BR.69_kapital_petok 25 juni 2010

FEQTON:KAKO TOA GO PRAVI BAFET?� STRANA 20

...SAMO IDEJATA E KAPITAL, SE DRUGO E PARI...

NA ZATVORAWE, ̂ ETVRTOK, 24.06.2010, 13.00~.

MBI 10 0,22%MBID 0,46%OMB 0,00%

EVRO/DENAR 61,50DOLAR/DENAR 50,12EVRO/DOLAR 1,23

NAFTA BRENT 75,85EURORIBOR 1,30% INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA (24.06)

PETOK, 25. JUNI. 2010 | BROJ 69 | GODINA 1 | CENA 20 DEN. | TEL. 2 55 14 41 | FAKS. 2 58 14 40

0

KOLUMNAALEKSANDAR

JANÊSKISTANISLAV

PIGON

5 MINUTI� STRANA 8

DENES VO

KOLUMNADEN DONÊVKRIZATA VO EVROZONATA E DALEKU OD NADMINATA� STRANA 9

75 7

OD RAZGOVOROT SO PAPANDREU - GRUEVSKI NA PRATENI^KI PRA[AWAIMAM VOLJA, ]E IMAM I HRABROST KOGA ]E DOJDE VREME! � STRANA 6

AGROKOR OSVOJUVA NOVI PAZARITODORI] INVESTIRA[E 100 MILIONI EVRA VO SRBIJA� STRANA 4

0 0

000

2.380

2.390

2.400

2.410

2.420

18.6 20.6 22.6 24.6

NA ZATVORAWE, ̂ ETVRTOK, 24.06, ,

MBI 10 MBID OMB

EVRO/DENAR DOLAR/DENAR EVRO/DOLAR

NAFTA BRENT EURORIBOR INDEKS NA MAKEDONSKA BD D

2.400

2.410

2.420

HAIER SE LIKVIDIRA I SE PRAVI NOVA FIRMA ZA NOV TENDER ZA UVOZ NA KOMPJUTERI!?

SKANDAL ILI REDOVNA PRAKTIKA!?

KOLUMNAKKOOOOOOOOOOOOOOOOOLLLLLLUMNA

STAND BYSTAND BY

DDDNNEKKE NNEEKKEEWEEKENDWEEKENDKKENDNDDK DDNNKEKEEEWEEKENDWEEKENDDQUPÔ ZIKOVZO[TO NEMA DA IMA IZBORI I ZO[TO GRUEVSKI NEMA DA PADNE!?

� UVODNIKIGOR PETROVSKIDOL@NI^KA KRIZA � STRANA 2

KOMPANIJATA HAIER MAKEDONIJA KOJA TREBA[E DA INVESTIRA DEVET MIL-IONI EVRA ZA IZGRADBA NA FABRIKA ZA MONITORI, I TELEVIZORI VO MAKE-DONIJA, I PREKU KOJA VLADATA NABAVI 100.000 KOMPJUTERI ZA 24 MILIONI EVRA, MINATATA NEDELA JA LIKVIDIRA-LA FIRMATA!? KAPITAL DOZNAVA DEKA KINEZITE OSNOVAAT NOVA, SO KOJA PLANIRAAT DA KONKURIRAAT NA NOV VLADIN TENDER ZA KOMPJUTERI!?

I POKRAJ KRIZATA VO NIVNATA ZEMJAPRODOL@UVAAT INVESTICIITE NA GR^KITE KOM-PANII KAJ NAS � STRANA 3

REGIONALNIOT SAMIT NA JUGOISTO^NA EVROPA GO POKRENA PRA[AWETOIMA LI MESTO ZA ZAPADEN BALKAN VO EVROPSKATA UNIJA?� STRANA 7

IGOR [email protected]

NAVIGATOR25.06.20102

Пrekr{o~ni prijavi se podneseni protiv dràvni funkcioneri koi s$ u{te nemaat podneseno prijava za sudir na interesi. Me|u slu`benicite koi ne ja ispo~ituvale ovaa obvrska najmnogubrojni se ~lenovite na op{tinskite soveti, sudiite i gradona~alnicite. 569 sovetnici

na op{tini, 26 sudii i 13 gradona~alnici nemaat podneseno izjavi za sudir na interesi. Globata koja treba da ja platat slu`benite lica protiv koi e pokrenata prekr{i~na prijava iznesuva od 1.000 do 3.000 evra, a parite legnuvaat na smetka na Buxetot.40

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIKQup~o Zikov

ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIKSpasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIKIgor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandra Spasevska

GRAFI^KI I IT DIREKTORNikolaj Toma{evski

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJANade Toma{evska, Igor Toma{evski

FOTOGRAFIJAAleksandar Ivanovski

LEKTORMeri Kondoska

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o ZikovIZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

OFFICE MANAGER I FINANSII: Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:[email protected]

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: [email protected]

REKLAMAAleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:[email protected]; [email protected]

OGLASIDijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: [email protected]

SPECIJALNI PRILOZI:Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, [email protected]

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: [email protected]

Pe~ati: Grafi~ki Centar SkopjeSpored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i moàt da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

Kompanijata Haier Makedonija koja treba{e da inves-tira devet milioni evra za izgradba na fabrika za monitori, i televizori vo Makedonija, i preku koja Vladata nabavi 100.000 kompjuteri za 24 milioni evra, minatata nedela ja likvidirala firmata!? Kapital doz-nava deka Kinezite osnovaat nova, so koja planiraat da konkuriraat na nov vladin tender za kompjuteri!?

Haier Makedonija, kompanija preku koja Vladata nabavi 100.000 kompjuteri za sekoe dete (za 24

milioni evra) minatata ne-dela e likvidirana. Kinezi-te otvoraat nova kompanija so koja isto taka planiraat da konkuriraat na tender na Vladata za nabavka na novi kompjuteri. Spored informaciite objave-ni na Centralniot registar, kompanijata Haier Make-donija Trejd DOOEL, od 8 juni godinava proglasi likvi-dacija, i ja zatvora firmata koja ja otvori pred ~etri godini! Postapkata ja pokre-nal i ja zavr{il, ûan Li od Peking. Kapital se obide da doznae zo{to i koja e pri~inata za zatvorawe na firmata koja vo 2007 godina be{e na listata na 100 najgolemi kompanii vo Makedonija (!) so vkupen prihod od 13, 6 milioni evra. Spored adresata koja ja dobivme od objavata vo Cen-tralen registar, sedi{teto na firmata se nao|a na ulica Georgi Skrèvski 25A vo cen-tarot na Skopje. Od slu`bata za informacii ni kaàa deka na taa adresa nema sedi{te na kompanija, tuku stanot e na ime na privatno lice. No, na kontakt-telefonot koj ni go dadoa, sepak, se potvrdi deka na ovaa adresa e sedi{teto na Haier Makedonija (!?).Sogovornikot koj ne saka{e da ni go otkrie identitetot, i koj zboruva{e na neraz-birliv angliski jazik, koj nalikuva{e i na kineski, ni potvrdi deka na ovaa adresa e sedi{teto na kineskata kompanija Haier Makedonija. ôvekot isto taka potvrdi i deka ja zatvoraat firmata. Negovoto objasnuvawe be{e

IGOR PETROVSKIg @ [email protected]

PETOK 25 JUNI 2010PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

V~era eden moj kolega zboruva{e so nekolku gr~ki kompanii {to im-

aat investirano vo zemjava. Sakavme da vidime kakva e nivnata kondicija vo kontekst na krizata {to besnee vo nivnata mati~na zemja, {to planiraat so svojot biznis ovde i sl. Interesno be{e {to site kaàa deka ne ni pomisluvaat da si gi povle~at svoite investicii od Make-donija, tuku napro-tiv, planiraat i da gi pro{irat. No, site kaàa i u{te edna rabota. Deka niv ne gi pla{i dol`ni~kata kriza vo tatkovinata, tuku “dol`ni~kata kriza” {to vladee tokmu tamu kade {to go vloìle svojot kapi-tal, na sever. Nim im dolàt kupuva~ite, tie im dolàt na svoite dobavuva~i, dràvata im dolì i na ednite i na drugite, site & dolàt na dràvata, site im dolàt na bankite i na krajot site si dolàt na site. Zatvoreni vo magi~niot krug na nelikvidnosta, site se prpelkaat, di{ej}i na àbri. In-teresno e i {to nikoja od ovie kompanii ne saka{e javno da bide spomenata vo vesnik, da kaè kolku to~no im dolì dràvata za pov-rat na DDV, pa duri ne sakaa ni da se pofalat javno za investici-ite {to gi planiraat doprva. Stravot od toa deka moèbi nikoga{ nema da gi vidat svoite pari dokolku mnogu zboruvaat, nadvladea na

krajot. Edno skore{no istraùvawe pokaà deka re~isi polovina od anketiranite fir-mi se poàlile oti dràvata ne im platila za javna nabavka {to ja dobile, no im bilo strav da se poàlat za toa, od istata pri~ina – deka nikoga{ pove}e nema da dobijat nekoj tender. Kompaniite preku svoite komorski zdruènija nekolku pati dosega se àlea deka dràvata im dolì golemi sumi za povrat na DDV, pa reteriraa so izjavite, pa povtorno go istaknu-vaat istiot problem, i taka vo nedogled. A, vo me|uvreme, nelikvidnosta raste i raste...Vo zemjava nikoj ne moè da go kaè to~niot podatok kolku e vnatre{nata zadolènost, iako najek-stremnite procenki odat i do neverojatnite dve milijardi evra. Kolku pak dràvata im dolì na firmite po razni osnovi, isto taka nikoj dosega ne izleze javno i precizno da kaè. Nelikvidnosta e naj-opasnata rabota vo vreme na kriza, toa go znaat i vo vladata, i vo kompaniite. Potrebna e finansiska injekcija za da go otko~i pro-cesot. Za po~etok, rabotata treba da trgne od moèbi najgolemiot poedine~en dol`nik – dràvata. Taa da po-brza so ispla}aweto na svoite obvrski. Sega e potrebno da se dejstvu-va brzo, za da se nama-li opasnosta polovina od firmite da otidat vo bankrot. Oti ve}e nema

DOLЖNIЧKA KRIZA

kaj da se bega. Kredi-tite te{ko se vra}aat, rezervite se istro{eni, a novi krediti te{ko se dobivaat. Bankite se izjasnija deka nemaat namera da pravat kred-itna ekspanzija kako pred 3-4 godini, bez ogled kolku }e se na-mali kamatnata stapka na NBRM. Ne e problem vo kamatata, firmite ednostavno ne moàt da gi vra}aat kreditite. Nemaat pari. Drug e sega problemot {to nie sme stanale ekonomija kade {to kompaniite zavisat vo golema mera od biz-nisite {to }e im gi nafrli vladata. [to pokomtno im e da se zaka~at za dràvni jas-li i da cicaat ottamu so godini, ne ma~ej}i se so barawe pazari, trka po kupuva~i, ne daj Boè izvoz... No, za toa vo druga prilika.

ALEKSANDRA SPASEVSKA [email protected]

HAIER SE LIKVIDIRA, I SE PRAVI NOVA FIRMI ZA NOV TENDER ZA UVOZ NA KOMPJUTERI!?

SKANDAL ILI REDOVNA PRAKTIKA!? �

deka zavr{il dogovorot koj go imale so Vladata za tenderot za nabavka na kompjuteri, no deka }e prodolàt da rabotat vo Makedonija, so {to }e osnovaat nova kompanija.Bidej}i ni zavr{ija obvrskite koi gi imavme od dogovorot so Vladata za nabavka na kompjuteri, kompanijata Haier Makedonija odi vo likvi-dacija. Sega }e otvorime nova kompanija vo Makedonija, so koja }e konkurirame na drug tender koj }e go raspi{e Vladata za istata namena - izjavi sogovornikot. Ne saka{e da dade infor-macii za imeto na novata kompanija koja }e ja otvorat. Samo odgovori deka novata firma ne e povrzana so zaedni~kata kompanija so ju`nokorejski Trivju koja treba{e da gradi fabrika za proizvodstvo na televizori, i monitori, za kompjuteri vo Bunarxik. Ispla{en za informaciite koi ni gi dade, pra{a od kade i kako sme go na{le kontaktot na sedi{teto, i deka ako sakame da pi{uvame za planovite na kompanijata vo Makedonija, treba da poba-rame informacii vo nivnoto sedi{te vo Koreja.Kapital, v~era pobara in-formacii od Vladata dali se informirani deka kineskata kompanija so koja sklu~ija dogovor se likvidira, i zo{to se pravi toa... Portparo-lot Martin Martinovski ne preprati vo Ministerstvoto za informati~ko op{testvo. Od Ministerstvoto isto taka nemaa informacii za zat-voraweto na kompanijata.

FABRIKATA NA HAER I TRIVJU SЕ UШTE NE E IZGRADENA

Vo me|uvreme nema ni{to nitu od fabrikata na Haier koja zaedno so ju`nokorejski Trivju treba{e da ja izgra-

dat vo Bunarxik i koja treba{e od maj godinava da po~ne so proizvodstvo na LCD monitori i tele-vizori.Vo septemvri minatata go-dina koga premierot ja ise~e lentata za po~etok na grade`nite raboti, najavi deka vo maj 2010 godina vo Bunarxik }e po~ne proizvod-stvoto na kompjuteri.Vkupnata investicija na zaedni~kata kompanija Trivju HIT be{e proceneta na devet milioni evra. So Vladata potpi{aa dogo-vor za zakup na parcela vo zonata vo Bunarxik na 99 godini, na povr{ina od 2,5 hektari. Spored toga{nata najava kompani-jata na po~etokot treba{e da vraboti 100 lica, a vo slednite ~etri godini taa brojka da dostigne 300 lica.Od kabinetot na ministerot za stranski investicii za odgovor Vele Samak ne upatija vo Agencijata za stranski investicii. Detalen odgovor za ovoj proekt ima Viktor Mizo i Agencijata za stranski investicii, bidej}i tie ra-kovodat so impelemntacijata na najavenite proekti - be{e odgovorot na Samak.Direktorot na Agencijata za stranski investicii, Viktor Mizo nema informacija za planovite na Haer i Trivju, i za realizacija na investicijata vo Makedonija. Mizo ni dade kontakt od kompanijata vo Koreja... tamu da barame detalnite informacii za investici-jata vo Bunarxik. Do zatvarawe na vesnikot ne dobivme odgovor nitu od kompanijata. Zasega fab-rikata postoi samo vir-tuelno objavena na internet stranicata na Trivju.

25.06.2010 3NAVIGATOR

�

NE IM BE[E DENOTLIDERI

MAJA IVANOVA

JAZIЧNI DUPKI

Edna stara pogovorka veli: Raskata vo tu|oto oko ja gledame, a gredata vo sop-

stvenoto ne ja gledame. Taka na sednicata za prateni~ki pra{awa pretsedatelot na Nova demokratija Imer Sel-mani, mo`nosta, da postavuva pra{awa, ja iskoristi da go zapra{a vicepremierot Abdu-lakim Ademi, zo{to dozvolil na otvoraweto na Slobodnata ekonomska zona vo Tetovo i na sportskata sala vo istiot grad, da ne se po~ituva Zakonot za upotreba na jazicite na malcinstvata i istite da se odvivaat samo na makedonski jazik? O~igledno “makedonskiot Obama”, so vakvite tehni~ki pra{awa, se obiduva da sobere nekoj poen kaj glasa~ite od albanskata, namesto od govorni-cata da gi istakne su{tinskite problemi koi {to gi ma~ai gra|anita vo zemjava. Do koga vo ovaa dràva politi~arite }e gi gledaat i najmalite detali, so koi moàt da ja razni{aat i onaka krevkata me|uetni~ka do-verba i so koi najlesno moàt da sobiraat politi~ki poeni, namesto da tro{at energija na tehni~ki pra{awa.Na krajot na krai{tata koga stanuva zbor konkretno za proektite, ekonomski zoni i

POBEDNIK

GUBITNIK

�� 3 FAKTI ZA... PROCENKI... MISLA NA DENOT

�

LARI ELISONMILIJARDER, OSNOVAЧ I GLAVEN DIREKTOR NA SOFTVERSKATA KOMPANIJA ORAKL

56,9%

14,2%

E PROSEЧNATA ISKORISTENOST NA KAPACITETITE NA FIRMITE VO MAJ GO-DINAVA, VO SPORED-BA SO NORMALNOTO ISKORISTUVAWE

VLIJANIE VRZ OGRANIЧUVAWETO NA OBEMOT NA PROIZVOD-STVOTO IMAAT FINAN-SISKITE PROBLEMI NA KOMPANIITE

VO OGRANIЧUVAWETO NA OBEMOT NA PROIZVODSTVOTO VLIJAE NEDOVOLNATA STRANSKA POBARUVAЧKA

POVAЖNO OD PROTOKOL

Sekako deka nema us-tavni i zakonski pro-pi{ani pravila i

normi za soprugata na pre-tsedatelot, ili popularno, prvata dama, na nekoja dràva, vklu~uvaj}i ja i Makedonija. No, sekako deka postojat nepi{ani pravila i normi koi ne ja isklu~uvaat nivnata, na prvite dami, vklu~enost vo op{testvenite tekovi. Naprotiv: tokmu od niv, na primer, se o~ekuva da bidat promoteri na hu-manitarnite vrednosti na edno op{testvo.Denovive, Maja Ivanova, soprugata na pretsedatelot \orge Ivanov, u~estvuva{e vo humanitarnata akcija na kompanijata Avon, preku koja na pacinetkite operirani od rak na dojka koi se hospi-talizirani na Klinikata za radioterapija i onkologija vo Skopje im bea podareni ~anti, koi pred edna nedela bea prodadeni na donator-skiot koktel organiziran od strana na kompanijata. Sredstvata sobrani na toj koktel }e bidat iskoristeni za kupuvawe na sovremeni

infuziomati za Klinikata. Sigurno deka prvata dama Maja Ivanova ne e osamena vo ovaa humanitarna akcija: tuka se golem broj ̀ eni od politikata, javniot ̀ ivot, mediumite... No, sigurno e i toa deka vakvite humanitarni akcii dobivaat na pogolemo zna~ewe koga vo prvite “borbeni” redovi }e bide zabeleàna i soprugata na {efot na dràvata. Toga{ i op{testveniot i politi~kiot fidbek na humanitarnite akcii dobiva na “teìna”. Za vakvi animacii i ne treba protokol, Ustav ili Zakon...

IMER SELMANI

NIKOLA GRUEVSKI �premier na RM

NA POЧETOKOT, LUЃETO VELEA DEKA NE MOЖETE DA NAPRAVITE RELACIO-NI BAZI NA PODATOCI DOVOLNO BRZI ZA DA BIDAT KOMERCIJALNO ISPLATLIVI. JAS MIS-LEV DEKA MOЖEME, I NIE PRVI GO STORIVME TOA. NO, SE IZMAЧIVME KAKO GREШNI ЃAVOLI DODEKA IBM NE REЧE - EJ NAVISTINA OVA E DOBRA RABOTA

Makedonija }e gi zadrì site ambasadi, iako pove}eto zemji vr{at zatvorawe na del od svoite pretstavni{tva poradi svetskata ekonomska kriza. Istovremeno ne treba da ima

stravuvawa deka }e ostaneme bez pretstavnici vo ambasadite. Vo tek se redovni promeni vo nekolku ambasadi koi }e bidat zavr{eni, {to e mo`no pobrzo - najavi premierot Nikola Gruevski vo odgovor na prateni~ko pra{awe od Vlado Bu~kovski, dali dràvata vo klu~ni momenti za re{avawe na sporot za imeto so rebalansot na Buxetot ne moè da obezbedi pari za klu~nite ambasadi. Bu~kovski pobara konkreten odgovor od Vladata, dali Makedonija }e ostane bez ambasa-dor vo Atina pove}e od eden mesec i vo drugi zna~ajni mesta kako {to se Turcija, Slovenija i NATO. Premierot najavi deka noviot ambasador vo Brisel }e zamine vo tekot na juli, sli~no kako i noviot ambasador vo NATO i deka i drugite ambasa-dori, isto taka, }e zaminat vo naredniot period.

I POKRAJ KRIZATA VO NIVNATA ZEMJA �

Kako pottik za novi investicii, gr~kite kompanii gi poso~uvaat poevtinata rabotna sila, niskite ceni na resursite, bliskosta na mati~nite kompanii, i finansiskite olesnuvawa koi gi obezbedi dràvata

PRODOLЖUVAAT INVESTICIITE NA GRЧKITE KOMPANII KAJ NAS

MAKEDONIJA ЌE ISPRATI AMBASADORI SEKADE!

Ekonomskata kriza so koja se soo~uva Gr-cija ne gi pokoleba tamo{nite firmi da prodolàt, no i da

gi zasilat svoite biznis-aktivnosti vo zemjava. Spored analizite {to gi napravila Stopanskata komora na Make-donija, zabeleàn e pozitiven trend na otvorawe na novi kompanii so gr~ki kapital, a del od niv {to ve}e rabotat vo zemjava duri najavuvaat i dopolnitelni investicii. Otvorawe na novi i najavi za pro{iruvawe na gr~kite investicii zasega ima kaj kompaniite koi prete`no gi smestile svoite fabriki vo gevgelisko i dojransko. Spored istraùvaweto na Komorata, najavi za novi investicii ima kaj kompani-jata Stil Tehnoloxis, koja se zanimava so proizvodstvo na oprema za pe~ewe lu{pesti proizvodi. Evrobalkanija, koja proizveduva ~eli~ni konstrukcii, najavuva ne samo pro{iruvawe na svoite ka-paciteti tuku i dopolnitelni investicii, a sli~ni plano-vi imaat i kompanijata za proizvodstvo na mali gasni boci i gasni re{oa, Rapid Gas, kako i kompanijata P i D. Site ovie kompanii imaat svoi fabriki vo gevgelisko. Od dojranskiot kraj vakva najava ima od kompanijata Dojran Stil koja isto taka

24,9%

XULIA GILARD

Stana prvata èna pre-mier na Avstralija, koja

ima obvrska da ja vrati doverbata na gra|anite vo vladata

DEJVID LIDINGTON

Britanskiot minister za Evropa, gi prenese vo Lon-

don impresiite od Makedonija za potrebata i frustracijata od nevleguvaweto vo EU

VELE SAMAK

Podobro mu odi na Ivo Ivanovski so nabavkite

od Haer, otkolku na Samak so investiciite na ovaa kineska firma

BARAK OBAMA

Za prvpat, pove}e od an-ketiranite gra|ani ne se

soglasuvaat so politikata na amerikanskiot pretsedatel od tie {to go poddrùvaat

METODI [email protected]

najavuva svoe pro{iruvawe i novi investicii. Kako pot-tik za novi investicii, ovie kompanii gi poso~uvaaat poevtinata rabotna sila, niskite ceni na resursite, bliskosta na mati~nite kompanii, i finansiskite olesnuvawa koi gi obezbedi dràvata.

KRIZATA SAMO GI ZABAVI, A NE GI STOPIRAШE INVESTICIITE

“Kapital” razgovara{e so nekoi od nabroenite firmi, koi {to ni pojasnija deka dokolku ne be{e ekonomska-ta kriza, vakvite investicii

bi gi realizirale mnogu pobrzo od planiranoto. Vo prvata firma ne sakaa oficijalno da se citiraat nivnite izjavi. Se raboti za investicija vredna oko-lu dvesta iljadi evra koja }e bila ve}e pu{tena vo funkcija dokolku ne be{e krizata. Sepak, ona {to niv najmnogu gi zagriùva, se ekonomskite problemi so koi se soo~uvaat kom-paniite vo zemjava, kako i dràvata, poradi {to se javija mnogu problemi me|u koi i zadocnetiot povrat na DDV. I od Stil tehnoloxis od Gevgelija neoficijalno ni

gi potvrdija namerite na gr~kite sopstvenici za pro{iruvawe na kapaci-tetite. Za taa cel ve}e se obezbedeni markici kako i zemji{te kade {to }e se gradi noviot proizvoden pogon. Stanuva zbor za ka-pacitet za proizvodstvo na pe~ki ~ija namena }e bide pe~ewe na lu{pesti proiz-vodi, kako kafe, kikiriki i sl. Goleminata na in-vesticijata, periodot na realizacijata na istata kako i toa kolku rabotni mesta }e otvori istata, od kompanijata do ovoj moment ne moèa da ni potvrdat.

sportski sali, najmalku va`no e na koj jazik se odvivala sve~enosta. Mnogu e pova`no e opozicionerot Selmani da se zainteresira dali vakvite proekti }e go podobrat ìvotot na negovite gra|ani, dali na tetov~ani im e potrebna sportska sala ili poprioritetni im se nekoi drugi proekti. Da se zain-teresira dali Ekonomskata zona vo Tetovo }e uspee da privle~e investitori ili }e ostane prazna? Toa treba da pra{uva Selmani dokolku navistina se griì za gra|anite, a jazikot na koj {to se odvivale sve~enostite e naj-malku vaèn vo slu~ajov, osven ako nekoj namesto razvoj ima zacrtano da turka politika na etni~ka netrpelivost.

LARMILIJSOFTV

BIDAISPLLEV DNIE TOA. KAKOTOA.

DODE- EJ NDOBR

neme bez pretstavnici voni promeni vo nekolku r{eni, {to e mo`no ot Nikola Gruevski pra{awe od Vlado o klu~ni momenti za eto so rebalansot na di pari za klu~nite konkreten odgovor od e ostane bez ambasa-den mesec i vo drugie Turcija, Slovenija i a noviot ambasadorekot na juli,sador vombasa-t vo

Kompanijata PiD e edna od gr~kite kompanii vo Gevgelija koja {to najavuva dopolnitelni investicii vo zemjavaKompanijata PiD e edna od gr~kite kompanii vo Gevgelija koja {to najavuva dopolnitelni investicii vo zemjava

MAJA IVAANONOVAVA

--i -o, a i a i t , e d a -

i:a-aia

u-lait t a IMER SELMMANANII

NAVIGATOR25.06.20104

� DVA, TRI ZBORA

�

“Srbija do krajot na godinata }e bide prinudena da re{i dali }e prodolì po svojot evropski pat ili saka da ostane zalo`nik na svoite iluzorni ambicii za vra-}awe na Kosovo pod nejzin suverenitet”SKENDER HISENIminister za nadvore{ni raboti na Kosovo

“Turcija izvr{i nekoi impresivni reformi, no }e ima potreba od posilen im-puls koga pregovorite za prisoe-dinuvawe }e navlezat vo poin-tenziven period. Veruvame deka Turcija treba da prezeme serioz-ni ~ekori za iznao|awe re{enie za kiparskoto pra{awe”[TEFAN FILEevrokomesar za pro{iruvawe

� SVET

...PORAKI OD VAШINGTONNamalete gi danocite i po~nete da {tedite

Hrvatskata premierka Jadranka Kosor i ministerot za fin-ansii Ivan [uker dobija neo~ekuvana poraka od MMF vo

pregovorite so sindikatot. Porakata e “namalete gi danocite i po~nete da {tedite”.

...EVAKUACIJAKina se bori so poplavite

Vojnici gi evakuiraat ̀ itelite na selata vo jugoisto~nata ki-neska provincija Fuxian poradi nadojdenite reki i poplavite.

Zagrozenite ìteli gi nosat na sigurno mesto vo u~ili{tata vo seloto Dajuan.

0-24 �

...SIZIFOVA RABOTAKako da se is~isti naftata

Sizifova rabota e da se is~isti bregot na Meksikanskiot Zaliv od naftata {to se izlea od platformata na Briti{

petroleum. So meseci nema re{enie za ekolo{kata katastrofa vo SAD.

Nokia go ob j avi Bicycle Charger Kit paketot, koj sodrì polna~ za baterii i dinamo, {to e

elektri~en generator zaka~en za trkalo, i drà~ za da se zacvrsti mobilniot za velosipedot. Za da go napol-nite mobilniot }e treba da odrùvate brzina od okolu {est kilometri na ~as.

Od Nokia, informiraat deka ova e odli~no re{enie za vistinski predizvik, koe moè da se koristi pri nedostig na elektri~na energija ili od ekolo{ki celi. Ako vozite pobrzo od {est kilometri, za 10 minuti }e imate bate-rija za 28 minuti razgovor. Velosipedskoto paket~e }e se pojavi na pazarot pri krajot na godinata.

“Ako s$ odi po planot i ako imam poddr{ka od narodot, mo`no e povtorno da se kandidiram vo 2012 godina. Da si pretsedatel e mnogu sloèno. Ako nekoj tvrdi, u{te za vreme na prviot mandate, deka e podgotven da ostane na funkcijata dva i tri mandati, toa e ~ovek koj ne znae vo {to se vpu{ta”DMITRIJ MEDVEDEVpretsedatel na Rusija

NOKIA-POLNAЧ PREKU VELOSIPED

GADGETS

Ivica Todori} ve}e realizira{e dve krupni investicii vo Srbija. Farmata za govedsko i otkupniot centar za ovo{je i zelen~uk vredat 100 milioni evra. Proektot za izgradba na otkupen centar vo Strumica vo vrednost od 20 milioni evra s$ u{te e samo ideja

TODORIЌ INVESTIRAШE 100 MILIONI EVRA VO SRBIJA

VERICA [email protected]

poradi nerazvienoto sto~arstvo ne moè da go ispolni.Agrokor intenzivno investira i vo proizvodstvo i otkup na ovo{je i zelen~uk na srpskiot pazar, a koe }e bide name-neto za srpskiot i stranskiot pazar. Dolgoro~no }e dogovara proizvodstvo i otkup vo cela Vojvodina. Se procenuva deka vo prvata godina }e bidat otkupeni 25.000 toni ovo{je i zelen~uk, vo vrednost od 20 milioni evra. Srbija e na vtoroto mesto na zemji vo koi {to investiraat hrvatskite kompanii. Se procenu-va deka pove}e od 200 kompanii imaat svoi pretstavni{tva vo Srbija. Spored podatocite na srpskoto Ministerstvo za ekonomija od 1993 godina do 2009 godina hrvatskite kompanii investirale 520 milioni evra, odnosno 13% od vkupnite hrvats-ki investicii vo stranstvo.

INVESTICIJAТА VO MAKEDONIJA UШTE ЧEKA REALIZACIJA

Pri neodamne{nata poseta na ekipa na Kapital vo koncernot Agrokor, prviot ~ovek Ivica Todori} najavi deka reali-zacijata na proektot vo Make-donija e pri kraj. Dosega{noto odloùvawe, spored Todiri}, bilo poradi golemite operacii na Agrokor na me|unarodnite pazari, vo Rusija, Slovenija i Turcija. “Vo Makedonija i Bosna i Hrcegovina godi{no trguvame so okolu 150.000 toni ovo{je i zelen~uk. Lideri sme na paza-rite vo ovoj region. Vsu{nost nie sme najgolemi na Balkanot.

Hrvatskata kom-panija Agrokor preku svojata kompanija Di-jamant Agrar,

koja raboti vo sostav na fabrikata za maslo za jadewe Dijamant vo Zre-wanin, otvori sovremena fabrika za goewe goveda vo Futog i otkupen centar za ovo{je i zelen~uk vo Bege~, Vojvodina. Dvete investicii se vredni 9,7 milioni evra. Investicijata vredna pove}e od 10 milioni evra na grupacijata na Ivica Todori} }e ovozmoì zajak-nuvawe na pozicijata na srpskiot zemjodelski i sto~arski pazar.Farmata za goewe na goveda se prostira na 5,5 hektari i godi{no }e ovozmoì goewe na 2.000 goveda. Odgleduvaweto na stoka i proizvodstvoto na sto~na hrana vo potpolnost se opremeni so sovremena mehanizacija i ispolnu-vawe na svetski standardi Global G.A.P. i ISO.Osven meso nameneto za srpskiot pazar, Agrokor planira del od proizvede-nite koli~ini da se izvezu-vaat i vo stranstvo. Planot na hrvatskiot koncern e da gi iskoristi visokite kvoti koi Srbija gi ima za izvoz na govedsko meso na pazar-ot na Evropskata unija, no

500 milioni evra e godi{niot otkup na zelen~uk i ovo{je

od celiot Balkan

Vrednosno site otkupi ovaa godina }e bidat na nivo od okolu 500 milioni evra {to definitivno n$ pravi balkanski lideri. Okolu 30% od vkupnoto proizvodstvo i operacii na Agrokor e izvoz, ostatokot e pokrivawe na doma{niot hrvatski pazar. Nie sme lideri vo jabolkata, mandarinata, kromidot i kom-pirot. Otkupuvame, proizvedu-vame, pakuvame i prodavame! S$ pravime nie. Toa e na{ata mo}. Proizveduvame 100% kromid, 60% jabolka, 40% do 50% repka, a s$ drugo e otkup na Balkanot”, objasnuva Ante Todori}, sin na Ivica Todori}.Agrokor najavi deka ovaa prolet }e po~ne izgradbata na dolgo najavuvaniot dis-tributiven centar za otkup i plasman na zelen~uk i drugi zemjodelski proizvodi vo Strumica, no toj s$ u{te ne e go-tov. Stanuva zbor za investicija vredna 20 mili-oni evra. Vla-data gi obezbedi site pravni i ekonomski pre-duslovi i mu dade celosna poddr{ka na proektot, a op{tina Stru-mica ja izgra-di potrebnata komunalna infrastruktu-ra. Distribu-tivniot centar

AGROKOR OSVOJUVA NOVI PAZARI �

bi trebalo da se prostira na lokacija od 50 hektari.

kromidot i kom-vame, proizvedu-me i prodavame! ie. Toa e na{ata eduvame 100% jabolka, 40%

a, a s$ drugo e anot”, objasnuva , sin na Ivica

avi deka ovaa ~ne izgradbata avuvaniot dis-ntar za otkup i elen~uk i drugi proizvodi no tojgo-

bor ja i-a-di ie-ua

-r

POLITIKA25.06.20106

Nere{avaweto na sporot za imeto ne mora da zna~i deka e zaludno tro{ewe

na vreme. Od druga strana gledano, momentnite zagubi od nezatvoraweto na sporot, moè da zna~at spre~uvawe na pogolema {teta. Ako po sekoja cena vo daden moment se odi da se prifati re{enie, moè da ne bide zaguba na Samitot, tuku pogolema {teta, poseriozna {teta za dràvata i za narodot, pred s$ za makedonskiot narod koj{to e direktno zasegnat vo ovoj problem”. Vaka premierot Nikola Gruevski odgovori na pra{aweto od liderot na Nova demokratija, Imer Selmani na sednicata za prateni~ki pra{awa – dali e podgotven i dali ima volja i smelost za prifa}awe na kompro-misno re{enie so Grcija. Pritoa, Selmani jasno potencira{e deka ve}e site vo dràvata se i treba da bidat svesni

oti koga se zboruva za kompromis se misli na promena na imeto, do koja e neminovno da dojde bez razlika dali taa }e bide za bilateralna ili seop{ta upotreba. Gruevski na ova odgovorideka imal volja, a }e imal i hrabrost da stavi kraj na sporot, koga }e do{lo vreme za toa, od-nosno koga so negoviot gr~ki kolega }e uspeele da izdogovorat ime, {to }e bide zaedni~ki pri-fatlivo i koe nema krupno i seriozno da na{teti na dràvnite makedonski interesi, no i na gr~kite isto taka, oti se raboti za kompleksen problem, kade {to dvete strani treba da bidat isto tretirani.“Interes na Makedonija e da se najde kompromis, da se normaliziraat odnosite so Grcija, da bideme deblokirani od EU i od NATO, da odime napred.

Nie sme vo potraga po tak-vo re{enie. Zatoa i Metju Nimic e aktiven, vr{i konsultacii, bara na~ini, idei i }e prodolìme da bideme posveteni, no ne o~ekuvajte da re{ime ne{to nabrzina i dolgoro~no da si napra-vime {teta. So takvo izbr-zano re{enie, moèbi }e zatvorime eden problem, a }e otvorime moèbi drug mnogu pogolem.Pratenikot na SDSM, Vlado Bu~kovski vo svoeto pra{awe reagira{e na izjavata na ministerot za nadvore{ni raboti, Anto-nio Milo{oski, deka “koga nema i carot ne jade” so koja toj so finansiskata kriza go obrazloì nem-aweto na ambasadori vo klu~ni ambasadi (Grcija, NATO, Bugarija, Slovenija, Turcija). Bu~kovski veli deka vo klu~en period, osobeno koga sporot za imeto vleguva vo svojata

zavr{nica, nedozvolivo e da se nemaat pretstavnici na dràvata na vakvi zna~ajni mesta. “Premierot so negovata sopruga ne pie tolku ~esto kafe, kako so Papandreu. V~era izlegoa i dvaj-cata so izjavi polni so optimizam i najavija novi inicijativi. Za da ne gi naru{ime dràvnite interesi, nema da pra{am kakvi se tie inicijativi, no o~igledno e deka ova se klu~ni momenti. Pa neli e popametno, da se otkaète od nekoj spome-nik, i po nekoja reklama za da imame pari za ambasadori”, pra{a Bu~kovski.Premierot Gruevski na ova odgovori so relativ-izirawe na zna~eweto na ambasadorskata funkcija i so komentar deka ambasa-dorot ne go re{ava sporot za imeto na primer. Veli deka e normalno i e

praktika vo me|unarodnata politika, da ima vremen-ski vakuum od povleku-vaweto na starite do postavuvaweto na novite ambassadori.“Na SDSM ne moè da im se ugodi. Ako ne se sre}avam so Papandreu, pra{uvaat zo{to ne se sre}avam. Ako se sre}a-vam, pak im smeta”, se poàli premierot.Vakvata sobraniska ras-parava sleduva samo den po {estata, od (sega ve}e) serijalot sredbi na relacija Gruevski – Pa-pandreu, {to se odrà zav~era vo Istanbul. Za prv pat dosega, po ovoj iako kratok (15 minuten) razgovor, dva-jcata premieri izlegoa so najoptimisti~ki izjavi dosega, deka se zalagaat za najbrzo mo`no re{enie i baraat novi na~ini preku novi inicijativi za stavawe na kraj na sporot.

Dodeka za optimistite ova e odli~en signal i znak deka noemvri e moèbi i predaleku i deka pra{awe na nedeli e zatvoraweto na sporot, skepticite velat deka nerealno e da se gaat vakvi nadeì predvreme, oti mo`no e da se raboti samo za zatopluvawe na odnosite. Osobeno, ako se ima predvid faktot deka i gr~kiot premier e pod ogromen pritisok na doma{en teren da ne popu{ta pred stegite na me|unarodnata zaednica. Taka, Papandreu, sigurno e deka mora da vnimava kako }e odigra, a pritoa da ne padne na sopkata {to na prviot ~ekor }e mu ja postavi tamo{nata opozicija, predvodena od Antonis Samaras, koja najavuva silna ofanziva i okrupnuvawe... mnogu sli~no so ne{tata vo Skopje.

Protestniot miting na SDSM koj }e se odrì ovaa nedela e mit-

ing protiv katastrofalnite politiki na Vladata koi vo momentot ja nosat Make-donija vo edna gubitni~ka pozicija na sekoe pole, i ne se odnesuva na pregovorite za sporot so imeto, velat od SDSM. Mitingot pod mototo "Nie sme za pobedni~ka Makedonija" }e se odrì na 27 juni vo 20 ~asot na uli-cata Ilindenska, pred Vla-

data. Mitingot e poddràn od site opoziciski partii vo zemjava, NSDP, Nova demokratija i Nova alter-nativa, osven od Libaral-demokratskata partija na Jovan Manasi-evski. Ottamu objasnuvaat deka vakviot miting ne go podrùvaat bidej}i, kako {to velat "tie ne sakale da vleguvaat vo vakvite {emi na opozici-jata i ne sakaat da zastanat pome|u prepirkite na SDSM i VMRO-DPMNE".

Za mitingot, od SDSM ne najavuvaat ognomet, bidej}i spored niv, ovoj miting ne e proslava, tuku krevawe glas i revolt protiv vladeeweto na VMRO-DPMNE i za raz-lika od nivnite politi~ki oponenti, vo partijata na Crvenkovski velat deka sig-urno }e platele patarina. Od Biha~ka velat deka so MVR zsega imaat odli~na sorabotka i se nadevaat deka taka }e bide i vo nedela.

KATERINA [email protected]

Sakame da ja vidime Makedonija vo NATO, no neznam dali toa

}e se slu~i do Samitot vo noemvri, izjavi ameri-kanskiot ambasador vo Makedonija, Filip Riker, po dene{nata sredba so makedonskiot minister za odbrana, Zoran Kowanovs-ki vo Skopje.„Nie bi sakale da ja vid-ime Makedonija vo NATO, no dali toa }e se slu~i do samitot vo noemvri,

neznam, bidej}i znaete deka toa ne e Samit za pro{iruvawe”, izjavi Riker.Riker apelira{e deka re{avaweto na sporot za imeto me|u Skopje i Atina, }e pridonese za mo`nosta Republika Make-donija da se priklu~i na NATO, eventualno u{te na prestojniot Samit vo noem-vri ovaa godina i izrazi nade` za {to poskoro re{avawe na pra{aweto

za imeto me|u Makedonija i Grcija.“Se raduvam na sredbite koi {to gi imaat pre-mierite na dvete zemji, vo izminatiot period i se na-devam deka toa pra{awe }e bide naskoro re{eno. Toa e od golema korist, ne samo za dvete zemji, tuku i za celokupniot region, a se razbira i za Alijansa-ta”, re~e amerikanskiot ambasador vo Makedonija Filip Riker.

RIKER: SAKAME DA JA VIDIME MAKEDONIJA VO NATO

Po {estata sredba so gr~kiot kolega, Jorgos Papandreu, makedonskiot premier Nikola Gruevski tvrdi deka e posveten i deka intenzivno bara re{enie za sporot za imeto. No, u{te podeciden e deka vo nikoj slu~aj, nema da dozvoli toa da bide izbrzano i da napravi u{te pogolema {teta vo odnosite na dvete zemji

��

OD RAZGOVOROT SO PAPANDREU - GRUEVSKI NA PRATENI^KI PRA[AWA

“IMAM VOLJA, ]E IMAM I HRABROST KOGA ]E DOJDE VREME!”

SDSM E ZA “POBEDNI^KA MAKEDONIJA”!

ere{avaweto na sporot za imeto ne morada zna~i deka e zaludno tro{ewe

na vreme. Od druga strana gledano momentnite zagubi

oti koga se zboruva zakompromis se misli na promena na imeto do

Nie sme vo potraga po tak-vo re{enie. Zatoa i MetjuNimic e aktiven vr{i

zdn


Po {estata sredba so gr~kiot kolega, tvrdi deka e posveten i deka intenziv

r r ,tvrdi deka e posveten i deka intenzivno bara re{enie za sporot za imeto. No, u{te podeciden tvrdi deka e posveten i deka intenzivno bara re{enie za sporot za imeto. No, u{te podeciden

r r

e deka vo nikoj slu~aj, nema da dozvolr

e deka vo nikoj slu~aj, nema da dozvoli toa da bide izbrzano i da napravi u{te pogolema {teta vo odnosite na dvete zemji

��

25.06.2010 7FOKUS

REGIONALNIOT SAMIT NA JUGOISTO^NA EVROPA GO POKRENA PRA[AWETO

EKIPA NA KAPITAL

Od regionalniot samit na zemjite od Jugoisto~na Ev-ropa, koj nedelava se odrà vo Istan-

bul, dve raboti se pove}e od jasni. Prvo, deka zaedni~kata vizija i politi~kata volja vo Turcija, Srbija, Albanija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Hrvatska, Bugarija, Grcija, Makedonija, Molda-vija, Romanija i Slovenija e zemjite od Zapaden Bal-kan da se integriraat vo evroatlantskite institucii. Vtoro, deka Evropskata unija ne im dava garancija, ni dovolno uveruvawe deka nivnata idnina navistina e vo Unijata. Potrebata od pointenzivna sorabotka na zemjite od regionot i koristewe na onie koi ve}e se ~lenki na EU kako lokomotiva za

drugite, be{e pove}e od potencirana na ovaa sredba na politi~kite lideri. Osven voobi~aenite protokolarni i z j a v i , ~ i j a {to sodrìna

Balkanskite politi~ki lideri imaat zaedni~ka cel - integracija vo EU i NATO, no i golema dilema dali vo Brisel ima isto tolku sila i re{enost za niven priem vo golemoto semejstvo. Najglasen vo postavuvaweto na ovaa dilema be{e srpskiot pretsedatel Boris Tadi}, a najgolema posvetenost za nadminuvawe na problemite dade gr~kiot premier Jorgos Papandreu. Ostanatite si zaminaa doma so pra{aweto kako }e se nadminat brojnite bilateralni problemi na Balkanot?

��

Priklu~uvaweto vo EU na site zemji od region e od politi~ka, geograf-

ska i istoriska va`nost. EU-najgolemiot miroqubiv proekt vo ~ovekovata istorija-be{e lansiran kako odgovor na pusto{ewata vo 20-ti vek koga se slu~ija dvete svetski vojni. Taka, target-datumot {to Papandreu go predloì za na{e dobredojde na zemjite od Zapaden Balkan vo Ev-ropskata familija e 2014 godina- koga se navr{uvaat 100 godini od po~etokot na Pravata svetska vojna, kade {to leàt korenite na mnogu sega{ni prob-lemi pome|u sosedite od ovoj region. Splet od faktori- od izmorenost na Unijata od pro{iruvawe i op{ta kriza so identitetot vo

EU, kako i poslednata globalna ekonomska kriza- ja

zabavija prethodno usvoenata EU agenda: "Solunksata agenda", koja be{e lansirana za vreme na Gr~koto pretsedatelstvo so EU vo 2003 godina, povtorno so Jorgos Papandreu kako {ef za nadvore{ni raboti na Grcija.Novata evropska mapa za zemjite od Zapaden Balkan e na masa. Ovaa mapa- "Agendata 2014"- povtorno }e ja razgori idejata za evropskata perspektiva na balkanskiot region. A Grcija }e bide motornata sila od ova patuvawe, koja }e osigura deka na{ite partneri vo EU }e nav-lezat vo ovaa odgovornost- ovoj Evropski imperativ- i }e gi vodi na{ite sosedi na nivniot pat do Evropska integracija. Targetniot datum 2014 godina e navistina ambiciozen, no sepak realen. Toj e definitiv-no simboli~en, no i politi~ki target."Agendata 2014" e ostavar-

liva poradi mnogu ednostavna pri~ina {to na{eto vreme pristigna. Lu|eto na Zapaden Balkan se podgotveni za zasluènata idnina na sigurn-ost, kooperacija i prosperite; idnina vo koja principite i vrednostite na Evropskata unija se i nivni principi i vrednosti.Idninata na zemjite od Za-paden Balkan leì vo Evropa. Na ovoj pat, Grcija }e bide akcelatorniot prijatel i neu-moren poddrùva~. Lu|eto na Zapaden Balkan samo treba da izberat da gi delat na{ite vizija i da rabotat neumorno da ja razberat "Agendata 2014".

Ova e del od dokumentot "Agenda 2014": Nova mapa za Balkanskata integracija vo EU, integralno objaven na veb-stranicata na gr~koto Ministerstvo za nadvore{ni raboti

odnapred moè da se pred-vidi, istanbulskata sredba izvadi na videlina i nekoi interesni procesi koi se slu~uvaat na Balkanot. Grcija vo celava prikazna saka da se nametne kako lokomotiva na Balkanot kon ~lenstvo vo EU, povtorno prezentiraj}i ja platformata "Agenda 2014", koja predviduva site zemji od Zapaden Balkan da vlezat vo EU do 2014 godina, koga se navr{uvaat 100 go-dini od po~etokot na Prvata svetska vojna, kade {to leàt korenite na mnogu sega{ni problemi pome|u sosedite od ovoj region. “Idninata na zemjite od Jugoisto~na Evropa e vo EU”, izjavi gr~kiot premier Jorgos Papandreu, i istakna deka vo procesot na evropskite integracii na zemjite od Zapaden Balkan treba da se dade nov pottik.Vo obra}aweto pred u~es-nicite na samitot na Pro-cesot na sorabotka vo JIE (SEECP), Papandreu go oceni kako isklu~itelno pozitiven faktot deka odnosite me|u Evropa i Balkanot vo pos-lednite devet meseci bile vo vrvot na prioritetite.Gr~kiot premier isto taka

ukaà na postignatiot napre-dok kako {to e ukinuvaweto na vizite, {to, spored nego, „go olesnilo patot na bal-kanskite zemji kon Evropa, a vo isto vreme pridonelo za razvoj na odnosite vo regionot”.Istaknuvaj}i deka zad nas, osobeno vo minatiot vek, ostanalo nasledstvo od gra|anskata vojna, nacionalno soperni{tvo, nepo~ituvawe na granicite i malcinst-vata, Papandreu re~e deka „deneska se dviìme kon in-tegracija i zatoa evropskoto semejstvo i EU se va`ni, bidej}i sozdavaat bezbedna ramka za pristapuvawe i obezbeduvaat miroven plan za ovoj region”.

DALI BRISEL E SPREMEN DA GO PRIMI CELIOT ZAPADEN BALKAN ?!

Najsilnata poraka na Sami-tot vo Istanbul definitivno dojde od srpskiot pretsedatel Boris Tadi}. "Evropskata unija bez zao-bikoluvawe da pora~a dali e podgotvena da gi primi site dràvi od regionot i iskreno da pomogne taa cel da se ostvari. Samo koga ce-lata jugoisto~na Evropa bide

integrirana vo EU, vetenata era na mir, najavena so pa-dot na Berlinskiot yid moè navistina da po~ne. Samo toga{ demokratskiot prosper-itet, ekonomskata sigurnost i socijalnata ednakvost }e

bidat vtemeleni vo sekoja od narodite, na koi ovoj region im e dom”, izjavi Tadi}.Za Tadi}, samo ~lenstvoto vo EU moè da ja zatvori knigata na stra{na deka-da, odbeleàna so etni~ko ~istewe, begalci, gra|anski vojni. Zatoa, Evropa mora da kaè dali e podgotvena na najprakti~ni na~ini da pomogne da se ispolnat kri-teriumite postaveni pred zemjite na regionot. “Site nie imame rezervi, no, so niv se soo~uvame, ne dozvoluvame tie da bidat izgovor da ne pravime ni{to. Zna~i, Srbija o~ekuva da bidat preto~eni vo delo pozi-tivnata atmosfera i porakite od neodamna odràniot samit vo Saraevo”, istakna srpskiot pretsedatel vo Istanbul, neposredno otkako Sovetot na EU odobri po~etok na rati-fikacijata na Dogovorot za stabilizacija i asocijacija. Za va`nosta od dobrososedski odnosi govore{e i hrvatskiot pretsedatel Ivo Josipovi}."Podobro e da bidete opkru-èni so dobri sosedi ot-kolku so najcvrsta ograda, no za da go postigneme toa najprvo treba samite da bi-deme dobri sosedi", pora~a toj i se ponudi kako zemja,

otidena najdaleku vo evro-integraciskite procesi, da im pomaga na drugite vo toj proces.“Hrvatska nikoga{ vo pro-cesot na integracii vo Ev-ropskata unija nema da go spre~uva napreduvaweto na svojot sosed. Nie }e ostaneme verni zagovornici na evrop-skata integracija za celiot region”, dodade toj.Dokaz deka ovoj sostanok be{e iskoristen i za iznao|awe re{enija za bilateralnite sporovi me|u zemjite od re-gionot, e turskata inicijativa za troen sostanok me|u Tur-cija, BiH i Srbija, so cel unapreduvawe na odnosite pome|u Srbija i Bosna.Na marginite na samitot se odràa i sredba Gruevski-Papandreu za nadminuvawe na sporot so imeto, no i sredba Erdogan- Papandreu za ukinuvawe na vizite za gr~kite gra|ani. Samitot iskoristen u{te edna{ za da se afirmiraat evropskite celi na Balkanot, za àl, ne dovede do re{avawe na niedno od brojnite otvoreni, bilateralni problemi koi na kraj na denot se javuvaat kako glavna ko~nica za pobrza evropska integracija.

Balkanskite politi~ki lideri imaat zaedni~ka cel - integracija vo EU i NATO, no i golema dilema dali vo Brisel ima isto��

IMA LI MESTO ZA ZAPADEN BALKAN VO EVROPSKATA UNIJA?

AGENDA 2014: NOVA MAPA ZA BALKANSKATA INTEGRACIJA VO EU

Dali balkanskite politi~ari }e uspeat da gi nadminat brojnite me|usebni problemi za Balkanot kone~no da stigne do posakuvanata cel- vlez vo EU!

KOMENTARI I ANALIZI8 25.06.2010

� KOMENTAR

KOMPANIJA PO POTREBA- BIZNIS PO NARA^KA Si najde li ki-

neskata kom-panija Haier

krava za molzewe? Ova e edinstvenoto logi~no pra{awe koe se nametnuva otkako na Central-niot registar prote~e informacijata deka ovaa kompanija se likvidira! Zamislete, kompanijata koja za Vladata gi nabavi kompjuterite za "se-koe dete", proekt koj spored ministerot za informati~ko op{testvo Ivo Ivanovski }e ja nad-mine duri i [vedska, ja zatvora kompani-jata. Za da bide ironijata pogolema, Haier de fakto ne se zatvora, tuku samo se pre{altuva kon "druga cicka" na Vladata. Tie velat deka ne izleguvaat od biznisot, tuku zamis-lete- }e registrirale nova kompanija koja }e konkurira na no-vite vladini tenderi, koi doprva }e se raspi{at. Toa prakti~no zna~i deka lu|eto koi stojat za Haier ne izlegu-vaat od biznisot, ne si odat od Makedoni-ja. Tie ednostavno si baraat nov biznis. Haier prakti~no se zatvora, no vo isto vreme se otvora nova firma preku koja }e se uvezuvaat novi kompjuteri, kako del od nabvavkite na idni tenderi koi }e gi raspi{e Vladata. Kinezite koi osven vo biznisot so uvoz na kompjuteri najavi-ja i proizvodstvo vo Bunarxik, si najdoa "krava za molzewe” i ne se odlepuvaat od nejze. Pou~eni od iskustvoto deka so makedonskite insti-tucii moàt lesno da najdat razbirawe, otkako ja zatvorija dosega{nata kompani-ja Haier Makedonija, otvoraat nova, so ista namena.Koja e pri~inata za vakviot poteg na kom-panijata, najavuvana na golema vrata kako eden od golemite stranski investitori, nikoj ne moè da odgatne.Dali moèbi sakaat da prikrijat nekoja traga, dali sakaat preku pojavuvawe na novo ime vo bi-znisot da simuliraat zgolemen interes na strancite za make-donskiot pazar? Dali sakaat da otfrlat potencijalni obvinu-vawa za korupocija ili drug interes ako edna ista firma dobie pove}e vladini tenderi? Nikoj ne znae, ili ne kaùva. Zasega. Vakviot poteg na Kinezite otvora i

edna druga dilema. Deka namesto da gradat fabrika vo Bunarxik, zaedno so ju`nokorejskata Trivju

za proizvodstvo na LCD monitori, pois-platlivo im e da gi uvezuvaat, posebno {to znaat deka Vladata e siguren kupuva~? Otkako Haier se likvidira{e ostanuva Vladata, koja od niv kupi 100.000 kompju-teri vo vrednost od 24 milioni evra, da odgovori koj }e gi servisira kompjuter-ite, vo slu~aj da se rasipat?Moralna e i dilema-ta zo{to i kako tolku skapi tenderi se davaat na kompanii koi izleguva deka se neseriozni. Dali e voobi~aeno i odgov-orno edna stranska kompanija da zatvora edna firma i vo isto vreme da otvora nova za ista namena? Ima li ne{to som-nitelno vo celata matematika na Haier Makedonija koja o~igledno e dobro koordinirana so Vladata i nejzinite planovi da raspi{e nov tender za kompjuteri?Odgovor na ova pra{awe nikoj nema. Nitu Vladata, nitu instituciite. Ovoj slu~aj e dobar povod da se potseti i da se pra{a do kade i izgradbata na fabrikata za moni-tori vo Bunarxik. Iako treba{e vo maj da po~nat da se proizveduvaat kompju-terite, vo Bunarxik nema nitu pogon, nitu grade`na operativa. Ministerite zadolèni za stran-skite investicii ne znaat ili se pravat deka ne znaat zo{to vo Bunarxik s$ u{te nema fabrika kore-jsko-kineskata IT-kompanija. Mnogu dilemi i pra{awa, a premnogu premol~eni odgovori ili ignorirani fakti.

ALEKSANDRA [email protected]

ALEKSANDAR JANÊSKI STANISLAV PIGONDALEKSANDAR JANÊSKI STANISLAV PIGON

godina i situacijata nema da se podobri i vo 2010 godina, spored pi{uvawata na objavenite izve{tai. Izgleda deka doma{nite investicii pred stranskite, treba da se zemat predvid koga zboruvame za davaweto podobar impuls za rast na ekonomiite vo Jugoisto~na Evropa (JIE). PIGON : N a k r a j o t n a maj, godi{niot izve{taj na Vienskiot institut za me|unarodni ekonomski stu-dii, “Baza na podatoci za stranski direktni inves-ticii vo Centralna, Isto~na i Jugoisto~na Evropa 2010”, be{e publikuvan i tokmu toa go pokaùva – ne se slu~ila mnogu istorija povrzana so SDI vo JIE vo 2009 godina, a {to e polo{o ne se o~ekuvaat mnogu sre}ni 5 minuti i vo 2010 godina. Najverojatno vreme e da se revidiraat strategiite za privlekuvawe na inves-ticii i da se revidiraat ekonomskite politiki {to se odnesuvaat na poten-cijalnoto zajaknuvawe na ekonomskiot rast. Vakov e slu~ajot i so Makedonija. Sprotivno od ona {to jas sakam da go vidam, vo 2009 godina prilivot na SDI po ìtel vo Makedonija e samo 88 evra i e najnizok vo grupata od 6 dràvi od JIE koi se analizirani. Predviduvawata na In-stitutot za 2010 godina ne se mnogu optimisti~ki za Makedonija, no vremiwata se menuvaat na dinami~en na~in. Dali nekoj dobar sig-nal ima od prviot kvartal za Makedonija, podatocite za prvite 2 meseca bea zagriùva~ki, neli?JANÊSKI: NBRM samo {to gi publikuva{e podatoc-ite i slikata e sledna: za prviot kvartal od 2010 godina vkupno 49,5 milioni evra ili 7,2 milioni evra pomalku vo odnos na is-tiot period lani ili 18,7 milioni evra pomalku vo odnos na ~etvrtiot kvartal na 2009 godina. Se pla{am deka ako lo{iot trend prodolì, nema da ima mnogu pri~ini za Vienskiot institut da ne gi revidira svoite predviduvawa i da predvidi pomalku stranski investicii za Makedonija za 2010 godina od ona {to sega go predvidel, 200 mil-ioni evra?PIGON: Druga rabota koja ekspertite od Viena ja istaknuvaat e deka vo 2009 godina pove}e prihodi pov-rzani so SDI se izvle~eni od dràvite koi se analiz-irani nasproti sumata na priliv na novi SDI. Glaven vinovnik za namaluvaweto e “ostanatiot kapital” koj se sostoi glavno od zaemi na majkata-kompanija kon }erkite -kompanii . Pod pritisok na finansiskata kriza, takvi krediti izlegoa osobeno vo finansiski-ot sektor. Vo odredeni slu~ai, }erkite kompanii gi pomagaa majkite! Kako i da e, vo nekoi dràvi prodolùva golemiot priliv na akcionerski kapital od 2 milijardi evra ili pove}e kako vo slu~aite na Bugarija, Ungarija, Polska i Romanija {to potvrduva deka ovie dràvi uspeale da ja oddràt atraktivnosta

za novi investicii. Eksper-tite na Vienskiot insti-tut priznavaat deka pred-viduvaweto na sumata na prilivot na SDI za 2010 godina ne e realno ostvar-liva vo momentnite uslovi. Ova se te{ki vremiwa za ekonomiite i ekonomskite vol{ebnici. JANÊSKI: Toa e zatoa {to nekoi od niv preferiraat da gledaat vo anketite na investitorite i studiite za percepcija na investi-torite kako onaa koja ja publikuva Ernst i Jang ili druga konsultantska grupa, finansiska institucija ili rejting-agencija.PIGON: Sekako se va`ni preporakite na postoe~kite investitori i kako se ~uvst-vuvaat tie za da rabotat vo dràvata. Posledniot odli~en promotiven video-spot na Invest Makedonija go pokaùva tokmu toa. Ne moàm da go do~ekam denot da vidam kako ova }e se pretvori vo dolgo o~ekuvanoto poka~uvawe na SDI. Na prv pogled, da se stavat pred kamera nekolku investitori moè da li~i na ne mnogu inovativna ideja, a konkurenci jata moè da bide upla{ena, no porakata e brilijantno ~ista: postojat sre}ni in-vestitori vo Makedonija! Ne se samo onie koi odat na arbitraà ili drugi su-dovi poradi nekoj problem. Moèbi edna od va`nite raboti e taa koja ekspertite na OECD ja istaknuvaat vo izve{tajot za 2010 godina. Deka moè da bide naprave-no pove}e za olesnuvawe na odnosite pome|u stranskite inves ticii i lokalnite pretprijatija.JANÊSKI: Ernst and Young Attractiveness survey 2010, ima m n ogu sodrìnski naslov “Budewe kon nova ekonomija”. Ova moè da zna~i i revidirawe na nekoi pristapi za grinfild-investicii. Anketata ne dava mnogu rozova slika za Isto~na Evropa. Tie imaat interesna poenta za geografijata na SDI. Rela-tiven e konceptot i stari se iluziite za toa deka Istokot i Zapadot stanale nesposob-ni. Sofisticiranite ekonom-ski centri, stabilnosta i atraktivnite pazari gi ima niz cel svet, a globalnite korporacii gi ima i vo zrelite ekonomii i vo brzo raste~kite pazari.PIGON: Za dràvite kako Makedonija so napredni, mladi ~ove~ki resursi ova moè da bide decesiven faktor. Vo odnos na idnite perspektivi investitorite baraat koli~inska proda`ba i profitabilnost, no isto baraat i vrednost preku najdobri talenti i inova-tivnost. Ova go pi{uva vo izve{tajot na Ernst i Jang. No ova doa|a zaedno so vestite za Brazil, Kina, Indija, Rusija.JANÊSKI: Spored izve{-tajot, top-magneti za SDI }e bidat Kina, Zapadna Evropa sledena od Central-no-isto~na Evropa. Kako i da e, vo o~ite na investi-torite, atraktivnosta na Centralno-isto~na Evropa kako SDI destinacija koja e rangirana vtora vo 2009 godina, padnala za 15 poeni

5 MINUTI

PIGON : I s -torijata se po v t or u va pos to j an o , sekade, no voobi~aeno

nie ne go zabeleùvame zna~eweto na tie isto-riski momenti. Moèbi zatoa nekoi lu|e ve-lat deka istorijata se slu~uva samo koga mnogu ne{ta, aktivnosti, nas-tani se slu~uvaat vo kra-tok period, za vreme od takanare~eni 5 minuti. Be{e sre}na nedela za site prijateli na Make-donija koga CNN edna cela nedela emituva{e programa od Skopje za Republika Makedoni-ja, najmladata anti~ka dràva na svetot. Ovoj mesec i-List }e dojde vo Polska, potoa vo dru-ga zemja, no mislam za Makedoncite programata be{e sre}ni 5 minuti.JANÊSKI: Nekoi ve-lat istoriski 5 minuti. Sepak, sekoja minuta e va`na vo “istori jata na pretstavuvawe” na Makedonija na svetot. Pet minuti dodadeni za imixot na dràvata. Sekoj so koj razgov-arav, a koj gi gledal prilozite za Makedonija koi bea napraveni od CNN, vele{e prekrasni, fantasti~ni, ne moàm da ja prepoznaam Make-donija! Ubavina!PIGON: Sekako! Be{e mevlem za moite o~i. Moeto uìvawe nekako ne be{e celosno zatoa {to taa nedela bev vo hotel koj nema{e CNN. No, kako i da e, imav Internet i bev sre}en {to moàm da ja vidam Makedonija kako se pro-movira onlajn. I znae{ {to, eden prijatel mi reemituva{e audio od direktnoto vklu~uvawe na CNN za mene preku Skype! Za àl, del od vlijanieto na takvata fantas ti~na mo`nos t za publicitet e izedena od stravot za {ireweto na ekonomskata kriza. Edna od tie razli~ni zarazeni oblasti se i stranskite direktni in-vesticii (SDI). Kako i sekoja godina, okolu maj, se objavuvaat izve{taite za SDI za prethodnata godina koi sodràt i predviduvawa za tek-ovnata godina. Objav-enite brojki ne se ba{ son~evi.JANÊSKI: E,pa Sten, prog-nozata izgleda ne nosi dobri vesti za Isto~na Evropa, vklu~uvaj}i ja tuka i Jugoisto~na Evro-pa. Nemalo mnogu sre}ni minuti od potpi{uvawe na istoriski investi-cioni dogovori vo 2009

Nekoga{ Aleksandar i Stanislav sedea vo ista kancelarija kako konsultanti na eden proekt vo Make-donija. Nivnoto pri-jatelstvo ponekoga{ rezultira{e so dolgi, odvreme-navreme no}ni, preku Skajp i vo ìvo, razgovori koi im ovozmoùvaa da go razberat svetot. êstopati ne se soglasuvaa me|usebe, prijatelski po~i-tuvaj}i si gi razli~nite gledi{ta. Sega nivnite razgov-ori }e gi spodelat so ~itatelite њna "Kapital".

vo 2010 godina. Nekoi investitori, glavno od Zapad – 6 od 10 top SDI vo Centralno-isto~na Evropa se od Zapadna Evropa, po~naa da gi iznesuvaat parite.PIGON: No, ovie general-ni trendovi se razli~ni za specifi~na dràva. S k o r o g o p r o ~ i t a v biltenot na Polskata agencija za stranski in-vesticii PAIZ koja gordo gi prezentira{e rezulta-tite za SDI vo Polska vo prviot kvartal na 2010 godina, 60 novi grinfild SDI proekti. Vkupno 3,5 milijardi evra na SDI se regis trirani {to e 2,5 pati pove}e od istiot period vo 2009 godina i 40% od vkup-niot priliv vo celata 2009 godina! Go slu{nav sopstvenikot na edna od najgolemite polski kompanii kako kaùva vo intervju: povtorno gi imame na{ite 5 minuti. Toa zna~i i rezultatite na najsofisticirana an-keta moè da se smenat mnogu brzo. JANÊSKI: Site tie an-keti i istraùvawa im-aat nekoi ograni~uvawa, no davaat nekoi nasoki. Edno ne{to e o~igledno koga }e pogledne{ na razli~ni mapi na Evropa publikuvani od anketi za sledewe na investicii {to gi pokaùvaat bro-jot na rabotni mesta i brojot na novi proekti vo dràva vo odredena godina. [to se broi vo SDI is tori jata se parite koi navistina do{le. Ne e bitn o koga se zabeleàni, vo koi 5 minuti od ~asot, 24 ~asa vo denot, 7 dena vo nedelata ili 52 nedeli vo godinata. Istorijata se slu~uva koga inves-titorot navis tina }e investira. Samo koga }e bidat makedonskite 5 minuti?

DIJALOZI NA ÊTIRI NOZE

25.06.2010 9KOMPANII PAZARI I FINANSII

K O M E R C I J A L E N O G L A S

Turbulenciite koi se slu~uvaa vo evrozo-nata vo poslednite dva meseci kako da se smirija vo poslednite dve nedeli, po preze-

menite merki od Evropskata unija i Evropskata centralna banka (ECB). Najglavnata merka na EU be{e obezbeduvaweto na finansiskiot paket od 750 mili-jardi evra, dodeka najglavnata merka na ECB be{e najavata deka taa institucija }e otkupuva dràvni obvrznici na zemjite vo evrozonata po potreba i bez limit. Kako i da e, vo poslednite desetina dena evropskite, kako i globalnite berzi i pazari na kapital se stabiliziraa, a ber-zite, pak, vo prosek se zgolemija za pove}e od 5%.Dopolnitelno, neodamne{nata najava od ECB deka }e obez-bedi, po potreba, neograni~ena koli~ina na likvidnsot na evropskite komercijalni banki isto taka gi smiri berzite i pazarite na kapital. Pritisokot vrz evropskata ekonomija, kako i vrz evroto se namali. Evroto duri zabeleì i porast minatata nedela, za razlika od prethod-nite dva meseci koga be{e vo postojan pad vo odnos na dola-rot, kako i kon re~isi site drugi globalni valuti. Pra{aweto sega e dali ova pretstavuva presvrt za evropskata ekonomija, kako i za evroto, ili pak ekonomskite problemi vo EU }e se vratat na golema vrata?Kako prvo, najavata na ECB deka }e obezbeduva neograni~ena

likvidnost za evropskite ko-mercijalni banki ja potvrduva ranlivata i vulnerabilnata situ-acija vo koja se nao|a evropskiot bankarski sektor. Istovremeno, se potvrduva i konstatacijata koja ja navedov vo ovaa kolumna pred {est nedeli deka stabil-nosta na bankarskiot sektor vo evrozonata vsu{nost e najgolema-ta zakana za realnata ekonomija na Evropa. O~igledno e deka kako celina evropskite banki se vo dlaboka kriza. Vsu{nost, evropskite banki nemaat dovolno kapital po ogromnite zagubi koi gi pretrpea kako rezultat na globalnata finansiska kriza. Nema kako poinaku da se objasni merkata na ECB deka po potreba }e im obezbedi neograni~ena likvidnost. No, pra{aweto e dali i takvata merka moè da bide re{enie na dolgoro~na osnova. Obezbeduvaweto likvid-nost od ECB moè da bide kratkoro~no re{enie, no ako na evropskite banki im e potrebna dolgoro~na likvidnost, toga{ kakva bilo finansiska inekcija od ECB de fakto moè da zna~i nacionalizacija na bankite, {to pak, pretstavuva golem politi~ki problem za sekoja zemja.Ponatamu, zemjite vo EU, pred-vodeni od Germanija, istovre-meno po~naa da voveduvat rigorozni fiskalni merki, so poseben akcent na konsolidacija na rashodite. Serioznata situ-acija so koja se soo~eni nekoi od zemjite vo evrozonata gi prinuduva da prezemat agresivni merki za da gi namalat svoite

buxetski deficiti. Ovie merki sigurno }e bidat pozitivni na dolgoro~en ekonomski plan, no na kratkoro~en moè da izlezat deflatorni za evropskata ekonomija, {to pak dopolnitelno pretstavuva rizik za ekonom-skoto zazdravuvawe na zemjite vo evrozonata.No, ovie ne se edinstvenite problemi za ekonomijata vo evrozonata. Stravot deka Gr-cija, koga-toga{, }e najavi deka ne moè da go ispla}a svojot ogromen nadvore{en dolg i ponatamu e prisuten i pokraj merkite prezemeni od EU i ECB. Portugalija i [panija o~igledno imaat seriozni problemi poradi nadvore{niot dolg. Kako i so Grcija, stravot na me|unarodnite pazari na kapital deka i [panija moè da proglasi nes-posobnost da gi ispla}a svoite dolgovi sekojdnevno raste. Imaj}i ja predvid goleminata na [pani-ja kako populacija, no i kako ekonomija, dokolku vakviot strav stane realnost, posledicite moàt da bidat katastrofalni za ekonomijata vo evrozonata.Mi se ~ini deka so tek na vreme koga pra{inata }e se sti{i, Germanija moè da izleze eden od retkite pobednici vo ovaa ekonomska kriza so koja e soo~ena EU. Deka Germanija s$ pove}e dobiva politi~ka teìna vo ramkite na EU e pove}e od o~igledno. Nivniot predlog da se vovede revizija vrz buxetite na zemjite vo evrozonata od drugi zemji vo evrozonata be{e pri-faten. So tek na vreme ova moè

da dovede i do nekakva fiskalna integracija vo evrozonata, {to sekako & odgovara na Germanija, no ne, na primer, na zemjite kako Grcija. Paradoksalno, na dolgoro~en plan, vakvata fiska-lna integracija vo evrozonata }e izleze pozitivna za vrednosta na evroto, no }e bide negativna za zemji koi dosega bea naviknati na rasko{ni buxeti koi samite ne moèa da gi finansiraat, no zatoa sekoga{ moèa da smetaat na subvencii i pomo{ od EU, posebno od Germanija, koja ve}e so decenii e “blaganjnikot” na EU. O~igledno Germanija ve}e ne saka da go finansira “besplat-niot ru~ek” na nekoi od drugite zemji vo EU. Ovie zemji }e mora da se naviknat da ìveat i da tro{at vo ramkite na nivite mo`nosti i nivnata ekonomska konkurentnost.No, toa najverojatno }e bide ishodot na dolgoro~en pan. Vo me|uvreme, po kratkotrajnoto zgolemuvawe na vrednosta na evrotovo odnos na dolarot moè da se o~ekuva trendot na pa|awe da prodolì vo vtorata polovina od ovaa godina. Na kratkoro~en plan berzite se stabiliziraa i vsu{nost moèbi }e prodolàt da odat nagore. No, pra{awe na vreme e koga nesigurnosta, koja be{e prisutna do pred nekolku nedeli, povtorno }e se vrati. Za àl, mi se ~ini deka krizata vo evrozonata, koja prerasna vo me|unarodna kriza, e daleku od nadminata. Pra{awe na vreme e koga povtorno }e se vrati me~kata!

KRIZATA VO EVROZONATA E DALEKU OD NADMINATAPOJADOK SO DEN

�� Po kratkotrajno-to zgolemuvawe na vrednosta na evroto vo odnos na dola-rot moè da se o~ekuva tren-dot na pa|awe da prodolì vo vtorata polovina od ovaa godina. Na kratkoro~en plan berzite se stabiliziraa i vsu{nost moèbi }e prodolàt da odat nagore. No, pra{awe na vreme e koga nesigurnosta, koja be{e prisutna do pred nekolku nedeli, povtorno }e se vrati.

DEN DONÊVekonomski analiti~ar

QUPÔ ZIKOVglaven i odgovoren [email protected]

KAPITAL PETOK 25 JUNI 2010

NEDELNA EKONOMSKO-POLITI^KA ANALIZA STAND BY

Branko Crvenkovski najavuvaj}i izbori za noemvri, saka da kaè (}e vidime vo nedela {to }e dopolni) deka tie }e se slu~at samo ako letovo Gruevski cvrsto, i zasekoga{ dodeka e na vlast, re{i deka nema kompromis za imeto. Vo takov slu~aj, so DUI nadvor, izlezot }e bide kako {to veli Crvenkovski - nova politi~ka kombinatorika. SDSM, iako }e bide porazen na izborite (!), bi vlegol vo koalicija so site mo`ni albanski partii koi }e osvojat pratenici, a vo imeto na spasot na Makedonija so vlez vo NATO i EU! Toa bi bila “Pobedni~kata Makedonija” za koja se zboruva denovive. Site tie priemi i datumi }e se slu~at do Nova godina! A {to potoa?posoben minister vo Vladata na Bu~kovski (poradi nego vo golema merka bea i porazeni vo 2006g.), egzaltiran poradi odnosot kon nego vo Partijata vo koja {to be{e vraboten (!?) se svrti protiv niv, pa potoa ne{to, “treta opcija-dvièwe”, nakaj Gruevski, zasega povtorno da udri protiv premierot, mislej}i deka idat izbori, pa }e fati priklu~ok!? Za nesre}a vo ovaa na{a napatena zemja, kolumni pi{uvaat, mnogu kako ovoj na{ Aristotel - “mislitel” so sekoga{ ne dokraj iskaàna misla... I za ̀ al tie u{te dolgo }e ostanat “relevantni” oti – takvi kolumnisti im trebaat i na VMRO-DPMNE i na SDSM! Zo{to? Obrazloèno pove}e pati...Go napu{tam Popovski, na kogo mu odvoiv i pove}e prostor od {to zasluùva! Go zemav za primer samo kako ilustracija na “idiotizmot” koj {to vladee vo ona {to nie deneska go vikame intelektualna sfera koja treba da otvora debati. Kolumnistite, urednic-ite i novinarite ovde pred s$.

SCENARIJASega malku okolu make-donskata politi~ka scena, vo presret na golemiot miting na opozicijata, a vo kon-tekst na pozicijata na Nikola Gruevski i negovata parti ja na politi~kata scena! ]e ima li izbori? Pod kakvi okolnosti bi imalo? Kakvi se {ansite na opozici-jata? I kolku vrz toa, dali }e ima izbori - vlijae imeto, ili moèbi tokmu proektot Skopje (Makedoni ja 2014) {to tolku go vozbudilo ~ueniot kol-umnist od po~etokot na ovoj tekst.Kako {to vo kolumna vo 2006 godina (sto dena po pobedata na Gruevski), gi predvidov predvremenite izbori vo 2008 g., taka pred dve godini vo edna ista vakva kolumna napi{av deka najpo-sakuvan protivnik vo opozicijata, koja na Gruevski bi mu obez-bedilo dolgo vladeewe - e tokmu Branko Crvenkovski. Napi{av i toa deka, Gruevski e svesen za toa (ne znam s$ u{te dali Crvenkovski e svesen za toj moment (!?), i tokmu poradi toa premierot }e go odraboti svojot mandat dobien vo 2008 godina do krajot do 2012 godina... (!?) ûdno vi e? [to ima vrska mandatot na premierot (rejting nad 25%) so silata na opoziciskiot lider rejting 12%(!?) E tuka nekade e prvoto scenario za bliskata idnina na ovaa zemja (gledano preku politi~kata i me|uetni~kata situacija), koe sakam da go obrazloàm:Zna~i prvo, pri vakov odnos na silite na terenot, a imaj}i go predvid faktot deka VMRO-DPMNE vo sekoj moment na nivniot Bi~ik-liski moàt da mu go serviraat Crvenkovski (kako “bokserska

vre}a za tepawe”), Gruevski ne e zainteresiran za izbori osven ako ne mora (ako DUI ja napu{ti Vladata)! No, vakvoto scenario, pretpostavuva deka Gruevski nema da go re{ava imeto, iako sredbite so Jorgos Papndreu kako da navestuvaat deka moè da se slu~i na{iot premier, i na odmor da otide vo Grcija letovo (na primer na Krit kade {to }e letuva i Barak Obama!?) No, ako DUI izleze od Vladata, izbori, sepak, }e ima. DUI propa|a vo “politi~kata kal” koja trae podolgo vreme i nema ni{to novo da im ispora~a na svoite glasa~i koi s$ pove}e baraat nov izbor vo albanskiot politi~ki korpus. Ottuka, liderot na opozicijata Branko Crvenkovski najavuvaj}i izbori za noemvri, vo su{tina saka da kaè (}e vidime vo nedela {to }e dopolni) deka tie }e se slu~at samo ako letovo Gruevski cvrsto, i zasekoga{ dodeka e na vlast, re{i i javno kaè deka nema da

pristapi kon kompromis so Grcija za imeto. Vo takov slu~aj, so DUI nadvor, izlezot }e bide kako {to veli Crvenkovski - nova politi~ka kombinatorika vo Vladata, kade {to se pretpostavuva deka SDSM, iako }e bide porazen na izborite, bi vlegol vo koalicija so site mo`ni albanski partii koi }e osvo-jat pratenici, a vo imeto na spasot na Makedonija so vlez vo NATO i datum za pregovori so EU! Toa bi bila pobedni~kata Makedonija za koja se zboruva denovive. No, site tie priemi i datumi }e se slu~at do Nova godina! A {to potoa?Rezultatot na VMRO-DPMNE na takvi izbori }e bide mnogu pratenici, no ne dovolni za koalicija i za vlast. Na takvo scenario bi pritiskala i me|unarodnata zaednica. Ova scenario iako e izvesno, sepak, e te{ko ostvarlivo oti i Nikola

Gruevski i Branko Crvenkovski znaat deka e sloevito i sloèno opasno za Makedonija vakva kakva {to ja ~uvstvuvame denes, a do-godina }e slavi dvaeset godini nezavisnost!? Vakviot razvoj na nastanite bi ja potkopalo i pozicijata na samiot Crvenkovski vo SDSM, bidej}i porazen na izbori vo noemvri toj po principot na smenlivost na liderskata pozicija }e mora da si zamine od taa pozicija. Ako ne saka, sigurno partijata }e se soo~i so dopolnitelen predizvik od neistomislenicite vnatre. Zna~i politi~kata stabilnost }e bide potkopana. VMRO-DPMNE i ponatamu }e ostane politi~ki mo}na sila koja vo sekoe vreme bi izvadila 300.000 lu|e za blokadi na ulica.Vtoroto scenario }e zavisi od eventualniot kompromis so Grcija letovo! Dokolku Gruevski, sepak, letovo pristapi kon kompromis (site uslovi, pomalku ili pove}e se sozdadeni za toa), toj nema

potreba od novi izbori. DUI nema nikakva pri~ina za izleguvawe od vlasta (dogodina nov poln Buxet od 2,5 miljardi evra!!?? za tro{ewe), glasa~ite }e imaat “liàv~e”... vrabotuvawa vo javna adminis-tracija (!?). Brz priem vo NATO, datum za pregovori, otvorawe na finansiski fondovi i zgolemuvawe na stranskite investicii (~itaj dramati~en porast na gr~ki inves-ticii vo Makedonija). Vo spomenatata kolumna od pred dve godini napi{av i toa deka ova ne e nepoznato vo ponovata istorija na Makedonija. Pa tokmu vladata na VMRO-DPMNE vo koja Nikola Gruevski be{e minister za finan-sii, otvori pat na pove}e golemi investicii, i biznis-idei od Grcija vo Makedonija - OKTA, malo par~e vo Makedonskiot telekom be{e vo sopstvenost na Kondominas, koj

treba{e da otvora i televizija vo Makedonija, i da pravi golem trgov-ski centar. Vladata ~ij premier be{e Qub~o Georgievski, ima{e briljantni odnosi so Vladata na Simitis, kade glavniot igra~ be{e vsu{nost Jorgos Papndreu. I toga{ Papandreu go vika{e Qub~o po ime, kako pred nekoj den koga na{iot premier go oslovi kako Jas i Nikola...!Vo me|uvreme, Nikola Gruevski najavuva pati{ta za gradba i rekonstrukcija, a tokmu gr~kata Terna ja izgradi zaobikolnicata okolu Skopje ... i u{te mnogu drugi dosetki... Ottuka, zaklu~okot e deka nema da ima izbori, oti e mnogu podobro da ima investicii od Grcija (!?). Za dve godini koga doa|a vreme za redovni izbori Gruevski }e ima dva aduti:Prvo javnosta zaboruva brzo deka ~etiri godini Gruevski vladee samo so tezata deka nema kompromis za imeto. Javnosta }e bide zaslepena

so neminovniot rast na investiciite i programite od EU (}e bideme vo pre-govori).Vtoro, na ~elo na SDSM seu{te }e bide Branko Crvenkovski, i s$ u{te najlesniot protivnik na Nikola Gruevski vo brobata so opozicijata.Ne znam koi bi bile {ansite za pobeda na SDSM vo 2012 godina, ako dotoga{ sme na pola pat do EU (}e go znaeme i datumot na vlegu-vawe), NATO ~lenka, zgolemeno nivo na investicii i fondovi od EU za pove}e sferi vo ekonomijata... Pri takvata sostojba na umot vo 2012 nikoj nema da ima potreba od promeni!Sekako, dvete sce-narija se crno beli! Kako {to stojat rabo-tite vo momentot i dvete se mo`ni. Zatoa denovive, dode-ka i me|una-rodnata zaednica zasileno pritiska za iznao|awe re{enie za imeto, pove}e od va`no e na

{to konkretno vo bliskata idnina od nekolku meseci makedonskite lideri Nikola Gruevski i Branko Crvenkovski }e se fokusiraat. Na Makedonija, ili na svojot li~en politi~ki opstanok.Ako se fokusiraat na sebe, a ne na Makedonija, toga{ ia garan-tiram “politi~ka propast za dve godini”! Tolku e potrebno Make-donija pove}e da ne bide problem za Grcija, so toa {to ednostavno }e ja snema od politi~kata mapa, izgubena nekade vo odnosite na Srbija, Turcija, Grcija i Rusija za planovite na Balkanot. Isto kako vo 1912-1913. ]e slavime li toga{ sto godini od podelbata i propasta (!?), ili }e slavim ene{to poubavo, ... ne{to po taka ... (na primer, po sto godini podeleni kone~no integrirani vo EU). Ajde izberete.

ZO[TO NEMA DA IMA IZBORI, I ZO[TO GRUEVSKI NEMA DA PADNE!?

10

Svojot tekst, so prili~na doza na “bladawe”, vo eden dneven vesnik vo ~etvrtokot, Nikola Popovski (porane{en ~ovek na SDSM) go zavr{uva vaka: “Na

Makedonija brzo, & treba ne{to sosema novo i nevideno dosega, ne{to {to }e moè so mnogu logika, hrabrost i odva`nost da ja povede napred, makar i po cena na sopstveniot ugled i slava”(!?). Ne razbrav {to najavuva... no ne e ni va`no...Znaete, po~ituvani ~itateli, svo-evremeno dodeka ìveev vo [tip imav edna drugarka, koja, koga }e sednevme na pija~ka, koga }e dojde{e kelnerot da pra{a {to }e se napieme sekoga{ vele{e: “...Traj~e, na mene mi treba ne{to po taka...”!? Siroti Traj~e, tapo ja gleda, ne razbira {to & treba{e na drugarka mi, a taa misli, misli... ne znae {to da nara~a za piewe, pa Trj~e }e & kaè{e, aj razmisli, jas }e dojdam za 5 minuti. Drugarka mi misli, misli i na kraj }e nara~a{e „fanta”. Eeeh! Traj~e po pet minuti se vra}a i & veli... Tu mori, pa ti, za fanta li te ~ekam pet minuti... (se raz-bira celata konverzacija odi na so~en {tipski dijalekt koi treba da si go dolovite! Nie drugarite normalno, se zezavme so na{ata « drugarica », i i velevme deka... nejze navistina & treba ne{to po taka... (!?) samo {to e toa...Taka i na Nikola Popovski, odnenade` vo ~etvrtokot nautro mu treba ne{to... po taka... No, i toj kako i drugarka mi od [tip, ne znae da objasni, pa zatoa taka re{i da go zavr{i tekstot ( !?). A, koga bi znael da objasni {to & treba na Makedonija, toj tekstot bi go po~nal, kako {to go zavr{i, i niz tekstot }e kaè{e {to }e bide utre i kako }e se napravi toa. Bi sakal da ukaàm na nerel-evantnosta na kolumnistite koi za ~etirite godini na vladeewe na Gruevski edno pet pati se svrtea okolu “svojata zamislena intelektualna oska”, ne znaej}i {to drugo da kaàt za da ostanat zabeleàni! Popovski od najnes-


Ako sudime spored poslednite statis-ti~ki podatoci i tvrdewata na najgo-lemite makedonski

izvoznici, vo makedonskata ekonomija ve}e provejuva bran na optimizam deka Makedonija poleka se oporavuva od re-cesijata, pa duri beleì i nagorni trendovi. Okolu 250 direktori na kompanii od razli~ni granki na stopanst-voto ocenile deka ekonomskata sostojba vo maj godinava bila popovolna sporedeno so fe-vruari. Pogolemi optimisti se i vo odnos na obemot na proizvodstvoto, obezbedenosta na proizvodstvoto so pora~ki. Velat i deka zalihite na surovinite i repromaterijalite im se pod normalata, a opti-mizmot vo nivnite stavovi go temelat na o~ekuvawata deka vo naredniot period }e se namalat prose~nite nabavni ceni na surovinite. Od druga strana, pak, biznismenite istaknuvaat deka najgolemo vlijanie vo ograni~uvaweto na obemot na proizvodstvoto vo maj 2010 godina imale nedo-volnata stranska pobaruva~ka (24,9%), nedovolnata doma{na pobaruva~ka (18,3%), fin-ansiskite problemi (14,2%) i neizvesnoto ekonomsko opkruùvawe (9,5%).

IZLEGUVAAT LI OD RECESIJA NAJGOLEMITE IZVOZNICI?

Ako podlaboko se analizirat podatocite na Dràvniot za-vod za statistika, posebno onie za industrisko proizvod-stvo, ohrabruva podatokot deka nose~kite industriski granki na makedonskata ekonomija - metalnata i tekstilnata in-dustrija poleka izleguvaat od negativa i pokaùvaat blag porast na proizvodstvoto. Edna od grankite koi imaa najgo-lemo u~estvo vo sozdavaweto na bruto-doma{niot proizvod (BDP) e tokmu industrijata – so re~isi 25%. Sledat trgovijata so okolu 12% i zemjodelstvoto so okolu 10%. Tokmu zatoa se o~ekuva godinava taa da bide de-lumno zaslu`na za negativnoto v l i j a n i e vr z ekonomijata. Iako ova se moèbi najgolemite dejnosti koi u~estvuvaat vo BDP, sepak, ne se odlu~uva~ki. Uslu`niot sektor zafa}a re~isi 60% od vkupniot BDP, pa ako se zeme predvid deka uslugite glavno zavisat od doma{nata pobaruva~ka, kade godinava ne se o~ekuvaat golemi osci-lacii, sepak, vkupniot ekonom-ski rast na Makedonija domi-nantno }e zavisi od sostojbata na ovoj sektor. Doma{nite analiti~ari gi analiziraat sostojbite vo industrijata i preku rastot na izvozot na klu~nite industriski granki, pa zaklu~uvaat deka vo sled-niot kvartal industrijata treba poleka da zakrepnuva. Rakovodstvoto na ~eli~niot gigant vo zemjava, Makstil, ob-jasnuva deka s$ u{te e rano za kakvi bilo precizni tvrdewa deka makedonskoto stopanstvo izleguva od recesija, bidej}i cenite na metalite povtorno

INDUSTRIJATA SE OPORAVUVA

�� Iako statis-ti~kite poda-toci i de-lovnite ten-dencii vo prerabotu-

va~kata in-dustrija pokaùvaat deka na-jgolemite iz-vozni granki po~nuvaat da se opravu-vaat, direk-torite na kompaniite ne se dokraj na~isto deka makedonskoto stopanstvo izleglo od recesija, no se optimisti za ona {to gi o~ekuva

� OGLASI ZA VRABOTUVAWE

� REVIZORSKI IZVE[TAI

� SITE VIDOVI FINANSISKI IZVE[TAI

� TENDERI

� POVICI ZA SVIKUVAWE AKCIONERSKI SOBRANIJA

� SEMINARI, OBUKI, SOVETUVAWA I KONFERENCII

� SITE OSTANATI SOOP[TENIJA KOI SAKATE DA GI KOMUNICIRATE SO JAVNOSTA

SEKOJ DEN VO

OBJAVUVAJTE GI VA[ITE:

Oglasuvajte gi Va{ite soop{tenija po najpovolni uslovi!Odberete go najefektivniot na~in za komunicirawe so javnosta!Na{ata ~itatelska publika e na{a najgolema prednost. Tokmu taa ni go dava pravoto da veruvame deka oglasuvaweto vo Kapital e efektivno.

LICE ZA KONTAKT:DIJANA GULAKOVA tel. 02/ 2551 441 lok.105

e-mail: [email protected]


RUDNICITE I ÊLIKOT JA VADAT EKONOMIJATA OD KRIZA

pa|aat na svetsko nivo.“S$ u{te sostojbata e neiz-vesna. Ovie pikovi vo vto-riot kvartal od godinava ne garantiraat deka definitivno pominala krizata, moèbi pove}e se rezultat na nekoi sanacii na golemite ekonomii. Za realniot sektor ne moè so sigurnost da se kaè deka krizata zavr{ila. S$ u{te stanuva zbor za varijacii i vo konjukturata i vo ocen-kite. To~no e deka ima blago poka~uvawe na operativnite planovi, no ako se zeme predvid deka prvi~no ima-vme popesimisti~ki planovi,

ne treba podobruvawata da se sfa}aat apsolutno. Ovie pikovi ne se rezultat na ve}e zazdravenata ekonomija”, izjavi generalniot direktor na Makstil, Aleksandar Panov.Ilija Ge~ev, sopstvenik na fabrikata za ~eli~ni profili, IGM od Kavadarci, neodamna za Kapital objasni deka ras-tot na cenite na metalite na svetskite berzi vlevaat nade` za stabilizacija na pazarot i deka postoe~kite ceni se dovolno konkurentni za vo mesecite {to sledat da imaat dobra proda`ba. I od rudnicite se zadovolni kako po~nale da se odvivaat rabotite.“Rudarstvoto definitivno izleze od recesija. Site rud-nici za metali rabotat dobro. Bu~im vo poslednive tri meseci ima rekorden iskop na rudna masa vo istori-jata. Vo fevruari iskopavme 960.000 toni rudna masa, vo

april 1,17 milioni toni, a vo maj 1,77 milioni toni rudna masa. Se raboti za dva pati pogolemi iskopi sporedeno so lani”, veli Nikolaj~o Nikolov, direktor na rudnikot Bu~im od Radovi{.Sostojbite vo tekstilnata industrija, kako edna od klu~nite granki na makedon-skata ekonomija, s$ u{te ne vetuvaat deka vo periodot {to sledi }e nema potresi.“Ne moè da se kaè deka tekstilnata industrija izlegla od recesija ili deka za brzo vreme toa }e se slu~i. Tekstilot sega vleguva vo {pic-sezona, so

obezbedeni nara~ki, siguren plasman i konkurentnost na proizvodite. Proiz-vodstvoto e cikli~no, na sekoi tri meseci, taka {to ne moème so sigurnost da bi-deme optimisti. Li~no smetam deka do krajot na godinava, tekstilot

}e bide vo eden trend na stagnacija“, veli Vladimir Netkov od tekstilniot klaster od [tip. Od Vladata priznavaat deka go-dinava, ekonomijata }e zakrep-nuva od globalnata ekonomska kriza. “Imame realni situacii od koi ne moème da begame. Svesni sme za implikaciite od globalnata ekonomska kriza, koja ja ima{e lani vo na{ata ekonomija. Ovaa godina }e bide godina na oporavuvawe i amortizirawe na lo{ite efekti i otvorawe mo`nosti za podobruvawe na ekonom-skite perspektivi na zemjava. I kreditnata aktivnosta na zemjata, i deviznite rezervi na nivo na dràva i dvièwe na kamatnite stapki vo na{ata ekonomija se optimisti~ki, deka vo naredniot period }e ima podobruvawe na ekonomijata vo zemjava”, smeta ministerot za ekonomija, Fatmir Besimi.

�� Doma{nite analiti~ari gi analiziraat sostojbite vo in-dustrijata i preku rastot na izvozot na klu~nite industriski granki, pa zaklu~uvaat deka vo sledniot kvartal industrijata treba poleka da zakrepnuva.

KOMPANII PAZARI I FINANSII12 25.06.2010

USTAVEN JA UKINA ODLUKATA ZA URBANISTI^KIOT PLAN ZA SONÊV GRAD

KOJ „KUPUVA” VREME SO PROEKTOT SONÊV GRAD?!

Ministerstvoto za transport i vrski mol~i okolu toa koj treba da ja ponese odgovornosta za nezakonskoto donesuvawe na urbanisti~kiot plan za mega-proektot Son~ev grad. Ustavniot sud prese~e-izraelskata San Siti ne moè da po~ne da gradi.

��


I pokraj odlukata na Ustavniot sud so koja se ukina done-suvaweto na urbanisti~kiot

plan za Son~ev grad, gradona~alnikot na Sopi{te, Jovan \or|oski tvrdi deka izraelskata kompanija San Siti sepak }e ja gradi elitnata nasel-ba na Vodno-Son~ev grad. Odlukata na Ustavniot Sud }e ja po~ituvaat, veli \or|oski, no paralelno }e rabotat i vo nasoka proektot-Son~ev grad da se realizira ovaa godina. Vakvata reakcija na \or|oski doa|a otkako zav~era Ustravniot sud oceni deka urbanisti~kiot plan za proektot e do-nesen vo postapka spro-tivna na zakonot i Ustavot. Ustavnite sudii objasnuvaat deka op{tinata Sopi{te donela odluka za usvoju-vawe na urbanisti~kiot plan bez prethodno Min-isterstvoto za transport i vrski da dade soglasnost za nego, {to e sprotivno na zakonskata postapka. Za ustavnite sudii bilo sporno i toa {to proekt – planot bil izraboten pred da se sozdadat uslovi za planirawe na prostorot.Od Ustavniot sud se u{te ne sme ja dobile odlu-kata spored koja proek-tot Son~ev grad ne smee

da se gradi. Nie }e ja po~ituvame sudskata odlu-ka, no ne se otkaùvame od realizacija na proektot. Izraelskite investitori se mnogu zainteresirani da se realizira ovoj proekt vo idnina. Proektot kako takov e dobar. Najverojatno }e ima mala promena vo urbanisti~kiot plan. Stanu-va zbor za mali problemi, odnosno da se izbegnat strmnini i karpesti pre-deli kade investitorite treba da gradat“, objas-nuva gradona~alnikot na op{tina Sopi{te, \or|oski.No, i pokraj uveruvawata na gradona~alnikot na op{tina Sopi{te, kade treba{e do 2011 godina ve}e da bide izgradena elitnata stanbena nasel-ba, od investitorot San Siti ne dobivme odgovor dali ostanuvaat na stavot od pred dve godini, vo podno`jeto na Vodno da izgradat 600 ku}i i 11 zgradi, investicija procen-eta na 100 milioni evra. Se u{te e nejasno koj e motivot na investitorite, ako se znae deka tokmu tie ja podnele inicijativata pred Ustavniot sud spored koja ja osporile zakoni-tosta na donesuvaweto na urbanisti~kiot plan. Se doznava deka izraelskata kompanija se àlela deka ne ja dobile prvi~no dogovorenata lokacija, tuku nekoj pokarpest teren {to }e im gi zgolemel i tro{ocite za gradba.Od Ministerstvoto za

Na v~era{nata sed-nici za prateni~ki pra{awa, pratenciite

od opozicijata ja potsetija Vladata deka docni so re-alizacijata na Koridorite 8 i Koridorite 10. Premierot Nikola Gruevski prizna deka ima pre~ekoreni rokovi vo odnos na izgradbata na ko-ridorite.“Prethodnata vlast ne ostavi-la nitu eden proekt poradi {to sega{nata mora{e da po~ne od nula”, izjavi Gruevs-ki. “Sega sme ve}e vo faza koga e objaven me|unaroden oglas za pribirawe interes

Opoziciskata SDSM tvrdi deka Make-donija se soo~uva

so seriozna buxetska kriza, a vo prilog na toa poso~uva deka Vladata mu dolì na privatniot sektor za povrat na DDV “ogromni ~etiri milijardi denari”. “Ovie porazitelni podato-ci nikoj vo Vladata ne gi demantira{e. Grade`nite firmi soo~eni so nepla}awe od dràvnite insti-tucii i najavuvaat deka vo idnina od Vladata }e baraat bankarski ga-

rancii kako obezbeduvawe deka taa navistina }e im plati. So drugi zborovi, nikoj pove}e ne im veruva na Gruevski, Stavreski i kompanijata”, izjavi potpretsedatelot na SDSM, Zoran Jovanovski.Spored nego, Vladata nerazumno gi tro{i naro-dnite pari. “Kako poinaku moè da se protolkuva najnoviot biser na Gruevski i VMRO DPMNE kaj plo{tadot vo centarot na Skopje da se gradi katna garaà vo barok stil, za celi osum

milioni evra?”, pra{a Jovanovski. Toj tvrdi deka se topat depozitite na dràvata kaj Narodnata banka i deka od krajot na avgust 2006 godina, koga VMRO-DPMNE ja prezede vlasta, do krajot na mart godi-nava ovie depoziti se namalija za 29 milijardi denari, odnosno za okolu 470 milioni evra. “Ottoga{ navamu de-pozitite dopolnitelno se namalija za pove}e od dve milijardi denari i na krajot na maj 2010

godina se svedoa na samo {est milijardi denari. Toa e vtoro najnisko nivo na koe tie voop{to se spu{tile od po~etokot na 2003 godina navamu, pe-riod za koj NBM go obja-vuva ovoj podatok, objasni Jovanovski.SDSM povtorno ja pra{a Vladata kolkav e vistin-skiot deficit vo buxetot i kolku Vladata mu dolì na privatniot sektor za obvrski nastanati vo 2009 godina. “Ako seto toa se zeme predvid, buxetskiot defi-

cit }e bide mnogu pogolem od 2,5% od BDP, za koi zboruva Vladata”, istakna Jovanovski. Od VMRO-DPMNE ja ob-vinija SDSM deka “pov-torno ja stavila Fabrika vo pogon”, odnosno deka Zoran Jovanovski “otkako gi gledal vestite na edna televizija, re{il da gi iskoristi svoite daleku poznati analiti~ki spo-sobnosti, za da soop{ti deka ima buxets-ka kriza”.

@estokata rasprava za toa dali Cari-nata e edna od najvisoko korumpiran-ite sektori vo dràvata prodolùva.

Iako direktorot na Carinskata uprava, Van~o Kargov, decidno gi otfrla obvinuvawata deka ovaa institucija e visoko korumpirana, prviot ~ovek na Dràvnata komisija za spre~uvawe na korupcijata, Ilmi Selami, i ponatamu stoi na svojot stav deka korupcijata vo Carinata s$ u{te postoi, iako se zabeleùva nejzino namaluvawe vo poslednite godini. Spored Selami, vakvite preporaki Carinskata uprava treba da gi sfati dobronamerno."So izjavata deka postoi korupcija vo Carinata nie ne odmagame, tuku naprotiv & pomagame na Carinskata uprava. U{te edna{ sakam da pojasnam deka so vakvata

preporaka nie utvrduvame samo sostojba za carinskiot sektor, {to ne zna~i deka go obvinuvame i direktorot Kar-gov deka e korupmpiran", istakna Selami.Spored nego, Kargov zasluùva priznanie za-toa {to vo “izminatite 20 godini vo Carin-skata uprava napravi najgolemi napori za namaluvawe na korupci-jata”.

GRUEVSKI: KORIDORITE ]E DOCNAT, NO ]E SE IZGRADAT

SDSM: VLADATA IM DOL@I NA FIRMITE 4 MILIJARDI DENARI

SELAMI: VO CARINATA IMA KORUPCIJA, NO NE ZNAÎ DEKA KARGOV E KORUMPIRAN za koncesioner. Ve}e osum

kompanii se javija i se nadevam deka vo tekot na godinava i na po~etokot na slednata, }e sklu~ime dogo-vor za izgradba na patnata infrastruktura na Koridorot 8”, objasni Gruevski.Vo odnos na Koridorot 10, Gruevski objasni deka ve}e nekolku meseci se raboti na izgradba na delot koj e vo blizina na Kumanovo, a vo odnos na ju`niot del od Koridorot 10 vo tek e pro-cesot na zaokruùvawe na finansiskata konstrukcija. “Moèbi ovoj proekt }e bide

so malo zadocnuvawe, no }e se realizira”, izjavi premierot Gruevski.

transport i vrski mol~at. Ne sakaat da objasnat koj e odgovoren za re~isi propadnatiot proekt. Ne objasnuvaat nitu {to sega }e prezeme dràvata i {to vo slu~aj novo-ponudenite uslovi ne gi prifatat od San Siti. Odgovornosta za neuspe{nata realizacija na Son~ev grad od sebe ja ot-frla i gradona~alnikot na Sopi{te, Qup~o Mickovski vo ~ie vladeewe se donese urbanisti~kiot plan za

gradewe na mega-proektot Son~ev grad. “Nekoj saka da si na-jde opravduvawe {to vo Sopi{te ne se gradi Son~ev grad. Smetam deka nekoj ne si gi ispolnil uslovite vo dogovorot, pa se izmis-luvaat lo{o sprovedeni proceduri. Jas znam deka cela postapka se vr{e{e so site potrebni doku-menti. Nekoj verojatno si kupuva vreme podnesuvaj}i pretstavki do Ustavniot sud i do Katatastarot.

Urbaniusti~kiot plan go prave{e Agencijata za prostorno planirawe, po nara~ka na Vladata“, objasnuva porane{niot gradona~alnik na Sopi{te, Mickovski.Se u{te e nesizvesno dali grandiozniot proekt }e zamine vo istorijata. Pred dve godini izrael-skata kompanija San Siti go dobi tenderot, i za 360 denari za metar kvadraten kupi okolu 650.000 metri kvadratni dràvno zemji{te

na koe, vo rok od tri godini si zede za obvrska da izgradi elitna naselba so luksuzni zgradi, ku}i, igrali{ta. Izraelskite in-vestitori ~ekaat odgovor od Upravniot sud kade ja tuàt dràvata bidej}i otkako go kupile zemji{tete za okolu 3,6 milioni evra, dràvata ne im ja obezbedila nadvore{nata infrastruk-tura, kako pristapniot pat do naselbata, kanalizaci-jata, strujata, gasovodot i vodosnabduvaweto.


75%od minatogodi{nite

zalihi na vino se nepro-dadeni

95milioni litri e godi{noto

proizvodstvo na vino

GOLEMITE ZALIHI NA VINO GO ZAGROZUVAAT OTKUPOT NA GROZJE

DR@AVATA MORA DA POMOGNE PRI IZVOZOT NA VINO

Vinarnicite baraat od Ministerstvoto za zemjodelie ba-raat odreden uvoz vo Makedonija da se plati so make-

donsko vino, pove}e pari od Zemjodelskiot krediten dis-konten fond za vinarnicite so poniski kamati i grejs period od edna godina i da se promeni sistemot na sub-vencionirawe vo lozarstvoto. Ova barawe na 12 makedonski vinarnici e ve}e na masata na ministerot za zemjodelie, Qup~o Dimovski.Deka sostojbata e alarmantna pokaùv faktot {to 75% od minatogodi{noto vino na vinarnicite e neprodadeno. Za tri meseci }e zapo~ne berbata na grozje, a vinarnic-ite najavuvaat deka godinava }e otkupat pomalku grozje. Godi{no vo Makedonija se proizveduva okolu 95 milioni litri vino, a minatogodi{nite zalihi se okolu 70 milioni litri. Lozarite se vo panika deka grozjeto godinava }e im ostane neotkupeno, pa zatoa i tie baraat dràvata da se vklu~i vo nadminuvawe na ovoj problem.

GORAN [email protected]

�� Vinarnicite baraat pomo{ od dràvata za namaluvawe na zalihite od vino, koii se dvojno pogolemi od lani, i osloboduvawe na prostor za otkup na grozje ovaa esen

�� Poddr{ka na marketing aktivnostite na vinarnic-ite, subvencii za primarno proizvodstvo na grozje na vinarnicite za sopstveni potrebi, pokrivawe na tro{ocite za prerabotka na vinoto vo vinski des-tilat, se del od na~inite kako da se nadmine prob-lemot so vinskite zalihi. Direktni izvozni stimu-lacii ne doa|aat predvid

"Verojatno s$ u{te ne e docna da se razgleda opcijata nekoi od golemite zdelki {to gi pravi Makedonija, kako {to se avtobusite od Ukraina, Kina ili drugi ~uvstvitelni nabavki, da bidat plateni so proizvodi, vklu~uvaj}i go i vinoto. Toa bi moèla da bide edna od opciite, iako toa bi bilo samo parcijalno, a ne i trajno re{enie, pred-laga \or|i Petru{ev, direktor na Tikve{, predupreduvaj}i na eskalacija na problemite vo vinarstvoto i lozarstvoto ovaa godina. I od Skovin potvrduvaat deka godinava ima seriozni problem so zalihite i barat pomo{ od dràvata.Deka e neophodna pomo{, potvrduvaat i ekspertite, koi velat deka toa ne e nevoobi~aena praksa iv o drugi vinski zemji.“Site vinski zemji go podr-ùvaat izvozot na vino. Dràvava zasega ne prevzema konkretni merki za plasman na vinoto, no naesen taa mora da pomogne pri izvo-zot. Vo sprotivno ne o~ekuva te{ka godina”, smeta Zvoni-mir Boìnovi}, profesor na katedrata za lozarstvo pri Fakultetot za zemjodelski nauki i hrana vo Skopje.Poradi usloglasuvawe so

EVROPSKA NAGRADA ZA KAMPAWATA NA ARGETA JUNIOR

Argeta, trgovskata marka na Droga Kolinska vleze me|u

29-te finalisti na EURO EFFIE 2010, me|unaroden natprevar {to gi posta-vuva i gi ocenuva zlatnite standardi za efikasnost na produktnoto komunicirawe. Me|unarodnoto ìri, sostaveno od direktori, sovetnici i eksperti od na-jgolemite evropski i svetski komunikaciski agencii, me|u finalistite ja stavi kampawata na Argeta Junior so komplek-sen splet aktivnosti {to

bea naso~eni kon trgovskata marka Argeta Junior i kon pretstavuvaweto na noviot vkus na Argeta Junior pica.„Uspehot na kampawata Argeta Junior se dolì na izborot i upravuvaweto so vkupniot integriran splet od komunikaciski aktivnos-ti so koi gi ubeduvavme na{ite potro{uva~i. Svesni sme deka potro{u-va~kiot svet ima s$ pogo-lemi barawa od ponudu-va~ite na proizvodi i uslu-gi, pa zatoa treba navistina promisleno da pristapime kon pretstavuvaweto na

novi vkusovi, osobeno ako sakame da obezbedime de-lovna efikasnost na na{ite trgovski marki. Seto toa se ocenuva vo ram-kite na evropskiot natprevar EURO EFFIE 2010 i zatoa vleguvaweto me|u 29-te finalisti za nas i za kolegite koi{to ja os-novaa i ja izveduvaa kampa-wata pretstavuva golemo priznanie”, veli Enzo Smrekar, glaven opera-tiven direktor na Grupaci-jata Droga Kolinska i gener-alen direktor na delovnata programa Namazi.

PROMENA NA STARITE SIM KARTI^KI NA ONE SO NOVI

ONE gi potsetuva korisnicite deka vo tek e kampawata

za zamena na starite so novi SIM karti~ki, pri {to telefonskiot broj i tarifniot model ostanuvaat nepromeneti, a se dobivaat novi mo`nosti za ednos-tavna komunikacija.“Site korisnici na mobil-nata telefonija na ONE koi imaat stari SIM karti~ki,

izdadeni pred 11 noemvri 2009 godina, odnosno SIM karti~ki so logo Cosmofon/Cosmocard/Frog, besplatno vo proda`nite saloni na ONE dobivaat novi SIM karti~ki so logoto na ONE. Site koi vo promotivniot period (do 31 juli 2010 g.) }e ja zamenat svojata stara SIM karti~ka so nova, promotivno dobivaat 100 denari (so vklu~en DDV) na

svojata mobilna smetka”, informiraat od ONE.So novata SIM karti~ka site korisnici na mobil-nata telefonija dobivaat mo`nost da koristat novi uslugi i povolnosti, najed-nostaven USSD roaming so direktno birawe bez da se vnesuvaat kakvi bilo kodovi i super evtini povici kon doma za samo 11,9 denari za minuta.

NAJDOBRIOT PRODAVA^ NA PROIZVODITE MAJKROSOFT E VO GOSTIVAR

Gazmend Iseini od AMC Gostivar e ocenet kako najdobar prodava~ na

kompjuteri i pobednik vo akcijata na Majkrosoft za nagraduvawe na najdobriot prodava~ vo edno trimese~ie. Toj }e dobie nagrada od Ma-jkrosoft kako dopolnitelna motivacija za ponatamo{na uspe{na proda`ba. Vo izminatite 3 meseci,

specijaliziranata agencija za ispituvawe na pazarot SVOT, preku svoi tajni kupuva~i poseti ~etiriesetina pro-davnici za kompjuterska oprema i go izmeri poz-navaweto na proda`nite ve{tini, uslu`livosta i objasnuvaweto za prednostite na koristewe originalen softver. Osven podobruvawe na odnosot so kupuva~ite,

Majkrosoft so ovie akcii vlijae i na namaluvaweto na stepenot na softverska piraterija vo Makedonija. Vo tekot na ovaa akcija, otkrieni se i firmi koi prodavaat kompjuteri prein-stalirani so piratski soft-ver, koi }e bidat prijaveni vo Koordinativnoto telo za intelektualna sopstvenost za ponatamo{ni ispituvawa.

pravilata na Svbetska trgov-ska organizacija, site se svesni deka direktni izvozni stimulacii ne moàt da se dobijat, no postojat drugi formi na poddr{ka, koi bi imale ist kraen efekt. Tuka spa|aat poddr{ka na marketing aktivnostite na vinarnicite, subvencii za primarno proizvodstvo na grozje na vinarnicite za sop-stveni potrebi, pokrivawe na tro{ocite za prerabotka na vinoto vo vinski destilat.Dali nekoja od ovie predlog-merki e prifatliva v~era ne uspeavme da dobieme odgovor od Ministerstvoto za zemjode-lie, poradi prezafatenost na ministerot so sobraniska sednica.

KOMPANII PAZARI I FINANSII 25.06.201014

3.000 novi avtomobili se prodadeni prvite pet meseci

godinava

17.000 polovni avtomobili se uvezeni od mart do maj 2010

60% - 70% od plasmanite vo lizing-kompaniite se

odnesuva na vozila

� BERZANSKI INFORMACII

ПОКАЗАТЕЛИ ЗА КОМПАНИИ - ЕЛЕМЕНТИ НА ИНДЕКСОТ МБИ10 24.06.2010

ALK (2009) 1.431.353 3.907,12 390,18 10,01 0,89

BESK (2009) 54.562 8.037,50 341,43 23,54 0,23

GRNT (2009) 3.071.377 668,04 105,83 6,31 0,67

KMB (2009) 2.014.067 3.037,02 533,81 5,69 0,88

MPT (2009) 112.382 27.008,69 / / 0,75

REPL (2009) 25.920 37.850,00 5.625,12 6,73 0,76

SBT (2009) 389.779 2.700,00 211,39 12,77 0,61

STIL (2009) 14.622.943 200,00 0,11 1.808,65 2,79

TPLF (2009) 450.000 3.706,76 61,42 60,36 1,09

ZPKO (2009) 271.602 2.350,00 / / 0,31

P/BВкупно

издадени акции Просечна ценаНето добивка

по акција P/EХВ

ПРОМЕТ ПО ПАЗАРНИ СЕГМЕНТИ 24.06.2010

Промет во ЕВРА

Број на трансакции

% на промена

обврзници 79.228 11 110,88

обични акции 75.221 63 151,56

Вкупно Официјален пазар 154.449 74 128,91

обични акции 38.945 24 0,06

Вкупно Редовен пазар 39.135 25 0,55

ВКУПНО 193.585 99 81,95

24.06.2010

Име на компанијатаПросечна

цена (МКД)%

Износ (МКД)

Макстил Скопје 200,00 2,56 179.000

ФЗЦ 11 Октомври Куманово 771,13 2,14 57.835

Комерцијална банка Скопје 3.037,02 1,03 750.145

Раде Кончар Скопје 2.000,00 1,01 974.000

Тетекс Тетово 580,00 1 145.000

Стопанска банка Скопје 391 -2,01 11.730

Македонијатурист Скопје 2600 -1,93 26.000

Алкалоид Скопје 3907,12 -1,29 773.610

Топлификација Скопје 3706,76 -1,15 1.097.200

0 0,00 0,00 0

Име на компанијатаПросечна

цена (МКД)%

Износ (МКД)

Топлификација Скопје 3706,76 -1,15 1.097.200

Раде Кончар Скопје 2000 1,01 974.000

Макпетрол Скопје 27008,69 0,03 972.313

Македонски Телеком Скопје 520 0,22 939.120

Алкалоид Скопје 3.907,12 -1,29 773.610

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПОРАСТ

24.06.2010АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПРОМЕТ

24.06.2010АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПАД

Име на компанијата

Просечна цена (МКД)

%Износ (МКД)

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД

Отворен инвестициски фондНето-имот на

фонд (ден.) 1М 3М 6М YTD 1YПодатоците се однесуваат за

Илирика ЈИЕ 31.537.218,38 0,54% -5,24% -1,04% -0,91% 5,93% 23.06.2010

Илирика ГРП 20.461.008,91 1,97% 1,04% 4,92% 4,22% 15,32% 23.06.2010

Иново Статус Акции 18.470.458,73 1,20% -6,00% -8,80% -9,42% -4,51% 23.06.2010

КД Брик 21.929.130,86 6,50% 4,19% 9,36% 8,87% 33,28% 23.06.2010

КД Јужен Балкан 21.532.279,65 -1,25% -3,21% -0,94% -3,12% 14,92% 23.06.2010

КБ Публикум балансиран 26.522.817,39 0,01% -4,83% -0,90% -0,85% 1,64% 23.06.2010

24.06.2010

2.380

2.390

2.400

2.410

2.420

2.430

2.440

18/06/10 19/06/10 20/06/10 21/06/10 22/06/10 23/06/10 24/06/10

MBI 10

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII �KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI �KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

2.455

2.505

2.555

2.605

2.655

2.705

2.755

2.805

18/06/10 19/06/10 20/06/10 21/06/10 22/06/10 23/06/10 24/06/10

MBID

107,00

107,02

107,04

107,06

107,08

107,10

107,12

107,14

107,16

18/06/10 19/06/10 20/06/10 21/06/10 22/06/10 23/06/10 24/06/10

OMB

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, ~etvrtok - 24.06.2010)

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI �NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

Lizing-kompaniite se vo najte{ka sostojba ot-kako po~na da se nudi

ovoj finansiski instrument vo zemjava, velat nivnite menaxeri. Ekonomskata kriza go zadade prviot udar na proda`bata na avtomo-bili, koja {to e glavniot biznis na lizing-kompaniite vo Makedonija, za potoa razlabaveniot uvoz na polovni avtomobili, da go dokusuri pazarot. Vo prvite pet meseci od godinava se prodadeni edvaj ne{to nad 3.000 novi avtomobili, {to e pad vo sporedba so istiot period lani za 30%, a vo odnos, pak, na 2008 godina za celi 60%. Od druga strana, samo od mart do maj se uvezeni pove}e od 17.000 stari vozila. “Tolku novi vozila se prodavaa za cela godina vo dobrite vremiwa, pred krizata”, veli Maja Lape-Trajkova, direktorka na NLB lizing. “Biznisot so lizing ne bil nikoga{ poslab. Gi namalivme i kamatnite stap-ki so cel da ja napravime na{ata ponuda poatraktivna za kupuva~ite. NLB Lizing kako del od standardnata

IGOR PETROVSKI [email protected]

ponuda otsekoga{ nudel i finansirawe na polovni vozila, taka {to i toj seg-ment e opfaten vo na{ite aktivnosti, no, sepak, uslovite za novi i polovni vozila ne se i ne moàt da bidat isti. Nie finan-sirame polovni vozila ne postari od 6 godini i golem del od vozilata koi sega se uvezuvaat ne moàt da bidat predmet na finansirawe”, veli taa. Vo NLB Lizing gi namalija kamatnite stapki za 1-2 procentni poeni, vo zavis-nost od rokot na lizing-dogovorot. Vo lizing -kompaniite velat deka mnogu e te{ko da se proceni {to }e se slu~uva do kra-jot na godinata, bidej}i }e sledi faza koga kupuva~ite na ovie vozila }e ja dobijat kompletnata slika za eksploatacijata i odrùvaweto na ovie vozi-la. Sepak, spored niv ako ne se slu~at pozna~itelni promeni vo stopanskite dvièwa i zakonodavstvoto, realno e da se o~ekuva deka vo segmentot na finansir-awe na vozila na godi{no nivo }e ima pomali plas-mani od planiranite. Kamatite gi namalija i vo

SE LIZNA LIZING-PAZAROT VO MAKEDONIJA

POLOVNITE AVTOMOBILI KAKO KAPAK NA KRIZATA MAKEDONSKA BERZA

MBI-10 I MBID VÊRA SO RAST V~era trguvaweto kaj Makedonskata berza zavr{i so rast na dvata indeksa MBI-10 i MBID, a bez promena ostana OMB. Vakviot epilog na v~era{noto trguvawe moè da se oceni kako zaborav na lo{iot den na trguvawe koj go ima{e Makedon-ska berza vo sredata. MBI-10 porasna za 0,22% vo odnos na prethod-niot den dostignuvaj}i, v~era, 2393,39 indeksni poeni. Za razlika od nego MBID so ne{to pogolem rast. V~era ovoj indeks porasna za 0,46%. Vakvoto dvièwe na ovoj indeks }e ovozmoì dene{niot den MBID da go startuva od nivo na 2740,88 indeksni poeni. Od druga strana OMB dene{niot den }e go zapo~ne kako i v~era{niot. I dvata dena, OMB ima{e ista indeksna vrednost od 107,03 indeksni poeni. Pozitivnite dvièwa kaj indeksite povtorno gi vratija dobitni~kite hartii od vrednost vo pogled na rast na nivnite ceni. V~era nivniot broj iznesuva{e 10, dodeka na stranata na gubitnici ima{e 6 vakvi hartii od vred-nost. Kaj dobitnicite v~era, lider be{e akci-jata na Makstil so rast od 2,56%. Kaj hartiite koi izgubija najmnogu od

Ekonomskata kriza go zadade prviot udar na proda`bata na avtomo-bili, koja {to e glavniot biznis na lizing kompaniite vo Makedoni-ja, za potoa razlabaveniot uvoz na polovni avtomobili, da go doku-suri pazarot. Lizing- kompaniite se obiduvaat so pomali kamatni stapki da ja zgolemat proda`bata

��

Por{e Lizing, sestrinskata kompanija na Por{e Make-donija, koi {to ja prodavaat gamata na Folksvagen, Audi i [koda vo zemjava. \or|e Andonov direktor na Por{e Lizing, veli deka za razlika od vozilata zemeni na kredit, finansiskiot lizing ovozmoùva svoeto vozilo da go dobiete so 20-30% u~estvo, vo zavisnost od cenata na ~inewe na voziloto. “Pri sklu~uvaweto na dogovorot sami odbi-rate lizing paket {to ja definira dolìnata na

lizing periodot i visinata na mese~nata rata, pri {to godi{nata kamata e 2,9%”, veli Andonov. Vo Por{e lizing velat deka od pro-dadenite vozila na lizing vo prviot kvartal godinava, okolu 40% se prodadeni preku nivnata kompanija. Na pazarot vo Makedonija funkcioniraat deset lizing kompanii, a najgolemiot del od nego go dràt NLB Lizing, Hipo Alpe Lizing i Por{e lizing, koj {to raboti samo vo delot na avtomobili.

svojata vrednost vo pogled na cenata, predni~e{e akcijata na Stopanska banka od Skopje so pad od 2,01%. Povtorno kako i prethodnite dva dena bez promena vo pogled na nivnite ceni ostanaa 3 hartii od vrednost. Vo ramkite na v~era{noto trguvawe n$ razo~ara i prometot. V~era Make-donska berza vo ramkite na realiziranite tran-sakcii vkupno 99 na broj, realizira{e promet od okolu 11,9 milioni denari, {to e dvojno pove-}e vo odnos na trgu-vaweto vo sredata. Kako i voobi~aeno, celokup-niot v~era{en promet kaj na{ata berza be{e real-iziran vo ramkite na dva-ta pazarni segmenta. Toa ukaùva na faktot deka i v~era kako i prethodnite denovi kaj berzata ne bea registrirani novi blok-transakcii. Vo pogled na prometot realiziran so hartii od vrednost {to gi so~inuvaat berzanskite indeksi, povtorno ima{e pogolem promet so hartii od vrednost kaj berzanski-ot indeks na obvrznicite OMB. V~era kaj OMB ovoj iznos iznesuva{e 4,8 milioni denari dodeka kaj MBI-10 okolu 4,1 milioni denari. Hartiite od vrednost kaj MBID indeksot v~era{niot den go zavr{ija so pro-met od okolu 2,1 milion denari.

17.03.2010 15


QUBE TRPESKIPORANE[EN GUVERNERNA NBM

“Klu~no za mon-etarnata poli-tika e namaluvawe na stapkata na zadolìtelna rezerva. Toa e ~ist danok {to go pla}aat bankite i im sozdava golem tro{ok. NBM im pla}a minimalna kamata na tie pari {to bankite gi izdvojuvaat kako zadolìtelna rezerva i im os-tanuvaat pomalku pari za krediti. Namaluvaweto na osnovnata kamata na blagajni~kite zapisi, pak, nema apsolutno nika-kov efekt vrz obemot na kred-itirawe. Smetam deka Narodnata banka treba da ja namali stapkata na zadolìtelna rezerva i taka }e stimulira pogolem krediten porast”

Рочности преку ноќ 1 нед. 1 мес. 3 мес.

Благајнички записи 5,00% СКИБОР 3,34% 4,74% 5,34% 6,36%

Ломбарден кредит 6,50% МКДОНИА

Извор: НБРМ

КУРСНА ЛИСТА Банка

Среден курс 3м 6м 12м 24м 36м

во денари Стопанска 7,20% 8,00% 8,35% 11,10% 11,50%

ЕМУ евро 61,5044 Комерцијална 7,00% 7,80% 8,20% 11,00% 11,30%

САД долар 50,1218 НЛБ Тутунска 7,00% 7,80% 8,20% 11,00% 11,20%

В.Британија фунта 74,741 Извор: НБРМ

Швајцарија франк 45,1873

Канада долар 48,505 EUR USD GBP CHF

Австралија долар 43,738 61,6 50,7 75 45,6Извор: НБРМ

РочностКАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИ БАНКИ

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБ

ДЕВИЗЕН КУРС ВО МЕНУВАЧНИЦИ

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Држава Валута

Namaluvaweto na osnovnata kamata na blagajni~kite zapisi nema nikakov pozi-

tiven efekt vrz krediti-raweto na bankite, ocenu-vaat ekonomski eksperti i porane{ni guverneri na Narodnata banka. Ban-karite prodolùvaat da vloùvaat ogromni sumi vo blagajni~ki zapisi, a nitu namaluvaweto na osnovna-ta kamata na rekordno ni-sko nivo vo poslednite dve godini ne gi motivira{e namesto vo dràvni hartii od vrednost, parite da gi delat kako krediti. I ekspertite i bankarite se soglasni deka sleden poteg na NBM treba da bide namaluvawe na stapkata na zadolìtelni rezervi, pari {to bankite gi izdvojuvaat na smetka vo NBM kako procent od nivnite depoziti, za da se oslobodat pove}e pari za krediti.“Klu~no za monetarnata politika e namaluvawe na stapkata na zadolìtelna rezerva. Toa e ~ist danok {to go pla}aat bankite i im sozdava golem tro{ok. NBM im pla}a minimalna kamata na tie pari {to bankite gi izdvojuvaat kako zadolìtelna rezerva i im ostanuvaat pomalku pari za krediti. Namalu-vaweto na osnovnata kama-ta na blagajni~kite zapisi, pak, nema apsolutno nika-kov efekt vrz obemot na kreditirawe. Smetam deka Narodnata banka treba da ja namali stapkata na zadolìtelna rezerva i taka }e stimulira pogolem krediten porast”, ocenuva Qube Trpeski, porane{en guverner na NBM i pro-fesor na Ekonomskiot fakultet. Ednoglasni se i bankarite.“Za da ima pove}e kred-iti, mora da se namali stapkata na zadolìtelna rezerva vo NBM, barem do nivoto od minatata godina pred da bidat zgolemeni. Toa zgolemuvawe na pro-centot na zadolìtelni

ALEKSANDAR [email protected]

rezervi rezultira{e so zna~itelno zabavuvawe na kreditiraweto i zgolemu-vawe na kamatnite stapki za kreditite, {to be{e i celta na NBM. Toa se ogromni iznosi za koi NBM pla}a minimalna kamata i dokolku sega se namali procentot na rezervite, toa }e zna~i pomal tro{ok za bankite i pove}e slobodni likvid-ni sredstva koi }e se plasiraat kako krediti”, komentiraat bankarite.Sega{nite visoki limiti na zadolìtelna rezerva, 20% za obvrskite vo denari i 13% za obvr-skite vo stranska valuta, imobiliziraat golem del od parite {to treba da gi plasiraat kako krediti. Spored poslednite poda-toci od NBM, zaklu~no so maj godinava sterilizira-ni se vkupno 438 milioni evra od bankite kako zadolìtelna rezerva. Ako na taa suma se dodadat plus 398 milioni evra od blagajni~kite zapisi, proizleguva deka NBM od bankarskiot sektor izvle-

kla nad 800 milioni evra!BANKITE IMAAT PARI, NO NE RIZIKUVAAT

Bankarite priznavaat deka imaat dovolno pari za krediti, no izrazenite rizici vo ekonomijata bile pri~ina tie da se vozdrùvaat od krediti-rawe i namesto toa da vloùvaat vo bezrizi~ni hartii od vrednost.“Ako bankata odlu~i da ne se izloùva na dopol-nitelni kreditni rizici, NBM duri i da ja spu{ti osnovnata kamata do najniski nivoa, taka {to blagajni~kite zapisi nema da bidat atraktivni za bankite, tie na kratok rok parite moè da gi ~uvaat vo svoite sefovi, bez da gi “oploduvaat” nitu vo blagajni~ki zapisi nitu vo krediti”, komentiraat bankarite.Dokolku se analizira dvièweto na osnov-nata kamatna stapka na blagajni~kite zapisi vo poslednite nekolku godini i obemot na kreditirawe-to, od druga strana, moè

da se zabeleì deka kred-itniot porast porano bil drasti~no pogolem, duri i vo periodi koga kamatata na blagajni~kite zapisi bila mnogu pogolema. Toga{ bankarite imale pove}e interes da krediti-raat. Sega, pou~eni od fi-naniskata kriza, odbivaat da prezemaat pogolemi rizici i kreditiraweto go svedoa na minimum. Spored najnovite poda-toci od NBM, kreditniot porast zaklu~no so maj godinava e samo 4,4%, {to e daleku pomalo nivo od porastot na kreditite vo 2007 godina, koga dostigna do visoki 40% na godi{no nivo.

FIKSNIOT KURS - NAJGOLEMA KO^NICA NA MONETARNATAPOLITIKA

Ekspertite sugeriraat deka Makedonija }e mora da go promeni fiksniot reìm na kursot na denarot vo fleksibilen za pove}e da se olabavat monetarnite instrumenti bez da mu sozdavaat glavobolka na

NAMALUVAWETO NA OSNOVNATA KAMATA (NE)DOVOLNO ZA POVE]E KREDITI?!

BANKITE ̂ EKAAT NAMALUVAWENA ZADOL@ITELNATA REZERVA

Nitu namaluvaweto na osnovnata kamata na blagajni~kite zapisi na 5% ne gi demotivira ban-karite da prodolàt da vloùvaat ogromni sumi vo blagajni~ki zapisi, namesto da delat pove}e krediti. Sega site tipuvaat na namaluvawe na stapkata na zadolìtelni rezervi kako uslov za pogolema kreditna ekspanzija.

��

guvernerot da ja odrùva stabilnosta na denarot so sila. Eks guvernerot Trpeski ocenuva deka sepak NBM ima problem pri upravuvaweto so monetranite instrumenti poradi odrùvawe na sta-bilnosta na fiksniot kurs na denarot.“Makedonija }e mora da go promeni fiksniot kurs na denarot vo fleksibilen, kako {to toa go napravi Srbija. Bez ogled na krizata, ako se ~eka dobar moment, toa vo ekonomijata ne postoi. Kursot }e mora da se smeni toga{ koga ponudata na devizniot pazar }e bide pogolema od pobaruva~kata, no o~igledno kaj nas vo cen-tralnata banka i Vladata, nemaat volja za toa”, veli Trpeski.I porane{niot vicegu-verner na Narodnata banka na Jugoslavija (NBJ), Tihomir Jovanovski, veli deka politikata na fiksen devizen kurs e sprotivna na realnosta i, spored nego, krajno vreme e da se olabavi kusrot na denarot.

“Ve}e 20 godini vo Make-donija se odrùva fiksen kurs na denarot i toa be{e pri~ina site mo-netarni instrumenti da bi-dat zategnati za da ostane kursot stabilen.Mislam deka e kra-jno vreme da se promeni devizniot kurs vo fle-ksibilen, toj samiot da se prilagoduva na slu~uvawata vo ekonomija-ta i so toa da se olabavat site monetarni instrume-nti na Narodnata banka”, veli Jovanovski.

MARKETING25.06.201016

2

3

1

EKSKLUZIVNI PONUDI

Ponudata za ekskluzivni kupuvawa ili primerok na novata stoka na tekovnite

kupuva~i e odli~en na~in da se pottikne ~uvstvoto na lojal-nost. Za da se zgolemi u~estvoto, moèbi }e posakate da ponudite i popust. Ako ekskluzivnata po-nuda sama po sebe e ekstremno privle~na, popustot treba da bide minimalen.

NASTANIDa se bide doma}in na speci-jalen nastan vo va{eto biznis-okruùvawe, kako na primer organizirawe na dobrotvorna zabava, zna~i da gi zapoznaete lu|eto so va{iot biznis na izvonreden na~in, kako i da go odrìte kontaktot so postoe~kite klienti. Ova }e sozdade i aura na vozbuda i dobra volja. Moèbi }e dobiete i soodvetno mediumsko pokrivawe.

VKRSTENI PROMOCII Ne mora da bidete filmski producent ili da poseduvate me|unaroden sinxir na restorani za brza hrana za da go promo-virate svojot proizvod so nekoj drug biznis. Moè da razmislite za ponuda na besplatni bileti vo lokalnata kino-sala so sekoja nara~ka na odreden proizvod ili za postignato odredeno nivo vo cenata. Ili, pak, besplatni bileti za odreden vaèn sportski ili kuluren nastan za potenci-jalen deloven sorabotnik koj }e treba za toa da investira samo

MARKETINШKI TRIKOVI ZA OGRANIÊN BUXET�� Reklamiraweto e ekstremno skapo. I pokraj

adekvatnoto finansirawe, duri i golemite kompanii smetaat deka e te{ko da se razvie uspe{na reklamna kampawa. No, postoi i ne-reklamen pristap kon promocijata. Za toa naj~esto se potrebni malku pari. Potrebno e samo vreme i kreativnost

15 minuti od svoeto vreme - za da go islu{a toa {to imate da go kaète.

TRAMPADali ste pomislile deka, kako sopstvenik na avto-peralna, moète da imate besplatni re-klami na vratata ili na pokriv-ot na taksi-vozilata? Za toa ne e potrebno da platite vo ke{. Do-volno e periodi~o da gi perete tie vozila. Apsolutno ste slo-bodni da razmisluvate za novi na~ini na reklamirawe. Nekoi mediumi isto taka prifa}aat da objavat reklama vo zamena za va{iot proizvod ili usluga.

PODAROCIVerojatno }e se zapra{ate kako moète da zarabotuvate pari ako svoite proizvodi gi podaruvate. No, toa e mnogu poednostaven i poevtin na~in na promocija otkolku reklamiraweto. Podaroc-ite moàt da najdat svoe mesto vo sekoj biznis. Moète da gi privle~ete lu|eto {to samite }e gi izberete, na primer najdo-brite klienti ili odbrani poten-cijalni klienti – preku povre-meno podaruvawe na mal predmet koga }e im se javite. Podarokot ne treba da bide mnogu skap, za da ne pobudi ~uvstvo na potku-penost, no dovolno simpati~en za da ne zavr{i vo kantata za |ubre po va{eto zaminuvawe. Za sektorot na uslugi vaì deka konkretna usluga moè da se ponudi besplatno za odreden proben period.

Za s p r o v e d u v a w e n a istraùvawe na pazarot se odlu~uva vrz osnova

na individualnite potrebi na kompaniite od strukturirana informaci ja za donesuvawe odredeni odluki ili zaklu~oci. Iako pristapot skoro sekoga{ se definira poedine~no, potrebnite aktivnosti za sproveduvawe na sekoe istraùvawe moàt da se sublimiraat vo 6 ~ekori.

IDENTIFIKUVAWE NA PROBLEMOTDokolku ve}e razmislu-vate za sproveduvawe na

istraùvawe na pazarot, na-jverojatno ste identifikuvale opredelen problem ili potreba od nekoja informacija i ste na prviot ~ekor do sproveduvawe na istraùvaweto.Vo ovaa faza problemot e iden-tifikuvan od najmalku edno nivo na menaxment, po {to e potrebno da postoi interna koordinacija i diskusii vo ramki na kom-pani jata za da se usoglasat stavovite i da se definira pred-metot na istraùvawe. Predmet na istraùvawe e termin koj ozna~uva to~na definicija na informacijata koja e potrebna od pazarot, poto~no, koi se o~ekuvawata od istraùvaweto koe treba da se sprovede. Za podobro definirawe na pred-metot na istraùvawe, moè da se koristat informacii sekun-darno istraùvawe, koe moè

da bide od vnatre{ni i od nadvore{ni izvori. Vnatre{ni izvori na sekundarni infor-macii naj~esto se podatocite od proda`nite performansi, planot za proda`ba, demografskite po-datoci na postoe~kite klienti, kupuva~ki naviki, kako i drugi informacii koi se ve}e sobra-ni. Ovie informacii se mnogu zna~ajni pri identifikuvaweto ili razbiraweto na problemot koj e predmet na ponatamo{no ispituvawe. No sepak, obemot na ovie informacii e naj~esto ograni~en.Nadvore{nite izvori na sekundarni informacii so razvojot na tehnologijata stanu-vaat mnogu podostapni. Naj~esto ovie informacii poteknuvaat od istraùvawa koi se sprovedeni za druga namena od razli~ni izvori, institucii ili kompanii. Nadvore{nite izvori za do-bivawe sekundarni informacii se: Vesnici i biznis-spisanija, televizija, izve{tai po indus-trii, stopanski komori, biznis-katalozi, vladini publikacii i sekako internet-stranici i prebaruva~i.

DEFINIRAWE NA PRISTAP ZA ISTRA@UVAWE Otkako problemot, odnosno predmetot na istraùvawe

e dobro definiran, moè da se prodolì so razvivawe na pristapot za istraùvawe koj se temeli na ve}e odredenite celi od istraùvaweto. Kolku

se pojasno definirani celite na istraùvaweto, tolku podobro moè da se opredeli koj pristap }e se iskoristi za istraùvawe. Razvojot na dobar pristap se sostoi od nekolku pra{awa na koi treba da se dadat realni i iskreni odgovori:

Analiza na proektot: Kolku �e proektot kompleksen za sproveduvawe? Kolkav prim-erok da se ispituva? Koja e najsoodvetnata metodologija za pribirawe na infor-maciite? Dali proektot bara napredna analiza i detalen izve{taj, ili dovolno e samo rezime od dobienite rezul-tati?Analiza na kapaciteti: �Dali postoi vo kompanijata stru~no lice koe moè da gi zadovoli potrebite na proek-tot ili treba da se angaìra profesionalna agencija? Koj del od istraùvaweto moè da se sprovede in-terno? Dali postojat interni resursi koi moàt da se posvetat na istraùvaweto vo opredeleniot vremenski period?Analiza na buxetot: Dali se �raboti za istraùvawe od strate{ki interes ili od operativna priroda? Kolku vredi informacijata koja se o~ekuva da se dobie so istraùvaweto? Od kade }e bide obezbeden buxetot i dali moè da bide podelen

[EST ÊKORI ZA SPROVEDUVAWE NA ISTRA@UVAWE NA PAZAROT

pome|u oddelite vo kompani-jata? Dali }e bide dostapen predvideniot buxet vo opredele-noto vreme za sproveduvawe na istraùvaweto?Analiza na nadvore{ni faktori: �Koja e op{tata ekonomska sostoj-ba? Dali postoi zakonska ramka ili ograni~uvawa vo pogled na planiranoto istraùvawe?Pogled na op{tata teorija za �istraùvawe na pazarot: Koja e hipotezata koja planirate da ja ispitate? Koi merki planirate da gi prezemete vrz baza na dobienite rezultati? Dali pos-tojat vnatre{ni ili nadvore{ni prepreki koi treba da gi nadminete za da gi postignete posakuvanite rezultati od istraùvaweto?

DIZAJN NAISTRA@UVAWETO: Otkako ~ekorite 1 i 2 se zavr{eni, ve}e treba da se

oformi ramka za sproveduvawe na istraùvaweto. Dizajnot na istraùvaweto e fazata za koja e potrebno najmnogu vnimanie, vreme i ekspertiza. Bidej}i rezultatite koi }e se dobijat se pod direktno vlijanie na odbraniot dizajn na istraùvaweto, ovaa faza se smeta za najva`na vo celiot proces. Ovaa faza se sostoi od: analiza na sekundarnite infor-macii, odbirawe na soodvetna metod-ologija za istraùvawe, definirawe i testirawe na pra{awa i dizajn na pra{alnikot, dizajn na primerokot i odbirawe na negovata golemina.


PONUDA DO NOVI KLIENTIPrivlekuvaweto na novi kli-enti e eden od najte{kite marketin{ki predizvici, duri i so mo}na reklama i posebna ekipa {to }e raboti na toa pra{awe. Tokmu zatoa razli~nite biznisi – od proizvoditelite na ~estitki do benzinskite stanici –nudat povlasteni ceni, besplatni primeroci ili ekstra-bonusi za novite klienti. Duri i advokatite ~estopati nudat besplatna prva konsultacija.

SWOT RESEARCH e edna od prvite doma{ni agencii za istraùvawe na pazarot koja, kom-biniraj}i gi metodite mystery shopping i market research, ovozmoùva inte-grirani istraùvawa so koi se dobivaat seopfatni rezultati za vistinskite potrebi na klientite, nivnite o~ekuvawa i zado-volstvo, kako i kvalite-tot na uslugite koi gi dobivaat.

MARKO RADOWIЌ

K O M E R C I J A L E N O G L A S K O M E R C I J A L E N O G L A S


BALKAN BIZNIS POLITIKA25.06.201018

FINANSISKA PODDR[KA ZA NAJDOHODOVNIOT BIZNIS

Bankite vo Hrvatska ja prepoznaa va`nosta n a r a z v o j o t n a turisti~kiot sektor i razvija bogata ponuda

nameneta za malite i sredni pretprijatija vo turizmot. No, osven preku sopstveni kreditni linii, bankite preku programi za stimulacii sorabotuvaat i so Hrvatskata banka za obnova i razvoj (HBOR), min-isterstvata, ùpaniskata i op{tinskata vlast. Hrvatskata po{tenska banka na malite i sredni pretpri-jatija za turizmot im nudi kreditna linija nameneta za razvoj na turisti~ki dejnosti, izgradba na hoteli, apartmani i ugostitelski objekti. Na kli-entite im se na raspolagawe krediti vo iznosi od 30.000 do milion kuni ( 4.000 evra do 140 iljadi evra), so rok na otplata do 10 godini, so mo`nost za po~ek do 12 meseci. Kreditite moàt da se koristat za kupuvawe, dogradba ili izgradba na novi kapaciteti ili pak rekonstrukcija i opremu-vawe na postoe~kite objekti. Sredstvata se nameneti i za kupuvawe na brodovi i oprema za iznajmuvawe, a do 30% od iznosot, klientite moàt da go kristat za obrt na sredstva.Ivana Gernhardt, pomo{nik direktor na Direkcijata za mali i sredni pretprijati-ja istakna deka hrvatskata “Privredna banka” vo svojata ponuda na krediti vovela i kratkoro~en kredit za podgo-

�� Hrvatskite banki nudat kreditna lin-ija za razvoj na turisti~ki dejnosti, za izgradba na hoteli, apart-mani i ugos-titelski ob-jekti. Malite i sredni kom-panii od ovoj sektor imaat na raspola-gawe krediti od 4.000 evra do 140 iljadi evra

tovka na turisti~kata sezona, namenet za klientite koi se zanimavaat so iznajmuvawe na turisti~ki kapaciteti.“Kreditite do 7.000 evra se do-stapni za klientite bez ̀ iranti. Rokot na otplata e 24 meseci, a korisnicite na kreditot moàt da izberat dali anuitetite }e gi pla}aat mese~no, tromese~no, polugodi{no ili godi{no”, izjavi Gernhardt.Zagrebska banka odobruva kred-iti nameneti za turizmot na razli~ni pretpriema~i, namenet za izgradba, ureduvawe ili opremuvawe na objekti i ku-puvawe na brodovi. Najmaliot iznos na kreditot iznesuva 2.500

evra, a najgolemiot zavisi od kreditnata sposobnost na kli-entite. Rokot na otplata e do 10 godini, so mo`nost za po~ek do 12 meseci.“Privredna banka”- Zagreb u~estvuva vo kreditnite i ga-rantni aran`mani potpi{ani so ministerstvata, ùpaniite i op{tinite, koi se nameneti za pottiknuvawe na raboteweto na klientite vo turisti~kiot sektor.“Delovna sorabotka e ostvarena so golem broj hotelski pretpri-jatija, a osobeno sme zadovolni {to dadovme zna~itelen pridones i vo razvojot na kontinentalniot turizam”, soop{tija od PBZ.

BANKITE VO HRVATSKA GO RAZVIVAAT TURIZMOT

Hrvatskata naftena industrija INA i nejziniot ungarski

partner MOL vo zaedni~ko istraùvawe otkrija zan~itelni zalihi na pririden gas vo reonot me|u Podravska Slatina vo Hrvatska i Zalata vo Ungarija.Vo soop{tenieto na INA se poso~uva deka na dlabo~ina od 3.170 metri pod povr{inata na zemjata

se pronajdeni rezervi na gas od koi dnevno bi moèle da se ekslpoati-raat po 370.000 kubni metri.Precizni podatoci za gasot se o~ekuva da bidat dobi-eni po trodimenzionalnoto seizmi~ko ispituvawe i po izrabotka na studija za rezervite.“Vo naredniot period naporite na dvata pert-neri }e bidat naso~eni kon

podgotovki za po~etok na eksploatacija na gasot i priklu~luvawe kon gasnata mreà”, se potenci-ra vo soop{tenieto na INA.INA i MOL vo 2006 godina zapo~naa zaedni~ki proekt za potraga po rezrevi na gas na teritoriite na Hrvatska i Ungarija. Soglasno dogovorot, fina-siraweto na celiot proekt i podelbata na proizvodst-voto e vo soodnos 50:50.

NA GRANICATA ME\U HRVATSKA I UNGARIJA OTKRIENI REZERVI NA GASPretsedatelot na upra-

vata na slovene~kata grade`na kompanija

SCT, Ivan Zidar so vod-stvoto na federalnata direkcija za izgradba, upravuvawe i odrùvawe na avtopati{ta vo Bosna i Hercegovina (BiH), potpi{a dogovor vo vrednost od 54,6 milioni evra.Kako {to pi{uvaat slovene~kite mediumi, dogovorot se odnesuva na izgradba na tunelot Vi-

jenac vo sostav na avto-patot Drivu{a – Kakaw. Stanuva zbor za najdolg i najsloèn tunel za izgrad-ba vo BiH. Dolìnata na levata i desnata cevka iznesuva tri kilometri, a SCT }e izgradi u{te 2,3 kilometri pristapen pat. Dogovoreniot rok za zavr{uvawe na ovoj proekt e 36 meseci. SCT neo-damna potpi{a dogovor so Libija za izgradba na avtopati{ta vo vredvost od

1,15 milijardi evra.SLOVENCI ]E GRADAT TUNELI VO BOSNA

VESNA [email protected]

INVESTICISKI MO@NOSTI Pretsedatelot na Zdruènieto na mali hoteli, [ime Klari} istakna deka na pretpriema~ite, bankarite i na dràvata im e jasno deka turizmot e najkonkurentna hrvatska granka. Klari} naglasi deka evropskiot turisti~ki pazar, ja percepira Hrvatska s$ podobro, a so vlezot vo Evropskata unija nejzinata pozicija }e bide u{te popovolna.“Site sfa}aat deka postoi prostor za investicii, bez razlika dali stanuva zbor za izgradba na novi kapaciteti ili investirawe, rekonstrukcija vo postoe~ki kapac-iteti”, izjavi Klari} i dodade deka vo vreme na kriza ne e pogodno da se investira, pa zatoa se realiziraat samo zapo~natite visokokvalitetni proekti. Izlezot od recesija i zgolemuvaweto na pobaruva~kata }e gi privle~e investitorite vo Hrvatska, re~e Klari}.

17.03.2010 19

25.06.2010 19SVET BIZNIS POLITIKA

1 milijarda dolari

Cisko Sistemi }e vloàt vo Skolkovo,

vo narednite tri godini

Vo tekot na negovata mo{ne va`na popatna ruta, pred vikendov da stigne vo Toronto za u~estvo na samitot

na G-20, ruskiot pretsedatel Dmitrij Medvedev v~era ja zapo~na svojata prva ofici-jalna poseta na SAD.Negovata prva stanica: Si-likonskata dolina vo Ka-lifornija, mestoto kade {to se sozdaavat najanovite tehnolo{ki inovacii i tren-dovi. Medvedev ottuka se na-deva deka }e prezeme iskustva i znawea za oìvuvawe na zastarenata ruska ekonomija, zavisna od izvozot na nafta i gas.Vo vtornikot ve~erta, toj be{e pre~ekan od guvernerot na Kalifornija, Arnold [varce-neger. Vo tekot na nivnata sredba vo San Francisko, [varceneger na Kremq mu predloì sorabotka vo oblas-ta na inovaciskiot razvoj, a dvajcata razmenija mislewa za zaemnite odnosi pome|u najbogatata sojuzna dràva na SAD i Rusija.Spored [varceneger, part-nerstvata sekoga{ sozdavaat eksplozija i tvorat senzacija. „Rusite se mnogu pametni i trudoqubivi. S$ {to & treba denes na Rusija e da sozdava partnerstva so celiot svet”, izjavi toj vo intervju za nekoi amerikanski i ruski mediumi.„Ovde vo Silikonskata do-lina ima nekolku uspe{ni ruski kompanii, vrabotenite vo tie kompanii se uspe{ni biznismeni koi se vo tek so najnovite inovacii. I jas navistina sakam vo idnina da gi obedinam dvete celini – Kalifornija i Rusija”, izjavi [varceneger.Vo tekot na svojata poseta na Kalifornija, Medvedev odrà i predavawe vo univerzitetot Stenford. Pri univerzitetot Stenford, pred pet decenii e sozdaden industriskiot park koj{to e klu~en za

DMITRI MEDVEDEV VO PRVA OFICIJALNA POSETA NA SAD

BORIS KAM^[email protected]

dopisnik za Kapital od SAD

�� Ekonomskata sorabotka e vo fokusot na prvata oficijalna sredba na ruskiot pretsedatel Dmitri Medvedev so pretsedatelot na SAD, Barak Obama. So novata faza na zbliùvawe, dvajcata lideri se nadevaat deka }e gi vozobnovat i ekonomskite relacii, koi negovite prethodnici gi izbegnuvaa

MEDVEDEV SAKA SILIKONSKA DOLINA I VO RUSIJA

Brojot na milioneri vo svetot, minatata godina porasna za

17% i e ist kako i pred krizata, so taa razlika {to vkupnoto bogatstvo na najmo}nite lu|e vo svetot vo 2009 godina porasnalo za 19% vo sporedba so 2008 godina i sega se pro-cenuva na 39 iljadi mili-jardi dolari, se ukaùva vo izve{tajot na Vorld Velt Riport. Avtorite na

istraùvaweto utvrdija deka vo svetot ìveat oko-lu deset milioni lu|e ~ij imot e pogolem od milion dolari, vo odnos na 8,6 milioni vo kriznata 2008 godina. Vo procenkata na bogat-stvoto na najmo}nite lu|e vo svetot vo predvid se zema samo “aktivata za investirawe”, kako {to se sredstvata na bankarskite smetki i hartiite od vred-

nost, dodeka vrednosta na stanovite i ku}ite, kako i privatnite kolekcii, ne se presmetuva. Najgolemiot broj milion-eri ìveat vo SAD-2,78 milioni lu|e, na vtoro mesto e Japonija so 1,65 milioni lica, a na treto e Germanija so 861.000 milioneri. Vo trite navedeni dràvi ìveat 53,7% od site milioneri vo svetot.

10 MILIONI LU\E VO SVETOTIMAAT POVE]E OD MILION DOLARI

Iako Evrozonata se nao|a vo kriza, ~lenstvoto vo evropskata monetarna

unija s$ u{te e privle~no za potencijalnite ~lenovi. “Estonija od januari 2011 godina }e stane 17 ~lenka na evrozonata, no i ostanatite balti~ki zemji, sakaat svoite buxetski deficiti da gi dove-dat do sklad so nivoto koe vetuva vlez vo evrozonata”, izjavi litvanskiot premier Andrius Kubilius. Litvan-

skata vlada ima namera da prezeme novi merki za namaluvawe na buxetskiot deficit, so cel da gi zadovoli kriteriumite za vlez vo evro-zonata do 2014 godina.“Evroto e instrument koj }eni osigura pogolema sigur-nost vo globalniot finansiski sistem”, zaklu~i toj.Ekonomijata na Litvanija, koja ne e vo sostavot na monetar-nata unija, zabeleà mnogu silno vlijanie vrz finan-

siskata i ekonomskata kriza. BDP na ovaa zemja minatata godina padna za 15%, dodeka stapkata na nevrabotenost porasna za 13%.

LITVANIJA SAKA POBRZ VLEZ VO EVROZONATA

Adobe sistems ost-vari soliden rast na dobivkata vo izmina-

toto trimese~je, najmnogu blagodarenie na visokata pobaruva~ka na softverski proizvodi na kompaniite.Kompanijata so sedi{te vo Kalifornija, objavi deka vo minatiot kvartal, zaklu~no so 4 juni, ostvarila neto-dobivka od 148,6 milioni dolari, ili 28 centi po akcija, {to pretstavuva

rast od 18% vo odnos na istiot period od minatata godina. Dokolku se odzemat oddelnite tro{o~ni stavki, profitot bi iznesuval 44 centi po akcija, {to na ovaa baza e za cent pove}e od prose~nite o~ekuvawa na analiti~arite na Blumberg.Kvartalnite prihodi poras-naa za 34%, na 943 milioni dolari, {to e isto taka nad o~ekuvawata. Adobe procenuva deka vo tekovnoto

trimese~je }e ostvari priho-di vo opseg od 950 milioni do edna milijarda dolari.

KVARTALNITE PRIHODI NA ADOBE PORASNAA ZA 34%

Popularnosta na unijata CDU/CSU i Liberalno demokratskata partija

(FDP), odnosno vladeja~kata koalicija na ~elo so Angela Merkel, padna na najnisko nivo od po~etokot na godi-nata, kaùvaat rezultatite od ispituvaweto na javnoto mislewe vo Germanija. Spored istraùvaweto, Demohristijanskata unija, CDU/CSU ja uìva doverbata od 30% od glasa~ite, dodeka

koaliciskiot partner FDP, dokolku idnata nedela se odràt parlamentarni iz-bori, bi ja dobil doverbata od 5% od glasa~ite. Toa za dvete partii e najniskata vrednost koja e zabeleàna vo ovaa godina. Opozicis-kata Socijaldemokratska partija na Germanija (SDP) i partijata na zelenite, zae-dno bi osvoile 45% odglasovite, a so toa bi ima-le 10% pove}e glasovi od

momentalnata vladea~ka garnitura. Nabquduva~ite za slabata vrednost na vladea~kata koalicija, smetaat deka e odgovoren lo{iot po~etok na rabotata kako i nesoglasuvawata vna-tre vo samata vlada. Kako edna od mo`nite pri~ini se naveduva i planiraniot paket merki za {tedewe, koi glavno gi pogoduvaat siroma{nite sloevi od op{testvoto.

POPULARNOSTA NA VLADATA NA ANGELA MERKEL I PONATAMU PA\A

pontamo{niot razvoj na Si-likonskata dolina.Medvedev, prv ruski pretse-datel-qubitel na Internet i novite tehnologii, saka da privle~e {to pove}e mozoci i investitori od SAD, koi }e pomognat vo sozdavaweto na sli~en takov park vo okolinata na Moskva. Ino-vaciskiot park Skolkovo se o~ekuva da bide otvoren do 2013 godina i }e bide pandan na Silikonskata dolina vo Kalifornija.

SILIKONSKA DOLINA VO SKOLKOVO

Za vreme na svojata poseta na kompaniite vo Silikon-skata dolina, Medvedev gi poseti tehnolo{kite giganti

Cisko sistemi, Tviter, Epl i ruskata Jandeks.Xon êmbers, izvr{niot direktor na Cisko sistemi mu najavi na ruskiot pretsedatel deka kompanijata }e investira 1 milijarda dolari vo Rusija, za period od 10 godini. Ovoj tehnolo{ki gigant koj ve-}e ima ogromno prisus-tvo vo Rusija, soop{ti deka }e prezeme serija kapitalni investicii vo vrednost od 100 milioni dolari, pove}e od predhodnata najava od 30 milioni.Dodeka Medvedev prestojuva{e vo Kalifornija, toj ja poseti i mikroblogerskata plat-forma Tviter, no ostvari i sredba so Stiv Xobs, izvr{niot direktor na Epl,

od koj dobi soveti vo odnos na tehnolo{kite inovacii. Medvedev e poznat kako stra-sen qubitel na Ajfon, a za vreme na svoeto predavawe na Univerzitetot Stenford, toj koristel Ajpad.Vo Silikonskata dolina, toj ja posetil i kancelarijata na ruskata internet- kompanija Jandeks, kade {to vo lokal-nata kafeterija se sretnal so ruskite emigranti koi rabotat

vo kompanijata, so koi razme-nil idei za unapreduvawe na tehnolo{kite inovacii vo Rusija.Najgolemiot del od brejn-stormingot se fokusiral na negovite planovi da izgradi inovativen centar vo Skolk-ovo, predgradie zapadno od Moskva, kade {to treba da “niknat” kancelarii, apart-mani i laboratorii, vo na-rednite 3 godini. Na ova mesto, Rusija planira da privle~e inèneri, pro-grameri i investitori koi }e u~estvuvaat vo proektot, a idejata ve}e dobi poddr{ka od Cisko i drugite kompanii koi gi poseti Medvedev.No, naporite za privleku-vawe na tehnolo{ki giganti i

invstitori vo Skolkovo, nekoi od kompaniite gi do~ekaa so skepticizam, zaradi obemnata birokratija i korumpiranosta na ruskiot sistem. “Postojat golemi mo`nosti vo Rusija, no tie ednostavno ne se kanalizirani i disciplin-irani”, veli pretsedatelot na investiciskata firma Edven~r Holdings, koja e dolgogodi{en investitor vo Rusija.No, za vreme na svojot go-vor vo Stenford, Medvedev pora~a deka negova cel e da gi natera site da veruvaat i da po~uvstvuvaat deka ako rabotat naporno i ako se podgotveni da go promenat svetot okolu niv, vo ramkite na zakonot, sekoj ima {ansa da uspee.

FEQTON25.06.201020

Voren Bafet veruva deka prose~en ~ovek e sposoben uspe{no da vloùva, a da ne se potpre na bro-kerite, avtoritetite na

pazarot na akcii ili nekoi drugi profesionalci. No, Bafet odi i ~ekor ponapred. Toj tvrdi deka tie takanare~eni eksperti vo su{tina i ne donesuvaat nikakva vrednost. [to i da pravat, vie samite moète mnogu podobro.Profesionalnite investitori poradi o~igledni pri~ini sakaat da mislite poinaku. Tie ve teraat da veruvate deka vloùvaweto na pazarot e premnogu komplicirano za prose~niot ~ovek, bidej}i toa e dobro za nivnata rabota. Kolku dolgo inaku bi opstoile na pazarot dokolku prose~niot investitor odlu~i deka od niv nemaat nikakva korist? Moèbi e te{ko da pov-eruvate deka site tie eksperti

koi gi gledate na televizija ili gi slu{ate na radio, vsu{nost ne dodavaat nikakva vrednost. Ako e taka, treba da razmislite za toa kako tie profesionalci zarabotuvaat i koi finansiski inicijativi upravuvaat so nivnoto odnesuvawe. Finansiskite profe-sionalci se ~esto i trgovci koi odat od vrata do vrata prodavaj}i investiciski proizvodi koi im nosat finansiska korist. Prihodot na eden broker ~esto se temeli na aktivnosti, odnosno provizijata koja ja dobivaat so kupuvawe i prodavawe na akcii.Logi~no e deka brokerite ni{to ne zarabotuvaat koga nivnite klienti dolgo gi dràt akciite, {to e temelno na~elo na filozofi-jata na Bafet. Aktivnosta e ~esto najgolemata grià za eden broker. Tie se plateni po osnov na trgu-vaweto koe go pravi vloùva~ot, bez ra-zlika na toa dali tie vloùvawa se mudri ili nera-zumni potezi.Ako gi prifatite Bafetovite ednos-tavni i dokaàni idei, nema da vi trebaat profe-sionalnite uslu-gi na brokerite, avtoritetite od Vol Strit, kako ni kompjuterskite

programi za birawe na akciite, prognozeri za slu~uvawata na pazarot i drugi samonare~eni ek-sperti, bidej}i vie samite moète da donesete sopstveni investiciski odluki. Bafet priznava deka pro-fesionalcite vo pove}eto profesii dodavaat nekakva vrednost i postignuvaat raboti koi eden laik ne bi moèl da gi postigne. No, sepak veli deka toa ne e slu~aj vo oblasta na upravuvaweto so parite. Zo{to? Pa, pogolemiot del od profesionalcite ja ignoriraat temelnata filozofija na Bafet i namesto toa koristat sloèni

investitorski prak-tiki ~ija korist e somnitelna.

I toa se podrazbira deka }e bide taka. Mnogu od tie finansiski profesionalci kontinuirano (i skapo) se obrazuvaat, a toa im ja ovozmoùva celata egzoti~na sila na alatite i tehnikata.Da bideme fer, pogolemiot del od finansiskite profesionalci sigurno veruvaat vo svoite posebni formuli i praktiki, za koi {to imalo dolg i makotrpen period na sovladuvawe. Za àl, mnogu od niv i ponatamu ja ignoriraat praktikata na vloùvawe vo potcenetite akcii, tehnika koja Benxamin Gream i Dejv Dod pred polovina vek ja vovedoa vo deloto Security analysis i koja Voren Bafet ja poddrùva skoro ~etiri decenii. Vloùvaweto vo potcenetite akcii glavno se sostoi od iskoristuvawe na neednakvosta pome|u cenite i vrednosta na pazarot so akcii: toa e kako figurativna potraga za banknota od eden dolar koja se prodava za 40 centi.I vie, kako i Bafet, moète da zarabotite so vloùvawe vo pot-ceneti akcii. Finansiskite profe-sionalci koi }e gi ignorirate nema da zarabotat pari – barem ne na va{a smetka. Moèbi tokmu toa e

pri~inata poradi koja

DALI E XM DOVBe{e golemo iznenaduvawe

koga {efot na Opel, Nik Rajli, vo sredata nave~er najavi deka Xeneral Motors go povlekuva ba-

raweto za finansiska pomo{ od dràvite za spasuvawe na Opel i s$ }e prezeme vo svoi race. Od kade mu se parite na XM?Pred samo edna godina amerikanskiot koncernXeneral Motors be{e na rabot na propasta, a samo golemata finansiska inekcija ja spasi detroitskata kompanijaod ste~aj. Tie vremiwa denes, se ~inat kako da se minato i amerikan-skite menaxeri se odnesuvaat kako ni{to da ne bilo. No, od kade im se pojavija tolku pari odedna{, da moàt pomalku

ili pove}e, bez nekoi golemi problemi, da donesat odluka za otkaùvawe od baraweto do germanskata vlada za kreditni garancii vo iznos od 3,3 milijardi evra – na kolku {to se procenu-vaat tro{ocite za sanacija na Opel koj e del od familijata na XM- brendovite?Toa pra{awe si go postavuvaat duri i amerikanskite eksperti. U{te vo mart, detroitskiot amerikanskikoncern go svrte vnimanieto na sebe so isplatata na dolgot od 1, 2 milijardi dolari na amerikan-skata i kanadskata vlada, koi vo momentot koga im se zakanuva{e ste~ajim dadoa pari. Dopolnitelna interesna rabota vo taa transakcija:

KAKO TOA GO PRAVI BAFET?

IGOR [email protected]

i pokraj Bafet, pove}e od vidliviot uspeh, lu|eto ba{ i ne brzaa da vloùvaat vo potceneti akcii. Pos-tojat premnogu interesni grupi koi ja turkaat rabotata vo sprotivna nasoka. Edno tvrdewe koi proizle-guva od Bafetoviot model e deka bi trebale da prifatite vloùvawe vo potceneti akcii. Bidete sigurni deka “Bafetovite zapovedi” se s$ {to vi treba za da stanete samos-tojni. Tie vi davaat ramka koja vi ovozmoùva da prezemete kontrola

nad svojata finansiska idnina. Za po~etok, obidete se da gi sledite ovie temelni postavki od modelot na Bafet:Usvoete go osnovnoto znaewe za smetkovodstvoto i finansiskite pazari Za donesuvawe na investicis-ki odluki, treba da gi nau~ite osnovite na smetkovodstvoto i raboteweto na pazarot so akcii. Po~nete da ~itate finansiski vesnici i magazini i sekako, s$ {to moète za Benxamin Gream, Voren Bafet i ârli Munger. Zemete finansiski sovetnici, brokeri i televiziski stavovi so zdrava doza na skepticizam Otka-ko }e gi sovladate temelite na vloùvawata, vnimavajte da ne ve zavedat finansiskite “eksperti”. Zapomnete deka pogolemiot del od

�� Koga }e vi se obrati nekoj investiciski sovetnik ili nekoj drug finansiski ek-spert, pra{ajte se {to dobivaat tie od toa. Ako ne dobiete zadovoluva~ki odgovor, otkaète se od niv.

PRIKAZNI OD WALL STRE

�� Stanete vloùva~ vo potcene-ti akcii. Se pokaà deka toa e dolgoro~na tehnika koja na krajot se isplatuva.

33

NIKOGA[ NE NOSETE INVESTI-NIKOGA[ NE NOSETE INVESTI-CISKI ODLUKI BIDEJ]ICISKI ODLUKI BIDEJ]ITAKA VI KA@ALE DRUGITE!TAKA VI KA@ALE DRUGITE!

Glavniot �izvr{en direktor na Xeneral Motors, Ed Vitaker: “Prodavame mnogu pove}e vozila godi-nava, i toa po povisoki ceni”

25.06.2010 21FEQTON

OLNO JAK ZA DA GO “OPRAVA” OPEL? XM toj dolg go vrati pet godini pred da bide potrebno. A sega dojde i odlukata da se otkaè od german-skite kreditni pozajmici za sanacijana Opel. Od kade toa bogatstvo, se pra{uva stru~nata javnost?Odgovorot go dava Ed Vitaker, koj {to ve-}e pet meseci e glaven menaxer i pretsedatel na nadzorniot odbor na XM: “Xeneral Motors od pred-sostojba na ste~aj, vo juli minatata godina, ima{e isklu~ivo dobri zdelki. Prodadeni se mnogu pove-}e vozila”. Pri toa, vaèn faktor e toa {to sega avtomobilite

se prodavaat po isklu~ivo povisoki ceni, bez porane{nite ~esti popusti ili evtini krediti.“Lu|eto odedna{ povtorno gi kupuvaat na{ite bre-ndovi, “{evrolet”, “bjuik”, “GMC” i kupuvaat “kadi-lak”. Toa ne e slu~ajnost, tuku rezultat na na{ite na-pori”, istaknuva Vitaker.

DA BIDEME [TO POMALKU ZAVISNIOD DR@AVATA

I navistina – samo vo prviot kvartal od ovaa godina, koncernot zabeleà ~ista dobivka od 863 milioni dolari, {to e golem napredok vo odnos na minatata godina

koga zabeleàle gubitok od {est milijardi dolari. Osobeno dobri rabotni rezultati zabeleàle na pazarite vo Kina, Indija, Brazil i Rusija. Vakov uspeh go pravi kon-cernot nezavisen od kakvi bilo dràvni pomagawa i subvencii – {to toga{ bi zna~elo i kakva bilo intervencija od nejzinata strana.Za noviot {ef na XM, tokmu taa nezavisnost e isklu~itelno va`na. S$ u{te pogolemiot del od XM e vo dràvna sopst-venost na amerikanskata i kanadska-ta vlada, pa i avtomobil-skiot sindikat – okolnost koja Vitaker ja promeni.

Negovata deviza glasi: kolku ima pomalku pari od dano~nite obvrznici vo na{ite blagajni, tolku sme nie poneza-visni vo donesuvaweto na na{ite odluki. Me|u niv sekako spa|aat i odlukite za prestanuvaweto na proizveduvaweto na ner-entabilniot Pontijak i prodavawe na Hamer koj tro{i prem-nogu benzin, na kineskite kupuva~i. Nekoi od tie odluki vo minatoto neposredno ja zasegale i Evropa i tamo{nite proizvoditeli na avtomobili. Takov e primerot so {vedskiot “Saab”, koj se

prodava{e na holandskite proizveduva~i na avtomo-bili Spyker Cars. No, druga sudbina bila predodredena za Opel: ovaa germanska marka, koja so godini beleì pad na proda`bite, bi trebalo da bide rekonstruirana i sanirana.Vo idnina Opel bi trebalo da razvie nova, po{tedliva tehnologija. Vo Germanija sedi{teto na Opel vo Ruselshajm bi trebalo da bide glavnoto razvojno i konstruktorsko sedi{te na celiot koncern, {to se veli, idnina naXeneral Motors.

Koga Voren Bafet imal 22 godini, � kupil 350 akcii na osiguritelnata kompanija GEICO Insurace koi vre- dele 15.000 dolari. Potoa odlu~il da gi prodade site tie akcii. Da ne gi prodadel, 20 godini podocna }e bil pobogat za 1,3 milioni dolari. Od ova, a i od drugi iskustva, Bafet nau~il {to zna~i da se prodade svoj del od kompanija koja e poznata kako odli~na. Podocna, ja popravil svojata gre{ka i go kupi pogolemiot del vo GEICO vo 1976-ta godina, a vo 1996-ta ja kupi celata kompanija.

niv imaat sopstveni skrieni interesi vo koi va{ata fin-ansiska dobrosostojba ne im e na prvo mesto. Ne zabo-ravajte deka nikoj ne uìva podobar glas vo vloùvaweto od Bafet.Koga se obiduvate da go razberete pazarot na akcii, dobra ideja e da poslu{ate nekoj {to na nego zarabotil najmnogu pari.

ODR@UVAJTE GO VISTINSKIOTTEMPERAMENT

Iako investiciskata filozo-fija na Voren Bafet e ednos-tavna i lesno se razbira, ne e sekoga{ lesno toa da se sprovede vo praktika. Otkako }e se naoruàte so razbi-rawe za Bafetoviot pristap, sledna najva`na rabota koja morate da ja razviete za da stanete dobar vloùva~ e sozdavawe na vistinski tem-perament. Vistinski tempera-ment zna~i vo sekoe vreme da razmisluvate so ladna glava. Toa zna~i da imate vistinska sostojba na umot koga morate da se soo~ite so lo{ite vesti i privreme-nite neuspesi koi vlijaat na va{ite akcii. Koga rabotite }e ja nadminat granicata na kontrolata, potrebni vi se nepokoleblivost i trezvenost. No, vistinski temperament zna~i i da ne dozvolite da ja izgubite glavata na drugi eks-tremi: koga pazarot na akcii naglo raste, a site okolu vas se al~ni i eufori~ni.V a { i o t t e m p e r a m e n t }e dojde do izraz koga rabo-tite ne odat onaka kako {to ste zamislile. [to }e napravite koga }e se soo~ite so vrtoglavo opa|awe na va{ite akcii? ]e po~nete li da pani~ite i da gi proda-vate akciite? [to }e storite vo slu~aj na nekoj zna~aen

�� Ako ste li~nost koja najverojatno }e se izbezumi koga vrednosta na akci-ite preku no} }e se prepolovi, toga{ pazarot na akcii ne e za vas. Potre-bna e ve{tina za da vloùvate vo do-bri kompanii, a potoa samodoverbata da ne gi ispu{tite od race koga drug-ite go pravat sprotivnoto. “Besmisle-no e da prodadete dobra kompanija vo atmosfera na strav”, veli Bafet.

politi~ki ili makroekonomki nastan, kako na primer vojna, recesija ili golemo pa|awe na Dau Xons? [to }e storite koga kompanijata vo koja imate akcii pominuva niz neizbe`no lo{o tromese~ie ili godina? ]e se fiksir-ate na dnevnata cena na akciite ili namesto toa }e se naso~ite na dolgoro~ni rabotni temeli i rezul-tati? Kakva }e bide va{ata reakcija koga ekspert od Vol strit }e predvidi deka na va{ite akcii ili, pak, na celiot pazar crno mu se pi{uva? Va{ata reakci-ja i odgovor na vakvite slu~uvawa }e igra golema uloga vo odreduvaweto na va{ite investiciski us-pesi. Dali }e se oslobodite od akciite koi pa|aat ili namesto toa ja iskoristite potencijalnata mo`nost i kupite u{te akcii koga }e bidat na “rasproda`ba”?

BEZ PANIKA!Bafet ima jasno merilo koe i samite bi trebalo da go zabeleìte. Ako ste li~nost koja najverojatno }e se izbezumi koga vrednosta na akciite preku no} }e se

prepolovi, toga{ pazarot na akcii ne e za vas. Potrebna e ve{tina za da vloùvate vo dobri kompanii, a po-toa samodoverbata da ne gi ispu{tite od race koga drug-ite go pravat sprotivnoto. “Besmisleno e da prodadete dobra kompanija vo atmos-fera na strav”, veli Bafet.Berk{ir Hetavej, kompani-jata na Bafet pod ~ija kapa se re~isi site negovi in-vesticii, svojata najlo{a godina ja iskusi vo 1999-ta godina, koga Nasdaq vrtogla-vo raste{e za vreme na in-ternet-groznicata, kon krajot na 90-tite. Se smetalo deka Bafetoviot “staromoden” stil na trpelivo vloùvawe vo dru{tva so niska tehnologija zastarilo. Poradi negovoto odbivawe da kupi akcii vo visoko-tehnolo{kite dru{tva, stana nevaèn – taka ba-rem tvrdea “ekspertite”. Vloùvaweto vo potcenetite akcii be{e sporeduvano so dinosaurus, a dnevnoto trgu-vawe kako najnov hit. Kako posledica na toa, vo mart 2000-ta, cenata na akciite na Berk{ir Hetavej padna za 50 procenti, od 84.000

EET

na 40.000 dolari po akcija. Iako osnovata i natamu be{e zdrava, a idninata na kom-panijata sigurna, nervoznite akcioneri evtino si gi pro-davaa akciite. Reagiraa emo-tivno i dodeka nevremeto mu se zakanuva{e na Berk{ir Hetavej i skoknaa od brodot, namesto da se privrzat u{te posilno za nea.[to zna~i Bafetoviot pri-stap? Toj zna~i deka pa|aweto na cenite na akciite na 50 procenti treba da go vidite i kako mo`nost za kupuvawe. Zna~i deka treba budno da vnimavate na te-melite na kompanijata vo koja ste vloìle, a ne da se prenaso~ite kon “hirovite” na pazarot. Da se pridrèa akcionerite i vloùva~ite na ovoj sovet i gi kupea akciite koga padnaa za 50 procenti, }e bea bogato nagradeni koga cenata povtorno im “ripna” vo 2004-ta i porasna na neverojatni 97.000 dolari po akcija. Da, lesno e da se izgubi ladnokrvnosta vo è{koto ̀ ari{te na pazarot so akcii. U{te e pote{ko da se ostane so ladna glava koga cenite naglo pa|aat, a ekspertite i magazinite vetuvaat te{ki vremiwa. Vsu{nost, najlesna rabota koja moète da ja napravite vo vakov slu~aj e da pani~ite. Nemojte. Koga imate akcii vo super kompanija, ~uvajte gi, a ako nekoj saka da vi prodade u{te od tie akcii po super niska ceni, kupete gi. Eve tri soveti koi }e vi pomognat vo dobri i lo{i vremiwa: Ne ispu{tajte dobra kompanija od va{ite race. Nemojte da vlezete vo stampedoto koe ita kon pazarot ili bega

�� Nemojte da kupuvate akcii poradi koi }e pani~ite i koi evtino }e gi proda-dete ako cenata padne za 50 procenti.

�� Pred samo edna godina, ameri-kanskiot avtombi-lski koncern od Detroit be{e na rabot na propasta

(ПRODOL@UVA...)

od nego. Kupuvajte akcii od dobri kompanii i ne gi ispu{tajte so godini. Ne odete od edna vo druga kompanija. Istraùvawata pokaàle deka kolku pove}e se vloùva, pogolema e verojatnosta da gi izgubite parite. Osven toa, }e treba i da pla}ate dopolnitel-ni provizii. Poznavajte se samite sebe. Nemojte da kupu-vate akcii ako ne moète da podnesete nivnata vrednost da se prepolovi. Toa zna~i deka morate da imate trpenie i disciplina da se drìte do dru{tvoto so dobar me-naxment i dobri temeli. Nikoga{ ne nosete investi-ciski odluki bidej}i taka vi

kaàle drugite. Bidete gluvi na “sigurnite” soveti za kupuvawe na akcii, televiz-iskite eksperti i site drugi koi moèbi imaat skrien interes za nekoi akcii. Doznajte s$ {to e potrebno i razmisluvajte so svoja glava. Za uspeh na pazarot, veli Bafet, potrebna e samo obi~na intelegencija. No, pokraj toa potreben vi e i onoj vid temperament koj }e vi pomogne da se nosite so burite i da se drìte do va{ite dolgoro~ni planovi. Ako moète da ja zadrìte ladna glavata dodeka site okolu vas pani~at, vie }e pobedite.

Bafet vo dru{tvo na guvernerot na Kalifornija i holivu- � dski akter Arnold [varceneger i negovata sopruga

Serijalot nasloven “Kako toa go pravi Bafet?”, baziran vrz istoimenata kniga od Xejms Pardo. Serijalot }e gi izloì 24-te osnovni pravila {to gi sledel i s$ u{te gi sledi Bafet, eden od najgolemite investitori na dene{ninata, pri donesuvaweto na svoite odluki za vloùvawe.

Doznajte i vie zo{to iljadnici nezavi-sni in-vestitori vnimatelno go sledat sekoj poteg na “Prorokot od Omaha”, kako {to go narekuvaat Bafet zaradi svoite uspe{ni pre-dviduvawa za toa kako }e se raz-vivaat ko-mpaniite kade {to toj re{il da vleze so svoj kapital

LIFESTYLE25.06.201022

SILVANA [email protected]

OKTANSKI VISOVI I PADOVI60

milioni avtomobili bile proizvedeni vo 2009-ta

godina

�� Najgolemite i najmo}nite avtomobilski brendovi koi bea vode~ki na pazarot so decenii, poleka po~naa da stanuvaat retkost, bidej}i kom-paniite go zaprea nivnoto proizvodstvoto. Me|u mnogute pri~ini za toj poteg se: ekonomskata kriza, namaleniot interes za postarite modeli, konkurencijata so novite luksuzni avtomobili i drugi

AVTOMOBILI: 5 “MRTVI” BRENDOVI I ZA[TO IZUMREA

MERKJURI – postar model na brendot koj na pazarot postoi okolu 70 godini

HAMEROT ima{e kratok rok na traewe, neisplatlivosta go napravi svoeto

OLDSMOBIL na vremeto brend broj eden, sega ve}e neprofitabilen za proizvodstvo

Liniite na modelite na SATURN pove}e bea so mali i sredni golemini

PONTIJAK – svoevremeno be{e eden od najprodavanite brendovi na amerikanskiot pazar

U{te otkako sta-naa popularni modelite na Henri Ford, vo 1908-ta godina, avtomobilskite kompanii rabo-

tea neumorno dizajniraj}i, proizveduvaj}i, reklamiraj}i i prodavaj}i razli~ni mo-deli nadevaj}i se deka }e opstojat dolgo na pazarot. No, poslednive godini go izgubija predizvikot vo sferata na proda`bata so ostanatite konkurenti, a nekoi od niv i is~eznaa od proizvodnite traki na avtomobilskata industrija. Kompanijata Ford na 2 juni 2010-ta godina soop{ti deka donela odluka da prekine so proizvodstvoto na brendot Merkjuri. Bez razlika dali od finan-siski aspekt ili, pak, od èlbata da se naso~at na novi proizvodni linii, }e vi pretstavime pet avto-mobilski brendovi koi so tekot na vremeto poleka izbledija.

“MERKJURI”“Merkjuri” e avtomobil-ski brend na kompanijata Ford koj postoi na pazarot pove}e od 70 godini. Ford vo juni odlu~i da stavi kraj na proizvodstvoto na Merkjuri do krajot na go-dinata. Merkjuri vsu{nost bil napraven za da im ponudi na potro{uva~ite premium vozilo. Ponatamo{noto populari-zirawe na brendovite na Ford dovede do opa|awe na popularnosta na ovoj model, a mnogu od lojalnite klienti na Ford preminaa na drugite marki na Ford.Kompanijata Ford zazema 16% od pazarot na avtomo-bili vo SAD, a “merkjuri” vo toj procent u~estvuva so samo 0,8%. Namaluva-weto na pobaruva~kata za “merkjuri” na pazarot trae ve}e nekolku godini i zatoa Ford re{i svoeto vnimanie da go naso~i na luksuznite brendovi od markata ”linkoln”.

“HAMER”Vo fevruari, 2010-ta, Xeneral Motors soop{ti deka }e go zapre proiz-vodstvoto na Hamer, posle neuspe{niot obid da go prodadat brendot na eden kineski proizvoditel. Korenite na “hamerot” se od voenoto vozilo “hamvi” od 1992-ta godina. Ovoj brend vo poslednive godini se soo~i so predizvici, otkako potro{uva~ite stanaa svesni za golemata potro{uva~ka na benzin koja ja ima. Hamerot e samo eden od mnogute brendovi koi Xeneral motors gi povle~e od proizvodstvo.

“PONTIJAK”Koj bilo {to obratil vni-manie vo 60-tite i 70-tite, mu ostanale vo se}avawe “muskulestite” elegantni avtomobili, so visoki per-formansi na “pontijak”, V8 motorite koi moèa da se ~ujat i na oddale~enost od nekolku kilometri.Iako “Pontijak” svoevreme-no be{e eden od top-pro-davanite brendovi vo SAD, negovata prednost pred drugite ne otide dotamu negovite sopstvenici da razvijat strategija koja bi

go odrùvala “pontijak” vo ìvot. Na pazarot se poja-vil vo 1926-ta, a negovoto proizvodstvo zastanalo vo april 2009-ta godina.

“SATURN”Xeneral Motors go “za-kopa” ovoj avtomobilski brend vo oktomvri 2009-ta, otkako propadna dogovorot da go prodade na “Penske Automotive Group”. “Saturn”,koj zapo~na da se pro-izveduva vo1985-ta godina, ima{e linija na avtomo-bili od mala do sredna golemina. Xeneral Motors vo tekot na godinite imal uspe{ni brendovi, no “saturn” kako da se borel na pazarot i nikoga{ ne ispadnal profitabilen.Xeneral Motors proglasi ste~aj vo 2009-ta i podnese barawe (a potoa stana i dobitnik) do amerikanskata vlada za TARP kreditite (pomo{ za izvlekuvawe), po ekonomskata kriza vo 2008-ta godina. Pod lupa na kreditorite i za da opstoi kako korporacija, Xeneral Motors be{e prinuden da gi naso~i svoite brendovi i da se fokusira na linii koi imaat pogolem potencijal.

“OLDSMOBIL”U{te eden brend od Xene-ral Motors, “oldsmobil” be{e otkrien vo 1897-ta godina kako del od “Olds Motor Vehicle Company”. Tvrdej}i deka se prvata kompanija koja masovno proizveduva avtomobili, “Oldsmobil” se pridruì vo Xeneral Motors vo 1908-ta. Ovoj avtomobil e prviot koj be{e napraven celosno avtomatski (svoeto debi go ima{e vo 1940-ta vo Hidramatik modelite). Konkurenten i so “{evro-let” i so “ford”, serijata na “oldsmobil katlas” stanaa najprodavanite avtomobili vo SAD vo 1976-ta godina. Xeneral Motors mu stavi ko~nica na ovoj brend vo 2004-ta, velej}i deka proizvodstvoto na ovoj avtomobil stanal neprofitabilen i poradi toa }e prekinat da go proizveduvaat.

FINALNIOT ZAKLUÔKOtkako e otkrien avto-mobilot, mnogu brendovi doa|ale i si odele. Mnogu so tekot na godinite izble-dile, no nekolku ostanuvaat vo srcata na kolekcione-rite i entuzijastite, poja-vuvaj}i se odvreme-navreme na avtomobilski izlo`bi ili vo magazinite ili na Internet. Avtomobilskata industrija, koja sozdade pove}e od 60 milioni avtomobili vo 2009-ta, e najzna~ajniot ekonomski sektor {to se odnesuva na prihodite.Soo~uvaj}i se so zgolemuva-wata na cenite na benzi-not, promenite na navikite na konsumentite, nestabil-nosta na surovinite, osobe-no ~elikot, avtomobilskata industrija be{e prinudena da se prilagodi na site tie faktori i pritoa da ostvari produkcija, profit i kvalitet.

art koj r

model na brendot koj model na brendot koj r

i

k k

`vpa

XkbodAkiibgvu“n

HAMEROT imrok na traeneisplatlinapravi svo

PONTIJAK – svoevrembe{e eden od najprodavanitebrendovi na

j rbrendovi na amerikanskiot pazar

ramerikanskiot pazar

ite na modelite

rbgMTkp“v1pcdvKlnsa1Mnv

r

meno

r

OLDSMOBILna vremeto bb j

rbroj eden, sega ve}e

Liniina SAbea soi sred

Linii

iIipaesnSwnnnnidtop

ga ve}e ilenstvo

L brend r

25.06.2010 23SPORT

SPORTSPORT

Teniski spektakl na Vimboldon prikaàa francuskiot i ameri-kanskiot teniser, Niko-las Mahu i Xon Isner,

otkako po 10 i pol ~asa ne moèa da go re{at me|usebniot duel. Pri rezultat od 59:59 vo petiot set, sudiite mora{e da go prekinat me~ot bidej}i so zao|aweto na sonceto, znaja-jno se namali vidlivosta na terenot broj 18 od Ol Inglad klab vo London. Publikata iako premorena od celodnevniot tenis, pstojano povtoruva{e deka saka u{te od tenisot na dvajcata “maratonci”.“I jas bi sakal da igram, no ve}e ni{to ne gledam. Nikoga{ pove}e vakvo ne{to nema da se povtori. Nikoga{“, izjavi amerikanecot Isner.Istoriskiot me~, koj treba{e da prodolì vo tekot na v~era{niot natprevaruva~ki den na angliskiot Gren Slem, go prosledija i golem del od te-niserite, koi po zavr{uvaweto na svoite sredbi se upatija kon terenot broj 18.“Koga trgnav na mojot natpre-var, rezultatot na nivniot me~ be{e 11:11 vo pettiot set, koga jas zavr{iv tie s$ u{te igraa. ûdesno, ova e spso-lutno ~udesno, na nekoj na~in bi sakal da bidam del od toj natprevar, no od druga strana ne. Se nadevam deka Isner i Mahu }e soberat dovolno

Germanija i Gana se selkciite {to od grupata D {to obezbedija plasman vo 1/8 finaleto od svetskoto fudbalsko prvenstvo vo Ju`na

Afrika, kade {to za protivnici gi dobija prvoplasiranite selekcii od C grupata, SAD i Anglija.Germancite proslavija pbeda vo me|usebniot duel so Gana, no porazot na Srbija od Av-stralija gi odvede Gancite vo eliminaciskata faza od {ampionatot. Germancite pobe-dija so golot na Mesut Ozil, no moment {to ja odbeleà sredbata be{e faktot deka dvajca bra}a igraa za razli~ni reprezentacii. Germanecot @erom Boateng i Kevin Princ Boateng imaat zaedni~ki tatko, a i dvajcata se rodeni vo Germanija. Pomladiot, Kevin Princ, iako be{e del od mla-dinskite selekcii na Germanija, vo presret na Mundjalot se re{i da ja prifati pokanata na Milovan Rajevac, “kormilarot” na Gana. Istiot fudbaler be{e i vo centarot na vnimanieto, poradi toa {to be{e poso~en kako glaven vinovnik za toa deka Mihael Balak ne e del od germanskiot sostav. Vo direkten duel, Boateng mu nanese pote{ka povreda na Balak, za vreme na finaleto od angliskiot FA kup. Iako mnogumina stravuvaa

TENIS

SP JAR

59:59 VO PETTIOT SET!

Spored poslednite pi{uvawa na hrvat-skite mediumi, make-

donskiot rakometar, Kire Lazarov, ima golemi {ansi karierata da ja prodolì vo {panskiot tim Siudad Real.Navodno, ~elnicite na Siudad Real, na dose-ga{niot klub na Lazarov, od Zagreb mu ponudile trampa, vo koja za us-lugite na makedonskiot rakometar, [pancite na Hrvatite im go nudat nivniot reprezentativec Petar Metli~i}, no pos-toi i varijanta, dogo-vorot na Lazarov da bide otkupen od Siudad, dokolku Zagreb se re{i da ja namali sumata na obes{tetuvaweto.“Zasega nema ni{to konk-retno i dvata predloga se isprateni vo Zagreb, po {to sigurno deka }e sleduvaat pregovori. Problemot e vo toa {to Metli~i} ima aktiven

SR\AN IVANOVI][email protected]

Najdobriot rakometar na Makedo-nija vo momentov, Kire Lazarov ima {ansi karierata da ja prodolì vo {panskoto prvenstvo

LAZAROV PREMINUVA VO SIUDAD REAL?

dogovor za narednite dve sezoni, dodeka na Lazarov mu ostana u{te edna godina od dogov-orenot so timot na Zag-reb”, izjavi prestavnik na ekipata od La Man~a, koja {to godinava be{e u~esnik na fajnl-for vikendot vo Kil, Ger-manija vo ramkite od zavr{nicata od ligata na evorpskite {ampioni vo rakomet.Inaku Lazarov stanal interesen za Siudad na poslednoto neofici-jalno svetsko klupsko prvenstvo, kade {to toj kako pozajmen igra~ gi brane{e boite na katar-skata ekipa Al Itijad. Najdobriot makedonski rakometar vo momen-tov, letovo so sigurnost }e go napu{ti timot na Zagreb, dodeka negovoto obes{tetuvawe iznesuva 200 iljadi evra. Pokraj Siudad, za nego se zain-teresirani Vesprem, Kil i skopski Metalurg.

deka od strana na germanskite fudbaleri }e ima osvetni~ki startovi, Boaten pomladiot mina bez nitu najmala povreda, a pri~ina za toa moèbi e i negovata senzacionalna izjava, dadena na nekolku ~asa pred po~etokot na natprevarot so Germanija.“Mnogu Germanci od koi del se fudbaleri, a del duri i repre-zentativci, koi mi prijdoa i mi se zablagodarija zo{to go povrediv Balak. Smetaat deka igraat mnogu podobro bez nego”, izjavi Kevin Princ, a iako ovie negovi zborovi odeknaa kako bomba vo ger-manskite mediumi, sepak s$ u{te nema oficijal-na izjava od

tamo{nata fudbalska fede-racija ili od taborot na rep-rezentacijata.Kone~no do triumf stignaa fudbalerite na Anglija, koi vo tretiot me~ na svetskoto prven-stvo ja sovladaa selekcijata na Slovenija. Po ovaa pobeda Angli~anite go osvoija vtoroto mesto vo C grupata zad SAD, a spored ona {to go istakna selektorot Fabio Kapelo, tie go podignale nivoto na igrata, otkako uspeale kone~no da se opu{tat i relaksiraat.

“Pred natprevarot im dozvoliv na fudba-lerite da se

napijat pivo, toa gi relaksira{e i tie bea mnogu po opu{teni na duelot so Slovenija. Runi go izvadiv od igra bidej}i po~uvstvuva mala povreda, no ve uveruvam deka so nego s$ }e bide vo red na natprevarot so Germanija vo nedela”, ijavi italijanskiot stru~wak.Blagodarej}i na golot na Leng-don Donovan, postignat vo pos-lednite sekudni od natprevaro, reprezentativcite na SAD ne samo {to obezbedija mesto vo 1/8 finaleto, tuku i zavr{ija na prvata pozicija na tabelata, {to za protivnik vo narednata runda im ja nosi Gana, koja e

daleku od vred-nosta na edna Germanija.

sila, za da go prodolàt natprevarot utre”, izjavi {estkratniot {ampion na Vimbldon, Roè Federer koj denta go eliminira{e srpskot teniser Ilija Bozoqac, so 3:1

vo setovi.Bez razlika kako }e zavr{i me~ot pome|u Francuzinot i Amerikanecot, toa }e bide najdolgiot me~ vo pi{anata istorija na teniskiot sport.

Samo posledniot set ve}e trae sedum ~asa i {est minuti, a vistinski kuriozitet e toa {to oficijalniot sema-for se rasipa pri rezultat od 48:48.

Koga trgnav na mojot natprevar, rezultatot na nivniot me~ be{e 11:11 vo pettiot set, koga jas zavr{iv tie s$ u{te igraa. ûdesno, ova e spsolutno ~udesno, na nekoj na~in bi sakal da bidam del od toj natprevar, no od druga strana ne. Se nadevam deka Isner i Mahu }e soberat dovolno sila, za da go prodolàt natprevarot utre

Pred natprevarot im dozvoliv na fudbalerite da se napijat pivo, toa gi relaksira{e i tie bea mnogu poopu{teni na duelot so Slovenija. Runi go izvadiv od igra bidej}i po~uvstvuva mala povreda, no ve uveruvam deka so nego s$ }e bide vo red na natprevarot so Germanija vo nedela

“GERMANCITE MI SE BLAGODARNI ZO[TO GO POVREDIV BALAK”

BOATENG:

Najdolgiot natprevar vo istorijata prodolì naredniot denNajdolgiot natprevar vo istorijata prodolì naredniot den

Selekcijata na Germanija vo 1/8 finaleto }e igra protiv AnglijaSelekcijata na Germanija vo 1/8 finaleto }e igra protiv Anglija

118 gema samo vo pettiot

nezavr{en set

10 i pol ~asa trae

natprevarot pome|u Isner i Mahu

BR.69_kapital_petok 25 juni 2010

Documents

Transcript of BR.69_kapital_petok 25 juni 2010