Ñoái töôïng : Sinh Vieân Luaân KhoaThôøi gian : 90 phuùtGiaûng vieân : Thaïc só NGUYEÃN PHUÙ THIEÄN

BAØI GIAÛNG LYÙ THUYEÁT MAÉT

ÑUÏC THEÅ THUÛY TINH

(CATARACTE)

I. ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÅ HOÏC ÑUÏC THEÅ THUÛY TINH : I.1 Ñaïi cöông veà theå thuûy tinh :- T3 ; thaáu kính hoäi tuï trong suoát.- Khuùc xaï: + 20D .- Kích thöôùc :

+ Daày khoaûng 4mm+ Ñöôøng kính ngang

khoaûng 9mm- T3 :khoâng maïch maùu vaø maïch baïch huyeát.

- Caáu truùc T3 goàm 3 phaàn:

+ BAO T3: maøng baùn thaám ñoái vôùi nöôùc vaø ñieän giaûi.

+ NHAÂN vaø VOÕ : Ngay sau bao tröôùc T3 laø moät lôùp ñôn TB bieåu moâ taêng sinh, luoân sinh ra caùc sôïi T3, caùc TB khoâng töï maát ñi vaø nhöõng sôïi môùi sinh ra doàn eùp caùc sôïi cuõ.

- Ñieàu kieän bình thöôøng : T3 coù

65% nöôùc 35% Protein. Ít muoái khoaùng (K+,

Na+, Ca+,…) Acide Ascorbie,

Glutathione.

-Ñuïc T3 : Giaûm: cung caáp Oxygen, Protein, K+. Taêng: nöôùc, Na+, Ca+, acide ascorbic. Löôïng Glutathion thì khoâng coøn.- Chöùc naêng cuûa T3 laø ñieàu tieát.- Khoaûng 40 tuoåi, löïc ñieàu tieát giaûm daàn Laûo thò.

I.2 Tyû leä maéc beänh ñuïc theå thuûy tinh :- Boán nguyeân nhaân chuû yeáu gaây muø treân theá giôùi :

+ Ñuïc T3.+ Maét hoät.+ Onchocercose.+ Nhuyeån GM do thieáu

Vitamin A.

- Ñaëc ñieåm cuûa ñuïc T3 :+ Gaây muø haøng ñaàu

treân theá giôùi vaø Vieät Nam.

+ Xuaát hieän ôû moïi löùa tuoåi, ñaëc bieät laø treân 50 tuoåi.

50% töø 65 tuoåi 74 tuoåi.

70% treân 75 tuoåi. Phuï nöõ chieám 2/3

tröôøng hôïp.

- Vieät Nam : theo taøi lieäu ñieàu tra (1986 – 1987) :

93,39% Ñuïc T3 tuoåi giaø.

4,87% Ñuïc T3 beänh lyù.

1,13% Ñuïc T3 do CT .

0,61% Ñuïc T3 baåm sinh.

I.3 Caùc yeáu toá nguy cô : - Tieáp xuùc thöôøng xuyeân vôùi tia töû ngoaïi.- AÙnh saùng cuûa tia chôùp, tia haøn, tia X, radium.- AÊn uoáng cuõng laø nguyeân nhaân sinh beänh cuûa ñuïc T3.

II. TRIEÄU CHÖÙNG VAØ CAÙC HÌNH THAÙI ÑUÏC THEÅ THUÛY TINH: 2.1. Trieäu chöùng : 2.1.1 Trieäu chöùng cô naêng : - TL giaûm : tieán trieån töø töø, keùo daøi.- Loùa maét : khoâng chòu ñöôïc aùnh saùng ban ngaøy hoaëc ñeøn pha tröôùc maët.- Caän thò giaû : caän thò töø nheï ñeán trung bình. Ñoä laûo thò seõ giaûm.- Song thò 1 maét : Do ñuïc T3 khoâng ñoàng ñeàu. - Khoâng ñoû, khoâng ñau nhöùc, khoâng côïm xoán.

2.1.2 Trieäu chöùng thöïc theå : - Chuû yeáu laø quan saùt loå ñoàng töû.- Loå ñoàng töû : Ñuïc traéng 1 phaàn / toaøn boä.- Ñeå khaùm chính xaùc neân daõn ñoàng töû (C.Mydriacyl, C.Neùosynephrine...)

+ Ñaùnh giaù tình traïng ñuïc T3

+ Soi aùnh ñoàng töû : toái ñen hay khoâng coøn maøu hoàng.

+ Soi ñaùy maét : khoâng.

- Caùc phaàn khaùc cuûa maét :

Giaùc maïc : Trong suoát

Tieàn phoøng : Saâu saïch.

Ñoàng töû : Troøn, PXAS (+)

Moáng maét : Maøu naâu boùng.

Ñuïc theå thuûy tinh toaøn boä 2 maét (tröôùc vaø sau daõn ñoàng töû)

Ñuïc theå thuûy tinh toaøn boä (tröôùc vaø sau daõn ñoàng töû)

2.2. Caùc hình thaùi ñuïc theå thuûy tinh : 2.2.1 Ñuïc T3 do tuoåi giaø : - Thöôøng gaëp cuûa giaûm TL ôû ngöôøi giaø.- Beänh sinh chöa roõ raøng.

- Ngöôøi giaø : T3 taêng troïng löôïng vaø theå tích, giaûm ñieàu tieát.

Ñuïc T3 tuoåi giaø chia laøm 3 loaïi : 1. Ñuïc nhaân T3 :

- Thöôøng tieán trieån chaäm, ôû 2 maét, khoâng caân ñoái.- Ñieån hình aûnh höôûng ñeán TL nhìn xa nhieàu hôn TL nhìn gaàn. - Ñoâi khi taïo neân caän thò giaû

2. Ñuïc voû T3 :

- Ñuïc voû T3 luoân luoân ôû 2 maét, khoâng caân xöùng.- Trieäu chöùng thöôøng gaëp laø loùa maét, khi gaëp aùnh saùng maïnh.- Tieán trieån : T3 caêng phoøng ñöa ñeán taêng NA thöù phaùt.

3. Ñuïc T3 döôùi bao sau :

- BN treû hôn 2 daïng treân.- Khi ra aùnh saùng seõ nhìn môø hôn, vaø trong toái nhìn roõ hôn.- Phaùt hieän khoù daûn ñoàng töû to vaø neân khaùm baèng SHV.

ÑEÅ PHAÂN BIEÄT 3 HÌNH THAÙI TREÂN, TOÁT NHAÁT LAØ KHAÙM BAÈNG SINH HIEÅN VI (ÑEØN KHE) VÔÙI ÑIEÀU KIEÄN ÑOÀNG TÖÛ ÑAÕ DAÛN TO

2.2.2. Ñuïc T3 beänh lyù : 1. Ñuïc T3 do nguyeân nhaân taïi maét : - Vieâm maøng boà ñaøo :

Nguyeân nhaân : dính moáng maét vaøo maët tröôùc T3 ,do saéc toá , xuaát tieát

Ñieàu trò : Phaåu thuaät. Keát quaû khoâng cao.

- Caän thò naëng gioáùng ñuïc T3 tuoåi giaø ,xaûy ra sôùm , Ña soá laø ñuïc nhaân T3.- Caän thò naëng , TL giaûm coøn do toån thöông haéc VM .

2. Ñuïc T3 do nguyeân nhaân toaøn thaân : - Ñuïc T3 do beänh ñaùi thaùo ñöôøng :

+ Taêng Glucoza maùu , taêng Glucoza TD.

+ Bình thöôøng glucoza vaøo T3 baèng khuyeách taùn, khi löôïng glucoza taêng trong TD seõ laøm taêng löôïng glucoza trong T3.

+ Glucoza seõ chuyeån hoùa thaønh sorbitol, laø 1 chaát khoâng chuyeån hoùa seõ toàn taïi trong T3, seõ keát hôïp vôùi nöôùc laøm cho caùc sôïi T3 söng phoøng leân.

+ BN bò ÑTÑ thì laûo thò xuaát hieän sôùm hôn .

* Ñaëc tính cuûa ñuïc T3 do ÑTÑ ôû ngöôøi treû :

. Xuaát hieän ñoät ngoät vaø tieán trieån nhanh.* Ñaëc tính cuûa ñuïc T3 do ÑTÑ ôû ngöôøi giaø :

. Xuaát hieän sôùm so vôùi ngöôøi khoâng ÑTÑ.

. Veà hình thaùi LS khoâng khaùc so vôùi ñuïc T3 tuoåi giaø.

- Ñuïc T3 do beänh giaûm Calci huyeát : + Thöôøng xaûy ra ôû 2 maét.

+ Bieåu hieän :nhöõng chaám ñuïc oùng aùnh ôû maët tröôùc vaø maët sau cuûa T3, coù theå ñöôïc oån ñònh moät thôøi gian daøi hoaëc trôû thaønh ñuïc voû toaøn boä

- Ñuïc T3 do thuoác : 1) Thuoác

Corticosteùroide .2) Thuoác Phenothiazine :

(Thuoác höôùng taâm thaàn)Caùc phenothiazine gaây

ra nhöõng laéng ñoïng saéc toá tröôùc T3.

3) Moät soá thuoác tim maïch : Methyldopa, Nifeùdipine,…

2.2.3. Ñuïc T3 do chaán thöông : Nguyeân nhaân :

* Tröïc tieáp : Veát thöông xuyeân NC laøm raùch bao T3 hoaëc dò vaät noäi nhaõn.

* Giaùn tieáp : AÙnh saùng cuûa tia haøn, tia X,…- Chaån doaùn deã : môùi xaûy ra CT.- Chaån ñoaùn khoù : CT laâu ngaøy hoaëc

khoâng roõ raøng.

DO ÑOÙ PHAÛI KHAI THAÙC

BEÄNH SÖÛ CAÅN THAÄN

Löu yù : Tìm dò vaät noäi nhaõn … ngöôøi treû tuoåi bò ñuïc T3.

1.Ñuïc T3 do CT ñuïng daäp nhaõn caàu :

- Nhanh hoaëc aâm æ , ñuïc T3 coù theå moät phaàn hoaëc toaøn boä T3.

* CT ñuïng daäp : saéc toá töø vieàn ñoàng töû in leân maët tröôùc T3 (voøng VOSSUS)

* Luùc ñaàu laø moät veát ñuïc daïng hình sao, sau ñoù ñuïc T3 toaøn boä.

2.Ñuïc T3 chaán thöông xuyeân nhaõn caàu :

- Ñuïc voû T3 ôû vò trí bò raùch, tieán trieån ñuïc T3 hoaøn toaøn.

3. Ñuïc T3 do moät soá chaán thöông khaùc : - Ñuïc T3 do böùc xaï : nhöõng chaám ñuïc trong bao sau .- Ñuïc T3 do tia hoàng ngoaïi : tieáp xuùc tia hoàng ngoaïi vaø nhieät ñoä cao .- Ñuïc T3 do tia töû ngoaïi : (Phôi naéng keùo daøi) .- Ñuïc T3 do hoùa chaát : chuû yeáu laø boûng chaát kieàm. - Ñuïc T3 do ñieän : laøm ñoâng Protein vaø gaây ñuïc T3.

4. Ñieàu trò : - Ñieàu trò chính yeáu laø PT laáy T3 vaø ñaët T3 noäi nhaõn.- Khi chæ ñònh PT phaûi löu yù :

* Kieåm tra dò vaät noäi nhaõn.

* Phaûn öùng vieâm cuûa maét, phaûi ñöôïc ñieàu trò oån ñònh.

2.2.4. Ñuïc T3 baåm sinh :- Ñuïc T3 ñang tieán trieån / ñaõ phaùt sinh töø thôøi kyø baøo thai vaø phaùt hieän sau khi sinh.- Nguoàn goác vaø beänh sinh : chöa roõ raøng.Yeáu toá nguy cô :

+ Cha meï maéc beänh giang mai.

+ Ñoàng huyeát thoáng giöõa cha vaø meï.

+ Meï maéc beänh Rubeùole trong 3 thaùng ñaàu thai kyø.

1. Laâm saøng : - Coù theå xaûy ra ôû 1 maét hoaëc caû 2 maét.

* Khai thaùc beänh söû cuûa cha meï.

* Lyù do ñöa treû ñi khaùm beänh:

+ TL keùm phaùt trieån + Leù.

+ Rung giaät nhaõn caàu.

+ Ñoàng töû coù maøu khaùc laï, thöôøng maøu traéng.

* Khaùm :+ Maét : Phaûi daûn

ñoàng töû ñeå quan saùt T3 & Khaùm caû 2 maét.

+ Toaøn thaân : Chuù yù ñeán nhöõng daáu hieäu baát thöôøng

2. Hình thaùi laâm saøng :

a. Ñuïc moät phaàn T3 :

+ Ñuïc bao tröôùc T3.

+ Ñuïc voû T3.+ Ñuïc nhaân T3.

b. Ñuïc toaøn boä T3.

c. Ñieàu trò : - Phaåu thuaät caøng sôùm caøng toát, lyù töôûng nhaát laø PT tröôùc 3 thaùng tuoåi. + Ñuïc T3 moät maét : PT trong 2 thaùng sau sinh ñeå traùnh nhöôïc thò.

+ Ñuïc T3 hai maét : Neáu TL bò aûnh höôûng nhieàu, neân PT sôùm.- Höôùng daãn cha meï bieát chaêm soùc maét vaø ñieàu trò nhöôïc thò.

Ñuïc theå thuûy tinh toaøn boä

(Daïng ñuïc voû theå thuûy tinh)

Ñuïc theå thuûy tinh Morgagni

III. TIEÁN TRIEÅN VAØ BIEÁN CHÖÙNG :

- Ñuïc TTT voû tieán trieån nhanh Ñuïc toaøn boä T3 ,ngaám nöôùc nhieàu neân T3 phoàng to Taêng NA thöù phaùt.

- Ñuïc voû T3 laâu ngaøy laøm cho bao T3 deã vôû, nhaân thoaùt ra TP hoaëc rôi vaøo PLT gaây taêng NA hoaëc kích thích gaây V.MBÑ

- Voû TTTbò hoùa loûng vaø nhaân T3 seõ rôi xuoáng ñaùy bao T3 (Ñuïc T3 Morgagni).

- Ñuïc nhaân T3 keùo daøi,TL keùm , aûnh höôûng ñeán LÑ vaø sinh hoaït .

V. ÑIEÀU TRÒ : 4.1. Ñieàu trò baèng thuoác : (trong giai ñoaïn chöa coù chæ ñònh phaåu thuaät)

C. CATARSTATC. QUINAX C. CATACOL…

Coù trieäu chöùng “giaû caän thò”, ñeo kính taïm thôøi

4.2. Ñieàu trò baèng phaåu thuaät : 4.2.1. Chæ ñònh moå : a) Khaùm nhaõn caàu :

- Thò löïc : tröôùc kia TL Ñeám ngoùn tay döôùi 2m (ÑNT < 2 m).

- Ngaøy nay : TL giaûm laøm cho LÑ vaø S.Hoïat gaëp khoù thì moå.

- Möùc ñoä ñuïc T3 nhieàu hay ít.

GIÖÕA MÖÙC ÑOÄ ÑUÏC T3 VAØ THÒ LÖÏC GIAÛM PHAÛI TÖÔNG XÖÙNG VÔÙI NHAU

b) Khaùm phaàn phuï cuûa nhaõn caàu:

- Keát maïc: vieâm nhieãm.

- Mi maét : loâng xieâu /loâng quaëm ?

- Leä ñaïo : vieâm muõ tuùi leä ?

PHAÛI ÑIEÀU TRÒ TRIEÄT ÑEÅ TRÖÔÙC KHI PHAÅU THUAÄT LAÁY T3

c) Khaùm phaàn phuï caän : - Tai muõi hoïng : vieâm xoang ?- Raêng haøm maët : vieâm nhieãm ?d) Khaùm toaøn thaân : - Tim maïch: HA vaø beänh tim maéc phaûi.- Kieåm tra ñöôøng huyeát tröôùc PT .- Chuù yù ñeán beänh phoåi taéc ngheõn, caùc beänh chaûy maùu.

4.2.2. Tieân löôïng : - Phaûn xaï aùnh saùng(+) .

Höôùng aùnh saùng 4 phía : traû lôøi ñuùng caùc höôùng- Xeùt nghieäm caàn thieát ñeå TL :

+ Sieâu aâm maét A, B.

+ Ño ñieän voõng maïc (REG)…

4.2.3. Caùc phöông phaùp phaåu thuaät :

a). PT laáy T3 trong bao : Laáy toaøn boä T3 . ñeo kính beân ngoaøi

b). PT laáy T3 ngoaøi bao vaø coù ñaët T3 nhaân taïo (IOL) .

c). PT laáy T3 baèng phöông phaùp nhuõ töông hoùa T3 , vôùi ñaët T3 nhaân taïo (Phacoemulsification) : phöông phaùp tieán boä nhaát hieän nay