/

DE POTESTATE CLAVIUM ECCLESIASTICAd i s c e r t a t i o

THEOLOGK'O-PASTORALIS,

QUAM

VENIA MAX. VEN. IFACULT. THEOL. UPSAL.

P I BLICE V E N T IL A M D A M M ODESTE PR O PO N IT

m a g G U S T . DAN. B J Ö R C KPraeposit. Contract, et Pastor Uddewall.

IN AUDITORIO ECCLESIASt. DIE XI DECEMB. MDCCCLII

H. a. M. S.

IJ P S A L I \ E .E X C U D . R E G . A C A D . TY P O G R A P H U S.

7

/ ) ! ! > / K i . n n n i / L n n / T ' - n o ' i h i

i . i " .» !>: i . U ! ;

i H ' ! < ? • > ! . t f f t i f M i l K ‘ ! » 1 . 1 0 ' M

â ' mj o i. a. i 70i 'I I .) !'■ ' : 1 a

? / i .1 / * ‘ l 1

jiVi/ iwlh/ .a/ t/ .;>h; « n/,1

' . t h e o l o g i a , quae nunc dici tur practica et versatur in e x p o n e n d i s Eccles iae Christ ianae moment i s , quibus in mundo se manifestat et vitam suam agendo e x s e r i t , plura complect i tur, quam quae antehac in Theo log ia Pastoral i , ut appe l l a ta fui t , tractata sunt. Haec en im , ministerii ecc le sias t ic i indolem et officia proponens, non nisi pars i l l ius habeatur , sed pars quidem praecipua. Etenim q uamvi s membra omnia rectae E cc l e s i ae , quae Sanctorum est congrega t io ‘) , oportet tendere ad corpus Christi sp i ­ri tuale, quod ipsum Eccles ia e s t , augendum atque f irman­dum (Eph. 4: 1 7 ) , D ominus ministros Ecc l es iae consti> tui t , ut per i l l o s , quibus cura general i s ceterorum sua cuique in variis locis Eccles iae commissa e s t , s ingulari modo nec non e x perpetua obl i gat ione ea efficiantur, quae debent et alii christiani pro donis et occasionibus sibi datis promovere 2). Verum s ive Eccles iam et quae ad e jus const i tu t ionem, jura et officia per tinent , r espi c ias , s ive agas de ministerio eccl es ias t ico et quid ei incumbat atque permissum sit quaesiver i s , magnam sane vim habet vu lgo dicta potestas c lavium ecclesiast ica. Hanc, ut infra

1) Conf. A u g . a r t . V I I .

2 ) De not ione Ecc l es i ae , pr inc ip io Theol og ia e p r ac t i c a e , vide Di sse r t a t i onem ab E . G . B r i n g Lun da e 1 8 4 6 edi tam. De minister i i ecclesiast ici habi tu ad ceteros ebr i s t i anos cf. A. G. I t u d e l b a c h iib. den chr i s t i . Begr i f f de r Hi er a r ch i e in Ze i t schr i f t für die L u t he r . T h eu I. etc . 2 h. l 8 4 o .

demonstrandum es t , in ipsa institutione muner i s , quod mandatum habet de Evange l i i praecon io , Christus D o m i ­nus noster commemorav it et ministris Sui s largitus est (Joh. 20 : 23) . Eadem vero quam Eccles iae quoque data s i t , disquisi t ione nostra evincetur; qua et iam ex p l i c a n­dum e s t , quo sensu potes tas ea vel ad Eccles iam vel ad ministerium pertineat. Certe jam nunc in ipso principio opuscul i concludi pote st , quantum ad munus eccl es ias t i ­cum definiendum c lavium faciat potestas, si e jusdem jam in ipsa institutione hujus muneris fiat commemorat io. Immo libri nostri symbolici potestatem clavium et po te ­statem episcoporum (i. e. pastorum, ”nam jure divino non sunt diversi gradus episcopi et pastoris” sec. art. Smal - cald. p. 3 5 2 ed. Rechenb. ) eandem habent, eamque par­tiuntur in potestatem ord in is h. e. ministerium verbi et sacramentorum, et potestatem ju r isd ic tio n is h. e. aucto­ritatem excommunicand i ob n o x io s publicis criminibus et rursus absolvendi eo s , si conversi petant absolut ionem (Apol . C. A. art. 14 pag. 2 9 4 \ _ E x quo perspicitur, su m ­ma quaevis , quae ministerio eccl es astico comprehenduntur, potestate illa clavium contineri . Nam in quo negot i is magi s detinentur, qni in munere ecclesiast ico positi s u n t , quam in verbi et sacramentorum administratione et in discipl ina Eccles iae moderanda? — Ad ipsam vero Ecc les iam quod at t inet , ei secundum Symbola nostra ”c lavi s prin­cipal iter et immediate Christus tribuit” (art. Smalcald. p. 3 4 5 ) ; quod quam late pateat , col l igi potest ex compara ­t ione J o h . G e r h a r d i, haec scribentis (Loc . T heo l ): ”Cl a ­ves a Domino domus dantur matri fami l iâs ; sic et Chri ­s t u s , Dominus domus D e i , quae est Ec c l e s ia , suae spon ­sae claves tradidit.” Quodnam igi tur ex juribus e c c l e ­siae sic non potestate c l av i um , quatenus penes Ecc l e­siam e s t , concluditur?

At vero de re, quam nobis tractandam suscep imus , graviss ima, ut quae dicenda sunt et fundamento firmo superstruantur, et ordine proponantur e x intima rei na-

\

tu ra sutri lo, omnis dissertat io nostra versabitur circa dicta Scripturae Sacra tria, quae vu lgo afferuntur et habentur c l a s s i c a , quum de potestate c lavium doctrina ex po n en da est. Sunt dicta Joh. 20: 2 1— 2 3 , Matth. 10: 19 et 18: 17, 18 descripta, de quibus n o s , parti t ionem potesta tis

c la v iu m supra a l l a tam, quae non solum S y m b ol or u m , sed et iam Dogmat i corum praecipuorum est l) , am p le c t e n te s , demonstraturi sum us , quod prim o dicto (cui exp l i cando inservit secundum ) potestas ord in is praecipue innu itur, tertio au tem potestas ju r isd ic tio n is max ime determinatur.

II.Ad primum igitur dictorum S:ae S:ae, quae nuper

a l l e g a v i m u s , nos conferen te s , scii. Job. 2 0 : 2 1 — 2 3 , reperi inus in ea narrat ionem Evange l i cam de manifesta« t ione prima, quae discipul is obt ig i t , Servatori s nostri sanct i ss imi e x mortuis resuscitati . T u m qui Eum ante pass ionem secum habuerant magistrum fidelem et Ejus doctrinam verba vitae aeternae continere in t e l l exe ran t , j a m non s o l u m , ut an te a , cum potestate (è£a<ita Matth. 7: 2 9 ) docentem senserunt , sed ut à ^ tjyô v OMir^lug diu nu&ipxuiatv xaXeiM&év&u audiverunt e loquentem ve rb a , qui­bus et r edemt ionem hominum absolutam pronuntiavit , et ad regnum Su u m , jam cum potentia in terris ven turum, co nd en du m, firmandum et di latandum mandata dedit et instituta ordinavit . Illud saluta tione pacis bis repetita de ­s ignavi t Sa lvator nos t er , hoc vero mittendo d is c ipulos , quemadmodum Jpse mi ssus fuerat a Patre, et auctori tatem i l l is eam conferendo , qua f i eret , ut quidquid de peccati s

1) M c l a n c l i t l i o n , qui idem au c t or est C. ul)i p a r t i ­t io supra d i c t a vetus n uncupa t ur e t r e c i p i t u r , eandem in opere D o g ­mat i co (omnium in L u t he ra n a Ecc l es i a p r imo — Loci com m unes) r e ­t inui t . — IVec non M. C h e m n i t i u s ( Exa m. Concil . T r i d . par s . I I . a r t . de S ac r ame n to ordinis) otficia minister i i ad duo capi t a r e fe r t potestatem ord in is et potestatem ju risd ic tion is .

hominum vel dimittendis v**l retinendis Spiritu «Ii % in<* duce pronuntiaturi e s s e n t , id ratum foret apud Deum. I)e sensu verborum Christi quae respi cimus , variae quidem fuerunt sentent iae. Interpretum recentiorum plurimi de apostol is sol is , tali cum mandato et auctoritate illa s i n g u ­lari a Christo de l ega t i s , inte l l igere videntur. Contra a n ­t iquissima e x p l i ca t i on u m , quae in Lutherana Ecc l es ia prolatae sunt , videtur es se L u i h e r i , q u a e est anni 1 5 2 1 , qua ad Eccles iam totam, ab apostol i s tunc repraesentatam, referuntur verba Domini nostri '). Sed in Conf. A ugust. (art. VII abusuum, pag. 3 8 ed. Kechenb.) Th eo lo g i nostri potestatem Episcoporum juxta Evangel ium determinant e x e o , quod Christus Joh 20 : 21 sqq. cum mandato de peccatis remittendis etc. miserit A p o s t o l o s 2) , ubi igi tur de ministerio ecclesiast ico expl icatur d ic tum, de quo a g i ­mus. Certe etiam T h eo lo g i nostri antiquiores consensu magno hunc locum Scripturae ita adhibuerunt , ut et ministerium eccles ias t icum verbis Servatoris in eo al iatis sanci tum fuisse du xer in t , et inde derivaverint potes ta tem c lav ium , quatenus i l la per ministros ecc l e s i ae , p ec ­cata nomine Dei condonando vel re t inendo, exerce tur . Pro lecto , si rem altius perpendamus , ad hanc sentent iam deducimur cons iderando, ad quid missi fuerint apostol i , si l egat ionem Christi Ips ius , a Patre missi ad h o m i n es , continuaturi essent . Eum neque in munere sacerdotal i , neque in regio sequi potuerunt ; tantummodo in munere Prophet ico, quale a D om ino Ipso descriptum fuit verbis Jesa ianis (Jes . 6 1 : I ) , in Synagoga Nazarena recitatis

Luc 4: 1 6 — 18). Sed hoc munus non ad apos t o lo s restrictum fuit ; neque efficacia verbi F.vangelici (recon-

1) L u th ers B üchlein von d er B eicht t 8 2 i : ” Hie ist beschlossen , «lass niemand die Siimlc vergeben ban n , er habe denn den heil. G e i s t . . . Das ist abe r n iemand , denn die chr is t l iche k i r c h c , das ist die V e r ­sammlung al ler Gläub igen Chr i s t i . 1’

2 ) Ktiam ar t . S m a lca ld . p. 5 4 6 a r ro g a n t i a Papa l i s r e tund i tu r dicto eodem: ”8 i cu t misi t me P a t e r ” e t c . , d icendo: ” Cons t a t a u t em, Chr i s tum non esse missum , ut g l adium g e r e r e t ” etc.

ci l iat ioni s per Christum paratae 2 Cor. 5: ID) , qua ha­bet secutu potentiam Dei ad salutem (Horn. I: 16) , te s t i ­m o n i o , quod Apostol i in terra degentes ipsi ediderunt , finita est . D om in u s , qui jam opostol ico tempore dederat Eccl e s iae Suae praeter A p os to l o s , Prophetas et E v a n g e l i ­s t a s , etiam ordinarios mi n i s t ros , pastores doctoresque (Eph. 4: I I ) , idem per tempora sequent ia usque ad n o ­strum emittit operarios in s egetem Suam (Matth. 9: 3 8 ) , quibus neque auxi l ium Spiri tus Sui de neg a t , ut possint verbum recte dispensare (ùç&niopielv *2 T im. 2: 1 5) et, ul decet oeconomos D o m in i , f ami l i ae E j u s , cui eos Ipsepraefec i t , tempore opportuno c ibum spiritualem promere (Matth. 24 : 4 5). Quod si demons tratum fueri t , tectosE c c l e s i ae ministros revera , quamvi s ambitu arctiori et mi nori cum poten t ia , eadem illa f acere , quae Je sus Chri ­stus Joh. 20 : 2 1 — 2 3 Apos to l is mandat patranda, ne- ce s se est profecto, ut in l oco Scripturae Joh. 2 0 : 21 — 2 3 ex i s t imemus Dominum non mi n us , quam Matth.2 8 : 19 (ubi vers. 2 0 clare probat non Apos to lor so lo s Eum resp icere) , in i i s , quae discipul is tum praesent i ­bus d ix i s s e t , etiam eos al locutum fuisse, qui t empori ­bus futuris forent sui vel discipuli vel ministri. C o n ­stat qu id em , ut supra innu i mus , munus docendi, s ive verbi minister ium, a doctoribus Ecc le s iae ordinari is post Apo­s tolos continuatum fuisse et adhuc e s se in Ecclesia. Non indole et scopo ips ius muner i s , sed donis ministerial ibus, ab Aposto l i s difterunt qui post eos exst i terunt Evangel i i praecones . Habent cuncti et s ingul i sibi proposi tum idem negot ium , quod Christo munere Suo Prophet ico, sec. Luc. 4: 18, a Patre mandatum erat : seu potius Ch r i s tus , immo D e u s Pater Ips e , per i l los hortatur homines redemtos , ut quondam per Paulum i l l iusque co l l ega s , ad reconci l i at ionem, quod ad Deum a t t in e t , per Christum partam et oblatam lide accipiendam (2 Cor. 5 : 20 ) . Verbi per terras in nomine Suo praedicandi summam Jesus Ipse Luc. 2 4 : 47 indicat , scii, poeni t ent iam et remiss ionem

peccatorum, quae per fidem obtingit. N on iiiiillinii d i l le iuol hi I’m cl us duplicis p rae con i i , Legi s el Evu i ige l i i , a duobus i l l i s , «]ui Job. 2 0 : 2 3 . proponuntur, effectibus verbi , cujus adininislratiorieiii mundavit Christus apostol is . D i ­cens nempe de remis s ione peccalorum per Aposto lo s pro­nuntianda et hac ipsa pronuntiatione conferenda , simul adumbrat Dominus noster efficaciam, quam adhuc cum verbo Suo conjungit Spiri tus Sanctus ad accendendam et conservaudam f idem, quam comitatur peccatorum remis ­sio. Igitur, quum et iam sequent ibus temporibus et adhuc ita Evangel ium ministri Ecclesiae praedicant , ut eo ad f idem perducantur homines \ e l in il la f irmentur, revera sunt ins trumenta, quorum opera utitur Deu s ad remi s s i o ­nis gratiam hominibus conferendam vel servandam '). Sed e x altera parte, quum recte l egem Divinam tradunt et accurate dist inguunt characteribus Evange l i o in S:a S:a appos i t i s , quinam Ejus sint participes et qui semet ipsos a promissionibus D e i exc ludant , tum revera per ta­l es legatos D e i , ad poenitent iam homines ad igen te s , peccata retinentur e i s , qui viam nondum ingress i sunt nec se ad il lam viam conferre vo lunt , qua unica ferimur ad consort ium Do mi n i nostri Je su Christi per fidem. Certe recti Div inae voluntat is de salute hominum inter­pretes , quibus in munere eccl es ias t ico adest Spiri tus S a n ­ctus , a quo etiam prof i c i scuntur, sunt, quorum ministerio praecipue efficit, ut Evangel ium fide receptum peccatorum condonat ionem afferat et ut clare des ignentur illi, qui pro

I ) Et i am R e f o r m a t o r e s nost r i et T h e o lo g i , qui cam illis e r a n t , non i mproba ve run t , olt ta l em effectum, Evange l i i univer sa l em, non pr iva t im ud singulos d i r e c t a m , annunt i a t i onem absolut ionis nomine n un­c u p a r i , ut a p p ar e t ex sc r ip to l) . M artin L u th ers und anderer ßU itten- bergischen Theologen U n terrich t an den R a th zu N ürnberg von gem ei­ner und sondern absolution 1539 f Lu the r s Se h r . u. VVerke Le ipz . 1 7 3 5 Th . X X I pag. 5 5 8 sqq. ) ubi haee i n t er al ia l eguntur : ” di ewei l das gemeine Evangel ium Go t t es w o r t i s t , dem w i r zu glauben aus G o t t es Refehl und G e b o t sc hu l d ig s ind; wo der se lb ige Gl aube i s t , da muss ja V e r g e b u n g und Se l igke i t s e y n : also ist das Evange l ium selbst eine gemeine Ab s olu t ion . ”

praesent i statu animarum donis grat iae renatorum carent.

T a m e n vis sua verbo D e i , quod a ministris non S p i ­

ritu De i praeditis docetur, derogari nequit , modo in

sana doctrinae unoximwaei ( 2 T im. 1: 13 ) se contineant,

nec f igmentis humanis vel depravat ione Divini v e r b i , ex

proprio vel aliorum odio rectae v i a e , oriundo coeles tem

veri tatem pervertunt atque commutant '). — Quum tero

ita in universum de efficacia verbi divin i , cui operat ione

Sua Spiri tus Sanctus ades t , interpretamur dicta Serva to ­

ris nostri Joh. 20 : 2 3 , concedendum e s t , tum non ad A p o ­

stolos solos pertinere hoc modo v igentem potestatem nomine

Dei peccata remittendi aut ret inendi , sed ad omnes testes

Jesu Chr i s t i , quorum ministerio utitur Spiri tus ad ho mi ­

nes regenerandos vel de culpa sua et imminente ira Dei

conv incendos , tum etiam e s s e v er b u m , cujus efficaciae

haec tribuenda sunt , toti Ecc le s iae datum et apud fi­

del es Jesu Christi confes sores h a b e r i , immo proprie

nihil aliud esse , quam tes t imonium , ad quod illi ,

cuncti et s in g u l i , vocati et donis spiri tual ibus instructi

sunt. Sed quum prae ceteris christ ianis certae personae,

quas Deus a primordiis Ecc l es iae S u ae per apostolos ,

ut e i s in munere verbi succederent , constituit et semper

in Eccles ia Sua retinuit , ministerio verbi fungantur, ad

i l los etiam ma x i me pertinet laudata potestas. Et hanc

potes tatem, quae c lavium dicta est ( e x causs is infra affe­

rend is ) , revera de nulla alia re expl i ca tam voluerunt per­

multi Theo log i , praecipue in E c c l e s i a , quae dicitur refor­m ata , quam de Evangel i i praedicat ione 2).

1) Maxime in cont rovers i i s Pic t i s t ic i s seculo pr ior i di sceptabant l l i eologi tie efficacia verbi Divini a mini s t r i s i r regeni t i s admini s t r a t i , ubi videntur ab u t r aque par t e lines r ect i nonnumquam t ransgress i luis­se. Cf. G u e r i c k e l l andb . de r Ki rchengcsch . A t e Aull . 2 : t c r B. pag. 3 8 0 fin.

2 ) S. J . B a u m g a r t e n (Un t e r s uc h un g theolog. S t r e i t igke i t en , Ba nd 2 pag. 0 0 0 ) pos tquam n a r r a v i t J o b . B r e n t i u m , Theologum not issimum Suevicum et cont ra Zvvingl ianos L u t he r i par t es t enen t em, potes ta tem clavium praeconio sive mini s ter io sanct i Evangel i i aequam duxisse , s c r i b i t : ” uuf ähnl iche a r t , win B r e n t i u s , e rk l ä r t d e r E n g ­lände r B o h . B a r u s die Schlüssel d er K i r c h e schlechthin durch ver -

Sed noluerunt T h e o lo g i nostri concedere publicem et pro concione habitam evange l i za t i onem, in poenitent ibus et credentibus efficacem, omnem virn exprimere , quae dicto Servator i s Joli. 2 0 : 2 3 inhaereat . Privatam contra sin­gul i s Evangel i cae doctrinae appl i cat ionem per ministerium verbi conferendam Hoc loco auctoritate divina inunitam esse contenderunt . Immo inst i tutionem in Ecclesia s tabi­lem privatae absolut ioni s dict is Salvatoris huic et locis parallel is Matthaei ( 1 0 : 19. 18 : 18) superstruxerunt .N e c infitiandum est ei , qui cum animi at tent ione recte perpendat verha Servator i s Joh. 2 0 : 2 3 , neces sar io inil l is occurrere ampl ius aliquid et special ius , quam quod praecon io publ ico includitur. Dicit enim D ominus uv r i ­rai r a yrjxs, ùv tivmv xçuxtjxe, eoque dispensat ionem quandam s ingularem innuere videtur. Et quidem, si ad officium pastoris redeamus, ut nobis in multis loc i s Scripturae proponitur et e x iis, quae usus pastoralis ex per i e n t i ae suggeri t , ponderandum est , certe ii, quibus, ut Petro dedit D om inu s Joh. 21: 15 — 18, ita mandatum incumbit x« n o i f i a i v E n non ex i s t imabunt se pastoralem cnram ab so l ­vere publice pro pluribus congregat i s habito s ermone ,

Iiuid Dei . Es w i r d dieser Begr i f f tlicils mi t Zeugnissen A u g u s t i ­n i , C h r y s o s t o ni i , A m b r o s i i und E u s e b i i bes t ä t ige t , tlieils r u s

Mare. 1 6 : 13 und Mat tb. 2 5 : 13 hergelei te t . — I n e iner f i rü iu t t .B etrach tun i/ der evangelisch-lu therischen Lehre von der Beichte Lü b ec k 1 7 3 7 steht s. 4 6 : Da die von der re fo rmi r l en Ki r c h e in dem W a h n s t e ­hen, dass die Verkündigung de r Ve r ge bung der Sünden einer lei sev mi t de r P r e d i g t des Evangel i i : so wo l len sic auch frei l ich von keinem U nt e r sc h i ed un te r d ieser und unte r denen Schlüsse ln des Himmel re ichs wi ssen ’'. — Hoc quidem judicium de r eformatae Ecclesiae doc tor ihus v i de t ur a l i ­qua t enus der ivandum ex impugna t ione ab illis facta formae, qua a b s o ­lutio pr iva t a in Lu tb e ra n a Ecclesia inst i tuta luit et diu vigui t (v. i n ­f ra) . Docet locus ex Conf. H elv . I I (apud Guericke A l l m. Chr i s t i . Symbol ik pag. 6 2 3 ) r eformatos usum clavium inesse exi s t imare in c o n ­solat ione a minist r i s per Evangel ium populo d a t a ; neqtie tale so l a­t ium pr ivat im quoque singul is i mper t i r e de t r ec t an t , immo ad co l l o ­quium singulare , si opus si t , in ora t ione coufess ionar ia pub l i ca ant e Communionem solent invi t are ( A u g u s t i Han d b uc h de r A r ch ä o lo g i e 3 : t e r R. Leipz 1 8 3 7 pag. 1 0 1 ) . Cf. t amen C alvin . In s tit. C h r is t. L. I I I . C . 3 : ’’Cum de clavibus agi tur , semper cavendum, ne f a c u l t a ­tem a l iquam somniemus ab Evange l i i pr aedica t ione s e p a r a t a m ” —

hi i n e o ve! eum accuratissima ephoro««« (2 T im 2 : 1 5 ) et eff icacia luculentissima verbum dei enuntiant. Q u e r i ­tur Ipse Dominus apud Ezechiel en i (Cap. 3 4 : 4 ) de neg l igen t ia Pastorum Israël i s , quod illi ove s imbeci l les non corroboravissent , aegris nullam adhibui ssent med ic i ­nam, laceratas non del i gassen t , nec de errantium redu­ct i one et perditarum vis i tat ione fuissent sol l iciti . Haec quidem omnia non oratione e x cathedra peraguntur abs ­que cogn it ione status s ingularum animarum, quas curan­das D om inu s tradidit ministro. Paulus presbyteros Ephe- s inos admonens (Att. 2 0 ) , quum il l is praeciperet, ut ipsi sibi et omni gregi inspicerent (vs. 2 8 ) , et antea et post de di l igent ia sua commemorat , qua et coram Ecc le s ia et in domic i l i i s privatis docuisset , et obtes tatus esset , demon­strans quae ad poeni tent iam pertinerent et fidem (vs 2 0 ) , et non desivisset cum lacrimis unumquemque exhortari (vs. 3 1). Quid ! nuni nostris temporibus minus, quam diebus veteris Tes tament i aut apostol ico tempore, indigent, qui in ecclesia sunt, tali ad s ingulos col lata opera p a ­s torum? an vero ea, quae 1 T hes s . 5 : 14 veris chrisl ianis, ut spiritual i sacerdotio fungentibus, commonstrantur prae­standa officia caritatis, quorum aliqua col l oquio spirituali indigent (quod de ru& einv, naQupv&eia&ai valet), minus exi s t imanda sunt perl inere ad eos, quorum prae ceteris est verbi tractare ministerium ? Ex ipso igitur nexu praece­ptorum Scripturae de cura animorum habenda non magis, quam e x cognit ione, quam in ipso munere ecclesiast ico fungendo pius et f idelis pastor sibi comparat , efficitur, ut nequeamus non iis, quae boni pastoris sunt, annumerare etiam specialem de s ingul i s providentiam et ad i l los f ac ­tam s ingularem appl i cat ionem verbi. Cujus ut ex s i s tere t occasio, Lutherus absolut ionem privatam et in Art. Smalcald. (art. VI I I de confe ss ione) et alibi magnopere commendavit et in ecclesia retentam voluit , quamvi s coact ionem Papa-

1) Ex. { r. in E xp o sit. C ap. 36 G en. " O h hanc caussam in E c c l e ­sia r e t i nenda est confessio pr ivat a , quia conscient i ae affl ictae ct oj>-

lem, quae confess ioni auriculari inerat, max ime improbaret.

Attamen non in absolut ione privata, qualis i l la in Eccl e­

sia Luthcrana ex voto Reformatorum per duo fere secula

ordinata erat, lieic morari licet, nec illam verbis Sa lva to ­

ris, quae Job. 2 0 : 2 3 occurrunt, solam vel praecipue

spectatam esse putamus. Lo n g i u s patere videntur s i n g u ­

larum anim »ru tu cura hoc dicto ministris ecclesiae des i ­

gnata nec non promiss io de appl icatioue Evangel i i apud

Deum valitura. Ita s ensum verborum intel l igimus, ut

i l l is comprobari c enseamus a Deo , quidquid in s ingulorum

cura pastorali minister Ecc l es iae , lumine Spiritus Sancti

ductus, judicaturus sit de statu peccatoris vel in gratiam

recipiendi, vel culpa sua detenti . Ubicunque igitur, e x

voluntate divini Spiri tus, consolat ionem verbi minister ex

Evangel i o privatim offert i l lis, qui de peccatis suis moe-

renf, exerce t potestatem, quam tradidit Dominus munere

eccles ias t ico rite fungent ibus , ad peccata remittenda; et

qnoties iis, qui securitate carnali obruti a poenitentia vera

absunt , annunciat iram Dei et quod statu, quo repe*

riuntur, extra communionem sanctorum manent , altera

parte potestatis ordinis, quae in peccatis ret inendis con ­

sistit, utitur. Nanf si T h e o l o g i nostri, ut supra monstra­

vimus, publicam annuntiat ionem leg is et Evangel i i ad

potestatem ordinis s ive c lavium retulerunt, cur non potius

particularem indicationem sentent iae d iv inae , secundum

praecepta verbi revelati factam, eadem potestate compre­

hendi fateremur! Licet igi tur nequeat homo, cui in pri-

prcssae t er ror ibus peecat i in illa sese aper iun t et accipiunt consola t io­nem, «j ii a i n in publ ica concione non possunt a p p r eh e n de r e” . — C i t a n ­tur baec verba in L ib r o IVI. C o n r a d i P o r t a e P astora le L u lh cri J e n a 1721) ; ubi et iam p. Gi58 ba r e verba L uthe r i a f fe runtur : ’’O b wohl ein P r e d i g e r au f der Cant/ .el auch das Gese t z und Kvangel ium lehre t , so last ers doch dabei bleiben, übe t , f rage t , forschet niemand, wie ers fasse, kanh auch nicht sehen, w a s es f ehlet ; wenn er we i te r t rös t en oder s t rafen soll, wei l er keine sonder l i che Pe r son für sich hat , «lie er üben mag. Und ob wohl der Z u h ö r e r auch al les beydes in de r P r e d i g t höre t , noch fasset ers viel s t ä r cke r und gewisser , wenns ihm insonderhei t als einer cintzclcn Pe r son ges ag t w i r d ” .

valo col loquio Evangel i cam gratiam offert minister, eo ipso momento eandem ila recipere et tenere, ut revera m o x remittantur ei peccata, tamen non eo ex i s t imamus operam ministri sic praest itam non habendam esse usum rectum potestatis ordinis, modo Spiri tus Sanctus adfuerit ministro in hoc negot io et is ductu Spiri tus divini, non proprio arbitrio, peccatorem conso latus sit. He i c valent verba Lutheri , quibus (in l ibe l l o : S c h r ift von der Schlüsseln) demonstrat , non lam quaerendum esse in hac re, quid re­vere fide recipiat homo, sed quid Deu s dare velit et s e ­ria voluntate offerat '). Potest accidere, ut, quae tunc, dum consolat ionem privatim si hi appl icatam audit de pec­cat i s su is anx ius homo, non sibi assumere potest, postea effectum habeant ad fidem in animo procreandam, ut E va n ­ge l i en promissio sit instar s emin is in corde sparsi , quod ad tempus quidem specie inert iae suffocatum jacet , deinde vero, Spiritu Dei fovente, incipit progerminare. Quod ubi eveni t , non absonum videtur attendere ad diversas formas, praesent is scii , ei perfecti , verborum ncpuriut et Hexyuiijr- % ut in dicto Itiblico, de quo agimus. Hoc enim constat, peccata hominis , quem e x voluntate Spiri tus Divini a gratia remiss ionis pro praesent i statu exc ludat minister, jam tunc retenta esse , vel ila, ut hactenus, i l l is al l igatum e s se hominem, veluti pondere , quo, nisi ol im relevetur, al iquando ad orcum usque deprimetur; contra vero non stat im a peccatis solutum es se i l lum, quem conso la­t i one Evange l i ca minister verbi studeat erigere. T a ­men huic «qptuiTca delicta et praevaricat iones; hoc ila in-

1) ” Paulos spr i ch t Kom. 5 : um uiisers Unglaubens wi l len wir«!G o t t nicht fehlen. So reden w i r auch jetzt nicht , w e r denen Sch l üs ­seln g l aub t oder nicht , wissen fast wohl , dass wenig ßl f luben; sonde rn w i r reden davon, was die Schlüssel thun und gehen. W e r s n icht anniunut , de r ha t frei l ich n i ch t s ; d e r Schlüssel fehlet da rum n ich t . Viel glauben «lein Evange l io n i c h t ; abe r das Evange l ium fehlet un«f l augt darum nicht . E in Kö n ig g i b t «lir ein Schloss : nimmst du e» nicht an, so hat «1er Kön i g da rum nicht gelogen noch gefehlet , s o n - «lern du hast dich b e t rogen und ist d e in e S c hu l d ; de r K ö n i g ha t * gewiss gegeben” .

(e l l i gimus , ul remiss io divina ei adsil et propter Christum, ( j i i i paravit eam, non denegetur a Deo , si modo peccator velit attendere ad promiss ionem et sibi a ssumere, quod D eu s poll icetur et per ministrum Suum serio offert. N o n ­numquam vero Evangel i ca promissio, privatim applicata a ministro, vim suam statim prodit ad conscientiam l evan­dam et ad fidem per Evangelical«» i l luminationem saltem praeparandam in cordo 1). — Quinimmo fuerunt casus , in quibus licuit ministris verbi cum effectu plane s ingulari et mo x conspicuo absolut ionem denuntiare perterrefactis et mi sere laceratis animis , confirmante Spiritu Sancto tes t imonium Evangel i cuin sic privat iss ime applicatum, per pacem et laetitiam et mutationem omnino bea tam, quae in homine sese exseruerunt '). T a l e s quum apparent fructus annuntiat ionis per ministrum factae s ingulari per­

1) Sic de ipso Lut l i cro notum Pst, quod, quum in monas te r io es­set, ei solat ium Evangel icum in profundiss ima anxietate animi al latum est pe r compel lat ionem inonaclii ibidem degent i s , de qua re n a r r u t in­ter al ios A. G. R u d e l b a c h (in l i b ro : d e f o rma t ion , Lu tbe r t l i um und Union Leipz . 1 8 3 9 , pag. 8 5 ) : ” F r ü h e r ba t t e er, w i e a l l e i n den K l o - s t erschulen Erzogencnen, viel au f die T ö d t u n g des Flei sches durch äussere W e r k e gegeben, a b e r keinen F r i e d en er langt , sondern n u r ein e rneuer t es Seufzen und Flehen zu Got t , dass E r Sieh seiner e rba rme n wol l e . I n dieser t iefsten Seelennoth, als G o t t auch äusscr l ich durch K r an k h e i t ihn gezüch t ig t ha t t e ( 15 0 7 ) , t r a t ein a l t er K l o s t e r b r ud e r zu ihm hin, und t rös tete ihn herzl ich, und wies ihn auf die gnäd ige Ve r ge b u n g der Sünden im Symbol der Apos te l , uud l ehr te ihn aus S. B e rn h a r ds P r e d i g t , er müsse für sich se lber auch g lauben, dass ihn de r ba rmherz ige G o t t und V a t e r durch das einzige Opf e r und Blut seines gehorsamen Sohnes Ve r gebung al ler Sünden e rwar ten und durch den heil. Gei s t in der Apos tol i schen Ki rc he durchs w o r t der A b s o l u­t ion verkündigen liess” . ” Diess, fähr t Mathcsius for t f in l ibro: J o b . M a t h e s i u s von Lu the r s Anf ang , Lehre, Leben etc. Leipz. 1 6 2 1 . 4 ) , ist unserm Doctor ein l ebendiger und krä f t i ger T r o s t in seinen» He i ze n gewesen , des er sich nachmals wieder im Sequenz zu W e i h n a c h t e n t rös t l i ch er inner t , da er den Ve r s sang: O beata culpa, quae taleinmeruist i r ede in torem” .

2 ) Cf. E. P o n t o p p i d a n Collcrfiutn P astora le prac ticum p. 3 9 4 — 6, uhi exemplum affert ex usu suo pas tora l i — Eundem, quem ita semel obt igi sse sibi in munere fungendo P o n t o p p i d a n t es ta tu r , et i am nost ras heuc cogni tus A . N o h r b o r g in Post i l la sua ( De n tal lna inenniskans Sal ighet sordning — sermone pro Dominica Qu a s i mo do - geni t i ) s t a tu i t f ructum exper ient i a conf i rmatum ex rccto usu clavis solvendi.

sona e He e o , quod peccata remissa sunt (in qua re non incons idera te , sed cum max ima circumspect ione et nonnis i nutu special i ss imo Spiritus divini agendum e s t ) , adhuc demonstratur spirituali mod o , quod , Domino Ipso munus doctor is administrante, Symbol ico quasi in sanat ione corpo­rali paralytici (cujus ment ionem omnes Evange l i s tae Sy - noptici faciunt iVlatlh. 9: 2 — 8. Mare. 2: 3 — 12. Luc . f>: I S — 2 6 ) inclaruit documentum ad probandam pote, stateni filii hominis De ique in terris remittendi peccata.

N e q u e vero omittenda est considerat io e jus quoque partis potestatis c l av ium, quae in peccatis ret inendis e x ­seri tur. El iam illa non solum in publica praedicat ioneponen da est l eg i s , inimo ipsius Evange l i i , quatenus e xejus norma quicunque non crediderit , sed sine fide ejus- que document i s permanserit , damnandus est (cf. clausulam dictorum Mare. 16: 16. Joh. 3: 3 6 . et vss. 18, 19) . Inhoc ju d ic io D iv ino appl icando oportet ministros eccl es iae , quantutn fieri p o t e s t , accedere ad conscient ias non modo cunctorum , qui nec conversi sunt nec conversionis habent cura m, sed etiam s i ng u lo rum , quos sibi comm issos habent. Ad hoc non negl i genda exs i st i t opportuni tas , quum e. gr. ad aegros vocatur minister et e x col loquio, clarissimee l u ce t , quod de poenitentia vera et sol ida ne cogitat q u i ­dem h o m o , qui antea manifesta via carnis processit . He i c si um q u am , menti e ju s , qui l egatus est Jesu Christi ad h o m i n es , obversari debent monita a Dom ino Ezechie l is Cap. 3 (vss 17 , 18) data, ne culpam sibi contrahat , dum assensum hominum gratiae Domini sui anteponit et metu molestiarfim sibi imminent ium aut al i is de causs is non f idel i ter agit cum an im is , quorum nul lus non a D e o propter redemt ionem factam magni aest imatur Ii t vero in verbis Domini Joh. 20: 23 remiss io peccatorum antea memoratur , quam retent ionis eorum fit ment io , eoque ad m on em u r , quod ministri verbi sunt proprie Evange l i i praecones (quorum est èçyuv noisiv ivuyyeXiarutv 2 T im . 4 51 et habent munus reconci l iat ionis ( 2 Cor. 5: 1 8 ) ,

sic et iam, quum l egem praedicant et damnat ionem infide­l ium denunt iant , in eo negot io versari debent ut in praevia tantum opera , qua tendunt ad rem sibi propriam, sci i . Eva ng e l i i praedicat ionem. Ea ratione oportet eospeccata arguere et poenas imminentes mons trare , ut vi­deantur es se ministri D e i , qui de se testatur, quod non sibi placeat interitus impiorum (Ezech 33 : I I) neque e x corde Suo bomines afficiat moerore , sed quo possit deinde misericordiam Suam manifestari (Thren . 3: 3 2 , 33) . Profecto in hac re , dum clavis l igandi utenda est ad peccata ret inenda, non minus opus est ministro Spiritum Sanctum habere ducem, quam in consolando. Il lo Spi­ritu edoctus et Ejus praesenti auxi l io adjutus in omnibus, quae quotidie funct iones muneris requirunt , discit mini­ster Ecc le s iae in il la, ut in domo De i , ita versari (I Tint. 3: I 5 ) , ut neque praematura consolat ione impediat Spiri ­tum divinum contrit ionem cordis rectam efficere vo len­t e m , neque severitate nimia perdat hominem vel fidei sc int i l las orientes exst inguat . Certe necesse e s t , uttristi tia i l la , quae xutu Ôtôv dicitur (2 Cor. 10: 7 ) ,mensuram cont ingat , e x qua , si Evangel ium accedat,succrescere possit grat iae Div inae acre desiderium. Hic s copus spectandus e s t , dum adhibetur potestas retinendi peccata. Sic vero adhibi tae ex voluntate et nutu Spiritus S a n c t i , quem jus si t Christus discipulos recipere , quum Joh . 2 0 eos nomine Suo in mundum emi tteret , non dee­runt fructus salutares in animis hominum ita conspicui , ut videantur legati Jesu Christi l egat ionem Domini Sui ea tenus quoque cont inuare , qua tenus , ut ipse testatur, pervenerat ad peccatores arcessendos ad poenitentiam (Matth. 9: 13) .

Praeter verbum divinum i i , qui in munere ecc l e s ia ­st ico sun t , habent et iam Sacramentorum administrationen! ab Ecc l es ia sibi mandatam, in qua oportet e o s , non minus quam in dispensat ione verbi , se praebere f ideles oe co no mo s mysteriorum De i (1 Cor. 4: I , 2). Neque

hanc partem muneris a potestate c lavium Symbola nostra, ut supra probatum es t , separant . Nam quum declara t verbi minister S:am Coenam petenti , quod vel ob i g n o ­rantiam doctrinae salut i s , vel ob vitam manifeste impiam debet abst inere Sacramento , ad quod se praeparare e x ­plorat ione, e x praecepto verbi debita, aut nequeat aut no l l e p r o d a t , revera Divinum verbum tali pronuntiat ione qu o ­damm odo dispensa t, quamvi s , quod attinet ad ignaros erud iendos , antequam ad plenam communionem admi t tan ­tur , non necessario sequatur, ut s imul de statu spirituali homin i s al iquid declaret. Sed in i i s , qui scelestam agunt v i t am , a S:a Coena removend i s , elavem l igationis certe adhibet . Et hanc potestatem ministris e cc l e s iae co n ces se ­runt T h e o l o g i nostri nec non l ege s ecc l es ias t icae , ). — Sed ad officium ministrorum Ecc l e s iae in hac re a d ju ­vandum et ut ad consc i en t ias er igendas aditus opportu­nus pa tere t , nostra Ecc les ia Lutherana ah initio suo h a ­bebat institutum privatae confes s ioni s et absolutionis , quo ii u teren tur , qui S:am Coenam adire v o l e b a n t 2). Certe ad utrumque f inem jam dictum consequendum eo non negl i - gend a occasio offerebatur fidel ibus ministris non m i n u s , quam sic in coe t ibus , quibus tales praeerant , homines de sa lu te animarum sol l ici t i invi tabantur quasi ad min i­

1) Cf. i nter al ios J o l i . F e c l i t i i In stru c ti. P astora l. Ros tock 1 7 2 8 , ubi pag. ! 4 l i t a : ” non c r e do , ull ibi l ocorum talem cons t i t u t i o­nem esse , ut non l iceat pas tor i ullo casu ab absolut ione a r cere sine Cons i s tor i i praesc i tu hominem notor ie pecca torem ct impoeni t en t em. E t si tal i s f o r e t , foret iniquissima. Al iud autem es t , si quis r e mo ­tum se ab absolut ione injuste esse pu t ave r i t et quere lam ideo a pud Cons i s tor ium inst i tuer i t . T u m enim eogni l io Cons i s tor io ut ique c o m ­pet i t . JYec enim vel a peccato vel a legibus immunis est ecclesiae m i ­ni s t e r . ” — Cf. Kyr ko l age n anni 1 0 8 0 Cap . 1 1 ^ 0 . Sv. L ag 1 7 5 4 M. lt. C. I I I . 8 . — Cf. ordinem hoc casu p r opos i tum in roga t ione legis ecclesiast icae Svecanae recent issi ina Cap. 5. § 3 (F örsla g till K y rko la g etc. — anni 1 8 4 6 ) . E t i am in nova lege Ecclesias t ica judi c io Eei inicae ecclesiae subjecta tale j us mini s ter io non d e r og a t u r (F ö rsla g til l K y rko la g fö r S to rfurstendö inet F in la n d Hels ingfors 1 8 45 . Cap. V I I I . S 17) .

2) ” nequaquam in Ecclesia confessio et absolut io abolenda est, p r a e ­ser t im p r op te r t eneras et pavidas conscient i as , et p r op t e r j uven t u t em indomi tam et pe t u l an t em, ut a u d i a t u r , examinetur et i ns t i t ua t ur in doct r ina chr i s t i ana . ” I t a A r t . S in a l c a l d. A r t . VI I I init.

sterii operam titendam cum fructu non defututo. Hae et al iae res videntur fuisse in causs i s , cur et a Luthero i i sque , quos secutu h a b eb at , T h e o l o g i s , et a sequent ibus Eccles iae nostrae doctoribus praeclaris max ime c o m m e n ­data fuerit ratio illa ecc l es ias t icae confess ionis . Ii quo­qu e , qui bene perspiciebant abusus eunt illa c o n j u n c t o s 1) , immo tal es ab eadem non separandos et uti l i tatem p r o ­babil i ter superare d u c e b a n t 2) , forsitan tam en , ut de se ingenue confitetur S p e n e r u s , his et al i is rat ionibus per­p ens i s , dubitabant, nutu, si vel e x arbitrio suo pepen­d is set , debuissent institutum hocce abolere 3). Interea tamen scho la , si dicere fas e s t , Speneri ex iv i t primum in Eccles iam et motus iu illa generav i t , quae antea apud doctores 4) haud paucos fuisse videtur propensio formam confes s ioni s in Ecc le s ia nostra usi tatam immu­tandi. Nota est historia J o h. C a s p . S c h a d e , in Bero- l inensi e cc l e s ia , quum ibidem ipse Spenerus const i tutus e s se t , ministri , qui , quum consc ient iae anxi etate preme­retur ob off icium, quo ad absolut ionem privatam confe­rendam tenebatur, et quaest iones a l iquo t , dubia sua de hac re proponente s , ed id i t , et null ius auctoritate mu n i ­tus incepit cum confi tentibus non s ingu l i s , sed con gr e ga ­tis in unum, a g e r e 5). Quod per se talem mutat ionem

t ) Ad quos ipse et iam L u t l i e r u s refe rendus est (Cf. P o n t o p - p i d a n Coll . Pas t 2:dra uppl . p. 41 1 ) .

2 ) I n t e r quos T Ii e o p Ii i 1 u s G r o s g e b a u e r , cujus verba infer t P o n t o p p i d a n 1. c. p. 4 1 0 — et P h. J a c. S p e n e r (cf. Tbeol . Ite- denken Hal le 1 7 2 1 1 Th . pag. 1 9 6 fin.) p r aecipue nominandi .

3) Sic S p e n e r (I. c . ) : ” h i nwi ede r Ursachen sind, wa r um, wenn« auch in meiner Hand s t ü nd e , die gau t ze sache abzus t e l l en , ich l a u ­send bedrucken dabey haben w ü r d e . ”

4) A p u d R u d e l h a c h ( Den Evangel . Ky rkoför fa t tn . uppkomst oeh pr inciper , öfvers. S tockh . 1 6 3 2 . pag. 8 6 ) verba quoque of ferun­tur H e n r i c i M ü l l e r i , Theol . Uostochieusis i nc l y t i , ubi C a t h e d r a m confessionar iam admunera t idolis mut i s , ad quae tum concur re r e t plebs Chris t iana .

3) Ta l em ra t i onem agendi L u t h c r u s i mproba ve ra t (Cf . C o n r . P o r t a Pas t . Lu the r i p. 6 39 ) .

facere ausus e s s e t , valde improbatum esi a T h e o l o g i s , et arrogantius factum esse judicavit ipse S p e n e r u s , qui tamen ah ali is increpatur oh leniorem debito modum hanc rem tractandi. i \ on quidem m o le s t e , si W a l c h i i relat ioni credendum est '), in co l l eg io , ad hanc caussam spec iat im di judicandam e x mandato superiore comp os i to , audivi t a l i a , quae privatae personae e x Ecc l es ia ad S c h a d i i sentent iam approbandam proferebant , sed per­cu lsus es t metu s chi smat is et controvers iarum infestarum, quum al iquot peterent sibi libertatem in posterum rece­dendi ab usu privatae absolut ionis sancito. Res eo tan ­dem pro ces s i t , ut decreto princeps Elector Brandenbur- gens i s privatam absolut ionem ad usum eorum , qui vel lent , ret inendam es se ju be re t , sed simul orat ionem confe s s io- nariam vespera praecedenle ad e o s , qui Coenam Sacram adituri e s s e n t , inst i tuendos et praeparandos habendam. Sic S c h a d e (qui postero anno morte d e c e s s i t 2) ) , ta­metsi non videatur ab omni increpat ione , si agendi m o ­dum respi cimus , l iberari posse , tamen exi s t imandus est non omni fructu operae suae dest itutus fui sse , quum ex altera parte privata abso lut io , qualis tum v igeb a t , nihi lominus v ix inter homines spquentis sectili i 8:i mansura fui sset , e x altera vero utilis ordinat io orationis confpssionariae ad convivas Domini habendae exst iteri t in Eccles ia. Per i l latu orat ionem P o n t o p p i d a n fColleg. Past. 2:a Edit io Svec . p. 3 9 2 ) censet ministro Ecc le s iae factam e s se occa­s ionem monendi ad confes s ionem privatam accessuros , ne absolut ion is gratiam sibi arripererent , si condit iones orat ione illa proponendae , sine quibus nulla remissio peccatorum exspectanda eos , non apud eos adessent . Con­tra, tali orat ione usu nondum recepta, S p e n e r u s fTheol.

1) Cf. de li is, quae supra exposu imus , J . G. W a l c h I t e l igions- s t r c i t igkei t en der L u t he r . Ki rc he Örter Band . pag . HO sqq. — 1‘r a c - le rea S c h a d i i du b ia praec ipua r efe r t et responsis suis enoda t non infel ic i ter J o l i . F e c h t In s tru c ti. P a st. pag. 1 2 8 — 147 .

2) Cui S p e n e r u s in ora t ione funebr i Inudes pii doctur i s non denegavi t .

IS

Bedencken 1. c.) suasi t , ut in al i is homi 1 iis pro conciont

eccles ias tes idemtidem auditores instrueret de recta vi

absolut ionis , minime ad culpam peccatoris tol lendam eff i ­

cacis, nisi sub condit ione s incerae poenitentiae. Sed for ­

ma vetus absolut ionis privatae, quamquam per l egem ec ­

cles iae Svecanae adhuc permittitur 1), diu apud nos et

in tota fere Ecc les ia Lutherana usu sal tem abolita est 2).

Xeque desunt nostris temporibus, qui eam rest ituendam

volunt !) et voti sui non despiciendas caussas proferunt.

Quarum una, sci l icet copia pastori facta auditorum suo-

rum scientiam necessariorum doctrinae capitum explorand i

multifariam quidem in Ecc le s ia Svecana e x const i tut ione

l egum nostrarum parata est , sed numquam satis abun­

de adesse potest. At aditus auditorum ad ministrum

privatim consulendum, si \ e l non eam formam c onf e s s io ­

nis ret inemus, non dees t ; et qui nunc verbo divino morem

genere nolunt, quorum permulti etiam a concione absunt,

probabil iter haud propius ad Deum Ejusque Eccle siam

attrahendi erant, si ad privatam confes s ionem adstringeren-

tur I)e hac re potest tamen in utramque partem d i ­

sputari et in ea ad s ingulares et iam status Ecclesiarum

attendendum videtur, unde optimum forte c enseamus ita

fere, ut in Berol inensi Ecc le s ia Speneri tempore factum est,

utramque formam confes s ioni s retinere: Si vero confes s io pri­

vata adhibenda est , non quidem formulam certam absolut ionis

praescribendam ducimus, sed eam, pro statu exp lorato et,

quantum ope Spiri tus Sanct i fieri potest, cognito , ministris

1) K j/rkol. 1 0 8 6 Cap. V I I I . §. I .2) Quod in H olsatia sa l tem ante annos al iquot non plane obsole­

vera t , col l igi tur ex H a r m s ( P a s t o r a l - T h e o l og i Sv . öfvers . S tockh . 1 8 5 0 . An d r a Hoben, pag. 2 1 0 sqq. ) . Q u a e autem ille de sigi l lo confessionis disser i t pag. 2 1 7 non omnino caute dicta nec ex pr inc i - piis^ Theologiae pas toral i s p r ob a n d a exis t imamus. (Cf . de ea re d e ­clarat iones L u t h e r i a pud C o n r . P o r t a pag. 6 7 8 sqq. ) .

3) Cf. t r ac t a tum P i s t o r i i in Ze i t schr i f t R u d e l b a c h . 1 8 4 8 3: tes ü . , nec non al ius auetor i s~(ut videtur ) sc r ip tum hujus ipsius anni in Z e itsch r ift fflr Pro t es t , u. K i r ch e ( A u g u s t - u. Sc p t emb er be l t 1 8 82) .

4) Cf. quae ex usu suo comper t a f a t e tur G rosgebnuer apud P o n t o p p i d . Col l . Pas t . p. 4 1 2 .

l icitum sit accommodare ad animorum salutem, modo va* rio et l ibero. Contra in confess ione publica opus est , ut clavi l igandi non minorem vim verbis so l lennibus demus, quam absolutioni , quum, ut nunc Ecc l e s iae status est , meri to suspicari l iceat plures ess e , qui a fal>o solat io abstrahendi sint, quam qui de peccatis moerentes an- x i ique erigendi habeantur. Hujus quoque rationis ansam orat io confess ionaria ptaebet .

Quod vero hactenus, quum de potestate, ordinis dicta, quatenus versatur circa remiss ionem et retent io­nem peccatorum, verba fecimus, max i me re spex imus eos, qui in munere eccl es ias t ico pastorum vel doctorum po­siti sunt , id non ita int el l igendum, quasi Ecc le s iae , con­gregat ion i sanctorum, et s ingul i s f idelibus nullum jus ad­d iceremus potestatem eam exercendi . Citavimus locum S ym bol oru m nostrorum, quo c laves vindicantur Eccles iae, utpote ill i a Christo principaliter et immediate traditae, quod pluries in Libri s symbolici s repetitur : nec ab iis de­negatur, quod Lutherus passim in scriptis suis docet de jure cujuscunque vere christiani , a Spiritu divino ducti et impulsi , alii, qui peccatorum onere obruitur, Evangel ium proponendi . In libris primum a se editis Lutherus ipse sacerdot ium universal e omnium f idel ium subinde ita exa g ge ra t , ut videri posset ministerium s ingulare in e c ­c le s ia vel le abrogare, de quo tamen minime umquam c o ­gitavit . Sed erat necessarium contra tyrannidem Papalem et Cleri Romani arrogantiam ecc le siae et singulorum Christianorum jura defendere , quamvis al ias Lutherus munus ecclesiast icum magnopere extol lat A clavibus eccles iae

I ) R u d e l b a c h (Zei t scl i r . fiir die Lu the r . Ti i enl . etc if l i iO 2:tes l i e f t , pag. ti 12) affert verba Re fo r ma t or i s , quae inter al ia ejus de munere hoc sentent ias e loquuntur , dum ad coelum quendam scr ibi t : ” Ich hoffe ja, ihr we r de t so viel chr is t l iches Ver s t ande s haben, dass ein Pl ar ro i u t und das Evange l ium sey nicht unser , noch einiges Men­schen, sondern al lein Go t te s , unseres He r r n , de r es mit Seinem Bl ut uns e rworben, geschenkt und g estifte t hat zu unsere r Sel igkei t , i h r seyd nicht Her ren iiher die P f a r r h e r r n und P re d i g t a mt , und habt sie nicht g e s tift, sondern al lein Got t es S oh n ; habt auch nichts dazu gegeben etc.

datis libri Symbol ici deducunt Ecc le siae jus vocandi mini­stros verbi '), contendunt vero eccl es iam babere ” manda­tum De i de const i tuendis ministris” (Apol . C. A. ed. R e - chenb. pag. 2 0 2 \ i taque non permittunt eccl es iae , ut pio arbitrio suo ministros habeat vel eis careat. Ministerium

contra a Domino institutum esse et in Ecclesia nece ssa ­rium Reformatores confitentur 2). Et in A rt. Sm alcald. append 'ce, a Lulhero approbata tantum in casu ne ­cess i tat is admittitur La icus ad absol vendum ”eoquc fit minister a« Pastor al terius” *). Lutherum autem locum, Joh. 2 0 : 21 — 2 3 , cui doctrina de potestate c lavium mi­nistris ecc l es iae data praecipue superstrui sol et et quem nos quoque supra fundamentalem habuimus, de tota con­grega t ione Sanctorum interpretatum esse jam supra an im­advert imus. Profecto concedendum quoque, non extra du­bium posi tum esse , apostolos solos ea vespera, qua e v e ­nerunt loco citato a Johanne memorata, congregatos fu­i sse . Vocantur ab Evangel i sta oi pudr^rui (quem ta­men loquendi usum Johannes tenere videtur); et si haec manifestat io Domin i , ut s tatuendum est, eadem fuit, ac i l la, quam describit Lucas Cap. 2 4 ; 3 3 sqq . , ex hoc versu Luc ae efficitur, ut ali i praeter undecim Apos to los tum praesentes fuerint. Jam vero, quum ex Matth. 18 : 18 (de quo loco infra acturi sumus) constet , quod et Libri Symbol i ci inde concludunt , potestatem clavium proprie e s se Ecc l es iae a Christo datam, non plane negare volu­mus, et iam Joh. 2 0 : 2 1 — 2 3 posse ad Ecclesiam totam respici , in qua sc i l icet unusquisque f idelium debet pro occas ione sibi a Domrno data nec non dono gratiae, quo

1) j i r t . Sm a lca ld . p. 3 3 5 ed. I t echcnb.

2) Cf. inter alia professionem fidei L u tlieri anni 1 5 2 8 , 1 8 2 9 apud G u e r i c k e , A lim . C hristi. S ym bo lik p. 8 8 3 , sqq.

3) Ce r t e haec verba de absolut ione p ropr i e dicta in t e l l i gcnda sunt , ut non repugnen t p r aecep to Apos to l i 1 Thess . 5 : 14 de so l a - t io Evangcl i i a chr i s t ianis i nter se appl i cando, in quo t amen cave­ant , ne S pi r i tum Sanctum praeean t et in tempes t iva consolat ione al t er i f iant de t r imento .

ipse instructus est , alterum in privata consuetudine aed i­ficare et Evangel i i solal i o erigere. Sic , quum, ut m ox demonstrandum est, locum Mattii. 16 : 19 e x nostro j u ­dicio ministri individui in munere fungendo exerci tat i onem potestatis c lavium des igne t , sed dicta Servatori s Matth. 1 8 : 18 clare ad Ecclesiam pertineant, forsan non impro­bari posset , si s tatueremus, ea, quae .loh. 2 0 : 21 —2 3 exstant , genera le dictum ad omnes discipulos, ut- pote tunc et ecclesiam et ministros repraesentantes, con­tinere , ceterorum autem, nuper al legatorum, alterum locum (Matth. 16: 19) de ministris exp l i candum et potestatem ordini s (i. e. ” ministeri i” apol . C. A. ed. l lechenb. p. 2 0 1 fin.) significare, alterum contra ad Ecclesium refe­rendum ejusque jura proponere. N eq u e nos a tali dis­posi t ione trium locorum, quos exp l i candos suscepimus, p lan e sumus alieni. Attamen attendentes ad verba Christi (Joh. 2 0 : 2 1 ) : ’’Sicut misit Me Pater, ita Ego vos mitto’’, non possumus , quin cogitat ione nostra max i me feramur ad l ega tos Jesu Christi eos , quibus munus s ingulare verbi commissum est tale, quale habuerat Jesus per annos tres officii Prophetici ab Ipso in terris praestiti . Quam adumbratio talis muneris , quali per hos annos functus es t Ipse Dominus , prax ime obversefur legenti locum c i ­tatum, vel e x eo apparet, quod de Apostol is , aut solis, aut sequentes ministros verbi s imul repraesentantibus, fere om nes interpretes eundem exp l i cavere. Jam vero ante­cedente s ermone demonstravimus, ministros ecclesiae, quo­rum tes t imonio Evange i i co Spiri tus Sanctus adest , omnia eadem, licet inferiori modo et ambitu arctiori, patrare, quae Apostol is Joh. 2 0 : 2 1 — 2 3 mandat et promittat Servator noster. Neque alii in Eccles ia magis , quam ejusdem ministri proprii , s ive munere eccles ias t ico fun­gentes , et vocati sunt ad verbum dispensandum et eo ipso Spiri tus Sancti ins trumenta sunt ad fructus verbi promo­vendos. Concludimus ergo, quia D ominus loco citato loquitur de legat is mittendis a Se ad continuandam l ega -

l ioneiii Ipsi a Patre mandatam, quo quis magis D o m in o in munere ipso sit simil is , eo propius eundem respec tum fuisse dictis apud Johannem cap it e 2 0 obvi i s . Igi tur huc etiam loco ministerium ecclesiast icum praecipue a t ­t ingere, quae Dominus legal is Su is mandat et confert , jud i camus ; neque, quod ad institutionem hujus muneri s attinet, probare pos sumus ea, quae Cei . H ö f l i n g nuper proposuit et defendere conatus est 1). Nega t sci l icet mi ­nisterium eccles iast icum ita a Domino esse inst itutum, ut obl igetur Eccles ia ad tale ministerium continue certis personis tradendum; concedit ecclesiam, ut soc i etatem, non posse ipsam administrare verba et Sacramenta ideo- que ministerio eccles ias t ico necess i tatem, quam E u a n g e ­l icam nuncupatam vult, largi tur; sed neque A p os to lo s s e ­quentes Evangel i i doctores in munere docendi habui sse sus se ssores censet e x Scriptura Sacra demonstrari posse , neque huic muneri aliud jus divinum tribuendum esse , quam quod sequatur e x libera ordinat ione eccl es iae . Haec si vera essent Symbolorum ecc l es iae nostrae et L u - theri dogmata, ut auctor nuper nominatus propugnat; quae supra e x Symbo l i s nostris et Luthero attul imus non constat , quid sibi vel int , quum e. g. in loco apo log iae c i ­tato (png 2 0 2 ed. Rechenb. ) laet it iam suam pronuntiant confes sores nostri de certa persuas ione, quam e x S.a S:a hauserint, de ministerio verbi divinitus inst ituto 2). Et Dominus non tam special i ter locutus e s se t de pastorum

1 ) Vi de ejus l ibrum G run d sä tze evangelisch-lu therischer K irchen­verfassung von J . W . H ö f l i n g ; 2: te auti. Er l angen 1 8 8 1 , qui p r a e ­clare mul ta exponi t , cujus vero asser t iones de inst i tut ione muner i s eccle­siast ici non sensu s t r ic t i ss imo divina habenda non male oppugnavi t M i i n c h m e y e r in Ze i t schr i f t fü r P ro t es t an t i s mus und K i r c he hujus änni X X I V R. 2 ü. 5 Heft .

2 ) ” Ha be t enim Ecclesia mandatuni de cons t i tuendis minist r i s , quod gra t i ss imum esse nobis debe t , quod scimus, Deum a p p r ob a r e mi­ni ster ium illud ct adesse in minister io. A c p rodes t , quantum fieri p o ­test , o rna re minister ium verbi omni genere laudis adversus f anat icos homines e t c . ” .

officiis, ut factum est Job. 10 : 1 sqq. et 2 1 : 1 5 — 18,nec non Matlh. 2 4 : 4 5 , nisi volui sse t pastoralem curam in Ecc le s i i s mansuram et al iquos semper futuros, quos famil iae suae praefectos habuisset (1. c. Matlh.); et ipse Petrus ad quem primum et proprie directa erant, quae Joh. 21 (I. c.) leguntur, t o noi/iuireiv (1 Pet. 5 : 1) in adhor tat ione ad Presbyteros ut sibi i l l i sque communem animorum curam innuere nequivisset (unde et s emet ipsum tTvuTHfeaßvitQOv appellal) . Quom odo cum hoc consistere queant as ser t i ones libri citati de presbyteris primae ecc l e ­siae ma g i s ad inspect ionem et regimen eccles iae, quam ad docendum, ordinalis , non perspi cimus , licet largiamur, quod, dum primitiae Spiri tus divini singularem, nec p o ­stea reversum, christ ianismi statum afferebant, charis­matis diduoxakirxç, in privatis personi s conspicui , l ibe­rior, quam deinde, fuit usus (1 Cor. 14 adumbra­tus) Nutu Paulus ex inst i tutione Domini dednxi sset 1 1 Cor. 9 : 14 ) , quod in eccles ia, qui Evangel iumdenuntiant , victum suum inde habituri sunt, nisi ex mandato Domini certae personae in Ecclesia forent, quae ministerio ecclesiast ico soli vacarent. Cur idem A p o ­stolus tam accurate, quam 1 T im. 3 : Tit . I. repet i ­mus, praecepisset de munere epis coporum, quod constat primis temporibus fuisse idem ac Presbyterorum, nisi hos vel s imi l es pastores perpetuo in Eccles ia officio functuros esse dux is s et . At non negat vir celeberrimus in scripto suo e jusque defensione 1) talis muneri s necess i tatem, mo­do i l la Evangel i ca nuncupetur nec ex l ege quasi caeri ­monial i , Sacramenti instar, hoc institutum eccl es iae obtru- dente , deducatur. Num igitur propterea negandum, ad ministros const i tuendos mandatum (ut loquitur Apol . C. A.) a Domino accepis se e ccl es iam, quia posset praeceptum i l lud leg i s adigent is naturam induere ; nonne id, quod

I ) In Z e itsch r ift fü r Protest, u. Kirche lioc anno cont ra KI ü n e h ­m e y e r édi ta.

apud animos nondum Spiri tu divino l iberatos coact ionem infert, immo interdum et iam regenit is , quatenus carnem inter­dum mag is , quam alias, apud se sentiunt reluctantem, eccl e­sia, si Sponsae integrae indolem habet et retinet (cf. com­parat ionem J o b . G e r h . supra pag. 2 al latam et plura dicta L u t Ii e r i ) , libera voluntate, a Spiritu divino g e n er a ta , lubenter amplectitur? Nos discernere nequimus in t er e a , q u ae , ut de ministerio inst i tuendo valere coucedit H ö f ­l i n g , Ecc le s ia nul lo non tempore spirit liai i judi c io ne­cessar ia et servanda exis t imatura s i t , et quae voluntati Domin i convenire statuantur. Si igitur hanc de perpetuo usu ministeri i revera ades se concedi tur , mirum e s s e t , si de tali instituto numquam effatus fuisset D o m in u s vo­luntatem Suam. Eam vero et eo loco ex pres sam reperi- I I Iu s , de quo eg imus Joh. 20 : (ubi negamus verbis D o ­mini de l egat ione , S u a m , e x Patris mandato sus cep tam, continuatura, sat isf ieri , nisi assumamus in s t i tu t i onem, e x qua certi homines ad munus fungendum futuri e ss ent in Ecc le sia , qui perpetuo et ab ali is statibus c ivi l ibus separato munere Jesu Christ i , Prophet ico officio fungenti s , referrent imaginem; et a l i i s locis idem verbi ministerium s ingu lare , a communi omnium f idel ium d iversum, a D o ­mino clare signif icatum censemus. Si vel Job. 2 0 a l i os praeter Apostolos manifestationi Jesu interfuisse haud in­credibi le e s t , tamen et tunc non mi nu s , quam ubi oi t id ix u speciatim s igni f i camur (v. gr. Matth. 2 8 : 16 — 20 . Mare. 16: 14, 1 5 ) , Apos to los , ut doctores Ecc l e s iae et iam futuros repraesentantes , m a x i m e spectatos fu i s se , e x iis, quae demonstravimus, e lucere putamus. Igi tur et i am ad minis t ros Ecc le s iae , ut verbi xaz è^o^r]v interpretes et dispensa tores , po tes ta tem, quae ideo ordinis dicta fuit e t cujus rationem supra e x p os u im us , pertinere, tenendum e s t , quamvi s ab E c c l e s i a , ut illi a Christo data , egres sa habeatur, sed ita, ut neque penes Ecc le siam sit eam e x e r ­cere s ine opera minis t er i i , quod Dominus ex s i s t ere et servaro volui t , neque ceterorum fidel ium in huc re offi-

c iu in nege tur , quatenus hi et iam verbum Dei pro donis suis et opportunitate sua etiam confe s s ione celebrare eo - que l audes gratiae Evangel i cae proferre debent.

Oh rei gravitatem egress ione facta, quae tamen cum materia proposita arcto nexu cohaeru it , transeamus ja m ad dictum Bibl icum, quod inter tria nobis enucleanda s e ­cundo loco posuimus. Neq ue tamen heic novam partem dissertat ionis inc ipimus, quum, ut supra innuimus et nunc ev incendum es t , hoc dictum quoque, scii. Ma th. 16: 19, ad p o t e s ta t em , quae ordin is dici tur, definiendam pertineat.

Jam si seriem consideramus narrationis Evange l i cae , in qua verba Servatori s nostri e x s t a n t , de quibus nunc nobis agendum es t , eo perventum erat, ut discipuli prae­parandi essent ad accipiendum indicium de pass ione et morte Domini nostri haud multo post futuris. Hactenus i i s , quorum illi testes fuerant , et dictis et factis Je su s s tu - duerat se probare discipul is Suis ut a Patre missum non so lum Prophetam, sed Messiam a Prophet is praenuntia­tum. Debebant hac de re habere persuas ionem firma­t a m, antequam audirent de ex itu magistri Su i , quem vel s i c v ix ferre poterant. Je sus igitur de Mess iana digni tate Sua ab il lis quaesivit con fe s s ione m, rogando, quem Se es se haberent (Matth. 16: 15) ; et omnium n o ­mine Petrus respondit: ”Tu es Christus f i lius Dei vivi .” Probab i l e es t , nondum Petrum in te l l ex i s s e , quid omnino haec confes s io inc luderet , nec s ensi ss e , quemadmodum il la es set fundamentum et salutis uniuscujusque vere chri- st iani (cf. I Job. 5: 1 ) , et exs i s t en t iae totius Eccles iae , quod e jus vel aedif icationem vel perpetuitatem attinet. Utrum­que verbis sequent ibus indicavit Je su s , S imonem beatum praed icans , quod i l luminat ione incepta a Patre initiatus e sset al iquatenus in cogni t i one Jesu Christ i , qua magi s magi sque beandus es set ; deinde vero declarans e u m , huic veritati fide inhaerentem, esse revera Pe tr um , s i ve sa x um f i rmum, cui alii credentes superstruendi e s s e n t , quum per confe s s ionem Petri praeconio edendam ecc l e s ia

Jesu Christi fundanda e s s e t , fide eadem et con fes s ione stabil is oninemque vim otci superatura (vss . 17 , 18) Addit his Dominus vs. 1 9 : E t dabo tibi claves regnicoelorum; quidquid ligaveris in te rra , erit ligatum in coe­lis , et quidquid solveris in te rra , er it solutum in coelis.’ Clavium heic facta nipntio animos transferat nece s se est ad cogi tandum de d o m o , in qua potestatem exercet qui c laves habet sibi commissas ; et reperiuntur in S:a S:a dicta complura , quae imaginem clavium usurpant et c la­riorem reddunt Primum omnium attendendum es se v id e ­tur ad locum Jes. 22 : 1 5 — 2 4 , max im e ad vs. 2 2 , ubi legimus vaticinium de E i iak imo , domui sive aulae Da- vidis praeficiendo eoque potestatem nacturo, quae c la­vis metaphora innuitur. Jam vero in Prophet iae Am os . Cap. 9: I I , coll . cum Act. 15: 1 6 , domus sive taberna­culum Davidis ecclesiam adumbrat. Hinc sensum perc i ­piamus verborum Jesu Chr is t i , quibus Apocal . 3: 7 Se ipsum asseverat tenere Davidis e l av em , i. e. potes tatem domum Suam sive eccles iam regend i , eoque penes S e e s se in eccl es iam cuicunque voluerit vel aperire vel occludere aditum (talem quidem praecipue h. I. s i gni f i catum, qua­lem memorat Ipse Joh. 10: 3). Si vero summum Jesu s Christus in Ecclesia habet imperium (Sibi ut homini pro pter obedient iam datum a Patre Phil. 2: 9 . Eph. 1 : 2 0 — 2 2 . Matth. 28 : 1 8 ) , potest ministris Suis , quos o ec o n o­mos in domo Stia adhibet , potestatis Suae particulam quandam ita impert ire, ut ex auctoritate Domini in n e ­goti is s ingularibus agant cum hominibus E x nexu igi tur Bibi i c o , dictum Matth. 16: 19 in comparat ione cum c e ­teris allatis perpendenti , s tatuendum es t , Christum, D o ­minum E ' c l e s i a e , heic Petro , ut Aposto lo s ceteros (q uo ­rum nomine responsum ediderat vs. 16) r epraesentant i , commis i ss e potestatem ah i l lo , quamdiu in fide et c o n ­fes s ione pers i stere t , exe rc en d am , potestatem talem dico in Eccle sia Christ i , ut ad regnum co e lorum , i. e. dona gratiae (Ront 14: 17) , quae in Eccles ia sun t , aditum bo-

minibus vel aperiret t e l obstrueret denuntiatione apudD e u m valitura. Quum autem absque peccatorum r em is ­s i one copia nulla sit homini Dei commercio u tendi , ex q u o , i. e. ex participatione Spiri tus divini, omnis spi ri ­tual is vita gratiaeque dona cuncta exeunt , nulla p o te ­s tas in Ecc l es ia est ad thesaurum domus Dei rec luden­dum aut obsignandum eff icacior, quam facultas de pecca ­tis remi ttendi s r et inendisve ex auctoritate divina jud i­candi . T a l e m potestatem et supra demons tra t im us esse conjunctam cum ministerio verbi , cujus summam jam con fe s s io ne Sua proposuerat Petrus et sermone sequente Jes us confirmavit . Per verbum Eva nge l i cu m, fide r e ­ceptum et confes s ione enunciatum , verbum dico de Chri ­s t o , f i l io Dei v iven t i s , et don is , quae Ipse hominibus paravit et per Spiri tum cum illis comm unica t , certe tum bea tus fit credens et confessor (cf. Horn. 10: 9 , 10) at-que e x S imone Petrus evad i t , tum per tales confi tentesecc l e s ia et fundata et aucta manet in aeternum utpote verbo superstructa non perituro (ef Mal lh. 24: 3 5 . it. Joh , 8: 5 1 . I Joh 2: 17). — Sed non Petro soli hoc verbum traditum est ; quisquis illud fide pia receperit , vo­catus est etiam ad Dei gratiam test if icandam; max ime vero , qui post Apostolos munere suo peculiare habent sibi c o m ­mis sum de Jesu Christo test imonium. Sic tnenle refer i ­mur ad omnes quidem f ide l es , sed special i ter ad Ecc l e ­s i ae min is t ros , utpote potestate donatos a D o m i n o , quaeverbi recto test imonio absolvi tur et circa peccata tol lenda vel adstringenda vim suam exseri t . — N e x u m vero , quem ita inter locum hunc et i l l um, de quo supra eg imus (Joh. 2 0 ) , int éressé s ta tu imus , antiquitus in Ecc l es ia receptum inven i mus e o , quod veteres etiam potestatem l igandi et so lvendi heic nominatam retulerunt ad peccata retinenda aut dimittenda Citant interpretes recent iores Theophylactum et E u th y tn iu m ex Sec:o 12:o utpote locum nostrum de hac eadem r e , quae Joh 2 0 clarius memoratur , e x p l i ­cantes . N o s vero crediderimus vix secul is primis E cc l e ­

s iae al iam interpretat ionem v ig u i s s e , immo proposi iam fuisse. Certe C h ry s o s t o u m s ’) , cum digni tatem sa ­cerdotum, ut loquitur, (discrimen inter c ler icos et laicos sae p i s s ime , ut v idetur, supra modum ampl if icans) m a ­gnopere ex to l l e re \ u l t , inter alia commemorat auctor ita­t em, qua pollent i l l i , de peccatis judi candi , et de hac verba fac i ens , ita a l l ega t dicta Matth. 18 et Job. 2 0 , ut clare videatur l i gat ionem atque solut ionem (Matth. 18) ad idem referre ac quae disertius (Joh. 20 ) de peccatis dicta habentur. Neq ue apud eum haec interpretatio ut nova sed ut nota et vulgari s occurrit 2). Aliarum e x p l i ­cationum secul is demum prox ime praeterlapsis quidam in­veniuntur auctores fuisse °), quibus tamen non mag i s consensus Ecc l es iae adversatur, quam ipse c o n t e x t u s , qui suadet cogitare de graviss ima re cum confes s ione Jesu Christi conjuncta et ad totius Eccle siae aedif icationem pert inente; quod in nihil m ag i s , quam in Evangeli i prae­dicat ionem et appl icat ionem, quadrat.

He i c autem mirari subi t , cur ab imagine claviu?n repente deflectat oratio ad verba ligare et so lvere , quum po t ius , ut videtur, aperiendi et c laudendi notio cum m en ­t ione c lavium cohaereat. Quaes t i onem hanc decidunt recen- t iores commonstrando morem apud veteres usurpatum j a ­nuas a l l i g a n d i 1) catenis vel l or i s , cum clave j u n c t i s s . Sed quod homines considerandi sunt ut objectum verbo­rum ligare et solvere , v i x r e cu sa n d u m 6) , etsi possent

1) C h y s o s t o m u s n s ç i ieooohvqe L ib r o I I I . Cap . 8.

2 ) E t i am O rigcnes (in Commenta r io ad lUatth. 18 et 18) solvendi no t ionem, quamvis eam lat ior i sensu e x p o na t , eo j ungi t cum peccat i s , dicendo (ad Mattii . 1 8 ) , eum, qu i , al ius objurga t ione c o r r e p t u s , ab illo lucr i factus fueri t (Mat th. 18: !•>), ” non ampl ius cons t r i c tum esse vinculis pecca torum.”

5) L i g h t f o o t et ceter i de rebus permi t t end i s aut prohibendis expl icando. — G . O l e a r i u s al i ique dc morbis indigendis vel le­vandis.

4 ) S i c O l s h a u s e n . 8 ) G e r i a c h.

6 ) Sic et iam d e W e t t e : das o , das auf Sachen oder al lenfal ls

forsan etiam trahi ad peccata 1). Si vero ad homines verba i l la referuntur, claves nonnisi cum regno coelorum aper i endo vel claudendo conjunguntur t e x t u , unde non necessar ium foret ad morem nuper commemoratum refu­gere . Pot ius statuendum eo ipso regnum coelorum ape­riri h o m i n ib u s , quod hi a peccatorum vinculo solvuntur; contra quamdiu il lis constricti sunt , coelorum regnum eis e s se occlusum. Eo magis haec commendatur interpreta­t i o , quod sic animadvertere l i c e t , regnum c o e l o r u m , quod coe l e s t i a dona, in terris quoque, cum fidel ibus saltim e x parte communica ta includit , ppr Christum Jo sum , redem- t ione omnium hominum facta, jamdudum cunctis et sin­gul i s apertum fu i s s e , ut sit copia intrandi ^Cfr. Ebr. 10: 19, 2 0 ) cu iv i s , modo operat ionibus Spiritus Sancti cedat , quo f ides vera per media sa l u t i s , verba sacramentaque, genere tur et servata maneat . Hac fide a peccatis homo solv i tur; contra, quamdiu incredul itate sua perseverat , l i ga tus est . Posteriori casu nequit accedere ad D eu m , quamvi s aditus pateat et apertus monstretur E v a n g e l i o , quo et peccator ad regnum coelorum, utpote non prae­c l u s u m , arcess i tur, immo compel l i tur. Prius vero quum acc id i t , nihil impedit , quominus appropinquet ad Deum (Cfr. Horn. 5: 2. Eph. 2: 18) Il l iusque consuetudine bea­tus et vi tae Ejus per Spiri tum communicatum particeps sil . Quae omnia quum per fidem obtingant , illa vero per verbum et Sacramenta exsistat et nutriatur, i i , qui­bus horum mediorum salutis administratio commissa est , sunt et i am instrumenta, quibus praecipue utitur Dominus ad hom in es so lvendos e i sque dona gratiae conferenda, l idem ecc l e s iae ministri e contrario l igant hominem ita-

P e r s o n e n ; n ich t aber au f eine T h i i r r zu beziehen i s t .” — N ec non ex verli is O riycn is, sup ra a l la t is , ejusque tota argum en ta t ione (Com m , ad M atth . H}) p a t e t , eum ad homines pronomen o retulisse .

I ) A f f e r t .1. A. It c n g e I (Gnom. in IV. T . ) ex A r i s t o p h a n e ( R a n . Ac t . 2 Scen . G): aniav ix&slai Xvoai r d s tcqotsqov â/iaçnaç (sc i l . Xçi)) — e t d e W e t t e ex L X X J e s . "50: 2 a l l e g a t p h r a s i n :lie tv àfiaçTiaç.

que ei quodammodo regnum coelorum obstruere dicuntur, quum e x norma verb i , cujus praecones sunt , nomine Dei denunt ian t, s l atu, in quo peccator , poenitentiam s ince ­ram ne g l i g en s , adhuc peccatorum vincul is detentus est, nequire eum ad coe le ste regnum , ut in terris quoque adest , pervenire. Tal i auctori tate , quam Matth. 16: 19. Petro datam deprehendimus, reapse instructus est quisquis, cum Petro fide et confe ss ione sua firmus ideoque quodammo­do petrae vel sax i naturam spiritualiter pos s idens , a D o ­mino adhiberi potest ad ecclesiam aedif icandam i ). Sed ut de ministris eccl es iae haec verba Domini proprie in- t e l l i gamus , suadet l ocus , quo Petrum positum reperimus, quum ut Apostolorum primus, minime vero praefectus , in Evangel ica historia, et ante et post Domini regress ionem ad Patrem, omnino ag i t , sicuti et iam h. i. pro ceteris confes s ionem protulerat. Quod muneris ecclesiast ici prae­cipue e s t , verbo augere ec c l e s i a m , id Petrus incepit (Act. 2: ‘I I . ‘1: 4), quum, Spiri tus Divini die Pentecost e s magis , quam antehac , facti part icipes , testes Jesu Christi ardu­um negot ium aggressuri e s s en t . Judaeorum et E thn ico ­rum in unum coetum christ ianum congregat ionem. Hos non minus, quam i l l o s , Petrus (Act. 10) primus ad dux i t ad fidem. Igitur si in tali ne go t i o , quo homines ad regnum coelorum vocantur et perducuntur , sequentes E cc l e s iae ministri , quibus verbi tes t imonium mandatum e s t , habent omnes quidem Apos to lo s sibi praeeuntes , P e ­trum tamen max ime consecut i dicantur, cui etiam pri­mum dicta erant verba (Joh. 21 : 1 5 — 18) , ad quorum normam et animum suum et di l igent iam recti pastores et i amnum explorare debent. Praeterea e o , quod ad un i ­cum Apostolum ceterorum loco directus est sermo Christi

I ) O r i g e n e s I. c. ut homines (non peccata) l igatos vel solutos co n s id e ra t , sic et iam Episcopos p rae se terentes po tes ta tem sibi , u t P e t r o , d a ta m , com m onefacit , quod tum demum haec potes tas ad eos p e r t i n e r e t , si P e t r i essent similes. — i lo c non volumus ita u r g e re , u t r e t rac te m u s quae sup ra de vi verbi divini ill ore quoque doc torum i r regen i to rum larg iti sumus.

Mattii. 1 6 , significatum es se duc im us , quod potestas, o r ­dinis d ic ta , quae proprie verbi divini e s t , non c o l l eg i a - l i ter , sed singulari opera uniuscujusque legati Jesu Chri ­

sti ex ercenda est ’).

111.E x i i s , quae jam di sputavimus, licet reperire caus ­

s a m , cur i l l a , quae cum ministerio verbi recte d ispen­sat i conjuncta est , clavium nuncupetur potestas. Etenim remis s ionem peccatorum statim sequitur introitus in regnum c o e lo r u m , quod in terris a Christo conditum est et su ­s tentatur atque, quale in hac sua mani fes tat ione terrena exs i s t i t , gratiae regnum dicitur. E i , qui in il lo receptus e s t , thesaurus reconditur honorum, quae propter unionem cum Jesu Christo f idelibus impertiuntur suntque dona Sp i ­ritus D e i , cujus facti sunt participes. At vero , qui cum C hr i s t o , Capite Ecc l es iae , junc tus e s t , ei et iam cum membr is corporis spi ri tual is , scii. Ec c l e s i ae , i. e. omni­bus f idel ibus, per vinculum Spiri tus adest conjunctio. S o ­c i e ta s , quam habet cum i l l i s , si repetamus imag inem, quam clavium spectat denominat io , aedificii sci l icet s ive domus , exp l i catur ratione commerci i eorum, qui ad fami­l iam eandem pertinent; unde et Aposto lus, (Eph. 2: 18, 19) f idel ium condit ionem in mel ius mutatam ce lebrans , facta comm emorat ione accessus ad Deum illis permissi , imme­diate, quam ceteris verae Ecc les iae membris uniti fuerint, describit verbis : ”non ampl ius peregrini est is et hospi te s (nuQoixoi) , sed civi tate sanctorum utentes et in familiam

i ) C a r l I t o t l i e in libro lectione d igno (D ie w ahren G rundlagen der chri.stl. k irchcnversassuny I terl in 1 8 4 4 ) , ubi in ostio operis (pag . '28 sq q . ) A pos to l ica pr inc ip ia ecclesiasticae form ae ex dictis t r ibus f t la ttb . 16: It). 18: 18. Jo li . 2 0 : '21 — 2 5 e ru i t , p r im o (Dlattli. 10: 10), ideo quo d A p osto l i , P e t ro p ra e e u n te , Ecclesiae adolescentis un ita tem collegio suo se rv a b a n t , p u ta t adu m b ra tam necessi ta tem u n ita tis E c c l e ­siae, sive quod coetus diversi non debean t a se divulsi pe rs is te re , sed vinculo quodam invicem conuccti ; verum a P ap is t ica bujus loci a p p l i ­ca tione perversa se alienum esse dem ons tra t .

Dei recepti [oixùoi t h © a « ) . ” Quae verba eo n exu cum praecedenfe vs 1 8 co h ae re n t , qui erat inter momenta duo, quibus vs. 12 ejusdem Capitis miserum eorunt statum ante convers ionem dep inxi t : ”eratis il lo tempore sine Ch r i s to , abal ienat i a civitate Israel is .” Profecto sequitur in utris­que, vel incredulis vel conversis , hominibus unum ex a lt ero , sc i l i cet separatio a Christo et communioni s Sanctorum jactura nondum credentium aut l apsorum, non minus quam soc i e ta s , quae hominibus fidel ibus est cum Christo et quam habent invicem secum. Ad i l lam cum Christo so­cietatem spectat max i me ea clavium potestatis u sur pa t i o , quam supra proposu imus , cum verbi ministerio conjunc t a , quippe quo utitur Spiri tus Sanctus ad fidem creandam et, per hanc f idem, gratiam remiss ionis con ferenda m, qua aditus ad Deum aperitur et spiritualis unio cum Chris to exs i s t i t Hanc vero quod att inet , sive soci etatem f ide­l ium inter s e , simul quidem incipi t , ut primum fides in corde orta est: incipit vero in occul to et sic ess en t ial i ter et i am persist i t , dum f ideles cunct i , quocunque vel t e m ­pore vel loco vitam eger in t , vinculo tamen Spiri tus co m ­mu n i s , qui in s ingul i s v ige t , conjuncti sunt. Sed q u a m ­quam exal tat ione Sua Christus Ip se , Eccles iae C a p u t ,subl imi s abiit et nonnis i invisibi l is discipul is suis in terra degentibus ades t , tamen corpus Ejus spirituale est e xparte v is ibi l e , quum Eccles ia (ut habent Symbola nostra) sit ”non solum congregat io sanctorum’’ , sed ea, ” in qua Evange l ium recte docetur et recte administrantur Sacra ­menta” (Conf. Aug. Art. VII) . Huic Eccl e s iae in hacvita multi quidem hypocritae et mali admixt i sunt (ibid. Art. VIII) ; at licet coram illis quoque verbum recte do­ceri pos s i t , dici tamen nequit in congregat ione eorum hoc fieri , adeo ut et ipsi secundum officium omnium f ide­l ium sint veri verbi confes sores. Apud f ideles autem et vere chrisl ianos fidein confe ss io sequitur (Rom. 10: 10.2 Cor. -1: 13) , ut non solum corde teneant E vange l iu m, sed ore suo idem rect e , i. e. ut ad gloriam contendat

D o m i n i , confiteantur (Cf. Jes . 59: 2 1 ) . Immo tota vita credentium perpetua et iam e s t , magi s vero e s se d eb e t , gratiae divinae ce l ebra t io , qua alios vita sua viam sa lu ­t i s , et iam quum si lent l ingua , edoceant (I Pet. 3: 1). S ic quum in mundo se vis ibi lem Eccles ia s i s t a t , fi t , ut nexus , quo inter se f ideles junct i sunt , non omnino occultus maneat , sed prodeat quoque al iquatenus. E x idea sua E c c l e s ia , quae vu lgo dicitur visibi l is et communi usu verbi sacramentorumque contine tur, exprimere debet om ­nium fidel ium soc i e ta tem, qua ad Deum in Christo Jesu invocandum et celebrandum ordinati sunt (zal-ei, quae Coi. 2: 5 innuitur). Quatenus a societate i l lorum, qui ad verbum audiendum et sacramentorum usum co n gr ega ntu r , absunt hypocr i tae , ideae s u a e , cui inservire deb e t , con ­venit Ecc le s ia ex t erna ; quatenus e x membris vivis p lu ­ribus aut paucioribus corpus e jus cons i s t i t , habet facul­tatem majorem minoremve vitam su a m , quae e x Spiritu Div ino procedi t , etiam ita mani fes tandi , ut dis jungere poss it e o s , qui se produnt e sse membra D eo mortua, sed peccato et diabolo inservient ia et viva. Habet Ecclesia de tali segrega t ione mandatum D o m in i , eoque potestas ei competit tale mandatum ex sequend i ; quod cum f iat , e x ­terne separat E c c l e s i a , quae interne, defect ione a Domino, Eccl es iae capite, facta, j am ab illa fuerunt separata. Haec est potestas ju r isd ic t io n is , quam post potestatem ordini s , ut alteram partem potestatis, quae clavium general i ter dicta e s t , nobis tractandam suscepimus . Ad c lavium vero pote­statem cur referatur haec altera pars , e x supra al latis quodammodo constat , quum animo nobis proponimus, re­gnum De i imag ine domus adumbrari , quae itaque ab liera Ecc l e s ia , c l a ve s h a ben te , sera occluditur indignis 1).

I ) C f r . verba ex loc. comm. J o b . G e r h : i sup ra (pag. 2) a l la ta . E t iam apud R om anos veteres pbrasis us i ta ta f e r tu r , quae ad claves, po tes ta tem uxoris in domo significantes, spe c ta t ( S chcll L e x . , voc. C l a v i s , Claves adim ere ap u d C i c e r o n e m de dimissione conjugis ex p o n i tu r ) .

Jam de potestate ju risd ic tio n is expos i tur i , rem tra­

ctandam, uti supra indi cavimus , e x dicto Servatori s Matth.

1 8 : 1 8 obv io deducere conabimur. Dominum in eo loco

de Eccles ia loqui e x versu antecedente ma x im e e lucet ;

neque vero sequenti sermone non firmatur. N am post­

quam Jesus discipulos Suo s primum de scandal is docue­

rat et de ind e , ut etiam L uc 17: 3 eodem contextu fa­

ctum esse reperimus , monuera t , ut scandala, s i ve quae

animis perniciem il latura e s s e n t , ab al i is repel l ere s tude­

rent , etiam e o , quod arguerent eo s , qui contra se p ec ­

cavissent (Mattb. 18: 15 . Cf. Le v . 19: 1 7 ) ; in tali cura

de fratre a peccati via abstrahendo tantam d i l igent iam

praestandam ju b e t , quantam expressam babemus prae­

cept is Mattb. I. c. vss. 16, 17. H i s voluntatem Suam

declarat Dominus de fratre, inimicitiam continuante et

privata admoni t ione frustra correpto, primum coram uno

vel duobus ab i l lo , qui laesus erat , conv incendo , deinde

v e r o , si ve) baec admonit io evanu is set , ad Eccl es iam de­

ferendo. ” Si vero i l l is” , scii, test ibus una tecum adhibi­

t i s , ”non ces ser i t , dic,” inquit , ’’ecc l es iae tum pergit :

”Si vero ecc l es iae non morem ge s s er i t , esto tibi sicut

ethnicus et publ icanus,” Sequuntur jam verba ver sus

18:i haec: Sane dico vobis, quaecunque ligaveritis in te r­

r a , erun t ligata in coelo: et quaecunque solveritis in ter­

r a , erunt soluta in coelo. Haec verba conte x t um, quem

indi cavimus, perpendentium animos abstrahunt omnino a

cogi tat ione de Apostol is utpote ministris Ec c l e s i a e , et i l los

ut totam Eccles iam h. I. repraesentantes nobis propo­

nunt; nam de Ecc le sia , non de minister io, immediate

praecedens versus agit ; et si sequentes quoque cons idera ­

mus , Dominus vss. 1 9 , 2 0 ulterius exp on i t , quanti faciat

f idel ium suorum, si vel paucissimi fuerint , de re quacum­

que ad Dominum spectante consensum. Si v e r o , co n ­

t extu jubente , ad Eccles iam referre oportet , quae Mattb.

18: 18 habentur, eisque potestatem ligandi so lvend ique

Eccles iae a Domino datam inte l l igere , constat , vers i culo

ip s o , de quo ag imus , cum praecedent« col luto , eam p o ­testatem heic max ime innui , quae consist i t in peccatore obst inato et poenitentiam usque récusante a soci etate e x t e r ­na ecc l es iae exc lu d en d o , i. e. eam po te s tat em, quam supra memorav imus e t , nomine a veteribus recepto Symbo l i s - que nostris probato, ju risd ic tio n is appel l avimus. C ujus nominis ratio neque sane abscondita e s t , quum neminem fugere que a t , in potestate bacce exser end a agendi mo­dum observar i , qu i , quod in ex tern i s rebus versatur judi c ioque sol lenni et ex secu t ione consequente absolvitur, simi l i tudinem babet e o r u m , quae in civi l ibus rebus jur i s ­dict ione peraguntur. Jurisdictio vero , de qua nunc quae­r im us , ecclesiast ica est ideoque a civi l i et iam differt, nec cum ea confundenda est. D e differentia utriusque infra plura dicenda. Hactenus versamur circa definitionem sn b je c ti, s i ve determinationem p e r so n a e , cujus est hanc juri sdi ct i onem exercere . Eandem e x verbis Domini Eccles iae vindicavimus. Jam vero ratio hujus rei altius repetenda est e x ipsa natura e ju s d e m , accitis ali is quoque S:ae S:ae test imoniis . — Censemus eccl es iam, quum jud i ­cio suo al iquem societate sua excludat v e l , ut vulgo dici­tur excom m unicet, so l l enn ius quidem et longe majori cum grav i ta t e , sed revera eodem actu procedere , qui cernitur in christ ianis s i ng u l i s , quum suam con sue tud inem, qua f ami l i arem al iquem habuerint , subtrahant ei , de quo a Spiritu divino moniti fuer int , ut usu cont inuato vel sibi vel illi nocerent. Quae exc lus io a familiaritate pris t ina, si unicuique inter jura personal ia concedi tur , quomodo ecc l es iae denegandum esset a commercio christ ianorum prohibere eum, qui prodat se neque es se neque vel l e e s s e christ ianum et praesent ia sua ceteros conturbet et perdat! N e c loco Scripturae supra citato unico nititur ecc l es iae potestas c l av ium, quae ju risd ic tio n is dic i tur , s ive ju s e x ­com m unicandi. Panlus apostolus pluries in epistol i s suis , quae in N. T . e x s t a n t , hoc injungit chris t iani s, e x . gr.

Rom. 16: 17 ’), 2 T he s s . 3: 6 , praecipue autem I Cor.

5: 13, qui locus cum contextu totius capitis conferendus

et e x 2 Cor. 2: 4 — 1 I i l lustrandus est. Dicta Paul ina

prima eorum, quae nunc a l l egavimus , s ingul i s christ ianis

in privato usu adsignant non solum j u s , sed o i l ic ium, e x

quo licet e is et a Spiritu Sancto praeceptum est , ut in

famil iari consuetudine chri s t iana, qua invicem secum sp i ­

ritualia communicant (Coi . 3: 16. Rom. 15: 14. Eph. 4: 16

e t c . ) , tam circumspecte versentur et ad monita Spiri tus

divini a tt endentes , ut et suae et fratr is , cum quo con­

juncti sunt , provideant saluti . Sed si haec dicta priva­

tam consuetudinem att ingunt (ad quam nescio an locus 1

Cor. 5: 9 — 11 quoque trahendus s i t ) , certe de ince s tuoso

Corinthiaco, cujus sce lus compertum erat Pau lo (1. c.

vs. 1— 5 ) , non idem valet. Hei c veram e x c o m m u n i c a ­

t i onem, s ive ab Eccles ia s eparat ionem, urge t , immo de­

cernit, Apos to lus , sed ita, ut non agere videatur nisi una

cum Eccles ia Corinthiaca, cujus consensum praesumi t , se

absentem, quasi praesens fu i sse t , cum illa spiritu suo c o n ­

jungens (vs. 3 , 4 ovvui& evxm ii/uwv xui èu& nveupa-

*otf) “% Quod sic non so lu s , nec ex suo arbitrio rem

exs equ i tur , patet etiam e x comparat ione hujus loci cum

i i s , quae 2 Cor. 2: 4 — 11 . l eg untur , ubi Apos to lus scri ­

bit de eodem homi ne , poenitent iae s incerae s ignis edit is,

in societatem Eccles iae rec i p i en do , et ad remi s s ionem ei

dandam hortatur E cc l e s iam , subjungens , se quoque c on ­

1) Cf. 2 Jo b . vs. 10 , quod dictum lat ius p a te re v i d e t u r , si­q u i d e m totius Ecclesiae sa lus sp ir i tua l is in periculum v en ire t , c h r i - s tiano quodam impostores c ircum vagantes domum rec ip icn te et f r a ­

t rum loco hahente.

2 ) C fr . J . E. O s i a n d e r (C o m m en ta r iib. den E sten B r i e f Bauli an die K orii ith ier , S t u t t g a r t 1 8 4 7 ) ad b. 1.: ”w as nun a b e r diese F a s ­sung und B e dingung (des Beschlusses) be triff t , so l ieg t diese in d e r fe ierl ichen (gottesdienstl ichen) V ersam m lung d e r Gemeine un d ih re r V ere in igung mit ihm zu einem B eschlüsse ; mit ed le r D em uth ste ll t e r die Gemeine (cs ist schw erl ich nur au ihre L e i te r und R e p rä s e n t a n ­ten zu denken) voran und nennt nach und neben ihr sich als das (o b e r ­ste ) le i tende O rg a n , als g e g e n w ä r t ig und w irksam im G eis t , im höhe­ren L ic h t und K r a f t seines A m te s .”

donare e i dem , cui i l l i , chris i iani scii . Corinthiaci , con­donent (vs. 10) . Igi tur et excommunicat ionem peccato­ris et r ecep t ionem 'E c c l e s i a e , non suam caussam esso mons tra t , ipse tamen non suas partes in negot io recu­s a n s , sed se ducem praebens, quem Eccles ia secutura esset et s ecu ta est. S i c et iam n o s , hoc e x e m p l o Apostol ico ed oc t i , ex i s t im am us in casu simil i agendum e s s e , ut ne - que pas tor , neque ecc l e s ia prohibeatur a participatione jur i sd i ct i on is ecc les ias t icae. Eccles iam ergo , quum ei hanc potestatem tribuimus, syn theticam *), ut dicunt , in- t e l l i g im u s , i. e. e a m , quae una cum Pastore agat. Certe , quidem quum, ut initio opuscul i nostri d ix i mu s , ministros oporteat ess e me m br a , quae actu vitam , in corpore Ecc l e­s iae v igentem, debeant praecipue man i f e s ta re , eorum est in hac re eccl es iam praeire , quod et oflicio xa noifxaiveiv includitur 2). — Libri Symbol ic! Ecc le s iae nos t rae , quam­quam e x Matlh. 18: 18 m a x i m e concludunt , c laves da­tas e s s e Ecc l es iae ]) , tamen ita fere ubique loquuntur, quasi jur i sd i c t i one m, quae dici tur, sive potestatem e x ­communicand i omnino ad ministros suos detul isset Ecc l e-

1) ” Ecclesia syn thetica es t eccles ia collective s u m t a , constans e* d o c to r ib u s et a u d i to r ib u s ” II o l l a / .

2 ) H ö f l i n g (Ze i tsch r i f t filr P ro te s t , u. K i r c h e , A u g . u. S ep t . 1 8 8 2 pag. 1 1 2 sqq.) nega t oflicîa minister i i ecclesiastici nomine p a ­storis (Ttoi/uèvoç) ex norma S:ae S:ae com prehendenda esse. Sed nonne I P e t . 8: 2, nee non A c t . 20 : 2 8 e t plura loca S:ae S:ae, ei in hac r e a d v e rsa n tu r i — Q uod vero in a rgnm enta t ioue sua P re sb y te ro s a n ­t iquae ecclesiae magis regiinen, quam doc torum munus sibi commis­sum habuisse c o n ten d i t (unde et i l lud, non hoc, Tto n o ifia iv s iv maxime illesse p u ta t ) , nonne ( p r a e t e r ra t iones supra al la tas) loco E h r . 15: 7 (cum vs. 17 collato) re fe ll i tu r , quum verbis t o j v yyovfltvo iv vfiojv a p p o ­n a n tu r h a e c : o'lriv te iXdkrjoav vfiiv ro v ?.6yov rov frsov? — IVeque vero p r a e te r e a a u c to r c i ta tu s v id e tu r ju r ib u s muneris eccles iastici al iquid d e t r a h e r e ; et sic ei in l ibro suo de constitu t ione ecclesiast:a (p. 1 0 8 tin.) et iam in rebus ad disc ip linam morum spec tan t ibus com m onstra t , u t ecclesiae p raes i t .

3 ) ”necesse est fa ter i , quod claves non ad personam unius cert i hominis, sed ad Ecclesiam pe r t inean t , ut multa clariss ima et f irmissi­ma a rgum enta te s ta n tu r . lYam C hr is tu s de clavibus dicens M a tth . 18 a d d i t : ” ubicunque duo vel tres consenser in t super t e r ra m ” etc.} t r ib u i t ig i tu r p r in c ip a l i t e r claves ecclesiae ( A r t . S m a lca ld . p. 3 4 8 ) .

s i a 1). Sed in hac re videlur nobis H ö f l i n g 2) bene demons trav i s s e , quid voluerint Reformatores . Refert enim primo ex Symbo l i s locum hunc (Art. Smalcald. ed. Rechenb. p. 3 5 4 ) : ”Constat jurisdict ionem il lam e x c o m ­municandi reos manifestorum criminum perlinere ad omnes pastores. Hanc (episcopi) tyrannice ad se solos transtu­lerunt et ad quaestum contulerunt. Constat enim offi­c i a l e s , ut vocantur, non toleranda licentia usos esse et vel avaritia vel propter al ias cupiditates v e x a s s e homi ­nes et excom m anicasse sine ullo ordine jud ic iorum . Quae est autem tyranni s, officiales in civitatibus habere pote­statem suo a rb itra tu , sine ordine ju d ic io ru m , damnandi et excommunicandi homines .” Recte ad haec observat H . , quod minime augendo tyrannorum numerum res integra facta fuisset nec ordo jud ic iorum redi i sse t , si unicuique ministro permissum esset in hoc negot io ( excommunica ­t ionis) suo a rb itra tu agere. De inde citat verba M e - l a n c b t h o n i s (in scripto ad c ler icos X o r i m b e r g. anno 1 5 4 0 ) : ”Resti tuatur et excommunica t io , non ante ut in l i tibus rerum profanarum, sed de judici i s man i fe s t i s , ad­h ib itis in hoc ju d ic iu m senioribus in qualibet e c c l e s i a et alia ejusdem Reformatori s: ”Nec liceat soli pastori ferre sententiam excom m unicationis sine ulla decuria ju d icu m a u t nemine adhibito e x honestioribus v ir is suae ecclesiae. Ut enim vocantur haec judicia ecc l e s iae , ita sunt plures adhibendi , ut Paulus voluit. T yra n n is est in im ica eccle­s ia e .’ — N eq u e , si textum , quem fundamenti loco habe­mus et in quo eruendo occupati sumus (Matlh. 18: 18), ut fas est et supra factum, cum versu prox ime antece-

1) l l inc e r ro rem traxisse v id e tu r A. A 1 t Ii a u s in t r a c ta tu (qui I t i i d e 1 b . Z eitsch r i f t etc. «res II . I81Î1 insertus es t) Lutherische K ir- ehenverfassung aus den Itekcnn tn isseh riflen der lu th en en Kirche im Z usam m enhänge dargeste llt § 0 pag. 4«iO, quum, uhi d ist ingu it in te r officia, quae Kcclesia in societate m inisterii, et ca, quae mere per m i­n ister ium exercere debet, ad baec re fe r t et iam decre tum de excommu­nica tione indigenda atque to l lenda, sive de manifeste scelest is c socie­ta te ecclesiae excludendis et , si poen iten tiam eger in t , recip iendis .

2) G rundsä tze cvangclisch-lu thcr. Kirchen V e r f a s s u n g pag. 1 0 ! sqq.

denle (vs. 17) conferimus, verba illa nebl i gere pos sumus :

dic ecclesiae. Oe bis verbis Conr. Porta (in Pastoral . Luth. pag. 6 8 8 ) veterem Th eo lo g um e x seculo re forma­

tionis in f er t , E ra sm u m S a rc e r iu m , qui in Lulh:a Eccl .

pastoralem inst i tutionem primus edidit) , eandem s e n ­

t en t iam, quam nuper Melanchthonis e ss e audivimus, non

solum tu e n t e m , sed etiam e x hoc textu Bibl ico (iMatih.

18: 17) eruentem atque C h r y s o s t o m o quoque acceptam

tes lantcm 1). — Quum autem e x M e l a nc bt h on e , qui ipse

verborum suorum (in Append, ad Smalc . Art. p. 3 5 4 ,

cujus auctor i l le est) opt imus habeatur int erpres, proba­

tum s i t , quid de ratione excommunicat ion is in Eccles ia

usurpandae sen t iat , meri to putamus in l ibris Symbol i -

cis non denegari potestatem jurisdict ionis ecc l es ias t icae

pert inere etiam ad Eccles iam, quae quidem e x S:ae S:ae

al lat is l oc i s videtur, quod att inet ipsam decis ionem, si non

vana futura e s t , praecipuam partem nancisci . Potuisset

e. gr. Paulus decernere exc lus ione m peccatoris (de quo

scribit I Cor. 5 ) , at hic nihi lo minus „ in Ecc l es ia per­

mans i s s e t , nisi in ea tum temporis fuisset studium pieta­

tis tam vege tum , ut coetum Corinthiacum, cujus obedien-

tiant in hac re 2 Cor. 2: 9 Aposto lus l audat , adhorta­

t i ones Apos to l i cae impul i ssent ad eos fructus, qui 2 Cor.

I ) ” K i r c h e beisst hie eine G em eine od. V ersam m lung. lYun geh ö ­ren zur K irc h e n n icht allein P a s to rn und andere K irchend iener , son­dern auch L ä y e n , d. i. sonst G o t t e s fü r c h t ig e , fromme und eh rh a re ch r is ten . — D am it es aher g le ichw oh l o rden t l ich zugehe, und doch einer , w e lc h e r zuvor heimlich oder mit Z eugen zween oder d rey e r b rü d e r l ich verm ahne t und ges tra fe t , n ich t a lshald noch d e r gantzen K irc h e n mit seinen Sünden und Lastern offenbar g em ach t w erde , oh er sich v iel le icht noch bessern w oll te , lass ich m ir gefallen, dass, in diesem F a l le , S a g s der K irchen h ier also viel heisse, den A c l te s te n und V o rs te h e rn d e r K irch e , w ie auch der heilige C h r y s o s t o ni u s e tw a diese W o r t e C hr is t i au s leg e t” — IVequc ta lem explicationem r e ­cusat J . A . l tcnge l , qui (Gnomone in J \. T .) ad M a tth . 10: 17 s c r i ­b i t : ”D uobus au t tribus (vs. IG) oppo n i tu r ecclesia (vs. 1 7 ) ea fere ra t ione , qua duo au t t res (vs. IG) un i (vs. 10). Decem homines apud H ebraeos m ï ecclesiam, coctum publ icum , cons t i tue re c e n s e n tu r , in li t ibus p r iv a t is” ( R h e n f e r d . op. phil. p. 7 2 9 . R u x t o r f S y n a g . J u d . c. 2 0 ) .

7: 11 indicuntur. E x hoc exem pl o prodit e t i a m , quo­modo eccles iae ministri in hoc nego t io debeant versari seu quaenam eorum sit pars in jurisdict ione tali exercenda . Antea d i x i m u s , nos (contra H ö f l i n g ) cum il lis f acere , qui nomen pastorum aptum es se ducant ad officia mini ­sterii ecclesiast ici adumbranda. Sed hoc nomen ita e x ­plicatur in Symbo l i s : pascere , hoc e s t , docere verbum seu ecclesiam verbo regere (art. Smalcald. p. 3 4 6 ed. Rechenb.) At vero tum etiam verbo rem peragit mini st er , quum, ut Paulus in casu mem orato , suadet Ec c l e s iae , immo j u ­dicium suum verbo convenien ter graviter denuntiat de h o ­mine quodam a soci etate christ ianorum sejungendo *). Pert ine t igitur hoc et i am ad m in isterium verbi, quod offi­cia muneris ecclesiast ici bene s ignif icat , nam et sacramen­torum administratio ad illud referri potes t , quum sint i l la verbum visibi le (verbum vest itum seu vis ibi le factum 2), et, quum in potestate juri sdict ioni s exercenda eccl es iae ministri praeeunt , tum quoque nonnis i verbi gladium a d h i b e n t 3). Quam is in tali re habeat ef f icaciam, omnino pendet e x statu ecclesiae. Si il le corruptus e s t , dum plurima m em ­bra corripuit depravatio et spiritual is mors ; parum efficere queunt ministri ad discipl inam eccl es ias t icam stabi l i endam exercendamque . Est quidem eorum non desperare , non ignaviam suam, vel metum homi num, corruptione t empo­rum excusare : sed in permultis ca s ibus , quos vident et lugent , vinctas quasi habent manus.

Verum Conf. Aug . (Abus. VII . p. 3 9 Rechenb. ) in definienda jur i sdic t ione , quae ” secundum E v a n g e l i u m ,

1) Cl'r. C. A u g . (p. 3 9 ed. Rechenb .) . . . . ’’impios, quorum no ta est impietas, excludere a communione Ecclesiae sine in liu m a n a , sed verbo’9,

2) E xplica tionem illam ex Q u e n s t e d t , hanc ex C h e m u i t i o a l legat I I . S c h m i d ( .E v an g e l i sk t -L u lh e rsk a K y rk a n s D ogm atik p a g . 3 4 0 , no t . 2 ) .

3) Quia pas toris es t in ju r i s d ic t io n e eccles iast ica eccles iam p ra e i reet ducere, hinc intelligimus, cu r Dominus, A poc . 2 : 14 , 13 et vs. 2 0 ,vitio ver ta t episcopis, quod hab e ren t in coetibus suis falsain d o c tr inamPt malam vitam luentes ( nb, vs. 2 0 : ££étc xaxà oov, ors àrpeis e tc .)

sen de jure divino competit E p i s c op i s , ut quibus est com­missum ministerium verbi et sacramentorum’’, praeter pote­statem remittendi peccata , refert : ”cognoscere doctrinam et doctrinam ab Evan gel i o dissent i entem rejicere, et i m ­p io s , quorum nola est impie ta s , exc ludere a communio ­ne E cc l e s iae” Igitur cum jure excommunicand i (de quo j a m v id imus, quaenam pars e jus pastorum sit) jungi tur doctrinae cognit io. Et arcto sane nexu haec cum illo cohaeret . N a m a primordiis ecc l es iae non solum vitae scelera, sed et iam errores doctr inae, quum hujus auctores vel pi o-paga tores correctionem aspernat i sunt , excommunica t io secuta est. N e c injuria hoc fac ium, quum Eccle sia se mundo manifestare debeat confe s s ione *), ad quam perti­net quidem etiam morum sanc t imonia , sed praecipue do ­ctrinae enuntiatio. Hinc ideae ecc l e s ia e , quae in e x t er ­na soci etate exprimenda e s t , adversatar imprimis haeresi s , quae fundamenta christianismi everti t 2). He i c autem va­lent verba M e I a n c h t h o n i s 3) : ”Quia non semper con­s tat , quae opiniones sint b lasphemae seu impiae , ideo debet praecedere aliud jud ic ium, videl icet cognit io de doctrina. Haec autem pertinet non solum ad magi stra­tu m , sed ad ecc l e s iam, h. e. non tantum ad presbyteros, sed etiam ad l a i cos idoneos ad judicandum — — — Siqu idem synodi sunt judi cia eccl es iae e t , cum errant e p i s co p i , laici habent mandatum, ut ab eis d i s s en t iant , j u x t a i l lud: Cavete a pseudoprophet is . — H oc manda­tum pariter ad omnes pert inet , ut pro suo l oco de do -

1) Cf. D i s s e r t . , supra c i ta tam pag. 2 , ab E . G . B r i n g e d i ta m , ubi (pag . W ini t.) in te r momenta (unde par tes sys tematis p r a c t i c o - t lieologici d e te rm in a n tu r ) , quibus se ipsa explicat E ccles ia , p r im um locum t r ib u i t confessioni.

2 ) M alum quidem e s t , invenire a liquem secundum mores vitae e r ra n te m ; multo autem pejus a r b i t r o r esse, in dogm atibus a b e r r a r e ” O r i g e n e s ( c i t a n tu r verba a G u e r i c k e U andb . d e r K irckengesck . 4: te Aull. I : e r B. p. 114) . — Q u o d haec sen ten t ia e tiam L u t b e r iest, passim in sc rip t is ejus elucet.

3 ) A H ö f l i n g (G ru n d så tze evangel, lu ther . I t i r cb en v er f . p. 102) al la ta .

ei ri im t‘x verbo Dei jud icen t . ” — N e q u e , quamvi s ex verbis e Conf. Aug nuperrime accii is videri po s s e t , quasi Symbola nostra ad ministros solos referrent cognit ionem doc tr inae , haec sententia cum tenore Symbolorum Luthe- ranorum congruit . Etenim nequimus de ministris sol is interpretari l o c os , qui habentur in Art. Smalcald. : ”su­blato judicio Eccles iae non possunt tolli im p ia dogmata et im p ii cultus. — — — Cum autem judicia Synodo­rum sint ecc l es iae jud i c ia , non ponti f icum, praecipue re­gibus convenit coercere pontificum l icentiam et ef f icere, ne ecc l es iae eripiatur facultas judicandi et decernendi ex verbo De i . ” Quoniam autem, qui in munere ecclesiast ico sunt , habent sibi commissum ministerium verb i , ideoque nisi in casu necess i tat is et in statu ecc l e s iae , ubi dona e x ­traordinaria vigent (1 Cor. 14 ) , laicorum non est publice docere ’) , oportet ministros eccl es iae etiam in cogni t ione doctr inae, quae fit in synodis (ubi , si u squam, publice docetur) , praecipuas partes tenere et judicio suo praeire c o e t i b u s 2) , quorum tamen membra , laicos d i co , non ar­cenda sunt , sed ve l e x coetibus, ut test ium loco adsint , de legentur , vel quicunque voluerint adveniant . Nec hi laici praesen tes , si quid referre aut in aliqua re s en t en ­tiam pronuntiare cupiant , prohibeantur. Sic l iberum erit Concilium et monit is Melanchthonis (apud Höfl ing 1. c.) satisfieri videtur: ”neque enim in ecc l es ia , inqui t , haec

1) Conf. d u t). A r t . X I V : ” De ord ine ecclesiastico docent, quod nemo debea t in Ecclesia publice docere a u t S ac ram en ta adm in is t ra re , nisi r i te vocatus.” — C fr . verba L u t Ii e r i (Auslegung des 8 2 Psalms) : ” Es ist w a h r , alle christen sind P r i e s t e r , ab e r sie sind nicbt alle P f a r r e r . W a s n icbt befohlen ist, das soll inan lassen ansteben. "Wir haben genug zu lliun, so w ir das Befohlene ausrich ten w o l len .”

2) S ta tu im us vero, quod et tenor i Sym bolorum et p rax i A p o s to - l icae , quam ex S:a S:a sup ra ( in sequen tibus) m o n s t ram u s , r e p u g n a t de te rm ina t io , quae hab e tu r in t r a c t a tu jam m emorato (A . A I t h a n s L u th e r . K irchenver fassung aus den Bekeiintnissch:en darges te l l t ) ubi et pag. 4öO cogni tionem doc tr inae ponit in te r officia ecclesiae mere per ministerium exercenda, et episcopis solis (pag. 4 8 6 ) jus r ese rva t in synodis dclibcraud i, nullis aliis in consilium simul adh ib i t is , quam quos ex ce terorum m in istrorum atque la icorum tu rba ipsi acc iver in t .

tyranni s const i tuenda e s t , quod oporteat la i eos assent iri et applaudere omnibus s ine delectu , quae decreverint e p i ­s copi . ” — Ta lem rationem suadet nobis Apostol ica pra­x i s in prima illa sy no do , quae Act. 15 descripta est. Hanc si consideraver imus , confirmatur primum sententia nos tra , quod doctrinae cognit io includitur in jurisdict ione eccl es ias t ica , sive jure e societate ecc le siae indignos e x ­cludendi ; nam quis neg a t , ca us s am , de qua l eg imus in H i ero so l ym i t an o concil io del iberatum fu i s s e , spectavisse ad eos excom m un ica nd os , qui falsam doctrinam servaturi e s sen t : si enim decrevi ssent Apostol i et ceteri congregati , ut circumciderentur ethnici christ ianismum a m p le x i , illi vero hu ic decis ioni non ob temperav is s en t , nonne s eg re ­gat io horum a Judaeis Christum profitentibus secuta esset? Dein de , quos videmus Hieroso lymis conveni s se ad ju d i ­cium ferendum de doctrina eorum, qui Act. 15: 1 me­morantur? Versu prox ime sequenti (vs. 2 ) narratur, quod Ant iochena ecclesia de quaest ione illa l ega tos miserit ad Apostolos et presbyteros H ieroso lymi tanos; tum vs. 6 com- p er i m us , eosdem apostolos et presbyteros convenis se ad rem explorandam. Sed vs. 2 2 legi tur: tunc visum est A p os to l i s et presbyteris cum tota ecclesia; et litterae de ­mum Antiochiam ablegatae ita incipiunt (vs. 23 ) : Apostoli et presbyteri et fra tres . Et quando qui mi ss i erant An­t i ochiam rever t i s sen t , has l i tteras non ministris ecclesiae so lummodo tradiderunt, sed (vs. 30 ) congregata multitu­dine communicavere ; et sic a lota ecclesia Antiochena quae decreta fuerant probata sunt. N on ne e x his om­nibus eff icitur, ut ratio supra proposi ta habenda sit cum praxi Apostol ica conven ire , quod sci l icet doctrinae cogn i ­t i o , quae ob caussas al latas pertinet ad jurisdict ionem ( secundum Matth. 18) ecc le siae v indicandam, ita in syno­dis inst i tuenda est, ut judicio praeire debeant quidem illi, qui ministerium verbi habent (nam tes t imonium publicum de doctrina in conci l i i s ed i tur ) , sed in praesent ia cet ero ­rum membrorum ecc l e s iae , quo l i at , ut decretum syno-

dale non ut episcoporum tantum vel doctorum e cc l e s i a e , sed ut tot ius e cc l es iae tes t imonium evadat et const et ; id quod non val et , nisi l iberum sit etiam laicis adesse et in nece ss itat e , "si erraverint epi s cop i” (v. M e l a n c h t h . : verba supra pag. 4 1 ) , suas quoque enuntiare s e n te n ­t i a s 1). Ita exspectari po te s t , quod Spiri tus Sanctus ade­rit conci l io , nam tota eccles ia nequit errare; quod ita in hac re int e l l ig imus , u t , l ibertate laicis concessa in con­cil io profitendi doctr inam, qui Spiritu Dei aguntur voca­tionem internam sentiant nece sse sit, ubi taceant aut errent cler ic i , testium locum supplendi . T u m vero, si vel duo tantum f ideles tes tes adfuerint , vis promissi divini Matth. 1S; 2 0 valere videtur. Imnio ne unius quidem tes t imo­nium evanescet ; quod monstrat ex em p lu m concilii C on- stan tiensis (anno 1 4 1 4 sqq.) , in quo testem quidem fide­lem J o h . H u s s comburere potuerunt , non vero im­pedire , quominus et tes t imonio ejus ex historia hujus Conci l i i , 'v elut i e x rostris exce l s i s , vo x veritatis ad christianos omnium seculorum personet , et e idem con­fessioni sol lcnni eccl es ia Bohemica superstructa fue ­rit 2) (qua re confirmatur expl ica t io supra data dicti Matth. 16 : 18 3). — Sed si quaeritur de rebus S y n o ­dorum decisioni subj iciendis , respondeatur, ad doctrinae cogni t ionem pertinere et iam determinat iones l i turgicas s ive consi l ia de cultu inst i tuendo 4). Na m cultus exprimit con ­

1) Cf. I l o l i a z «le ecclesia re p ra e se n ta t iv a quaest . 4 8 : ” C o n c ed i ­mus quidem ductor ibus ecclesiae p a r te s p r io re s dec id en d i quaestiones dubias et con troversas , sed negamus, i l lorum esse, sententiam o b l ig a ­to r ia m ferre et pub l icare c i t ra la ieorum ab ecclesiis de legatorum con­sensum.”

2 ) Cf. G u e r i c h e Allm. C hr is t i . Sym bolik , pag. 5 7 sqq.

3) Q u ae es t etiam S y m bolo rum n o s t ro ru m ; Cfr . a r t . S m alca ld . appendic . p. 5 4 5 ed. Rechenh.

4) Cfr . M elanchtbonis verba s u p ra pag . 4 2 : ” subla to jud ic io E c ­clesiae non possunt tolli im pia dogm ata et im p ii cultus? — In roga t ione nova legis Ecclesias t icae Svccanae ad Synodos habendas re fe ru n tu r p raese r t im et delinite res l i lu rg icae (v ide : F ö rsla q till K yrko la g . 1 8 4 6 . C ap . » . §. 17. pag. 9 8 ) .

fess ionem; cultu ’’vitam suam rel igiosam expl icat Eccles ia’’ ') ;

ideoque mutatio doctrinae fert securn li turgiae mutat ionem,

et ab hac rursus incipere potest confes s ioni s perturbatio '").

— Doctrinae vero cognit io (quae, qua ratione eccl es ias t icae

juri sdict ioni s sit pars, monstravimus supra) non ad coetus

s ingulos , sed ad totam eccl es iam in synodis repraesenta­

tam pertinet ; itaque formam res eas dijudicandi, quae vel

dogmata vel cultum tangunt, habemus quodammodo deter­

minatam. — Verum de forma observanda in del iberat ione

de bominibus exc ludend is ab ecclesia, audivimus senten­

tiam Melanchthonis in appendice ad art. Smalc. s gniti-

catam et al io loco clarius expos i tam, cui etiam consi l ium

non discrepans Theo log i e jusdem secul i subjunximus.

S i c forma jurisdict ionis ecc l es ias t icae quodammodo

adumbrata, restat, ut quam differat haec a jurisdict ione

civi l i innuamus. Quod facile absolvitur, si attendamus ad

rem loco S:ae, quo egress i sumus, designatam ideoque e

toto n ex u sermonis nostri e lu cen tem, nempe omnem ju

risdict ionem ecclesiast icam verti circa notionem e x c o m ­

municat ionis Na m et ad eccl es iae sanctitatem tuendam,

qua corpus Christi in terris debet manifestare, et ad hanc

dignitatem ecc les iae indignis membris , ejusdem obl ivi scen -

t ibus, imprimendam, cuncta, quae jurisdict ione illa co m­

prehenduntur, tendere videntur. Ita igitur in potestate,

de qua agi tur , adhibenda procedere debet ecclesia, ut

sent iat peccator, quantum amiserit , se a Christo ejusque

corpore spirituali , quod ad interiorem animae statum att inet,

I ) Sic It r i ii g 1. c.2) I ta m ajores nostr i de L i tu rg ic is innovationibus reg is J o ­

hannis I I I se n t ie b an t ; i taque in Itorussia ante t r ig in ta annos proximos facta Unio, quae d ic i tu r , nequivit bene procedere , nondum differentiis , quae L u th e ran am et R e fo rm atam doc tr inam separan t , solutis. — Q uam caeremoniae a re to nexu cum doc t r in a cohaerean t , perspexe run t , qui r e ­formationis t em p o re necessariam h abeban t ta lem expositionem ri tuum, u t illis non d o g m a ta Evangc l io c o n t ra r ia fu lc iren tur . ( S ic factum in p a t r ia e. gr . in decre tis concil . O reb ro e n s is anni 1 5 2 9 . Cfr . L. A . A n j o u Sv. I iy rb o re fo rm a t io n e n s Uist:a 2 :d ra afdeln. pag. 7 2 sqq. i t . verba regis (Gustavi ibid. p . 1 3 0 fin. e t conciliorum decre ta annis 1 5 6 1 et 1 5 6 2 ib id . p. 1 5 2 .

separando; quantam miseriam, immo pe i nicietnanimi eo sibi contraxeri t; quomodo ipse digni tatem sibi datam fi l iorum Dei perdiderit et potestati tenebrarum traditus sit. Aposlol ico tempore excom mu nic a t i on em, qua aliquis ab Ecclesiae societate disjungebatur, sequebantur revera, utpote spiritus sancti judicium humana voce pronuntiatum, effectus, quos nunc non sal is inte l l igimus, sed epistol is Paulinis invenimus adumbratos formula l oquendi , quae occurrit 1 Cor. 5: 5. 1 Tim. I: 2 0 . Non autem desunt etiam hodie in usu pastorali, quae statum miserum ani­marum, heic indigitatum, al iquatenus i l lustrare queant, exempla hominum diabol ici s cruciat ibus vexatorum, quam­vis non omnino statuere audeas, omnes , qui mal is co g i ­tat ionibus a l i i sque tormentis animi affliguntur, a divino spiritu dest itutos et satanae traditos esse. Pos sunt enim ii quoque, qui gratia Dei non exciderunt , ad tempus quod­dam, ut fide probentur et crescant, secundum exe m p lu m Hiobi aliorumque sanctorum, ejusmodi tentationibus angi. Sed redeamus ad rem. Excommunica t io e x not ione sua nihil aliud significare potest, quam privat ionem jurium, quae in coetu christ iano poss identur. E an d em ,s i a Spiri tu Sancto per organa Ejus inflicta est , Ipse, modo a nobis non praescribendo, sed apostol ico tempore conspicui et supra memorati imaginem ref eren te , potest reddere effi­cacem ad duros animos f lectendos Per se excommunicat io jurisdict ionem mere eccl es ias t icam complecti tur ideoque poenam civi lem, quae jacturam habet jurium civi l ium, non simul contrahit peccanti . Reprehendunt symbola nostra (C. A. Abus. VII — p. 3 7 Rechenb. — et passim.) magnopere commixt ionem potestati s ecc l e s ias t icae et po­testatis gladi i civilis, et, quoniam il l i s temporibus e x ­communicat io major dicta (non minus, quam quae in lege Svecanae eccl es iae sic nuncupatur) ') poenae civi l i s n a ­turam induerat, statuunt, eandem non pertinere ad Ecc l e ­

I ) K yrko lagen IG8G C a p . X. §. 3 , 4 .

s iae minis t ros , unde, quod sequitur e x supra demonstrat i s , neque ad ecc l es iam pertinet.

In ecc l es ia vetusta christiana finis, quem, ut supra

observav imus , in ex ierna sua manifestatione ecclesia sibi debet proponere , sci l icet ut corpus Christi spirituale a l i ­quatenus reddat conspicuum, clare et cum efficacia ob ­versabatur animis. Hinc severi tate in lapsos utebantur

ea, quae amori s christiani indolem prodit. Eandem e x

ratione agendi Apostol i , in casu I Cor. 5. 2 Cor. 2 me­

morato, e lucere videmus. Neque secul is proxime s equen­tibus jur i sd ic t i o , quae dicitur, eccles ias t ica hunc chara­cterem exu it . Animos nostros is tangit et movet , dum le­

g imus formulam, qua in coetu praeire solebat episcopus chris l i anis , quum in conventu publico pro poenitenl ibus

Deum rogaturi ess ent; nam e x bis precibus apparet, et

quam ardenter salutem fratrum lapsorum appeterent , et

quam se ipsos non efferrent inani fastu, dum aliorum

considerabant culpam *). For san defectu apostol icae facul­tatis in exploranda poenitent iam sinceritate desideratae

(a Paulo in judicio de receptione excommunicat i 2 Cor. 2

adh ib i tae) factum est , ut in severi tate longius progrede­rentur, quam praxi apostol ica edocti debuisse videntur;

quum ad poenitent iam ex ternam coram ecclesia monstran­dam spat ium plurium armorum postularent. In cathol ica tamen ecc l e s ia seculo tertio et quarto ad mediam tenen­dam inter partes opposi tas schismaticorum, qui vel du ­riorem, quam par erat, vel laxiorem morum discipl inam

urgebant , perducti sunt ii, quos adversariorum facta, car­nalem mentem prodentia, ut praestantiores et vero chri­st ianismo saltem propiores commendant 2). Verum in

secta M ontan istarum commixt io errorum, phiiautiam in­tumescentem et discipl inam non Evangel i cam tes tandum,

1) P re c a t io n is formulam hanc e C onstitu ti, apostol. descrip tam vide apud Q u e r i c h e (Lehrbuch d. christ) . Archäologie) .

2 ) C fr . de Sch ism ate N ovatianorum G u e r i c k e U andbuch der K irch en g es cb . 4 : te autl . pag. 1 1 7 .

rationem severiorem, ab illis in jurisdict ione eccles ias t ica commendatam, suspectam, itnrno rejiciendam, probant. Ab liis orti Donatistae in multis quidem a recta indole chri- stiana alienati apparent, quod ma x i m e conspicitur in a s ­secl is quibusdam fanat ici s ; sed in theoria ipsa de jur i s ­dict ione ecclesiastica exercenda , quantum ex summa c o l ­loquii Carthaginiensis , anno 4 I I habiti, col l igi tur *), nihil fere aliud, quam quod cum praxi veteris ecc l es iae congrueret , propugnavisse videntur. Neq ue enim ul los praeter man i f e ­storum scelerum ob n ox io s e gremio ecc l es iae ex c ludendos contendebant; reos vero latentes judicio d iv ino , ex t r em a die futuro, tradidere 2). Contra A u g u s t i n u s , princeps disputatorum ecc l es iae cathol icae in col lat ione Carthag. , discipl inam inorum ecclesiast icam dixi t accoinodandam es se statui ecclesiae, qui et tunc temporis ne manifestorum quidem peccatorum perfectam separat ionem permitteret; et ubi permultos corripuisset lues , nihil amplius, inquit, restare bonis , quam dolorem et gem i t um , quibus, utpote signis apud Ezech ie l em (cap. 9: 4 ) indicatis, a se pro­pellerent vindictam De i mal is imminentem; hanc enim exspectandam esse , quum multitudo peccatis esset impl i ­cata. Praeterea parabolam de tritico et z izan i i s ( \ l a t th . 13: 2 4 — 3 0 ) in hac disputat ione citavit Epi scopus i l le clarissimus. — Itaque ejus quoque sentent ia confirmantur, quae supra de jurisdict ione eccles ias t ica statuimus, v igente scil icet aut col labescente , prout Spiritus Dei in Ecc l es iae membris adest aut abest . Sed quae eo tempore non fieri potuerunt, neque in sequent ibus exsequi l icitum fuit ob

1) Cfr . A . IV ea i i ( t e r A llgem . G esch ich te d e r christl . R e lig ion und K irch e , H am burg 1 8 2 8 . 2 : tc r Band p ag . 4 5 8 sqq.

2 ) N e a n d e r 1. c. qui e t (p. 4 4 1 not) alFert, quod in hoc c o l lo - qnio a Donatis tica p a r te haec da ta fue r i t p a rabo lae Domini, M a tth . 15: 4 8 —8 0 propositae, expositio : ” hoc de reis la tentibus d ictum, quoniam ret iculum in mari posi tum quid h abea t , a p isca toribus i. e. a s a c e r ­dotibus igno ra tu r , donec ex trac tum ad l i t tus ad purgationem boni seu mali p ro d a n tu r . I tu et la ten tes et in eccles ia constitu t i et a s a c e r ­dotibus igno ra t i in divino jud ic io p ro d i t i , tam quam pisces mali a sanctorum consortio se p a ra n tu r .”

pastorum , non minus quam coetuum, depravationem . In catho lica tamen ec c le s ia , qualis post aevum A u g u s t i n i secu l is proxim is usque ad P apalis imperii fas t ig ia m agis m agisq u e corrumpebatur, non obmutuit jurisd ict io e c c l e ­s ia s t ica , sed a falsis principiis progressa et ad ep iscopos s o lo s , m a x im e vero Papam R om anum delata atque e c c l e ­s iae ju d ic io abrepta, antistitum inso lentium odiis, avari­tiae, fastui inservivit. In ipsa ea doctrina, qua, recte e x ­posita, recta quoque jurisd ict ion is eccles ias t icae exp o s it io nititur, nem pe de ecclesiasticae com m unionis m om ento g r a ­vi, in h a c doctrina, inquam, m ale perversa omne fere cathe­drae R om an ae imperium, quo per secu la pressa fuit e c ­c le s ia , e t conger ies dogm atum ad locum poenitentiae in sy s tem a te depravato R om ano-catholicorum pertinentium radices suas agnoscunt. A tque ad doctores principales primorum seculorum ecc les iae regrediuntur initia deprava, v at io n is , quam haec passa est doctrina. N o ta sunt C y ­p r i a n i , m edio seculo tertio florentis, episcopi in multis praec lar i, effata de unitate ecc le s ia e contra sectas tenenda, quibus inter alia urget, quod, sicut ramus ab arbore abruptus emoriatur, sic quod a stipite ecc les iae vis ibilis se ju n ctu m sit, spirare et v ivere nequeat *). T a lem persua­s io n em de ecclesia vis ibili , una et catholica, in collatione cum D on a tis t is prodidit etiam A u g u s t i n u s 2). N ec la te t , quae e x scriptis C ypriani, ad dominium Papae com ­m endandum allegari so lent, dum episcopus ille, in P e tr i , apostolorum primo, unitatem ecc les ia e , quam propugnabat, s ib i inven ire videbatur. H is v est ig iis progredientes, men­daciorum ope adhibita, Papae im periosi , cum asseclarum turba, decursu temporum pervenerunt ad confusionem , consilia sua mirifice adjuvantem, duplicis potestatis , ordi­nis et jurisd ict ionis , quae clavium nom ine com prehen­duntur. Separatio a societate eccles iae v is ib i l i s , quae a

1) Cf. I V e a n d e r t. c. I : e r It. pag. 2 1 7 .2) Id . 2 : t e r It. p. 45H sqq.

congrcgmionc* sanclorum, hon quantum, di st afen t, idem illis

valuit, ac disjunctio a Christo; exconutiunical io epi s co­

palis, vel Papae, cum peccatorum retent ione in conceptu

perverso cathol ico coincidit ; contra receptionem in ecc l e ­

siam vel societatem eccl es ias t icam et gratiam divinam

remiss ionis aequaverunt . Huc referendi abusus sat isfa­

ct ionum humanarum. Quum enim poenitent iae s i gna, a

vetusta eccl es ia postulata, revera naturam sat isfact ionis ,

quae ecclesiae praestanda erat, haberent; per confus ionem

memoratam accidi t , ut exis t imarent in ecc l es ia ca­

thol ica homines, se eccles ias t ic i s poenis D eo sat isfacere.

Quum dispensat ionem ab his poenis sibi arrogarent P a ­

pae , indulgentiarum orta est foedi tas , quae theoria de

thesauro supererogat ionis fulta est !). Etiam in confe s ­

s i one auriculari 2), in conci l io l V : o Lateranens i (anno

1 2 1 5 ) sancita, commixt ionem, quam d ix i mus , Papa s ta­bil ivit, complectendo confes s ionem semel anno injunctam

et sat isfactionum necess i tat em 3) eodem Canone. (X X I .

Cone Lateranens . IV . quem vide apud G u e r i c k e A Hin.

ehr. Symbol ik p. 730 ) .Constat banc, quam indicavimus doctrinae de p o e ­

nitentia depravationem et inde ortum clavium per indul­

gen t ia s abusum Lutherum exc i tav is s e ad T h es e s suas a n ­

no 1 5 1 7 de bis rebus edendas, unde incepit re l i gion is et

1) Non c rc est multis lieic p roponere Scholas ticorum , L o m b a r d i , A l e x a n d r i ( l a l e s i i , A l b e r t i M a g n i ct T b o m a e A q u i n a t i s dogm ata , quibus doctr ina de poenitentia e t indulgenti is c o r ru p ta e ec­clesiae catholicae per augm enta ad fast ig ium er ro rum p e rd u c ta est. C f r . G u e r i c k e I lau d b . der K irch en g rsch . 4 : te Aull. ! : te r 11. p. 3 0 0 . it. ejusd. Allin. cbristl . Sym bolik p. 7 4 1 sqq. — Pro l ixo sermone, quomodo per gradus pubi en poen iten tia , in r e te re E cclesia us i ta ta , ili P a p is t icu in systema indu lgen tiarum com m utata sit , exponit M. C l i c u i - n i t i u s in opere im m orta l i E xa m . Conr.il. T riden t. P a r t . IV . C ap . 4 .

2 ) A qua quomodo differat p r iva ta confessio, in E cc le s ia nos t ra an tehac o rd ina ta , vide apud J . B- Carpzov . I sa g o g e in L ib ro s S y m - bolicos Eccl:ae L u th e ran ae p . I 1 0 0 .

3 ) Usque a P e t r o L o m b a r d o ( j - 1 1 0 4 ) poenitentiae t res a catholicis num eran tu r pa r te s : contritio Cordis, confessio oris, sa tis factio operis.

ecc les iae Reformatio. Evangel ium docendo de morte Je su Christ i , unica caussa remiss ioni s peccatorum, et de hac remis s ione obtinenda per fidem solam, in animo vere poe- nitente a Spiritu Sancto per verbum Evaugel i i procreatam, Reformatores systema cathol icum et de satisfactionibus humani s et de Papae imperio (quod c lavium male e x p l i ­catae et ad se falso arreptae potestati superstruxerat) everterunt . N e c al iam doctrinam, quamvi s non ita omni­bus rationibus expl i catam, ante Lutherum multis secul is tenuerant , qui veritatem christianam sal tem in his prae­c ipuis capit ibus tuebantur 1). Quid senserint Lutherus et con fes sores ecc l es iae nostrae de clavium potestate, et ordinis et jurisdict ionis, supra indi cavimus, nec non quo­modo, inst i tuto absolut ioni s privatae in ecc l es ia nostra ordi­nato, illi, quae in peccatis ret inendis dimittendisque versatur, viam parare voluerint . Restat, ut v ideamus, quem suc­ce s sum in eccl es ia nostra habuerit potestas jurisdict ionis, de qua doctrinam symbolorum nostrorum S:ae S:ae con­ven ien tem exposu imus . — Lutherum gravitas rerum, quae ad morum discipl inam eccles ias t icam spectabant, non fugit, quod e x verbis ejus descriptis multifariam proba­tur ~). Fu it una cum ali is auctor inst itutionum ad Pa-

1 ) C fr . de antecessoribus L u th e r i A . G . R u d e l b a c h in p r im o r ­diis l ib r i .” R e fo rm ation . L u th c r th u m umt U nion” : — nec] non e jusd. t r a ­c t a tu m : l)a s historische R ech t tier R eform ation e tc . ln Z eitsch rift1 8 4 0 . 3 : tcs II.

2 ) ” Mo sc h re ib t I). M a r t . L u t h e r in einem B edencken . . also ( W i t t . T o m . 12 f. 2 1 0 ) : ” Ih r tbä te t wohl d a ran , und liesse mirs gefa llen , so ih r den Rann w ieder anr ich ten könnte t nach W e i s e undE x em p e l d e r e rsten K i r c h e n .......................... Hoch w ä re solche Disc ip linvonnöthen, denn d e r Aluthwille, dass jed e rm an timt, w a s er nu r will , nimint zusehends IJeberhand und w ird durchaus eine lau te re S c h in d e rcy . . . . Ach dass doch derse lb ige T a g unser E r lö s u n g sch ier käme und mache des grossen J a m m e rs und tcullischen W e s e n s ein Ende. A m en”. — Im U n te r r ic h t d e r V is i ta to ren an die P l ä r rh c r r n im C h u rf i i r s te n - t h ii in zu Sachsen, w e lch e r mit zweyen V o r re d e n D. AI. L . ausgangen, f indest du vom rech ten chr is t l ichen Raune diese W o r t e : E s w i rd auch gut , dass man die S t ra fe des rechten und christ l . Hannes, davon g e ­schrieben s tehet Alatth . ani 18:ton C a p . , n icht liesse abgeben . D arum w elche in ü Den f l iehen Laste rn , als E hebruch , täg l icher V ölle rey und dergle ichen liegen, und davon nicht lassen wollen, sollen n ich t zu dem

stores Je iis, qui excommunicand i erant, et de ordine , quo adversus eos procedere oporteret 1). Sed quamvi s lau­daret Lutherns rat ionem apud fratres B oh em ico s sanci­tam, quorum per decennia al iquot ordinata erat eccl es ia , et a legal is eorum, ad se per v ices quinquies mi ss i s , ad­moneretur de meliori forma jurisdict ionis tal i , qua lem i l l i habebant , congruentem cum principiis snpra al l at i s 2), non tnmen fieri posse dnxi t , ut discipl inam, fratrum disc ipl i ­nae s imi l em, apud suos in f e rr e t 3). Censebat enim ad eam requiri majores progressus christianismi apnd popu- ttm, quam quos in eccl es i i s suis reperiret ve l sperare

posset , quod fuit in causs is , cur neque Synodi H e s s i e n - sis (Homburgi anno Ï 5 2 C convocatae) ex s equ end a putaret decreta, quibus populus ad crebram part icipat ionem di­scipl inae ecclesiast icae arcessebatur 4). Ta m en versus fi­nem vitae suae videtur Lu lherus ad discipl inam ecc l e s ia ­st icam fel icius ordinandam se acc inxi s se , si Comenium (Bohemicorum episcopum ult imum, qui his toriam eorum conscripsit ) audire vo lumus . Narrat enim ult imis legat is

heil. S a c r a m e n t gelassen w erd en . D och sollen sic e t l ichem al zuvor verm ah n e t w e rd e n , dass sie sich bessern” . C. P o r t a 1. c. p. 6 8 5 A 6 8 4 .

1) U tra q u e haec in d ica ta sunt in C onstitutione C onsistorii V iteber- (fcnsis a L u th e ro aliisque T heo log is éd ita . 1. c. 6 9 2 , 6 9 4 .

2 ) Cfr . C. R o t h e 1. c. p. 1 2 7 n o t . , ubi d escr ib i t e t la u d a t in­s t i tu ta ecclesiastica Rohemoruin et in te r alia haec r e f e r t : ”D ie K i r - chciizucht w urde in V e rb in d u n g des P a s to r s mit dem L a i e n - P r e s b y - te r inm nach M atth . 1 8 : 18 flg. g e ü b t . D iese E in r ic h tu n g e n b e s ta n ­den bei ihnen, ehe L u th e r a u f t r a t ” .

5 ) ”L u th e r bew u n d er te diese (.ihre G em ein d eo rd n u n g ) , doch schrieb er ihnen 10*17» : ” W i r , die w i r m it ten in Sodoina und G o m o r ra und Babylon ien wohnen, sehen nicht , w ie w i r m öchten einen solchen feinen züchtigen wandel ausw endig an r ic h te n ” . I d . I. c.

4 ) H ö f l i n g 1. c. p. 3 2 : ” W a s L u th e r in Beziechung auf die B e ­schlüsse der f lo m h u rg e r Sy n o d e sa g te , dass er sich nicht g e t ra u e , die G e ­meinden hei ihrem dcrm aligen Z us tande zu solcher A c t iv i t ä t au fzu ru ­fen, das begründe te in unserer K i r c h e eine her rschende un d d a u e rn d e P r a xis” . — De decretis Sy n o d i il l ius ex votis L a m b e r t i A v e n io n i - ensis conceptis et a P h i l i p p o p r inc ipe ( L a n d g ra v io ) cum a r d o re ap ­p roba t is , sed eoeluum languore exs tinc tis c fr . C a r l R o t h e 1. c. p. 6 9 , sqq. —

fratrum, anno I 5 4 1 , Lii therum respondi s se: "Papatum aliter disturbari non potuisse, nisi suhvuls is omnibus, quae h u ­manae superst i t ionis jugum consci ent iarumque vim redo­l erent : nunc autem, dum in contraria videat ruere m u n ­dum, agnoscere , necessario e sse obsistendum reparandam- que discipl inam. Qua de re ser ias fore cogi tat iones , s i ­mul atque respirare dabitur” *). Neq ue vero fructum conspicuum studii Reformatori s nostri ad banc rem c o n ­tendent i s intra spat ium quinque annorum rel iquorum vitae e ju s deprehendimus , praeter Consis toriorum eccl es ias t ico­rum formant, anno ante mortem Lutheri ( 15 4 5 ) proximo, reform ation is fo r m u la 2) , quae dicitur, determinatam. In consi stori is , viris clericis una cum laicis (pi is atque eru­dit is) censuram falsae doctrinae nec non vitae l ibidinosae, f ormula i l la committit , i i sdemque excommunicat ionem quoque inf l igendam et caussas matrimoniales decernendas adsigna t; magistratu christ iano civi l i ad haec omnia e x s e - qnenda adjuturo. S i vero Consis toria, ut judicia su pe ­riora, potuerunt quodammodo inspect ione ecclesiarum fungi atque minis t ros exp lorare et regere , eoque reformatae eccl es iae (de Scot i ca ma x im e cogitamus) Presbyteriorum (qua denominat ione pass im apud D ogmat i cos nostros con­sistoria appellantur) ofl ici is sat isfacere, nequiverunt tamen i t em vices supplere decuriarum iu s ingul i s coetibus e x Melanchtonian is principiis (quae supra retul imus) insti­tuendarum. E x ipsis enim coet ibus hae prodire debe­bant, quo spiritus in i l l is v igent is , ad malos mores cast igan­dos efficacis, vim exprimerent . N eq u e vero multis coetibus praeposi ta Consis toria vitae rat ionem, quae in s ingul i s

I ) R o t Ii e I. c.2 ) Q uam , jussu p r inc ip is E le c to r is S a x o n ic i , T h eo lo g i ejus (L u -

t l i rrus, B u g e n hagen, Casp. C re u z ig e r , G e . M aior , P h . Melanchtlion), in te r eos, ut v ide tu r , p raec ipue M elauch thon , conscripserun t, u t C a e ­sa reae m ajes ta t i , quae talein formant a P ro te s ta n t ib u s poposcera t, iu Comiti is des t ina tis p ro p o n e re tu r . — Cfr. de hac formula et to ta o r i ­gine C onsistoriorum ecclesiae nos trae A . G . R u d e l b a c h von den G renzen d e r K i r c h e n - u. S t a a t s - G e w a l t (Zeitschrif t . 5 : tes II . 1 8 4 9 . pag . 8 2 sqq.) .

eral , sal is cognoscere poterant, neque ut in viris, in hoc tribunali ju s dicturis, rectum studium eccl es iae salutis adesset , elect ione eorum provisum erat. Desiderabantur col l eg ia inlimi gradus, sed inaxime necessaria, decuriae supra adumbratae, quas in sinu suo coetus unusquisque

habiturus fuisset et a quibus (apud Scotos: K irksession ' )) in Sco tia delegantur, qui in presbyteria res eccles ias t icas moderaturi sunt. Haec ratio in Ecclesia nostra non re­cepta fuit, quum Consistoria minus ab eccl es i i s prodierint, quam a magistratu civi l i et suppleta sunt et adhibita

utpote organa, per quae gubernat ionem eccl es iae principes civi tatum exercerent . N on hoc l oco reprehendimus, quod ecc l es iam nostram potestati civili tuendam et inspect ione summa moderandam commiserint reformatores. Ut aliam rat ionem illis temporibus videntur non tenere potuisse, i ta difficile dictu, utrum eccl es iae commoda promoveri t an impediveri t magis il la ecc l es iae nostrae cum civitate arcta connex io 2) Nunc tantum deploramus, quod in coe­t ibus s ingul i s Lutheranis non exst i terint vel forsan, ubi adfuerint vel adsint, non ad rectum vigorem suum per­venire potuerint, quae discipl inae morum, in suo quodque coetu, curam et exerc i ta ti onem habitura essent judicia ecc l es ia s t i ca ; et quod non e x ipsa quasi vita ecc l es iae ex iv er in t il li , quibus diocesana gubernatio commissa fuerit. In his sal tem Reformatae eccl es iae exemplum nostris a l i ­quatenus imitandum fuisse ex i s t im a m u s 3). Neque minus

1) Cfr . J u l i u s W i g g e r s K irch l ich e S ta t is t ik . 2 : le r I land . pag. 5 5 4 sqq.

2) Q uae l l u d e l h a c h liltro novo (8 vcthice verso: Den E va n g e li­ska H yrku /örfa ttn ingens uppkom st och principer) multa d isse r i t (7 :amaxime p a r te t rac ta tus) <le s ta tu magis magisque co r ru p to ecclesiarum, q uae cum s ta tu civili a rc t iss ime ju n c ta e e ran t (S ta tsk y rk o r) , lion omnia ex illo nexu, sed a defectu p ie ta t is verae ili seculis proximis duohus, quem m ultae et iam al iae caussae p epe re run t , p raecipue d er ivanda sunt, quamvis non infit iandum varias civiles ord inat iones passim d e p ra v a ­tionem ecclesiae adjuvasse.

5 ) Unitas f ra t rum ftohrm icorum , see. l«>:o et 16 .0 , de cujus con­s t i tu t io n e ecclesiastica, m agnopere a nostr is lauda ta , sup ra mentionem fcci iuus, etiaiu seniorum collegia in unoquoque coetu ad morum ccn-

in defectu Synodorum, quae in illa ecc le sia convocantur, sed apud nos obsol everunt , defectum Eccles iae nostrae re- perimus . Certe Th eo l og i nostri , ut longa serie conquest i sunt de discipl ina morum in coet ibus col lapsa, ita vera Presbyteria *) et Syno dos commendaverunt , atque harum f ormam, quam jus tam habebant, in libris suis dogmat ic i s del inearunt 2). — Sed ut Servator noster in loco funda­mental i doctrinae, quam nobis tractandam proposuimus, promis sum, quo ( \ la t th . 1 8 : 18) e cc l es iae suae potesta­tem excommunicand i , apud Deum vali turam, committ it , in eo co n tex tu proponit (confer versum 18:um cum sequent ibus duobus) , ut constet , Eum loqui de recta et vera ecc l e ­s i a; sic A u g u s t i n i et L u t h e r i s entent iae , antea a no ­bis depromtae, et quae supra de condit ione discipl inae ecc le sia st ica asseruimus , f irmantur exper i ent ia , quae docet , non omnino a formis pendere vim jur isd i ct i on is ecc l es ia­st icae, verum ab ipso Spiritu Ecc les iam vivificante pro ­cedere. Apud D an os e. gr. inde ab initio sectili 1 7 :i coetus singuli habuerunt co l l eg ium virorum, qui a d ju ­tores sacerdotis appel l abantur3) et jurejurando adstricti erant ad vitam parochorum observandam atque ut mini­stro ecc l es iae prnesto e ssent consi l i o factisque in di­scipl ina morum exercenda. Quam vero in Dania ex hoc instituto fructus exoptat i minime exst i ter int , id quod ministris perditis max im e vit io datum fuit, monstrant h i ­storiae Dan icae ecc les iae periti ’).

suram ad h ib eb a t , nec non Synodos u s u rp a b a t . I n t e r ecclesias L u th e - ranas , ea, quae in H olla n d ia f loru it , (quam tes te R u d e l b a c h 1. c. p . '1 0 0 S p e i i e r u s adam avit ) similem formam ecclesiast icam, ut v id e ­tu r , ex R efo rm atis ecclesiis vicinis sibi adseiv it .

I ) IVoii t a m e n m o d o R e f o r m a t a e e c c l e s i a e p a s t o r i c o o r d i n a t n , i m m o p r a e p o s i t a , s e d a d j u r i s d i c t i o n e m , i n q u a p a s t o r e t i a m p r a e i r e d e b e a t , e x e r c e n d a m a d j u n c t a .

ä ) R u d e l b a c h von den G rä n z e n d e r K i r c h e n - u . S t a a t s g e w a l t , p a g . 8 9 åc 9 0 .

3) O r tu m hujus collegii ( in S y n o d o Dafniensi 1G 29) e t p e r om ­nes coetus d i la ta t ionem ( 1 G 4 9 ) , cum p lu r ibus huc per t inen t ibus , r e fe r t R u d e l b a c h (Ren E v a n g . K yrkoförfrs uppkom st etc . pag. 1 2 0 sqq .) — Ofiicia ejusdem secundum legem R anicam vide apud l ' o n t o p p i - d a n (Coll. P as to r , p. 4 3 2 s q q . )

4 ) I tudelhach 1. c. p. 1 2 3 .

In patria nostra tam definita judicia ecclesiast ica in coet ibus non sancita fuerunt, nisi tempore l ong e poste­riori, sed eo non deterior status ecc l es iae nost rae , quam v ic inae supra memoratae D a n i c a e , fui sse videtur. Etiam fere coaeva fuerunt in S v e c ia consi l ia de coetuum in discipl ina morum participatione *), quae vero per spatium secul i non nisi in quibusdam dioeces ibus (speciatim in Aboëns i post annum 1 6 7 3 e x ordinat ione G e z e i i i ep i ­scopi) de l ega t iones coetuum ad morum censuram pro­creaverunt. L e g e definita has del egat iones (Sve lhice K yrko rå d ) anno primum 18 17, de inde 1 8 4 3 , const i tutas reper i mus , quamquam in pr iv i legi is clericis 1 7 2 3 mini­stris eecles iae permissum fuit, ut al iquot eccl es iae princi- pum adsciscereat sibi ad correct ionem eorum, quorum vita scandala g igneret in ecc l es ia 2). A l ia s inde a primis de ­cenni i s secul i I7 : i ad totum coetum congrega tum tales casus passim relati fuerunt , quod ob caussas haud abs ­trusas minus probandum erat.

Nam si, pro praesenti statu perdito, qui hactenus fuit, christ ianismi, difficile e s t paucos viros reperire in coetu, qui ad co l l eg i a eccl es ias t ica animum afferant studio recti et prudentia agendi quodammodo tinctum, quomodo fieri posset , ut, si mult i tudinem advocare ve l ­l emus, succederent consi l ia de inorum pravitate e x princi­pi i s christ ianis cast iganda! Certe in hac re ( id, cujus uti ­l i tas alio respectu ambigua est ) ecc l es io lam in ecc l es ia

I ) A . E . K ni», ( in l ibro : Die vornehm sten E ig e n tü m l i c h k e i t e n d e r schwedischen K i r c h e n V e r f a s s u n g . S t u t t g a r t 1 8 8 2 ) dem o n s tra t conventus pnrochiales ( Sockens täm m or) jam in actis eccles iastici« regis Gus tav i l , a n n o 1 8 8 4 , u t rem non novam, tunc vero a l t e g c sancitam, nominar i, et coetuum jus de rebus publicis de l iberand i ex vetusta li­b e r t a t e populi Svecani deduc i t . S ed advocationem ecclesiae ad j u r i s ­dict ionem eccles iast icam decre t is C le r i in conventu anno 1 6 1 2 coe­ptum esse docet ( p a g . 2 0 ) . Delegat ionum coetuum, quae Kyrkordd. ap p e l lan tu r , h is to r iam b re v i te r n a r r a t p a g . 2 1 sqq.

2) Cfr. II a m i t r a e i P a s to r a lc u r s ( l l e rn ö s a n d 1 8 0 4 ) 1 H ä f te tpag . 81 sqq . , ubi vota p ro n u n t ia n tu r de lege nondum ed i ta ra t ionem horum jud ic io ru m d e te rm in a tu ra . Q u om odo antea, inde a tem pore re form ation is , morum d isc ip lina in eccles ia t r a c ta ta fueri t , vide apud Ii a e I t e r ( H is to r iska a n m ärk n in g a r om K y rkocerem on ie rna) C a p . 4 b .

opus est constituere. At vero quomodo in judicia i l la, ut nunc se res habent, si qui in coetu sunt christ iani , introducendi; et qua ratione decreta eorum sibi consistent , nisi amore boni rectique in ecc l e s ia praevalente nitantur? Regreditur itaque tota caussa jurisdict ionis ecclesiast icae, si f e l ic es progressus nactura est, ad fundamentum eff ica­ciae, qua verbum Divinum vim suam exse ra t ad animos sensu rel i gioni s recto imbuendos. Quemadmodum in p o ­tes tate j am considerata, quae ordinis dicitur, monstra­tum fuit, quod Spiri tus Sanct i omnino est per verbum, ministris e cc l es iae commissum , generare fidem , s ine qua remiss io peccatorum nul la e s t , nec non proeco - nio , unde poenitentia oriri pos s i t , vim suam addere; sic in altera parte potestatis clavium, quae jurisdict io dicitur, s ine Spiritu eccl es iam agente humana consi l ia erunt irrita. Haec autem quod attinet, utpote quae ex ter io ­rem ordinem finibus eccl es iae accommodatum studeant defini­re, e cc l es iae Svecanae in judici i s ecclesiast ic i s coetuum sin­gulorum s ive co l l eg i i s , quae Sue thi ce K yrko rå d nominan­tur, haud multum ampl ius des iderandum videtur, si ratio i l la sanciatur, quae nova l ege anno 1 8 4 6 edita proponi­tur. Pr imos duos gradus, ut dicuntur, admonitionis, quos vetus l e x praecedere jubet , consensum sequens theo logo ­rum nostrorum (e x loco Matth. 18: 15 etc. talem ratio-

• \nem probantium) et al iarum eccl es iarum Protestant ium, nova l e x retinuit, sci l icet quod peccator primum a ministro so l o , deinde duobus vel tribus viris piis e x coetu accitis, ad poenitent iam impell i debeat (quarum admoni tionum secunda nunc ad co l l eg ia coetuum s ingulorum perlinet). Sed post has admoni t iones contemtas , ed ic tum, quo et iamnum obl iga­mur (anni 1 84 3 ) , verbis ambigu i s praecipit (§. 5 ) , ut porro progredi liceat via, quam pro casibus diversis l e g e s const i tuant; nec clare constat ad juri sdict ionem ecc l e s ia ­st icam, quae excommunica t ione absolvitur, totam rationem tendere \ Sed nova lex tertio loco Pastori ju s vindicat

1) In legis roga t ione p ro Eccles ia Fcnnon ica ( F ö rsla y till K y rk o -

5

peccatorem obst inatum ab usu Sacrae Coenae arcendi, et

pergit principia vere pastoralia s eq u i , praec ip i endo , ut

pastor debeat eum, qui ita exc lusus e s t , in posterum cura

sua amplecti et, si poeni t ent iae s i gna ediderit, iterum ad

Sacramentum admi ttere , talem vero recept ionem col l eg io

eccles ias t ico i n d i c a r e 1). Contra ex co m m u n ic a t i o , quae

m ajor dicitur, quia naturam civi l i s poenae induit, nec non

confess io, quae mani festa vel publ ica nuncupata est ( up­penbar kyrkopl ik t”) , quia poenarum civi l ium indolem ha­

b e n t 2) , recte in nova l e g e omittuntur. — Id vero in i i s ,

quae haec l e x de co l l eg i i s ecc l es ias t ic i s coetuum sanci en­da ducit , non omnino probare po s sumus , quod illis co l l e ­

gi i s (K yrkoråd) adimit ju s cogendi homines , ad coetum

pert inentes , ut arcessit i appareant. Nam sic omnino in ­

ter hujus aevi homines i l la judi cia impotentia sua e van e ­scent. Hoc et iam saep ius futurum esse legi sl atores prae­sagiunt 3). Sed quum n ihi lominus rationem a s e propo­

si tam defendunt dis t inct ione (per se praeclara et a legi—

laq fö r S torförstendöm et F in la n d anni 1 8 4 5 X V C ap . 8 § . ) quod ad il lum finem co n tend i t p ro c e ss u s , e tiam minus ap p a re t . Nain in bis t e rm in a tu r : ” H v a r , som a f 3 :ne g ån g e r fö rnyade fö rm an in g a r sig ej r ä t t a r , må K y r k o rå d e t offenteligen från p red iks to len varna ocli till b ä t t r in g u ppm ana lå ta , d é r synne r l iga skäl d e r t i l l ä r o .”

1) F örslag til l I iy rk o la g a n n i 1846 C ap . 3 . §. 3 .

2) Hanc indolem esse confessionis manifestae scu p u b l ic a e , con­firm at edictum reg ium an te a l iquo t annos p rom ulga tum Kongl. B r e f - vet til l Consist, i L in kö p in g d . 29 A p r i l 1830 fin. ( V id e ” K y r k o ­lagen samt F ö r f a t tn in g a r , på K onungens befalln ing u tg ifna . V p sa la 1 8 4 5 pag. 1 3 0 ” fin.) — A . E . K n ö s (1. c. p. 17 1 ) , postquam con­cessit confessionem banc poenae civilis speciein habere , m em ora t d e ­c re ta R eg is e t S ta tu u m r e g n i de eadem ex nova lege c r im ina li , quae ro g a ta e s t , excludenda . — Q u o d R efo rm ato res excom m unicat io ­nem a poena civili se p a ra n d a m vo lu e ru n t , ideoque e a m , quae tunc m ajor d i c e b a tu r , r e je c e ru n t , d em o n s tra tu r loco A rtic . S m u l c a I d. ( I X De excommunicatione init.) p»g- 3 3 3 ed. R echenb . — In n o ­va lege Ecclesiae Fennon icae p roposi ta (Cap. X) confessio p u b l ic a , nomine m u ta to , aperta ( ” öpp en sk r i f t” ) d ic ta , ad formam re d a c t a est, quam nos in reos m inorum criminum condem natos u surpam us e t nunc confessionem pr iva tam (” enskild sk r i f t” ) appellam us. — Nec ea m u ta t io absona v ide tu r , s iqu idem eccles ia c iv il i ter punitos non facile po tes t sine omni confessione rec ipere .

3 ) M otiver pag . 3.

bus prioribus neg lec ta) fraternae correct ionis et officiorum, quae ad accensos c iv i les pert inen t, vereor tamen, ne quo­dammodo comm ixt i o facta sit rerum diversarum. Ab a l ­tera parte largimur lubenter , poenas c ivi les mulctarum etc. a discipl ina eccl es ias t ica abes se debere; ab altera vero nequimus concedere , quod jura eccl es iae magi s, quam al iarum societatum, ab hominibus in ea constitutis l aedun­tur. Si vel non ad opem brachii secularis (quod tamen ah e cc l e s i a , ut ab a l i i s societat ibus , quae in civi tate sunt , vim propulsare debet ) in tali casu confugere l i c ea t , certe tamen permittatur e c c l e s ia e , ut ratione sibi propria eo s , qui nondum ex illa egres s i sunt , adigat ad obed i en t iam , exc ludendo a cummunione sua s i ve usum Sacrae Coenae d en ega nd o

Sed jam finem opusculo imposituri vota fac imus , ut Spiri tus D e i , vi verbi S u i , ad cujus efficaciam in tractatu nostro rem cunctam retul imus, velit Suam eccl e­s i am christianain propediem ab imbeci l l i tate , qua diu e langu i t , l iberare e ique robur rectum conferre r}XtxiuS tö nX^QMfiatoç X y io tö , ad quod (ut dictis Eph. 4; 1 1 — 4 3 edocemur) o m n e verbi ministerium tendere debet et sine quo clavium po te s ta s , quam Christus eccl es iae suae tra­di di t , pleno vigore s u o , de cujus defectu tot pii questi 6unt et conqueruntur, erit destituta.