BPMN ۰.۲: Introduction to the Standard forکتاب منبع:

Business Process Modeling کتاب وBPMN, the Business

Process Modeling Notation Pocket Handbook اسما اکبریترجمه :

9313ماه دی

BPMN یبرا یاستاندارد

کسب وکار یندهایفرا یسازمدل

1 bpms.rayvarz.com

BPMN کار است و ابزار اصلی در تکنولوژی وهای کسبسازی و نمایش فراینداستانداردی برای مدل

محسوب (BPM) کارومدیریت فرآیندهای کسب

توان گفت مزیت اصلی استفاده شود. در واقع میمی

استانداردی به ناموجود زبان ، BPM از تکنولوژی

BPMN گیریاست. هدف اصلی در شکلBPMN ،

درک برای تمامی طراحی نمادهایی است که قابل

Business) کابران فرایند )از تحلیلگران فرایند کاری

Analysts) تا کاربران فنی (Technical Developers)

مانند پلی، فاصله BPMN در حقیقت دارند( باشد.عهدهو حتی کاربرانی که پایش و کنترل فرایند را بر

.داردبین طراحی فرایند و عملیاتی )اجرایی شدن( فرایند را از میان برمی

های ها است. روشوکار مستلزم توصیف دقیق فرایندها و مستندسازی آنمدیریت فرایندهای کسب

و جدول برای توصیف ها استفاده از متنترین آنمتفاوتی برای انجام این کار وجود دارد که راحت

ها است. از نمودارهای گرافیکی نیز برای نمایش یک فرایند استفاده های آنفرایندها و بیان ویژگی

کنند ولی شود . این نمودارها غالباً از اشکال هندسی و پیکان برای ترسیم جریان فرایند استفاده میمی

. برای همین نمادهای مشخصی برای فرایندها دهندتوصیف مشخص و دقیقی از جزئیات فرایند ارائه نمی

زبان (Notation) تعریف شد، نمادهایی که قادر به توصیف وجوه مختلف فرایند هستند. این نمادها

تواند به استاندارد توصیف فرایندها هستند و هر کسی با این زبان استاندارد آشنایی داشته باشد می

2 bpms.rayvarz.com

ی را درک و تفسیر نماید، ممکن است فرایندها بر مبنای شده توسط هر فرد دیگرراحتی مدل طراحی

سازی ها شبیهها، مکانیزه )سیستماتیک( شوند و یا رفتار هر بخش از فرایند بر روی این مدلاین مدل

کنند تا بر آن اساس فرایندها را ها بستری را برای متخصصان سیستم فراهم میشود. برخی از این مدل

دهنده اطالعات بایست حاوی ساختار استاندارد، دقیق و ارائهایند. این مدل ها میاجرایی و پشتیبانی نم

وکاردهندگان سیستم باشد. امروزه سیستم های مدیریت فرایندهای کسباساسی فرایند برای توسعه

(BPMS) ترین سیستم ها برای مکانیزه کردن فرایندها هستند. این سیستم ها در درون خود متداول

کند. این موتور بر دارند که مستقیماً جریان کاری را کنترل و مدیریت می (Process Engine) موتوری

ها دقیق کند. برای همین چارچوب این مدلشده، عمل میاساس مدل های جریان کار استاندارد طراحی

که ها شود )بر خالف بقیه مدلو ساختار یافته است زیرا توسط خود ماشین مستقیماً اجرا می

(.کندنویس )رابط انسانی( آن را به زبان ماشین ترجمه میبرنامه

ی ابزارهای تا کنون نمادهای متفاوتی برای توصیف فرایندها ابداع شده است که هر کدام مورد استفاده

توان به موارد زیر اشاره اند از آن جمله میطراحی فرایند یا سیستم های جریان کار خاصی قرارگرفته

:نمود

Workflow Managementتوسطشده ارائه XPDL( XML Process Definition Language) استاندارد

Coalition ۰۲۲۲در سال

۰۲۲۲در سال OASIS شده توسطارائه BPEL ( Business Process Execution Language) استاندارد

3 bpms.rayvarz.com

های روند ولی فاقد اِلِمانکردن فرایندها بکار میهای زیادی در جهت اجرایی این استانداردها در برنامه

.گرافیکی هستند

سازی است که برای مدل Event-driven Process Chain یا EPC یکی از نمادهای معروف دیگر

گیرد. با این مورد استفاده قرار می ARIS و SAP یسازی شدههای پیادهوکار در پروژهفرایندهای کسب

سازی مبتنی بر آن سازی استاندارد نیست و تعداد محدودی از ابزارهای مدلمدلیک زبان EPC حال

.کنندعمل می

با استفاده از نمودارهای Unified Modeling Language یا UMLمابقی استانداردهای معروف نظیر

ین حال باشند، با اسازی فرایندهای کاری میقادر به مدل (UML Activity Diagrams - ADs) فعالیت

به (BPMN سازی فرایندی )در مقایسه باتوفیق چندانی در عملیاتی کردن این زبان در ابزارهای مدل

:می توان به موارد زیر اشاره کرد UML در برابر BPMN هایآید. از مزیتدست نمی

(Pool و Lane دهد )نماد های، چه کاری را انجام میو در کجا دقیقاً مشخص است که چه کسی

ها رخ ها و ... وجود دارد )که قبل و یا بعد از فعالیتقابلیت نمایش انواع رخدادها، تأخیرها، اعالن

(دهندمی

.ترین جزییات وظایفو مشخص کردن ریز (Drill down of sub process) نفوذ به عمق فرایند

4 bpms.rayvarz.com

هر جزء از فرایند امکان اضافه کردن ساختارهای اضافی به فرایند و امکان ثبت مستندات برای

(Executable Output) اجراارائه خروجی قابل

مشهورترین و پذیرفته Business Process Modeling Notation یا BPMN رسد استانداردبه نظر می

ابزار ۰۲به بیش از www.BPMN.org سایتسازی فرایندها است. در وبترین استاندارد در راستای مدل

.کنندسازی فرایندها استفاده میشده که از این استاندارد برای مدلکاربردی اشارهو برنامه

:تاریخچه

BPMN برای اولین بار توسط BPMI(Business Process Management Initiative) .در توسعه داده شد

ارائه BPML وکارسازی فرایندهای کسبابتدا هدف معرفی نمادهای گرافیکی بود که به عنوان زبان مدل

را داشته باشد. )هرچند با توجه به هاBPMS ، قابلیت اجرایی شدن توسطBPELشود و در مقایسه با

BPEL فرصت چندانی برای توسعه پیدا نکرد و بخش اجرایی آن را به BPEL ،BPMLمحبوبیت زیاد

(.واگذار نمود

5 bpms.rayvarz.com

توسعه داده شد و در سال IBM توسط یک تیم به رهبری استیفن وایت در شرکت BPMN اولین نگارش

(UML سازی نظیردهنده استانداردهای مدلارائه) OMG نیز به BPMI ارائه گردید. در ضمن ۰۲۲۲

سازی توسط این سازمان پذیرفته شد. آن به عنوان استاندارد مدل 9ورژن ۰۲۲۰ملحق گردید و در سال

نسخه دو ۰۲9۲های گرافیکی بود. در سال لمانارائه شد که شامل تغییراتی در ا 9.9به دنبال آن ورژن

BPMN دادهای پیشین را پوشش میها و نواقص نگارشارائه گردید که محدودیت.

:BPMN معرفی عناصر

BPMN اند تا به راحتی شدهمجموعه ایی از نمودارهای ساخت یافته است که از عناصر گرافیکی تشکیل

.باشد (Developers) دهندگانو توسعه (Business Analysts) درک برای طراحان فرایندقابل

: به شرح زیر است BPMN بندی اصلی عناصرچهار طبقه

6 bpms.rayvarz.com

:(event) نماد رخداد -

تواند در ابتدا، انتها و افتد، این رخدادها میهایی است که در طی اجرای فرایند اتفاق میرخداد، سیگنال

تواند باعث شروع یک فرایند، خاتمه یا تغییر شوند که میبه نتایجی می یا در بین فرایند باشد، و منتج

: مسیر آن گردد. بنابراین به سه دسته کلی Start event

Intermediate event

End event

.شودشوند . نماد دایره برای نمایش انواع رخدادها در فرایند استفاده میتقسیم می

:(Activity) نماد فعالیت -

این نماد توسعه پیداکرده و BPMN۰ آیتمی برای نمایش دادن وظایف در سازمان است. در استاندارد

.ترین اشکال آن نماد زیر فرایند و وظیفه استگیرد. با این حال رایجاشکال متنوعی را در بر می

7 bpms.rayvarz.com

:(Gateway) دروازه ها یا نقاط تصمیم گیری -

Gateway ها که با نماد لوزی در فرایند کند. دروازههمگرایی را در طی فرایند کنترل میواگرایی یا

های انشعاب فرایند را مشخص شوند شامل قوانینی است که شرایط ورود و خروج شاخهترسیم می

شوند که از کنند به انواع مختلفی تقسیم میها با توجه به شرایطی که اعمال می Gateway .کندمی

:توان به موارد زیر اشاره نمودها میآنترین مهم Exclusive Gateways

Inclusive Gateways

Parallel Gateways

8 bpms.rayvarz.com

:(Sequence Flow) نماد جریان توالی -

رود و معموالً با نماد یک پیکان )که جهت حرکت فرایند را نشان برای نمایش توالی انجام وظایف بکار می

.آیدها به نمایش در میFlow object دهد( در بینمی

:(Message Flow) نماد جریان پیام -

.رودکنندگان فرایند به کار میهای رد و بدل شده بین شرکتاین نماد برای نمایش پیام

:(Association Flow) نماد جریان وابستگی -

.شودها استفاده می Flow object با (swimline ها )یا artifact از این نماد برای پیوند برقرار کردن بین

9 bpms.rayvarz.com

:Pool نماد -

توانند دو سازمان مستقل و شود. این شرکا میبرای نمایش دادن شرکای فرایند از این نماد استفاده می

های جداگانه Pool هایی که در درونهای کاربردی مستقل و ... باشد. باید توجه داشت فعالیتیا برنامه

را قطع Pool ، مرز یکSequence Flow شوند. لذا خطوطشود، فرآیندهای مستقل محسوب میمیرسم

باشد و در نتیجه به عنوان روشی برای نمایش ارتباط بین شرکا می Message Flow حالکند. درعیننمی

.گیردمورد استفاده قرار می Pool برای برقراری ارتباط بین دو

:Lane نماد -

های شود و معموالً برای نمایش دادن نقشهای فرایندی استفاده مینماد برای جدا کردن نقشاز این

Sequence Flow .گیردها قرار می Pool روند برای همین این نماد دروندرون یک سازمان بکار می

اشیاء تواند بین نمی Message Flow را قطع کند، لیکن Pool های درون یک Lane تواند مرز بینمی

.مورد استفاده قرار گیرد Pool های موجود در یک Lane جریان درون

11 bpms.rayvarz.com

:(Data Object) نماد شی داده -

رود و باها بکار میها و اطالعات توسط فعالیتبرای نمایش چگونگی درخواست شدن یا تولید شدن داده

Association ها، اطالعات دهنده این است که چگونه دادهنشانشود. در واقع ها پیوند داده میبه فعالیت

.شودو اسناد در فرآیند استفاده می

:(Group) نماد گروه -

تواند برای اهداف تجزیه و تحلیل و یا مستندسازی مورد استفاده قرار گیرد و برای بندی میگروه

رغم این که شود، علیمی های عمده یک دیاگرام استفادهبندی کردن اجزای فرآیند یا بخشدسته

.کندتأثیری بر توالی جریان فرآیند نخواهد داشت و به آن چیزی اضافه یا از آن کم نمی

11 bpms.rayvarz.com

:(Annotation) نماد حاشیه نویسی -

.توان اطالعات متنی اضافه ای به نمودار اضافه کردنمادی است که با استفاده از آن می