombtar vazhdojn t ngren disa shtje. Kompetenca e tyre bazsht t rrzojn disa vendime t nj paneli t KPK ose DHSK dhe ti ricaktojn shtjet nj paneli apo dhometjetr (Neni B p.4 )). Testi pr funksionimin e ksaj kompetence nuk sht shum i qart. Vzhguesit


15/18

15CDL(2016)002ndrkombtar i krkohet t ket t dhna mjaftueshm bindse q nj vendim sht tepr i paprshtatshm,

nuk merr parasysh faktet ose provat e rndsishme, nuk bazohet n ligj ose sht marr pr shkak t ndikimitt parregullt. far do t thot q t ket t dhna t mjaftueshme bindse? Kush duhet q t bindet? fardo t thot tepr i paprshtatshm? A nuk duhet q Vzhguesi Ndrkombtar s pari t njoftoj KPK oseDHSK pr opinionin e tij dhe ti jap mundsi q t korrigjoj shtjen? A nuk duhet t zhvillohet nj seancdgjimore pr shtjen ku t parashtrohen argumente? N prfundim, a sht me vend q VzhguesiNdrkombtar edhe t filloj edhe t vendos pr procedurn? A duhet q ai/ajo t jet nj gjykat apeli menj person? far ndodh nse ai/ajo e referon shtjen n nj panel tjetr i cili m pas prsrit gabimin epanelit t par?

72. Prgjithsisht, i gjith mekanizmi i transferimit t shtjeve n proces nga nj panel n tjetrin shtproblematik, sidomos n lidhje me DHSK, ku bie n kundrshtim me krkesn e nj gjyqtari t ligjshm. Siburon nga teksti, ky mekanizm duhet t prdoret prparase paneli i KPK ose dhoma t DHSK t shprehetpr themelin e shtjes. Megjithat, do t ishte shum e vshtir q nj vzhgues ndrkombtar t justifikontetransferimin e nj shtjeje prpara se t shoh vendimin e kundrshtuar, i cili mund t kriikohet si tepr ipaprshtatshm. Gjithashtu sht e pazakont q nj organ i t njjtit nivel hierarkik t rishikoj vendime tdhna nga nj organ i ngjashm i t njjtit nivel.

73. Sipas opinionit t Komisionit t Venecias, kshillohet q t rimendohet n thelb kjo dispozit. Ndoshta,Vzhguesit e pavarur mund t luajn nj rol t ngjashm me at t avokatit t prgjithshm n Franc - nj

magjistrat i pavarur q prfaqson interesat publike dhe kshillon gjykatn pr mnyrn se si duhet t merretvendimi pr nj shtje, pa votuar n lidhje me shtjen. Vzhguesit e Pavarur mund t ken detyra trndsishme procedurale t ken akses n dokumente dhe informacion n dispozicion t Komisionervedhe KPK, t jen n gjendje t krkojn t njihen me disa prova nga agjencit shtetrore dhe npunsit publik(direkt ose prmes Komisionerve dhe KPK), ti paraqesin rekomandime KPK pr veprimet procedurale qduhet t merren dhe pr themelin e shtjes, t depozitojn ankimime tek DHSK (prfshir ankimime prshtje procedurale), t marrin pjes n diskutime, t depozitojn opinione t veanta etj. Kto kompetencado t konfirmojn pozicionin e vzhguesve t pavarur si rojtar q sigurojn n veanti transparenc, ndrsakompetencn vendim-marrse e len n duart e organit t brendshm. N vend t nj kompetence prprcjelljen e shtjes n nj panel/dhom alternative, vzhguesi ndrkombtar mund t ket t drejtn tdepozitoj nj ankes pr interes publik, dhe t drejtn pr t przgjedhur nj panel/dhom tjetr.

J. shtje t tjera

74. Neni 6/1 sht i lidhur me dispozitat n lidhje me luftn kundr korrupsionit n Shqipri. Ndryshimetkushtetuese duhet t sugjerojn fleksibilitet n zbatimin e tyre ligjor sa koh q bhet fjal pr kohzgjatjen emasave personale q duhet t miratohen. Tendenca sht q t mos kufizohen prgjithmon t drejtatpolitike.19

75. N lidhje me Nenin 12, Opinioni i Ndrmjetm sht kritik pr propozimin q trupa t huaja mund tvendosen n Shqipri dhe trupat shqiptare t drgohen jasht bazuar n nj vendim t Kshillit t Ministrave.Tani ndryshimi prcakton nj krkes q procedura pr kto vendime t parashikohet n ligjin e miratuar nga

shumica e antarve t parlamentit. Duhet theksuar q varianti i ri nuk krkon plqimin e parlamentit n dorast t veant.

76. Formula e prdorur n nenin 43 n lidhje me mundsin pr t prjashtuar ankimim kundr vendimevegjyqsore n shtje q duhet t prcaktohen me ligj sht tepr e gjer, sepse ligji rrezikon q t shkojprtej kufijve t vendosur ndaj t drejts pr t apeluar n Nenin 2 t Protokollit nr. 7 t KEDNJ dhe praktiksgjyqsore t GJEDNJ sipas ksaj dispozite. Kjo duhet t shmanget prandaj rekomandohet q t prafrohet kjo

19Shihni, pr shembull, qndrimin e Tribunalit Kushtetues t Polonis q n vendimin e tij t 11 majit 2008 (K 2/07) shprehet se akti i lustracionit i

bazuar n parimet e nj shteti ligjor specifikon periudhn kohore t ndalimit pr kryerjen e funksioneve n baz racionale, sepse nuk duhet t

nnvlersohet mundsia e ndryshimeve pozitive n qndrimin dhe sjelljen e nj personi. Masat e lustracionit duhet t mos vazhdojn t jen n

fuqi sapo sistemi i nj shteti demokratik t konsolidohet.


16/18

16CDL(2016)002dispozit me tekstin e neneve prkatse t Konvents Europiane dhe t ICCPR.20

77. Neni 125 p.6 parashikon q gjyqtari i Gjykats Kushtetuese t vazhdoj t qndroj n detyr deri nemrimin e pasardhsit t tij/t saj, prvese n raste sipas nenit 127 p.1 nnparagraft ) dhe d). Sipasktyre nnparagrafve, gjyqtart e GJK mund t shkarkohen n prputhje me dispozitat e nenit 128 (procedimdisiplinor ose dnim pr nj vepr penale), dhe si pasoj e procedurave t parashikuara n nenin 179/b(procesi i vlersimit). Nuk sht e qart pse jan prmendur vetm dy nnparagraf nse sipas nenit 127 kaarsye t tjera pr mbarimin e detyrs, si prcaktimi i kushteve t moskualifikimit dhe papajtueshmris,paaftsia pr t ushtruar detyrn, dorheqja etj.

78. Neni 130 parashikon q gjyqtari i Gjykats Kushtetuese, prjashtimisht, lejohet q t angazhohet nveprimtari msimdhnieje dhe akademike, q avancojn zhvillimin e doktrins ligjore. Ky parashikim shttepr i paqart - kush do t vendos nse shkrimet e nj gjyqtari ose leksionet e tij shrbejn pr t zhvilluardoktrinn ligjore? Prve paqartsis, ky formulim n mnyr t panevojshme kufizon qllimin e punsakademike t nj gjyqtarri vetm n fushn e s drejts dhe nuk prfshin aspak veprimtari shkencore dheartistike. Kshtu, rekomandohet ndryshimi i dispozitave pr t shmangur kufizime t parregullta pr prfshirjene gjyqtarve n veprimtari akademike, shkencore dhe artistike.

79. Neni 138 parashikon q paga dhe prfitime t tjera t gjyqtarve nuk mund t ulen, prvese nse, mesaryeve t tjera, nj gjyqtar vlersohet profesionalisht i paaft sipas ligjit (nnpika ). Nuk sht e qart sefar nnkupton termi i paaft sepse ky term nuk gjendet i prkufizuar. Prve prdorimit t paqart t termiti paaft, teksti nuk sht i qart nsedhe si ulja e pags sht e ndryshme nga masat disiplinore. Kjo duhett rishikohet.

80. Neni 149/a nuk prmend funksionin e Prokurorit t Prgjithshm n lidhje me miratimin e planevestrategjike pr detyrn e tij. Arsyet pr kt nuk jan t qarta; megjithat, kjo kompetenc nuk duhet tndrhyj n autonomin e prokurorit m t ult gjat trajtimit t dosjeve t tyre.

81. Neni 179 p.1 a) parashikon q antart e rinj [t GJK] q do t zvendsojn antart mandati i t cilvedo t prfundoj n vitin 2016 do t emrohen prkatsisht nga Presidenti i Republiks dhe nga Parlamentidhe do t qndrojn n detyr deri n vitin 2025. Meq mandati i gjyqtarve sht 9 vje ar (Neni 125),arsyeja pr t treguar vitin e mbarimit t mandatit t gjyqtarve nuk sht e qart dhe mund t krijojkonfuzion. Kshtu, mandati mund t varioj sipas dats t sakt e emrimit n vitin 2016 dhe mund tmbaroj m prpara sesa 9 vjet. Mund t ndodh q Parlamenti ose Presidenti t emroj gjyqtar mevones, por mandati i tyre n detyr prfundon n vitin 2025 pavarsisht nga numri aktual i viteve n detyr.Prve ksaj, mund t ket prplasje ndrmjet ksaj dispozite dhe asaj q prcakton se gjyqtart qndrojnn detyr deri n emrimin e ri, si parashikon Neni 125 p.6 (gjyqtar i gjykats kushtetuese vazhdon tqndroj n detyr deri n emrimin e pasardhsit t tij, prve rasteve t parashikuara n Nenin 127,paragrafi 1, nnparagrafi ) and d)). Gjithashtu, Neni 179 p.7 parashikon zvendsimin e Prokurorit tPrgjithshm aktual pas krijimit t KLP. Komisioni i Venecias e kupton q afati n detyr i PP aktual do tmbaroj n gjysmn e dyt t vitit 2017; pr m tepr, ai do ti nnshtrohet vlersimit sipas Nenit 179/b p.1;nse PP vlersohet dhe del i pastr nga ky proces, pyetja sht cili sht justifikimi pr ta larguar m prparanga detyra, mes t gjith zyrtarve t tjer pr t cilt do t zbatohet procesi i vlersimit. N kto rrethana,Komisioni i Venecias nuk sheh arsye pr prfundimin parakohe t mandatit t tij.

82. Sipas Nenit 179 p.8 Avokati i Popullit mund t marr pjes si vzhgues n takime t Kshillit tEmrimeve n Drejtsi deri n prbrjen e plot t Kshillit. Cila sht arsyeja q Avokati i Popullit lejohet tvzhgoj punn e Kshillit vetm deri n prbrjen e plot t Kshillit? Ligjbrsi mund t konsiderojprfshirjen e Avokatit t Popullit n prbrjen e KED si vzhgues i prhershm.

83. Neni 179 p.9 parashikon q gjykatat e specializuara dhe prokurorit e specializuara (t krijuara sipas Nenit135 p.3 dhe Nenit 148 p.3 prkatsisht) t krijohen brenda dy muajve nga krijimi i Kshillave prkatse (KLGJdhe KLP). Gjyqtart q n fakt mbajn pozicionet n gjykatat ekzistuese anti-korrupsion do t riemrohen n

20Neni 14 p. 5


17/18

17CDL(2016)002strukturat e sapokrijuara vetm nse kalojn m sukses procedurn e vlersimit dhe nse ato bien dakord

me rishikimin periodik t llogarive t tyre financiare dhe korrespondencs si edhe t familjarve t tyre tafrt. Procedurat e vlersimit duket se jan shum komplekse dhe krkojn koh; prandaj koha e prcaktuarsipas ksaj dispozite mund t mos jet realiste. M pas, ligjshmria e krkess q gjyqtart21 pr turiemruar, duhet t nnshkruajn n emr t t afrmve t tyre, nj leje q i hap rrug rishikimit periodik tllogarive financiare dhe korrespondencs [t t afrmve t tyre] sht e diskutueshme (shihni 53 m sipr).

84. KPK duhet q t vlersoj pasurin (Neni D) dhe lidhjet me botn kriminale (Neni DH) t gjyqtarve dhe

prokurorve; ky vlersim s pari duhet t bhet n baz t deklaratave t tyre. Kjo metod e marrjes sinformacionit mund t jet e pamjaftueshme; do t ishte e kshillueshme q veprimtaria e KPK t mbshtetetnga kompetenca hetimore (prfshir kompetenca shtrnguese vis-a-vis jo vetm institucioneve shtetrore, poredhe individve dhe kompanive private) q jan prmendur n projekt ndryshime gjithashtu (shihni Nenin pp.4 dhe 5 t Projektit t rishikuar).

85. Gjithashtu, sipas Nenit DH p.3 nse personi q vlersohet ka kontakte t rregullta dhe t paprshtatshmeme antart e krimit t organizuar, krijohet prezumimi n favor t mass disiplinore t shkarkimit [....]. Duketse kjo dispozit parashikon kontakte t rregullta dhe t paprshtatshme si kusht kumulativ pr shkarkimin,ndrsa secili nga kushtet ose madje kontaktet/marrdhniet e prkohshme mund t jet i mjaftueshm pr tmos kualifikuar personin e vlersuar.

IV. KONKLUZIONE

86. Komisioni i Venecias prgzon autoritetet shqiptare dhe sidomos ekspertt e Komisionit parlamentar adhocpr punn q ka br n prgatitjen e reforms kushtetuese t gjyqsorit. Gatishmria e tyre pr t marrparasysh rekomandimet e Opinionit t Ndrmjetm meriton vlersim t veant. Komisioni i Veneciasgjithashtu i sht mirnjohs Partis Demokratike dhe Lvizjes Socialiste pr Integrim pr kontributin e tyreaktiv n diskutimin e projekt ndryshimeve kushtetuese.

87. Projekt ndryshimet kushtetuese prmbajn propozime t qndrueshme pr strukturn e ardhshmeinstitucionale t gjyqsorit shqiptar; teksti n trsi sht koherent dhe n prputhje me standardet evropiane.

Komisioni i Venecias beson q projekt ndryshimet mund t finalizohen pa vones dhe ti paraqiten pr votimparlamentit.

88. Me qllim prgatitjen e tekstit prfundimtar, Komisioni i Venecias i rekomandon autoriteteve shqiptare qti kushtojn vmendje shtjeve t mposhtme:

Nse palt n procesin politik nuk pranojn shumicn e cilsuar t krkuar pr antart jo gjyqtar tKLGJ, KLP, KPK dhe DHSK, ata mund t zgjedhin nj sistem proporcional q garanton prfaqsimin eopozits mes organeve kolektive ose do model tjetr t prshtatshm q do t siguronte ndikimin eopozits n procesin e zgjedhjes;

Projekt ndryshimet duhet t specifikojn metodn e emrimit t Kryeprokurorit t Posam dhe

mekanizmat e llogaridhnies nga ana e tij/saj; Mandati i organeve vlersuese (KPK dhe DHSK) duhet t shkurtohet ndjeshm; gjyqtart e DHSK n

prfundim t mandatit t tyre duhet t prfshihen automatikisht n gjyqsor; Gjyqtart dhe prokurort n proces vlersimi duhet t ken t drejt t ankimojn n GJK pr shkeljen

e t drejtave t tyre themelore, me disa prjashtime t arsyeshme t diktuara nga domosdoshmria eprocesit t vlersimit.

Kompetencat e vzhguesve ndrkombtar duhet t qartsohen; ata duhet t ken t drejtaprocedurale, por jo kompetenca vendim-marrse. Mekanizmi i transferimit t juridiksionit mbi shtjen

21Gjithashtu, sht shum e uditshme q kjo leje krkohet vetm nga gjyqtart e Gjykats s Krimeve t Rnda dhe Gjykata e Apelit pr Krime t

Rnda; n lidhje me prokurort q shrbjen aktualisht n Prokurorin e Krimeve t Rnda, projekti i rishikuar nuk parashikon riemrimin e tyre.

Neni 179 p. 9 prmend vetm transferimin e shtjeve, duke krijuar kshtu prshtypjen q nuk sht parashikuar ri-emrimi.


18/18

18CDL(2016)002nga nj panel/dhom tek nj tjetr duhet t rishikohet.

89. Komisioni i Venecias prsrit q reforma e gjyqsorit nuk mund t ndaloj n nivel kushtetues; njpaket e plot ligjore do t krkohet pr t rregulluar me detaje funksionimin e KLGJ, KLP, organevevlersuese etj. Komisioni i Venecias prsrit gatishmrin pr t kontribuar n kt pun legjislative dheshpreson q reforma do t vazhdoj n frymn e dialogut konstruktiv dhe respektimit t vlerave dhepraktikave m t mira evropiane.

Drafti perfundimtar i Komisionti te Venecias

Documents

Transcript of Drafti perfundimtar i Komisionti te Venecias