¤ÇÒมÃ่Çมมือใใª¹้ยกÒÃÒ¢อ§ผู้»่ÇไอยตÇÕÔ...

ส§¢ÅÒ¹¤ÃÔ¹·ÃàÇªสÒÃ »‚·Õè 32 ฉบบ·Õè 1 ม.¤.-ก.พ. 2557 Songkla Med J Vol. 32 No. 1 Jan-Feb 2014

Origina

l Article

11

¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃใªยÒ¢อ§ผ»ÇยตÔดàªอàอªไอÇÕ แÅะ»จจย·ÕèàกÕèยÇ¢อ§ใ¹ย¤¢อ§กÒÃà¢Òถ§กÒÃÃกษÒดÇยยÒตÒ¹ไÇÃสàอดสอยÒ§ถÇ¹ห¹Ò

ณฐÒศÔÃÔ ฐÒ¹ะÇฑฒ1*ศ¹ส¹Õย สÔ¹ÒÃกษ2

Medication Adherence among HIV-Infected Patients and Associated Factors in the Era of Universal Access to Antiretroviral Therapy.Nattasiri Thanawuth1*, Sansanee Sinarak2 1Department of Clinical Pharmacy, Faculty of Pharmaceutical Sciences, Prince of Songkla University, Hat Yai, Songkhla, 90110, Thailand.2Department of Pharmacy and Consumer Protection, Huaiyod Hospital, Huaiyod, Trang, 92130, Thailand.*E-mail: [email protected]

Songkla Med J 2014;32(1):11-22

บ·¤ดยอ: การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดสและปจจยทเกยวของเกบขอมลโดยการสมภาษณผตดเชอเอชไอว 400 ราย ทใชบรการในแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลของรฐในจงหวดตรงและไดรบยาตานไวรสเอดสตงแต 6 เดอนขนไป ขอมลบางสวนเกบจากแฟมประวตผปวย ผลการศกษาพบวารอยละ87.3ของกลมตวอยางตดเชอจากการมเพศสมพนธและรอยละ47.2มอาการของโรคแลวขณะททราบครงแรกวาตดเชอเอชไอว ระยะเวลาเฉลยของการใชยาตานไวรสเอดส 45.6±24.4เดอน เมอวดความรวมมอในการใชยาโดยวธนบเมดยา (pill counts) พบวารอยละ 23.5 ของกลมตวอยางขาดความรวมมอในการใชยา(รบประทานยานอยกวารอยละ95ของจำานวนมอยาตามแพทยสง)โดยมปจจยทเกยวของคอการมประวตผดนดกบแพทย(Oddsratio(OR)=1.94;ชวงความเชอมนทรอยละ95(95%

1ภÒ¤ÇÔªÒàภสªกÃÃม¤ÅÔ¹Ô¤ ¤ณะàภสªศÒสตÃ มหÒÇÔ·ยÒÅยส§¢ÅÒ¹¤ÃÔ¹·Ã อ.หÒดใหญ จ.ส§¢ÅÒ 901102กÅม§Ò¹àภสªกÃÃมแÅะ¤ม¤Ãอ§ผบÃÔโภ¤ โÃ§พยÒบÒÅหÇยยอด อ.หÇยยอด จ.ตÃ§ 92130 Ãบต¹ฉบบÇ¹·Õè 4 มÔถ¹Òย¹ 2556 ÃบÅ§ตÕพÔมพÇ¹·Õè 16 ก¹ยÒย¹ 2556

ส§¢ÅÒ¹¤ÃÔ¹·ÃàÇªสÒÃ »‚·Õè 32 ฉบบ·Õè 1 ม.¤.-ก.พ. 2557 12

¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃใªยÒตÒ¹ไÇÃสàอดสแÅะ»จจย·ÕèàกÕèยÇ¢อ§ ณฐÒศÔÃÔ ฐÒ¹ะÇฑฒ แÅะ ศ¹ส¹Õย สÔ¹ÒÃกษ

ConfidenceInterval;95%CI):1.07-3.51)ทราบคาCD4ของตนเอง(OR=2.14,95%CI:1.20-3.79)และประเภทของโรงพยาบาล กลาวคอ ผปวยทใชบรการในโรงพยาบาลทวไปจะมโอกาสขาดความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดสมากกวาผปวยทใชบรการในโรงพยาบาลชมชน (OR=3.74; 95% CI: 2.20-6.37)การศกษานชใหเหนวา การพฒนาแนวทางการดแลผปวยทงในดานของการสงเสรมการตรวจเลอด การตดตามและการกระตนความรวมมอในการใชยายงคงมความจำาเปนในยคของการเขาถงการรกษาดวยยาตานไวรสเอดสอยางถวนหนาโดยเฉพาะกลมผปวยทมแนวโนมจะขาดความรวมมอในการใชยา

¤ำÒสำÒ¤ญ:การเขาถงการรกษาอยางถวนหนา,ความรวมมอในการใชยา,ยาตานไวรสเอดส

Abstract: Theobjectiveofthisstudywastodetermineantiretroviraladherenceandassociatedfactors.Interviewswereconductedin400HumanImmunodeficiencyVirus(HIV)patientsattendingoutpatientdepartmentsatpublichospitalsinTrangprovincewhohadreceivedantiretroviraltherapyformorethan6months.Dataweresupplementedbymedicalrecordreviews. Results:EightysevenpointthreepercentofthepatientswereHIV-infectedthroughsexualcontactand47.2%hadHIV-relatedsymptomsatthetimeoffirstHIVdiagnosis.Meandurationofantiretroviraltherapywas45.6±24.4months.Therateofnon-adherencemeasuredbypillcountswas23.5%(i.e.;takinglessthan95%oftheprescribeddoses).Independentriskfactorsforantiretroviralnonadherenceweremissinganappointment(Oddsratio(OR)=1.94;95%ConfidenceInterval(95%CI):1.07-3.51),knowingtheirownCD4levels(OR=2.14,95%CI:1.20-3.79),andtypeofhospital.Patientsattendingsecondaryhospitalweremorelikelytobenon-adherent(OR=3.74;95%CI:2.20-6.37).Thisstudyindicatedthat,intheeraofuniversalaccesstoantiretrovirals,attemptsshouldbemadetoscaleupearlyHIVtesting.Periodicmonitoringandadherencesupportinterventionsareneeded,especiallyamongpatientswhoareatriskfornonadherence.

Keywords:adherence,antiretrovirals,universalaccesstotreatment

บ·¹ำÒ การใชยาตานไวรสเอดสทมประสทธภาพสง(highlyactiveantiretroviraltherapy)ทำาใหผตดเชอเอชไอวมชวตยนยาวขน1 การดแลผปวยกลมนจงเปนไปในลกษณะเดยวกบโรคเรอรงอนๆ ประเทศไทยมนโยบายสนบสนนการรกษาผตดเชอเอชไอวดวยยาตานไวรสเอดสและใหผตดเชอเขาสระบบบรการอยาง

ครบถวนและตอเนอง2 สงผลใหความครอบคลมของการใชยาตานไวรสเอดสในผปวยสงถงรอยละ 60 ในปพ.ศ. 2550 และสงกวาประเทศอนๆ ในแถบภมภาคเดยวกน3 อยางไรกตาม ประสทธผลของยาตานไวรสเอดสขนอยกบปจจยหลายประการ เชน ระดบภมคมกนของผปวยขณะเรมใชยา4 และความรวมมอในการใชยา

Songkla Med J Vol. 32 No. 1 Jan-Feb 2014 13

Antiretroviral Adherence and Associated Factors Thanawuth N and Sinarak S.

(medicationadherence)5ผปวยจำาเปนตองรบประทานยาอยางตอเนองตลอดชวต โดยมเปาหมายหลกคอตรวจไมพบไวรสในกระแสเลอด(undetectableviralload) และเพมระดบเมดเลอดขาวCD4 ในรางกาย6,7การบรรลเปาหมายของการรกษาดงกลาว ผปวยจำาเปนตองรบประทานยามากกวาหรอเทากบรอยละ 95 ของจำานวนมอยาตามแพทยสง5 นอกจากประโยชนของยาตอตวผปวยแลว การศกษาในระยะหลงยงแสดงใหเหนถงบทบาทของยาตานไวรสเอดสในการการลดการแพรเชอเอชไอว7,8 และมการมงเนนความสำาคญของความรวมมอในการใชยาตอการปองกนการแพรเชอเอชไอว7,9 ในขณะทประโยชนจากการใชยาตานไวรสเอดสเปนทยอมรบกนอยางแพรหลาย หลายๆประเทศเรมตระหนกถงผลกระทบทเกดจากการเพมการเขาถงยาตานไวรสเอดสอยางรวดเรว โดยเฉพาะผลทเกดจากการรบประทานยาไมสมำาเสมอ ซงนอกจากจะมผลเสยในแงของการรกษาลมเหลวแลว ยงทำาใหมการแพรระบาดของเชอดอยาในสงคม10,11มขอมลจากตางประเทศพบเชอดอยาในผปวยรายใหมทยงไมเคยไดรบยาตานไวรสมากอนโดยพบประมาณรอยละ13.8ในแถบเอเซยหลงจากทมโครงการเพมการเขาถงยาตานไวรสเอดส10 สวนในประเทศไทยพบผตดเชอรายใหมทเปนเชอดอยาประมาณรอยละ512 ในขณะเดยวกน หลายการศกษายงคงพบวามผปวยสวนหนงขาดความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดส (รบประทานยานอยกวารอยละ 95 ของจำานวนมอยาตามแพทยสง)13-16โดยมปจจยทเกยวของหลายดานซงแตกตางกนไปในแตละพนท เชน เศรษฐานะของผปวย14,17,18 การเปดเผยตนเองตอสงคม17,18 อาการขางเคยงและความซบซอนของสตรยา14 ความสมพนธระหวางผปวยกบบคลากรสาธารณสข17,19 สำาหรบประเทศไทยพบวา ผปวยทใหความรวมมอในการใชยา(รบประทานยามากกวาหรอเทากบรอยละ80-95ของมอยา)อยในชวงรอยละ61-8020,21 จากการทความรวมมอในการใชยาของผปวยโรคเรอรงเปนพฤตกรรมทซบซอนและมการเปลยนแปลง

ตลอดเวลา และความเครงครดในการใชยาของผปวยโรคเรอรงจะลดลงหลงจากใชยาประมาณ 6 เดอน22

การเขาใจถงอปสรรคของการใชยาซงมความแตกตางกนตามบรบทของแตละพนทโดยเฉพาะในยคของการเขาถงยาตานไวรสเอดสจงเปนสงจำาเปน การศกษานจงมวตถประสงคเพอศกษาความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดสและปจจยทเกยวของ เพอใหไดขอมลสถานการณจรงในยคของการเขาถงการรกษาดวยยาตานไวรสเอดสอยางถวนหนา ขอมลทไดสามารถใชกำาหนดแนวทางการดแลและตดตามผปวยใหเหมาะสมกบสภาพจรงในทองถน เพอใหเกดประโยชนสงสดจากยาและลดการระบาดของเชอเอชไอวทดอยา

ÇสดแÅะÇÔธÕกÒÃ การวจยนเปนการศกษาแบบตดขวาง (cross-sectional study) เกบขอมลโดยการสมภาษณ กลมตวอยางทศกษาเปนผปวยตดเชอเอชไอวทใชบรการในแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลของรฐในจงหวดตรงซงประกอบดวย โรงพยาบาลทวไป1แหง และโรงพยาบาลชมชน4แหงเกบขอมลระหวางเดอนตลาคมพ.ศ.2553ถงเดอนพฤษภาคมพ.ศ.2554การเลอกตวอยางใชวธสมแบบตดตอกน(consecutivesampling)โดยมเกณฑการคดเลอกตวอยางเขารวมการศกษา(inclusioncriteria)ดงน1)ผปวยอาย≥18ปและ2)ไดรบยาตานไวรสเอดสตดตอกนอยางนอย6เดอนสวนเกณฑในการคดออก(exclusioncriteria)ไดแก1)หญงตงครรภและ2)ผปวยทมปญหาในการสอสาร ขนาดตวอยางคำานวณโดยใชสตร n=Z2pq/d2โดย p=สดสวนของผปวยทขาดความรวมมอในการใชยา เพอใหไดจำานวนตวอยางสงสดจงใชคา p=0.5,q=(1-p), Z=1.96, d (ความคลาดเคลอนทยอมรบได)=0.05 ขนาดตวอยางทคำานวณไดคอ 384 รายการกำาหนดสดสวนของกลมตวอยางจากโรงพยาบาลในแตละระดบใชวธถวงนำาหนกตามสดสวนผปวยทใกลเคยงกบสดสวนจรงคอโรงพยาบาลทวไป:โรงพยาบาลชมชน4แหงเทากบ4:2:1:1:1



ขอมลทเกบมดงน ขอมลทวไปของกลมตวอยางประวตการตดเชอ ประวตความเจบปวย ระดบ CD4การใชยาตานไวรสเอดส ความรวมมอในการใชยาอาการขางเคยงจากยา และการผดนดกบแพทย ขอมลบางสวนเกบจากเวชระเบยนผปวย เชน ระยะเวลาทตดเชอ ประวตการตดเชอฉวยโอกาส อาการของโรคระดบ CD4 ยาตานไวรสเอดสทใช การเปลยนสตรยาและโรคประจำาตวอนๆ การวดความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดสในการวจยนใชวธวธการนบเมดยา(pillcounts)โดยมวธการคำานวณความรวมมอในการใชยาดงน

รอยละความรวมมอในการใชยา=

(จำานวนยาทใหไปครงกอน-จำานวนยาทเหลอ)x100

จำานวนยาทใหไปครงกอน

หมÒยàหต: จำานวนยาทใหไปครงกอน=จำานวนยาทรบประทานตอวนxจำานวนวนทใหยาไปรบประทาน

¹ÔยÒมศพ· ผปวยทมความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดส(optimal adherence to antiretrovirals) หมายถงผปวยทรบประทานยามากกวาหรอเทากบรอยละ 95ของจำานวนมอยาตามแพทยสง5

กÒÃÇÔà¤ÃÒะห¢อมÅ แจกแจงความถ คำานวณหาคารอยละ คาเฉลยเปรยบเทยบขอมลระหวางกลมโดยใช t-test สำาหรบตวแปรตอเนองและchi-squaretestสำาหรบตวแปรแจงนบ โดยกำาหนดคา p=0.05 สวน MultipleLogistic Regression ใชเพอวเคราะหหาปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการใชยา โดยแสดงเปนคาadjustedoddsratiowith95%CI งานวจยนไดผานการพจารณาดานจรยธรรมการศกษาในมนษย จากคณะกรรมการจรยธรรมในการวจยของคณะเภสชศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร

ผÅกÒÃศกษÒ จากการสมภาษณกลมตวอยาง 400 ราย เปนเพศชาย233ราย(รอยละ55.8)เพศหญง177ราย(รอยละ44.2)อายเฉลย38.6±7.4ป รอยละ88.0จบการศกษาในระดบมธยมศกษาหรอตำากวา รอยละ69.2 เปนผหารายไดหลกของครอบครว และรอยละ88.3 ใชสทธในการรกษาพยาบาลเปนบตรประกนสขภาพกลมตวอยางสวนใหญ(รอยละ75.8)ไมรบเงนชวยเหลอสำาหรบผตดเชอเอชไอว โดยมเหตผลหลกคอไมอยากใหใครทราบวาตดเชอเอชไอว (รอยละ 94.7)รายละเอยดอนๆแสดงในตารางท1

ตÒÃÒ§·Õè 1ขอมลทวไปของกลมตวอยาง(n=400)

¢อมÅ·èÇไ» จำÒ¹Ç¹ (ÃอยÅะ)

àพศ ชาย 223(55.8) หญง 177(44.2)อÒย (»‚) (mean±S.D.) 38.6±7.4สถÒ¹ภÒพสมÃส โสด 59(14.8) คอยดวยกน 219(54.8) คแยกกนอย/หยา/หมาย 122(30.4)ÃะดบกÒÃศกษÒ มธยมศกษาหรอตำากวา 352(88.0) อนปรญญา/ปรญญาตร 48(12.0)à»¹ผหÒÃÒยไดหÅก¢อ§¤Ãอบ¤ÃÇ ใช 277(69.2) ไมใช 123(30.8)โÃ¤»ÃะจำÒตÇอè¹ๆ ม 41(10.2) ไมม 359(89.8)สÔ·ธÔกÒÃÃกษÒพยÒบÒÅ บตรประกนสขภาพ 353(88.3) ประกนสงคม/ขาราชการ/พนกงาน 47(11.7) รฐวสาหกจÃบà§Ô¹สำÒหÃบªÇยàหÅอผตÔดàªอ รบ 97(24.2) ไมรบ 303(75.8)



»ÃะÇตÔกÒÃตÔดàªอ กÒÃใªยÒตÒ¹ไÇÃสàอดส แÅะ¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃใªยÒ สาเหตหลกของการตดเชอเอชไอวของกลมตวอยางคอการมเพศสมพนธ(รอยละ87.3)ระยะเวลาเฉลยททราบวาตดเชอ61.9±35.0เดอนเกอบครงหนง(รอยละ47.2)มอาการของโรคแลวขณะททราบครงแรกวาตดเชอเอชไอว ปรมาณเมดเลอดขาว CD4 เฉลยในปจจบนคอ420.4±228.4เซลลตอลกบาศกมลลเมตรสำาหรบเหตผลของการตรวจเลอดพบวา เกอบครงหนง(รอยละ43.5)ตรวจเลอดเนองจากมอาการของโรคโดยอาการทพบคอมไขเรอรงไอ(รอยละ55.2)ออนเพลยไมมแรงและนำาหนกลดผดปกต(รอยละ10.9)ทองเสยเรอรง(รอยละ9.2)มผนหรอตมตามตว(รอยละ7.5)มฝาขาวในปาก(รอยละ6.9)ตอมนำาเหลองโต(รอยละ5.2)และเปนเรมบอย(รอยละ5.1)นอกจากนนรอยละ20.5ของกลมตวอยางตรวจเลอดเพราะตงครรภมเพยงรอยละ 18.6 เทานนทตรวจเลอดเนองจากรตววามพฤตกรรมเสยงดงแสดงในตารางท2 โรคตดเชอฉวยโอกาสทกลมตวอยางเคยเปนทพบมากทสดคอวณโรค(รอยละ54.1)รองลงมาคอปอดอกเสบจากเชอPneumocystis jirovecii(PCP)(รอยละ17.4)ฝาขาวในชองปาก(รอยละ16.9)โรคตดเชอCryptococcus neoformans(รอยละ5.8)และอนๆ(รอยละ5.8)ตามลำาดบ สำาหรบการใชยาตานไวรสเอดส พบวา กลมตวอยางเกอบทงหมด(รอยละ99.8)ไดรบยาผานระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาภายใตสทธประโยชนสำาหรบการดแลผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสม1รายจายเงนเองเนองจากไมตองการเปดเผยตนเอง ระยะเวลาเฉลยของการใชยาตานไวรสเอดสคอ45.6±24.4เดอนประมาณครงหนง (รอยละ 55.4) ตดสนใจใชยาตานไวรสเอดสเนองจากตองการมชวตยนยาว รอยละ33.2เนองจากไดรบคำาแนะนำา และรอยละ 7.3 เนองจากมอาการโรคนอกจากนนกลมตวอยาง60ราย(รอยละ15)กลาววาไมเคยไดรบคำาแนะนำาใดๆเกยวกบการใชยาตานไวรสเอดสเมอมาโรงพยาบาลเพอรบยาในแตละครง

สวนสตรยาตานไวรสเอดสทกลมตวอยางใชอยในปจจบนพบวารอยละ52.0ใชGPO-VIR(stavudine+lamivudine+nevirapine) รองลงมาคอ GPO-VIRZ (zidovudine+lamivudine+nevirapine) (รอยละ22.0)และสตรstavudine(d4T)+lamivudine(3TC)+efavirenz(EFV)(รอยละ13.4)ตามลำาดบ(ตารางท2)รอยละ 49.3 ของกลมตวอยางเคยเปลยนสตรยาตานไวรสเอดส โดยมสาเหตหลกของการเปลยนสตรยาคอเกดอาการขางเคยงจากยา(รอยละ66.6)รองลงมาคอการรกษาลมเหลว (รอยละ 13.7) รกษาโรคตดเชอฉวยโอกาส(รอยละ7.1)ตงครรภ(รอยละ6.6)และไมทราบเหตผล(รอยละ6.6) เกยวกบความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดสพบวารอยละ17.5ของกลมตวอยางเคยไมรบประทานยาบางมอในชวง 7 วนทผานมา โดยมเหตผลของการไมรบประทานยาคอลม(รอยละ78.9)มความยงยากไมสะดวก(รอยละ8.5)ไมอยากใหคนอนสงสย(รอยละ7.0)และตองเดนทาง(รอยละ5.6)ระดบความรวมมอในการใชยาของกลมตวอยางซงวดโดยวธนบเมดยามคาเฉลยเทากบรอยละ97.1±4.2 เม อแบ งกล มผ ป วยตามคำ านยามของการใหความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดส (กลาวคอรบประทานยามากกวาหรอเทากบรอยละ95ของมอยาตามแพทยสง)พบวารอยละ76.5(306ราย)ของกลมตวอยางมความรวมมอในการใชยา และรอยละ23.5(94ราย)ขาดความรวมมอในการใชยาอยางไรกตามเมอถามถงความสามารถในการรบประทานยาอยางตอเนอง พบวากลมตวอยางเกอบทงหมด (รอยละ95.4) กลาววา ตนเองสามารถรบประทานยาไดตลอดชวต โดยใหเหตผลวา ตองการมชวตยนยาว (รอยละ76.4)จำาเปนตองใชยาเนองจากเปนโรค(รอยละ15.2)และทำาเพอครอบครว(รอยละ8.4)สำาหรบกลมตวอยางทตอบวาไมสามารถรบประทานยาไดตลอดชวตหรอไมแนใจนน สาเหตเนองจากตองรบประทานยานานเบอและรสกซมเศรานอกจากนนยงพบวารอยละ18.5ของกลมตวอยางเคยมประวตไมมาตามแพทยนด



ตÒÃÒ§·Õè 2ประวตความเจบปวยการใชยาตานไวรสเอดสและความรวมมอในการใชยา

»ÃะÇตÔ¤ÇÒมàจบ»Çย/¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃใªยÒ จำÒ¹Ç¹ (ÃอยÅะ)

สÒàหต¢อ§กÒÃตÔดàªอàอªไอÇÕ เพศสมพนธ 349(87.3) อนๆ 51(12.7) ÃะยะàÇÅÒ·ÕèตÔดàªอ (àดอ¹)(mean±S.D.) 61.9±35.0 อÒกÒÃàจบ»Çย¢ณะ·Õè·ÃÒบ¤Ã§แÃกÇÒตÔดàªอàอªไอÇÕ มอาการ 189(47.2) ไมมอาการ 211(52.8) àหตผÅ·Õèà¢ÒÃบกÒÃตÃÇจàÅอด มอาการของโรค 174(43.5) ตงครรภ 82(20.5) รตววามพฤตกรรมเสยง 74(18.6) ตรวจสขภาพ 38(9.4) เจาหนาทแนะนำาใหตรวจ 32(8.0) »ÃÔมÒณàมดàÅอด¢ÒÇ CD4 ใ¹»จจบ¹ (àซÅÅ/มม3)(mean±S.D.) 420.4±228.4 ÃะยะàÇÅÒ¢อ§กÒÃใªยÒตÒ¹ไÇÃสàอดส (àดอ¹)(mean±S.D.) 45.6±24.4 สตÃยÒตÒ¹ไÇÃสàอดส·Õèใªใ¹»จจบ¹ GPOVIR(d4T+3TC+NVP) 208(52.0) GPOVIRZ(AZT+3TC+NVP) 88(22.0) d4T+3TC+EFV 54(13.4) TDF+3TC+NVP 18(4.5) AZT+3TC+EFV 15(3.8) AZT+3TC+IDV/r 10(2.5) อนๆ 7(1.8) กÒÃà»ÅÕèย¹สตÃยÒตÒ¹ไÇÃสàอดส เคยเปลยน 197(49.3) ไมเคยเปลยน 203(50.7) »ÃะÇตÔกÒÃผÔด¹ดกบแพ·ย เคยผดนด 74(18.5) ไมเคยผดนด 326(81.5) ไมÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒบÒ§มอใ¹ 7 Ç¹·ÕèผÒ¹มÒ เคย 70(17.5) ไมเคย 330(82.5) Ãะดบ¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃใªยÒ·ÕèÇดโดยÇÔธÕ pill count(mean±S.D.) 97.1±4.2 ¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃใªยÒ·ÕèÇดโดยÇÔธÕ pill count รบประทานยา≥รอยละ95ของมอยา 306(76.5) รบประทานยา<รอยละ95ของมอยา 94(23.5)

d4T=stavudine,3TC=lamivudine,NVP=nevirapine,AZT=zidovudine,EFV=efavirenz,TDF=tenofovir,IDV/r=boostedindinavir



ตÒÃÒ§·Õè 3ลกษณะของกลมตวอยางแบงตามความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดส

Åกษณะ¢อ§กÅมตÇอยÒ§

จำÒ¹Ç¹ (ÃอยÅะ) ¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒ P-value*

(n=400) ≥ÃอยÅะ 95 <ÃอยÅะ 95

àพศ ชาย 223(55.8) 174(56.9) 49(52.1) 0.419 หญง 177(44.2) 132(43.1) 45(47.9)อÒย (»‚) 38.6±7.4 38.49±7.4 38.79±7.3 0.730ÃะดบกÒÃศกษÒ มธยมศกษาหรอตำากวา 352(88.0) 267(90.4) 85(87.3) 0.408 อนปรญญา/ปรญญาตร 48(12.0) 39(9.6) 9(12.7)à»¹ผหÒÃÒยไดหÅก¢อ§¤Ãอบ¤ÃÇ ใช 277(69.2) 203(66.3) 74(78.7) 0.023 ไมใช 123(30.8) 103(33.7) 20(21.3)Ãบà§Ô¹สำÒหÃบªÇยàหÅอผตÔดàªอ รบเงน 97(24.2) 80(26.1) 17(18.1) 0.111 ไมรบเงน 303(75.8) 226(73.9) 77(81.9)อÒกÒÃàจบ»Çยตอ¹·Õè·ÃÒบ¤Ã§แÃกÇÒตÔดàªอàอªไอÇÕ มอาการ 189(47.3) 151(49.3) 38(40.4) 0.130 ไมมอาการ 211(52.7) 155(50.7) 56(59.6)ÃะยะàÇÅÒกÒÃใªยÒตÒ¹ไÇÃสàอดส (àดอ¹) 45.6±24.4 43.2±23.8 53.4±24.5 0.003 (mean±S.D.)»ÃÔมÒณàมดàÅอด¢ÒÇ CD4 ใ¹»จจบ¹ 420.4±228.4 417.4±230.8 430.2±221.5 0.637 (àซÅÅ/มม3)(mean±S.D.)»Ãะàภ·¢อ§โÃ§พยÒบÒÅ โรงพยาบาลทวไป 178(44.5) 111(36.3) 67(71.3) 0.000 โรงพยาบาลชมชน 222(55.5) 195(63.7) 27(28.7)»ÃะÇตÔกÒÃผÔด¹ด เคย 74(18.5) 46(15.0) 28(29.8) 0.001 ไมเคย 326(81.5) 260(85.0) 66(70.2)กÒÃÃบÃ¤Ò CD4 ¢อ§ต¹àอ§ ทราบ 244(61.0) 171(55.9) 73(77.7) 0.000 ไมทราบ 156(39.0) 135(44.1) 21(22.3)กÒÃà»ÅÕèย¹สตÃยÒตÒ¹ไÇÃสàอดส เคย 197(49.3) 147(48.0) 50(53.2) 0.382 ไมเคย 203(50.7) 159(52.0) 44(46.8)สตÃยÒตÒ¹ไÇÃสàอดส·Õèใªใ¹»จจบ¹ GPOvir/GPOvirZ 296(74.0) 222(72.6) 74(78.7) 0.233 อนๆ 104(26.0) 84(27.4) 20(21.3)

*t-testสำาหรบตวแปรตอเนองและchi-squaretestสำาหรบตวแปรแจงนบGPOVIR=stavudine+lamivudine+nevirapine,GPOVIRZ=zidovudine+lamivudine+nevirapine



»จจย·ÕèมÕผÅตอกÒÃ¢Òด¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃใªยÒตÒ¹ไÇÃสàอดส จากUnivariateanalysisความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดสจะมความแตกตางกนตามระยะเวลาของการใชยาตานไวรสเอดส ประเภทของโรงพยาบาลประวตการผดนด การรบรคา CD4 ของตนเอง และการเปนผหารายไดหลกของครอบครว ดงแสดงในตารางท3 จากLogisticregression(ตารางท4)พบวาปจจยทมความสมพนธกบการขาดความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดส ไดแก การมประวตผดนดกบแพทย(OR=1.94,95%CI:1.07-3.51)ประเภทของโรงพยาบาล กลาวคอ ผทใชบรการในโรงพยาบาลทวไปจะขาดความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดสมากกวาผทใชบรการในโรงพยาบาลชมชน 3.74 เทา(95% CI: 2.20-6.37) นอกจากนน ผททราบคา

CD4 ของตนเอง จะมโอกาสขาดความรวมมอในการใชยามากกวาผปวยทไมทราบคา CD4 ของตนเอง(OR=2.14,95%CI:1.20-3.79)

ÇÔจÒÃณ กลมตวอยางมอายเฉลย 38.6±7.4 ป เกนครงหนงเปนผหารายไดหลกของครอบครว และรอยละ87.3ตดเชอจากการมเพศสมพนธผลดงกลาวสอดคลองกบสถานการณโรคเอดสของประเทศไทยซงผตดเชอสวนใหญเปนกลมวยทำางานอายระหวาง 25-39 ปและเพศสมพนธยงคงเปนสาเหตหลกของการตดเชอ23ขอมลเหลานไมเปลยนแปลงนบตงแตมการระบาดของโรคเอดสในประเทศ สวนหนงอาจเปนผลมาจากการขาดความตอเนองของการรณรงคเพอปองกนการแพรระบาดของเชอเอชไอว โดยเฉพาะในดานการสงเสรมการมเพศสมพนธอยางปลอดภย

ตÒÃÒ§·Õè 4ปจจยทมผลตอการขาดความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดส

»จจย ·§หมด

¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒ Adjusted OR P-value

≥ÃอยÅะ 95 <ÃอยÅะ 95 (95% CI)

àพศ ชาย 223(55.8) 174(56.9) 49(52.1) 0.87(0.53-1.45) 0.600 หญง 177(44.2) 132(43.1) 45(47.9) -ÃะยะàÇÅÒกÒÃใªยÒตÒ¹ไÇÃสàอดส 45.6±24.4 43.2±23.8 53.4±24.5 1.01(1.00-1.02) 0.070 (àดอ¹)(mean±S.D.)»ÃÔมÒณàมดàÅอด¢ÒÇ CD4 ใ¹»จจบ¹ 420.4±228.4 417.4±230.8 430.2±221.5 1.00(0.99-1.00) 0.115(àซÅÅ/มม3)(mean±S.D.)»ÃะÇตÔกÒÃผÔด¹ด เคย 74(18.5) 46(15.0) 28(29.8) 1.94(1.07-3.51) 0.030 ไมเคย 326(81.5) 260(85.0) 66(70.2) -»Ãะàภ·¢อ§โÃ§พยÒบÒÅ โรงพยาบาลทวไป 178(44.5) 111(36.3) 67(71.3) 3.74(2.20-6.37) 0.000 โรงพยาบาลชมชน 222(55.5) 195(63.7) 27(28.7) -·ÃÒบ¤Ò CD4 ¢อ§ต¹àอ§ ทราบ 244(61.0) 171(55.9) 73(77.7) 2.14(1.20-3.79) 0.010 ไมทราบ 156(39.0) 135(44.1) 21(22.3) -



การศกษาครงนยงพบวารอยละ47.3ของกลมตวอยางมอาการของโรคแลวในขณะททราบครงแรกวาตดเชอเอชไอว และมเพยงรอยละ 15.8 ตรวจเลอดเนองจากรตววามพฤตกรรมเสยงผลการศกษาดงกลาวสอดคลองกบการศกษาในตางประเทศซงพบวา รอยละ23-70ของผตดเชอมอาการของโรคแลวขณะตรวจเลอดหรอมอาการของโรคภายใน1ปหลงจากไดรบการวนจฉยวาตดเชอเอชไอว(lateHIVdiagnosis)24การศกษาในจงหวดสงขลาใหผลในลกษณะเดยวกนกลาวคอรอยละ55 ของผปวยทราบวาตดเชอเอชไอวหลงจากมอาการของโรคและมเพยงครงหนงทตระหนกถงภาวะเสยงของตนเอง25 ขอมลเหลานสะทอนใหเหนวา กจกรรมทมงสงเสรมการตรวจเลอดในบคคลกลมเสยงและการเพมความตระหนกถงภาวะเสยงยงคงมความจำาเปน และควรทำาควบคไปกบการเพมการเขาถงยาตานไวรสเอดสในปจจบนแนวทางการดแลรกษาผตดเชอเอชไอวไดปรบเปลยนเกณฑโดยใหเรมยาตานไวรสเอดสในระดบCD4 ทสงขนกวาเดม6,7 กลาวคอ เรมใชยาตานไวรสเอดสเมอCD4≤350-500เซลล/มม3ดงนนการคนพบผปวยตงแตยงไมมอาการหรอสามารถวนจฉยการตดเชอเอชไอวไดเรว(earlyHIVdiagnosis)จงเปนมาตรการทจำาเปนเพอใหสามารถดำาเนนงานตามแนวทางการรกษาและกอใหเกดประสทธผลสงสดจากยา7,24บคลากรทางสาธารณสขควรเพมการใหความสำาคญเกยวกบการสงเสรมการตรวจเลอดในผปวยทพบวามพฤตกรรมเสยงเพอนำาผปวยเขาสบรการสขภาพทจำาเปนไดเรวขน หนวยงานของรฐไดจดสรรงบประมาณสวนหนงเพอชวยเหลอผตดเชอเอชไอวแตสงถงรอยละ76ของกลมตวอยางในการศกษานไมยอมรบเงนชวยเหลอดงกลาว โดยมเหตผลหลกคอไมตองการแสดงตนเปนผตดเชอ ขอมลดงกลาวชใหเหนวา ความกงวลเกยวกบการถกรงเกยจจากสงคมยงเปนปญหาสำาคญไมตางจากทพบในตางประเทศและพบวาปจจยดงกลาวยงมผลตอความรวมมอในใชยา7,14 ดงนน การรณรงคเพอลดชองวางระหวางผตดเชอเอชไอวกบสงคมยงคง

มความจำาเปนในยคของการเขาถงการรกษาดวยยาตานไวรสเอดสอยางถวนหนา รอยละ23.5ของกลมตวอยางขาดความรวมมอในการใชยาตานไวรส ซงใกลเคยงกบการศกษาอนๆในประเทศไทยทมผปวยขาดความรวมมอในการใชยาประมาณรอยละ20-3820,21สวนปจจยทมความสมพนธกบการขาดความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดสทพบในการศกษานไดแกประเภทของโรงพยาบาลประวตการผดนดกบแพทย และการรบรคา CD4 ของตนเองการขาดความรวมมอในการใชยาทพบในผปวยทใชบรการในโรงพยาบาลขนาดใหญสอดคลองกบการศกษาของสคนธาคงศลและคณะ26ทงนสาเหตสวนหนงอาจเกดจากการมความแตกตางของระบบบรการและจำานวนผปวยท เข ารบบรการในโรงพยาบาลแตละระดบโดยทวไปแลวจำานวนผปวยทใชบรการในโรงพยาบาลขนาดใหญจะมากกวาโรงพยาบาลขนาดเลกดวยขอจำากดดานทรพยากรบคลากรอาจทำาใหไมสามารถใหคำาปรกษาหรอใหขอมลทจำาเปนแกผปวยอยางสมำาเสมอและทวถงมหลกฐานแสดงใหเหนวาปจจยทเกยวของกบบรการดานสขภาพเปนอปสรรคตอความรวมมอในการใชยาของผปวย เชน การขาดขอมลหรอขาดการสอสารเกยวกบการรกษาและขาดการตดตามผปวย ความสมพนธและความเชอมนของผปวยตอแพทยหรอตอการรกษา17,19,22อยางไรกตาม บทบาทของปจจยเหลานในโรงพยาบาลแตละระดบไมสามารถอธบายไดจากการศกษาครงนจงควรศกษาเพมเตมทงในมมมองของผรบบรการและผใหบรการ เพอใหไดขอมลทชดเจนมากขนสำาหรบใชวางแผนหรอปรบเปลยนการใหบรการของโรงพยาบาลแตละระดบ ความสมพนธระหวางผทมประวตการผดนดกบการขาดความรวมมอในการใชยาซงพบในการศกษานสอดคลองกบการศกษาในตางประเทศทชใหเหนวาผปวยทเคยมประวตผดนดกบแพทยจะเพมความเสยงตอการขาดความรวมมอในการใชยา (OR=3.13;95%CI:1.02-9.66)27ดงนนความเครงครดตอการนดของ



แพทยจงสามารถใชเปนตวชวดทสะทอนถงความรวมมอในการใชยาของผปวยไดระดบหนงบคลากรสาธารณสขทเกยวของควรเพมการตดตามผปวยกลมนเปนกรณพเศษและใชวธการตางๆ เพอเพมความรวมมอในการใชยา เชน โทรศพทตดตามหรอสงขอความเตอน และปรบเปลยนคำาแนะนำาใหเหมาะสมกบผปวยแตละราย ถงแมวาการการศกษาครงนไมพบความสมพนธระหวางระดบ CD4 กบความรวมมอในการใชยา แตพบวาผทรบรคาCD4ของตนเองจะเสยงตอการขาดความรวมมอในการใชยาการรบรถงระดบCD4ทเพมสงขนหรอการมรางกายทแขงแรงขนหลงใชยา อาจสงผลใหความเครงครดในการใชยาลดลง ดงการศกษากอนหนานทแสดงใหเหนวาผปวยทคดวาตนเองมสขภาพดจะสมพนธกบการขาดความรวมมอในการใชยา21,28

หรอเหตผลอกสวนหนงอาจเกดจากความออนลาจากการทตองรบประทานยาตดตอกนเปนระยะเวลานาน(treatment fatique)7,15 ควรมการศกษาเพมเตมถงสาเหตทแทจรงของการขาดความรวมมอในการใชยาในกลมดงกลาวโดยเฉพาะการศกษาเชงคณภาพ หลายการศกษาในตางประเทศพบวาเศรษฐานะเปนอปสรรคตอความรวมมอในการใชยา โดยเฉพาะในประเทศทยงคงมการเขาถงบรการการรกษานอย14,17,18แตการศกษาครงนไมพบความสมพนธดงกลาว ในยคของการเขาถงบรการสาธารณสขอยางถวนหนารวมทงการเขาถงยาตานไวรสเอดสของผปวยในประเทศไทยผตดเชอเอชไอวทมอาการทางคลนกเขาเกณฑการรกษาสามารถเขาถงยาตานไวรสเอดสโดยไมตองเสยคาใชจายใดๆจงทำาใหเศรษฐานะไมไดเปนปจจยสำาคญทสงผลตอความรวมมอในการใชยา ในทำานองเดยวกนการศกษาครงนไมพบความสมพนธระหวาง เพศอายและระดบการศกษาของผปวยกบความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดสเชนเดยวกบการศกษาอนๆ กอนหนาน15,18

การศกษานมขอจำากดบางประการ 1) การเกบขอมลโดยการสมภาษณยอนหลง กลมตวอยางอาจจำาขอมลไดไมครบถวนหรออาจไมกลาเปดเผยความจรงอยางไรกตามการคดเลอกกลมตวอยางอาศยความสมคร

ใจและใหแกนนำากลมผปวยเปนผชแจงวตถประสงคของการวจย ทำาใหไดรบความไววางใจและความรวมมอในการสมภาษณเปนอยางด นอกจากนนขอมลบางสวนเกบจากเวชระเบยนผปวย จงทำาใหไดขอมลถกตองมากขน 2) ถงแมวาการวดความรวมมอในการใชยาโดยวธนบเมดยาจะเปนวธทไดรบการยอมรบอยางแพรหลายและมความสมพนธกบระดบไวรสในกระแสเลอดรวมทงสมพนธวธวดอนๆ29แตคาทวดไดอาจสงกวาความเปนจรงและไมสามารถบอกไดวาผปวยรบประทานยาจรงหรอไม3)การศกษานอาจไมสามารถเปนตวแทนของโรงพยาบาลอนๆ ได นอกจากนน กลมตวอยางในการศกษานไมรวมผปวยในซงอาจใชยาตานไวรสเอดสทมสตรซบซอนกวา มอาการของโรคทรนแรงกวาและอาจมระดบความรวมมอในการใชยาทแตกตางจากผปวยนอก จงอาจเปนขอจำากดของการนำาผลการศกษาไปใชกบผปวยกลมนควรมการศกษาเพมเตมทงในกลมผปวยในทตองพกรกษาในโรงพยาบาลและผปวยทอยในพนทหรอภาคอนของประเทศ เพอใหไดขอมลทสามารถสะทอนภาพรวมของความรวมมอในการใชยาตานไวรสเอดส และใชเปนแนวทางเพอปรบเปลยนการตดตามผปวยใหเหมาะสมกบกลมผปวยและลดการแพรระบาดเชอเอชไอวดอยาในประเทศ

สÃ» ใ¹ย¤¢อ§กÒÃàพÔèมกÒÃà¢Òถ§กÒÃÃกษÒดÇยยÒตÒ¹ไÇÃสàอดส ย§¤§มÕผ»ÇยบÒ§สÇ¹·ÕèมÕอÒกÒÃ¢อ§โÃ¤แÅÇใ¹¢ณะ·ÕèไดÃบกÒÃÇÔ¹Ôจฉย¤Ã§แÃกÇÒตÔดàªอàอªไอÇÕ แÅะย§¤§มÕผ»ÇยบÒ§สÇ¹¢Òด¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒ »จจย·ÕèมÕ¤ÇÒมสมพ¹ธกบ¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃใªยÒตÒ¹ไÇÃสàอดส ไดแก »Ãะàภ·¢อ§โÃ§พยÒบÒÅ »ÃะÇตÔกÒÃผÔด¹ดกบแพ·ย แÅะกÒÃÃบÃÃะดบ CD4 ¢อ§ต¹àอ§ ด§¹¹ àพèอใหสอด¤Åอ§กบ¹โยบÒยกÒÃ¢ยÒย¤ÇÒม¤Ãอบ¤Åม¢อ§กÒÃà¢Òถ§ยÒตÒ¹ไÇÃสàอดส¢อ§»Ãะà·ศไ·ย กÒÃพฒ¹ÒกÔจกÃÃมกÒÃดแÅผ»ÇยอยÒ§ตอà¹èอ§ ·§ใ¹ดÒ¹¢อ§กÒÃส§àสÃÔมกÒÃตÃÇจ



àÅอดàพèอใหสÒมÒÃถàÃÔèมยÒตÒ¹ไÇÃสàอดสตÒมàกณฑกำÒห¹ด กÒÃให¤ÇÒมÃ แÅะกÒÃกÃะต¹¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃÃบ»Ãะ·Ò¹ยÒอยÒ§สมèำÒàสมอแÅะตอà¹èอ§จ§มÕ¤ÇÒมจำÒà»¹ โดยàฉพÒะผ»ÇยกÅมà»ÒหมÒย·ÕèมÕแ¹Çโ¹มจะ¢Òด¤ÇÒมÃÇมมอใ¹กÒÃใªยÒ

àอกสÒÃอÒ§อÔ§ 1.PalellaFJJr,DelaneyKM,MoormanAC,etal. Decliningmorbidityandmortalityamongpatients withadvancedhumanimmunodeficiencyvirus infection.NEnglJMed1998;338:853-60. 2.FordN,WilsonD,CawthorneP,etal.Challengeand co-operation:civilsocietyactivismforaccesstoHIV treatmentinThailand.TropMedIntHealth2009; 14:258-66. 3.WorldHealthOrganizationandUNAIDS.Report ontheglobalAIDSepidemic.Scaleupofanti- retroviralcoverageovertime,selectgroupof generalizedandconcentratedepidemiccountries, 2004to2007[cited2009April3].Availablefrom: h t tp ://www.una ids .o rg/en/media/una ids/ contentassets/dataimport/pub/globalreport/ 2008/jc1510_2008globalreport_en.pdf 4.KitahataMM,GangeSJ,AbrahamAG,etal. Effectofearlyversusdeferredantiretroviraltherapy forHIVonsurvival.NEnglJMed2009;360:1815- 26. 5.LimaVD,HarriganR,MurrayM,etal.Differential impactofadherenceonlong-termtreatmentresponse amongnaiveHIV-infectedindividuals.AIDS2008; 22:2371-80. 6.TheAdultsandAdolescentscommitteeonTheThai NationalHIVGuidelinesWorkingGroup.National GuidelinesonHIV/AIDSDiagnosisandTreatment: Thailand2010.Nonthaburi:TheAgricultural Co-operativeFederationofThailand,Ltd.;2010. 7.PanelonAntiretroviralGuidelinesforAdultsand Adolescents.Guidelinesfortheuseofantiretroviral agents inHIV-1-infectedadultsandadolescents. DepartmentofHealthandHumanServices[mono- graphontheInternet].Rockville:AIDSinfo;2012.

[cited2012July17].Availablefrom:http://aidsinfo.nih. gov/contentfiles/lvguidelines/AdultandAdolescent GL.pdf 8.DonnellD,BaetenJM,KiarieJ,etal.Heterosexual HIV-1transmissionafterinitiationofantiretroviral therapy:aprospectivecohortanalysis.Lancet2010; 375:2092-8. 9.AmmassariA,TrottaMP,ShalevN,etal.Beyond virologicalsuppression:theroleofadherencein thelateHAARTera.AntivirTher2012;17:785-92.10. SungkanuparphS,OyomopitoR,SirivichayakulS, etal.HIV-1drugresistancemutationsamonganti- retroviral-naiveHIV-1-infected patients inAsia: resultsfromtheTREATAsiaStudiestoEvaluateResis- tance-MonitoringStudy.ClinInfectDis2011;52: 1053-7.11.HamersRL,WallisCL,KityoC,etal.HIV-1drug resistanceinantiretroviral-naiveindividualsinsub- SaharanAfricaafterrolloutofantiretroviraltherapy: amulticentreobservationalstudy.LancetInfectDis 2011;11:750-9.12. SungkanuparphS,SukasemC,KiertiburanakulS, etal.EmergenceofHIV-1drugresistancemutations amongantiretroviral-naïveHIV-1-infectedpatients afterrapidscalingupofantiretroviraltherapyin Thailand.JIntAIDSSoc2012;15:12.13. BonoloPdeF,MachadoCJ,CésarCC,etal. Vulnerabilityandnon-adherencetoantiretroviral therapyamongHIVpatients,MinasGeraisState, Brazil.CadSaudePublica2008;24:2603-13.14. WeiserS,WolfeW,BangsbergD,etal.Barriersto antiretroviraladherenceforpatientslivingwithHIV infectionandAIDSinBotswana.JAcquirImmune DeficSyndr2003;34:281-8.15.TsasisP.Adherenceassessmenttohighlyactiveanti- retroviraltherapy.AIDSPatientCareSTDS2001; 5:109-15.16. TurnerBJ.Adherencetoantiretroviraltherapyby humanimmunodeficiencyvirus-infectedpatients. JInfectDis2002;185(Suppl2):S143-51.17.SanjoboN,FrichJC,FretheimA.Barriersand facilitatorstopatients’adherencetoantiretroviral



treatmentinZambia:aqualitativestudy.SAHARA J2008;5:136-43.18. RamadhaniHO,ThielmanNM,LandmanKZ, etal.Predictorsofincompleteadherence,virologic failure,andantiviraldrugresistanceamongHIV- infectedadultsreceivingantiretroviraltherapyin Tanzania.ClinInfectDis2007;45:1492-8.19. WangX,WuZ.Factorsassociatedwithadherence toantiretroviraltherapyamongHIV/AIDSpatients inruralChina.AIDS2007;21(Suppl8):S149-55.20. ManeesriwongulWL,TulathongS,FennieKP,etal. AdherencetoantiretroviralmedicationamongHIV- positivepatientsinThailand.JAcquirImmuneDefic Syndr2006;43(Suppl1):S119-22.21.ChamroonsawasdiK,InsriN,PitikultangS.Predic- tivefactorsofantiretroviral(ARV)drugadherence amongpeoplelivingwithHIV/AIDSattendingat TaksinHospital,Bangkok,Thailand.JMedAssoc Thai2011;94:775-81.22. OsterbergL,BlaschkeT.Adherencetomedication. NEnglJMed2005;353:487-97.23. Bureau of Epidemiology,Department ofDisease Control,MinistryofPublicHealth.Reportonthe AIDSepidemicinThailand:November2011.[cited 2013May12].Availablefrom:http://www.boe.moph. go.th/files/report/20111206_93584707.pdf

24.MukoloA,VillegasR,AliyuM,etal.Predictors oflatepresentationforHIVdiagnosis:aliterature reviewandsuggestedwayforward.AIDSBehav 2013;17:5-30.25.ThanawuthN,ChongsuvivatwongV.LateHIVdiagnosis anddelayinCD4countmeasurementamongHIV- infectedpatientsinSouthernThailand.AIDSCare 2008;20:43-50.26.KongsinS,JiamtonS,WongpengK,etal.Compa- risonofadherenceofantiretroviraltherapybetween communityhospitalsandregionalhospitalsunderthe universalcoverage.JHealthSystemsResearch2011; 5:485-94.27.WattMH,MamanS,GolinCE,etal.Factors associatedwithself-reportedadherencetoanti- retroviraltherapyinaTanzaniansetting.AIDSCare 2010;22:381-9.28. MillsEJ,NachegaJB,BangsbergDR,etal. AdherencetoHAART:asystematicreviewof evelopedanddevelopingnationpatient-reported barriersandfacilitators.PLoSMed2006;3:e438.29. OyugiJH,Byakika-TusiimeJ,CharleboisED, etal.Multiplevalidatedmeasuresofadherence indicatehighlevelsofadherencetogenericHIV antiretroviraltherapyinaresource-limitedsetting. AcquirImmuneDeficSyndr2004;36:1100-2.

¤ÇÒมÃ่Çมมือใใª¹้ยกÒÃÒ¢อ§ผู้»่ÇไอยตÇÕÔ...

Documents

Transcript of ¤ÇÒมÃ่Çมมือใใª¹้ยกÒÃÒ¢อ§ผู้»่ÇไอยตÇÕÔ...