Kamu Harcamaları Kanuni tanım:

1050 sayılı Genel Muhasebe Kanunun 7.maddesi kamu

harcamalarını şu şekilde tanımlamaktadır:

Devlet masrafları bütçe dahilinde devlet namına ifa edilen veya

bir kanunu mahsus ile ifası taahhüt olunan bir hizmet karşılığı

veya hususta karşılığı olmak üzere devlet zimmetinde tahakkuk

eden bir borçtur.

İlmi Tanım:

Dar anlamda kamu harcamaları ,merkezi ve mahalli idarelerin yüklendikleri hizmetleri yerine getirebilmek için yaptıkları harcamaları ifade etmektedir.

Kamu Harcamaları,devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinin yalnız para ve mal olarak doğrudan doğruya yaptığı harcamaları değil;aynı zamanda hizmetin görülmesi amacıyla kullanılan diğer araçları da içine almaktadır.

Geniş anlamda kamu harcamalarını oluşturan unsurlar bu durumda ;

A)İktisadi Devlet Teşekküllerinin HarcamalarıB)Sosyal Sigorta ÖdemeleriC)Devlet Aktifinde Meydana Gelen AzalmalarD)Vergi MuaflıklarıE)Özel Şahısların Yardımları olmaktadır.

KAMU HARCAMALARININ ÖZELLİKLERİ

A-Kamu Harcamaları Karşılığında Para ÖdenirDevlet kamu hizmetlerini gerçekleştirmek için hizmet satın alır,emeğin karşılığını para ile öder(memur maaşları,işçi ücretleri)

B-Kamu Harcamaları Belirli Bir Kamusal İhtiyacı Karşılar Kamusal ihtiyaçlar toplum halinde yaşamanın zorunlu olarak ortaya çıkardığı ihtiyaçlardır.

C-Kamu Harcamaları Yetkili Şahıslarca YapılırHerhangi bir kamusal hizmetin yapılması için önce devleti taahhüt altına sokmak sonra hizmeti yaptırmak,sonra da bedelini tahakkuk ettirip ödettirmek kendilerine kanunlarla yetki verilmiş olan ilgili yöneticiler kamu harcaması yapabilirler.

D-Kamu Harcamaları Artma Eğilimi GösterirKamu harcamaları ülkelerin gelişme sürecine paralel olarak sürekli artma eğilimi içindedir.

Farklı kamu hizmetlerine ilişkin harcamaların belirli ölçülere göre sınıflandırılması ve bunlar arasında karşılaştırmalar yapılması;hem harcamaların finansmanında kullanılacak kaynakların rasyonel biçimde dağıtılmasına hem de toplumun ekonomik sosyal ve mali taleplerinin karşılanmasında önemli kazanımlar elde edilmesine yarayacaktır.

Kamu Harcamalarının Sınıflandırılması

1) İdari Sınıflandırma

2) Fonksiyonel Sınıflandırma

3) Ekonomik Sınıflandırma

1-) İDARİ (ORGANİK )SINIFLANDIRMA

İdari sınıflandırma ,kamu kuruluşlarının harcamalarının idari yapıya uygun olarak gruplandırılmasına dayanır.

Harcama yerleri ve miktarları konusunda bilgi verme amacına yöneliktir.

İdari örgütlenme biçimi dikkate alınmak suretiyle kamu harcamaları; merkezi yönetim harcamaları ve yerel yönetim harcamaları biçiminde bir tasnife tabi tutulabilmektedir.

Savunma,eğitim ve büyük ölçüde sağlık harcamaları ile transfer harcamalarının hemen hemen tamamı merkezi nitelik gösterirken,çevre temizliği,su şehir içi ulaşım gibi yerel ihtiyaçların karşılanmasına yönelik harcamalar da yerel niteliktedir.

Organik tasnif;

kamu hizmetlerini gerçekleştirecek kuruluşların tespitinde,

Fayda-maliyet analizleri yoluyla tercihlerin belirlenmesinde,

Savurganlığın önlenmesinde,

Bütçenin yapımında,harcamaların muhasebeleştirilmesinde ve denetiminde önemli faydalar ve kolaylıklar sağlamaktadır.

İdari sınıflandırma mevzuata ve konulara uygun olarak yapılır.

Bütçe ve vergi gelirlerinin GSYH’a göre oranları

2-) FONKSİYONEL (GÖREVSEL) SINIFLANDIRMA

İlk olarak ABD’nin yerel yönetimlerinde 1909-1913 yılları arasında kullanılmaya başlanan görevsel fonksiyonel sınıflandırmada devletin klasik ve sosyo-ekonomik nitelikteki hizmetleri göz önünde tutularak her bir hizmet grubu için yapılan giderler belirtilmektedir.

Fonksiyonel sınıflandırma içinde bulunan kalemler :1) Genel kamu hizmetleri

2) Savunma hizmetleri

3) Kamu düzeni ve güvenlik hizmetleri

4) Ekonomik işler ve hizmetler

5) Çevre koruma hizmetleri

6) İskan ve toplum refahı hizmetleri

7) Sağlık hizmetleri

8) Dinlenme kültür ve din hizmetleri

9) Eğitim hizmetleri

10)Sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetleri

Fonksiyonel Sınıflandırmanın Sağladığı Faydalar;

Harcama tahminlerinin gerçekçi bir biçimde yapılması imkanını tanıması

Belirli bir hizmetin ya da fonksiyonun devlete maliyetinin ne olduğunu açıkça göstermesi

Ödeneklerin fonksiyonlara bölüştürülmesinde sosyal faydanın azamiye çıkarılması ilkesine işlerlik kazandırması; böylece örneğin eğitime harcanan son liranın sağlayacağı sosyal faydanın sağlığa harcanan son liranın sağlayacağı sosyal faydaya eşit olmasına çalışılması,

Hizmetin birim maliyetinin hesaplanmasına imkan vermesi

Harcanan para ile elde edilen fayda arasında karşılaştırma yapmayı kolaylaştırması

Fonksiyonel sınıflandırmanın sağladığı olumsuzluklar ;

Aynı kamu hizmetlerinin bazı durumlarda farklı kamu kuruluşları tarafından gerçekleştirilmesi bu tasnifi ve bunun bir uzantısı olarak da aynı hizmet için

yapılan toplam harcamaların tespitini güçleştirmektedir.

Miktar(Milyon TL) GSHY Oranı % Bütçe içindeki payları %

Genel Kamu Hizmetleri 121,215 7,7 30,0

Savunma Hizmetleri 20,420 1,3 5,1

Kamu Düzeni ve Güvenlik Hizmetleri

28751 1,8 7,1

Ekonomik İşler ve Hizmetler

51190 3,3 12,7

Çevre Koruma Hizmetleri 532 0,0 0,1

İskan ve Toplum Refahı Hizmetleri

6244 0,4 1,5

Sağlık Hizmetleri 18044 1,1 4,5

Dinlenme,Kültür ve Din Hizmetleri

7795 0,5 1,9

Eğitim Hizmetleri 63511 4,0 15,7

Sosyal Güvenlik ve Sosyal Yardım Hizmetleri

86344 5,5 21,4

TOPLAM 404046 25,7 100

3-)EKONOMİK SINIFLANDIRMA

Ekonomik tasnif kamu harcamalarının ekonomik etkilerine göre ayrıma tabi tutulmasıdır.

Ekonomik Tasnif

1)Gerçek(reel)Harcamalar 2)Transfer Harcamaları

A)Cari harcamalar A)Dolaylı-dolaysız transfer harcamaları

B)Yatırım harcamaları B)Gelir-sermaye transfer harcamaları C)Verimli-verimsiz transfer

harcamaları

Reel harcamalar devletin tüketime yönelik harcamalarıdır. Devlet ister

belirli hizmetleri gerçekleştirmek için piyasadan hizmet üretiminde

kullanılmak üzere mal ve hizmet satın almış , isterse piyasada üretilmiş mal

ve hizmetleri satın alma yoluna giderek hizmeti yerine getirmeye çalışsın

bütün bu durumlarda yapılan harcama reel yani gerçek harcama olur.

A-)CARİ HARCAMALAR

Cari harcamalar ele alınan dönemde gayri safi milli hasılaya katkıda bulunan ve o

dönemde tüketilen harcamalardır. Cari harcamalar nitelikleri itibarıyla her yıl tekrarlanma

görünümündedirler ve faydaları döneminde yok olan giderler olarak kabul edilirler.Cari

harcamalar devletin yüklendiği kamu hizmetlerinin yapılması bakımından ihtiyaç duyulan

idare hizmetlerin sağlanması ve sürdürülmesi ile ilgili olan harcamalardır.Cari harcamalar

personel ve diğer cari harcamalar şeklinde ikiye ayrılmıştır.

Personel Harcamaları Kapsamında; aylıklar,sözleşmeli personel giderleri,işçi

ücretleri,sosyal yardımlar ,ek çalışma karşılıkları,tazminatlar ve ödüller,ödenekler,tedavi

yardımı ve cenaze giderleri gibi harcamalar yer alır.

Diğer Cari Harcamalar Kapsamında; demirbaş,tüketim malları ve malzeme alımı ile

ilgili harcamaları ifade etmektedir.

 

B-)YATIRIM HARCAMALARI

Yatırım harcamaları;üretimi artıran üretkenliği olumlu yönde etkileyen kaynakların

daha iyi kullanılmalarını sağlayan üretim faktörlerinin verimliliğini çoğaltan çoğu

dayanıklı mal niteliğinde ve faydası birden fazla yıla yaygın mallara yapılan

harcamalardır.

Yatırım harcamaları özellikle sermaye birikimi yetersiz az gelişmiş ülkeler yönünden

önem kazanmaktadır.Az gelişmiş ülkelerin kalkınma çabalarını sürdürebilmeleri

yatırım harcamalarının belirli bir büyüklüğe ulaşmasına bağlıdır.Çünkü ancak bu

takdirde söz konusu ülkeler mal ve hizmet üretimi ve sonunda millli gelir belirlenen

hedefler doğrultusunda artabilir.Yollar yapılar barajlar köprüler tesisler büyük

onarımlar kamulaştırma giderleri,yatırım harcamaları kapsamında

değerlendirilmektedir.

3-)Sosyal Amaçlı Transfer Harcamaları

Gelir dağılımında adaleti sağlamak amaçlı olan bu harcamalar emekli aylıkları dolu ve yetim aylıkları muhtaç öğrencilere verilen burslar gibi giderler en tipik örnekleridir.

4-)İktisadi ve Mali Amaçlı Transfer Harcamaları

Genel olarak bu harcamalar ekonomik ve mali politika uygulamaları gereğince devlet tarafından yapılan giderlerdir.Bir verginin alınmaması veya indirilerek alınması örnek olabilir.

A)Dolaylı-Dolaysız Transfer Harcamaları Dolaylı; Bazı bireylerin veya sosyal grupların satın alma güçlerini dolaylı bir biçimde

artıran kamu harcamalarıdır.

Dolaysız; Bireylerin gelirlerini doğrudan doğruya artıran kamu harcamalarıdır.

B)Gelir-Sermaye Transfer HarcamalarıGelir; Gelirin toplumun bir sosyal grubundan diğerine aktarılmasına neden olan harcamalardır.

Sermaye; Savaşlar sonunda savaşı kaybeden devletlerin kazanımları ödemek zorunda kaldıkları savaş tazminatları yada dış boş borçların faizleri gibi kaynakların ulusal sınırlar dışına aktarılması sonucunu yaratan harcamalardır.

C)Verimli – Verimsiz Transfer Harcamaları

Verimli; İktisadi ve mali amaçlı transfer harcamalarıdır.

Verimsiz;Sosyal amaçlı transfer harcamaları ile devlet borçlarının faiz ödemeleridir.

EKONOMİK SINIFLANDIRMA BAZINDA MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GİDERLERİ

Milyon TL 2013 2014 2015 2016Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri 404,046 436.333

465663 496652

Faiz Dışı Giderler 351,046 384.333 412.663 445.652

- Personel Giderleri 97.224 109.969 118.210 129.474

- Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderleri

16.791 18.875 20.286 22.176

- Mal ve Hizmet Alım Giderleri

33.444 37.590 38.963 41.470

- Cari Transferler 151.287 163.554 175.087 186.415

- Sermaye Giderleri 33.489 36.689 41.296 45.659

- Sermaye Transferleri 5.103 6.518 7.091 8.281

- Borç Verme 11.115 7.645 8.786 9.073

- Yedek Ödenek 2.593 3.493 2.945 3.104

Faiz Giderleri 53.000 52.000 53.000 51.000