การบรหารความเสยง

กลมตรวจสอบภายในระดบกระทรวง กระทรวงศกษาธการ

คานา

การบรหารความเสยง นบเปนเครองมอสาคญและมประโยชนในการบรหารจดการองคกร ใหสามารถบรรลเปาหมายและวตถประสงคตามทกาหนดไวไดอยางมประสทธภาพประสทธผลดวยการบรหารปจจยและควบคมกจกรรมทงกระบวนการดาเนนงานตาง ๆ โดยลดมลเหตของแตละโอกาสทกอใหเกดความเสยหาย ทงน เพอใหระดบและขนาดของความเสยหายทจะเกดขนกบองคกร ในอนาคตอยในระดบทองคกรยอมรบได หรอควบคมไดอยางเปนระบบทวทงองคกร ดงนน เพอเปนแนวทางในการดาเนนงานบรหารความเสยง และเปนสอกลางทชวยสรางความร ความเขาใจใหกบผบรหารและบคลากรของสวนราชการและสถานศกษาในสงกดกระทรวงศกษาธการ เกยวกบเรองการบรหารความเสยง และเพอรองรบตอการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของสภาพแวดลอมภายนอก ทสงผลกระทบตอการดาเนนงานภายในกระทรวงศกษาธการ กลมตรวจสอบภายในระดบกระทรวง จงไดจดทาคมอการบรหารความเสยง เพอนาไปสการปฏบต โดยอางองกรอบงานการบรหารความเสยงตามแนว COSO และแนวทางการตรวจสอบและประเมนผลภาคราชการ ทงน สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการหวงเปนอยางยงวาคมอฉบบนจะชวยสนบสนนและสงเสรม ใหหนวยงานภายในกระทรวงศกษาธการ มการบรหารความเสยงอยางเปนระบบทวทงองคกร โดยนาคมอทจดทาขนนไปเปนแนวทางในการปฏบตตอไป

สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ กลมตรวจสอบภายในระดบกระทรวง

กนยายน ๒๕๕๖

สารบญ หนา

คานา บทท 1 ขอบเขตทวไป 1 วตถประสงคของคมอการบรหารความเสยง 1 ความจาเปนของการบรหารความเสยง 1 ความหมายและคาจากดความของการบรหารความเสยง 3 บทท 2 แนวทางการบรหารความเสยงของสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ 7 หลกการสาคญในการบรหารความเสยง 7 วตถประสงคของความเสยง 10 กรอบการบรหารความเสยงตามแนวทางของ COSO 10 บทท 3 วธการและขนตอนการจดทาระบบบรหารความเสยง 19 วธการจดทาระบบบรหารความเสยง 19 ขนตอนการจดทาระบบบรหารความเสยง 21 ปจจยททาใหการบรหารความเสยงลมเหลว 38 ประโยชนของการบรหารความเสยง 39 ปจจยสาคญททาใหการบรหารความเสยงประสบผลสาเรจ 39 การจดทา และแบบฟอรมการรายงานการบรหารความเสยง 40 สรปขนตอนการปฏบตงานการบรหารความเสยง 49 บรรณานกรม 51 ภาคผนวก ก 53 ภาคผนวก ข 56 ภาคผนวก ค 59

สารบญภาพ หนา

ภาพท 2-1 กรอบงานการควบคมภายในและกรอบงานการบรหารความเสยงแนว COSO 7 2-2 แผนภาพแสดงการบรหารความเสยงตามแนวทางของ COSO 8 2-3 กรอบการบรหารความเสยงอยางมระบบทวทงองคกร 11 2-4 แผนผงโครงสรางการบรหารความเสยงกระทรวงศกษาธการ 14 2-5 แผนผงโครงสรางการบรหารความเสยงมหาวทยาลย 15 2-6 แสดงบทบาทหนาทและความรบผดชอบฯ 17 2-7 องคประกอบของกระบวนการบรหารความเสยง 18 2-8 แสดงการบรหารความเสยงตามลาดบขน 18 3-1 กระบวนการบรหารความเสยงของสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ 19 3-2 แสดงขนตอนการจดทาระบบบรหารความเสยงระดบองคกร 20 3-3 แสดงขนตอนการจดทาระบบบรหารความเสยงระดบสานก/กลมภารกจ 21 3-4 วธการและขนตอนการจดทาระบบบรหารความเสยง 22 3-5 แสดงการกาหนดวตถประสงค 23 3-6 ความเชอมโยง : วสยทศน พนธกจ กลยทธ และแผนงานในระดบตาง ๆ 24 3-7 แสดงการกาหนดวตถประสงคระดบองคกร ระดบสานกงาน และระดบกจกรรม 26 3-8 แสดงการระบปจจยเสยง/เหตการณความเสยง 27 3-9 วเคราะหปจจยเสยงภายในและปจจยภายนอกทมผลกระทบตอวตถประสงค 28 3-10 แสดงการประเมนความเสยง 29 3-11 ความเสยงกอน/หลงการบรหารจดการความเสยง 29 3-12 แผนภมแสดงระดบความเสยง (Risk Profile) 31 3-13 แสดงการจดการความเสยง 32 3-14 แผนภมและความหมายของระดบความเสยง (Risk Matrix) 34 3-15 แสดงระดบและตาแหนงความเสยง (Risk Profile) 35 3-16 แสดงการรายงานและตดตามผล 35 3-17 แสดงการทบทวนภารกจจาแนกตามยทธศาสตร 40 3-18 แสดงการระบวตถประสงคตามภารกจหลกของ สานก/กลม/ฝาย 41

สารบญภาพ (ตอ) หนา

ภาพท 3-19 แสดงการคนหาและระบความเสยง 42 3-20 แสดงการประเมนโอกาสและผลกระทบ 43 3-21 ประเภทความเสยงและการประเมนความเสยง 44 3-22 แสดงแนวทางตอบสนองความเสยง 45 3-23 แสดงการจดทารายงานและตดตามผล 46 3-24 สรปผลการดาเนนงานการบรหารความเสยง 47 3-25 สรปผลการประเมนความเสยงภายหลงการดาเนนงานตามแผน 48 3-26 ปจจยทตองนาไปดาเนนการตอในปถดไป 48 3-27 แสดงขนตอนการปฏบตงานการบรหารความเสยง 51

สารบญตาราง หนา

ตารางท 2-1 บทบาทหนาทและความรบผดชอบ ฯ 16 3-1 แสดงความหมายของระดบความเสยง 30 3-2 แสดงความเชอมโยงความเสยงจาแนกตามประเภทความเสยง 38

บทท 1 ขอบเขตทวไป

วตถประสงคของคมอการบรหารความเสยง 1. เพอใหผบรหารและผปฏบตงานทกระดบมความร ความเขาใจในหลกการ แนวคด วธการ กระบวนการและขนตอนการบรหารความเสยงของกระทรวงศกษาธการ 2. เพอเปนเครองมอใหบคลากรปฏบตงานตามกระบวนการบรหารความเสยง อยางเปนระบบและตอเนอง สอดคลองกบวสยทศน พนธกจ ยทธศาสตร เปาประสงค และกลยทธขององคกร 3. เพอใหสวนราชการในสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการมการกากบดแลตนเองทด ตามแนวพระราชกฤษฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด 4. เพอเปนแนวทางในการตดตามและประเมนผลการดาเนนงานของสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการใหมประสทธภาพ และประสทธผล สามารถรบมอกบความเสยงทจะเกดขนในอนาคต 5. เพอเปนเครองมอชวยในการปลกฝงวฒนธรรมองคกรทมงเนน การสรางองคความร ดานการบรหารความเสยงไปยงผบรหาร และบคลากรทกระดบ

ความจาเปนของการบรหารความเสยง 1. พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท 5) พ.ศ.2545 มาตรา 3/1 บญญตวา “การบรหารราชการตองเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชน เกดผลสมฤทธตอภารกจของรฐ ความมประสทธภาพ ความคมคาในเชงภารกจแหงรฐ การลดขนตอนการปฏบตงาน การลดภารกจและยบเลกหนวยงานทไมจาเปน การกระจายภารกจและทรพยากรใหแกทองถน การกระจายอานาจตดสนใจ การอานวยความสะดวกและการตอบสนอง ความตองการของประชาชน มผรบผดชอบตอผลของงาน การปรบปรงคณภาพการใหบรการจงเปนแนวหนงทจาเปนอยางยงเพอใหการบรหารราชการเปนไปอยางมประสทธภาพ และสามารถตอบสนองตามความตองการของประชาชน ในการปฏบตหนาทของสวนราชการตองใชวธการบรหารกจการบานเมองทดโดยเฉพาะอยางยงใหคานงถงความรบผดชอบของผปฏบตราชการ การมสวนรวมของประชาชน การเปดเผยขอมล การตดตามตรวจสอบและประเมนผลการปฏบตราชการ ทงนตามความเหมาะสมของแตละภารกจ”

2

2. พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 มาตรา 12 กาหนดวาเพอประโยชนในการปฏบตราชการใหเกดผลสมฤทธ ก.พ.ร. อาจเสนอตอคณะรฐมนตรเพอกาหนด มาตรการกากบการปฏบตราชการ โดยวธการจดทาความตกลงเปนลายลกษณอกษร หรอโดยวธการอนใด เพอแสดงความรบผดชอบในการปฏบตราชการ และมาตรา 45 กาหนดใหสวนราชการจดใหมคณะผประเมนอสระดาเนนการประเมนผลการปฏบตราชการของสวนราชการเกยวกบผลสมฤทธของภารกจ คณภาพการใหบรการ ความพงพอใจของประชาชนผรบบรการ ความคมคาในภารกจ ทงนตามเกณฑ วธการ และระยะเวลาท ก.พ.ร. กาหนด 3. ระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการกาหนดมาตรฐานการควบคมภายในพ.ศ. 2544 ซงกาหนดโดยคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ วาดวยการตรวจเงนแผนดน พ.ศ.2542 ซงกาหนดใหหวหนาหนวยงานภาครฐ ใชการบรหารความเสยงเปนแนวทางและหลกปฏบตในการจดวางระบบมาตรฐานการควบคมภายใน 4. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ไดกาหนดจดมงหมายและหลกการของการจดการศกษาทมงเนนคณภาพและมาตรฐานโดยกาหนดรายละเอยดไวใน หมวด 6 มาตรฐานและการประกนคณภาพการศกษา ซงประกอบดวย “ระบบการประกนคณภาพภายใน” และ “ระบบการประกนคณภาพภายนอก” เพอใชเปนกลไกในการผดงรกษาคณภาพและมาตรฐานของสถาบนอดมศกษา และกาหนดใหสถานศกษาทกแหงตองไดรบการประเมนคณภาพภายนอกอยางนอย 1 ครงในทกรอบ 5 ป โดย “สานก งานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน) หรอเรยกชอยอวา “สมศ.” ดงนน สถานศกษาจงตองมการประกนคณภาพตามเกณฑของสานกงานคณะกรรมการ การอดมศกษา โดยสภามหาวทยาลยทาหนาทในการกากบ ดแลการดาเนนงานในมหาวทยาลยใหมประสทธภาพและประสทธผล ปจจยทจะทาใหองคกรมการบรหารจดการทมคณภาพ ไดแก ทรพยากรบคคล ระบบฐานขอมล การบรหารความเสยง การบรหารการเปลยนแปลง ฯลฯ เพอสมฤทธผลตามเปาหมายทกาหนด โดยใชหลกการบรหารจดการบานเมองและสงคมทด (Good governance) 5. เนองจากโลกมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว และสภาพแวดลอมตาง ๆ ทงเศรษฐกจ สงคม การเมอง เทคโนโลย นวตกรรม และการแขงขน ทาใหองคการทงภาครฐ และภาคเอกชน ตองปรบตว และพรอมสาหรบการเปลยนแปลง เพอใหเกดประสทธภาพและประสทธผล ดงนน การดาเนนงานตาง ๆ จงตองมความระมดระวง ดวยการดาเนนการอยางโปรงใส และนาทรพยากร ทมอยใชใหเกดประโยชนสงสด และคานงถงความรบผดชอบตอสงคม ดงนน สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ จงนาหลกการบรหารความเสยงตามแนวทางของ COSO (The Committee of Sponsoring Organizations of the Tread way Commission) มาเปนกรอบในการดาเนนการเพอใหหนวยงานสามารถบรรลผลสาเรจตามวตถประสงค

3

ความหมายและคาจากดความของการบรหารความเสยง เพอใหเขาใจความหมายและคาจากดความของการบรหารความเสยง ควรทาความเขาใจกบความหมายของคาทเกยวของ ตอไปน 1. ความเสยง (Risk) หมายถง เหตการณทมความไมแนนอน ซงมโอกาสทจะเกดขน ในอนาคต และมผลกระทบ ทงทางบวกและทางลบ หากเปนทางลบจะกอใหเกดความผดพลาด ความเสยหาย การรวไหล ความสญเปลา หรอเหตการณทไมพงประสงค ทาใหการดาเนนงานขององคกรไมประสบความสาเรจตามวตถประสงคทกาหนดไว จงจาเปนตองพจารณาโอกาสทจะเกด (Likelihood) ของเหตการณและผลกระทบ (Impact) ทจะไดรบ ความเสยงตามแนว COSO จาแนกไดเปน 4 ลกษณะ ดงน - ดานกลยทธ (Strategic Risk) คอ ความเสยงทเกดจากการกาหนดแผนกลยทธ แผนดาเนนงานทนาไปปฏบตไมเหมาะสมหรอไมสอดคลองกบปจจยภายในและสภาพแวดลอมภายนอก อนสงผลกระทบตอการบรรลวสยทศน พนธกจ หรอสถานะขององคกร - ความเสยงดานการดาเนนงาน (Operational Risk) คอ ความเสยงทเกดจากการปฏบตงานทก ๆ ขนตอนโดยครอบคลมถงปจจยทเกยวของกบ กระบวนการ อปกรณ เทคโนโลยสารสนเทศ บคลากรในการปฏบตงาน เปนตน - ความเสยงดานการเงน (Financial Risk) คอ ความเสยงทเกดจากการเบกจายงบประมาณ ไมเปนไปตามแผน งบประมาณถกตด งบประมาณทไดรบไมสอดคลองกบสถานการณของภารกจทเปลยนแปลงไปทาใหการจดสรรไมเพยงพอ - ความเสยงดานกฎระเบยบ หรอกฎหมายทเกยวของ (Compliance Risk) หรอ (Event Risk) คอ ความเสยงทเกดจากการไมสามารถปฏบตตามกฎระเบยบ หรอ กฎหมายทเกยวของได หรอ กฎหมายทมอยไมเหมาะสม หรอเปนอปสรรคตอการปฏบตงาน

2. ปจจยเสยง (Risk Factor) หมายถง ตนเหตหรอสาเหตของความเสยง ทจะทาใหไมบรรลวตถประสงคตามขนตอนการดาเนนงานทกาหนดไว ทงปจจยภายในและภายนอก ซงองคกรควรระบสาเหตทแทจรง เพอจะไดวเคราะหและกาหนดกลยทธ/มาตรการ/แนวทางในการลดความเสยงได อยางถกตอง เหมาะสมกบสถานการณ และบรบทขององคกร ปจจยภายนอก หมายถง ปจจยภายนอกองคกรทมอทธพลตอความสาเรจของวตถประสงค เปนปจจยทผบรหารควบคมโอกาสทจะเกดไมได แตอาจลดผลกระทบ เชน การตดตามศกษาเพอหาแนวโนมทจะเกดและวธทควรปฏบตไวลวงหนา เพอเปลยนวกฤตเปนโอกาส หรอเพอลดผลเสยหาย ทจะเกดขน ตวอยางปจจยภายนอก เชน 1. ภยธรรมชาตและสงแวดลอม (Natural Environment) การเกดนาทวม ไฟไหม แผนดนไหว คลนยกษสนาม โรคระบาด ททาความเสยหายตออาคาร ทรพยสนแหลงวตถดบ แรงงาน

4

2. ภาวะเศรษฐกจ (Economic) ภาวะเงนเฟอ เงนฝด อตราดอกเบย อตราแลกเปลยนสกลเงน และเหตการณทเกยวของกบการเคลอนไหวของราคา แหลงเงนทน ภาวการณแขงขน 3. ภาวะการเมอง (Political) เหตการณทเกยวกบการประกาศใชกฎหมาย ระเบยบและเหตการณทเปดหรอจากดโอกาสเขาสตลาดตางประเทศ การเปลยนแปลงอตราภาษ 4. สงคม (Social) เหตการณทเกยวกบการเปลยนแปลงของประชากร การยายแหลงทอยโครงสรางครอบครว มาตรฐานและรสนยมของสงคม การกอการราย 5. เทคโนโลยสารสนเทศ (Technological) เหตการณทเกยวกบแนวโนมการเปลยนแปลงเทคโนโลยคอมพวเตอร เชน อคอมเมซ ซงมผลตอการใชสารสนเทศในการบรหาร การลดโครงสรางตนทน หรอความตองการดานเทคโนโลย

ปจจยภายใน หมายถง ปจจยภายในองคกรทมอทธพลตอความสาเรจของวตถประสงคเปนปจจยทผบรหารสามารถจดการควบคมได ตวอยางเชน 1. โครงสรางพนฐาน (Infrastructure) เหตการณทเกยวกบความตองการเงนทนเพอขยายหรอรกษาโครงสรางพนฐาน การลดเวลาทเครองจกรเสย และการเพมความพงพอใจของลกคา 2. พนกงาน (Personnel) เหตการณทเกยวกบอบตเหต การทจรต การหมดอายสญญาจาง การสญเสยพนกงานสาคญ ทสงผลตอความเสยหายทางการเงนและชอเสยงและการหยดผลต 3. กระบวนการ (Process) เหตการณทเกยวกบขนตอนการปฏบตงานสาคญ การเปลยนแปลงกฎเกณฑ ความผดพลาดในกระบวนการ การสงมอบสนคา การควบคมทไมเพยงพอ ทสงผลตอความไมมประสทธภาพ ความไมพอใจของลกคา การเสยสวนแบงการตลาด และการเสยชอเสยง 4. เทคโนโลย (Technology) เหตการณทเกยวกบระบบไอทและสารสนเทศภายในองคกร ความถกตองครบถวนของสารสนเทศ ความมนคงปลอดภย การทจรตการเลอกระบบทจะใชการพฒนาและบารงรกษาระบบ การหยดชะงกของระบบ และความไมสามารถปฏบตงานตอเนอง

3. การประเมนความเสยง (Risk Assessment) หมายถง กระบวนการระบความเสยง และการวเคราะหเพอจดลาดบความเสยงทจะมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคขององคกร โดยการประเมนจากโอกาสทจะเกดเหตการณ (Likelihood) และผลกระทบ (Impact) จากเหตการณความเสยง - โอกาสทจะเกดเหตการณ (Likelihood) หมายถง ความถหรอโอกาสทจะเกดเหตการณ ความเสยง - ผลกระทบ (Impact) หมายถง ปรมาณของความรนแรงความเสยหายทจะเกดขนจาก เกดเหตการณหรอความเสยง - ระดบของความเสยง (Degree of Risk) หมายถง สถานะของความเสยงทไดจากการประเมนโอกาส และผลกระทบของแตละปจจยเสยง แบงออกเปน 4 ระดบคอ ความเสยงสงมาก ความเสยงสง ความเสยงปานกลาง และความเสยงนอย

5

4. การจดการความเสยงหรอการบรหารความเสยง (Risk Management) คอ การกาหนดแนวทางและกระบวนการในการระบ ประเมน จดการ และตดตามความเสยงทเกยวของกบกจกรรม หนวยงาน หรอการดาเนนงานขององคกร รวมทงการกาหนดวธการในการบรหารและการควบคม ความเสยงใหอยในระดบทผบรหารระดบสงยอมรบได ซงสามารถมองไดเปน 2 มมมอง คอ 4.1 การกาจดหรอลดปจจยตาง ๆ ทจะขดขวางไมใหองคกรบรรลวตถประสงค นนคอ การปกปองมลคาทองคกรมอยไมใหถกทาลายไป 4.2 มองหาโอกาสทจะสรางความไดเปรยบในการดาเนนธรกจ คอ การสรางมลคาใหกบองคกร โดยการบรหารความเสยง จะอาศยการจดลาดบความสาคญหรอความรนแรงของความเสยงนน เพอทจะไดใชทรพยากรทมอยอยางจากดในการบรหารจดการกบสงทมความสาคญมากกอน และมการคานงถงตนทนทตองเสยไปกบผลประโยชนทจะไดรบกลบมาดวย (Trade-off between Cost and Benefit)

วธการจดการตอบสนองความเสยงจาแนกเปน 4 ประเภท (4T of Risk Responses) คอ Take การยอมรบความเสยง (Risk Acceptance) คอ การวเคราะหแลวเหนวาไมมวธการจดการความเสยงใดเลยทเหมาะสมเนองจากตนทนการจดการความเสยงสงกวาประโยชนทจะไดรบ อาจตองยอมรบความเสยง แตควรมมาตรการตดตามอยางใกลชดเพอรองรบผลทจะเกดขน Treat การลด/ควบคมความเสยง (Risk Reduction) - พยายามลดความเสยงโดยการเพมเตม หรอเปลยนแปลงขนตอนบางสวนของกจกรรมหรอโครงการทนาไปสเหตการณทเปนความเสยง - ลดความนาจะเปนทเหตการณทเปนความเสยงจะเกดขน เชน การฝกอบรมบคลากรใหมความรเพยงพอ การกาหนดผจดจางและผรบมอบงานใหแยกจากกน - ลดระดบความรนแรงของผลกระทบเมอเหตการณทเปนความเสยงเกดขน เชน การตดตงเครองดบเพลง การ back up ขอมลเปนระยะๆ การม server สารอง Terminate การหลกเลยงความเสยง (Risk Avoidance) - ปฏเสธและหลกเลยงโอกาสทจะเกดความเสยง โดยการหยด ยกเลก หรอเปลยนแปลงกจกรรมหรอโครงการทจะนาไปสเหตการณทเปนความเสยง เชน การเปลยนแผนการสรางรถไฟฟา เปนรถ BRT ในเสนทางทไมคมทน การยกเลกโครงการทสรางผลกระทบทางสงแวดลอมใหชมชน - ขอเสย คอ อาจสงผลกระทบใหเกดการเปลยนแปลงในแผนงานขององคกรมากเกนไปจนไมสามารถมงไปสเปาหมายทวางไวได

6

Transfer การกระจาย/โอนความเสยง (Risk Sharing) ยกภาระในการเผชญหนากบเหตการณทเปนความเสยงและการจดการกบความเสยงใหผอน มไดเปนการลดความเสยงทจะเกดขน แตเปนการรบประกนวาเมอเกดความเสยหายแลวองคกรจะไดรบการชดใชจากผอน - การทาประกน (Insurance) คอการจายเงนเพอปองกนตนเองและสนทรพยจากเหตการณทไมคาดคด เชน การทาประกนภย ประกนชวต ประกนอตราแลกเปลยน - การทาสญญา (Contracts) คอการทาขอตกลงตางๆทงในปจจบนและอนาคต เชน การทาสญญาซอขายลวงหนา การจดจางหนวยงานอนใหดาเนนการแทน - การรบประกน (Warranties) ผขายใหสญญากบผซอวาสนคาจะสามารถใชงานไดตามคณสมบตทระบไวภายในระยะเวลาทกาหนด หากไมเปนไปตามสญญาผขายพรอมทจะรบผดชอบตามทตกลงกน จงเปนลกษณะของการแบงปนความเสยงจากผซอไปยงผขาย

5. การบรหารความเสยงทวทงองคกร (Enterprise Risk Management) หมายถง กระบวนการทปฏบตโดยคณะกรรมการ ผบรหารและบคลากรทกคนในองคกรเพอชวยในการกาหนดกลยทธและดาเนนงาน ซงกระบวนการบรหารความเสยงไดรบการออกแบบไวใหสามารถบงชเหตการณทอาจเกดขนและมผลกระทบตอองคกร และสามารถจดการความเสยงใหอยในระดบทองคกรยอมรบ เพอใหไดรบความมนใจอยางสมเหตสมผลในการบรรลวตถประสงคทองคกรกาหนดไว

6. การควบคม (Control) คอ นโยบายและวธปฏบตทจะชวยใหมนใจวา ไดมการดาเนนการตามแนวทางการตอบสนองตอความเสยงทวางไว กจกรรมการควบคมเกดขนในทกระดบ ทกหนาทงาน และทวทงองคกร ประกอบดวยกจกรรมทแตกตางกน เชน การอนมต การมอบหมายอานาจหนาท การยนยนความถกตอง การกระทบยอด การแบงแยกหนาท และการสอบทานผลการปฏบตงาน แบงได 4 ประเภท คอ 6.1 การควบคมแบบปองกน (Preventive Control) เปนการควบคมเพอปองกนหรอลดความเสยง จากความผดพลาด ความเสยหาย เชน การแบงแยกหนาทการงาน การควบคมการเขาถงทรพยสน เปนตน 6.2 การควบคมแบบคนพบ (Detective Control) เปนการควบคมเพอคนพบ ความเสยหายหรอความผดพลาดทเกดขนแลว เชน การสอบทาน การสอบยนยอด การตรวจนบพสด เปนตน 6.3 การควบคมแบบสงเสรม (Directive Control) เปนวธการควบคมทสงเสรมหรอกระตน ใหเกดความสาเรจตามวตถประสงคทตองการ เชน การใหรางวลแกผมผลงานด 6.4 การควบคมแบบแกไข (Corrective Control) เปนวธการควบคมเพอคนพบ ความเสยหายหรอความผดพลาดทเกดขนใหถกตอง หรอเพอหาวธแกไขไมใหเกดขอผดพลาดซาอก ในอนาคต

บทท 2 แนวทางการบรหารความเสยง

ของสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

หลกการสาคญในการบรหารความเสยง กรอบการบรหารความเสยงขององคกรทไดรบการยอมรบวาเปนแนวทางในการสงเสรมการบรหารความเสยงและเปนหลกปฏบตทเปนสากล คอกรอบการบรหารความเสยงสาหรบองคกรของคณะกรรมการ COSO (The Committee of Sponsoring Organization of the Tread way Commission) ทมอบหมายใหไพรวอเตอรเฮาสคเปอรเปนผเขยน กรอบการบรหารความเสยงสาหรบองคกร (Enterprise Risk Management Framework) ตามภาพท 2-1

ภาพท 2-1 กรอบงานการควบคมภายในและกรอบงานการบรหารความเสยงแนว COSO COSO ประกาศใชกรอบงานการบรหารความเสยงระดบองคกร (ERM) ในป 2547 (2004) โดยพฒนาจากกรอบงานการควบคมภายในทประกาศใชในป 2537 (1994) และไดเพมแนวคด หลกการและองคประกอบสาคญเพอใหตรงความตองการเกยวกบการบรหารความเสยงในการบรหารงานยคใหม ในการเพมมลคาเพมใหกบองคกร โดยใหสอดคลองกบหลกการกากบดแลทด และสามารถใชเปนเกณฑอางองในการบรหารความเสยงอยางเปนสากล

กรอบการควบคมภายใน กรอบการบรหารความเสยง พฒนาเปน

8

องคประกอบของกรอบงานการบรหารความเสยงตามแนว COSO ม 8 ดานทมความสมพนธกน สรปสาระสาคญของแตละองคประกอบ ไดดงน

ภาพท 2-2 แผนภาพแสดงการบรหารความเสยงตามแนวทางของ COSO

1. สภาพแวดลอมภายในองคกร (Internal Environment) สภาพแวดลอมขององคกรเปนองคประกอบทสาคญในการกาหนดกรอบการบรหารความเสยง และเปนพนฐานสาคญในการกาหนดทศทางของกรอบการบรหารความเสยงขององคกร ประกอบดวยปจจยหลายประการ เชน วฒนธรรมองคกร นโยบายของผบรหาร แนวทางการปฏบตงานของบคลากร กระบวนการทางาน ระบบสารสนเทศ เปนตน 2. การกาหนดวตถประสงค (Objective Setting) องคกรตองพจารณากาหนดวตถประสงคในการบรหารความเสยง ใหมความสอดคลองกบเปาหมายเชงกลยทธและความเสยงทองคกรยอมรบได เพอวางเปาหมายในการบรหารความเสยงขององคกรไดอยางชดเจนและเหมาะสม

ดานกลยทธ

ดานการดาเนนงาน

ดานกฎระเบยบ ขอบงคบ ดานการเงน

วตถประสงค

ระดบองคกร ระดบฝาย

ระดบธรกจ ระดบหนวยงาน

หนวยงาน

8 องคประกอบ

9

3. การระบความเสยง (Risk Identification) เปนการรวบรวมเหตการณทอาจเกดขนกบหนวยงาน ทงปจจยเสยงทเกดจากปจจยภายใน และปจจยภายนอกองคกรและเมอเกดขนแลวสงผลใหองคกรไมบรรลวตถประสงคหรอเปาหมาย เชน นโยบายการบรหารงาน บคลากร การปฏบตงานการเงน ระบบสารสนเทศ ระเบยบขอบงคบ เปนตน ทงนเพอทาความเขาใจตอเหตการณและสถานการณนนๆ และเพอใหผบรหารสามารถพจารณากาหนดแนวทางและนโยบายในการจดการกบความเสยงทอาจจะเกดขนไดเปนอยางด 4. การประเมนความเสยง (Risk Assessment) การประเมนความเสยงเปนการวดระดบความรนแรงของความเสยง เพอพจารณาจดลาดบความสาคญของความเสยงทมอยโดยการประเมนจากโอกาสทจะเกด (Likelihood) และผลกระทบ (Impact) 5. การตอบสนองความเสยง (Risk Response) เปนการดาเนนการหลงจากทองคกรสามารถระบความเสยงขององคกรและประเมนระดบของความเสยงแลว โดยจะตองนาความเสยงไปดาเนนการเพอลดโอกาสทจะเกดความเสยงและลดระดบความรนแรงของผลกระทบใหอยในระดบทองคกรยอมรบไดดวยวธจดการความเสยงทเหมาะสมทสดและคมคากบการลงทน 6. กจกรรมควบคม (Control Activities) การกาหนดกจกรรมและการปฏบตตางๆ เพอชวยลดหรอควบคมความเสยง เพอสรางความมนใจวาจะสามารถจดการกบความเสยงนนไดอยางถกตอง และทาใหการดาเนนงานบรรลวตถประสงคและเปาหมายขององคกร ปองกนและลดระดบความเสยงใหอยในระดบทองคกรยอมรบ 7. สารสนเทศและการสอสาร (Information and Communication) องคกรจะตองมระบบสารสนเทศและการตดตอสอสารทมประสทธภาพ เพราะเปนพนฐานสาคญทจะนาไปพจารณาดาเนนการบรหารความเสยงตอไปตามกรอบและขนตอนการปฏบตทองคกรกาหนด 8. การตดตามประเมนผล (Monitoring) องคกรจะตองมการตดตามผล เพอใหทราบถงผลการดาเนนงานวาเหมาะสมและสามารถจดการความเสยงไดอยางมประสทธภาพหรอไม

10

วตถประสงคของความเสยง วตถประสงคของความเสยงแบงออกเปน 4 ประเภท ดงน 1. ความเสยงดานกลยทธ (Strategic Risk : S) หมายถง ความเสยงทเกดจากการกาหนดแผนกลยทธ และการปฏบตตามแผนกลยทธอยางไมเหมาะสม รวมถงความไมสอดคลองกนระหวางนโยบาย, เปาหมายกลยทธ, โครงสรางองคกร, ภาวการณแขงขน, ทรพยากรและสภาพแวดลอม อนสงผลกระทบตอวตถประสงคหรอเปาหมายขององคกร 2. ความเสยงดานการดาเนนงาน (Operational Risk : O) หมายถง ความเสยงทเกดจาก การปฏบตงานทกๆขนตอนอนเนองมาจากขาดการกากบดแลทดหรอขาดการควบคมภายในทด โดยครอบคลมถงปจจยทเกยวของกบกระบวนการ/อปกรณ/เทคโนโลยสารสนเทศ/บคลากรในการปฏบตงาน และความปลอดภยของทรพยสน 3. ความเสยงดานการเงน (Financial Risk : F) หมายถง ความเสยงเกยวกบสภาพคลอง ทางการเงน ความสามารถในการทากาไรและการรายงานทางการเงน 4. ความเสยงดานกฎระเบยบตาง ๆ (Compliance Risk : C) หมายถง ความเสยงจากการ ไมปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบและขอบงคบ

กรอบการบรหารความเสยงตามแนวทางของ COSO สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ เรมดาเนนการเรองการบรหารความเสยง ในปงบประมาณ พ.ศ. 2550 เปนตนมา โดยยดกรอบการบรหารความเสยงตามแนวทางของ COSO (The Committee of Sponsoring Organizations of the Tread way Commission) เปนแนวทางในการปฏบต โดยมองคประกอบทสาคญ 4 สวน ดงน 1. วฒนธรรมองคกร โดยมการกาหนดวตถประสงค นโยบาย เปาหมายการดาเนนงานและความเสยงทยอมรบได (Risk Appetite) 2. โครงสรางการบรหารความเสยง มการแตงตงคณะกรรมการบรหารความเสยง คณะทางานบรหารความเสยง และหนวยงานบรหารความเสยง พรอมบทบาทความรบผดชอบ รวมถงสายการบงคบบญชา/รายงานในแตละระดบ 3. กระบวนการบรหารความเสยง ซงมองคกระกอบตงแตการกาหนดวตถประสงค การบงชความเสยง การประเมนความเสยง การจดทาแผนบรหารความเสยงและการตดตามและรายงานผล การดาเนนงานตามแผนดงกลาว 4. ปจจยพนฐาน ไดแก โครงสรางและระบบบรหารความเสยง วธการดาเนนงาน/เครองมอทใชในการระบความเสยง รวมถงขอมลและการสอสารภายในองคกร

11

โครงสรางการบรหารความเสยง

- หนวยงาน/ คณะกรรมการ บรหารความเสยง- สายการบงคบ บญชา/รายงาน- บทบาทความ รบผดชอบ- ทกษะ/บคลากร

วฒนธรรมองคกร

- วตถประสงค

- นโยบาย

- เปาหมายการ ดาเนนงาน

- ความเสยงทยอม รบได (Rick Appetite)

ปจจยพนฐาน- โครงสรางระบบ - วธการและเครองมอ - ขอมลและการสอสาร

ก��ก�����

�� � ������

��� �����������/

�� �ก����

ก�� ������

����������

ก��������

���

�� ���!� #

������

�������!� องคประกอบกระบวนการ

บรหารความเสยง

ภาพท 2-3 กรอบการบรหารความเสยงอยางมระบบทวทงองคกร

1. วฒนธรรมองคกร 1.1 วตถประสงคของการบรหารความเสยง 1.1.1 เพอลดโอกาสและผลกระทบจากความเสยงทเกดขนทจะทาใหผลการดาเนนงานขององคกรไมเปนไปตามวตถประสงค เปาหมาย และภารกจขององคกร 1.1.2 เพอใหสวนราชการสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการมแผนในการจดการความเสยงหรอรบมอกบความเสยงทจะเกดขนในอนาคต 1.1.3 เพอใหองคกรมระบบบรหารความเสยงทเชอมโยงกบการพจารณาผลตอบแทน และ/หรอ ระบบความดความชอบของหนวยงาน ทนาระบบบรหารความเสยงเปนเครองมอในการเพมประสทธภาพ ประสทธผล และสรางมลคาเพม 1.1.4 เพอใหมระบบในการตดตามตรวจสอบผลการดาเนนการบรหารความเสยง และ เฝาระวงความเสยงใหม ๆ ทอาจจะเกดขน

12

1.2 นโยบายการบรหารความเสยง สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการไดกาหนดนโยบายการบรหารความเสยง เพอใหกระบวนการ บรหารความเสยงมความเหมาะสม สอดคลองไปในทศทางเดยวกบยทธศาสตรและภารกจของกระทรวง ดงน 1.2.1 ใหมการบรหารความเสยงทวทงองคกรแบบบรณาการ โดยการจดการอยางเปนระบบและตอเนอง 1.2.2 ใหมการกาหนดกระบวนการบรหารความเสยงทเปนมาตรฐานเดยวกนทวทงองคกร 1.2.3 ใหมการตดตาม ประเมนผลการบรหารความเสยง โดยมการทบทวนและปรบปรงอยางตอเนองเพอใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา 1.2.4 ใหการบรหารความเสยงเปนสวนหนงของการดาเนนงานตามปกต โดยนาเทคโนโลยสารสนเทศมาประยกตใชเพอใหเกดประโยชนสงสด 1.2.5 จดทาเอกสาร คมอ ระเบยบและวธปฏบตงาน พรอมทงควบคมดแลใหมการปฏบตอยางจรงจง

1.3 เปาหมายการบรหารความเสยง 1.3.1 จดใหมระบบการบรหารทดและเปนไปอยางเปนระบบ และมองคประกอบหลกของการบรหารความเสยงทดและครบถวน 1.3.2 จดใหมระบบบรหารความเสยงแบบบรณาการทวทงองคกร อยางมประสทธภาพตามมาตรฐานการบรหารความเสยงและตามหลกเกณฑการประเมนผลของกระทรวงการคลงในระยะเวลา 5 ป 1.3.3 สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการสามารถบรรลเปาหมายการดาเนนงานตามแผนยทธศาสตร ซงมความสอดคลองกบวสยทศน และภารกจขององคกร

1.4 ความเสยงทยอมรบได (Risk Appetite) หมายถง คาความเสยงโดยรวมทองคกรยอมรบเพอใหองคกรบรรลเปาหมาย ซงความเสยงทองคกรยอมรบไดจะระบเปนเปาหมายคาเดยวหรอระบเปนชวงกได ขนอยกบความเหมาะสมของ แตละปจจยเสยง คอระดบของความเสยงทคณะกรรมการหรอผบรหารยอมรบไดในการดาเนนการเพอใหบรรลวตถประสงคหรอนโยบายขององคกร โดยคณะกรรมการหรอผบรหารควรกาหนดยทธศาสตร ขององคกรทสอดคลองกบความเสยงทยอมรบได

13

หลกการสาคญเกยวกบ Risk Appetite ประกอบดวย 1. มการวดผลไดในเชงปรมาณ เชน ผลกระทบทเกดกบผมสวนไดเสยมาเปนตวกาหนดเกณฑระดบความเสยงทยอมรบได ความเสยงทกระทบตอผลการดาเนนงานดานการเงน/ผลกาไรขององคกร เปนตวกาหนดเกณฑระดบความเสยงทยอมรบได นายทธศาสตร และกลยทธขององคกรมากาหนดเปนเกณฑระดบความเสยงทยอมรบได และใหแตกยอยออกเปนระดบหนวยยอย ๆ ใหครอบคลมทกกลยทธ 2. ไมไดเปนเกณฑเชงเดยว ดงนนจาเปนตองมระดบความเสยงทแตกตางกน มเกณฑ การยอมรบแยกเปนเรอง เชน เกณฑระดบความเสยงทยอมรบไดทางการเงน เกณฑระดบความเสยง ทยอมรบไดทางดานภาพลกษณ เกณฑระดบความเสยงทยอมรบไดดานการตลาด เปนตน 3. ควรมวธการเกบรวบรวมขอมลและเปาหมายของการวดความเสยงทชดเจน ไมควรนาปญหาในการปฏบตงานประจาวน ไมควรนาปญหาทเกดจากโครงการหรอกจกรรมทเกดขนแบบฉกเฉน หรอสงการตามนโยบายแบบโครงการชวคราว เพราะสงเหลานจะหมดไปตามนโยบาย แตควรเกบขอมลปจจยทสงผลกระทบความสาเรจขององคกร หรอ โครงการขนาดใหญทสงผลกระทบกบองคกร ถาโครงการนไมประสบความสาเรจตามระยะเวลาทกาหนด เปนตน 4. จะตองคานงถงมมมองทแตกตางของกลยทธและยทธวธในระดบปฏบตงาน รวมทงการกาหนดเกณฑระดบความเสยงทยอมรบได และเกณฑนจะตองสามารถปฏบตไดจรง และมความชดเจนในเชงปรมาณ และทสาคญสามารถปรบเปลยนไดตามระยะเวลา และเงอนไขทเปลยนแปลงได โดยคณะกรรมการขององคกร 5. ตองบรณาการกบวฒนธรรมการควบคมขององคกร รวมทงคณลกษณะและวธการทใชควบคมความเสยงขององคกร ดงนนผทมหนาทรวบรวมขอมลปจจยเสยง จะตองมการศกษาเกยวกบกฎ ระเบยบขององคกร เพอไมใหเกดการขดแยงขน หรอซาซอนกน เปนตน ระดบความเสยงทยอมรบได (Risk Tolerance) คอ ระดบความเบยงเบนทองคกรยอมรบจากเกณฑหรอดชนวดของการบรรลวตถประสงคทกาหนดไว ระดบความเสยงทยอมรบไดนนมความสมพนธกบวตถประสงค ดงนนการกาหนดความเสยงทยอมรบไดจงควรเปนเกณฑหรอดชนตวเดยวกนกบการวดวตถประสงค เชน องคกรมวตถประสงคจะเพมรายได 5% ภายใน 2 ป การกาหนดระดบความเสยงทยอมรบไดอาจกาหนดไวในอตรา 4% - 6% โดยชวงอตราสวนทกาหนดไวนถอเปนระดบทองคกรยอมรบได โดยยงคงบรรลวตถประสงคทกาหนดไว ในการตงระดบความเสยงทยอมรบได ผบรหารองคกรตองพจารณาความสาคญของวตถประสงคทสมพนธกนและวางระดบความเสยงทยอมรบไดใหเปนแนวทางเดยวกบความเสยง ทยอมรบได การปฏบตการภายในระดบความเสยงทยอมรบไดทาใหผบรหารมนใจเพมขนวา องคกร ยงคงมความเสยงทยอมรบไดและจะบรรลวตถประสงคไดอยางแนนอน

14

2. โครงสรางการบรหารความเสยง เพอสรางการมสวนรวมในระบบการบรหารความเสยง การจดโครงสรางการบรหารความเสยงถอวามความสาคญมาก เนองจากตองจดใหผทเกยวของในหนวยงาน ระดบองคกร และระดบนโยบาย ไดมการแบงหนาทความรบผดชอบ บทบาทหนาทของแตละองคกรประกอบใหมความชดเจนมากทสด เพอใหเกดความเชอมโยง โดยโครงสรางการบรหารความเสยงของกระทรวงศกษาธการ ปรากฏตามภาพท 2-4, 2-5 ดงน สายการสงการ สายการสอสาร

ภาพท 2-4 แผนผงโครงสรางการบรหารความเสยงกระทรวงศกษาธการ

รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ

คณะกรรมการตรวจสอบและประเมนผลประจากระทรวง

หนวยงานหลก 5 แหง

คณะกรรมการบรหารความเสยง

หนวยตรวจสอบภายใน

คณะทางานบรหารความเสยง สานกงานปลดกระทรวง

(ภาพรวมกระทรวง)

15

สายการสงการ สายการสอสาร

ภาพท 2-5 แผนผงโครงสรางการบรหารความเสยงมหาวทยาลย

คณะกรรมการสภามหาวทยาลย

คณะกรรมการตรวจสอบและประเมนผลประจากระทรวง

อธการบด

คณะกรรมการบรหารความเสยง

หนวยตรวจสอบภายใน

คณะทางานบรหารความเสยง กลมตรวจสอบภายในระดบ

กระทรวง

16

บทบาทหนาทและความรบผดชอบในการบรหารความเสยง การบรหารความเสยง เปนความรบผดชอบรวมกนของผบรหารและบคลากรทกระดบเพอใหมการปฏบตอยางเปนระบบและตอเนอง บทบาทหนาท และความรบผดชอบหลกของผทเกยวของในการบรหารความเสยง ดงตารางท 2-1 และภาพท 2-6 ดงน

ผทเกยวของ หนาทและความรบผดชอบ ผบรหารระดบสง

- กาหนดนโยบายและแตงตงคณะกรรมการและคณะทางาน - กากบดแลใหมการดาเนนการตามแผนบรหารความเสยง

กรรมการอานวยการ

- อานวยการ เสนอแนะ ใหความเหนและใหคาปรกษาในการดาเนนงานจดทาระบบบรหารความเสยง - ควบคม และกากบดแลการดาเนนงานบรหารความเสยงใหบรรลเปาหมายตามภารกจการจดตงองคกร

คณะกรรมการบรหารความเสยง

- กาหนดนโยบายและแนวทางในการบรหารความเสยงของการบรรลเปาหมายตามภารกจหลกและตามคาของบประมาณ - อานวยการ เสนอแนะ ใหความเหนและคาปรกษาในการดาเนนการตามตวชวด - ผลกดน ตดตาม ประเมนผล และแกไขปญหาอปสรรคตาง ๆ ในการจดทาระบบบรหารความเสยง

คณะทางานบรหารความเสยง

- ระบปจจยเสยง กาหนดเกณฑการประเมนความเสยง - จดทารายงานสรปผลการวเคราะหและประเมนความเสยง - จดทาแผนบรหารความเสยง ประชาสมพนธแผนการบรหารความเสยง - ตดตามความกาวหนาของการดาเนนการ และรายงานสรปผลการดาเนนงานตามแผนบรหารความเสยงตอคณะกรรมการบรหารความเสยง กรรมการอานวยการ และผบรหารระดบสง

ผบรหารระดบสานก/กลม/หนวย/ฝาย

- ศกษาทาความเขาใจกบการบรหารความเสยง - ใหความรกบบคลากรใหมในหนวยงาน และจดใหมการบรหารความเสยงในหนวยงานรวมทงตดตามประเมนผลอยางตอเนองและสมาเสมอ

ตารางท 2-1 บทบาทหนาทและความรบผดชอบ ฯ

17

ผทเกยวของ หนาทและความรบผดชอบ บคลากรในหนวยงาน ทาความเขาใจและดาเนนการตามแผนการบรหารความเสยง สานกตรวจสอบภายใน - ทาใหมนใจวาไดมการนาระบบการบรหารความเสยงมาปรบใช

อยางเหมาะสมและมการปฏบตตามทวทงองคกร - สอบทานการปฏบตงานของหนวยงานการบรหารความเสยง - ทบทวนความเสยงทสาคญใหกบฝายบรหาร - สอสารกบหนวยงานการบรหารความเสยง เพอทาความเขาใจเกยวกบความเสยงและดาเนนการตรวจสอบภายในตามแนวความเสยง (Risk based Auditing)

ตารางท 2-1 บทบาทหนาทและความรบผดชอบ ฯ (ตอ)

ภาพท 2-6 แสดงบทบาทหนาทและความรบผดชอบฯ

18

3. กระบวนการบรหารความเสยง การบรหารความเสยงของสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ ประกอบดวยขนตอนการดาเนนการบรหารความเสยง 5 ขนตอน 2 ระดบ ตามภาพท 2-7 และภาพท 2-8 ดงน

ภาพท 2-7 องคประกอบของกระบวนการบรหารความเสยง

การดาเนนการตามกระบวนการบรหารความเสยง ประกอบดวย 5 ขนตอน ดงน 3.1 การกาหนดวตถประสงค (Objective Setting) 3.2 การระบความเสยง (Risk Identification) 3.3 การประเมนความเสยง (Risk Assessment) 3.4 การจดการและจดทาแผนบรหารความเสยง (Risk Response) 3.5 การรายงานและตดตามผล (Reporting and Monitoring)

ภาพท 2-8 แสดงการบรหารความเสยงตามลาดบขน

ระดบสานก/กลม/ฝาย

ระดบองคกร

บทท 3

วธการและขนตอนการจดทาระบบบรหารความเสยง

วธการจดทาระบบบรหารความเสยง การจดทาระบบบรหารความเสยง เพอใหเกดประสทธภาพและประสทธผลภายใตการกากบดแลตนเองทด ระบบบรหารความเสยงตองมความสอดคลองและเชอมโยงกบแผนของกระทรวงดวย และเพอใหการดาเนนงานการบรหารความเสยง สามารถนาไปสการปฏบตไดอยางเปนรปธรรม และบรรลเปาประสงคขององคกร กลมตรวจสอบภายในระดบกระทรวง จงกาหนดแนวทางการดาเนนงานบรหารความเสยง เพอใหหนวยงานในกระทรวงศกษาธการถอปฏบตเปนแนวทางเดยวกน

การกาหนด

วตถประสงค

ระบความเสยง/

เหตการณ

การประเมน

ความเสยง

การตอบสนองและ

จดทาแผน ฯ

ราบงาน

และตดตามผลยทธศาสตร

กลยทธ

พนธกจ

วสยทศน

โครงการ

ตวชวด

ภาพท 3-1 กระบวนการบรหารความเสยงของสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

องคประกอบ

กระบวนการ

บรหารความเสยง

20

จากแนวคดและหลกการของการจดทาระบบบรหารความเสยงทไดกลาวไว สามารถนามาประยกตใชในการจดทาระบบบรหารความเสยงใหกบหนวยงาน เปน 2 ระดบ ระดบองคกร ซงจะทาการบรหารความเสยงตามแผนบรหารความเสยงทมผลกระทบตอวสยทศน วตถประสงค หรอเปาหมายการดาเนนงานขององคกร รวมทงมผลกระทบตอเปาหมาย การดาเนนงานตามคารบรองการปฏบตราชการ โดยมกรอบแนวคดในการบรหารความเสยงตามภาพท 3-2 ดงน

ภาพท 3-2 แสดงขนตอนการจดทาระบบบรหารความเสยงระดบองคกร

ระดบสานก/กลมภารกจ ซงจะทาการบรหารความเสยงตามพนธกจของแตละสานก/กลมงาน นอกจากน ยงนามาตรการจดการความเสยงเพมเตมจากแผนการบรหารความเสยงในระดบองคกร มากระจายลงสแผนบรหารความเสยงในระดบสานก รวมถงการนาความเสยง และมาตรการจดการ ความเสยงจากการบรหารความเสยงในปกอนมารวมทบทวนในแผนการบรหารความเสยงในระดบสานก/กลมภารกจของปจจบนดวย โดยมกรอบแนวคดในการบรหารความเสยงในระดบสานก/กลมภารกจ ตามภาพท 3-3 ดงน

21

ภาพท 3-3 แสดงขนตอนการจดทาระบบบรหารความเสยงระดบสานก/กลมภารกจ

ขนตอนการจดทาระบบบรหารความเสยง การจดทาระบบบรหารความเสยงทงในระดบองคกรและระดบสานก/กลมภารกจ แบงเปน 3 ขนตอน ตามภาพท 3-4 1. ขนเตรยมการกอนจดทาระบบบรหารความเสยง 2. ขนการจดทาระบบบรหารความเสยง 3. ขนการประเมนผลและรายงานผลการจดทาระบบบรหารความเสยง

22

ภาพท 3-4 วธการและขนตอนการจดทาระบบบรหารความเสยง

1. ศกษาเงอนไขและขอมลในการจดทาระบบ บรหารความเสยง 2. ผบรหารหรอผนาระดบสงในองคกร และ ผปฏบตงานทกคนตองรบทราบแนวนโยบาย มาตรการเกยวกบการบรหารความเสยง 3. ประชมชแจง ทาความเขาใจกบผปฏบตงาน ทกระดบกอนดาเนนงานบรหารความเสยง

ขนตอนท 2 การจดทาระบบบรหารความเสยง

ขนตอนท 3 การประเมนผลและรายงานการจดทาระบบบรหารความเสยง

1. แตงตงคณะทางานบรหารความเสยง 2. กาหนดนโยบาย และแนวทางในการบรหาร ความเสยง 3. วเคราะหและระบปจจยเสยงทจะสราง ผลกระทบ และความเสยหาย 4. กาหนดมาตรการหรอแผนปฏบตการเพอ ดาเนนการปองกน แกไข และลดความเสยง ทจะเกดขนอยางเปนรปธรรม 5. จดลาดบความสาคญของปจจยเสยง

1. การประเมนผลระหวางการปฏบตงาน (Ongoing Monitoring) อาจเปนระยะเวลา 3-6 เดอน หรอเปนรายครงในกรณพเศษ ทพบวามการเปลยนแปลงสาระสาคญ 2. การประเมนผลและการายงานเมอสนสด ระยะเวลาทกาหนด

ขนตอนท 1 การเตรยมการกอนจดทาระบบ

บรหารความเสยง

23

ขนตอนท 1 การเตรยมการกอนการจดทาระบบบรหารความเสยง ศกษาเงอนไขและขอมลในการจดทาระบบบรหารความเสยง โดยผบรหารหรอผนาระดบสงในองคกร และผปฏบตงานทกคนตองรบทราบแนวนโยบาย มาตรการเกยวกบการบรหารความเสยง ซงเปนเรองทตองสอดคลองกบวสยทศน พนธกจ ยทธศาสตร เปาหมาย และกลยทธของกระทรวง ดงนนผบรหารตองมการประชมชแจงถงเหตผลและทาความเขาใจรวมกนกบผปฏบตงานทกระดบกอนทจะมการดาเนนงานบรหารความเสยงของหนวยงานอยางเปนระบบ ขนตอนท 2 ขนตอนการจดทาระบบบรหารความเสยง การจดทาระบบบรหารความเสยง ประกอบดวยกระบวนการบรหารความเสยง 5 ขนตอน ไดแก การกาหนดวตถประสงค การระบปจจยเสยง การประเมนความเสยง การจดการและจดทาแผนบรหารความเสยง การายงานและตดตามผล ซงทง 5 ขนตอน จะมลกษณะทเกยวเนองกน องคกรตองดาเนนการตามกระบวนการบรหารความเสยงทกขนตอนอยางตอเนองและสมาเสมอเปนประจาทกป กระบวนการบรหารความเสยง ประกอบดวย 5 ขนตอน โดยมกรอบแนวคดในการกาหนดวตถประสงคทสอดคลองกบวสยทศน พนธกจ กลยทธ และแผนงานโครงการ ตามภาพท 3-5 และตารางท 3-6 ดงน

1. การกาหนดวตถประสงค (Objective Setting)

ภาพท 3-5 แสดงการกาหนดวตถประสงค

1. การกาหนดวตถประสงค ทสอดคลองกบสภาพแวดลอม และความตองการขององคกร

องคประกอบ

กระบวนการ

บรหารความเสยง

24

การกาหนดวตถประสงค เพอใหมนใจวามการเลอกวตถประสงคสาคญทเชอมโยงจากวสยทศนหรอภารกจขององคกรกบกลยทธและแผนงานทรองรบในระดบตาง ๆ เพอนามาบรหาร ความเสยงใหอยในระดบทองคกรยอมรบได การกาหนดวตถประสงคทด ควรประกอบดวยตวชวดและเปาหมายของความสาเรจทผบรหารตองการใหเกดขน การกาหนดวตถประสงคและตววดความสาเรจจงเปนเงอนไขสาคญทตองมกอน จงจะสามารถระบเหตการณทอาจเกดขน ทมผลกระทบตอวตถประสงค และชวยในการกาหนดระดบความคลาดเคลอนจากตววดความสาเรจทยอมรบได

ภาพท 3-6 ความเชอมโยง : วสยทศน พนธกจ กลยทธ และแผนงานในระดบตาง ๆ

แผนง

าน/โค

รงกา

ร/กจ

กรรม

แผนง

าน/โค

รงกา

ร/กจ

กรรม

แผนง

าน/โค

รงกา

ร/กจ

กรรม

แผนง

าน/โค

รงกา

ร/กจ

กรรม

แผนง

าน/โค

รงกา

ร/กจ

กรรม

แผนง

าน/โค

รงกา

ร/กจ

กรรม

แผนง

าน/โค

รงกา

ร/กจ

กรรม

แผนง

าน/โค

รงกา

ร/กจ

กรรม

แผนง

าน/โค

รงกา

ร/กจ

กรรม

แผนง

าน/โค

รงกา

ร/กจ

กรรม

พนธกจ (3)

พนธกจ (1)

พนธกจ (2)

กลยท

ธ

กลยท

ธ

กลยท

ธ

กลยท

ธ

กลยท

ธ

กลยท

ธ

แผนง

าน/โค

รงกา

ร/กจ

กรรม

กลยท

ธ

���������

25

จากความหมายของความเสยงทไดทราบกนแลววา หมายถง สงใดกตามทอาจเกดขนแลวสงผลกระทบกบวตถประสงค ดงนนในขนตอนแรกจงควรทจะตองกาหนดวตถประสงคทแนชดกอน ซงการกาหนดวตถประสงคทดนน ควรจะตอง “SMART” ดงตอไปน � Specific : (ชดเจน) – มความเฉพาะเจาะจง ทกคนเขาใจตรงกน � Measurable : (วดได) สามารถวดไดทงเชงปรมาณหรอเชงคณภาพ � Achievable : (ปฏบตได) สามารถทาใหบรรลผลได � Reasonable : (สมเหตสมผล) มความสมพนธกบนโยบายหลกในระดบสง � Time constrained : (มกรอบเวลา) มกาหนดเวลาในการทาทชดเจน

สาหรบการกาหนดวตถประสงคในการบรหารความเสยงของสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ แบงออกตามระดบได ดงน

� การกาหนดวตถประสงคระดบองคกร การกาหนดวตถประสงคระดบองคกรจะเปนการกาหนดวตถประสงคและเปาหมายตาม แผนงานหลก (แผนของสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ) โดยทาการระบสถานะปจจบนของการดาเนนงานตามเปาหมายเพอใหมการวเคราะหความเสยงในอนทจะทาใหไมสามารถบรรลไดตามเปาหมายทตงไว

� การกาหนดวตถประสงคในระดบสานก/กลมภารกจ การกาหนดวตถประสงคในระดบสานก/กลมภารกจจะเปนการกาหนดวตถประสงค และเปาหมายตามพนธกจของแตละสานก/กลมภารกจ และสถานะปจจบน เพอนาไปสการวเคราะหความเสยงทจะทาใหพนธกจของสานก/กลมภารกจไมบรรลตามวตถประสงคทตงไว โดยมกรอบแนวคดในการกาหนดวตถประสงคระดบองคกร และการกาหนดวตถประสงค ในระดบสานก/กลมภารกจ ตามภาพท 3-7

26

ภาพท 3-7 แสดงการกาหนดวตถประสงคระดบองคกร ระดบสานกงาน และระดบกจกรรม

แผนง

าน/โค

รงกา

ร

แผนง

าน/โค

รงกา

ร

แผนง

าน/โค

รงกา

ร

แผนง

าน/โค

รงกา

ร

แผนง

าน/โค

รงกา

ร

กลยทธ กลยทธ กลยทธ

ยทธศาสตรกระทรวง

ยทธศาสตรระดบองคกร

- วตถประสงค - เปาหมาย - ตวชวด

แผ

นงาน

/โครง

การ

แผนง

าน/โค

รงกา

ร

แผนง

าน/โค

รงกา

ร

แผนง

าน/โค

รงกา

ร

แผนง

าน/โค

รงกา

ร

กลยทธ กลยทธ

- วตถประสงค - เปาหมาย - ตวชวด

ยทธศาสตรระดบสานก

27

2. การระบความเสยง/เหตการณความเสยง (Identify Risks)

ภาพท 3-8 แสดงการระบปจจยเสยง/เหตการณความเสยง

ในการระบความเสยง ควรตองทาความเขาใจกบความหมายของความเสยง (Risk) และปจจยความเสยง (Rick Factor) ดงทไดกลาวไวในบทท 1 กอน การคนหาความเสยงและสาเหตหรอปจจยของความเสยงในงาน โครงการ กจกรรม หรอกระบวนการปฏบตงาน เปนการพจารณาวามสงใดหรอเหตการณใดทอาจจะเปนอปสรรคและทาใหการดาเนนงานไมประสบความสาเรจตามวตถประสงคหรอเปาหมาย ทงในระดบองคกรและระดบกจกรรม โดยควรเนนคนหาความเสยงจากงาน/ โครงการ/ กจกรรม/ กระบวนการทมความสาคญและเปนงานหลกขององคกร โดยศกษาจากขอมลสถตของความเสยงทเคยเกดขน การสารวจ ในปจจบนหรอคาดวาอาจจะเกดขนในอนาคต จากวธการดงน 1. ระดมความคดเหนของบคลากรในฝายตาง ๆ ของหนวยงาน/คณะกรรมการบรหารความเสยง 2. การใชแบบสอบถาม การสมภาษณบคลากรหรอผเชยวชาญในสายงาน 3. การจดทา Work shop ของบคลากรในหนวยงาน 4. การจดทา Benchmark หรอการเปรยบเทยบกบองคกรภายนอก 5. การอภปรายของบคลากรในหนวยงาน 6. วธการอน ๆ ทเหมาะสม

1. การกาหนดวตถประสงค ทสอดคลองกบสภาพแวดลอม และความตองการขององคกร

2. บงชเหตการณซงอาจเปน ความเสยงตอวตถประสงค ขององคกรทกาหนด

องคประกอบ

กระบวนการ

บรหารความเสยง

28

ในการบรหาความเสยงของสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ ไดแบงความเสยงออกเปน 4 ดาน ดงตวอยางภาคผนวก ข ดงน � ความเสยงดานกลยทธ (Strategic Risk : S) คอ ความเสยงทเกดจากการกาหนดแผน กลยทธ แผนดาเนนงานทนาไปปฏบ ตไมเหมาะสมหรอไมสอดคลองกบปจจยภายในและสภาพแวดลอมภายนอก อนสงผลกระทบตอการบรรลวสยทศน พนธกจ หรอสถานะขององคกร � ความเสยงดานการดาเนนงาน (Operational Risk : O) คอ ความเสยงทเกดจากการปฏบตงานทกๆ ขนตอนโดยครอบคลมถงปจจยทเกยวของกบ กระบวนการ อปกรณ เทคโนโลยสารสนเทศ บคลากรในการปฏบตงาน เปนตน � ความเสยงดานการเงน (Financial Risk : F) คอ ความเสยงทเกดจากการเบกจายงบประมาณไมเปนไปตามแผน งบประมาณถกตด งบประมาณทไดรบไมสอดคลองกบสถานการณของภารกจทเปลยนแปลงไปทาใหการจดสรรไมเพยงพอ � ความเสยงดานกฎระเบยบ หรอกฎหมายทเกยวของ (Compliance Risk : C) หรอ (Event Risk) คอ ความเสยงทเกดจากการไมสามารถปฏบตตามกฎระเบยบ หรอ กฎหมายทเกยวของได หรอกฎหมายทมอยไมเหมาะสม หรอเปนอปสรรคตอการปฏบตงาน ซงความเสยงทง 4 ดาน ดงกลาวเปนความเสยงทอาจเกดจากปจจยภายใน และปจจยภายนอกองคกร ทมผลกระทบตอความสาเรจของวตถประสงค ตามภาพท 3-9

ภาพท 3-9 วเคราะหปจจยภายในและปจจยภายนอกทมผลกระทบตอวตถประสงค

วตถ

ประสงค

ปจจยภายใน

โครงสรางพนฐาน

พนกงาน (Personnel)

กระบวนการ (Process)

เทคโ

นโลย

(T

echn

olog

y)

ปจจยภายนอก

ภยธร

รมชา

ตและ

สงแว

ดลอม

(N

atur

al E

nviro

nmen

t)

ภาวะเศรษฐกจ (Economic)

ภาวะการเมอง (Political)

สงคม (Social)

เทคโ

นโลย

สารส

นเทศ

(Tec

hnol

ogica

l)

29

3. การประเมนความเสยง

ภาพท 3-10 แสดงการประเมนความเสยง

หลงจากไดระบความเสยงทอาจเกดขนแลวในขนตอนท 2 ขนตอนตอไปคอการประเมน ความเสยง ซงเปนการคาดคะเนโอกาสและผลกระทบทจะเกดขนจากความเสยงนน ๆ และประเมนวาความเสยงทจะเกดขนนนมความรนแรงอยในระดบใด เพอจะไดนามาจดลาดบความสาคญ โดยในการประเมนความเสยงจะทาการประเมนระดบความเสยงกอนการบรหารจดการความเสยง (Inherent Risk) และประเมนระดบความเสยงทเปลยนแปลงหลงการควบคม/การบรหารจดการทมอย (Residual Risk) ซงหากความเสยงยงคงสงกวาระดบทยอมรบไดกจาเปนจะตองทาการบรหารจดการเพมเตม เพอใหลดลงไปอยในระดบทยอมรบได ดงแสดงในภาพท 3-11

ภาพท 3-11 ความเสยงกอน/หลงการบรหารจดการความเสยง

1. การกาหนดวตถประสงค ทสอดคลองกบสภาพแวดลอม และความตองการขององคกร

2. บงชเหตการณซงอาจเปนความเสยง ตอวตถประสงคขององคกรทกาหนด

3. พจารณาการจดการความเสยง/ การควบคมทมและประเมนโอกาส เกดและผลกระทบของความเสยง ทเหลออย เพอจดลาดบความสาคญ ของความเสยง

องคประกอบ

กระบวนการ

บรหารความเสยง

30

การประเมนระดบความเสยงจะพจารณาจากองคประกอบ 2 ประการ ไดแก โอกาสทจะเกดความเสยง (Likelihood) และผลกระทบทเกดขน (Impact) การนาเอาองคประกอบทงสองมาพจารณารวมกนจะทาใหทราบถงระดบความเสยง (Level of Risk) ซงใชเปนตวชความสาคญของความเสยงนน ดงตวอยางเกณฑการประเมนความเสยง ภาคผนวก ก (1) โอกาสทจะเกดความเสยง (Likelihood) หมายถง ความเปนไปไดทความเสยงหรอเหตการณนนจะเกดขน ซงในการพจารณาระดบของโอกาสทจะเกดขนมกจะใชขอมลทผานมา อยางไรกตามในกรณทเปนเหตการณทไมเคยมมากอน อาจจะใชขอมลของเหตการณในลกษณะเดยวกนทไดเคยเกดขนในหนวยงานอน ขอมลทไดจากการคนควา หรอประสบการณของผประเมน (2) ผลกระทบ (Impact) หมายถง ผลกระทบหรอความเสยหายจากความเสยงทจะเกดขน ซงอาจเปนมลคาความเสยหาย ความมนยสาคญตอเปาหมาย ความออนไหว (Sensitive) ตอผมสวนไดเสย ซงในการพจารณาผลกระทบทคาดวาจะเกดตามมา ตองครอบคลมผลกระทบดานตาง ๆ ดงนเชน ผลกระทบดานการเงน ผลกระทบดานความปลอดภย ผลกระทบดานชอเสยงองคกร ผลกระทบดานลกคา ผลกระทบดานความสาเรจ ผลกระทบดานบคลากร เปนตน ระดบความเสยง (Level of Risk) คอ ตวชวดทใชในการกาหนดความสาคญของความเสยง โดยคาระดบความเสยงไดจากการนาโอกาสทจะเกดความเสยงและผลกระทบของความเสยงมาพจารณารวมกน ดงน

ระดบความเสยงทไดจากการคานวณตามสตรขางตน หากมคาตาหมายถงความเสยงอยในระดบตา และหากมคาสงขนความเสยงจะมระดบสงขน โดยความหมายของแตละระดบความเสยงแสดงดงตารางท 3-1 และภาพท 3-12

ระดบความเสยง ความหมาย 17 – 25 สงมาก 10 – 16 สง 4 – 9 ปานกลาง 1- 3 ตา

ตารางท 3-1 แสดงความหมายของระดบความเสยง

ระดบความเสยง (R) = ระดบโอกาสทจะเกดความเสยง (L) x ระดบผลกระทบทเกดขน (I)

31

��ก������ก� (likelihood)

นอยมาก

(1)

นอย

(2)

ปานกลาง

(3)

สง

(4)

สงมาก

(5)

สงมาก (5) 5 10 15 20 25

สง (4) 4 8 12 16 20

ปานกลาง (3) 3 6 9 12 15

นอย (2) 2 4 6 8 10

นอยมาก (1) 1 2 3 4 5

โอกาสทจะเกด

ผลกระทบ

เมอไดระดบความเสยงแลว ควรนาความเสยงทมความรนแรงมาก สามารถกอใหเกดความเสยหายไดมาก มโอกาสในการเกดสง มาเรงจดการกอนขออน ๆ สวนความเสยงทไมรนแรงมโอกาสเกดไดนอย จะจดเปนความเสยงทไมตองดาเนนการใด ๆ ในกรณมงบประมาณ กาลงคนหรอเวลาจากด การจดอนดบความเสยงจะชวยใหสามารถวางแผนและจดสรรทรพยากรตาง ๆ ไดอยางถกตอง โดยเลอกการวดความเสยงทมความรนแรงมากและมโอกาสเกดขนบอยไปหาความเสยงทไมรนแรง และโอกาสเกดขนไมบอย

ภาพท 3-12 แผนภมแสดงระดบความเสยง (Risk Profile)

32

4. การจดการและจดทาแผนบรหารความเสยง (Risk Responses)

ภาพท 3-13 แสดงการจดการความเสยง

หลงจากประเมนความเสยงในขนตอนท 3 และมการจดลาดบความสาคญของความเสยงแลวจะมการกาหนดมาตรการตอบสนองความเสยง หรอ แผนการจดการความเสยง คอการหาวธ ทเหมาะสมสาหรบจดการแตละความเสยงใหลดความรนแรงลง เกดขนไดนอยลง หรอกาหนดมาตรการการควบคมดแลไมใหเกนระดบอนตราย เปนตน กลยทธจางาย ใชงาย สาหรบจดการความเสยง ม 4 แบบ รวมเรยกวา 4T’STRATEGIES 1. Take – การยอมรบความเสยง (Risk Acceptance) การยอมรบใหมความเสยง เนองจากคาใชจายในการจดการหรอสรางระบบควบคมอาจมมลคาสงกวาผลลพธทได แตกควรมมาตรการตดตามและดแล เชน การกาหนดระดบของผลกระทบ ทยอมรบได เตรยมแผนการตงรบ/จดการความเสยง เปนตน 2. Treat – การลด/ควบคมความเสยง (Risk Reduction/Control) การออกแบบระบบควบคม การแกไขปรบปรงการทางาน เพอปองกนหรอจากดผลกระทบ และโอกาสเกดความเสยหาย เชน ตดตงอปกรณความปลอดภย ฝกอบรมเพอพฒนาทกษะ วางมาตรการเชงรก เปนตน

1. การกาหนดวตถประสงค ทสอดคลองกบสภาพแวดลอม และความตองการขององคกร

2. บงชเหตการณซงอาจเปน ความเสยง ตอวตถประสงค ขององคกรทกาหนด

3. พจารณาการจดการความเสยง/ การควบคมทมและประเมนโอกาส เกดและผลกระทบของความเสยง ทเหลออย เพอจดลาดบความสาคญ ของความเสยง

4. กาหนดแผนการจดการเพอลด ความเสยงใหอยในระดบทยอมรบได (หลกเลยง ถายโอน ลด ยอมรบ)

องคประกอบ

กระบวนการ

บรหารความเสยง

33

3. Terminate – การหลกเลยงความเสยง (Risk Avoidance) การหยดหรอเปลยนแปลงกจกรรมทเปนความเสยง เชน งดทาขนตอนทไมจาเปนและ จะนามาซงความเสยง ปรบเปลยนรปแบบการทางาน ลดขอบเขตการดาเนนการ เปนตน 4. Transfer – การกระจาย/โอนความเสยง (Risk Sharing/Spreading) การกระจายทรพยสนหรอกระบวนการตาง ๆ เพอลดความเสยงจากการสญเสย เชน การประกนทรพยสน เพอโอนความเสยงไปยงบรษทประกน การจางบรษทภายนอกใหทางานบางสวนแทน การทาสานาเอกสารหลายๆ ชด การกระจายทเกบทรพยสนมคา เปนตน จากนนทาการคดแผนการจดการทสาเหตของความเสยงเหลานน โดยดวามาตรการควบคมทมอยสามารถจดการกบสาเหตนนไดอยางเพยงพอหรอไม หรอตองมมาตรการควบคมเพมเตม เพอจดการกบสาเหตของความเสยงนน โดยทแผนการจดการเพยงแผนเดยวอาจชวยแกไขปญหาไดหลายสาเหตหรอชวยจดการความเสยงอนกได และในขณะเดยวกน สาเหตใดสาเหตหนงกอาจมแผนจดการมากกวา 1 แผน ไดเชนกน อยางไรกตามไมมกฎตายตววา ควรจะทาแผนใดบาง เพราะขนกบความเหมาะสมและความพรอมขององคกรเปนหลก การเลอกแผนมาใชควรคานงถงหลกตาง ๆ ดงน - แผนการจดการความเสยงทดควรกระทาไดเรว ใชงบประมาณนอยและมประสทธภาพ ในการลด ควบคม หรอปองกนความเสยงไดอยางเหนผล - พงระวงวาแผนจดการความเสยงตองไมกอใหเกดความเสยหายอนตามมา หรอทาใหงานหยดชะงก การกาหนดมาตรการตอบสนองตอความเสยงจะเปนการกาหนดวธการทจดการความเสยงทเกดขนนนใหลดลง โดยนาระดบความเสยงมากาหนดลงในแผนผงเมทรกซแสดงระดบความเสยง (Risk Matrix) ซงแบงระดบของความเสยง ดงน ระดบความเสยงสงมาก (Extreme) คะแนนระดบความเสยง 17 – 25 คะแนน ระดบความเสยงสง (High) คะแนนระดบความเสยง 10 – 16 คะแนน ระดบความเสยงปานกลาง (Medium) คะแนนระดบความเสยง 4 – 9 คะแนน ระดบความเสยงตา (Low) คะแนนระดบความเสยง 1 = 3 คะแนน

� ความเสยงทอยในโซนสแดง (โอกาส X ผลกระทบ คะแนนระดบความเสยงอยระหวาง 17 – 25 คะแนน) จะตองมการกาหนดมาตรการในการจดการความเสยงเพมเตมโดยทนท โดยใชกลยทธการลด/ควบคมความเสยง (Treat) กระจาย/โอนความเสยง (Transfer) หรอหลกเลยงความเสยง (Terminate) พรอมกาหนดผรบผดชอบและกรอบระยะเวลาทชดเจน

34

� ความเสยงทอยในโซนสสม (โอกาส X ผลกระทบ คะแนนระดบความเสยงอยระหวาง 10 – 16 คะแนน) เปนความเสยงทอยในระดบทไมสามารถยอมรบไดโดยตองจดการความเสยงเพออยในระดบทยอมรบได โดยใชกลยทธการลด/ควบคมความเสยง (Treat) กระจาย/โอนความเสยง (Transfer) หรอหลกเลยงความเสยง (Terminate) พรอมกาหนดผรบผดชอบและกรอบระยะเวลาทชดเจน โดยมระดบความสาคญในการดาเนนงาน หรอการจดสรรงบประมาณใหนอยกวาโซนสแดง

� ความเสยงทอยในโซนสเหลอง (โอกาส X ผลกระทบ คะแนนระดบความเสยงอยระหวาง 4 – 9 คะแนน) เปนความเสยงทอย ในระดบพอยอมรบไดแตตองมการควบคม โดยกาหนดผรบผดชอบและกรอบระยะเวลาทชดเจน ทงนตองมการปฏบตตามระบบการควบคมภายใน (การจดการความเสยงปจจบน) อยางเครงครด เพอไมใหความเสยงเคลอนยายไปยงระดบทรบไมได

� ความเสยงทอยในโซนสเขยว (โอกาส X ผลกระทบ คะแนนระดบความเสยงอยระหวางนอยกวา หรอ เทากบ 3 คะแนน) เปนความเสยงทอยในระดบทยอมรบ ไมจาเปนตองมมาตรการจดการเพมเตมใด ๆ กบความเสยงทเกดขน ในทางกลบกนอาจมการทบทวนระบบควบคมภายในใหมเพอใหผอนคลายการควบคมไดระดบหนง ทงน สามารถนาผลการประเมนจากโอกาสและผลกระทบมากาหนดลงในแผนผง Risk Matrix ในภาพท 3-14 และแสดงระดบและตาแหนงความเสยง (Risk Profile) ในภาพท 3-15

����������� ���

55

(� x �)

10

(� x �)

15

(� x �)

20

(! x �)

25

(� x �)

44

(� x !)

8

(� x !)

12

(� x !)

16

(! x !)

20

(� x !)

33

(� x �)

6

(� x �)

9

(� x �)

12

(! x �)

15

(� x �)

22

(� x �)

4

(� x �)

6

(� x �)

8

(! x �)

10

(� x �)

11

(� x �)

2

(� x �)

3

(� x �)

4

(! x �)

5

(� x �)

1 2 3 4 5

�������

�� ���

���

�������

�

����

����

(��� -� �� ��) ����������������������������������� ��!� ���������ก��#��ก��$%&��$�&�

'��ก(��

(��� )-* �� ��) ���������������%���������� ��������ก��� ��!�$%+��'� ��ก�����,��� ��$-����$�(+��������'� �������������������

-.�

(��� /-0 �� ��) ������������������-�������������� �������#��ก��� ��$-���� $%+��,����.�,���������������

-.���ก

(��� 1-23 �� ��) ������������������-�������������� # ��$'4 �����$���#��ก��� ��$-����,����.�,�����������������������

��ก�-$ก&�

5(ก�

���

ภาพท 3-14 แสดงแผนภมและความหมายของระดบความเสยง (Risk Matrix)

35

'(ก)�*

(Impact)

��ก������ก� (likelihood) Risk Appetite Boundary

() 9*:;�<����=>���=�<)9*? @)

55

(� x �)

10

(� x �)

15

(� x �)

20

(! x �)

25

(� x �)

44

(� x !)

8

(� x !)

12

(� x !)

16

(! x !)

20

(� x !)

33

(� x �)

6

(� x �)

9

(� x �)

12

(! x �)

15

(� x �)

22

(� x �)

4

(� x �)

6

(� x �)

8

(! x �)

10

(� x �)

11

(� x �)

2

(� x �)

3

(� x �)

4

(! x �)

5

(� x �)

1 2 3 4 5

Risk Appetite Boundary A�*�ABA�>) 9*:;�<����=>�����<�)C=�<)9*? @ กD�EF ?;@ �-�

Risk Appetite �H@ �E<�=���:� E;9>A�>ก�):;*:I<:;�<����=>) 9*���=�<)9*? @ กD�EF ?;@ �-�

Risk Tolerance ) 9*:;�<����=>����>:Kก�)=�<)9*? @E(9>ก�)9 ก�) กD�EF ?;@ !-�

- :;�<����=>

�L><�ก

- �9FB)�=��

�ก� ? @�9F��

- B@�>Mก@?A

- :;�<����=>�L>

- <��9FB)�=

- B@�>�)N>

;�>M'F

ภาพท 3-15 แสดงระดบและตาแหนงความเสยง (Risk Profile)

ทงน มาตรการจดการกบความเสยงนอกจากคานงถงจากระดบความเสยงทอยในแตละโซนของ Risk Matrix แลวยงอาจดประกอบไดจากการจดลาดบของระดบความเสยงใน Risk Profile/Ranking

5. การรายงาน และตดตามผล

ภาพท 3-16 แสดงการรายงานและตดตามผล

5. ตดตามและสอบทาน ผลการบรหารความ เสยงและการเปลยน แปลงทอาจมผลกระทบ

1. การกาหนดวตถประสงค ทสอดคลองกบสภาพแวดลอม และความตองการขององคกร

2. บงชเหตการณซงอาจเปน ความเสยง ตอวตถประสงค ขององคกรทกาหนด

3. พจารณาการจดการความเสยง/ การควบคมทมและประเมนโอกาส เกดและผลกระทบของความเสยง ทเหลออย เพอจดลาดบความสาคญของความเสยง

4. กาหนดแผนการจดการเพอลด ความเสยงใหอยในระดบทยอมรบได (หลกเลยง ถายโอน ลด ยอมรบ)

องคประกอบ

กระบวนการ

บรหารความเสยง

36

การตดตามผล เปนการตดตามผลภายหลงจากไดดาเนนการตามแผนการบรหารความเสยงแลว เพอใหมนใจวา แผนการบรหารความเสยงนนมประสทธภาพ ทงสาเหตของความเสยงทมผลตอความสาเรจ ความรนแรงของผลกระทบ วธการบรหารจดการกบความเสยง รวมถงคาใชจายของการควบคม มความเหมาะสมกบสถานการณการเปลยนแปลง โดยมเปาหมายในการตดตามผล คอ 1. เปนการประเมนคณภาพและความเหมาะสมของวธการจดการความเสยง รวมทงตดตามผลการจดการความเสยงทไดมการดาเนนการไปแลว วาบรรลผลตามวตถประสงคของการบรหารความเสยงหรอไม 2. เปนการตรวจสอบความคบหนาของมาตรการควบคมทมการทาเพมเตมวาแลวเสรจตามกาหนดหรอไม สามารถลดโอกาสหรอผลกระทบของความเสยงใหอยในระดบทยอมรบไดหรอไม การรายงานและการตดตามผลมความจาเปนและมประโยชนตอการบรหารความเสยงเพราะจะทาใหทราบวา 1. แผนจดการความเสยงถกนาไปใชอยางถกตองและมประสทธภาพเพยงใด 2. ทาใหทราบถงขอผดพลาดทอาจเกดขนหลงจากใชแผนจดการความเสยง 3. ทาใหสามารถปรบปรงแกไขแผนจดการความเสยงใหสอดคลองกบสถานการณ ทเปลยนแปลงไป หรอกรณทแผนเดมไมมประสทธภาพ 4. มการรายงานตอผบรหารทไดรบมอบหมายเปนรายไตรมาส

ขนตอนท 3 การประเมนผลและรายงานผลการจดทาระบบบรหารความเสยง การประเมนผลการปฏบตงาน สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการไดกาหนดแนวทาง การประเมนผลการปฏบตงานใน 2 ลกษณะ คอ 1. การประเมนผลระหวางการปฏบตงาน (Ongoing Monitoring) โดยจะประเมนผลการปฏบตงานตามแผนบรหารความเสยง เพอตดตามวากระบวนงานตาง ๆ ไดมการดาเนนการตามมาตรการ/กจกรรมควบคมทไดกาหนดไวหรอไม และสามารถลดความเสยงทเกดขนหรออาจจะเกดขนไดหรอไม หรอมเหตการณ/สถานการณความเปลยนแปลงเกดขนนอกเหนอจากทไดคาดการณไว แลวนาเสนอตอคณะกรรมการบรหารความเสยงและคณะทางานบรหารความเสยง เพอปรบแผนบรหารความเสยงและดาเนนการปรบแกไขไดอยางทนทวงท โดยความถในการตดตามประเมนผล จากกจกรรมควบคมดาเนนการเปนรายไตรมาส และในกรณพเศษหากพบวามการเปลยนแปลงทมสาระสาคญอาจจะจดใหมการประชมคณะกรรมการบรหารความเสยงเปนกรณพเศษกได 2. การประเมนผลเปนรายครง (Separate Evaluation) เปนการประเมนผลโดยการรายงานเมอสนสดระยะเวลาทไดกาหนดไว หรอในกรณพเศษ การตดตามประเมนผลเปนรายครงนสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการจะใชหลกการประเมนตนเอง (Self Assessment) ตวอยางแบบประเมนภาคผนวก ค โดยสวนงานหลกทรบผดชอบบรหารจดการความเสยงใด สวนงานนนจะเปน

37

ผรบผดชอบในการประเมนประสทธภาพการบรหารความเสยงของตนเอง และผตรวจสอบภายในจะเปนอกสวนงานหนงทจะทาการตดตามตรวจสอบตามหนาทประจาของสวนงาน หรออาจจะทาการตรวจสอบตามคาสงของคณะกรรมการตรวจสอบ หรอคณะกรรมการบรหารความเสยง ขอบเขต ความถในการประเมนจะขนอยกบผลการประเมนความเสยง และประสทธผลของการตดตามผลระหวางการปฏบตงาน ในการประเมนคณะกรรมการจะประเมนผล ดงน - มการปฏบตตามมาตรการ/กจกรรมควบคมทไดกาหนดไวอยางครบถวนสมบรณ หรอไม - การปฏบตตามกจกรรมควบคมนน สามารถลดความเสยงไดอยางมประสทธภาพ และประสทธผลหรอไม - มขอบกพรองหรอสถานการณใด ๆ ทมผลกระทบตอการบรหารความเสยงทควรไดรบความสนใจ แกไข หรอปรบปรงแกไขใหดขนหรอไม จากนนคณะกรรมการบรหารความเสยงจะเสนอรายงานการประเมนผลการบรหาร ความเสยงตอกรรมการอานวยการ เพอนาผลการประเมนทไดไปปรบปรงการจดทาระบบบรหารความเสยงในปตอ ๆ ไป ใหมประสทธภาพ ประสทธผลและคมคายงขน และเสนอตอปลดกระทรวงศกษาธการเพอทราบและพจารณาสงการตามทเหนสมควรตอไป นอกจากน ควรกาหนดใหมการประเมนความเสยงซาอกอยางนอยปละหนงครง เพอดวาความเสยงใดอยในระดบทยอมรบไดแลว หรอมความเสยงใหมเพมขนมาอกหรอไม โดยอาจกาหนดเปนแผนดาเนนการรวมทงมเครองมอทใชเพอการรายงาน การตดตามผล การประเมนผลการบรหารความเสยง ประกอบดวย

���� การจดทาแผนผงเมทรกซแสดงระดบความเสยง (Risk Matrix) การจดทาแผนผงเมทรกซแสดงระดบความเสยงจะเปนการแสดงใหเหนถงระดบความเสยงทเกดขนทงในระดบองคกร และระดบสานก/กลมภารกจ เพอใชในการตรวจตดตาม และประเมนการบรหารความเสยง โดยแกนตงคอระดบผลกระทบ สวนแกนนอนคอระดบโอกาส และไดจดกลมของระดบออกเปน 4 กลม คอ กลมระดบความเสยงตา (สเขยว) ระดบความเสยงปานกลาง (สเหลอง) ระดบความเสยงสง (สสม) ระดบความเสยงสงมาก (สแดง)

���� การจดทา Risk Profile และการจดลาดบความเสยง Risk Profile และการจดลาดบความเสยงจะเปนการแสดงใหเหนถงความเสยงทงหมดโดยเรยงลาดบตามระดบของโอกาส X ผลกระทบในปจจบน และระดบความเสยงทคาดหมายทจะเปลยนแปลงไปตามมาตรการการจดการความเสยงทไดกาหนดไว

38

���� การจดทาแผนทความเสยง (Risk Map) การจดทาแผนทความเสยง (Risk Map) เพอทาการเชอมโยงใหเหนถงความเสยงในระดบองคกรตามแตละกลมประเภทของความเสยง S-O-P-C (Strategic – Operational – Financial - Compliance) แสดงตวอยาง Risk Map ดงตารางท 3-2

ตารางท 3-2 แสดงความเชอมโยงความเสยงจาแนกตามประเภทความเสยง

���� การรายงานการตดตามแนวทางการจดการความเสยง ระบบในการรายงานเพอตดตามแนวทางในการจดการความเสยงสามารถตดตามโดยใชแบบฟอรมรายงานการตดตามแนวทางการจดการความเสยงเพมเตม เพอใชในการตดตามมาตรการในการจดการความเสยงทเพมเตมตามชวงเวลาเปนรายเดอน หรอไตรมาส หรอตามความเหมาะสม โดยทาการระบความคบหนาของการจดการความเสยง (รอยละความสาเรจเทยบกบแผน) ปญหาและ แนวทางการแกไขและผททาการสอบทานเพอใหสามารถดาเนนมาตรการไดอยางสมบรณ ซงจะเหนไดวาการจดทาระบบบรหารความเสยงนน จะตองกระทาอยางตอเนองและสมาเสมอ มการตรวจสอบและตดตามเปนระยะ ๆ จงจะเกดประโยชนอยางแทจรง

ปจจยททาใหการบรหารความเสยงลมเหลว 1. ขาดการสนบสนนจากผบรหารระดบกลางและระดบสง 2. ขาดวสยทศนทชดเจนในการวางแผนกลยทธ 3. ขาดการสอสารใหพนกงานทกคนทราบถงวสยทศน และสงทกาลงจะเกดขนในอนาคต 4. ลมเหลวในการสรางทมสนบสนนทมอานาจตงแตระดบบนจนถงระดบกลาง 5. มองทกอยางเปนอปสรรค หรอผคนในองคกรเปนตวสกดกนการทางานไปสวสยทศน 6. การกาหนดกลยทธใหองคกรประสบชยชนะระยะสนลมเหลวจะทาใหระยะยาวลมเหลว

39

ประโยชนของการบรหารความเสยง 1. ใชในการวางแผนควบคกบการบรหารงาน บรหารโครงการ หรอบรหารองคกร 2. ผลการดาเนนงานบรรลวตถประสงค 3. นากลยทธองคกรไปดาเนนการในการปฏบตงานใหประสบความสาเรจ 4. ระบและบรหารจดการความเสยงทมความสาคญไดทนเวลา

ปจจยสาคญทการบรหารความเสยงใหประสบผลสาเรจ 1. การไดรบการสนบสนนจากผบรหารระดบสง 2. การใชคาททาใหเขาใจแบบเดยวกน 3. การปฏบตตามกระบวนการบรหารความเสยงทตอเนองสมาเสมอ 4. การมกระบวนการในการบรหารการเปลยนแปลง 5. การสอสารทมประสทธภาพ 6. การวดผลการบรหารความเสยงซงรวมทงการวดความเสยง 7. การฝกอบรมและกลไกดานทรพยากรบคคลเพอใหพนกงานทกคนเขาใจในกรอบและความรบผดชอบของการบรหารความเสยง 8. การตดตามกระบวนการบรหารความเสยงดวยการกาหนดวธทเหมาะสม

40

การจดทา และแบบฟอรมการรายงานการบรหารความเสยง

จากกระบวนการบรหารความเสยง 5 ขนตอนหลกขางตน นามาสแบบฟอรมการจดทารายงานการบรหารความเสยง (แบบ RM1–RM7) โดยแบงขนตอนการดาเนนงานเปน 10 ขนตอนยอย ดงน ขนตอนท 1 การทบทวนภารกจจาแนกตามยทธศาสตร (แบบ RM-1) เพอใหการจดทาระบบบรหารความเสยง มความเชอมโยงสอดคลองกบยทธศาสตรระดบกระทรวง ยทธศาสตรระดบกรม และยทธศาสตรระดบสานก คณะทางานบรหารความเสยงของหนวยงานควรดาเนนการ ดงน

ยทธศาสตรทรบผดชอบ

(1)

กระบวนงาน/กจกรรมทสนบสนนยทธศาสตร

(2)

วตถประสงค

(3)

ตวชวด

(4)

เปาหมาย

(5)

�

ภาพท 3-17 แสดงการทบทวนภารกจจาแนกตามยทธศาสตร

- คอลมน 1 ยทธศาสตรทรบผดชอบ ใหคณะทางานบรหารความเสยงของหนวยงานประชมระดมสมองรวมกน เพอทบทวนยทธศาสตรทหนวยงานรบผดชอบ วามความเชอมโยง สอดคลองกบยทธศาสตรกระทรวง ยทธศาสตรกรม หรอไม - คอลมน 2 กระบวนงาน/กจกรรมทสนบสนนยทธศาสตร ใหรวมกนพจารณาเลอกกระบวนงาน /กจกรรมของแตละสานก/กลมงาน ทสนบสนนยทธศาสตรใน (คอลมน 1) - คอลมน 3 วตถประสงค ใหระบวตถประสงคของกระบวนงาน/กจกรรม คอลมน 2 ใหครบทกกระบวนงาน/กจกรรม - คอลมน 4-5 ตวชวด และเปาหมาย ใหพจารณาความเปนไปไดของการกาหนดตวชวดและคาเปาหมาย วาสามารถทาผลสาเรจของการปฏบตงานในการบรรลวตถประสงคระดบองคกรหรอไม

แบบ RM-1

41

ขนตอนท 2 การกาหนดวตถประสงค คอลมน 1-4 (แบบ RM-2) เพอใหมนใจวาวตถประสงคทกาหนดสอดคลองกบยทธศาสตรและความเสยง และเชอมโยงจากวสยทศนหรอภารกจขององคกรกบกลยทธและแผนงานทรองรบในระดบตาง ๆ เพอนามาบรหารความเสยงใหอยในระดบทองคกรยอมรบได การกาหนดวตถประสงคทดควรประกอบดวยตววดและเปาหมายของความสาเรจทผบรหารตองการใหเกดขน การกาหนดวตถประสงคและตวชวดความสาเรจจงเปนเงอนไขสาคญทตองมกอน จงจะสามารถระบเหตการณทอาจเกดขน ทมผลกระทบตอวตถประสงค และชวยในการกาหนดระดบความคลาดเคลอนจากตววดความสาเรจทยอมรบได ซงการกาหนดภารกจ วตถประสงค และสถานะปจจบนจะทาการระบลงในแบบการวเคราะหความเสยง (แบบ RM-2) คอลมนท 1-4 ดงน

งานหลกของฝาย

(1)

วตถประสงค/ เปาหมาย

(2)

ผรบผดชอบจดทาแผน

(3)

สถานะปจจบน

(4)

����

ภาพท 3 -18 แสดงการระบวตถประสงคตามภารกจหลกของ สานก/กลม/ฝาย

- คอลมน 1 ใหนาภารกจหลกของสานก/กลม/ฝาย ทสนบสนนยทธศาสตรขององคกร (แบบ RM-1) คอลมน 2 มาใส และนาภารกจหลกทตองปฏบตเปนการประจาตามประกาศหรอตามทไดรบมอบหมาย - คอลมน 2 ใหระบวตถประสงคตามภารกจหลกของสานก/กล ม/ฝาย ทระบไวใน (แบบ RM-1) คอลมน 3 และระบเปาหมายตามภารกจหลกของสานก/กลม/ฝาย ซงเปาหมายดงกลาวควรเปนเปาหมายเชงปรมาณทชดเจนหรอมตวชวดพรอมคาเปาหมายเปนเครองกากบ - คอลมน 3 ใหระบหนวยงานผรบผดชอบในแตละภารกจหลกตามประเดนยทธศาสตร หรอภารกจหลกทตองปฏบตเปนการประจา - คอลมน 4 ใหระบสถานะปจจบนของตวชวดตามเปาหมายโดยเปรยบเทยบกบเปาหมาย ทกาหนดไว หากสถานะปจจบนไดผลดกวาเปาหมายทกาหนดไวถอวาบรรลเปาหมายแลว แตถาหากสถานะปจจบนดอยกวาเปาหมายถอวายงไมบรรลเปาหมาย ในกรณทยงไมมขอมลใหมการตดตาม เพอนามาใชประเมนสถานะตอไป

แบบ RM-2

42

ขนตอนท 3 การระบความเสยง/เหตการณความเสยง (แบบ RM-2) เปนการคนหาและระบเหตการณความเสยงทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคของภารกจหลก แผนงาน/โครงการของสานก/กลม/ฝาย ซงอาจจะเปนปจจยเสยงหรอสาเหตทมาจากปจจยภายในและหรอปจจยภายนอก โดยแตละความเสยงอาจจะมปจจยเสยงหรอสาเหตเพยงขอเดยวหรอหลายขอ คณะกรรมการ ฯ ควรระบใหครบถวน แลวนามาจาแนกประเภทของความเสยงตามรปแบบ S O F C และระบรหสของแตละความเสยงทพบเรยงเปนลาดบตามประเภทความเสยง ลงในแบบการวเคราะหความเสยง (แบบ RM-2) ใน (คอลมน 5-9) ดงน

งานหลกของฝาย

(1)

วตถประสงค /เปาหมาย

(2)

ผรบผดชอบจดทาแผน

(3)

สถานะ ปจจบน

(4)

Risk ID

(5)

ความ เสยง

(6)

ประเภทความ เสยง

ปจจยเสยง ผลกระทบ

S F O C ภาย นอก

ภาย ใน

ภาย นอก

ภาย ใน

(7) (8) (9)

����

ภาพท 3-19 แสดงการคนหาและระบความเสยง

- คอลมน 5 ใหระบรหสของความเสยงตามประเภทความเสยง ดงน (Strategic : S) ความเสยงดานกลยทธ (Operation : O) ความเสยงดานการดาเนนงาน (Financial : F) ความเสยงดานการเงน และ (Compliance : C) ความเสยงดานการปฏบตตามกฎ ระเบยบ - คอลมน 6 ใหระบความเสยงทจะสงผลใหวตถประสงค/เปาหมายตามภารกจหลกของสานก/กลม/ฝายไมบรรลผล

- คอลมน 7 ใหจาแนกวาความเสยงนนเปนความเสยงประเภทใดตามรปแบบ ดงน S : Strategic Risk ความเสยงดานกลยทธ F : Financial Risk ความเสยงดานการเงน O : Operational Risk ความเสยงดานการดาเนนงาน C :Compliance Risk ความเสยงดานกฎระเบยบ หรอกฎหมายทเกยวของ

แบบ RM-2

43

- คอลมน 8-9 ใหนาความเสยงแตละประเภทความเสยง (คอลมน 5-6) มาวเคราะหความเสยงวาเปนความเสยงทเกดจากปจจยภายในหรอปจจยภายนอก โดยแตละความเสยงอาจจะมปจจยเสยงหรอสาเหตเพยงขอเดยวหรอหลายขอ คณะกรรมการฯ ควรระบใหครบถวน และนาความเสยงแตละปจจยเสยงมาวเคราะหผลกระทบทเกดขนวาเปนผลกระทบทเกดจากหนวยงาน โดยทางตรงหรอ โดยทางออม

ขนตอนท 4 การประเมนความเสยง (แบบ RM-2) ใหนาความเสยง (คอลมน 6) แตละความเสยงมาประเมนโอกาสทจะเกดเหตการณ กบผลกระทบตอองคกรหากเกดเหตการณหรอความเสยงนนขนแลว ความเสยงทมโอกาสเกดสงหากเกดแลวมผลเสยหายตอองคกรมาก ความเสยงนนจะมระดบสงหรอรนแรง ในขณะทความเสยงทมโอกาสเกดนอยและถงแมจะเกดขนกมผลเสยหายนอย ความเสยงนจะมระดบตาหรอไมรนแรง การจดลาดบความสาคญของแตละความเสยงขนอยกบระดบความเสยงจากการประเมนโอกาสทจะเกด กบกระทบทองคกรไดรบ ทงนความเสยงทเกนกวาระดบความเสยงทยอมรบไดจะตองไดรบการจดการกอน ความเสยงทมระดบตากวาลงในแบบการวเคราะหความเสยง (แบบ RM-2) ชอง 10-12 ดงน

งานหลกของฝาย (1)

วตถประสงค /เปาหมาย

(2)

ผรบผด ชอบ จดทา แผน (3)

สถานะ ปจจบน

(4)

Risk ID

(5)

ความ เสยง

(6)

ประเภทความ เสยง

ปจจยเสยง ผลกระทบ โอกาส ทจะ เกด

(10)

ผล กระทบ

(11)

ระดบ ความ เสยง

(12)

S F O C ภาย นอก

ภาย ใน

ทาง ตรง

ทาง ออม

(7) (8) (9)

����

ภาพท 3-20 แสดงการประเมนโอกาสและผลกระทบ

- คอลมน 10 ใหประเมนโอกาสของระดบความเสยงทเหลออยภายหลงทไดมการจดการความเสยงปจจบนแลว โดยระบเปนคา 1-4 โดยคา 1 หมายถงนอยทสด หรอ 4 หมายถงมากทสด - คอลมน 11 ใหประเมนผลกระทบของระดบความเสยงทเหลออยภายหลงทไดมการจดการความเสยงปจจบนแลว โดยระบเปนคา 1-4 โดยคา 1 หมายถงนอยทสด หรอ 4 หมายถง มากทสด

แบบ RM-2

44

- คอลมน 12 ใหนาโอกาสทจะเกดความเสยง (คอลมน 10) คณกบผลกระทบทองคกรไดรบ (คอลมน 11) คะแนนความเสยงทไดใหเรยงลาดบคะแนนจากคะแนนสงมากไปนอยมาก โดยนาความเสยงทมความรนแรงมาก สามารถกอใหเกดความเสยหายไดมาก มโอกาสในการเกดสง มาเรงจดการกอนขออนๆ ในกรณเรามงบประมาณกาลงคนหรอเวลาจากดการจดอนดบความเสยงจะชวยใหสามารถวางแผนและจดสรรทรพยากรตางๆ ไดอยางถกตอง โดยเลอกการวดความเสยงทมความรนแรงมากและมโอกาสเกดขนบอยไปหาความเสยงทไมรนแรง และอาจเกดขนไมบอย กรณทปจจยเสยงใดอยในระดบความเสยงเดยวกน เชน สงมาก ใหพจารณาจากผลคะแนนความเสยง หากคะแนนความเสยงเทากน คอ 20 คะแนน ใหพจารณาจากคะแนนผลกระทบทองคกรไดรบ

ขนตอนท 5 การวเคราะหโอกาสและผลกระทบของความเสยง (แบบ RM 2-1) เมอกรอกแบบการวเคราะหความเสยง (แบบ RM-2) ครบทกคอลมนแลวใหนาประเภท ความเสยง (คอลมน 5-6) และโอกาสทจะเกดความเสยง (คอลมน 10) ผลกระทบทองคกรไดรบ (คอลมน 11) และระดบความเสยง (คอลมน 12) มาระบใน (คอลมน 1-4) ในแบบการระบเหตการณและประเมนความเสยง (แบบ RM 2-1)

งานหลกของฝาย

(1)

วตถประสงค (เพอ)/เปา

หมาย

(2)

ผรบผดชอบจดทา

แผน

(3)

สถานะปจจบน

(4)

RiskID

(5)

ความเสยง

(6)

ประเภทความเสยง ปจจยเสยง ผลกระทบ โอกาสทจะเกด

(10)

ผลกระทบ

(11)

ระดบความเสยง

(12)

S F O C ภายนอก

ภายใน

ทางตรง

ทางออม

(7) (8) (9)

ประเภทความเสยง(1)

L(2)

C(3)

ระดบความเสยง(4)

ระดบความเสยงทคาดหวง(5)

การตอบสนองความเสยง(6)

RM 2

RM 2-1

����ก����� ��

(1)

���� �������� / �! �"��

(2)

# $!� �%#&'(�%

)�'*+�,#

(3)

������)) �%�

(4)

RiskID

(5)

���" �56��

(6)

��� 8*���" �56��

��))�� �56�� #�ก��*% 9�ก��*56)� ก&'

(10)

#�ก��*%

(11)

��'�%���" �56��

(12)

S F O C 8���ก

8��?

*�����

*���!�"

(7) (8) (9)

ภาพท 3-21 ประเภทความเสยงและการประเมนความเสยง

45

- คอลมน 5 เปนระดบความเสยงทคณะกรรมการหรอผบรหารยอมรบไดในการดาเนนการเพอใหบรรลวตถประสงคหรอนโยบายขององคกร - คอลมน 6 การตอบสนองความเสยง เปนการหาวธทเหมาะสมสาหรบจดการความเสยงแตละความเสยงใหลดความรนแรงลง เกดขนไดนอยลงหรอกาหนดมาตรการในการควบคมดแลไมใหเกนระดบอนตราย โดยวธจดการม 4 วธไดแก การยอมรบความเสยง การลดหรอควบคมความเสยง การหลกเลยงความเสยง การกระจายหรอถายโอนความเสยง

ขนตอนท 6 การจดการความเสยงและการบรหารความเสยง (แบบ RM-3) ในการจดการความเสยงหนวยงานตองนาปจจยเสยง (แบบ RM 2-1) มากาหนดกจกรรม หรอมาตรการทใชปฏบตในหนวยงานตามความจาเปน เมอหนวยงานประเมนมาตรการการจดการความเสยง หรอกจกรรมการควบคมทดาเนนการอยแลวพบวายงไมมประสทธภาพและมความเหมาะสมกบสถานการณ ในการจดการความเสยงใหหมดไปหรอลดลงในระดบทยอมรบ หนวยงานจะตองเลอกใชมาตรการ/วธการจดการกบความเสยง 4 วธ ไดแกการยอมรบความเสยง การลดหรอควบคมความเสยง การหลกเลยงความเสยง การกระจายหรอถายโอนความเสยง ซงการเลอกใชมาตรการดงกลาวตองคานงถงความคมคาและประหยดเมอเปรยบเทยบกบตนทนและผลประโยชนทจะไดรบ พรอมทงกาหนดผรบผดชอบความเสยง และระยะเวลาในการดาเนนงานเพอลดหรอปองกนความเสยงในแผนบรหารความเสยง (แบบ RM-3) ดงน

ประเภทความเสยง

(1)

ความเสยง

(2)

ปจจยเสยง

(3)

แนวทางตอบสนองตอความเสยง

(4)

แผนงาน/กจกรรม

(5)

ผรบผดชอบ/ผรบผดชอบ

หลก (6)

ระยะเวลา ดาเนนการ

(7)

ภาพท 3-22 แสดงแนวทางตอบสนองความเสยง

- คอลมน 1-2 นาแบบการวเคราะหความเสยง (แบบ RM-2) ประเภทความเสยง คอลมน 5-6 มาใสในแผนบรหารความเสยง (แบบ RM-3) คอลมน 1-2 - คอลมน 3 นาแบบการวเคราะหความเสยง (แบบ RM-2) ปจจยเสยงภายใน/ภายนอกคอลมน 8 มาใสในแผนบรหารความเสยง (แบบ RM-3) ในคอลมน 3 ปจจยเสยง

แบบ RM-3

46

- คอลมน 4 นาแบบการระบเหตการณและประเมนความเสยง (แบบ RM2-1) โดยเลอกวธการหลกเลยงความเสยง และการกระจายหรอถายโอนความเสยง (คอลมน 6) มาใสในแผนบรหารความเสยง (แบบ RM-3) ใน (คอลมน 4) แนวทางตอบสนองตอความเสยง - คอลมน 5 ใหกาหนดแผนงาน โครงงาน/กจกรรม ทดาเนนการในการจดการความเสยงใหสอดคลองกบวธการจดการความเสยงทไดเลอกไวใน (คอลมน 4) และตองคานงถงประโยชนจากกจกรรมการจดการความเสยงกบตนทนหรอคาใชจายทจะเกดขนดวยวาเหมาะสมหรอไม ซงถาเลอกวธจดการความเสยงดวยการโอน ลด หรอหลกเลยงความเสยง ตองอธบายกจกรรม ขนตอน และกระบวนการทจะใชในการโอนหรอลดหรอหลกเลยงความเสยง เพอใหปจจยเสยงใน (คอลมน 3) ลดลงสความเสยงในระดบทยอมรบได แตถาเลอกยอมรบความเสยงไมตองใสกจกรรมการจดการความเสยงในชองน แตตองอธบายถงเหตผลในการรบความเสยงนนดวย - คอลมน 6 ใหกาหนดผรบผดชอบในการดาเนนกจกรรมการจดการความเสยง (คอลมน 5) เพอใชในการตดตามประเมนผลการดาเนนงานตอไป - คอลมน 7 ระยะเวลาดาเนนการ เมอกาหนดกจกรรมการจดการความเสยง (คอลมน 5) เสรจแลวใหกาหนดระยะเวลาเรมตนและสนสดการดาเนนการดวย เพอใชในการตดตามประเมนผลการดาเนนงานตอไป

ขนตอนท 7 การจดทารายงานและตดตามผล (แบบ RM-4) การจดทารายงาน เปนการายงานผลการบรหารจดการความเสยงทไดดาเนนการทงหมดตามลาดบใหฝายบรหารรบทราบและใหความเหนชอบดาเนนการตามแผนการบรหารความเสยงทก 6 เดอน 9 เดอน และทกสนปงบประมาณ การตดตามผล เปนการตดตามผลของการดาเนนงานตามแผนการบรหารความเสยงวามความเหมาะสมกบสถานการณทมการเปลยนแปลงหรอไมรวมถงการทบทวนประสทธภาพของแนวการบรหารความเสยงในทกขนตอนเพอพฒนาระบบใหดยงขน

กจกรรม

(1)

ระยะเวลาการดาเนนงาน

(2)

ผรบผดชอบ

(3)

ผลลพธของกจกรรม

(4)

รอยละความคบหนา

(5)

ปญหา อปสรรค และแนวทางแกไข

ปญหา (6)

ภาพท 3-23 แสดงการจดทารายงานและตดตามผล

แบบ RM-4

47

- แบบการตดตามผลการจดการความเสยง (แบบ RM-4) เปนการตดตามความกาวหนาหลงดาเนนการตามแผนบรหารความเสยง (แบบ RM-3) ทก 3 เดอน 6 เดอน 9 เดอนหรอทกป เพอดวาวธการหรอกจกรรมการจดการความเสยงทไดกาหนดไว ผรบผดชอบไดดาเนนการตามระยะเวลา การดาเนนการแลวเสรจตามกาหนดหรอไมและผลการดาเนนการเปนไปตามผลทคาดวาจะไดรบใน(คอลมน 4) หรอไม รวมทงปญหาอปสรรคและแนวทางการแกไขปญหา

ขนตอนท 8 -�!'5(ก�����$�&����ก����&���� ��$-���� ( �� RM-5)

ประเภทความเสยง ( ) ดานกลยทธ ( ) ดานการปฏบตงาน ( ) ดานการเงน ( ) ดานการปฏบตตามกฎระเบยบ

ปจจยเสยง

ความเสยหายทอาจเกดขน

ระดบความเสยง

แผน/กจกรรม

รายละเอยดการจดการ

ผลจากการใชมาตรการ

จดการความเสยง

ระดบความเสยงภายหลงการบรหารความเสยง

แนวทาง/มาตรการสาหรบป

ถดไป

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

ภาพท 3-24 สรปผลการดาเนนงานการบรหารความเสยง

แบบสรปผลการดาเนนงานการบรหารความเสยง (แบบ RM-5) เปนการสรปผลการดาเนนงานการจดการตามแผนบรหารความเสยเมอสนปงบประมาณ จาแนกตามประเภทความเสยง 4 ประเภท ไดแก ความเสยงดานกลยทธ ความเสยงดานการปฏบตงาน ความเสยงดานการเงน และความเสยงดานการปฏบตตามกฎระเบยบ โดยพจารณาผลการประเมนระดบความเสยง (คอลมน 3)เปรยบเทยบกบระดบความเสยงภายหลงการบรหารความเสยง (คอลมน 7) หากผลการประเมนพบวาภายหลงใชมาตรการจดการความเสยง ระดบความเสยงสามารถลดลงสระดบทยอมรบไดไมตองกาหนดแนวทาง/มาตรการสาหรบปถดไปใน (คอลมน 8) อก แตถาหากผลการประเมนอยในระดบพอใช หรอปรบปรง แสดงวาความเสยงยงไมอาจลดลงสระดบทยอมรบได โดยยงคงมปจจยเสยงหรอสาเหตของความเสยงเหลออย ตองนาปจจยเสยงหรอสาเหตของความเสยงมากาหนดแนวทาง/มาตรการสาหรบปถดไปใน (คอลมน 8) ทงน ควรกาหนดใหมการประเมนความเสยงหลงจากทไดดาเนนการตามมาตรการจดการความเสยงซาอก อยางนอยปละหนงครง เพอดวาความเสยงใดอยในระดบทยอมรบไดแลว หรอมความเสยงใหมเพมขนมาอกหรอไม โดยอาจกาหนดเปนแผนดาเนนการ รวมทงมเครองมอทใชเพอการรายงาน การตดตามผลและประเมนผลการบรหารความเสยง

แบบ RM-5

48

ขนตอนท 9 สรปผลการประเมนความเสยงภายหลงการดาเนนงานตามแผนบรหารความเสยง (แบบ RM-6)

ประเภทความเสยง

ระดบความเสยง การเปลยนแปลงระดบความเสยง

สรปความเสยง

กอนการประเมน หลงการประเมน ควบคมได

ควบคมไมได โอกาส ผล

กระทบ ลาดบ

ความเสยง โอกาส ผล

กระทบ ลาดบ

ความเสยง

���� ���� ���� ���� ����

ภาพท 3-25 สรปผลการประเมนความเสยงภายหลงการดาเนนงานตามแผน

เปนการสรปผลการประเมนความเสยงภายหลงการดาเนนงานตามแผนบรหารความเสยง เพอใหทราบการเปลยนแปลงระดบความเสยงขององคกร โดยนาระดบความเสยงหลงการประเมน (คอลมน 3) เปรยบเทยบกบระดบความเสยงกอนการประเมน (คอลมน 2) หากผลการประเมนพบวาระดบความเสยงลดลงอยในระดบความเสยงทยอมรบไดแสดงวามาตรการจดการความเสยงทใชสามารถควบคมความเสยงได แตหากผลการประเมนพบวาระดบความเสยงยงไมลดลง หรอลดลงแตยงไมอยในระดบทยอมรบได หนวยงานตองดาเนนการตามมาตรการทกาหนดไวตอไป

ขนตอนท 10 ปจจยเสยงทตองนาไปดาเนนการตอในปตอไป (แบบ RM-7)

ประเภทความเสยง

ระดบความเสยง แนวทาง/มาตรการดาเนนงานในปถดไป

หลงการประเมน โอกาส ผล

กระทบ ลาดบ

ความเสยง

ภาพท 3-26 ปจจยทตองนาไปดาเนนการตอในปถดไป

จากตารางสรปผลการประเมนความเสยงภายหลงการดาเนนงานตามแผนบรหารความเสยง

(แบบ RM-6) ใหนาความเสยงทระดบความเสยงสงเกนกวาจะยอมรบได (��(���6 5) ไปดาเนนการบรหารความเสยงในปตอไปใน (แบบ RM-7) เพอใหระดบความเสยงอยในระดบทผบรหารหรอคณะกรรมการบรหารความเสยงยอมรบได

แบบ RM-6

แบบ RM-7

49

สรปขนตอนการปฏบตงานการบรหารความเสยง

ขนตอนท 1 แตงตงคณะกรรมการหรอคณะทางานบรหารความเสยงขององคกรในการบรรลเปาหมายตามกฎหมายจดตงสวนราชการ และเปาหมายตามแผนปฏบตราชการประจาปของสวนราชการ โดยมผบรหารระดบสง และผแทนจากทกหนวยงานในสงกดรวมเปนคณะกรรมการหรอคณะทางาน โดยผบรหารระดบสงตองมบทบาทสาคญในการกาหนดนโยบายหรอแนวทางในการบรหารความเสยง

ขนตอนท 2 การวเคราะหและระบปจจยเสยง มการวเคราะหและระบปจจยเสยง ทสงผลกระทบหรอ อาจสรางความเสยหาย (ทงทเปนตวเงน และไมเปนตวเงน) หรอความลมเหลวหรอลดโอกาสทจะบรรลเปาหมายตามกฎหมายจดตงสวนราชการ และเปาหมายตามแผนปฏบตราชการประจาป ของสวนราชการพรอมทงมการจดลาดบความสาคญของปจจยเสยง โดยดาเนนการดงน - จดประชมปฏบตการเพอจดทาแผนบรหารความเสยง โดยทาการวเคราะหและประเมน บรบทสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกองคกร ระบปจจยเสยง ทสงผลกระทบหรออาจสรางความเสยหาย (ทงทเปนตวเงน และไมเปนตวเงน) หรอความลมเหลวหรอลดโอกาสทจะบรรลเปาหมายตามแผนปฏบตราชการประจาป พรอมทงกาหนดหลกเกณฑและจดลาดบความสาคญของความเสยง - จดอบรมใหความรเกยวกบการบรหารความเสยงแกบคลากร ในสงกดสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ หรอจดใหมการศกษาดงานหนวยงานทมผลสาเรจดานการจดทาระบบการบรหารความเสยง

ขนตอนท 3 จดทาแผนบรหารความเสยงโดยไดรบความเหนชอบและอนมตจากผบรหารระดบสงของ สวนราชการ สอสาร/ทาความเขาใจเกยวกบแผนการบรหารความเสยงฯ รวมทงกาหนดแนวทางในการตดตามและประเมนผล และแจงเวยนใหกบทกหนวยงานในสงกดรบทราบและถอปฏบต ทงน แผนบรหารความเสยงควรกาหนดกจกรรมหรอแผนปฏบตการ (Action Plan) ทจะแกไขลดหรอปองกนความเสยงใหครอบคลมทกดานไดแก ความเสยงดานกลยทธดานการปฏบตงาน ความเสยงดานการเงน และความเสยงดานกฎระเบยบ

50

ขนตอนท 4 ดาเนนการตามแผนการบรหารความเสยงขององคกร และใหมการกากบตดตามประเมนผลการดาเนนงานตามแผนอยางครบถวนทกกจกรรม รวมทงพจารณาหาแนวทางแกไขปญหาอปสรรค ทอาจจะเกดขนในระหวางดาเนนการและนาเสนอผบรหารระดบสงของสวนราชการอยางนอยไตรมาสละ 1 ครง

ขนตอนท 5 จดทารายงานสรปผลการดาเนนงานตามแผนการบรหารความเสยงโดยระบผลการประเมนความเสยงและจากทไดดาเนนการตามแผนบรหารความเสยง โดยจาแนกระหวางปจจยเสยงทสามารถควบคม/บรหารจดการและปจจยเสยงทยงไมสามารถควบคม/บรหารจดการใหอยในระดบ ทยอมรบได ทงนจะตองมการกาหนดขอเสนอแนะในการปรบปรงแผนเพอใชในการดาเนนงานในปตอไปและนาเสนอตอผบรหารระดบสงของสวนราชการ

51

ภาพท 3-27 แสดงขนตอนการปฏบตงานการบรหารความเสยง

1

2

3

4

5

บรรณานกรม การรถไฟฟาขนสงมวลชนแหงประเทศไทย. คมอการบรหารความเสยง. สงหาคม 2553.

คณะอนกรรมการตรวจสอบและประเมนผลภาคราชการ กลมจงหวดภาคกลาง. แนวทางการบรหารความเสยงและการจดทารายงานการประเมนผลการควบคมภายในภาพรวมจงหวด.กรงเทพมหานคร.

สานกการตรวจเงนแผนดน.2552. แนวทาง : การจดวางระบบควบคมภายในและประเมนผล การควบคมภายใน. สานกงานตรวจเงนแผนดน.

สานกงานตรวจสอบภายใน สานกปลดกรงเทพมหานคร. คมอการจดทาระบบการบรหารความเสยง. กรงเทพมหานคร : โรงพมพชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2554.

สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ. คมอการจดทาระบบบรหารความเสยง, 2550.

สานกตรวจสอบภายใน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.2552. คมอการบรหารความเสยงทวทงองคกร. มกราคม 2552. พมพครงท 3 กรงเทพมหานคร. โกลบอล กราฟฟค จากด.

องคการตลาด กระทรวงมหาดไทย. คมอบรหารความเสยง 2554.

เอกสารประกอบการบรรยาย. การจดทาระบบบรหารความเสยงของสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ ของสมชาย ไตรภรมย.

ภาคผนวก ก

แบบประเมนความครบถวนของการบรหารความเสยง

54

แบบประเมนความครบถวนของการบรหารความเสยง

หวขอประเมน ไมม/

ใชไมได

พอม/

พอใชได

ม/

ใชได

มมาก/

ใชไดด

หมายเหต/

ขอสรป

1. สภาพแวดลอมในการบรหารความเสยง

1.1 พนกงานเขาใจกระบวนการบรหารความเสยง

1.2 สอสารเปาหมาย/ระดบความเสยงไดพนกงานทราบและเขาใจ

1.3 มคณะกรรมการบรหารความเสยงในทกระดบ

1.4 โครงสรางองคกรเหมาะสม มหนวยงานบรหารความเสยง หนวยงานตรวจสอบภายใน ทอสระ

1.5 มนโยบายดานการบรหารความสยง

1.6 มการกาหนดระดบความเสยงทยอมรบได

2. การประเมนความเสยง

2.1 ระบความเสยงครบทงภายใน/ภายนอก

2.2 มวธวดความเสยงอยางเหมาะสมและครบทกความเสยง

2.3 ประเมนความเสยงอยางสมาเสมอ ปรบปรงทนเหตการณทเปลยนไป

3. กลยทธและการควบคมความเสยง

3.1 การควบคมความเสยงสอดคลองกบระดบความเสยง ทงในดานวธและคาใชจาย

3.2 ผปฏบตงานมอานาจในการดาเนนการจดการความเสยงอยางเหมาะสมและทนเหตการณ

3.3 มกลยทธและควบคมครบในความเสยงทสาคญ

55

หวขอประเมน ไมม/

ใชไมได

พอม/

พอใชได

ม/

ใชได

มมาก/

ใชไดด

หมายเหต/

ขอสรป

4. การายงานและการสอสาร

4.1 มการจดทาขอมลปจจยความเสยง (จากสถตหรอแหลงขอมลตางๆ)

4.2 มการจดทารายงานระดบความเสยงตางๆ อยางสมาเสมอ

4.3 สอสารขอมลความเสยง รายงานตางๆ ใหผเกยวของทราบอยางเหมาะสม

4.4 มการฝกอบรมความรความเขาใจดานการบรหารความเสยงใหผบรหารและพนกงาน เพอใหบรหารความเสยงอยางมประสทธภาพ

5. การตดตามผล

5.1 มการประชมและรายงานระดบความเสยงตางๆ ใหผบรหารทราบเปนระยะ

5.2 มการประชมและรายงานขอบกพรองในการจดการความเสยงใหผบรหารเปนระยะ

5.3 มกระบวนการจดการกบการไมปฏบตตามนโยบายอยางเหมาะสม

5.4 มกระบวนการทบทวนนโยบายการบรหารความเสยงเปนระยะ

ภาคผนวก ข

ตวอยาง การระบปจจยเสยง/เหตการณความเสยง

57

ตวอยาง การระบปจจยเสยง/เหตการณความเสยง ประเภทความเสยง กระบวนการ/กจกรรม ความเสยงทอาจเกดขน

ความเสยงดานกลยทธ

การบรหารงาน - กาหนดกลยทธผดพลาด ไมนาไปสวสยทศน และเปาหมายขององคกร

การนากลยทธไปปฏบต

- กจกรรมตามแผนกลยทธ ไมสามารถนาไปสการบรรลวตถประสงคองคกรได

การแขงขนทางกลยทธ - กลยทธขององคกร ขาดการพฒนาใหทนตอสถานการณจนไมสามารถแขงขนกบคแขงได

ความเสยงดานการปฏบตงาน

บคลากรในหนวยงาน

- ขาดทกษะ, ความชานาญและ ความรเฉพาะทาง

ความปลอดภย - เกดอบตเหต หรอไดรบ อนตรายจากการปฏบตงาน

เทคโนโลย/นวตกรรม - เทคโนโลยลาสมย - ถกละเมด หรอ ละเมดลขสทธ

สงแวดลอม - สรางมลพษแกชมชนรอบขาง - สรางความเดอดรอนแก ประชาชน

ความเสยงดานการเงน

งบประมาณ - เบกจายงบประมาณไม ทนตามกาหนดเวลา - งบประมาณไมเพยงพอ ตอการดาเนนงาน

หนสน - องคกรขาดสภาพคลอง ในการชาระหน - เกดหนสญจากลกหน

ตลาดสนคาและการเงน - การเปลยนแปลงของ ราคาวตถดบ, อตรา แลกเปลยน, ดอกเบย ฯลฯ

58

ประเภทความเสยง กระบวนการ/กจกรรม ความเสยงทอาจเกดขน ความเสยงดานการปฏบตตามกฎระเบยบ

การละเมดสญญา

- ดาเนนงานไมเสรจตามกาหนดในสญญา - กระบวนการดาเนนงาน ไมเปนไปตามขอตกลง

การเปลยนแปลงกฎระเบยบ

- ผเสยผลประโยชนหรอบคลากรในองคกรตอตาน กฎระเบยบใหม - องคกรไดรบความเสยหายในทางใดทางหนงจากการเปลยนแปลงกฎหมาย

ภาคผนวก ค

ตวอยาง เกณฑการประเมนความเสยง

�������� ก� �ก�����������������

ก��������� ����������

1=� ����ก 2=� �� 3=���ก#�� 4=�%� 5=�%���ก

1. (�ก��)��ก��ก����������� (Likelihood : L)

(1) ��ก��� ��ก������������ ����ก��ก����ก����ก���� 10% �� ����ก��ก��"#$��� % ��&'� 20% ����ก��ก��)����&'� 50% ����ก���ก���ก���$��+���,�-�.�)$�� % 70%

����ก���ก���ก���ก.�)�ก��&'� 80%

(2) ��ก��� ��ก������1����� 5 12#$���&'� 2 - 3 12#$���&'� 1 12#$���&'� 1 - 6 ��.��#$���&'�"#$6�$�ก�� 5 ��&'� 1 ��.��#$���&'�-�.���กก�$�

2. �����5����/7#ก��8�)�����������

(Consequences : C/Impact : I)

(1) �����&��7��/���� "9��&���ก� ,:����&��7���9;ก����/6�$�ก�� 10,000 )� ,:����&��7�������� / > 10,000 - 50,000 )�

,:����&��7�� / > 50,000 - 2.5 "�)� ,:����&��7����ก / > 2.5 "�)� - 10 9���)�

,:����&��7����$��-&�#7 / > 10 9���)�

(2) #$����7ก�������9� ?��-��ก������9$����+������ก�� 6�$�ก�� 1.5 ��.��

?��-��ก������9$����+������ก�� ��กก�$� 1.5 ��.�� @A� 3 ��.��

?��-��ก������9$����+������ก�� ��กก�$� 3 ��.�� @A� 4.5 ��.��

?��-��ก������9$����+������ก�� ��กก�$� 4.5 ��.�� @A� 6 ��.��

?��-��ก������9$����+������ก�� ��กก�$� 6 ��.��

(3) ����ก��1C�)&#����"9����&�)��9�ก� 6�$���ก#$�ก��1C�)&#������� % ��&'� 6�$���ก#$�ก��1C�)&#����)$����&'� @,ก?�&�D7)� ����������# "9�)����ก�Eก��1C�)&#������6�$�-����

@,ก9��F�����&� #&�������.�� 6�$6��+A'�������.��

@,ก�9�ก �����ก �ก��� "9��&�#���#$��$��ก��"9�����#���#��

(4) ���� ?����)��9�ก� �ก��ก�$� / 6�$�������ก&)"G��&#��ก?�9&� ����9� 5

�ก��ก�$� / 6�$�������ก&)"G��&#��ก?�9&� ����9� 10

�ก��ก�$� / 6�$�������ก&)"G��&#��ก?�9&� ����9� 15

�ก��ก�$� / 6�$�������ก&)"G��&#��ก?�9&� ����9� 20

�ก��ก�$� / 6�$�������ก&)"G��&#��ก?�9&� ����9� 25

(5) ����������+��)��9�ก� �ก������G���9����ก��1C�)&#���� ����9� 20 +�����

�ก������G���9����ก��1C�)&#���� ����9� 30 +�����

�ก������G���9����ก��1C�)&#���� ����9� 40 +�����

�ก������G���9����ก��1C�)&#���� ����9� 50 +�����

�ก������G���9����ก��1C�)&#���� ����9� 55 +�����

(6) ��������19���&�#$�����# 6�$��ก��)��� ;)���"�� ��ก��)��� ;)���"�� ��ก��)��� ;)�-&@A�+&'�-������ / -�������� ��ก��)��� ;)�-&@A�+&'��&ก��� / �&กก������� ��ก��)��� ;)@A�+&'��������#

(7) �����.������/���9&กF�7+��-�$����� �������A���� / > 80% -�.� 1 +$�� �������A���� / > 60 - 80% -�.� 2 +$�� �������A���� / > 40 - 60% -�.� 3 +$�� �������A���� / > 20 - 40% -�.� 4 +$�� �������A���� / ≤ 20% -�.� > 5 +$�� �&����&กF����&)�����A���� 6��6����กก�$�

90% �&����&กF����&)�����A���� 6��6����กก�$�

80% �&����&กF����&)�����A���� 6��6����กก�$�

70% �&����&กF����&)�����A���� 6��6����กก�$�

60% �&����&กF����&)�����A���� 6��6����กก�$�

50% ��ก��� F@A��-�����9&�����6�$�� ��+$������9)���������7 , G9ก��1������+��

�E. #�?�ก�$��,$"+$� G9ก��1������G,���$��6��$����� G,�1ก����

�&กEAกF��������,�Aก6�$�� @,ก#&ก�#.�� �ก-�$�����ก?�ก&) , @,ก �E. 1������#�?�ก�$� 3 , �&กEAกF���ก��1�����

@,ก@��� �)���:�# �������6�$6���&)ก���&)������I��� , @,กJK������ , @,ก1L�

���-&�+$����-���-�&�.�����7 , ���� , ��&E�7������9)

���-&�+$����-���-�&�.�����7 , ���� , ��&E�7������9) 1 �&� ��$��#$���.���

���-&�+$����-���-�&�.�����7 , ���� , ��&E�7������9)��กก�$� 1 �&� ��$��#$���.���

(8) ����กM ���)��) &::�"9�+��)&��&) �,9�$�����,:���/����$�1�&)6�$�ก�� 1 "�)� #$�12

�,9�$�����,:��� / ����$�1�&)6�$�ก�� 5 "�)� #$�12

�,9�$�����,:��� / ����$�1�&)6�$�ก�� 1 9���)� #$�12

�,9�$�����,:��� / ����$�1�&)6�$�ก�� 2 9���)� #$�12

�,9�$�����,:��� / ����$�1�&)#&'�"#$ 2 9���)� #$�12

(9) #$����7ก�����ก���?��������#���ก�D7��#�I�� �1N�61#��-9&ก�ก�D7��#�I����ก?�-����$���),��7

�1N�61#���ก�D7��#�I�� )��$��"9�����@1C�)&#����6��#�������-����

6�$�1N�61#���ก�D7��#�I�� "#$6�$ก$��-��ก���������-���-����7ก�

6�$�1N�61#���ก�D7��#�I�� "9�ก$��-��ก���������-���-����7ก��9;ก����

6�$�1N�61#���ก�D7��#�I����ก?�-�� "9�ก$��-��ก���������-���-�ก&)���7ก���$��

���"�� (10) #$����7ก�����ก��1��ก&�������ก��EAกF� 6����"����,$���$�� 4.51 - 5 6����"����,$���$�� 3.51 - 4.5 6����"����,$���$�� 2.51 - 3.5 6����"����,$���$�� 1.5 - 2.5 6����"����,$���$�� 0 - 1.5

(11) #$����7ก�����ก���?��������#�����ก� +�����7ก� (������OE�#�7)

ก���?���������1N�61������������)����"9�)��9��1K�-�����ก?�-��

)��9��1K�-�����ก?�-�� ก���?�������������)��$���&��)+��G���9��-�.���1P:-�

��1���

6�$)��9��1K�-�����ก?�-��������9;ก���� "#$ก���?���������1N�61������������)����

ก���?���������&���+��G���9�� ��1P:-���1���"9�6�$�1N�61#���1K�-�����

ก?�-���9;ก����

ก���?���������&���+��G���9�� ��1P:-���1���"9�6�$�1N�61#���1K�-�����

ก?�-�� �ก��G9���-��#$����7ก���$����ก