รองศาสตราจารย ดร. ประณต สงวฒนาคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

Praneed.sw@gmail.com

At Dimon Hotel, Hatyai, 17-3-2016

P. Songwathana, 2016

หวขอ

ประเดนปญหา และความละเอยดออนทางวฒนธรรมทพยาบาลควรตระหนก

แนวคดในการพยาบาลผใชบรการในยคสงคมพหวฒนธรรม

มตความหลากหลายทางวฒนธรรมและความเชอมโยงกบนโยบายสขภาพ

2

P. Songwathana, 2015

ความส าคญและแนวคดในการมสมรรถนะทางวฒนธรรมของพยาบาล

การประยกตใชแนวคดในสถานการณตวอยางผใชบรการตางวฒนธรรม

“วฒนธรรม” คออะไร และอะไรคอความหลากหลายทางวฒนธรรมอะไรบางทเปนการแสดงออกถงวฒนธรรมของตนเอง/ผอน/ของคนไทย

เปาหมายในการพฒนา จากแผน 10 ของประเทศไทย เนนระบบสขภาพแบบพอเพยง เอกภาพและธรรมมาภบาลในการจดการระบบสขภาพทสมดลและ

ยงยน

งานสรางเสรมสขภาพเชงรกทสามารถสรางปจจยพนฐานของการมสขภาพด

วฒนธรรมสขภาพและวถชวตทมความสขพอเพยงอยางเปนองครวม

ระบบบรการสขภาพและการแพทยทมประสทธภาพ มการใชเทคโนโลยอยางพอประมาณตามหลกวชาการอยางถกตองเหมาะสมทาใหผรบบรการมความอนใจและผรบบรการมความสข

P. Songwathana, 2015

By : Phanitnan Nuchaiplod

5

“การเคารพยอมรบและเรยนรความแตกตางหลากหลายเพอเปาหมายการอยรวมกนอยางสนตสข”

ความส าคญของนโยบายสขภาพและการจดบรการทสอดคลองกบผใชบรการในยคสงคมพหวฒนธรรม

จะนาแนวนโยบายนลงสการปฏบตไดอยางไร

มปญหาหรอความกงวลในการจดบรการตามแนวนโยบายนหรอไม มดานใดบาง

พยาบาลตองไดรบการพฒนาเรองนหรอไม เพราะเหตใด

จะใหบรการอยางไรทสอดคลองกบผใชบรการบนความหลากหลายทางวฒนธรรม

P. Songwathana, 2015

พนฐานความรทใชในการพยาบาลผใชบรการบนความหลากหลายทางวฒนธรรม

Ethnocentric

Ethnography

Ethnonursing

Cross-cultural nursing

Transcultural nursing

Ethnocentrism

The perception of one’s own way is best when viewing the world.

Our perspective is the standard by which all other perspectives are measured and held to scrutiny

Culture & environment

Others

Culture and health

Self

Ethnography

Study of a culture

Awareness of culturally diverse

Emic and etic view

มองตวเราและรอบตวเรา: รเขารเราอยางเขาใจ

สงทเราเหมอนคนอนและคนอนมองเราตรงกนคออะไร

สงทเราตางจากคนอนหรอทคนอนยงไมรจกเราคออะไร

สงทเรามกถกคนอนมองขามคออะไร

สงทเรามองขามหรอไมไดตระหนกถงเลยมหรอไม

สงทเราอยากรจากคนอนเกยวกบตวเรา แตไมกลา

สงทเรายอมรบได แตไมชอบเลยคออะไร

สงทเรายอมรบไมได และไมชอบเลยคออะไร

Ethnonursing

Clients want their cultural values, ideas, beliefs, and life ways to be fully understood by nurses and others

To document, describe, and understand people’s experiences, care meanings, and symbols of care related to their beliefs, values, health, and cultural lifeways

to provide culturally congruent care by using diverse strategies and enablers

to show them respect

“ขาม” และ “ตาง” วฒนธรรม เหมอนกนหรอตางกน (cross-cultural VS transcultural)

P. Songwathana, 2011

ปรชญาความเชอเกยวกบการศกษาวฒนธรรม

กรอบแนวคดและการประยกตใช

การวเคราะหและตความทางวฒนธรรม

Emic and etic approach

ความละเอยดออนทางวฒนธรรม

14

แนวคดในการพยาบาลผใชบรการในยคสงคมพหวฒนธรรม

P. Songwathana, 2013

ปรชญาความเชอทใชเปนฐานคดของการศกษาเกยวกบวฒนธรรม (Campesino, 2008)

แนวคดปฏฐานนยม (Positivist philosophical

perspective) เนนการแสวงหาความจรงจากหลกฐานเชงประจกษทมการวดทชดเจน

แนวคดมนษยนยม (Humanism) เนนความเสมอภาคเทาเทยม ความเปนอสระ มเสรภาพเหมอนคนอนๆ การเคารพนบถอและใหคณคาของมนษย

แนวคดหลงโครงสรางนยม (Poststructuralist perspective)

P. Songwathana, 2013

แนวคดหลงโครงสรางนยม (Poststructuralist perspective)

มองในเรองความเปนพลวตรหรอมการเปลยนแปลงของสรรพสงตลอดเวลา การคนหาความจรงตองผานตวคนโดยใชระบบคณคา การตความ การรบร ความรสกของคน จงชวยใหเหนความแตกตางระหวางกลมทมสงคมวฒนธรรมแตกตาง เชน เชอชาต ชาตพนธ บทบาทเพศ ชนชนทางสงคม และความสมพนธเชงอานาจในสถาบนหรอองคกรทอาจมผลบวกหรอลบตอคนหรอประชากรทศกษา

P. Songwathana, 2013

การเขาใจบรบทของ

กลมผใชบรการ

วธการเขาถงกลมผใชบรการ

WHO

WHEN &

WHERE

HOW

กลมผบาดเจบ สตรมสลม ผพการ เปราะบาง กลมผสงอาย

เวลาพบปะ สถานท ความเปนสวนตว ความเปนอสระ

ภาษาทาทาง การสอสาร การใชลาม

By : Phanitnan Nuchaiplod

17

ความละเอยดออนทางวฒนธรรมในการพยาบาลขามวฒนธรรมทพบบอยและควรค านงถง

P. Songwathana, 2013

แลกเปลยนเรยนร:ประสบการณการพยาบาลในผใชบรการตางวฒนธรรม (บรบทคนไทยภาคใต ภาคอสาน ภาคเหนอ)

P. Songwathana, 2015

BKK

Malaysia

Population: Muslim 85%

แลกเปลยนเรยนร:ประสบการณการพยาบาลในผใชบรการตางวฒนธรรม (บรบทมสลม ภาคใต)

P. Songwathana, 2013

ความละเอยดออนทางวฒนธรรมทพงตระหนกเมอตองใหการดแลผใชบรการทนบถอศาสนาอสลาม

การใชสรรพนามแทนชอทเหมาะสม เชน กะ มะ ไมใช ปา แม หรอเรยกกลมคนวา แขก

หลกเลยงการใชภาษากลางหรอศพททางวชาการ ทขดตอความเชอ เชน เลยงการใชค าวา การคมก าเนด การท าหมน แตใชค าวา เวนชวงการมลก

หลกเลยงการนดหมายผปวยในชวงเดอนรอมฏอน หรอถอศลอด

เลอกบคคลและวธการทเปนธรรมชาต (เยยมถงเตยง ไปถงบาน มากกวานดมาพบ)

พยาบาลตองมกระบวนการสรางปฏสมพนธหรอเขาไปมสวนรวม

วฒนธรรมตามความเชอทางศาสนาทพยาบาลควรมเพอใหการดแลผใชบรการทนบถอศาสนาอสลาม

ความเจบปวยในทศนะของอสลาม

วถชวตของคนในชวงถอศลอด

การดแลบคคลทเสยชวตและการจดการศพ

การดแลสตรและเดกหลงคลอด

การสนทนาหรอมปฏสมพนธกบเพศตรงขาม บทบาทของผนาศาสนาในบรบทสงคมของผใชบรการ

วฒนธรรมตามความเชอทางศาสนาทพยาบาลควรมเพอใหการดแลผใชบรการชาวมอญ

การดแลสขภาพดวยตนเองและสมาชกครอบครว นยมซอยารบประทานเองและพงยาพนบานเปนหลก

มความเชอในการอธบายโรคเรอรง ไมหาย วามสาเหตจากอานาจนอกเหนอธรรมชาตเปนหลก เชนเรองผ โชคชะตา บญกรรม

ศานาและวฒนธรรม เปนทพงหลกของการดาเนนชวตและกลไกแหงการเชอมรอยคน

การพยาบาลขามวฒนธรรม: Transcultural nursing

“การพยาบาลทเนนการใหคณคาและการปฏบตโดยเปรยบเทยบความ

เหมอนและความแตกตางทางวฒนธรรมของบคคลหรอกลม รวมทง

วเคราะหพฤตกรรมการดแลและการใหบรการทางการพยาบาล

คานยมเกยวกบความเจบปวย และแบบแผนของพฤตกรรมตางๆของ

คนในเชอชาตหรอวฒนธรรมทแตกตางกน เพอใหการตอบสนองท

สอดคลองกบความตองการการดแลเฉพาะของเชอชาตหรอวฒนธรรม

นน (Leininger, 1991; Murphy, 2006) P. Songwathana, 2011

กรอบแนวคดทางการพยาบาลขามวฒนธรรมทน ามาใชบอยคอทฤษฏการดแลตางวฒนธรรมของไลนนงเจอร (Leininger,

1991)

•ใหการดแลโดยค านงถงและเคารพซงวฒนธรรม ความเชอของผปวย•ชวยใหผปวยเรยนรทจะปรบตวตอสงตางๆ อยางคอยเปนคอยไป และสามารถตอรองกบบคลากรทมสขภาพเรองของการรกษาพยาบาล•ชวยใหผปวยมการเปลยนแปลงหรอปรบแตงแนวการปฏบต และวถการด ารงชวตของตนใหเขากบสภาพแวดลอมและรปแบบของการดแลสขภาพจากทมสขภาพ

P. Songwathana, 2013

เ น น ก า ร พ ฒ น าสมรรถนะวฒนธรรมของผ ใหบร การ ในการดแลผใชบรการตางวฒนธรรม

เนนการสรางความเขาใจ เปรยบเทยบหรอทดสอบค ว า ม ส ม พ น ธ ข อ งวฒนธรรม ในการด แลสขภาพทหลากหลายของผใชบรการ

องคความรทางการพยาบาลขามวฒนธรรม(ประณต, 2557)

การวเคราะหและตความทางวฒนธรรม

แมหลงคลอด กนขาวกบเกลอ ไมกนเนอสตว

ทานวเคราะหตความอยางไร

ผปวยระยะสดทายและครอบครว ไมตองการรบการรกษาในโรงพยาบาล

ตวอยางพฤตกรรม

The differences of cultural value and belief among patient, nurse, organization may affect of

• nurse-patient relationship,

• service quality and

• patient safety

Importance and impact of culture

Organizationculture

Patient’s culture

Nurse’sculture

P. Songwathana, 2013

Major issues

In caring for diverse population

Language and

communication barrier

lack of cultural specific knowledge

lack of cultural awareness of the values, customs, and norms of minority/ethnic population

Situation analysis(ประณต และคณะ, 2552)

P. Songwathana, 2013

Alert and AdaptationIn health care services

P. Songwathana, 2013

Provider’s cultural competence 1. Cultural awareness2. Cultural knowledge

3. Cultural skill

Holistic Care

Provider’s cultureEducator’s cultureThoughts, values, beliefs, health practice and related factors

Client’s cultureStudent’s culture

Thoughts, values, beliefs, health practice and related factors

Cultural Congruence Careกรอบแนวคดการพฒนาสมรรถนะวฒนธรรม(ประณต และคณะ, 2551)

P. Songwathana, 2013

By : Phanitnan Nuchaiplod

32

ในตวทานหรอหนวยงานของทานมสงเหลานอยแลว มากนอยเพยงใด และควรเพมเตมอะไรบางอก

1. ความไวและความตระหนกตอความคด ความเชอและทศนะแตกตางของบคคลและกลม

2. ความรเฉพาะทางวฒนธรรมและความเชอทสาคญในการปฏบตงาน

3. ทกษะในการปฏสมพนธเชงวชาชพ กบคนตางวฒนธรรม

4. วธการพยาบาลกบผใชบรการ ทมความคด ความเชอ ไมสอดคลองกบ การรกษาพยาบาลทไดรบ เพอใหบรรลเปาหมายการรกษาพยาบาล

5. มการสนทนาแลกเปลยนในประเดนวฒนธรรมและขอขดแยงดานวฒนธรรม

FAQ: ประเดนค าถามทพบบอยเพอสะทอนการพฒนาสมรรถนะดานวฒนธรรมของพยาบาล

P. Songwathana, 2013

อะไรบางทเปนการแสดงออกถงการมสมรรถนะวฒนธรรมในการดแลผปวยของพยาบาล

หากทานดแลผปวยหลงผาตดชองทองรายหนงทปฏเสธอาหารเพราะมความเชอวา แผลจะไมหายหากรบประทานไขและเนอสตว

- ทานคดอยางไร

- ทานควรทาอยางไร

- มเหตผลใดททานทาเชนนน

สถานการณ ท 1

แบบฝกหด: สมรรถนะวฒนธรรมทางการพยาบาล

หากทานตองดแลผปวยรายหนงทเปนแรงงานตางดาว ซงไดรบการสงตอขอมลมาวา จะเงยบ ไมคอยพดเวลาถาม

- ทานคดอยางไร

- ทานควรทาอยางไร

- มเหตผลใดททานทาเชนนน

สถานการณ ท 2

แบบฝกหดในการพฒนาสมรรถนะวฒนธรรมทางการพยาบาล

ผปวยสงอายชาวจน มารกษาตามนดเพอทาผาตด และไดเตยง 24 และรองขอเปลยนเตยง แตไมมเตยงวาง จงขอกลบบานโดยอางวาจะกลบไปไหวเจาแมกวนอมกอน

- ทานคดอยางไร

- ทานควรทาอยางไร

- มเหตผลใดททานทาเชนนน

สถานการณ ท 3

แบบฝกหดในการพฒนาสมรรถนะวฒนธรรมทางการพยาบาล

หลกการส าคญในการพยาบาลผใชบรการตางวฒนธรรม (4A2ISE)

Acknowledging the nurse and client’s cultural heritage ใหความสาคญและเรยนรวฒนธรรมและภมหลงของพยาบาลและผใชบรการซงกนและกน

Avoiding prejudice and cultural bias หลกเลยงความลาเอยงและอคตหรออปทานเกยวกบวฒนธรรม

Assessing the client’ view of the situation ประเมนมมมองหรอทศนะในสถานการณหรอสภาวะทผใชบรการประสบอย

Avoiding Language Barriers หลกเลยงความผดพลาดในการสอสารดานภาษา

P. Songwathana, 2015

หลกการส าคญในการพยาบาลผใชบรการตางวฒนธรรม (ตอ)

Involving all family members ใหครอบครวมสวนรวมตลอดกระบวนการ

Identifying significant others กาหนดบคคลหรอสงสาคญทมความหมายตอวถชวต

Supporting nutritional preference ใหการสนบสนนดานอาหารหรอโภชนาการทชอบ

Evaluation nursing actions ประเมนผลการกระทา

P. Songwathana, 2015

สรปสะทอนคดการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง

สงทรหรอมอยแลว

สงใหมทไดเรยนรเพม

สงทยงไมรแตอยากรเพม

สงทยอมรบได

สงทยอมรบไมได

สงทตองพฒนาตนเองเพม

Incompetence

Competence

By : Phanitnan Nuchaiplod

41

Change mindset (3Cs)

Compete Collaborate

Conflict Comprehensive

Control Chance & Contract

P. Songwathana, 2013

Change

วธการ•สนใจ•เปดใจ•เขาใจ•รวมใจ•ใสใจ•รใจ

Lesson learnt

พยาบาลเปนเครองมอ และตองมความสามารถในการสอสารตางวฒนธรรม

P. Songwathana, 2013

OtherSelf

Nurse can make a difference with Respect, Love and LearnP. Songwathana, 2013

สข สงบ สนตสข

“การเคารพ ยอมรบ และเรยนร ความแตกตางหลากหลาย เพอเปาหมายการอยรวมกนอยางสนตสข ”

Future directions of Transculturalnursing

P. Songwathana, 2013

Information and resources on transcultural nursing

Transcultural nursing

http://currentnursing.com/nursing

_theory/transcultural_nursing.html

TCN course

http://www.tcns.org/ http://tcn.sagepub.com/

P. Songwathana, 2013

สอการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะวฒนธรรมของพยาบาลTTCN

http://web.nur.psu.ac.th/CARETED/ttcn/

โลกทงผองพนองกนโดย ว. วชรเมธ

ลมไปเลยวาเคยเปนพทธ

ความเปนมนษยสาคญยงกวา

ปอกเปลอกชาวพทธสมมตมายา

ตนรขนมาความเปนคน

ลมไปเลยวาเคยเปนครสต

ลองวางดวงจตทเคยสบสน

รากเกาเรากอนละครตวตน

เราแคเปนคนแคนนกพอ

ลมไปเลยเคยเปนมสลม

ลองหลบตาพรมสกนดหนงหนอ

ธาตแทของเราพงศเผาเหลากอ

เคยรวมถกทอครอบครวโลกา

เราแตละคนคอญาตพนอง

เราคอพวกพองรวมเผาพงศา

เราคอดวงดาวพรมพราวนภา

เราคอดวงตาแหงจกรวาล

เราคอชมชนบนกาลจกร

เราคอความรกรวมรงไพศาล

เราคอหนงเดยวกลมเกลยววญญาณ

เราคอลาธารจากธาราเดยวกนThank you for your attention