SỬ DỤNG METHOTREXATE SỬ DỤNG METHOTREXATE ĐƠN ĐỘC HAY PHỐI HỢP VỚI ĐƠN ĐỘC HAY PHỐI HỢP VỚI

LIỀU THẤP CORTICOID LIỀU THẤP CORTICOID TRONG ĐIỀU TRỊ RỤNG TÓC TRONG ĐIỀU TRỊ RỤNG TÓC

TOÀN BỘ HAY TÓC LÔNG TOÀN BỘ HAY TÓC LÔNG TOÀN BỘ.TOÀN BỘ.

BS. HUỲNH HUY HOÀNGBS. HUỲNH HUY HOÀNG

Mở đầu:Mở đầu: Alopecia Areata(A.A) có 4 loại chínhAlopecia Areata(A.A) có 4 loại chính

• Rụng tóc hình tròn hay hình bầu dục.Rụng tóc hình tròn hay hình bầu dục.• Rụng tóc toàn bộ (alopecia totalis).Rụng tóc toàn bộ (alopecia totalis).• Rụng tóc lông toàn bộ (alopecia Rụng tóc lông toàn bộ (alopecia

universalis)universalis)• Rụng tóc hình dải (ophiasis pattern alopecia Rụng tóc hình dải (ophiasis pattern alopecia

areata)areata)

Rụng tóc toàn bộ ( rttb) và rụng tóc lông toàn bộ Rụng tóc toàn bộ ( rttb) và rụng tóc lông toàn bộ ( rlttb) là những loại rụng tóc không sẹo liên ( rlttb) là những loại rụng tóc không sẹo liên quan đến: quan đến: Vân đê miễn dịch , mà đích là nang tóc đang phát Vân đê miễn dịch , mà đích là nang tóc đang phát

triển ở giai đoạn anagen.triển ở giai đoạn anagen.Di truyên.Di truyên.Thần kinh.Thần kinh.

Tỉ lệ mắc loại rụng tóc này khoảng 2%.Tỉ lệ mắc loại rụng tóc này khoảng 2%.Ở Mỹ có khoảng 4,5 triệu người bị A.AỞ Mỹ có khoảng 4,5 triệu người bị A.ABệnh xảy ra ở mọi dân tộc, nam cũng như nữ và Bệnh xảy ra ở mọi dân tộc, nam cũng như nữ và

mọi lứa tuổi.mọi lứa tuổi.

Điêu trị RTTB hay RTLTB thì vẫn còn gặp Điêu trị RTTB hay RTLTB thì vẫn còn gặp nhiêu khó khăn, cho đến nay vẫn chưa có 1 loại nhiêu khó khăn, cho đến nay vẫn chưa có 1 loại thuốc nào được FDA công nhận là thực sự có thuốc nào được FDA công nhận là thực sự có hiệu quả chắc chắn trong điêu trị những loại hiệu quả chắc chắn trong điêu trị những loại rụng tóc này. Chỉ khoảng 20% bệnh nhân là có rụng tóc này. Chỉ khoảng 20% bệnh nhân là có sự mọc tóc hoàn toàn trở lại sau khi được điêu sự mọc tóc hoàn toàn trở lại sau khi được điêu trị bằng những cách điêu trị như:trị bằng những cách điêu trị như:

• Corticoid, Diphenycyprone bôi.Corticoid, Diphenycyprone bôi.• Corticoid tiêm hoặc uốngCorticoid tiêm hoặc uống• Tacrolimus, minoxidil Tacrolimus, minoxidil • Psoralen, anthalinPsoralen, anthalin• UVA, UVB, laser.UVA, UVB, laser.

Methotrexate đã được biết là điêu trị có hiệu Methotrexate đã được biết là điêu trị có hiệu quả đối với những rối loạn tự miễn mạn tính và quả đối với những rối loạn tự miễn mạn tính và nặng như: vẩy nến, chàm mạn, pemphigoidnặng như: vẩy nến, chàm mạn, pemphigoid

Trong nghiên cứu này BS Pascal Joly đã sử Trong nghiên cứu này BS Pascal Joly đã sử dụng MTX đơn độc hay kết hợp với corticoid dụng MTX đơn độc hay kết hợp với corticoid uống liêu thâp để điêu trị những bệnh nhân rụng uống liêu thâp để điêu trị những bệnh nhân rụng tóc mà đã thât bại khi trước đó đã được điêu trị tóc mà đã thât bại khi trước đó đã được điêu trị tại chô hay dùng đường toàn thântại chô hay dùng đường toàn thân

Phương pháp:Phương pháp: Hồi cứuHồi cứu

Mẫu:Mẫu: 22 bệnh nhân:22 bệnh nhân:

7 nam, 15 nữ.7 nam, 15 nữ. 37,6 37,6 ±± 13,4 tuổi. 13,4 tuổi. thời gian bị bệnh 11,1 thời gian bị bệnh 11,1 ±± 8,8 năm 8,8 năm Đã được điêu trị với: clobetasol propionate cream Đã được điêu trị với: clobetasol propionate cream

0.05%(n = 22), psoralen-UVA therapy (n = 22), 0.05%(n = 22), psoralen-UVA therapy (n = 22), tacrolimus(n = 3), prednisone uống (20-40 mg/d) (n = tacrolimus(n = 3), prednisone uống (20-40 mg/d) (n = 9) và chích TM corticoid liêu cao (n = 4) cách 9) và chích TM corticoid liêu cao (n = 4) cách khoản , mà không có hiệu quảkhoản , mà không có hiệu quả

Thuốc điêu trị:Thuốc điêu trị: Bệnh nhân được sử dụng MTX 15mg(n=3), Bệnh nhân được sử dụng MTX 15mg(n=3),

20mg(n=9), 25mg(n=10) môi lần/ tuần.20mg(n=9), 25mg(n=10) môi lần/ tuần. Trong đó 15 bệnh nhân dùng MTX bằng đường Trong đó 15 bệnh nhân dùng MTX bằng đường

uống, 7 bệnh nhân tiêm dưới da MTX.uống, 7 bệnh nhân tiêm dưới da MTX. MTX được ngưng sử dụng đối với những trường hợp MTX được ngưng sử dụng đối với những trường hợp

tóc không mọc lại sau 9 tháng điêu trị.tóc không mọc lại sau 9 tháng điêu trị. Với những trường hợp tóc mọc lại thì tiếp tục dùng Với những trường hợp tóc mọc lại thì tiếp tục dùng

MTX với liêu như vậy thêm 18 tháng rồi sau đó MTX với liêu như vậy thêm 18 tháng rồi sau đó giảm liêu dần và ngưng thuốc.giảm liêu dần và ngưng thuốc.

Trong 22 bệnh nhân có:Trong 22 bệnh nhân có: - 6 bệnh nhân chỉ dùng MTX.- 6 bệnh nhân chỉ dùng MTX. - 16 bệnh nhân vừa dùng MTX vừa dùng - 16 bệnh nhân vừa dùng MTX vừa dùng

prednisone uống với cách dùng như sau:prednisone uống với cách dùng như sau: 1 bệnh nhân dùng liêu 10mg/ngày1 bệnh nhân dùng liêu 10mg/ngày15 bệnh nhân dùng liêu 20mg/ngày15 bệnh nhân dùng liêu 20mg/ngày Bệnh nhân được uống thuốc từ khi bắt đầu Bệnh nhân được uống thuốc từ khi bắt đầu

được điêu trị đến khi bắt đầu có sự mọc tóc được điêu trị đến khi bắt đầu có sự mọc tóc trở lại thì giảm liêu prednisone dần và trở lại thì giảm liêu prednisone dần và ngưng sau 6-12 tháng điêu trị.ngưng sau 6-12 tháng điêu trị.

Theo dõi và đánh giá kết quả điêu trịTheo dõi và đánh giá kết quả điêu trị Xét nghiệm công thức máu, men gan môi tháng 1 lần Xét nghiệm công thức máu, men gan môi tháng 1 lần

trong 3 tháng đầu. Sau đó xét nghiệm 2 tháng 1 lần trong 3 tháng đầu. Sau đó xét nghiệm 2 tháng 1 lần trong những tháng tiếp theo.trong những tháng tiếp theo.

Quan sát trên lâm sàng và chụp lại hình ảnh trước và Quan sát trên lâm sàng và chụp lại hình ảnh trước và sau điêu trị để theo dõi kết quả .sau điêu trị để theo dõi kết quả .

Chỉ những trường hợp tóc mọc lại toàn bộ thì mới Chỉ những trường hợp tóc mọc lại toàn bộ thì mới được ghi nhận là có hiệu quả, những trường hợp tóc được ghi nhận là có hiệu quả, những trường hợp tóc mọc lại từng chô hay không toàn bộ thì vẫn coi như mọc lại từng chô hay không toàn bộ thì vẫn coi như là không có hiệu quảlà không có hiệu quả

Sử dụng Test Mann-WhitneySử dụng Test Mann-Whitney

Kết quả:Kết quả: Trong 22 bệnh nhân có:Trong 22 bệnh nhân có:

14 (64%) bệnh nhân mọc tóc lại hoàn toàn.14 (64%) bệnh nhân mọc tóc lại hoàn toàn. 8 (36%) bệnh nhân được coi là điêu trị thât 8 (36%) bệnh nhân được coi là điêu trị thât

bại ( 6 trường hợp mọc tóc lô chô hay không bại ( 6 trường hợp mọc tóc lô chô hay không hoàn toàn, 2 trường hợp không mọc tóc).hoàn toàn, 2 trường hợp không mọc tóc).

11/16 (68%) bệnh nhân dùng phối hợp 11/16 (68%) bệnh nhân dùng phối hợp thuốc mọc lại tóc.thuốc mọc lại tóc.

3/6 (50%) bệnh nhân dùng đơn độc MTX 3/6 (50%) bệnh nhân dùng đơn độc MTX mọc lại tócmọc lại tóc

Thời gian mọc tóc trung bình khoảng 3-6 Thời gian mọc tóc trung bình khoảng 3-6 tháng.tháng.

Thời gian theo dõi trung bình 15 tháng (6-Thời gian theo dõi trung bình 15 tháng (6-72 tháng).72 tháng).

6/14 bệnh nhân mọc tóc hoàn toàn ngưng 6/14 bệnh nhân mọc tóc hoàn toàn ngưng dùng MTX sau 18 tháng điêu trị.dùng MTX sau 18 tháng điêu trị.

Trong 6 bệnh nhân này 3 bệnh nhân không Trong 6 bệnh nhân này 3 bệnh nhân không bị rụng tóc trở lại sau 22,6 tháng ngưng bị rụng tóc trở lại sau 22,6 tháng ngưng MTX, còn 3 bệnh nhân thì bị rụng tóc trở lại MTX, còn 3 bệnh nhân thì bị rụng tóc trở lại sau khoảng 3,6 tháng sau ngưng MTX. Sau sau khoảng 3,6 tháng sau ngưng MTX. Sau đó 3 bệnh nhân này sử dụng lại MTX thì lại đó 3 bệnh nhân này sử dụng lại MTX thì lại mọc tóc trở lại.mọc tóc trở lại.

Ghi nhận có 2 trường hợp tăng men gan Ghi nhận có 2 trường hợp tăng men gan nhẹ,một trường hợp buồn nôn thường xuyên nhẹ,một trường hợp buồn nôn thường xuyên sau 6 tháng điêu trịsau 6 tháng điêu trị

Bệnh nhân: nữ 42 tuổi, bị rụng tóc hoàn toàn trước điêu trị (A), sau 160 ngày điêu trị (B), sau 360 ngày điêu trị (C).MTX: 25mg + Pred: 20mg

Bệnh nhân: nữ 40 tuổi, bị rụng tóc hoàn toàn trước điều trị (A), sau 240 ngày điều trị (B), sau 540 ngày điều trị (C).MTX+Pred

Bệnh nhân: nam 27 tuổi, bị rụng tóc hoàn toàn trước điều trị (A), sau 360 ngày điều trị (B, C)

Bệnh nhân: nữ 25 tuổi, bị rụng tóc hoàn toàn trước điều trị (A), sau 90 ngày điều trị (B), sau 360 ngày điều trị (C), sau 540 ngày điều trị (D).MTX: 25mg/tuân.

Kết luận:Kết luận: Qua nghiên cứu này cho thấy việc dùng MTX Qua nghiên cứu này cho thấy việc dùng MTX

đơn độc hay kết hợp với prednisone uống liều đơn độc hay kết hợp với prednisone uống liều thấp cho kết quả tốt ( 3/6: MTX, 11/16: thấp cho kết quả tốt ( 3/6: MTX, 11/16: MTX+Pred.) và khá an toàn.MTX+Pred.) và khá an toàn.

Nhưng về hiệu quả lâu dài để tóc không bị rụng Nhưng về hiệu quả lâu dài để tóc không bị rụng trở lại thì cân có thêm những nghiên cứu nữa.trở lại thì cân có thêm những nghiên cứu nữa.

Tài liệu tham khảo:Tài liệu tham khảo:1.1. Pascal Joly, MD, PhD Rouen, France: The use of Pascal Joly, MD, PhD Rouen, France: The use of

methotrexate alone or in combination with low methotrexate alone or in combination with low doses of oral corticosteroids in the treatment of doses of oral corticosteroids in the treatment of alopecia totalis or universalis. J. Am Acad alopecia totalis or universalis. J. Am Acad Dermatol 2006, 55:623-6Dermatol 2006, 55:623-6

2.2. Maria K. Hordinsky and Ana Paula Avancini Maria K. Hordinsky and Ana Paula Avancini Caramori: Alopecia AreataCaramori: Alopecia Areata