ĐAU BỤNG CẤP Ở TRẺ EM

Bs Nguyễn Hữu Chí

Khoa Siêu âm-BV Nhi Đồng I

TỔNG QUAN

• Vấn đề khá thường gặp trong thực hành nhi khoa

• Nguyên nhân rất nhiều:

-Tại ổ bụng: ống TH, niệu dục, gan mật…

-Ngoài ổ bụng: viêm phổi, tâm lý..

• Đau bụng cơ năng hay thực thể

*Các đặc điểm sau gợi ý nguyên nhân thực thể:

-Thay đổi hoạt động thường ngày của trẻ

-Đau bụng kéo dài trên 1h

-Vị trí chính xác của điểm đau

-Đau về đêm, làm trẻ thức giấc

• Thăm khám Ls đầy đủ và hệ thống

-Không quên ktra cơ quan sd ngoài và các lổ tự nhiên

-RL đi tiểu

-Phản ứng thành bụng

• Bệnh cảnh toàn thân:

-Sốt, táo bón, tiêu chảy hay tiêu máu,

-Ban xuất huyết dạng thấp….

• Một số XN đơn giản:

-CTM, CRP,VS.

-TPTNT..

CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH

• ASP

-Hơi tự do

-Vôi hoá trong ổ bụng:

sỏi RT, sỏi đường niệu

sỏi túi mật, khối u vôi hoá..

-Dị vật

-Các quai ruột dãn, mức khí-dịch

-Dãn khung đại tràng..

• Siêu âm

-Khảo sát các tạng, ống tiêu

hoá, khoang FM

-Echo-dopper, đánh giá tưới

máu

ĐAU BỤNG KÈM SỐT

Bệnh cấp cứu ngoại khoa rất thường gặp:

- Chiếm 25% trẻ nhập viện vì đau bụng

- >40% PT cấp cứu bụng

Chẩn đoán chủ yếu là lâm sàng Tỉ lệ cao chẩn đoán không chắc chắn (30%) LS -> VRT bỏ sót : 28-57% (trẻ <12 tuổi) gần 100% trẻ < 2 tuổi 23-73% RT vỡ: trể, RT vỡ: Abces, VFM, NTH, TR, Vô sinh , Tử vong

1.1.VIÊM RUỘT THỪA

20-30% mổ có RT bình thường

Mổ cắt RT bình thường có b/c sau mổ

4-14,5% (3% TR non không liên quan mức độ viêm RT)

Nhiều bệnh lý tương tự:

.Viêm hạch mạc treo, Bệnh viêm ruột...

.Bệnh lý đường tiết niệu, bệnh lý phụ khoa

Cơ địa đặc biệt: béo phì, bệnh HH, quất khóc…

Xquang, CT, Echo...

VRT

ASP

Bình thường: > 50% (nếu chưa thủng)

Có thể gặp:

.Tắc ruột (43%)

.Hơi tự do (33%)

.Mass HCP (24%)

.Sỏi RT (29%)

VRT

SIÊU ÂM

Puylaert 1986: kỹ thuật siêu âm đè ép Tiêu chuẩn Sens : 84,6-100%, Spe: 97,6%, Acc: 92,4% (Radiology 1992; 185:549-552 )

Hạn chế:

-Phụ thuộc người đọc

-Ruột chướng nhiều hơi

-Béo phì

VRT

VRT có biến chứng

• VFM toàn diện ( LS)

• VFM khu trú hay abces RT

Thường ở HCP, nhưng có thể gặp những tình huống sau:

-Sau manh tràng, dưới gan

(≠blý đường niệu, blý túi mật)

-Vùng chậu (≠blý niệu dục)

**Có hai dạng Ls đặc biệt:

-Trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ <3 tuổi: VFM

-VRT giả u: thường do dùng KS trước

CT

Sen: 90-100%, Spe: 91-99%

Ưu điểm:

-Ít phụ thuộc người đọc

-Thấy rõ tình trạng RT viêm

Nhược điểm:

-Chi phí

-Nhiễm tia, thuốc cản quang

VRT

Soûi nieäu quaûn

XH thaän treân beänh nhaân hemophilia

Xoaén tai voøi P

XH nang hoaøng theå

Teratome BT

Lao phúc mac

Vieâm ñoâng ñaëc thuyø döôùi phoåi phaûi

Pediatric Radiology (2000) 30:94-98

Mổ RT bình thường Mổ RT vỡ

Ngoaïi khoa 13% 29%

NK+Sieâu aâm

8% 23%

1.2.VIEÂM HAÏCH MAÏC TREO

Haïch maïc treo bình thöôøng Thöôøng do sieâu vi Taùc nhaân VT khaùc: Yersinia enterocolitica,

Helicobacter jejuni, Campylobacter jejuni,

Salmonella or Shigella species Thöôøng gaëp ôû TE vaø treû vò thaønh nieân Soát, ñau buïng, buoàn noân, T chaûy Ñau vaø ñeà khaùng HCP

-thay ñoåi theo tö theá bn Taêng BC

Vieâm haïch maïc treo

1.3.Vieâm ñaøi beå thaän caáp

Abces thaän

1.4.Vieâm daï daøy-ruoät

• Thöôøng gaëp ôû TE• Beänh caûnh Ls thöôøng khoâng ñaëc hieäu

(oùi, tieâu chaûy)• ASP: -Ruoät chöôùng hôi -Moät soá möùc khí-dòch• Echo: -Daõn öù dòch trong caùc quai ruoät -Cho pheùp loaïi tröø LRC

ÑAU BUÏNG KHOÂNG SOÁT

2.1.XOAÉN RUOÄT

Beänh lyù caáp cöùu ngoaïi khoa khaånTöû vong 21-38% Nguyeân nhaân -RXBT -Toàn taïi daây chaèng roán maïc treo, …

hoaëc do daây dính sau moå -Toàn taïi oáng roán maïc treo, tuùi thöøa

Meckel. -U nang maïc treo, khuyeát maïc treo -Thoaùt vò noäi, teo ruoät non, taéc ruoät

phaân xu…

RXBT- LAÂM SAØNG

Khoảng 45-80% RXBT coù bc xoaén ruoät

25-40% xaûy ra trong tuaàn ñaàu sau sinh,

50-65% ôû treû döôùi 1 thaùng

75-90% ôû treû döôùi 1 tuoåi

RXBT ôû treû lôùn hay ngöôøi lôùn

BEÄNH CAÛNH LAÂM SAØNG

Caáp -Khôûi phaùt ñoät ngoät vôùi: .Ñau buïng caáp, noân oùi, tieâu maùu (±) .Soác, truïy maïch, thôû nhanh… .Chöôùng buïng, phaûn öùng FM, soát (treå-

coù hoaïi töû

ruoät).Maõn .Ñau buïng côn taùi phaùt, oùi (±) .SDD, HC keùm haáp thu, BL ruoät maát

ñaïm

Ñaûo vò trí maïch maùu maïc treo traøng treân

Sen 86%, Spe 92%,

PV+ 89%

Whirlpool’s sign

TOGD: Vò trí goùc Treitz- Hình

xoaén vaën

CCÑ: khi nghi ngôø xoaén caáp

• Do moät ñoaïn ruoät chui vaøo loøng moät ñoaïn ruoät keá caän ->TR cô hoïc

->Hoaïi töû ruoät bò loàng (2,5% tröôùc 24h

82% sau 72h)• Laø beänh caáp cöùu ngoaïi khoa, • Thöôøng xaûy ra ôû treû nhuõ nhi (80-90% 6 th-

2tuoåi) +voâ caên (vieâm haïch maïc treo, theo muøa)

• Tröôùc 3 thaùng vaø sau 5 tuoåi, ñöôïc xem laø thöù phaùt hay coù nguyeân nhaân thöïc theå

2.2.LOÀNG RUOÄT CAÁP

LAÂM SAØNG

• Tam chöùng kinh ñieån:(<50%)(12% BV)

+ Ñau buïng côn, khoùc theùt töøng côn

+ Noân oùi

+ Tieâu maùu

• Sôø thaáy u loàng:(85%)(40,5% BV)

• Thaêm tröïc traøng: boùng tt roãng, maùu theo gant

• Nhöõng daïng LS laàm laãn: nhieãm ñoäc, tieâu chaûy, taéc ruoät, hoäi chöùng mass ñôn thuaàn

Test Sen (%) Spe (%)

ASP 45 45

Sieâu aâm 98-100 86-100

Lavement 100 100

Moät soá vaán ñeà

* LR taùi phaùt:

-10% neáu thaùo baèng nöôùc hay hôi

-2-3% neáu moå thaùo loàng baèng

tay

-0% neáu moå caét u loàng

* Beänh caûnh laâm saøng khoâng ñieån

hình

* Loàng ruoät hoài hoài traøng thoaùng

qua

2.3.VIEÂM TỤY CAÁP

• Nguyeân nhaân:

-Chaán thöông

-Nhieãm truøng: quai bò,

-Thuoác

-Baát thöôøng tuïy, maät

-Soûi, giun chui ñöôøng maät

• Laâm saøng:

-Ñau, ñeà khaùng vöøa->nhieàu

-Chöôùng buïng

-Khoâng vaøng da

-Toån thöông tuïy: khu truù-lan toaû

VTC-SCANNER

Tieân löôïng vaø höôùng daãn can thieäp ñieàu trò

2.4.BIEÅU HIEÄN TIEÂU HOAÙ CUÛASCHONLEIN-HENOCH

• Xaûy ra ôû treû 4-8 tuoåi• Laâm saøng: .Ban xuaát huyeát daïng thaáp (100%) .Ñau khôùp (80%) .Trch tieâu hoaù (67%) .Tieåu maùu • Echo: .Phaùt hieän vaø theo doõi nhöõng daïng

loàng ruoät

2.5.XOAÉN LAÙCH LAÏC CHOÅ

• Thöôøng gaëp ôû NL, 1/3 cas ôû TE 30% döôùi 10 tuoåi

• Laùch laïc choå, di ñoäng: -Maéc phaûi hay baåm sinh• Gaây xoaén caáp hay maïn ->Beänh caûnh laâm saøng xoaén laùch coù theå caáp

tính hay maõn tính *Xoaén möùc ñoä vöøa, gaây ñau buïng töøng côn döõ

doäi, coù lieân quan ñeán xoay vaø töï thaùo xoaén *Xoaén möùc ñoä naëng, gaây ñau buïng caáp, oùi vaø

soát, do nhoài maùu laùch• Sôø thaáy mass vuøng chaäu ñau hoaëc khoâng ñau

Vai troø sieâu aâm

• Xaùc ñònh chaån ñoaùn:

-Khoâng coù laùch vò trí bình thöôøng

-Caáu truùc echo khoâng ñoàng daïng

-Khoâng coù phoå maïch maùu

->Chæ ñònh can thieäp (splenectomy).

• Xaùc ñònh laùch laïc choå, di ñoäng, coøn

töôùi maùu

-> Can thieäp döï phoøng (splenopexy)

2.6.VIEÂM ÑAÏI TRÖÏC TRAØNG

-Vieâm ñaïi tröïc traøng xuaát huyeát:

.Xaûy ra sau 10 tuoåi

.Toån thöông tröïc traøng hay ñaïi tröïc traøng

.EG vaø taêng tröôûng:

-Echo:

-> Daøy thaønh ruoät ñaïi traøng

-> Bieán chöùng

2.7.BEÄNH LYÙ PHUÏ KHOA

• Beù gaùi ->Löu yù vaán ñeà kinh

nguyeät

-XH nang hoaøng theå

-Xoaén buoàng tröùng

-U nang buoàng tröùng

-GEU..

Laâm saøng: ->VRT, abces RT, vieâm TT Meckel…

*U nang buoàng tröùng:• Thöôøng gaëp ôû beù gaùi vaø treû vò

thaønh nieân• Khoâng trieäu chöùng LS Khi nang to ->mass ->gaây XH, xoaén ->ñau buïng caáp

U nang BT xuaát huyeát

XH nang hoaøng theå

*Xoaén buoàng tröùng

• Caáp cöùu ngoaïi khoa

• Taàøn suaát 1/1800, taêng leân trong thai kyø (25%)

Xoaén phaàn phuï thöôøng xaûy ra vaøo tuaàn 6-14

thai kyø

• Xoaén buoàng tröùng hay xoaén tai voøi:

-Coù nang hoaëc u

• Phaàn phuï bình thöôøng vaãn coù theå bò xoaén

->tính di ñoäng ôû TE

• Xoaén hoaøn toaøn hay khoâng hoaøn toaøn

Xoaén buoàng tröùng

Teratome buoàng tröùng

Lymphome buoàng tröùng

**Echo-Ls: Thay ñoåi chaån ñoaùn ban ñaàu

-Siegel et coll. JAMA 1991;266:1987-9 34/58 59%

- Sivit et coll. Radiology 1992;185:549-52 31/128 25%

- Carrico et coll. AJR 1999;172:513-16 49/94 52%

Xin chaân thaønh caùm ôn