เกยวกบสถาบนวจยดาราศาสตรแหงชาต (องคการมหาชน)

ความเปนมา

ตามทคณะรฐมนตร มมตเมอวนท 20 กรกฎาคม 2547 เหนชอบในหลกการแกกระทรวง

วทยาศาสตรและเทคโนโลยในการจดตงสถาบนวจยดาราศาสตรแหงชาตขนในประเทศไทย เพอ

เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวในโอกาสฉลอง 200 ปแหงการพระราชสมภพในป

พ.ศ.2547 และพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชในวโรกาสเจรญพระชนมายครบปพระราช

สมภพ 80 พรรษาในป พ.ศ.2550

ภารกจหลกประการหนงของสถาบนฯ คอ การสรางหอดดาวแหงชาต ซงจะตงอย ณ สถานทวน

สญญาณ ทโอท (กม. 44.4) อทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม เนองจากมทศนวสยทเหมาะสม

ตอการสงเกตการณทางดานดาราศาสตร สถาบนฯ ตงเปาทจะดำเนนการกอสรางหอดดาวแหงชาตนใหแลว

เสรจและเปดเปนทางการภายในป พ.ศ.2554 เพอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลย

เดชในวโรกาสเจรญพระชนมายครบปพระราชสมภพ 84 พรรษา นอกจากนยงมการจดตงศนยบรการ

สารสนเทศและฝกอบรมทางดาราศาสตร ณ บรเวณททำการอทยานแหงชาตดอยอนทนนทอกดวยเพอใชใน

การบรการวชาการทางดาราศาสตรแกบคคลทวไปทสนใจ

!!

วสยทศน

เปนองคกรทมความเปนเลศดานดาราศาสตร ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

!พนธกจ

1. คนควา วจย และพฒนาดานดาราศาสตร

2. สรางเครอขายการวจยและวชาการดานดาราศาสตรในระดบชาตและนานาชาต กบสถาบน

ตางๆ ทงในประเทศและตางประเทศ

3. สงเสรมสนบสนน และประสานความรวมมอดานดาราศาสตรกบหนวยงานอนของรฐ สถาบน

การศกษาอนทเกยวของและภาคเอกชนทงในประเทศและตางประเทศ

4. บรการถายทอดองคความรและเทคโนโลยดานดาราศาสตร

!ศนยบรการขอมลสารสนเทศและฝกอบรมทางดาราศาสตร

ตงอย ณ บรเวณททำการอทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม เพอใชในการใหบรการ

ขอมลสารสนเทศและฝกอบรมทางดาราศาสตรแกบคคลทวไป นอกจากนยงใชเปนหองควบคมการทำงาน

ของกลองโทรทรรศนระยะไกลและโรงซอมบำรงรกษากลองโทรทรรศน ตลอดจนเปนทพกของนก

ดาราศาสตรทมาดำเนนการวจย

!!!!!!!!!!!!!!

การดดาวเบองตน และการใชแผนทดาว !!

การศกษาวตถทองฟาและปรากฏการณตางๆ ไ ดเกดขนมานานนบพนๆ ป ดวยความชางสงเกตของ

มนษยทำใหทราบวาดวงอาทตย ดวงจนทร และดาวตางๆ มการเคลอนทขน-ตก และดาวตางๆ นนกจะมรอบ

ของการปรากฏใหเหน นอกจากนยงสงเกตเหนวาดาวตางๆ บนทองฟามความสวางแตกตางกน และมสห

ลากหลายแตกตางกนไป บางกเปนสนำเงน บางกเปนสขาว บางกเปนสแดง ซงสงเหลานไดกระตนใหมนษย

สนใจทจะคนควาหาความจรงเกยวกบสงตางๆ ทเกดขนน อาจกลาวไดวาการดดาวเปนเพยงบนไดขนแรกท

จะนำไปสการศกษาหาคำตอบในสงทมนษยสงสย และยงมสงตางๆ อกมากมายในเอกภพทเราตองคนควา

หาความรตอไปอยางไมมทสนสด

คนทไมเคยดดาวอาจสงสยวาดดาวไปทำไม นอกจากดเพอความสวยงาม และเพลดเพลนแลวการท

เราดดาวนนชวยใหเรามจนตนาการ หาคำตอบเกยวกบขอสงสยในปรากฏการณทเกดขน ซงนำไปสการ

แสวงหาความรเกยวกบธรรมชาต การเคลอนทของวตถทองฟาตางๆ ตลอดจนความเปนมาของวตถทองฟา

รวมถงการแสวงหาคำตอบเกยวกบจดกำเนดของเอกภพ หลมดำ มวลของสสารมดทหายไป เปนตน

จากการทมนษยมความคดอยางเปนระบบทำใหมนษยแบงดวงดาวทเหนบนทองฟาออกเปนกลมๆ

แตกตางกนไปตามแตละทองถน ซงไดกำหนดไวในรปของเทพเจา บคคล สตว เครองมอ สงของตางๆ เพอ

ใหงาย สะดวกตอการคนหา และการสงเกตการณทางดาราศาสตร และอาจมนทานกำกบกลมดาวตางๆ

เหลานน ทำใหการดดาวมความสนกสนานเพลดเพลนมากขน ดงนนหากตองการทจะดดาวใหเปนแลวก

ควรทจะตองรจกกลมดาวตางๆ บนทองฟา

!1.1 ความรเบองตนในการดดาว

การดดาวเปนการศกษาดาราศาสตรเบองตนอยางหนง คำวา ดาราศาสตร แปลตามศพทไดดงน

“ดารา” หมายถง “ดาว” สวนคำวา “ศาสตร” หมายถง “ความร” เมอนำคำทงสองมารวมกนใหความหมาย

วาวชาทวาดวยความรเกยวกบดาว ความจรงวชาดาราศาสตรมความหมายกวางขวางกวานมาก

วชาดาราศาสตร เปนวทยาศาสตรสาขาหนงทวาดวยเรองของวตถทองฟาตางๆ เชน ดาวฤกษ ดาว

เคราะห อกกาบาต ดาวหาง เนบวลา กาแลกซ(ดาราจกร) สงมชวตนอกโลก รวมถงปรากฏการณทาง

ดาราศาสตรตางๆ ทเกดขน

การแบงดาวบนทองฟาออกเปนกลมๆ เรยกวากลมดาว (Constellation) นนปจจบนนกดาราศาสตร

แบงกลมดาวตางๆ นนบรวมทงทองฟาซกเหนอ และซกใต ออกเปนทงหมด 88 กลม ซงการบอกตำแหนง

ของกลมดาวตางๆ บนทองฟานน จำเปนตองมระบบเพอใชระบถงตำแหนงทอยของดาวฤกษ เมอเรมตนด

ดาวนนเราจะตองรจกตำแหนงของทศทง 4 ทศกอน จากตำแหนงของผสงเกต

วธการหาทศนนสามารถทำไดหลายวธ เชน ใชเขมทศ หรอถาหากไมมอปกรณชวยเหลอ เราก

สามารถหาทศไดจากการสงเกต เชน ดวงอาทตย ดวงจนทร กลมดาว เปนตน

1. การใชเขมทศ เปนอปกรณชนดหนงทหาซอไดทวไปและใชงายทสด เนองจากปลายของเขมทศ

จะชไปทางทศเหนอเสมอ แตมขอควรระวงคออยานำวตถทเปนโลหะมาไวใกล อาจทำใหเกดการเสยหายได

!!!!!!!!

!รปท 1 แสดงเขมทศ

2. การใชดวงอาทตย เราสามารถหาทศในเวลากลางวนโดยสงเกตการขนตกของดวงอาทตย

เนองจากดวงอาทตยจะขนทางทศตะวนออก และตกทางทศตะวนตก เชน กอนเทยงวนดวงอาทตยจะอยทาง

ซกตะวนออก และหลงเทยงวนดวงอาทตยจะอยทางซกตะวนตก ใ นขณะทตอนเทยงวนดวงอาทตยจะอย

กลางศรษะเราจงบอกทศไมได ดงนนเพอความแนนอนควรสงเกตเปนชวงเวลาซกระยะหนง

3. การใชดวงจนทร เราสามารถใชดวงจนทรเพอหาทศได โ ดยอาศยการสงเกตดานสวางของดวง

จนทร และเวลาการขนตกของดวงจนทร หากดวงจนทรขนกอนทดวงอาทตยจะตก ดานสวางของดวงจนทร

จะเปนทศตะวนตก หากดวงจนทรขนหลงเวลาเทยงคน ดานสวางของดวงจนทรจะเปนทศตะวนออก แตวธ

นอาจจะใชไดไมคอยดในชวงดวงจนทรเตมดวง หรอใกลเตมดวง เนองจากดวงจนทรจะสวางทงดวงทำให

เราไมทราบวาจะใชดานใดของดวงจนทรเปนดานสวาง

4. การใชกลมดาว เราสามารถหาทศจากกลมดาวบางกลม ซงจากตำแหนงของกลมดาว และทศทาง

ของกลมดาวนนจะเปนเครองบอกทศใหกบผสงเกตในการหาดาวเหนอ (Polaris หรอ Cynosura หรอ α

Ursae Minoris) เปนดาวฤกษทสวางทสดในกลมดาวหมเลก และอยใกลกบขวฟาเหนอ จงปรากฏเสมอนอย

นงกบทบนทองฟา การทดาวเหนออยในทศทางทเกอบจะเปนทศทางเดยวกบแกนหมนของโลก ดาวฤกษ

ดวงอนๆ จงเหมอนเคลอนทวนเปนวงกลมรอบดาวเหนอ

การหาดาวเหนอจากกลมดาวหมใหญ (Ursa Major) กลมดาวนมดาวสวางเจดดวงเรยงกน ซงบางคน

อาจเหนเปนรปคลายๆ กระบวยตกนำ (Big Dipper) เมอเราลากเสนผานดาวสองดวงแรกของกระบวยตกนำ

(ดาว Dubhe  (Alpha Ursae Majoris) กบ ดาว Merak  (Beta Ursae Majoris)) โดยลากจากดาว Dubhe ไปดาว

Merak ตรงไปอกประมาณ 4 เทา ของระยะหางระหวางดาวทงสอง จะพบดาวทมแสงสวางรบหรดวงหนงซง

กคอ ดาวเหนอ ไมวาทรงกลมทองฟาจะหมนไปอยางไรกตาม ดงทแสดงในรปท 2

!

\

รปท 2 การหาดาวเหนอจากกลมดาวหมใหญ

!การหาดาวเหนอจากกลมดาวแคสสโอเปย หรอกลมดาวคางคาว (Cassiopeia) เรากสามารถใชหา

ดาวเหนอไดเชนเดยวกบกลมดาวหมใหญ กลมดาวคางคาวประกอบดวย ดาวสวาง 5 ดวง มลกษณะการเรยง

ตวคลายๆ รปตวเอม (M) เมอลากเสนผานแบงครงผานกลางกลมดาวคางคาวประมาณ 25o กจะเจอดาวเหนอ

ซงกลมดาวคางคาวนจะอยในทศตรงขามกบกลมดาวหมใหญ ดงนนถาเหนกลมดาวคางคาวกำลงจะขน กจะ

เหนกลมดาวหมใหญกำลงจะตก ดงทแสดงในรปท 3

\

รปท 3 การหาดาวเหนอจากกลมดาวคางคาว

!

การหาดาวเหนอจากกลมดาวนายพราน หรอคนไทยเรยกวา กลมดาวเตา กเปนอกตวเลอกหนงท

สามารถใชหาดาวเหนอได เชนเดยวกบกลมดาวหมใหญ และ กลมดาวคางคาว กลมดาวนายพราน (Orion)

จะหนหวไปยงทศเหนอเสมอ

!!!!

รปท 4 การหาดาวเหนอจากกลมดาวนายพราน

!นอกจากการจะระบทศทางตางๆ ไ ดแลว การบอกระยะหางระหวางดาวทปรากฏบนทองฟานนก

เปนสงสำคญประการหนงทจะชวยในการดดาว การบอกระยะหางระหวางดาวนนนยมบอกเปนคาของมม

วาหางกนกองศา ซงสามารถบอกไดงายๆ โ ดยการเหยยดแขนของเราไปขางหนาใหสด มอของเรานน

สามารถใชเปนเครองบอกมมไดอยางด !

\

รปท 5 ความกวางของนวกอย มคาประมาณ 1 องศา ดวงอาทตย และ ดวงจนทร กวาง 1/2 องศา

หรอครงหนงของนวกอย

!

\

รปท 6 ความกวางของหวแมมอ มคาประมาณ 2 องศา

\

รปท 7 ความกวางของนวช นวกลาง และนวนางรวมกน มคาประมาณ 5 องศาหรอเทากบ

ระยะระหวางดาวคหนาของกลมดาวหมใหญ !

\

รปท 8 ความกวางของกำปนมคาประมาณ 10 องศา หรอ 9 กำปนจากระดบสายตาจะถง

จดเหนอศรษะ (Zenith) หรอ จดเหนอศรษะพอด

\

รปท 9 ความกวางระหวางนวช กบ นวกอย มคาประมาณ 15 องศา ดาวเหนออยสงจากขอบฟา

ประมาณ 15 องศา หรอ เทากบความกวางระหวางนวช กบ นวกอย

\

รปท 10 ความกวางระหวางนวโปง กบ นวกอย มคาเทากบ 20 องศา

หรอเทากบความยาวของกลมดาวหมใหญ

1.2 การบอกตำแหนงบนทรงกลมทองฟา และระบบพกดทองฟา

ในการบอกตำแหนงดาวบนทองฟานนเราจำเปนทจะตองรการกำหนดพกด หรอระบบพกดทองฟา

เพอใชในการบอกตำแหนงของดาว ซงมดวยกนหลายระบบ ดงจะไดกลาวตอไป กอนอนควรทำความรจก

กบทรงกลมทองฟา (Celestial Sphere)

ทองฟาทเราเหนนนมลกษณะเปนผวโคงเกอบครงทรงกลม ขณะเดยวกนคนทอยซกโลกตรงขาม

กบเรา กจะเหนทองฟาอกสวนหนงเปนครงทรงกลมเชนเดยวกน จงรวมไดวาทองฟามลกษณะเปนทรงกลม

กลวง เรยกวา ทรงกลมทองฟา (Celestial Sphere) ซงอธบายไดดงน

1.ทรงกลมทองฟามลกษณะคลายทรงกลม ครอบโลกอย และมดาวฤกษ ดวงอาทตย ดวงจนทร

ดาวเคราะห และวตถทองฟาอนปรากฏอยบรเวณผวดานในของทรงกลม

2.การแบงตำแหนงบนผวทรงกลมทองฟานนใชระยะทางตามมม เชนเดยวกบการบอกตำแหนง

บนผวโลก

3.ทรงกลมทองฟาปรากฏนนจะหมนในทศทางทตรงขามกนกบทศการหมนของโลก คอ หมน

จากทศตะวนออกไปทางทศตะวนตก ตามลกษณะทเราสงเกตเหนดวงอาทตยขนทางทศตะวน

ออก แลวตกทางทศตะวนตกนนเอง

4.หากเราตอแนวแกนสมมตของโลกออกไปทางขวเหนอ และขวใตตลอดจนจรดทองฟาจะได

ตำแหนงขวเหนอทองฟา (North Celestial Pole "NCP") และขวใตทองฟา (South Celestial

Pole "SCP") และถาขยายเสนศนยสตรของโลกออกไปจนจรดทรงกลมทองฟาจะได

เสนศนยสตรทองฟา และระนาบศนยสตรทองฟา (Celestial Equator)

!!

\

รปท 11 ทรงกลมทองฟา

!

1.2 ระบบพกดทองฟา

1. ระบบเสนขอบฟา (Horizontal System) หรอบางทเรยกวาระบบอลตจด (Altitude) และอะซมท

(Azimuth) เปนการบอกตำแหนงของดาวเพอใหรวาดาวอยเหนอขอบฟา (Celestial Horizon) เปนระยะทาง

ตามมมเทาใด และอยหางจากตำแหนงเทยบบนขอบฟามากนอยเพยงใดความหมายของคำทใชในระบบขอบ

ฟามดงน

1. อะซมท (Azimuth) เปนคาของมมทวดจากทศเหนอไปทางทศตะวนออกตามแนวเสนขอบฟาถง

วงกลมดงทลากผานดาว การวดคาอะซมทจะมคาตงแต 0 - 360 องศา ปจจบนนยมวดไดทงสอง

ทศ คอ ถาตำแหนงของดาวอยทางซกทองฟาตะวนออกใหวดมมจากทศเหนอไปทางทศตะวน

ออกถงวงกลมดงทผานดาว เชน คาอะซมทของดาว A เทากบ 160 องศาตะวนออก แตในกรณท

ตำแหนงของดาวอยทางซกทองฟาตะวนตก ใ หวดมมจากทศเหนอไปทางตะวนตกถงวงกลมดง

ทผานดาว เปนคาอะซมธของดาว B เทากบ 130 องศาตะวนตก

\

รปท 12 แสดงตำแหนง ดาว A และดาว B

!2. อลตจด (Altitude) หรอมมเงยหรอมมสงเปนระยะทางตามมมทวดจากเสนขอบฟาขนไปตาม

วงกลมดงทผานดาวจนถงดาวดวงนน มคาตงแต 0 - 90 องศา และมคาเฉพาะคาบวกเทานน

(นยมบอกตำแหนงดาวทอยเหนอเสนขอบฟาเทานน)

!!!!!!!!!!!

รปท 13 แสดงคาทใชในระบบขอบฟา

3. เซนท (Zenith) เปนตำแหนงบนทรงกลมทองฟาทอยเหนอศรษะของผสงเกตพอดทกคน ระยะ

ทางจากจดเซนท (Zenith Distance) เปนระยะทางตามมมทวดจากจดเซนทตามวงกลมดงจนถง

ดาว มคาตงแต 0 - 90 องศา ในบางกรณแทนทเราจะบอกเปนอลตจด เราอาจจะบอกระยะทาง

จากเซนทแทนกได

4. เนเดอร (Nedir) เปนตำแหนงบนทรงกลมทองฟาทอยตรงขามกบเซนท

5. เสนขอบฟา (Horizon) เปนเสนทไดจากทรงกลมใหญทมระนาบตงฉากกบสนตรงทลากเชอม

ระหวางจดตรงศรษะ (Zenith) กบจดนาเดย (Nadir) ตดกบทรงกลมทองฟา ของผสงเกตจะยน

อย ณ จดศนยกลางของทรงกลมนและวงกลมนจะมรศมทประมาณคาไมได เนองจากผสงเกตม

จดตรงศรษะ (Zenith) กบจดนาเดย (Nadir) ตางกนจงมเสนขอบฟาคนละเสน แตถาผสงเกตยน

กนเปนกลมกอนโลมไดวาเปนเสนเดยวกน

6. วงกลมดง (Prime Vertical) คอ วงกลมใหญบนทรงกลมทองฟาทลากผานจดเซนทกบจดเนเด

อร และตงไดฉากกบเสนขอบฟา

7. เสนเมรเดยนทองฟา (Celestial Meridian) คอ วงกลมแนวดงทลากผานเสนขอบฟา ผานทศ

เหนอ และทศใต ซงเปนเสนสมมตเสนหนงบนทองฟา เรมจากขอบฟาทศเหนอลากขนไป

จนถงเหนอศรษะ (Zenith) ลากตอไปจนจรดขอบฟาทศใตแบงครงทองฟาออกเปน 2 สวน คอ

ซกตะวนออก และตะวนตก เสนเมรเดยนทองฟาทผานจดเหนอศรษะ (Zenith) เรยกวาเสนเมร

เดยนสวนบน (Upper meridian) สวนเสนเมรเดยนทองฟาทผานจดนาเดย (Nadir) เรยกวา เสน

เมรเดยนสวนลาง (Lower meridian)

การบอกตำแหนงดวยวธนจะบอกเปนคามมอะซมท และอลตจด พรอมกน มหนวยเปนองศา และ

การบอกตำแหนงระบบนจะใชไดกบผสงเกตทอยบนเสนละตจดเดยวกน ในเวลาเดยวกน ระบบขอบฟาเปน

ระบบทงาย สะดวกในการบอกตำแหนงวตถทองฟามาก นยมใชกนอยางแพรหลายในทางการเดนเรอ การ

บน การสำรวจ และวงการดาราศาสตรสมครเลน แตหากผสงเกตการณอย ณ ตำแหนงตางกน จะไดคาอะซ

มท และอลตจดของดวงดาวเดยวกนตางกน และหากเวลาเปลยนไปคามมอะซมทกบอลตจดกจะเปลยนตาม

ไปดวย นอกจากนนยงใชไดเฉพาะดาวทอยเหนอขอบฟาเทานน จงยงไมเหมาะทจะใชเปนระบบสากลโดย

ทวไป

!2. ระบบเสนศนยสตร (Equatorial system) ตำแหนงตางๆ บนทรงกลมทองฟา ดาวฤกษ ดวง

อาทตย ดวงจนทร และดาวเคราะห (ยกเวนโลก) มการเคลอนทในรอบวนไปพรอมกบการหมนของทรง

กลมทองฟา จงมตำแหนงอยนงเทยบกบเสนศนยสตรทองฟา เชนเดยวกบตำแหนงบนโลกทอยนงเทยบกบ

เสนศนยสตร ดงนน เราจงใชเสนศนยสตรทองฟาเปนวงกลมหลกวงหนง และกำหนดวงกลมหลกอกวง

หนงพรอมกบวงกลมรองใหสอดคลองกบกรรมวธทเราใชบอกตำแหนงบนโลก ความหมายของคำทใชใน

ระบบศนยสตรมดงน

\

รปท 14 แสดงคำทใชในระบบศนยสตร

1.วงกลมชวโมง (Hour Circle) คอ วงกลมใหญทผานขวเหนอทองฟา (NCP) และขวใตทองฟา

(SCP) และตงไดฉากกบเสนศนยสตรทองฟา ใ นทางปฏบตนยมคดเพยงครงวงกลม คอ ระยะ

สวนโคง ของวงกลมจากขวเหนอทองฟาผานเสนศนยสตรทองฟาจนถงขวใตทองฟา กำหนดให

วงกลม ชวโมงทผานจดเวอรนล อควนอกซ (Vernal Equinox) เปนจดเรมตน

2.ไรทแอสเซนชน (Right Ascension : R.A หรอ α) เปนระยะทางตามมมทวดจากจดเวอรนล อค

วนอกซ ไ ปทางตะวนออกตามเสนศนยสตรทองฟา จนถงวงกลมชวโมงทผานดาวทตองการ

บอกตำแหนง มหนวยเปน องศาลปดา และฟลปดา หรอชวโมง นาท วนาท มคาตงแต 0-360

องศา หรอ 0-24 ชวโมง นยมเขยนเปน 0h-24h และหนวยทงสองเทยบกนไดดงน

24 ชวโมง = 360 องศา

1 ชวโมง = 15 องศา

1 นาท = 15 ลปดา

1 วนาท = 15 ฟลปดา

3. เดคลเนชน (Declination: Dec หรอ δ) เปนระยะทางตามมมวดขนไปทางเหนอ หรอลงไปใต

ของเสนศนยสตรทองฟา ตามวงกลมชวโมงทผานดาวทตองการบอกตำแหนง คดเปนองศา

เหนอหรอใต หรออาจใชเครองหมายบวก ( + ) แทนตำแหนงทอยทางเหนอ และเครองหมาย

ลบ ( - ) แทนตำแหนงทอยทางใตของเสนศนยสตรทองฟา

การบอกตำแหนงพกดของวตถทองฟาดวยคาไรทแอสเซนชน และเดคลเนชน ตามระบบศนยสตร

ทองฟาน นยมใชในการบอกตำแหนงดาวซงการบอกตำแหนงดวยระบบนเปนระบบสากลทใชไดทวโลกไม

จำกดผสงเกตจะอย ณ ตำแหนงใดเวลาใด และเหมาะสมกวาระบบขอบฟา แตอยางไรกตามยงมขอบกพรอง

อยเพราะตำแหนงเวอรนล อควนอกซทใชเปนจดอางองนน จะมการเลอนไปทางทศตะวนตก หรอถอยหลง

จากการสายของแกนหมนสมมตของโลก ซงครบรอบในเวลาประมาณ 26,000 ป ดงนนการบอกตำแหนง

ของวตถทองฟา ตามระบบศนยสตร จงตองกำหนดปทเทยบ และคาแกไขอนๆ ไวดวย

การบอกตำแหนงพกดของวตถทองฟาตามระบบศนยสตร นอกจากจะบอกเปนคาไรทแอสเซนชน

กบเดคลเนชนแลว ยงสามารถบอกเปนมมชวโมง (H) กบเดคลเนชน (δ) ไดอกดวย

3. ระบบสรยะวถ (Ecliptic system) เสนสรยะวถ (Ecliptic) หมายถง เสนทางเดนปรากฏของดวง

อาทตยทเคลอนทผานกลมดาวตางๆ ใ นรอบป ซงเปนผลมาจากการโคจรของโลกรอบดวงอาทตย (ดวง

อาทตยจะปรากฏเคลอนทจากทศตะวนตกไปทางทศตะวนออกวนละประมาณ 1 องศา) และกลมดาวบน

ทรงกลมทองฟาทดวงอาทตยปรากฏเคลอนทผาน เรยกวา กลมดาวจกรราศ (Zodiac)

ระนาบของเสนสรยวถจะเอยงทำมมกบระนาบของเสนศนยสตรทองฟาประมาณ 23 องศา จดตด

ของระนาบทงสอง เรยกวา อควนอกซ (Equinox) ม 2 ตำแหนง คอ เวอรนล อควนอกซ (Vernal Equinox)

หรอจดแรกของราศเมษ(first point of Aries) เปนตำแหนงทดวงอาทตยเคลอนทจากทางใตสเหนอตรงกบ

วนท 21 มนาคม สวนอกตำแหนงหนง คอ ออตมนล อควนอกซ (Autumnal Equinox) หรอจดแรกของราศต

ล (first point of Libra) เปนตำแหนงทดวงอาทตยโคจรบนเสนสรยวถตดกบเสนศนยสตรทองฟา ขณะท

เคลอนจากทางเหนอลงไปทางใต ตรงกบวนท 23 กนยายน ทงสองจดนชวงเวลากลางวน และกลางคนจะ

ยาวเทากน และดวงอาทตยจะขนตรงทศตะวนออก และตกทางทศตะวนตกพอด

เมอระนาบสรยวถเอยงตดกบระนาบศนยสตรทองฟา นอกจากจะเกดจดตดขน 2 จดแลว ยงม

ตำแหนงทระนาบทงสองอยหางกนมากทสด 2 ตำแหนง เรยกวา ซอลสทซ (solstice) ตำแหนงทดวงอาทตย

อยเหนอสดบนสรยวถ เรยกวา โซลสทซฤดรอน หรอ ซมเมอร โซลสทซ (Summer Solstice) ตรงกบวนท

22 มถนายน และตำแหนงทดวงอาทตยอยใตสดบนสรยวถ เรยกวา โซลสทซฤดหนาว หรอ วนเทอร โซล

สทซ (Winter Solstice) ตรงกบวนท 22 ธนวาคม

!!!

รปท 15 แสดงความสมพนธระหวางการโคจรของโลกรอบดวงอาทตย

และการเคลอนปรากฏของดวงอาทตยตามสรยวถบนทรงกลมทองฟา

! การหาตำแหนงดาวในระบบนคอเสนสรยวถเปนหลก และจดคงทๆใชเปนจดหลกในการวดคอ จด

เวอรนล อควนอกช โดยกำหนดความหมายของคำทใชในระบบสรยวถมดงน

1. ขวเหนอสรยวถ (North Ecliptic Pole : NEP) และขวใตสรยวถ (South Ecliptic Pole : SEP) ถา

แบงทรงกลมทองฟาออกเปน 2 สวนตามสรยวถ ตรงสวนตดจะเปนระนาบสรยวถตรงผวทรง

กลมจะม 2 จดทอยหางจากระนาบสรยวถเทากบ 90 องศาเทากน คอ ขวเหนอสรยวถ และขวใต

สรยวถ เนองจากระนาบสรยวถกบระนาบศนยสตรทองฟาเอยงทำมมกนประมาณ 23.5 องศา ขว

สรยวถกจะอยหางจากขวทองฟาประมาณ 23.5 องศา ดวย

2. ลองจจดทองฟา (Celestial Longitude : λ) เปนระยะทางตามมมทวดจากตำแหนงเวอรนล อคว

นอกซไปทางตะวนออก(ทศทวนเขมนาฬกา)ตามแนวสรยวถ จนถงวงกลมใหญทผานขวสรยวถ

ทงสองและผานดาวดวย มคาตงแต 0-360 องศา

3. ละตจดทองฟา (Celestial Latitude : β) เปนระยะทางตามมมทวดจากสรยวถไปทางเหนอหรอใต

ตามวงกลมใหญทผานจากขวสรยวถทงสองและผานตำแหนงดาว มคาตงแต 0-90 องศาเหนอ

และ 0-90 องศาใตจากสรยวถ !!!!!

1.3 การใชแผนทดาว

อปกรณสำคญอกอยางหนงสำหรบผทเรมตนดดาว และควรรจก และใชแผนทดาวใหเปนกอนเพอ

ความสะดวกในการหากลมดาวบนทองฟา กอนอนเราตองมาเลอกแผนทดาวทเหมาะสมกบ ตำแหนงของผ

สงเกต เชน พนทในการสงเกตอยในภาคเหนอตอนบน ควรเลอกใชแผนทดาวทละตจด 17 – 20 องศาเหนอ

สวนทางภาคกลางใชทละตจด 16 – 12 องศาเหนอ และทางภาคใต ใชทละตจด 11 – 7 องศาเหนอ

!

!!

รปท 16 แสดงแผนทดาว

!!!

วธการใชแผนทดาว

อนดบแรกนน ควรปรบเวลาทตองการจะสงเกต แลวหมน วนท เดอน ใ หตรงกบเวลาทจะสงเกต

ตวอยางเชน ตองการดดาวในเวลา 19.00 น. ของวนท 16 เดอนพฤศจกายน กใหหมนแผนขอบฟามาจน

กระทง ขดสเกล “19.00 น.” ตรงกบ สเกลวนท 16 เดอนพฤศจกายน แลวยกแผนทดาวขนเหนอศรษะ เมอ

แหงนมองแผนทนนใหทศเหนอ และทศใตบนแผนทดาว ชตรงกบทศเหนอ และทศใตของภมประเทศจรง

ควรระลกไวเสมอวา การอานแผนทดาวมใชการกมอานหนงสอ แตเปนการแหงนด เพอเปรยบเทยบทองฟา

ในแผนทกบทองฟาจรง

เมอเวลาเปลยนไป ใ หหมนแผนทดาวตามทศตามเขมนาฬกา ไ ปยงเวลาปจจบนทเราสงเกตอย จะ

เหนไดวา กลมดาวทางทศตะวนออกของแผนทจะเคลอนทออกหางจากขอบฟามากขน ใ นขณะทกลมดาว

ในทศตะวนตก จะเคลอนทเขาหาขอบฟา เสมอนการเคลอนท ขน-ตก ของกลมดาวบนทองฟาจรง

ขอพงระวง

เนองจากการสรางแผนทดาวนนทำโดยการตแผทรงกลมออกเปนระนาบสองมต (360 องศา) ดงนน

กลมดาวในซกฟาเหนอจะมขนาดเลกกวาความเปนจรง และกลมดาวในซกฟาใตจะขยายเกนสดสวนจรง

หากใชแผนทดาวนดดาวทอยใกลขอบฟาใต แนะนำใหดดาวสวางเปนดวงๆ แลวคอยไลเปรยบเทยบไปกบ

ทองฟาจรง อกทงตำแหนงบอกทศนนไมไดหางเทาๆ กน สเกลระหวางทศเหนอไปยงทศตะวนออก และทศ

ตะวนตกจะอยใกลชดกนมาก สวนสเกลไปทางทศใต จะมระยะหางออกไป มากกวาหลายเทา

!รายชอกลมดาว 88 กลม

ลำดบ ชอภาษาละตน ชอไทย

1 Andromeda แอนโดรเมดา

2 Antlia เครองสบลม

3 Apus นกวายภกษ

4 Aquarius คนแบกหมอนำ

5 Aquila นกอนทร

6 Ara แทนบชา

7 Aries แกะ

8 Auriga สารถ

9 Boötes คนเลยงสตว

10 Caelum สว

ลำดบ ชอภาษาละตน ชอไทย

11 Camelopardalis ยราฟ

12 Cancer ป

13 Canes Venatici สนขลาเนอ

14 Canis Major สนขใหญ

15 Canis Minor สนขเลก

16 Capricornus แพะทะเล

17 Carina กระดกงเรอ

18 Cassiopeia คางคาว

19 Centaurus คนครงมา

20 Cepheus เซเฟอส

21 Cetus เซตส , ปลาวาฬ

22 Chameleon กงกาคะมเลยน

23 Circinus วงเวยน

24 Columba นกเขา

25 Coma Berenices ผมของเบเรนซ

26 Corona Australis มงกฏใต

27 Corona Borealis มงกฏเหนอ

28 Corvus นกกา

29 Crater ถวย

30 Crux กางเขนใต

31 Cygnus หงส

32 Delphinus โลมา

33 Dorado ปลาปากดาบ

34 Draco มงกร

ลำดบ ชอภาษาละตน ชอไทย

35 Equuleus มาเลก

36 Eridanus แมนำ

37 Fornax เตาหลอม

38 Gemini คนค

39 Grus นกกระเรยน

40 Hercules เฮอรควลส

41 Horologium นาฬกา

42 Hydra งไฮดรา

43 Hydrus งไฮดรส

44 Indus อนเดยน

45 Lacerta กงกา

46 Leo สงโต

47 Leo Minor สงโตเลก

48 Lepus กระตายปา

49 Libra คนชง

50 Lupus สนขปา

51 Lynx แมวปา

52 Lyra พณ

53 Mensa ภเขา

54 Microscopium กลองจลทรรศน

55 Monoceros ยนคอรน

56 Musca แมลงวน

57 Norma ไมฉาก

58 Octans แปดเหลยม

ลำดบ ชอภาษาละตน ชอไทย

59 Ophiuchus คนแบกง

60 Orion นายพราน

61 Pavo นกยง

62 Pegasus มาปก

63 Perseus เพอรเซอส

64 Phoenix นกฟนกซ

65 Pictor ขาตงภาพ

66 Pisces ปลา

67 Pisces Austrinus ปลาทางใต

68 Puppis ทายเรอ

69 Pyxis เขมทศ

70 Reticulum ตาขาย , แห

71 Sagitta ลกธน , ลกศร

72 Sagittarius คนยงธน

73 Scorpius แมงปอง

74 Sculptor ชางแกะสลก

75 Scutum โล

76 Serpens ง

77 Sextans เครองวดมม

78 Taurus วว

79 Telescopium กลองโทรทรรศน

80 Triangulum สามเหลยม

81 Triangulum Australe สามเหลยมทางใต

82 Tucana นกทแคน

!1.4 วตถทองฟาทนาสนใจ และกลมดาวตางๆ

สำหรบคนทเรมดดาว วตถทองฟาทนาสนใจ เชน ดวงจนทร ดาวฤกษสวางในกลมดาวตางๆ บน

ทองฟา ซงในชวงฤดหนาวนเปนชวงทเหมาะกบการสงเกตการณ เพราะทองฟาคอนขางจะใส ไ มมเมฆ

ทำใหสามารถสงเกตการณไดทวทงทองฟาตลอดทงคน เชน ในเดอนมกราคม ปรากฏการณฝนดาวตกควอด

รานตดส (Quadrantids) และวตถทองฟาทนาสนในกม กาแลกซแอนโดรเมดา กระจกดาวค กระจกดาว

ลกไก เนบวลาในกลมดาวนายพราน ใ นเดอนมกราคมชวงหวคนเรายงสามารถสงเกตกลมดาวราศไดอก

เชน ราศคนค ราศวว ราศแกะ ราศปลาค ราศหญงสาว ราศมกร และเรายงสามารถสงเกตทางชางเผอกไดอก

สามเหลยมฤดหนาว (Winter Triangle) กเปนสงทนาสนใจสำหรบการดดาว ใ นชวงหวคำของฤด

หนาวเราจะสามารถสงเกตเหนสามเหลยมฤดหนาวไดอยางชดเจนทางทศตะวนออก ซงประกอบดวยดาวบ

เทลจส (Betelgeuse) ใ นกลมดาวนายพราน ดาวซรอส (Sirius) ใ นกลมดาวสนขใหญ และดาวโพรไซออน

(Procyon) ในกลมดาวสนขเลก ซงดาวทงสามจะเรยงตวกนเปนรปสามเหลยมดานเทา ดงรปท 16

!

ลำดบ ชอภาษาละตน ชอไทย

83 Ursa Major หมใหญ

84 Ursa Minor หมเลก

85 Vela ใบเรอ

86 Virgo หญงสาว

87 Volans ปลาบน

88 Vulpecula สนขจงจอก

\

รปท 17 แสดงสามเหลยมฤดหนาว

!หรออาจจะเปนหกเหลยมฤดหนาว ซงประกอบดวยดาวไรเจล (Rigel) ใ นกลมดาวนายพราน ดา

วอลดบาแรน(Aldebaran)ในกลมดาววว ดาวคาเพลลา(Capella)ในกลมดาวสารถ ดาวพอลลกซ(Pollux)ใน

กลมดาวคนค ดาวโพรไซออน(Procyon)ในกลมดาวสนขเลก และดาวซรอส(Sirius) ในกลมดาวสนขใหญ

ปรากฏสงจากขอบฟาดานตะวนออก

!

\

รปท 18 หกเหลยมฤดหนาว

!

และในชวงหวคำของตนฤดหนาว จะมกลมดาวสวางทางดานทศตะวนตก คอ กลมดาวพณ (Lyra)

กลมดาวหงส (Cygnus) และกลมดาวนกอนทร (Aquila) หากลากเสนเชอมระหวางดาวเวกา (Vega) ในกลม

ดาวพณไปยง ดาวหางหงส (Deneb) ในกลมดาวหงส และ ดาวนกอนทร(Altair)ในกลมดาวนกอนทร จะได

รปสามเหลยมดานไมเทาเรยกวา สามเหลยมฤดรอน(Summer Triangle) ดงรปท 18 ซงอยในทศตรงขามกบ

สามเหลยมฤดหนาว ขณะทสามเหลยมฤดรอนกำลงจะตก สามเหลยมฤดหนาวกกำลงจะขน และสำหรบ

คนทเปนขางแรมไรแสงจนทรรบกวน หากสงเกตใหดจะเหนวามแถบฝาสวางคลายเมฆขาว พาดขามทองฟา

ผานบรเวณกลมดาวนกอนทร กลมดาวหงส ไ ปยงกลมดาว แมงปอง แถบฝาสวางทเหนนนกคอ ทางชาง

เผอก หรอใจกลางกาแลกซทางชางเผอก (The Milky Way) นนเอง

!

\

รปท 19 แสดงสามเหลยมฤดรอน

!!!!!!!!!!

กลองโทรทรรศน (Telescope)  

!การศกษาปรากฏการณบนทองฟานบแตอดตเปนตนมา สงทมนษยใชในการสงเกตการณทองฟาม

เพยงดวงตาเทานน เมอมการสรางกลองโทรทรรศน หรอกลองดดาวขนมาในครงแรกสมยกาลเลโอ

(Galileo) ใ นป ค.ศ. 1690 ทำใหพบวาในเอกภพมดาวฤกษ และวตถทองฟาอนๆ จำนวนมากมายทไม

สามารถมองเหนไดดวยตาเปลา และจากอำนาจการรวมแสง การแยกภาพ และกำลงขยายของ

กลองโทรทรรศน ทำใหกลายเปนอปกรณทสำคญสำหรบการศกษาคนควาทางดาราศาสตร ถงแมวา

เทคโนโลยดานการสงเกตการณในปจจบนไดกาวหนาเปนอยางมาก กลองโทรทรรศนกยงคงเปนอปกรณท

สำคญในการสงเกตการณ และมขดความสามารถสงมากเมอเทยบกบกลองทกาลเลโอใช

กลองโทรทรรศนชวยใหสามารถเหนวตถทองฟาทสวางนอยเกนกวาทตาเปลาจะมองเหน ดวยการ

พฒนาระบบทางทศนศาสตรของกลอง จากยคแรกๆ ทใชกลองโทรทรรศนเปนตวชวยใหไดภาพวตถทม

ความคมชด เหมาะสม แตยงคงใชตาของผสงเกตเปนอปกรณรบภาพ ดงนนกลองโทรทรรศนในชวงแรกจง

เปน กลองโทรทรรศนแบบหกเหแสง ซงใชเลนสชวยในการรวมแสงจากวตถ และทำใหเกดภาพทระนาบ

โฟกส ตอมา เซอร ไอแซค นวตน (Sir Isaac Newton) ไดมการพฒนากลองโทรทรรศนแบบใหมเพอแกไข

ขอบกพรองเกยวกบความคลาดส จงเกดเปน กลองโทรทรรศนแบบสะทอนแสง เนองจากกลองระบบนใช

กระจกโคงเปนอปกรณรวมแสง และทำใหเกดภาพ ทำใหไมตองกงวลเกยวกบปญหาเรองความคลาดส แต

กลองแบบหกเหแสงกกลบมาไดรบความสนใจอกครงเพราะไดมการคนพบวธปรบปรงระบบทศนศาสตร

โดยใชเลนสใกลวตถสองชนดประกบกนเพอลดความคลาดส ซงคนพบโดย Dolland ใ นป ค.ศ. 1760

กระทงเขาสยคการใชอปกรณรบภาพ เชน กลองถายภาพ หรอ ฟลม แทนการดดวยตาเปลาผาน

กลองโทรทรรศน ทำใหการเกบบนทกขอมลทางดาราศาสตรนนมความแมนยำของขอมลมากขน และไดม

การออกแบบกลองทใชทงเลนส และกระจกโคงในตวเดยวกน เปน กลองโทรทรรศนแบบผสม เพอ

วตถประสงคในการเกบบนทกขอมลดวยอปกรณรบภาพ ซงการเลอกใชงานกลองโทรทรรศนแตละ

ประเภทนนกขนกบความเหมาะสมในการสงเกตการณ และการเกบบนทกขอมล

!2.1 หลกการทำงานของกลองโทรทรรศน

เนองจากวตถทองฟาอยไกลจากโลกมากทำใหแสงจากวตถทเดนทางผานอวกาศมาถงผสงเกตม

ปรมาณนอยมาก ดงนนหนาทของกลองโทรทรรศน คอ การรวมแสงจากวตถใหมากทสดเพอใหวตถนน

สวางเพยงพอทจะตรวจพบไดดวยตา หรอใชอปกรณรบภาพ ดงนนการขยายภาพใหใหญขนจงไมใชจด

ประสงคหลกในการสรางกลองโทรทรรศน แตหากเปนความสามารถในการรวมแสง และการแยกแยะวตถ

ทอยไกล

คณสมบตทสำคญของกลองโทรทรรศน คอ ความสามารถในการรวมแสงของกลองหรอกำลงรวม

แสง (Light-gathering power) ซงกลองทมเลนส หรอกระจกขนาดใหญกจะสามารถรวมแสงไดมากกวา คา

กำลงรวมแสงนนเปนสดสวนโดยตรงกบกำลงสองของพนทร บแสงของกลอง ดงนนขนาดของ

กลองโทรทรรศนจงสมพนธกบขนาดของพนทรบแสงซงหาไดจากสมการพนทของวงกลม

! พนทรบแสงของกลอง

\ �× รศมหนากลอง2

ขนาดของกลองโทรทรรศนนนมกบอกเปนขนาดของเสนผานศนยกลางของกลอง เชน กลอง

โทรทรรศนขนาด 150 mm แสดงวากลองนมขนาดเสนผานศนยกลางกระจก หรอเลนส 150 mm วตถ

ทองฟาทอยไกลมาก กลองโทรทรรศนมหนาทรวมแสงจากวตถเหลานน นบแตมศกษาทางดาราศาสตรดวย

กลองโทรทรรศน การเพมขดความสามารถในการรวมแสง พฒนาการดานวสด และการปรบปรงรปแบบ

ทางทศนศาสตร ไดใหกำเนดกลองโทรทรรศนในรปแบบตางๆซงจำแนกเปนหลกๆดงน

1. กลองโทรทรรศนแบบหกเหแสง (Refracting Telescope)

กลองโทรทรรศนแบบหกเหแสงเปนกลองโทรทรรศนประเภทแรกทถกสรางขนโดยชางทำเลนส

ชาวฮอลแลน ชอ ฮานส ลเพอรช (Hans Lippershey) ใ นป ค.ศ. 1608 แตการถกนำมาใชงานในทาง

ดาราศาสตรเปนครงแรกโดย กาลเลโอ กาลเลอ ในการสองดดวงจนทร ป ค.ศ. 1609

!

!!

!รปท 1 กลองโทรทรรศนแบบหกเหแสง

ระนาบโฟกส

เลนสใกลตา

เลนสใกลวตถ

แสงจากวตถทองฟา

หลกการทำงานของกลองแบบหกเหแสง คอ การอาศยเลนสสองชนในการทำใหเกดภาพ ชนแรก

เรยกวาเลนสใกลวตถ (Objective lens) ทำหนาทรวมแสงจากวตถทองฟาซงมความสวางนอยใหมาตกทจด

โฟกส สวนชนทสองเรยกวาเลนสใกลตา (Eyepiece) ทำหนาทขยายภาพใหกบผสงเกต

ลกษณะของกลองโทรทรรศนแบบหกเหแสงนนจะเปนทอยาวทมเลนสปดสวนหวและทายของ

กลอง ขนาดความยาวของกลองจะเทากบผลรวมของขนาดทางยาวโฟกสของเลนสใกลวตถกบเลนสใกลตา

ภาพทไดจากกลองแบบหกเหแสงจะมความสวาง และคมชด เพราะในตวกลองนนไมมอปกรณชนใดขวาง

เสนทางเดนของแสง จงแทบจะไมมการสญเสยแสงเลย

! ขอจำกด และปญหาของกลองโทรทรรศนแบบหกเหแสง

ปญหาสำคญของกลองแบบหกเหแสง คอ เลนสนนทใชเปนเลนสใกลวตถมกจะมปญหาเรอง

ความคลาดส (Chromatic Aberration) ภาพทไดจากเลนสทมความคลาดสจะมแสงสรงกระจายอยทวทงภาพ

ทงนเนองจากแสงทผานเลนสเขามานนมความยาวคลนตางกน เมอผานเลนสกจะเกดการหกเหในมมทไม

เทากนจงทำใหไมรวมกนทจดเดยวกน ปญหานสามารถแกไขดวยการเพมเลนสเวาอกชนเขาไปประกบกบ

เลนสใกลวตถซงเปนเลนสนน เพอปรบโฟกสของแสงสตางๆใหไปตกทจดเดยวกน เรยกเลนสระบบนวา

เลนสแกความคลาดส(Achromatic lens) ทำใหสรงในภาพนอยลงจนแทบสงเกตไมเหน

!!!!!!!

รปท 2 เลนสนนทงสองดานจะเกดความคลาดส ซงกลองโทรทรรศนแบบสะทอนแสงยคหลงๆ จะ

ไดรบการแกไขดวยการใชชดเลนสแกความคลาดสดวยการเพมเลนสเวาเขาไปเพอใหแสง

หกเหทจดโฟกสเดยวกน แสงสรงทเกดจากความคลาดสจะลดลงเกอบหมด

!ปญหาของเลนสอกประการหนงคอประสทธภาพในการยอมใหแสงผาน เนองจากแสงบางสวนจะ

มการสะทอนกลบเมอกระทบผวเลนส และบางสวนถกดดซบโดยวสดทใชทำเลนส ดงนนเลนสในปจจบน

จงใชวสดทยอมใหแสงผานไดมาก ไ มมตำหนในเนอของเลนส และผานการเคลอบผวเพอลดการสะทอน

แสงทผวของเลนส ซงตองใชแกวทมคณภาพสง ไ มมตำหน และมกระบวนการพเศษในการเคลอบผว จง

ทำใหกลองโทรทรรศนแบบหกเหแสงมราคาสงกวากลองประเภทอนทมขนาดหนากลองเทากนมาก

นอกจากนกลองโทรทรรศนแบบหกเหแสงกไมสามารถใชในการสงเกตการณ หรอเกบขอมลใน

ชวงคลนอลตราไวโอเลตได เนองจากรงสอลตราไวโอเลตไมสามารถผานเลนสททำจากแกวได ดงนนนก

ดาราศาสตรจงไมใชกลองแบบหกเหแสงศกษาปรากฏการณทางดาราศาสตรในชวงรงสอลตราไวโอเลต

2. กลองโทรทรรศนแบบสะทอนแสง (Reflecting Telescope)

หลงจากกาลเลโอใชกลองโทรทรรศนแบบหกเหแสงสำรวจทองฟาไดไมนานกมการคนพบทาง

ดาราศาสตรเพมขนอกมากมาย ทำใหเกดความตองการกลองทมขนาดใหญขนเพอทจะรวมแสงจากวตถท

อยไกลออกไปใหไดมากทสด แตดวยขอจำกดของการสรางเลนส ดงนนจงมความพยายามทจะออกแบบ

ระบบกลองแบบใหมทสามารถสรางใหมขนาดใหญไดตามตองการ ใ นปค.ศ. 1663 เจมส เกรกอร(James

Gregory) นกคณตศาสตรชาวสกอตไดออกแบบกลองโทรทรรศนทใชกระจกโคงเปนตวรวมแสง และ

สะทอนแสง ซงเปนแนวคดแรกในการสรางกลองโทรทรรศนแบบสะทอนแสงแตกไมสามารถสรางได

เนองจากขาดชางทชำนาญในการขดกระจก จนกระทงนวตนไดออกแบบกลองทใชกระจกโคงเปนตวรบ

แสงขนมาใชในป ค.ศ.1668 และเสนอตอบณฑตยสถานองกฤษในปค.ศ.1672

นวตนสรางกลองโทรทรรศนแบบสะทอนแสงโดยอาศยหลกการของกระจกโคงเรยกกระจกนวา

กระจกปฐมภม(Primary Mirror) ทวางไวทายกลองใหสะทอนแสงมารวมกนทจดโฟกส จากนนแสงกจะ

สะทอนออกจากแนวกลองดวยกระจกราบอกชนทเรยกวา กระจกทตยภม (Secondary Mirror) เขาสเลนส

ใกลตาเพอขยายภาพวตถ และเรยกกลองโทรทรรศนแบบสะทอนแสงนวา กลองโทรทรรศนแบบนวโท

เนยน

รปท 3 กลองโทรทรรศนแบบนวโทเนยน

!ขอจำกด และปญหาของกลองโทรทรรศนแบบนวโทเนยน

ยคแรกๆ นนกลองแบบสะทอนแสง มปญหาเกยวกบความคลาดทรงกลม ซงเกดจากการใชกระจก

ผวโคงแบบทรงกลม ปจจบนการแกปญหานทำไดโดยใชกระจกผวโคงแบบพาราโบราเปนกระจกปฐมภม

แทน นอกจากนกระจกทตยภมทอยในกลองทำใหเกดการบงแสงบางสวน ทำใหภาพทไดมความสวางลด

ลงเลกนอย และหากกระจกทตยภมมขนาดใหญกจะทำใหภาพทไดมความสวางนอยลงตามไปดวย

นอกจากนการสะทอนภายในตวกลองยงทำใหเกดการสญเสยแสงไปบางสวน คอ ประมาณ 10-15 % ในการ

สะทอนแตละครง ดงนนหากมการสะทอนมากภาพทไดกจะยงมความสวางลดลงตามไปดวย

นอกจากปญหาเรองความคลาดทรงกลม และการสญเสยแสงในระบบกลอง กลองโทรทรรศนแบบ

สะทอนแสงยงเกดปญหาเนองจากการจดวางของกระจกตางๆ (Optical Misalignment) ใ นกลอง ซงหาก

กระจกปฐมภม และทตยภมเคลอนจากตำแหนงไปเพยงเลกนอยกจะทำใหภาพทไดมวลงอยางเหนไดชด

การเกบขอมลในทางดาราศาสตรนนความถกตองของขอมลเปนสงทสำคญมาก ดงนนการสราง

กลองโทรทรรศนซงเปนอปกรณหลกจะตองแกไขสาเหตทอาจจะทำใหขอมลผดพลาดไปใหเหลอนอยทสด

ความคลาดของเลนส และกระจกกเปนปจจยสำคญในการออกแบบกลองโทรทรรศนซงสามารถจำแนกออก

ไดดงน

1. ความคลาดส(Chromatic aberration) เกดขนเนองจากแสงทมความยาวคลนตางกนหกเหผาน

เลนสแลวไมไปยงจดโฟกสเดยวกน จงทำใหมแสงสรงปรากฏขนในภาพ

2. ความคลาดทรงกลม(Spherical aberration) เปนเพราะความไมสมบรณของการรวมแสง

เนองจากผวของเลนส หรอกระจกซงเปนสวนหนงของทรงกลม

3. ความคลาดแบบพ(Coma) จะทำใหภาพทไดเกดความพรามวของภาพเนองจากการวางตวของ

เลนสหรอกระจกในกลองโทรทรรศน ภาพทดาวทเกดความคลาดแบบพจะมลกษณะคลายพด

หรอหยดนำ

4. ความคลาดเอยง(Astigmatism) เนองจากผวโคงของเลนสหรอกระจกไมไดรปทรงทถกตอง จง

ทำใหแสงไมรวมกนเปนจด

5. ความผดรป (Distortion) เนองจากความโคงของผวเลนสหรอกระจกทำใหกำลงขยายของภาพ

ไมเทากนทวทงภาพ

นอกจากกลองโทรทรรศนแบบนวโทเนยน ยงมกลองโทรทรรศนสะทอนแสงแบบอนๆดวย เชน

แคสสเกรน (Cassegrain) แนสมธ (Nasmyth) และเฮอรเชลเลยน (Herschelian) เปนตน

!!!!!

!!

เลนสใกลตา

เลนสใกลตา

เลนสใกลตา

รปท 4 กลองโทรทรรศนสะทอนแสงแบบ แคสสเกรน แนสมธ และเฮอรเชลเลยน

กลองโทรทรรศนสมยใหมอยางเชนกลอง รทช-เครเตยง(Ritchey-Chrétien) ซงพฒนามาจากกลอง

แบบแคสสเกรน ดวยกระจกรปทรงไฮเพอรโบลา และการปรบปรงระบบทางเดนแสงทำใหปญหาเกยวกบ

ความคลาดทรงกลม และความคลาดพหมดไป นอกจากนความคลาดแบบอนๆ ยงลดลงจนแทบจะหมดไป

อกดวย

3. กลองโทรทรรศนแบบผสม

กลองโทรทรรศนแบบผสม(Catadioptic Telescope) เปนกลองโทรทรรศนทใชทงเลนส และกระจก

ทำงานรวมกน โ ดยกระจกโคงทำหนาทรวมแสงเหมอนกลองแบบสะทอนแสง และใชเลนสปรบแกภาพ

(Corrector Plate) เพอแกไขความคลาดทรงกลมของกระจกปฐมภม

กลองโทรทรรศนแบบผสมนทนยมใชกนมากมสองแบบ คอ แบบ ชมดท แคสสเกรน(Schmidt

Cassegrain) ซงมความยาวโฟกสคอนขางยาว และมลำกลองสนกะทดรด เนองจากมการออกแบบใหแสง

สะทอนกลบไปมาภายในกลองหลายครง และแบบ มคซทอฟ แคสสเกรน(Maksutov Cassegrain) ทมความ

ยาวโฟกสยาวมาก และมความคมชดในระดบทเทยบไดกบกลองหกเหแสงทมขนาดเทากน ซงนยมใชใน

การสงเกตดาวเคราะห และวตถทตองการความคมชดสงเชน ดาวค เปนตน

!

รปท 5 กลองแบบผสมชมดท แคสสเกรน(Schmidt Cassegrain)

!!!

!รปท 6 มคซทอฟ แคสสเกรน(Maksutov Cassegrain) ใชการเคลอบผวเลนสปรบแกภาพ

ใหเปนตวสะทอนแสงเหมอนกระจกทตยภม

เลนสใกลตา

แสงจากวตถทองฟา

กระจกปฐมภม

กระจกทตยภม

เลนสใกลตา

เลนสปรบแกภาพ

แสงจากวตถทองฟา

กระจกปฐมภม

กระจกทตยภม

2.2. คณสมบตทสำคญของกลองโทรทรรศน

กลองโทรทรรศนมคณสมบตพนฐานซงจำเปนตองรเพอทจะสามารถนำมาประยกตในการเลอกใช

งานกลองโทรทรรศนแตละประเภทใหเหมาะสมกบกจกรรม ซงคณสมบตทสำคญมดงน

1. กำลงรวมแสง (Light gathering power)

กำลงรวมแสงของกลองโทรทรรศนจะขนอยกบพนทรบแสงของกลองโทรทรรศน(Aperture) ซง

มกจะบอกเปนขนาดเสนผานศนยกลางของเลนสใกลวตถสำหรบกลองแบบหกเหแสง และเปนขนาดเสน

ผานศนยกลางกระจกปฐมภมสำหรบกลองแบบสะทอนแสง ใ ชสญลกษณ D แทนเสนผานศนยกลางของ

พนทรบแสง เมอเปรยบเทยบขนาดของเสนผานศนยกลางของกลองชนดเดยวกนแต มพนทเสนผาน

ศนยกลางของพนทรบแสง (อาจเปนเลนส หรอกระจกโคงตามประเภทของกลองโทรทรรศน) ไ มเทากน

กลองทมขนาดเสนผานศนยกลางมากกวาสองเทา จะมกำลงรวมแสงมากกลองทมขนาดเลกกวากวาสเทา

!!!!!

!

!!!

รปท 7 พนทรบแสง = πD2

! 2.กำลงแยกภาพ (Resolving Power)

กำลงแยกภาพ คอ ความสามารถในการแยกแยะวตถทอยใกลกนได กลองโทรทรรศนทมกำลงแยก

ภาพตำ(คาตวเลขกำลงแยกภาพสง) จะไมสามารถแยกภาพวตถทอยใกลกนออกจากกนได ภาพทไดจะเหน

วาเปนวตถเดยวกน

\ \

รปท 8 เปรยบเทยบกำลงการแยกภาพของของโทรทรรศน

ความสามารถในการแยกวตถสองอนทอยใกลกนออกจากกน

! กำลงการแยกภาพสามารถหาไดจากสตร ทเรยก ขดจำกดของดอว ซงสามารถใชไดกบ

กลองโทรทรรศน กลองจลทรรศนหรอเลนสกลองถายภาพ โดยสตรของนขนอยกบหนวยทใชในการวด

R = 4.56/D D ในหนวยนว, R ในหนวยฟลปดา

R = 11.6/D D ในหนวยเซนตเมตร, R ในหนวยฟลปดา

ซง D คอเสนผานศนยกลางของพนทรบแสง

และ R กำลงการแยกภาพของอปกรณ

! 3. กำลงขยาย (Magnification)

กำลงขยายของกลองโทรทรรศนกคอความสามารถในการขยายภาพของกลองโทรทรรศน ทำให

เหนวตถมขนาดใหญขน คากำลงขยายของกลองนนหาไดจาก

!

�  

!การเพมคากำลงขยายของกลองโทรทรรศนนนในทางปฏบต ทำไดโดยการเปลยนเลนสใกลตาทม

คากำลงขยายทตองการเพอใหเหมาะสมกบวตถทองฟาทตองการสงเกต สงทตองคำนงในการเปลยนกำลง

ขยายของกลองโทรทรรศน กคอ ขนาดของภาพทปรากฏ และความคมชดของภาพทได เนองจากวตถบาง

ประเภทอาจไมจำเปนทจะตองใชกำลงขยายมาก แตตองการมมมองทกวาง เชน กระจกดาวลกไก เนองจากม

ขนาดเชงมมใหญการใชกำลงขยายมากจะทำใหไมสามารถเหนรปรางลกษณะ การรวมกลมกน ของกระจก

ดาว แตจะเหนเพยงดาวไมกดวงกระจายในภาพเทานน

!

วตถทมแสงสวางนอย การเพมกำลงขยายมากขนกจะทำใหสญเสยความคมชดไปดวย เพราะความ

ละเอยดภาพ (Resolution) นนขนอยกบพนทรบแสงของกลอง และสภาพอากาศขณะสงเกต ดงนนการเพม

กำลงขยายมากขนแตแสงทไดเทาเดม กจะทำใหภาพมด และมวกวาเดม ดงนนจงมขดจำกดของกำลงขยายท

สามารถเพมขนไดเทานน คากำลงขยายททำใหไมสามารถแยกแยะรายละเอยดของวตถได เรยกวา กำลง

ขยายสงสดของกลองโทรทรรศน (Maximum Practical Visual Magnification)

ปจจยดานสภาพอากาศนนกมผลตอคากำลงขยายภาพสงสดของกลองโทรทรรศน เพราะหาก

บรรยากาศมความแปรปรวนมาก การเพมคากำลงขยายมากขนยอมหมายถงการเพมความแปรปรวนเหลานน

เขาไปในภาพดวย ภาพทปรากฏจะมการสนอยางเหนไดชด ดงนนการดดาวในสภาพอากาศทแปรปรวนมก

ใชกำลงขยายไมสงมากนกเพอรกษาความคมชด และรายละเอยดของภาพไว

สำหรบกลองโทรทรรศนทมขนาดไมใหญมาก คากำลงขยายสงสดนนหาไดจากขนาดหนา

กลอง(หนวยเปนนว) × 50 เชน กลองขนาด 4 นว กำลงขยายสงสดทควรใชไมเกน 200เทา !

�

รปท 9 การเพมกำลงขยายใหกบกลองโทรทรรศนจาก 50 เทา เปน 200 เทา

ในคนทสภาพอากาศด ภาพทไดจะมความคมชดถงแมใชกำลงขยายสง

! 4.ความยาวโฟกส (Focal length)

คอ ระยะทางจากผวหนาของเลนส (กลองหกเหแสง) หรอผวกระจกปฐมภม(กลองสะทอนแสง)

จนถงจดโฟกส ใชสญลกษณ F แทนความยาวโฟกส !

\ \

รปท 10 แสงทเกดจากเลนสและกระจกจะมารวมกนอยทจดโฟกส (www.britannica.com)

5. อตราสวนความยาวโฟกส (Focal Ratio)

คอ อตราสวนระหวางความยาวโฟกสกบขนาดหนากลอง(F/D) ใชสญลกษณ f แทนอตราสวนทาง

ยาวโฟกส เชน f/8 ตวเลขนอยๆ แสดงวาแสงโฟกสทระยะใกลเมอเทยบกบขนาดหนากลองทำใหกลองม

ขนาดเลกลงแตการสรางกระจกแบบนทำไดยากเนองจากปญหาความคลาดตางๆ จะเพมขนดวย สวนกลอง

ทตวเลขมากๆ จะทำใหแสงโฟกสทระยะไกลเมอเทยบกบขนาดหนากลอง กลองแบบนจะมขนาดยาว ซง

งายตอการผลตกระจก และปญหาเรองความคลาดทรงกลมและ ความคลาดพกจะมนอยกวา

กลองทมอตราสวนความยาวโฟกสนอยจะมความไวแสง หรอ “ความเรว”ในการรวมแสงมากกวา

เหมาะสำหรบใชในการเกบขอมลดวยอปกรณถายภาพ เนองจากจะสามารถเกบแสงไดมากกวาในเวลาทเทา

กน และเหมาะกบการใชเกบขอมลวตถทองฟาทมความสวางนอย หรออยไกลมากๆ

6.ขอบเขตภาพ (Field of View)

ขอบเขตภาพ คอ พนทของทองฟาทมองผานกลองโทรทรรศน การคำนวณหาขอบเขตภาพนนตอง

ทราบ คาความยาวโฟกสของเลนสใกลตา(e) ขนาดเสนผานศนยของบาเรลเลนสใกลตา (คอเสนผาน

ศนยกลางของ Focuser) และมมมองภาพของเลนสใกลตา ขอมลของเลนสใกลตาจะระบไวขางๆเลนส !

!

รปท 11 วตถทองฟามขนาดปรากฏตางกน เราสามารถเลอกขอบเขตภาพของกลองโทรทรรศนให

เหมาะสมกบขนาดปรากฏวตถทองฟาได (ภาพโดย:NASA/JPL-Caltech)

!!

การหาขอบเขตภาพหาไดจากขอบเขตภาพของเลนสใกลตา/กำลงขยายภาพทใช โ ดยขนาดของ

ขอบเขตภาพของเลนสใกลตาจะเปลยนไปตามชนด ขนาด และทางยาวโฟกสของเลนสใกลตา เชน

กลองโทรทรรศน มความยาวโฟกส 1,200 มลลเมตร ใชกบเลนสใกลตาความยาวโฟกส 25 มลลเมตร กำลง

ขยายทไดคอ 48 เทา

สำหรบเลนสใกลตาแบบ Kellner มขอบเขตภาพ = 40 องศา

มมมองภาพเมอมองผานกลองโทรทรรศน =

�

= 0.83 องศา

= 50.0 ลปดา

สำหรบเลนสใกลตาแบบ Plossl มขอบเขตภาพ = 52 องศา

ขอบเขตภาพเมอมองผานกลองโทรทรรศน =

�

= 1.08 องศา

= 65.0 ลปดา

!2.3. เลนสใกลตา

เลนสใกลตาอนแรกไดถกสรางขนนอกเหนอจากแวนตาทวไปในชวงปค.ศ.1608-1609 โ ดย ฮานส

ลเปอรช ( Hans Lipershy ) ซงเปนเลนสนน แตกยงไมเปนทเขาใจถงหลกการทำงานของเลนสใกลตานนด

นก หลงจากนนประมาณ 5-6 ป ฮานสกไดสรางเลนสใกลตาทใชอยางจรงจงขน และไดมการออกแบบ

พฒนาเลนสใกลตาหลายรปแบบเพอสนองตอการสงเกตการณทองฟา และเหมาะสมกบกลองโทรทรรศน

ไดแก

1. เลนสใกลตาแบบ Huygenian

ในปค.ศ. 1703 เลนสใกลตาแบบไฮเกนส (Huygens) ไ ดถกประดษฐขนโดย

ครสเตยน ไ ฮเกนส (Christian Hygens) ซงเปนเลนสใกลตาทมราคาไมแพง สามารถ

สรางไดงาย โ ดยนำเลนสนนดานเดยว 2 ชนมาเรยงตอกน แตใชงานไดไมดเมอใชกบ

กลองดดาวซงมขนาดสดสวนทางยาวโฟกสทตำกวา f/10 ซงพบความคลาดเคลอนใน

หลายๆ อยางของภาพทได

!!!

2. เลนสใกลตาแบบ Ramsden

ในปค.ศ.1782 เจซซ แรมสเดน ( Jesse Ramsden) ไ ดประดษฐเลนสใกลตาขน

จากใชเลนสนนดานเดยว 2 ชน โดยหนดานนนเขาหากน ขอดของเลนสใกลตาประเภท

น คอ ไ มเกดการบดเบยวของรป และเปนตนแบบพนฐานทใชในการผลตเลนสใกลตา

ประเภทเคลเนอร( Kellner) และพลอซเซล ( Plossl) ใ นยคถดมา แตเลนสใกลตา

ประเภทนกมปญหาเกยวกบระยะหางในการมองเหนซงสนมาก เพราะถาหากตองการ

มองภาพจากกลองดดาว จะตองสองผานเลนสใกลตาในระยะทใกลมาก ยงไปกวานน

เลนสใกลตาประเภทนยงพบปญหาจากการคลาดสและความคลาดทรงกลม ทำใหภาพท

ไดมสรง และมความคมชดของภาพไมสมำเสมอทวทงมมมองของเลนสใกลตา (อน

เนองมาจากจดโฟกสทเหมาะสมของภาพเปนทรงโคง จงทำใหเมอปรบความคมชดของ

ภาพทอยตรงกลางใหชด ภาพทบรเวณขอบกจะไมชด และในทางตรงขามกนเมอปรบ

ความคมชดของภาพทอยบรเวณขอบใหชด ภาพทอยตรงกลางกจะไมชด)

3.เลนสใกลตาแบบ Kellner

ในปค.ศ. 1849 คารล เคลลเนอร (Carl Kellner)ไดปรบปรงเลนสใกลตาในรป

แบบของ แรมสเดน ขนใหม ซงการปรบปรงครงนเปนจดเรมตนของเลนสใกลตาสมย

ใหม โดยการใชเลนสใกลตาซงเปนเลนสแกความคลาดส (Achromatic ) ทตอกน 2 ตว

ระบบนสามารถแกความคลาดสไดด และมจดเดนของเลนสใกลตา คอ มระยะหางใน

การมองเหนทด และขจดปญหาเกยวกบของความคลาดตางๆ ไดเกอบหมด เลนสใกลตา

นยงสามารถใชไดดเมอใชกบกลองดดาวซงมคาอตราสวนทางยาวโฟกสทตำถง f/6 แต

เลนสใกลตาประเภทนจะมแนวโนมทจะเกดการกระเจงของภาพภายในเลนสใกลตา

4.เลนสใกลตาแบบ Plossl

ซมอน พอลซเซล (Simon Plossl) ไ ดดดแปลงลกษณะการออกแบบของเคลล

เนอรในปค.ศ. 1860 ซงเลนสใกลตาแบบนใชเลนสแกความคลาดส สองชดซงจะชวย

ลดความคลาดตางๆ ไ ดมากกวาเลนสใกลตาแบบ เคลลเนอร นอกจากนนเลนสใกลตา

แบบนยงสามารถใชกบกลองดดาวซงมคาอตราสวนความยาวโฟกสไดสนถง f/4 ทำให

ใชกนแพรหลายแมแตในกลองขนาดใหญเชน Meade LX200 16” SCT

!!!!

5.เลนสใกลตาแบบ Orthoscopic

เอรนสต คารล แอบเบ (Ernst Karl Abbe) ไ ดประดษฐเลนสใกลตาแบบ

orthoscopic ขนในปค.ศ. 1880 โ ดยใชเลนสประกบกน 3 ตว(triplet) ซงการออกแบบ

เลนสแบบนนบไดวาเปนการออกแบบทดทสดในศตวรรษท 20 ซงเลนสใกลตาแบบน

ไดรวมเอาคณสมบตทดของระยะหางในการมองเหนกบการแกการบดเบยวของภาพท

ขอบของเลนสใกลตา(ความคลาดพ) รวมถงความคลาดอนๆ นอกจากนยงมขอบเขตของ

ภาพทมองเหน(field of view) ระหวาง 30 ถง 50 องศา

6.เลนสใกลตาแบบ Erfles และ Konigs

เลนสใกลตาของ เออรเฟลส ไ ดถกคดคนขนในปค.ศ. 1917 โ ดย เฮยนรช เอ

อรเฟลส ( Heinrich Erfle) โดยมจดเดนทมขอบเขตของภาพทมองเหนทกวางเปนพเศษ

(ประมาณ 60 ถง 70 องศา) แตมขอเสย คอ คณภาพของภาพทมองเหนบรเวณขอบจะ

นอยกวาภาพทอยตรงกลาง และในปค.ศ.1930 อลเบอรท โ คนก (Albert Konig) ไ ด

พฒนาการออกแบบเลนสใกลตาของ เออรเฟลส ใหมความยาวโฟกสสนลง

การเลอกใชประเภทของเลนสใกลตาควรคำนงถง ขนาดของลำแสงทรอดผาน

ออกมาจากเลนสใกลตา (Exit pupil) ควรมคาเทากบหรอใกลเคยงกบขนาดเสนผาน

ศนยกลางของรมานตาของมนษยซงอยระหวาง 4 -7 มลลเมตร ซงจะชวยใหเหนภาพ

ของวตถผานเลนสใกลตาไดงายขน

!2.4 ระบบฐานยดกลองโทรทรรศน

กลองโทรทรรศนทกชนดจำเปนจะตองมฐานยด (Mount) หรอขาตง เนองจากกลองมนำหนกมาก

การถอกลองขณะดวตถทองฟาจะทำใหภาพสนไหว และไมสามารถสงเกตไดเปนระยะเวลานาน ความ

มนคงแขงแรงของฐานยดกลองจงเปนปจจยสำคญในการใชงาน โดยเฉพาะในการเกบบนทกขอมล หรอการ

ถายภาพทางดาราศาสตรทอาจตองใชเวลานาน ดงนนฐานยดกลองจำเปนจะตองมมอเตอรขบเคลอน และ

โปรแกรมทใชในการสง (software) ในการหมนกลองใหตดตามวตถทองฟาทตองการสงเกต และเกบขอมล

ไดอยางแมนยำ ระบบฐานยดกลองสามารถแบงออกเปนสองประเภทคอ

1.ฐานยดมมเงยมมทศ (Altazimuth Mount)

2.ฐานยดพกดศนยสตร (Equatorial Mount)

!!!!

1.ฐานยดมมเงยมมทศ (Altazimuth Mount)

ฐานยดมมเงยมมทศ เปนฐานทสามารถเคลอนทไดสองแกน คอ แนวราบ(Azimuth) และยกขนเปน

มมเงย (Altitude) ใ นอดตฐานยดแบบนใชกบกลองโทรทรรศนขนาดเลกเนองจากไมสามารถตดตามดาวได

โดยอตโนมต ทำใหผสงเกตตองคอยปรบมมใหวตถอยในกลองตลอดเวลา แตปจจบนไดมการพฒนาการ

ควบคมกลไกการหมนของกลอง และดวยเทคโนโลยการระบตำแหนงดวยดาวเทยม (GPS) จงชวยใหฐาน

ยดแบบมมเงยมมทศ สามารถตดตามดาวไดอยางแมนยำ

!รปท 10 ซาย ฐานยดแบบมมเงยมมทศทไมสามารถตามดาวไดตองปรบดวยมออยตลอดเวลา

ขวา คอ กลองทยดกบระบบฐานมมเงยมมทศทตดตงมอเตอรสำหรบการเคลอนททง

สองแกนทำใหสามารถเคลอนทตามดาวไดโดยอตโนมต

2. ฐานยดพกดศนยสตร (Equatorial Mount)

ฐานยดพกดศนยสตร นนใชตดตงกลองสำหรบการสงเกตการณ และเกบขอมลทางดาราศาสตร

เนองจากสามารถตดตงมอเตอรททำใหสามารถเคลอนทตดตามวตถทองฟาทสนใจได ฐานยดกลองแบบน

มการเคลอนทสองแกน คอ แกนไรทแอสเซนชน (Rigth Ascention) และแกนเดคลเนชน(Declination) ซง

เปนการเคลอนทในระบบเสนศนยสตรทองฟา

!!!!!!!!

แกนหมนแกนไรทแอสเซนชน

แกนหมนของโลก

หลกการตดตงกลองบนฐานพกดศนยสตร คอ ใ หแกนไรทแอสเซนชน ของฐานยดนนขนานกบ

แกนหมนของโลก และหมนกลองดวยอตราเดยวกบการเคลอนทของวตถบนทองฟา(ใกลเคยงกบการหมน

ของโลกมาก คอ 1รอบใชเวลา 24 ชวโมง) โดยทศทางการหมนนนสวนทางกบการหมนของโลก (โลกหมน

ในทศทวนเขมนาฬกาหรอจากตะวนตกไปทศตะวนออก) ซงเปนการชดเชยตำแหนงการเคลอนทปรากฏ

ของวตถทองฟาเนองจากการหมนของโลก ดงนนภาพวตถจงปรากฏอยในกลองตลอดเวลาททำการ

สงเกตการณ

!

รปท 11 กลองโทรทรรศนสะทอนแสงตดตงบนฐานยดพกดศนยสตรทองฟา

โดยการตงฐานกลองใหแกนไรทแอสเซนชนขนานกบแกนหมนของโลก

!2.5.กลองโทรทรรศนแบบ ดอปโซเนยน (Dobsonian telescope)

กลองโทรทรรศนแบบดอปโซเนยน เปนกลองทเกดจากการใชตวกลองแบบนวโทเนยน กบฐาน

กลองแบบ ฐานยดมมเงยมมทศ (Altazimuth Mount) ออกแบบโดย John Dobson ในปค.ศ. 1960 ซงไดรบ

ความนยมมากเนองใชงานไดงายเพราะกลองเคลอนไหวในแนว ขนลงและหมนรอบตวเอง กลไกการขบ

เคลอนกลองสามารถ ทำขนมาไดเอง การตดตงทไมยงยากทำใหสามารถเคลอนยายไดสะดวก การทกลองด

อปโซนเนยนใชตวกลองเหมอนแบบนวโทเนยนทำใหสามารถ สรางกลองใหมขนาดใหญไดตามขนาดของ

กระจกโดยสามารถลดนำหนกของตวกลองโดยการเลอกใชวสดทเบา ซงจะทำใหกลองมนำหนกนอยลงเมอ

เทยบกบกลองประเภทอนทมขนาดกระจากเทากน ถากลองทมขนาดใหญจงสามารถใชดวตถทอยเลยระบบ

สรยะออกไปได เชน กาแลกซ เนบวลา และกระจกดาว

!!!!

!!!

!!!!

รปท 12 กลองโทรทรรศนแบบดอปโซเนยน

! กลองดอบโซเนยนไดเปรยบกลองประเภทอนทมความสะดวกในการตดตง และการเคลอนยายแตก

มขอจำกดซงควรพจารณา อยเชนกน การทเปนระบบมมเงยมมทศ ทำใหคอยปรบกลองทกสองถงสามนาท

เพอใหวตถอยในชองมองภาพ และไมสามารถใชพกดทองฟาแบบระบบเสนศนยสตร (Equatorial system)

เพอชวยในการหาวตถได และตำแหนงจดกลางศรษะกยงเปนจดบอดสำหรบกลองทใชฐานแบบมมเงยมม

ทศซงกลองดอปโซเนยนกอยในกลองทใชฐานแบบนดวย และสดทายคอการตดตงอปกรณบนกลองไมวา

จะเปนกลองถายภาพ กลองเลง หรอเลนสตาทมนำหนกมากอาจทำใหกลองเสยสมดลไดซงตองเพมตมถวง

เพอไหนำหนกทายกลองกบหนากลองสมดลกน เพอปองกนไมใหนำหนกหนากลองถวงมากจนกลองพบ

ตกลงมาเมอดวตถทมมมเงยสง

!!!!

!!!!!!!

กจกรรม

การสรางกลองโทรทรรศนอยางงาย ! กลองโทรทรรศนเปนอปกรณสำคญของการศกษาดาราศาสตรมาเปนระยะเวลานาน ยอนกลบไปป

ค.ศ. 1610 อนเปนชวงเรมตนของการเปลยนถายจากดาราศาสตรยคเกาสดาราศาสตรยคใหม กาลเลโอ กาล

เลอ เปนบคคลแรกทใชกลองสองทางไกลทมกำลงขยายเพยง 30 เทา สำรวจบรวารของดาวพฤหสบด ดาว

เสาร และวตถทองฟาอนๆ และเปนจดเรมตนของการสำรวจทองฟาดวยกลองโทรทรรศน

!วตถประสงคของกจกรรม

1.เพอใหเขาใจโครงสรางพนฐานของกลองโทรทรรศนแบบหกเหแสง

2.นกเรยนสามารถประดษฐกลองโทรทรรศนแบบหกเหแสงใชเพอใชสำรวจวตถทองฟา ดวงจนทร

ดาวเสาร ดาวพฤหสบดได

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

ภาพอปกรณและกลองทประกอบเสรจแลว (รายการบางอยางอาจไมตรงกบทเขยนไว)

!!!!

¯ ˜ È

Ú Ú ÔÍÔ

Ì

ÔÚ ÓÚ

ÔÚ ¯– ›˜ Ó ÔÒÓ ® Í Ô ÓÚ Ô Ó Ô Ô ÌÚ Ó ÔÒÓ Ô ÏÚ Ó ÔÒÓ Ô Ô Ô ÎÚ flΩ∏Ʊ≥ø¨∑Ω È Ú È Ú Ô ÍÚ –¥±≠≠¥ ÔÚÓÎ ÓÎ Ú Ô ÈÚ Ó ® Í ËÚ ÁÚ ÀÛ›ø≥∞ ÔÚ Û

¯ ˜

Ò Ô Ì

วสดอปกรณ

1.ทอนำประปา (PVC) ขนาด 2 1/2 นว x 60 เซนตเมตร จำนวน 1 ทอน

2.ทอนำประปาขนาด 1 นว ยาว 20 เซนตเมตร ขยายปลายทอ 1 ดาน จำนวน 1 ทอน

3.ขอตอตรงขนาด 2 1/2 นว จำนวน 1 อน

4.ขอลด 2 1/2 นว ไป 1 นว กลงผวดานในใหสามารถสอดทอ 1 นวทะลผานไดอยางสะดวก จำนวน

1 อน

5.เลนสวตถชนด Achromatic ขนาดเสนผานศนยกลาง 70 มม. ความยาวโฟกส 700 มม. จำนวน 1

ชด

6.เลนสใกลตาชนด Plossl ขนาด 1.25 นว ความยาวโฟกส 25 มม. จำนวน 1 อน

7.ฟองนำแบบบาง สดำไมสะทอนแสง ขนาด 20 x 60 เซนตเมตร

8.ชดขาตงกลองทำจากทอเหลก

9.U-Camp และวงแหวน สำหรบยดกลองเขากบขาตง

10.สกร-นอต และอปกรณอนๆ

!!

ขนตอนการประกอบ

1.เนองจากอปกรณตางๆ ทางทมงานไดจดเตรยม และตดแตงใหเรยบรอยแลว นกเรยนจงสามารถ

ประกอบชดอปกรณดงกลาวไดเลย

2.การประควรเรมจากประกอบเลนสวตถ โดยประกบเลนสเวากบเลนสนนใหถกดาน ยดตดเลนส

ทงสองดวยหวงยดจบเลนสวตถ กรณนกเรยนประดษฐกลองเองและไมสามารถจดหาหวงยดจบ

เลนสได สามารถใชเทปใสตดเปนชนเลกๆ 3 ชนแปะทขอบเลนสเวาดานทหนเขาหาเลนสนน

จากนนใชเทปใสพนรอบเลนสทงสองใหยดตดกนได

3.นำเลนสวตถทประกบคกนแลวใสในขอตอตรงขนาด 2 1/2 นว หนดานทเปนเลนสเวาเขาดานใน

ลอคเลนสไวใหแนนดวยวงแหวนลอคเลนส

4.นำฟองนำแบบบางๆ มาตดขนาดใหพอดกบพนทดานในของทอขนาด 2 1/2 นว แลวใสเขาในทอ

นำ

5.นำทอขนาด 1 นว สอดผานทอลด (รายการท 4) ใหปลายดานทขยายขนาดอยดานทเปน 2 1/2 นว

ตดทจบเลนสตาเขากบปลายอกดาน

6.ตดขอลด 2 1/2 นว ไป 1 นว เขากบทอขนาด 2 1/2 นว ปลายอกขางของทอ 2 1/2 นว ใสขอตอตรง

ซงไดตดเลนสวตถเอาไวแลวเขาไป โดยหนดานทใสเลนสวตถออกดานนอก

อปกรณทตอเสรจแลวจากขอ 1-6 ตอไปนจะเรยกวา กระบอกกลองโทรทรรศน

!7.นำกลองโทรทรรศนทประกอบเสรจแลว ใสหวงจบกลอง โดยสอดเขาจากทางดานเลนสใกลตา

กะตำแหนงใหอยกงกลาง หมนสกรลอคใหแนนพอประมาณ

8.ใสกรลอคเลนสตา, สกรลอคโฟกส และหวงสำหรบเลงตำแหนงดาว

9.ประกอบสวนทเปนขาตงกลอง ซงประกอบดวยเหลก 5 ทอน สามทอนทมเกรยวทปลายขางหนง

จะเปนสามขาทตงกบพน สวนทเหลอจะเปนเสาสำหรบตอกบกลองโทรทรรศน หมนสกรลอคให

แนน

10.ใสเหลก U-Camp เขาทปลายดานบนสดของขาตง จากนนนำกลองโทรทรรศนทประกอบแลว

ในขอ 7 มาตดเขากบขาตงกลอง

11.ทดลองสองกลองไปยงวตถทระยะไกลๆ เลงตำแหนงใหตรงกบตนไม เสาธง หรออนๆ จากนน

ทำการปรบกลองหาระยะชด โ ดยปรบทอโฟกส (ทอขนาด 1 นว อปกรณรายการท 2) เขาไป

เรอยๆ จนสด แลวเรมขยบทอออกอยางชาๆ สงเกตภาพทเกดขนจากเลนสใกลตา

12.การสองกลองไปยงวตถจะมระยะชดสดทระยะเดยว ขนอยกบวตถอยใกล หรอ ไ กลแคไหน

โดยนกเรยนสามารถเรยนรจากการปรบหาระยะชดในขอ 11

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

แบบบนทกกจกรรม

การสรางกลองโทรทรรศนอยางงาย

!ขอมลของกลองโทรทรรศนทประกอบ

ความยาวโฟกสของเลนสวตถ 700 มม. ความยาวโฟกสของเลนสใกลตา 25มม.

ขนาดเสนผานศนยกลางหนาเลนส 70 มม. !1.ใหผทำการทดลองสองกลองไปยงวตถทระยะใกลๆ ประมาณ 500 เมตร ปรบโฟกสใหเหนภาพชดทสด จด

ตำแหนงระยะโฟกสบนกระบอกโฟกสไว จากนนปรบกลองสองไปยงวตถทไกลขน ประมาณ 10 กโลเมตรขน

ไป ปรบภาพใหชด

1.1.ความยาวของกระบอกโฟกสเมอสองวตถในระยะใกล กบระยะไกลสดตางกนอยางไร !………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………….. !1.2.ภาพทเหนผานกลองมลกษณะอยางไร (วาดภาพประกอบ) !!!1.3.กำลงขยายของภาพทนกเรยนมองเหนนมขนาดเทาใด !

……………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………. !2.ปรบกลองไปยงวตถทระยะไกลๆ นำกระดาษมารบภาพบรเวณดานหลงกลองทระยะโฟกส (โดยเอาเลนสใกลตา

ออก) จากนนปรบโฟกสของกลองใหเหนภาพบนกระดาษชดทสด สงเกตภาพทเกดขน (อาจจะตองหาผาหรอวส

ดอนๆ มาบงแสงบรเวณดานหลงกลองใหมดมากทสดเทาทจะทำได)

2.1.วาดภาพจากสงทเหนบนกระดาษ !!!2.2.นกเรยนคดวาภาพทเกดขนเปนภาพจรงหรอภาพเสมอน

………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………..