การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

67

บทท 6 การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

6.1 คาสาคญทเกยวของกบการทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ในการศกษาการจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมมคาสาคญทใชเปนศพทเฉพาะทควรรตามคาแนะนาของ ทววงศ(2538) และ นตยา (2545) ดงน การเปลยนแปลงสงแวดลอม (Environmental Effect) หมายความถง การเปลยนแปลงสงแวดลอม สามารถวดโดย

ตวแปรตางๆ ทางดานกายภาพ เคม ชววทยา เศรษฐกจและสงคม อนเปนผลจากการกระทาของมนษย หรอแมแตโดยปรากฏการณตามธรรมชาต

ผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact) หมายความถง ผลกระทบทมตอทรพยากรสงแวดลอม หรอคณคา ตาง ๆ อนเนองจากการกระทาชองมนษย หรอปรากฏการณธรรมชาต การวางแผนดานสงแวดลอม (Environmental Planning) หมายความถง การเตรยมการจดการ มวตถประสงคมงท จะรกษา หรอสงเสรมทรพยากรสงแวดลอม หรอคณคาตาง ๆ ของมนษย ใหคงอยยาวนานทสดและถามการนามาใชประโยชน จะเปนการใชอยางมประสทธภาพมากทสด

การประเมนสงแวดลอม (Environmental Evaluation) หมายความถง กจกรรมทกระทาในระหวางการวางแผนสงแวดลอม เพอทจะประเมนผลกระทบสงแวดลอม โดยการเปรยบเทยบคณภาพของทรพยากรสงแวดลอม และคณภาพตางๆ ของมนษยระหวางสภาพทมและไมมโครงการหรอกจการนนๆ

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment, EIA) หมายความถง การวเคราะหผล กระทบจากโครงการหรอกจการประเภทตางๆ ทอาจจะเกดขนตอสภาพแวดลอม หรอสภาพแวดลอมทอาจ จะมผลกระทบตอโครงการหรอกจการนน ทงในทางบวกและทางลบ เพอเปนการเตรยมการควบคม ปองกน และแกไขกอนการตดสนใจดาเนนโครงการหรอกจการนนๆ

รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Statement, EIS) หมายความถง เอกสาร ประกอบดวยขอมลรายละเอยดของโครงการหรอกจการทตองการพฒนา การประเมนผลกระทบสง แวดลอมทอาจจะเกดขนจากโครงการดงกลาว และทางเลอกของโครงการหรอกจการนนๆ ผลกระทบทเกด จากแตละทางเลอกนน รวมทงมาตรการในการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอม ตลอดจนมาตร การในการตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอม และผานการเหนชอบจากคณะกรรมการผชานาญ การพจารณารายงาน

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเบองตน (Initial Environmental Examination, IEE) หมายความถง การศกษา ดานสงแวดลอมในขนตนเพอทจะสารวจดคราวๆ วาผลกระทบใดบางทอาจจะเกดขนได ถามการดาเนน โครงการหรอกจการ ทงนเพอใหทราบถงความจาเปนวา โครงการดงกลาวสมควรทจะมการจดทาราย งานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมหรอไม การมสวนรวมของประชาชน (Public Participation) หมายความถง การเปดโอกาสใหหนวยงานของภาครฐบาล เอก ชน องคกรเอกชน กลมประชาชน หรอประชาชน ไดมโอกาสรวมรบร ขาวสาร รบฟง และรวมแสดงความ คดเหนในรปแบบตางๆ ตอการเตรยมการของโครงการ หรอกจการทจะเกดขน ประชาพจารณ (Public Hearing) หมายความถง หารฟงเสยงมหาชน การเปดโอกาสหรอใหสทธแก ประชาชน ซง รวมถงหนวยงานของภาครฐบาล ภาคเอกชน องคกรเอกชน กลมประชาชน ไดรบฟงและแสดงความคด เหนสนบสนนหรอคดคานการเตรยมโครงการหรอกจการทจะเกดขน ระบบการตดตามและตรวจสอบคณภาพสงแวดลอม (Monitoring System) หมายความถง วธการหรอมาตรการท เปนทยอมรบของผดาเนนโครงการหรอกจการ และหนวยงานตางๆ ทมหนาทในการตดตาม ตรวจสอบ

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

68

ประเมนระบบการควบคมปองกนและแกไขของโครงการหรอกจการทจะดาเนการ เพอลดหรอหลกเลยง ปญหาผลกระทบสงแวดลอมทอาจจะเกดขน 6.2 ความสาคญของการประเมนผลกระทบสงแวดลอม การพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศในระยะทผานมา มงเนนการขยายตวทางเศรษฐกจ ทาใหมการใชทรพยากรธรรมชาตทมอยในประเทศเพอการพฒนาดานตาง ๆ เพมขนอยางรวดเรว มการใชทรพยากรธรรมชาตอยางฟมเฟอยและไมมประสทธภาพ ของเสยหรอกากเหลอทงจากกจกรรมการพฒนาตาง ๆ ถกทงไวในธรรมชาต ทาใหเกดปญหาสงแวดลอมตามมาอยางมากมาย การแกปญหาดงกลาวตองเสยคาใชจายอยางไมมทสนสด การแกปญหาสงแวดลอมใหไดผลนน ตองใชวธการจดการทเปนระบบสงแวดลอม โดยมหลกการดงน 1) มนษยเปนสงมชวตธรรมชาตทอยในระบบสงแวดลอม และตองพงพงสงแวดลอมในการดารงชพ 2) มนษยและสงคมมนษย เปนตวการสาคญในการเกดปญหาสงแวดลอม 3) กจกรรมของสงคมมนษยทกกจกรรมจะมผลกระทบตอองคประกอบของระบบสงแวดลอม ทมความสมพนธกนอยางลกซง จากสถานการณของปญหาสงแวดลอมทเพมขนน อนเนองจาก นาความเจรญทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย มาใชในการดาเนนงานเพอพฒนาเศรษฐกจของประเทศทผานมาทาใหมโครงการพฒนาใหญๆ เกดขนอยางมากมาย ทาใหระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเปนอกทางเลอกหนงทนามาใชในการลดผลกระทบสงแวดลอมทคาดวาจะเกดจากโครงการ การประเมนผลกระทบสงแวดลอม จงเปนมาตรการหนงทรฐบาลไดพยายามจดสรางใหเปนระบบขน เพอเปนเครองมอในการตดสนใจอยางรอบคอบ โดยมปจจยทางสงแวดลอมเปนองคประกอบทสาคญ ควบคกบการพจารณาดานเศรษฐกจสงคมและวศวกรรม ในการวางแผนการจดการดานสงแวดลอมระดบโครงการ ซงจะชวยใหการใชทรพยากรในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศเปนไปอยางมประสทธภาพ รวมทงควบคมปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอมทอาจจะเกดขนตอไปในอนาคต 6.2.1 ความเปนมาของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมไดแพรหลายไปทวโลก หลงจากเรมตนใชในประเทศสหรฐอเมรกา ป ค.ศ.1969 มการยอมรบตอการนาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมไปใชในการแกปญหาทางดานสงแวดลอม ทงนขนกบระบบการปกครอง ขนบธรรมเนยมประเพณ และความรวมมอของประชาชนในแตละประเทศเปนสาคญ(กนกพร, 2542) ในแตละประเทศจะมหนวยงานทรบผดชอบในระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม การกาหนดประเภทโครงการ และนโยบายในการดาเนนงานทแตกตางกน ตลอดจนปญหาของแตละประเทศ โดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนาประสบมาก คอ การขาดแคลนผเชยวชาญในระบบ การขาดแคลนเทคนค และขอมลทจาเปนทางสงแวดลอม แตเมอพจารณาถงปญหาตาง ๆ ใหถองแท จะเหนวาปญหาทสาคญทสด คอ ความตระหนกในสงแวดลอม อนเปนสงทควรไดรบความรวมมอจากทกฝาย หากแกปญหาทจดนไดกไมยากนกทจะนาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมมาใชใหบรรลวตถประสงค 6.2.2 ความหมายของการประเมนผลกระทบสงแวดลอม ไดมผใหความหมายของการประเมนผลกระทบสงแวดลอมไว สรปไดดงน ความหมาย ของ การประเมนผลกระทบสงแวดลอม หรอการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment) ตาม มาตรา 45 พ.ร.บ.คมครองและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.2535 วา เปนการวเคราะหผลกระทบจากโครงการหรอกจการประเภทตาง ๆ ทอาจจะเกดขน สภาพแวดลอม หรอสภาพแวดลอมทอาจจะมผลกระทบตอโครงการหรอกจการนน ทงในทางบวกและทางลบ เพอเปนการเตรยมการควบคม ปองกน

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

69

และแกไขกอนการตดสนใจดาเนนโครงการ หรอกจการตาง ๆ ไมวาจะเปนของภาครฐบาลหรอเอกชน เปนเครองมอในการลดผลกระทบทางดานสงแวดลอม คาดการณผลกระทบสงแวดลอม และไดวางมาตรการขอเสนอแนะ เพอทจะลดผลกระทบสงแวดลอมทเกดขนดวย 6.2.3 วตถประสงคของการประเมนผลกระทบสงแวดลอม วตถประสงคของการประเมนหรอการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ตาม พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.2535 ดงน 1) เพอจาแนก ทานาย และประเมนผลกระทบสงแวดลอมจากโครงการโดยเปรยบเทยบกบสภาวะทไมมโครงการ เพอเตรยมการปองกนผลกระทบสงแวดลอม ตงแตขนวางแผนโครงการ ซงจะชวยลดคาใชจายในการแกปญหาทอาจเกดขนจากการกอสรางและดาเนนโครงการ และเพอสนบสนนหลกการพฒนาทรพยากรสงแวดลอมอยางยงยน 2) เพอใหมการนาปจจยทางดานสงแวดลอม มาชวยในการวางแผนโครงการและตดสนใจดาเนนโครงการ 6.2.4 ประวตความเปนมา กนกพร สวางแจง(2542) ไดกลาวถง ความเปนมา ของความจาเปนทตองมการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมวา กจกรรมหลายอยางของมนษยจดเปนสาเหตสาคญในการกอใหเกดมลพษ ไมวาจะเปนโรงงานอตสาหกรรม การจราจร การกอสรางอาคารสถานท เปนตน มลพษอาจออกมาในรปแบบแตกตางกน เชน ของแขง ของเหลว หรอกาซ กอใหเกดผลกระทบทงทางตรงและทางออมตอสภาพแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต หรอแมแตมนษยเอง ผลกระทบทเกดไมวาจะออกมาในรปแบบใดยอมกอใหเกดความเสยหายตามมา บางครงอาจกอใหเกดโรคภยไขเจบ บางครงมผลตอผลผลตทางการเกษตร บางครงกอใหเกดผลเสยหายทางเศรษฐกจ และทสาคญ คอ ผลทเกดตอเผาพนธมนษยและสตว จงมความจาเปนทตองกาหนดเปนนโยบายเพอควบคมกจกรรมทงหลายของมนษย และลดผลกระทบทเกดจากกจกรรมนน ๆ หนงในนโยบายดงกลาว คอ การดาเนนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเพอทจะปกปองผลทเกดตอสภาพแวดลอม แกไขสาเหตและแหลงทกอใหเกดมลพษ สดทายเพอทจะควบคมกจกรรมทงหลายของมนษย ใหเปนไปในแนวทางทกอใหเกดผลเสยหายตอสงแวดลอมนอยทสด เพอรกษาสภาพแวดลอมทดใหคงอยสบไป การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเปนเครองมออยางหนงทประเทศพฒนาแลวตางนามาใช ในงานการจดการสงแวดลอม เนองจากการพฒนายอมไมอาจหลกเลยงผลกระทบตอสงแวดลอมและการสญเสยทรพยากรธรรมชาตได ดงนนในการพฒนาทฉลาด และรอบคอบควรจะผนวกการพจารณาดานสงแวดลอมเขาไปดวย ตงแตในระยะเรมตนโครงการหรอระยะวางแผนนน ยอมจะชวยลดผลกระทบพรอมกบสงเสรมใหมการใชทรพยากรธรรมชาตของประเทศทมจากดอยางระมดระวงและเกดประโยชนสงสด 6.2.5 ประวตความเปนมาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในตางประเทศ การศกษาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมมจดเรมตนมากวา 20 ป โดยเรมกาเนดทประเทศสหรฐอเมรกา ในป ค.ศ.1969 ไดมกฎหมายทางดานสงแวดลอม (The National Environmental Policy Act : NEPA) หลงจากนนระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมจงแพรกระจายมาทางยโรปตะวนตก จวบขนปจจบนหลายประเทศไดนาวธดงกลาวไปใช เพอรกษาทรพยากรสงแวดลอมไมใหสญเสยจากสาเหตทมการพฒนาดานตาง ๆ เกดขนมากมายการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในแตละประเทศ มวธการปฏบตทแตกตางกนบาง เชน ประเทศสหรฐอเมรกา ป ค.ศ.1969 ไดมการออกกฎหมายทางดานสงแวดลอม คอ The National Environmental Policy Act (NEPA) วตถประสงคหลกของกฎหมายฉบบดงกลาว คอ เพอปกปองรกษาทรพยากรสงแวดลอมมใหถกทาลายโดยมนษยชาต พรอมกนนไดจดตงสภาทางดานสงแวดลอมภายใตชอวา Council on Environmental

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

70

Quality (CEQ) เพอเปนองคกรหลงในการกาหนดนโยบายสงแวดลอมสาระสาคญของ NEPA ซงเกยวของกบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ไดกลาวไวในตอนท 102 ของกฎหมาย ใจความสรปไดวา “ใหบรรจการทาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ในทกโครงการทมกจกรรมอนอาจสงผลตอคณภาพสงแวดลอม” โดยกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมดงกลาว จะตองใชระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเปนปจจยพนฐานเพอนาไปประกอบการตดสนใจ (decision making) โครงการ การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมจาเปนตองใชระบบสหสาขาวทยาการ (interdisciplinary)เพอใหการนาไปปฏบตบรรลผล จากจดเรมตนของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในประเทศสหรฐอเมรกานเองกอใหเกดการใชระบบดงกลาวในองคการตาง ๆ เชน องคการสหประชาชาต (United Nation), กลมประเทศในเครอประชาคมยโรป (European Union) รวมทงประเทศตาง ๆ ทวโลก (J. Verboven, 1993) ประเทศยโรปตะวนตก (Western Europe) เรมตนของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในประเทศยโรปตะวนตก ซงสวนใหญเปนประเทศในเครอประชาคมยโรป ไดเรมในชวงตนของป ค.ศ.1970 ซงไดรบอทธพลจากกฎหมายสงแวดลอมแหงชาต (NEPA) ของสหรฐอเมรกา และในป ค.ศ.1980 ประเทศสวนใหญในเครอประชาคมยโรปไดใชระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมอยางแพรหลาย ในเดอนมถนายนปเดยวกนนนเอง ทประชมกลมประชาคมยโรปไดกาหนดแนวทางในการทาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมขน เพอใหการปฏบตเปนไปในทางเดยวกน เนองจากกอนหนานหลายประเทศในกลมมแนวทางปฏบตทแตกตางกน เชน องคกรทรบผดชอบ, ประเภทโครงการทจะทาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม และขนตอนในการปฏบต เปนตน แนวทางการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศกลมประชาคมยโรปไดเลยนแบบนโยบายของ NEPA ในขณะเดยวกนกไดปรบปรงใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมในยโรป อกทงความหมายของ “สงแวดลอม” จะละเอยดและครอบคลมขน กลาวคอ จะหมายรวมถงกจกรรมทงหลายของมนษย ขนบธรรมเนยมประเพณ สภาพภมทศน และความสมพนธระหวางสงตาง ๆ ในสงแวดลอมนอกเหนอจาก ดน อากาศ นา สตว พช ตามทเขาใจโดยทวไป นอกจากนแนวทางการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทกาหนดสามารถยดหยนใหเหมาะสมกบสภาวะของแตละประเทศในกลมสมาชกได แตจะตองไมเปลยนแปลงไปจากเปาหมายหลกของนโยบายเดมมากนก แนวทางในการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศในกลมประชาคมยโรปจะคอนขางละเอยด และใชในโครงการไดกวางกวาของสหรฐอเมรกา กลาวคอ จะไมจากดใชเฉพาะในโครงการของรฐบาล แตจะบงคบใชทงโครงการของรฐบาลและเอกชน ซงจะสงผลกระทบตอสงแวดลอม แนวทางดงกลาวสามารถใชเปนรากฐานของระบบวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในประเทศตางๆ ไดเปนอยางด ประเทศกาลงพฒนา (Developing Countries) ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในประเทศกาลงพฒนาในแตละประเทศจะแตกตางกนอยางสนเชง นอกจากนสวนใหญยงแตกตางจากประเทศทพฒนาแลว กลาวคอ (J. Verboven, 1993) การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมจะมงเนนทโครงการทเกยวของกบการใชประโยชนจากทรพยากรจงทาใหขอบเขตของโครงการทจะนามาพจารณาคอนขางแคบ สงสาคญอกประการหนง คอ 1) วธการวเคราะหผลกระทบทเกดขนในลกษณะการคาดการณระยะยาวหรอแนวคอทางดานสงแวดลอมยงไมแนนอน 2) ความแตกตางทางสงคมของประชาชนในประเทศกาลงพฒนา ทาใหขอบเขตของสงแวดลอมทนามาพจารณาแตกตางกน

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

71

3) นโยบายของหลายประเทศในกลม จะใหความสาคญทางดานสงปวดลอมไมมากเทาทควร โดยสวนใหญจะเนนทการเพมพนผลผลตทางเศรษฐกจ และแรงงานมากกวาคานงถงนโยบายทางดานสงแวดลอม หลายประเทศไมกาหนดนโยบายของการทาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทแนนอน เชน ไมกาหนดประเภทโครงการทจะทาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม หรอโครงการดาเนนการกอนทาการศกษาผลกระทบสงแวดลอม สงเหลานสงผลใหนโยบายรวมทางดานสงแวดลอมในประเทศนน ๆ ลมเหลว การขาดแคลนผเชยวชาญ (expert) ทจะทาการศกษาทางดานสงแวดลอม เปนผลใหรายงานทไดจากการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมไมสมบรณ โครงการหลายโครงการของประเทศในกลมยงตองพงพาระบบเงนก เชน จากธนาคารโลก ซงโดยมากจะพจารณาเฉพาะโครงการใหญ ๆ ทาใหโครงเลก ๆ มปญหาในดานงบประมาณทตองมาใชจายเกยวกบการศกษาสงแวดลอม ประเทศในกลมอาเซยน (Asean Countries) ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม สวนใหญอยในระดบทดกวากลมประเทศกาลงพฒนาหลายประเทศกลาวคอ ทกประเทศมกฎหมายทแนนอน และกาหนดหนวยงานทรบผดชอบ กลาวคอ ประเทศอนโดนเซยมกฎหมายสงแวดลอมในป ค.ศ. 1982 และในป ค.ศ. 1986 กฎหมายเกยวกบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมมผลบงคบใช โดยกาหนดใหโครงการตองทาการศกษาขอมลเบองตนกอน เพอทจะตดสนวาโครงการดงกลาวตองจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมหรอไม (ในประเทศอนโดนเซย เรยกวา Amdal) และหลงจากทโครงการจดเตรยมรายงานการศกษาผลกระทบสงแวดลอมแลว จะตองวางแผนจดการ และลดผลกระทบสงแวดลอมทเกดขน จากากรสอบถามผเชยวชาญทางดานสงแวดลอมของอนโดนเซย พบวา ปญหาของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม นอกจากการขอดแคลนผเชยวชาญและขาดขอมลพนฐานแลว ปญหาทนาเปนหวงอกประการหนง คอ การไมประสานกนระหวางการวางแผนการศกษาทางสงแวดลอม และการวางแผนทางวศวกรรม ทาใหการควบคมผลกระทบสงแวดลอมจากโครงการเปนไปโดยไมมประสทธภาพเทาทควร ประเทศมาเลเซย มกฎหมายสงแวดลอมในป ค.ศ.1974 และในป ค.ศ.1986 ไดกาหนดกฎหมายในการจดทาการศกาาผลกระทบสงแวดลอมในทกโครงการทสงผลตอสงแวดลอม (ทงโครงการของรฐบาลและเอกชน) ประเทศฟลปปนส ในป ค.ศ.1977-1978 ไดมกฎหมายในการจดทาการศกษาผลกระทบสงแวดลอม ในป ค.ศ.1981 ไดกาหนดชนดโครงการและพนททตองทาการศกษาผลกระทบสงแวดลอม โดยเนนทโครงการโรงงานอตสาหกรรมหนก และโครงการทใชประโยชนจากทรพยากรในทองถนในดานพนทจะเนนบรเวณพนทลมนาและปาชายเลน ประเทศสงคโปร เปนประเทศเดยวทจดอยในกลมประเทศทพฒนาแลวของกลมอาเซยน มกระทรวงสงแวดลอมรบผดชอบงานดานสงแวดลอม แตยงไมมกฎหมายเกยวกบการศกษาผลกระทบสงแวดลอม 6.2.6 ความเปนมาของการประเมนผลกระทบสงแวดลอมของไทย ในระยะแรก การประเมนทางดานสงแวดลอม มกจะใชวธวเคราะหตนทนและประโยชนโดยทนกเศรษฐศาสตร ไดพฒนาขน เพอเปนเครองมอในการแสดงใหเหนถงผลกระทบทงหลาย โดยแจงออกมาในรปคาใชจายทางทรพยากรและประมาณคาเปนตวเงน แตในระยะตอมา มการวพากษวจารณเกยวกบการประมาณคาของสงทไมอาจใหคาเปนตวเงนไดอยางแนนอน เชน การประมาณคาศาสนสถาน โบราณสถานทมตอชมชน เปนตน เมอการใชวธวเคราะหแบบเดมมขอบกพรอง จงไดเกดการพฒนาวธการวเคราะหและการประเมนทางสงแวดลอมแบบใหม เรยกวา “การประเมนผลกระทบสงแวดลอม” โดยมไดพจารณาเฉพาะความเปนไปไดทางเศรษฐกจและทางเทคนคเพยงอยางเดยว หากแตไดมการพจารณาดานสงแวดลอม โดยใหความสาคญควบคกนไปในกระบวนการตดสนใจเกยวกบกจกรรมการพฒนานน ๆ

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

72

ประเทศไทยไดนาเอาการประเมนผลกระทบสงแวดลอมมาใชเปนเครองมอในการจดการดานสงแวดลอมระดบโครงการในป พ.ศ.2524 ตามประกาศกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและการพลงงาน เรอง กาหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการ ทตองมรายงานเกยวกบการศกษาและมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบกระเทอนตอคณภาพสงแวดลอม โดยอาศยอานาจตาม มาตรา 17(1) แหง พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ.2518 มการกาหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการของสวนราชการ รฐวสาหกจ หรอเอกชนทตองมรายงานเกยวกบการศกษาและมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบกระเทอน ตอคณภาพสงแวดลอม ตงแตระยะเตรยมงาน และเสนอรายงานตอสานกคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตเพอพจารณาใหความเหนชอบกอนทจะดาเนนโครงการนน เมอมการเปลยนแปลงจาก พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ.2518 เปน พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.2535 ไดมการกาหนดให การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม เปนมาตรการหนงทสาคญในการดาเนนงานจดการสงแวดลอมของประเทศใหมประสทธภาพ โดยใหมการทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโดยมประกาศกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม เกยวกบการกาหนดหลกเกณฑ ประเภทและขนาดโครงการหรอกจกรรของสวนราชการ รฐวสาหกจ หรอเอกชน ทตองทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเพมขนจากเดม และใหเปนเงอนไขสาคญ ในการสงอนญาต หรอไมอนญาต หรอตออายใบอนญาตในกจการหรอโครงการ เปนจานวนถง 19 ประเภท จนถงปจจบน 6.3 กระบวนการประเมนผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย 1.ประเภทและขนาดของโครงการทตองทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม เกณฑทใชในการกาหนดวาโครงการหรอกจกรรมใดทตองจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนน ไดแก ผลกระทบมความรนแรงมากนอยเพยงใด ปญหามลพษ และทสาคญคอมความจาเปนตองใชระบบการจดการสงแวดลอมมาชวยเสรมเพยงใด (สนธ และคณะ, 2541) ปจจบน กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม ไดอาศยตาม พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต มาตรา 44 ไดมการ ประกาศ ประเภทและขนาดของโครงการกจการ ทหนวยงานหรอเจาของโครงการ ตามประกาศกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม เมอวนท 24 สงหาคม 2535 จานวน 11 ประเภท และวนท 9 กนยายน 2535 จานวน 8 ประเภท รวมทงสน 19 ประเภท ตองเสนอรายงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตอเจาหนาทซงมอานาจหนาทตามกฎหมายในการพจารณาสงอนญาต ออกใบอนญาต หรอตออายใบอนญาต ใหดาเนนโครงการหรอกจการ และเสนอตอสานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอมเพอรอผลการพจารณากอนเจาหนาทอนญาตใหดาเนนการ เชน เขอนเกบกกนาหรออางเกบนาขนาดใหญ การชลประทานทมพนทตงแต 80,000 ไรขนไป อตสาหกรรมผลตปนซเมนต อตสาหกรรมถลงแรหรอหลอมโลหะ อตสาหกรรมการผลตเยอกระดาษ สนามบนพาณชย และโรงแรมหรอสถานทพกตากอากาศทตงอยรมฝงทะเล ทะเลสาบ หรอชายหาด หรอทอยใกล หรอในอทยานแหงชาตหรอในอทยานประวตศาสตร ซงเปนบรเวณทอาจจะกอใหเกดผลกระทบกระเทอนตอคณภาพสงแวดลอม ตงแต 80 หองขนไป เปนตน โดยสรปในปจจบน พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ.2535 ไดกาหนดโครงการ/กจกรรมทตองมการจดทารายงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ไว 22 โครงการ/กจกรรม ตาม สนธและคณะ((2541) ดงน 1) เขอนเกบนาหรออางเกบนา ทมปรมาตรเกบกกนาตงแต 100 ลานลกบาศกเมตรขนไป หรอมพนทเกบกกนาตงแต 15 ตารางกดลเมตรขนไป 2) การชลประทาน ทมพนทการชลประทานตงแต 80,000 ไรขนไป 3) สนามบนพาณชยทกขนาด

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

73

4)ระบบทางพเศษตามกฎหมายวาดวยการทางพเศษหรอโครงการทมลกษณะเชนเดยวกบการทางพเศษ หรอระบบขนสงมวลชนทใชรางทกขนาด 5) การทาเหมองตามกฎหมายวาดวยแรทกขนาด 6) นคมอตสาหกรรมตามกฎหมายวาดวยนคมอตสาหกรรมหรอโครงการทมลกษณะเชนเดยวกบนคมอตสาหกรรมทกขนาด 7) ทาเรอพาณชยทสามารถรบเรอขนาดตงแต 500 ตนกรอสขนไป 8) โรงไฟฟาพลงความรอนทมกาลงผลตกระแสไฟฟาตงแต 10 เมกกะวตตขนไป 9) การอตสาหกรรม ดงตอไปน (1) อตสาหกรรมปโตรเคมทใชวตถดบซงไดจากการกลนนามนปโตรเลยม และ/หรอการแยกกาซธรรมชาตในกระบวนการผลตตงแต 100 ตนตอวนขนไป (2) อตสาหกรรมกลนนามนปโตรเลยมทกขนาด (3) อตสาหกรรมแยกหรอแปรสภาพกาซธรรมชาตทกขนาด (4) อตสาหกรรมคลอรนแอลคาไลน ทใชโซเดยมคลอไรดเปนวตถดบในการผลตโซเดยมคารบอเนต โซเดยมไฮ ดรอกไซด กรดไฮโดรคลอรคคลอรน โซเดยมไฮโพคลอไรต และปนคลอรน ทมกาลงผลตสารดงกลาวแตละชนดหรอรวมกนตงแต 100 ตนตอวนขนไป (5) อตสาหกรรมเหลกและ/หรอเหลกกลาทมกาลงผลตตงแต 100 ตนตอวนขนไป (6) อตสาหกรรมผลตปนซเมนตทกขนาด (7) อตสาหกรรมถลงแรหรอหลอมโลหะซงมใชอตสาหกรรมเหลกหรอเหลกกลาทมกาลงผลต ตงแต 50 ตนตอวนขนไป (8) อตสาหกรรมการผลตเยอกระดาษทมกาลงผลตตงแต 50 ตนตอวนขนไป 10) โครงการทกประเภททอยในพนททคณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบกาหนดใหเปนพนทลมนาชน 1B ทกขนาด 11) อาคารทตงอยรมแมนา ฝงทะเลสาบ หรอชายหาด หรอทอยใกล หรอในอทยานแหงชาตหรออทยานประวตศาสตร ซงเปนบรเวณทอาจจะกอใหเกดผลกระทบกระเทอนตอคณภาพสงแวดลอม อาคารทมขนาดความสงตงแต 23 เมตรขนไป หรอทมพนทรวมกนทกชนหรอชนใดในหลงเดยวกนตงแต 10,000 ตารางเมตรขนไป 12) การถมทดนในทะเลทกขนาด 13) การจดสรรทดนเพอเปนทอยอาศย หรอเพอประกอบการพาณชย จานวนทดนแปลงยอยตงแต 500 แปลงขนไป หรอเนอทเกนกวา 100 ไร 14) โรงพยาบาลหรอสถานพยาบาลทมเตยงสาหรบรบผปวยไวคางคน (ตงแต 30 เตยงขนไป กรณตงอยรมแมนา ฝงทะเลสาบหรอชายหาดหรอทมเตยงสาหรบรบผปวยตงแต 60 เตยงขนไป กรณโครงการทอยนอกเหนอพนทดงกลาว) 15) ทางหลวงหรอถนน ซงมความหมายตามกฎหมายวาดวยทางหลวง (ทกขนาดทเทยบเทาหรอสงกวามาตรฐานตาสดของทางหลวงชนบทขนไป โดยรวมความถงการกอสรางคนทางใหมเพมเตมจากคนทางทมอย) ทตดผานพนทดงตอไปน (1) พนทเขตรกษาพนธสตวปา เขตหามลาสตวปาตามกฎหมายวาดวยการสงวนและคมครองสตวปา (2) พนทอทยานแหงชาตตามกฎหมายวาดวยอทยานแหงชาต (3) พนทลมนาชน 2 ตามทคณะรฐมนตรมมตเหนชอบแลว (4) พนทเขตปาชายเลนทเปนปาสงวนแหงชาต (5) พนทชายฝงทะเลในระยะ 50 เมตรหางจากระดบนาทะเลขนสงสด

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

74

16) อตสาหกรรมทผลตสารออกฤทธ หรอสารทใชปองกนหรอกาจดศตรพชหรอสตว โดยกระบวนการทางเคมทกขนาด 17) อตสาหกรรมทผลตปยเคมโดยกระทบการทางเคมทกขนาด 18) โรงแรมหรอสถานทพกตากอากาศ ทมจานวนหองพกตงแต 80 หองขนไป 19) อาคารทอยอาศย ตามกฎหมายวาดวยการควบคมอาคารทมจานวนหองชดตงแต 80 หองชดขนไป 20) โรงงานปรบคณภาพของเสยรวมเฉพาะสงปฏกลหรอวสดทไมใชแลวตามกฎหมายวาดวยโรงงานทกขนาด 21) การพฒนาปโตรเลยมทกขนาด (1) การสารวจและ/หรอผลตปโตรเลยม (2) ระบบการขนสงปโตรเลยมและนามนเชอเพลงทางทอ 22) อตสาหกรรมประกอบกจการเกยวกบนาตาลดงตอไปน (1) การทานาตาลทราบดบ นาตาลทรายขาว นาตาลทรายขาวบรสทธทกขนาด (2) การทากลโคส ซโทรส หรอผลตภณฑอนทคลายคลงกนทมกาลงผลตตงแต 20 ตนตอวนขนไป 2.ขนตอนการดาเนนการจดทาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม การใชการจดทาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม เปนเครองมอในการจดการสงแวดลอมของโครงการนน ปจจบนไมมการกาหนดรายละเอยดชดเจน ทางสานกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตลสงแวดลอมจงไดมการใหแนวทางไวพอสงเขปวา การจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเปนการศกษาผลกระทบของกจกรรมทจะเกดขนอนอาจสงผลกระทบตอสภาพแวดลอม และทรพยากรบรเวณพนทโครงการพฒนา และรอบโครงการ ทงในลกษณะของผลกระทบสงแวดลอมทเกดขนตอสงมชวต ไมมชวต ในธรรมชาตและรอบตวมนษย ทงในระยะสนและระยะยาว การศกษาจะตองมประเดน และระดบความละเอยดของการศกษาแตกตางกนไปขนอยกบลกษณะและทตงของโครงการเปนสาคญ การจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนบเปนงานทางเทคนคซงอยบนพนฐานของการคาดการณถงความเปลยนแปลงทอาจจะเกดขนตามหลกวชาการ คอจะตองชใหเหนถงผลกระทบทจะเกดขนตอสงแวดลอม และทรพยากรตางๆ อยางชดเจน และจะตองเสนอมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอม รวมทงมาตรการตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอมไวอยางเหมาะสมและตรงประเดน ประการสาคญรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมควรมลกษณะเปนเอกสารทมความถกตองชดเจนและเขาใจงาย อยางไรกตามตองมการเสนอวธการศกษาและรายละเอยดทางวชาการพรอมการอางองไวในรายงานอยางสมบรณเพยงพอตอการพจารณาดวย 3.ผมสทธจดทารายงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม ไดกาหนดใหผมสทธขอรบใบอนญาตทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของโครงการ ไดแก 1) สถาบนการศกษาระดบอดมศกษาหรอสถาบนวจย ซงมฐานะเปนนตบคคลตามกฎหมายไทย 2) นตบคคลซงจดทะเบยนตามกฎหมายไทย หรอบรษททปรกษา โดยตองมบคคลตามทกาหนดตลอดเวลาไดรบอนญาต คอ ผชานาญการอยางนอย 1 คน และเจาหนาทอยางนอย 3 ราย 3) นตบคคล ซงไดจดทะเบยนตามกฎหมายตางประเทศ แตนตบคคลดงกลาวตองมนตบคคลตาม 1) หรอ 2) ซงไดรบในอนญาตเปนผมสทธทารายงานการวเคราะห เขารวมทารายงานดวย 4) รฐวสาหกจ ซงมกฎหมายเฉพาะจดตงขนเฉพาะ ในกจการของรฐวสาหกจนน 5) สภาการเหมองแร ตามกฎหมายวาดวยสภาการเหมองแร เฉพาะแตในกจการของสมาชก

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

75

4.ขนตอนการเสนอรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม เมอเจาของโครงการหรอกจการของเอกชน และโครงการทไมตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร ประเภททตองทารายงานผลกระทบสงแวดลอมลงเลอกสถานทตงโครงการ ควรดาเนนการเปนขนตอน ดงน 1) จางวศวกรทปรกษา เพอดาเนนการศกษาความเปนไปไดของ โครงการ (Feasibility Study, FS) และออกแบบโครงการ พรอมจางนตบคคลหรอหนวยงานทไดรบอนญาตใหทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม จดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมควบคกนไปดวย โดยตองมการประสานงานของทง 2 กลมอยางด และตองสงรายงานกอนการกอสราง 2) สงรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ตอสานกนโยบายและแผนสงแวดลอม เพอตรวจสอบความถกตองและความครบถวนของรายงาน ถาไมถกตองใหแจงตอผขออนญาตภายใน 15 วน ถารายงานถกตองหรอไดรบการแกไขแลว จะสรปผลการพจารณาเบองตนเพอเสนอตอคณะกรรมการผชานาญการ พจารณาตอไปภายใน 30 วน

3) คณะกรรมการผชานาญการ ทไดรบการแตงตงจากคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตซงประกอบดวยผทรงคณวฒหรอผเชยวชาญในสาขาวชาการตาง ๆ ทเกยวของ และเจาหนาทผมอานาจตามกฎหมายสาหรบโครงการนนหรอผแทนรวมเปนกรรมการ โดยตองพจารณาใหเสรจภายใน 45 วน หลงไดรบรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมจากสานกงานนโยบายและแผนสงแวลอม ถาพจารณาไมเสรจภายในกาหนด ใหถอวาเหนชอบแลว ใหเจาหนาทซงมอานาจตามกฎหมายสงอนญาตแกเจาของโครงการได ในกรณทคณะกรรมการผชานาญการไมใหความเหนชอบ เจาหนาทตองรอการอนญาตไวกอน และเจาของโครงการเสนอรายงานตามทคณะกรรมการชานาญการใหแกไข เพมเตม โดยคณะกรรมการตองพจารณาใหเสรจภายใน 30 วน

ภาพท 6.1 สรปขนตอนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ทมา: สนธ และคณะ (2541)

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

76

4) การดาเนนโครงการกอสราง และเปดดาเนนการ สวนโครงการของรฐ รฐวสาหกจ และโครงการรวมกบเอกชน ซงตองไดรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร ภายหลงจากคณะกรรมการชานาญการพจารณาเหนชอบแลว ตองผานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ใหความคดเหนและใหคณะรฐมนตรพจารณารายงานเปนขนสดทายกอนอนญาตใหดาเนนการ โดยแตละขนตอนไมมการกาหนดระยะเวลา 5.รายละเอยดในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม รายละเอยดทตองศกษา หรอแสดงในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม แบงเปนหวขอดงน รายละเอยดโครงการของผประกอบกจการทตองแสดง ประกอบดวย 1) สถานทตงและขนาดโครงการ โดยแสดงขอบเขตพนทโครงการอยางชดเจน อาคารหรอสงกอสราง การใชทดน เปนตน 2) ประเภทของโครงการหรอกจการ แสดงลกษณะของกจกรรมหรอขวนการผลตภายในโครงการอยางชดเจน เพอการวเคราะหผลกระทบในประเดนหลก เชน ประเภทวตถดบ การขนสงวตถดบ ขนตอนการผลตภายใน เปนตน

ภาพท 6.2 ขนตอนและแนวทางจดทารายงานการศกษาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในโครงการการ ศกษาผลกระทบสงแวดลอม จากการปรบปรงรองนาเพอการเดนเรอพาณชยจากแมนาลานชาง- แมนาโขง (ทมา: สานกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2546)

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

77

รายละเอยดสภาพแวดลอมปจจบนของพนททตงโครงการ รายละเอยดสภาพแวดลอมปจจบน เปนการศกษาขอมลสภาพแวดลอม ในปจจบนกอนมโครงการ เพอนาไปสการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเมอมโครงการตอไป มประเดนการศกษาดงน 1) พนทศกษา แบงพนทการศกษาเปน 3 พนท คอ บรเวณพนทโครงการ (Project Area) เปนพนทตงของโครงการ พนทใกลเคยง (Vicinity Area) เปนพนททอยรอบพนทโครงการ แบงเปน 2 กลม ไดแก พนทในรศม 5 กโลเมตรรอบโครงการ และพนทถดออกมาจากกลมแรกในรศมไมเกน 10 กโลเมตร พนทอางถง (Reference Area) ไดแกพนททนอกเหนอจากพนทโครงการและพนทใกลเคยง ใชอางองหรอกลาวถงในการวเคราะหผลกระทบ เชน อางเกบนา แหลงโบราณคด สถานททองเทยว เปนตน 2) หวขอศกษา การศกษารายละเอยดของระบบสงแวดลอมในปจจบน ไมมขอกาหนดในแตละประเภทโครงการ แตโดยทวไปแบงหวขอศกษาออกเปน 4 ดาน ดงน (1) ทรพยากรดานกายภาพ (Physical Resources) เปนสงแวดลอมทเกยวกบสงไมมชวต แบงเปนการศกษารายละเอยดดงน ทรพยากรทอยบนบก เชน ดน ทรพยากรแรธาต เปนตน ทรพยากรทอยในนา เชน นาผวดน นาใตดน เปนตน สงแวดลอมอากาศและเสยง เชน ปรมาณฝนตก อณหภม เปนตน (2) ทรพยากรดานนเวศวทยา (Ecological Resources) สงแวดลอมทมชวตในระบบสงแวดลอมของพนทศกษา ไดแก ทรพยากรนเวศวทยาบนบก เชน ปาไม สตวปา เปนตน ทรพยากรนเวศทางนา ไดแก พชและสตวในนา เปนตน (3) คณคาการใชประโยชนของมนษย (Human Use Value) เปนสภาพแวดลอมทเกยวของกบการพฒนาใหเกดประโยชนแกมนษย เชน การใชนา การคมนาคม การใชประโยชนจากทดน เปนตน (4) คณภาพชวต (Quality of Life) เปนสภาพแวดลอมทเกยวกบความเปนอยของมนษย มความสาคญมากประเดนทศกษา เชน สภาพเศรษฐกจและสงคม การสาธารณสขและ อาชวอนามย ประวตศาสตร เปนตน วธการจดการขอมลสงแวดลอม 1) การรวบรวมขอมล วธการเกบรวบรวมขอมล มความแตกตางกนตามหวขอทศกษา วธการเกบขอมลตองไดมาตรฐาน และผเกบรวบรวมขอมลควรเปนนกวชาการ หรอผมความรในสาขาทเกยวของกบ รายละเอยดสภาพแวดลอมมาทาการศกษา สามารถใชวธการเกบรวบรวมขอมลไดหลายรปแบบ ไดแก การสอบถามหรอสมภาษณ การสารวจภาคสนาม วเคราะหในหองปฏบตการ การรวบรวมขอมลทตยภมจากแหลงทเชอถอไดในพนท 2) การวเคราะหและนาเสนอขอมล ขอมลทไดจะมการนามาวเคราะห โดยอาศยความรทางสถตและคณตศาสตรเขาชวย ปจจบนมการนาระบบคอมพวเตอรมาชวยในการวเคราะห และนาเสนออยางเปนระบบ เชน ตาราง แผนภาพประกอบ แผนท รปกราฟ เปนตน

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

78

ตารางท 6.1 ประเดนทรพยากรสงแวดลอมและคณคาตางๆ ทมตอมนษย ทใชในการศกษาการวเคราะหผล กระทบสงแวดลอมในโครงการ(สนธ และคณะ, 2541)

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

79

6.การประเมนผลกระทบสงแวดลอม -ขนตอนการประเมนผลกระทบสงแวดลอม ในขนตอนการประเมนผลกระทบสงแวดลอมนน เปนการศกษาวเคราะหและประเมนผลกระทบโครงการทอาจจะเกดขนตอคณภาพสงแวดลอมและทรพยากร ทมอยในบรเวณพนทและบรเวณรอบ ๆ โครงการ ตองวเคราะหถงผลกระทบทงทางบวกและทางลบ ในระยะสนและระยะยาว เปนการคาดการณถงความเปลยนแปลงทอาจจะเกดขนตามหลกวชาการ โดยใชนกวชาการหรอผมประสบการณเฉพาะดานมาวเคราะห ในแตละประเดน การวเคราะหภาพรวม ผชานาญการเปนผตรวจสอบและประเมนผลการวเคราะหของนกวชาการแตละสาขา และสรปผลการประเมน สาหรบขนตอนการประเมนผลกระทบสงแวดลอม มขนตอนดาเนนการดงน 1) การประเมนตวแปรสงแวดลอมทถกกระทบ 2) การประเมนองคประกอบของโครงการ ทอาจเปนตนเหตของผลกระทบตอตวแปรสงแวดลอม 3) การพจารณาพนทใกลเคยงทอาจถกผลกระทบ 4) การประเมนสภาพแวดลอมในปจจบนกอนมโครงการ 5) การประเมนสภาพแวดลอมในอนาคตถาไมมโครงการ 6) การประเมนสภาพแวดลอมในอนาคตถามโครงการ 7) การประเมนผลกระทบสงแวดลอมเปรยบเทยบ สภาพแวดลอมในกรณทมโครงการกบไมมโครงการ -วธการประเมนผลกระทบสงแวดลอมทนยมทา เทคนควธการประเมนผลกระทบสงแวดลอม วธการทเปนทยอมรบและนยมใชในประเทศไทยม 8 วธ คอ แบบเชครายการ (Check lists) ระบบประเมนคาสงแวดลอม (Environmental evaluation) เมตรกซ (Matrices) การวเคราะหแบบสายใยเชอมโยงความสมพนธ (Networks) แผนภาพเชงซอน (Overay) ดชนสงแวดลอม (Environmental indices) การวเคราะหตนทนและผลกาไร (Cost-benefit analysis) การวเคราะหแบบจาลองเปรยบเทยบ (Simulation modeling workshop) -การกาหนดมาตรการเกยวกบผลกระทบของโครงการ การกาหนดมาตรการปองกน และแกไขผลกระทบสงแวดลอมและการชดเชยความเสยหายทเกดขนได มขอรายละเอยดควรพจารณา คอ 1) ตรวจสอบมาตรการควบคมและปองกนทเจาของโครงการ ไดเตรยมการไวใหมประสทธภาพเพอลดและหลกเลยงปญหาผลกระทบ 2) มาตรการชดเชยทเหมาะสม ในกรณไมสามารถหลกเลยง การเกดผลกระทบไดแกผไดรบผลกระทบ การกาหนดมาตรการตดตามตรวจสอบการปองกนผลกระทบ การกาหนดมาตรการตดตามตรวจสอบเพอใหเจาของโครงการ ไดระวงในระบบการควบคมและปองกนปญหาผลกระทบสงแวดลอม ซงเปนหนาทของเจาของโครงการทตองยอมรบและปฏบตตาม เชน การควบคมระบบบาบดของเสย การปลอยของเสยออกจากโครงการ เปนตน

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

80

ตารางท 6.2 การใชเทคนควธการประเมนผลกระทบสงแวดลอม แบบเชครายการ (Check lists) ในบางโครงการ (สนธ และคณะ, 2541)

ภาพท 6.3 การใชเทคนควธการประเมนผลกระทบสงแวดลอม แบบสายใยเชอมโยงความสมพนธมาใช ใน บางโครงการ (สนธ และคณะ, 2541)

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

81

ตารางท 6.3 ตวอยางหวขอในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมจากโครงการทอสงกาซธรรมชาตไทย มาเลเซย

บทท1 บทนา บทท 2 รายละเอยดโครงการ 2.1 ความเปนมาของโครงการ 2.2 ความสอดคลองของโครงการกบแผนพฒนาอนๆ ของประเทศ 2.3 ความตองการพลงงานและแหลงสารองพลงงาน 2.4 ผลประโยชนทางเศรษฐศาสตรของโครงการ 2.5 วตถประสงคของโครงการ 2.6 แผนการดาเนนโครงการ 2.7 การพจารณาทางเลอกของแนวทอสงกาซ 2.8 รายละเอยดการวางทอสงกาซในทะเล 2.9 รายละเอยดการวางทอสงกาซ 2.10 การทดสอบทอสงกาซ 2.11 การขนสงทอสงกาซ 2.12 มาตรฐานการออกแบบ 2.13 สถตการเกดอบตเหตทอสงกาซ 2.14 อายโครงการ 2.15 การเฝาระวง การตรวจสอบ และการซอมแซมบารงรกษา 2.16 แผนระงบเหตฉกเฉน บทท 3 ทรพยากรสงแวดลอมปจจบน 3.1 ทรพยากรสงแวดลอมดานกายภาพ 3.1.1 สภาพภมประเทศ 3.1.2 ดน / การชะลางพงทลาย 3.1.3 แผนดนไหว 3.1.4 อทกวทยา / อตนยมวทยา / คณภาพอากาศ 3.1.5 เสยงและการสนสะเทอน 3.1.6 คณภาพนา 3.1.7 สมทรศาสตร 3.2 ทรพยากรสงแวดลอมดานนเวศ 3.2.1 นเวศทางนา 3.2.2 นเวศทางบก - ปาไม 3.2.2 นเวศทางบก - สตวปา 3.3 คณคาการใชประโยชนของมนษย 3.4 คณภาพชวต 3.4.1 สภาพสงคมและเศรษฐกจ PART1 3.4.1 สภาพสงคมและเศรษฐกจ PART2 3.4.1 สภาพสงคมและเศรษฐกจ PART3 3.4.1 สภาพสงคมและเศรษฐกจ PART4 3.4.2 คณคาทางสงแวดลอม บทท 4 การประเมนผลกระทบสงแวดลอม 4.1 ผลกระทบดานสงคม - คณภาพชวต 4.2 คณภาพอากาศและเสยง 4.3 แผนดนไหว 4.4 คณภาพดนและการชะลางพงทลายของดน 4.5 ขยะและของเสยอนตราย 4.6 นเวศทางบก 4.7 คณภาพนา 4.8 นเวศทางทะเล 4.9 สภาพการใชทดน 4.10 การคมนาคมขนสง 4.11 การประเมนความเสยง 4.12 ประเดนขอวตกกงวลของชมชนในพนท ทบรษท ทรานส ไทย - มาเลเซยฯ ไมสามารถดาเนนการไดตามลาพง บทท 5 มาตรการลดและ ตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอม 5.1 มาตรการทบรษท ทรานส ไทย - มาเลเซยฯ จะตองยดถอปฏบต 5.2 แนวทางทบรษท ทรานส ไทย - มาเลเซยฯ จะตองขอรบการสนบสนนจากหนวยงานรฐอน 5.3 มาตรการตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอม 5.4 สรป ตาราง สวนท 1 ตาราง สวนท 2 ตาราง สวนท 3 เอกสารอางอง เอกสารอางอง บรรณานกรม แผนปฏบตการสงแวดลอม สรปแผนปฏบตการดานสงแวดลอม แผนปฏบตการสงแวดลอม แผนปฏบตการทบรษท ทรานส ไทย - มาเลเซยฯ จะตองยดถอปฏบต แนวทางทบรษท ทรานส ไทย - มาเลเซยฯ จะตองขอรบการสนบสนนจากหนวยงานรฐอน

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

82

6.4 กฎหมายทเกยวกบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม สาหรบกฎหมายทเกยวของอน ๆ สานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต สามารถจะเสนอแนะใหมการปรบปรงแกไขเพอใหเอออานวยตอการบรหารสงแวดลอม และแกไขอปสรรคและขอขดของในทางปฏบตได ในประเทศไทยไดมการใชระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตงแตป พ.ศ. 2524 ในเดอนกนยายน พ.ศ.2524 (ค.ศ.1982) สานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ไดกาหนดใหมการจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของโครงการ หรอกจการบางประเภทและบางขนาด โดยอาศยอานาจตามประกาศกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและการพลงงาน ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 27 กนยายน พ.ศ.2524 โดยมวตถประสงคเพอทจะใหมการศกษาเกยวกบทรพยากรสงแวดลอมและคณคาตาง ๆ ทมตอมนษยทอาจจะถกกระทบกระเทอน เนองจากโครงการหรอกจการนน (สานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต, 2527) ในป พ.ศ.2535 (ค.ศ.1992) ไดมการปรบปรงและเปลยนแปลงกฎหมายสงแวดลอมออกเปนพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.2535 ในสวนของการทารายงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมไดปรากฏในสวนท 4 มาตราท 45 ถง มาตราท 51 (ภาคผนวกท 1 และ 2) กฎหมายฉบบดงกลาวไดมการกาหนดหลกเกณฑแกผรกษาการ (แตยงมไดระบไวในมาตราโดยตรง) วธการ ระเบยบปฏบต แนวทางการจดทารายการการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ตลอดจนเอกสารทเกยวของซงตองนาเสนอพรอมรายงานฯ เพมเตม กฎหมายเกยวกบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของไทย การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม จาเปนตองมการใชกฎหมายมาประกอบดวย นอกจากตองทาตาม พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.2535 ซงเปนกฎหมายหลกแลว ยงตองมการนากฎหมายอน ๆ มารวมในการวเคราะหดวย ไดแก กฏกระทรวง และประกาศตาง ๆ ทเกยวของกบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม จาแนกตามประเภทกฎหมายไดดงน(รายละเอยดในภาคผนวกท ๑, ๒และ ๓) 6.4.1 กฏกระทรวง กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม 1.กฏกระทรวง ฉบบท 2 (พ.ศ. 2527) ออกตามความใน พรบ. สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518 2.กฏกระทรวง ฉบบท 6 (พ.ศ. 2537) ออกตามความใน พรบ. สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 6.4.2 ประกาศ กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม 1. เรอง กาหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการของสวนราชการ รฐวสาหกจ หรอเอกชนทตองจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม 2. เรอง กาหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการของสวนราชการ รฐวสาหกจ หรอเอกชนทตองจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ฉบบท 2 (พ.ศ. 2535) 3. เรอง กาหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการของสวนราชการ รฐวสาหกจ หรอเอกชนทตองจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมฉบบท 3 (พ.ศ. 2539) 4. เรอง กาหนดหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต และแนวทางในการจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม 5ใ เรอง กาหนดหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบตและแนวทางในการจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ฉบบท 2 (พ.ศ. 2535) 6.เรอง กาหนดหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบตและแนวทางในการจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ฉบบท 3 (พ.ศ. 2539)

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

83

7. เรอง กาหนดหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบตและแนวทางในการจดทารายงานการวเคราะห ผลกระทบสงแวดลอม ฉบบท 4 ( พ.ศ. 2543) 8. เรอง กาหนดประเภทและขนาดของโครงการ หรอกจการ และหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบตและแนวทาง ในการจดทารายงานผลกระทบสงแวดลอมเบองตนในเขตพนทคมครองสงแวดลอมบรเวณจงหวดภเกต จงหวดกระบ และเมองพทยา จงหวดชลบร พ.ศ. ๒๕๔๓ 6.4.3 ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต 1. ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท ๑๘ (พ.ศ. ๒๕๔๓) เรอง หลกเกณฑและวธการในการแตงตงคณะกรรมการ ผชานาญการพจารณารายงานผลกระทบ สงแวดลอมเบองตนในเขตพนทคมครองสงแวดลอมบรเวณจงหวดภเกต จงหวดกระบและเมองพทยา จงหวดชลบร 2. ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท ๑๙ ( พ.ศ. ๒๕๔๓ ) เรอง หลกเกณฑและวธการในการแตงตงคณะกรรมการผชานาญการพจารณารายงาน การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโครงการทจดทาเสนอตามประกาศกระทรวง วทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม เรอง กาหนดหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบตและแนวทางในการจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ฉบบท ๔ ( พ.ศ.๒๕๔๓ ) 3. มตคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตเมอวนท 31 พฤษภาคม 2547 เหนชอบใหมการปรบปรงประเภทและขนาดของโครงการทตองจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม 6.4.4 กฎหมายและประกาศอนทเกยวของ 1. ประกาศกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม อนทเกยวของ 2. ประกาศกรมควบคมมลพษ เรองการกาหนดคณภาพแมนาสายหลก 3. ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม เรองหนาทผประกอบการ 4. กฎหมายและประกาศอนทเกยวของ 6.5 การมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม สนธและคณะ (2541) ไดกลาวถง การมสวนรวมของประชาชน วาในปจจบนประชาชนรวมทงกลมองคกรตาง ๆ ไดพยายามแสดงออกถงความตองการของตนในอนทจะรวมกนพทกษหรอปองกนปญหาสงแวดลอม อนอาจจะเกดขนจากการพฒนาโครงการตาง ๆ ทผานมาไดเรมมการรวมกลมกนตอตานโครงการตาง ๆ หลายโครงการ อาทเชน เขอนนาโจน โรงงานแทนทาลม โครงการทางดวนซงจะตดผานบรเวณชมชนบานครว โครงการจดการสารอนตรายของบรษทเจนโก โครงการโรงไฟฟาหางดง เปนตน หลายโครงการไมสามารถดาเนนการใหลลวงไปได บางโครงการตองเสยเวลาในการดาเนนงานไปอยางมาก ดงนนจงนบวาเปนเรองสาคญทนกพฒนาหรอผบรหารควรจะไดเหนสาคญในการใหขอมลขาวสารแกประชาชน หรอสาธารณชนตงแตขนตน เพอใหทราบถงผลดผลเสย ความจาเปนรวมทงผลกระทบสงแวดลอม ซงอาจเกดขนจากพฒนาโครงการ มการบฟงความเหนของประชาชน หรอรวมปรกษาหารอ นกพฒนา หรอผบรหาร จะไดรบทราบความตองการของชมชน และนามาปรบแผนการดาเนนโครงการใหเหมาะสม และทาใหเกดการทางานรวมกนอยางสอดคลอง เปนการชวยลดปญหาความขดแยง และการพฒนาโครงการใด ๆ ขนมากจะเปนการพฒนาเพอประชาชน และสนองความตองการของประชาชนสวนใหญโดยแทจรง พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 มาตรา 6 ไดระบถงสทธและหนาทของประชาชนวาสามารถรบทราบขอมลและขาวสารในเรองเกยวกบการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม เวนแตขอมลและขาวสารททางราชการถอวาเปนความลบหรอความลบเกยวกบสทธสวนบคคล สทธในทรพยสนหรอสทธในทางการคา เปนตน และประชาชนมสทธไดรบการชดใชคาเสยหายในกรณทไดรบความ

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

84

เสยหายจากอนตรายจากการแพรกระจายมลพษจากโครงการทรเรมหรอดาเนนการ โดยสวนราชการหรอรฐวสาหกจและประชาชนยงสามารถกลาวโทษผกระทาผด อนเปนการละเมดหรอฝาฝนกฎหมายเกยวกบการควบคมมลพษ หรอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต นอกจากนมาตรา 7 ยงระบถงสทธขององคเอกชนในการขอจดทะเบยนเปนองคเอกชนดานการคมครองสงแวดลอมและอนรกษทรพยากรธรรมชาต อยางไรกตามในพระราชบญญตฯ ฉบบน มไดมการระบเรองสทธของประชาชนในการเขามามสวนรวมกบกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมแตอยางใด ในขณะทตางประเทศ เชน สหรฐอเมรกา แคนาดา หรอกลมสหภาพยโรปไดเปดโอกาสใหประชาชนไดมสวนรวมในกระบวนการวเคราะหผลกกระทบสงแวดลอม ดงกลาวในภายหลง วตถประสงคของการใหประชาชนเขามามสวนรวม มดงน 1)เพอเปนการเผยแพรขอมลโครงการ ขอเทจจรง ซงรวมทงขอดและขอจากดของโครงการไปประชาชนในพนทตลอดจนกลมตาง ๆ ไมวาจะเปนสอมวลชน องคการพฒนาเอกชน ประชาชนทวไป นกวชากร ผประกอบการ ฯลฯ เปนการสรางความเขาใจทถกตองและเปนไปในทศทางเดยวกน 2)เพอเปนเครองมอสนบสนนหรอชวยในการตดสนใจในการพฒนาโครงการ โดยเฉพาะอยางยงโครงการทอาจกอใหเกดผลกระทบสงแวดลอม หรอผลกระทบตอประชาชนอยางมาก เนองจากประชาชนในพนทตลอดจนกลมตาง ๆ จะไดรวมกนพจารณาไตรตรอง และแสดงความคดเหนตอการดาเนนโครงการ ซงผบรหารจะไดนาไปประกอบการพจารณาตดสนวาสมควรจะดาเนนโครงการหรอไม หรอจะดาเนนการอยางไรตอไป ประโยชนของการมสวนรวมของประชาชนมดงน 1)ชวยใหการดาเนนโครงการ ( Project implementation ) งายขน ประชาชนใหความรวมมอและชวยลดความขดแยงในภายหลง 2)ชวยใหการบรหารโครงการมประสทธภาพยงขน 3)ทาใหการพฒนาโครงการมความนาเชอถอและมความชดเจนมากขน 4)เปนการเสรมสรางใหประชาชนไดมสทธและเสยงในการแสดงความคดเหนและการพฒนาประเทศ 6.5.1 ผมสวนรวมในการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ในการจดการมสวนรวมของประชาชน จะตองกาหนดกลมคนทควรจะตองเขามามสวนรวม ซงจะแตกตางกนไปขนกบแตละโครงการ เชน โครงการพฒนาขนาดใหญหรอโครงการพฒนาทเกยวของกบตางประเทศ ผทจะเขามามสวนรวมจะมมากมาย ทงภายในและตางประเทศ อยางไรกตามอาจกลาวสรปไดวา ผทมสวนรวมควรจะมความหมายรวมถงกลมตาง ๆ ดงน 1)ประชาชนผทไดรบผลกระทบจากโครงการโดยตรง หรอเปนผอาศยในเขตพนทโครงการ และอาจตองมการอพยพ โยกยายหรอไดรบผลกระทบจากโครงการมากกวากลมอน 2)ประชาชนผไดรบผลกระทบรองลงมา หมายถงไมไดอยในเขตพนทโครงการ แตยงคงไดรบผลกระทบในทางใดทางหนง 3)ผชานาญการ หรอนกวชาการ ทมความรในประเดนผลกระทบสงแวดลอมทอาจจะเกดขนจากการดาเนนโครงการ 4)ผทไดรบผลประโยชนจากโครงการ อาจเปนกลมทางธรกจอตสาหกรรม กลมเกษตรกร ฯลฯ 5)เจาของโครงการ ซงจะตองเปนผใหขอมลขาวสารทแทจรงแกประชาชน 6)ผตดสนใจโครงการ 7)สวนราชการ รฐวสาหกจ ทมสวนเกยวของ รวมทงนกการเมองในภาครฐหรอทองถน 8)สาธารณชนทวไป 9)สอมวลชน

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

85

ปจจยพนฐาน 5 ประการ ทจะทาใหการจดการมสวนรวมของประชาชนเปนไปอยางมประสทธภาพ ไดแก 1)การจาแนกกลมผมสวนรวมทเหมาะสม 2)การใหขอมลทมความถกตอง เขาใจงาย เขาเรองและความเหมาะสมแกเวลา 3)ตองมการสนทนาหรอแลกเปลยนทศนคตระหวางผรบผดชอบโครงการ หรอนโยบาย แผนงานกบผทไดรบผลกระทบในรปแบบของการประชม สมมนา การจดรบฟงความเหน หรอมการตดตอโดยตรง 4)ตองมการคานงถงความเหนของประชาชนทเสนอไว 5)ตองมการตอบสนอง [ Feedback ] ตอความเหนหรอทาทของประชาชน ทงนการจดการมสวนรวมของประชาชนอยางเปดเผยจรงใจ จะชวยใหประชาชนมความเชอมนตอกระบวนการตดสนใจ 6.5.2 รปแบบการมสวนรวมของประชาชน การจดการมสวนรวมของประชาชนมหลายรปแบบ ขนอยกบขนตอนการดาเนนโครงการ ความสามารถในการรบรขาวสารของประชาชน และวตถประสงคในการจดแตละครง รปแบบตาง ๆ นนสรปไดดงน 1)การเผยแพรขอมลผานสอตาง ๆ เชน จดหมายขาว แผนพบ หนงสอพมพ วทย โทรทศน การตดตอทางโทรศพท การโฆษณาหรอตดประกาศ ซงผจดการมสวนรวมของประชาชนควรเลอกสอทเหมาะสมเชน ในพนททชาวบานสวนใหญอานหนงสอไมออก การตดประกาศหรอการลงหนงสอพมพจะเหมาะสมนอยกวาการออกวทย หรอหอกระจายขาวในหมบาน เปนตน 2)การจดจงศนยขอมลขาวสาร [ Information center ] โดยประชาชนสามารถเขาเยยมชมศนย ขอขอมลขาวสารของโครงการจากเจาหนาทของศนย สามารถใหขอคเหน ขอมล หรอซกถาม ศนยดงกลาวอาจแสดงแผนทจดทาแบบจาลองของโครงการเพอใหประชาชนสามารถเขาใจภาพโดยรวมของโครงการได 3)การรวมปรกษาหารอกบชมชน [ Public consultation ] เชน การเขาพบผแทนประชาชน กานน ผใหญบาน องคกรเอกชนในทองถน เพอใหขอมลเบองตนและบนทกขอคดเหนจากชมชน รวมทงอาจมการทาแบบสอบถามความเหนดวยกได 4)การจดประชม สมมนา [ Public meeting ] โดยมผทเกยวของกบพฒนาโครงการกลมตาง ๆ ทงผทไดรบประโยชน ผเสยประโยชน รวมทงผทไดรบผลกระทบ องคกรเอกชน นกวชาการ ผสอขาว ผแทนกลมธรกจ ฯลฯ เขารวมซกถามและแสดงความคดเหน 5)การจดตงคณะกรรมการบรการชมชน [ Community jaison committee ] เพอเปนผใหขอมลและแลกเปลยนความเหนดานตาง ๆ กบชมชน ซงจะเปนการตดตอสอสารแบบ 2 ทางระหวางเจาของโครงการกบชมชน ชมชนจะไดพจารณาและใหความเหนตอขอมล โครงการและผลการศกษา การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของโครงการ ทาใหราบถงประเดนทประชาชนใหความสนใจ นอกจากนอาจมรปแบอน ๆ เชน การประชมโตะกลมรวมกบผแทนองคกรเอกชนทใหความสนใจตอการดาเนนโครงการ เปนตน 6.5.3 ขนตอนการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ขนตอนการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศตาง ๆ อาจแตกตางกนบางตามการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของแตละประเทศ แตในหลกการควรเปดใหประชาชนมสวนรวม ตงแตขนตอนของโครงการ ซงหมายถงขนรเรมโครงการหรอกอนทจะมการศกษาผลกระทบสงแวดลอม ในประเทศสหรฐอเมรกา ประชาชนมสวนรวมในกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ตามขนตอนดงน (สถาบนนโยบายศกษา, 2539 อางโดย สนธและคณะ, 2541 ) 1. ขนการรเรมโครงการ

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

86

2. ขนการพจารณาขอบเขตการศกษาผลกระทบสงแวดลอม 3. ขนการพจารณารางรายงานการวเคราะหผลกระทบสวแวดลอม 4. ขนการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม [ Final EIA ] 5. ขนการตดตามผลกระทบสงแวดลอมของโครงการ 1. ขนกอนการจดทารายงาน มการใหขอมลเบองตนของโครงการแกประชาชน ซงไดแกผมอานาจตดสนใจ นกการเมองระดบตาง ๆ องคกรเอกชน สภาหอกาคา กลมเกษตรกร กลมอตสาหกรรม ผแทนชนพนเมอง ฯลฯ โดยใชรปแบบการออกวทยหรอโทรทศนมการทาเอกสารเผยแพร การสงจดหมายขาว เปนตน 2. ขนรางรายงาน ครงท 1 เปนการใหขอมลกลบกลมเดยวกบขนตอนท 1 โดยเปนขอมลเกยวกบผลการศกษาทางเลอกในการดาเนนโครงการ และมการทาเอกสารเผยแพร 3. ขนรางรายงาน ครงท 2 เปนการใหขอมลทางเลอก และขอมลมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอมโครงการมการทาเอกสารเผยแพร รวมทงเปนการเตรยมตวทาประชาสมพนธตอไป 4. ขนตอนการพจารณารายงาน ดงนนจะเหนไดวา การจดการมสวนรวมของประชาชน [ Public participation] จงเปนขนตอนทแตกตางกบประชาพจารณ [ Public hearing ] โดยการมสวนรวมของประชาชนเปนการใหประชาชนไดเขามามสวนรวมตงแตขนแรกของโครงการและตามขนตอนตาง ๆ ของการพฒนาโครงการ สวนการทาประชาพจารณในรฐ Quebec แคนาดา จะมบรรยากาศคลายกบศาลประกอบดวยกลมคน 4 ฝาย คอ คณะกรรมการประชาพจารณ ฝายเจาของโครงการเปนผตอบคาถามประชาชน ผแทนประชาชนซงจะซกถามคนละ 2 คาถาม และหนวยงานทเกยวของเปนผชวยเสรมขอมงในกรณทคณะกรรมการประชาพจารณซกถาม ทงนการซกถามและการตอบคาถามจะถกควบคมโดยคณะกรรมการประชาพจารณ ผลการจากประชาพจาณคณะกรรมการประชาพจาณจะนาเสนอตอหนวยงานผพจารณารายงานฯ และเสนอตอคณะรฐมนตรตดสนขนสดทาย 6.5.4 ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการรบฟงความคดเหนสาธารณะโดยวธประชาพจารณ พ.ศ. 2539 ระเบยบสานกนายกรฐมนตรดงกลาว นบเปนการเปดโอกาสใหประชาชนไดแสดงความคดเหนตอการดาเนนโครงการของรฐ ซงครอบคลมถงการดาเนนงานไมวาในลกษณะใด ๆ ตามนโยบายหรอโครงการพฒนาเศรษฐกจ สงคม การเมอง หรอการบรหารทางราชการ ในกจการของรฐ หรอโครงการทตองไดรบสมปทาน การอนญาต หารอนมต หรอความเหนชอบจากหนวยงานของรฐ ดงนนระเบยบนจงครอบคลมประเภทโครงการ มากกวาประเภทโครงการทตองจดทารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ประเดนสาคญของระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการรบฟงความคดเหนสาธารณะฯ สรปไดดงน 1.มการแตงตงคณะกรรมการทปรกษาวาดวยประชาพจารณ มอานาจหนาทกากบดแลการรบฟงความคดเหนสาธารณะ กาหนดหลกเกณฑ วธการทาประชาพจารณ ตลอดจนวนจฉยตอบขอสงสย 2.เมอรฐมนตรสาหรบราชการสวนกลาง ผวาราชการจงหวด หรอผวาราชการกรงเทพฯ เหนวาการดาเนนงานตามโครงการของรฐเรองใดอาจมผลกระทบตอสงแวดลอม วฒนธรรม อาชพ ความปลอดภย วชวต หรออาจกกอใหเกดความเสยหายแกชมชน หรอสงคม สมควรรบฟงความเหนของผมสวนไดสวนเสย รฐมนตรอาจสงใหมประชาพจารณได 3. ในกรณผมสวนไดเสยเหนวาโครงการของรฐเรองใด หากดาเนนการแลวจะมผลกระทบจะขอใหมประชาพจารณใหมหนงสอไปยงหนวยงานของรฐ เพอสอบถามหรอขอคาชแจง หากไมไดรบการตอบภายใน 30 วน หรอตอบแลวแตยงไมพอใจ กใหยนคารองตอรฐมนตร ผวาราชการจงหวด ผวาราชการกรงเทพเพอขอใหมประชาพจารณ 4.การจดใหมประชาพจารณ อาจมขนในระหางขนตอนการศกษาความเปนไปไดการพจารณาทางเลอกอนทเหมาะสม การศกษาผลกระทบดานตาง ๆ หรอในระหวางขนตอนใดกไดกอนทรฐจะตดสนในเกยวกบโครงของรฐ

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม – บทท ๖ หนา

87

5.ในกรณทเหนควรจดใหมประชาพจารณใหแตงตงคณะกรรมการประชาพจาณโครงการของรฐในเรองนน ประกอบดวยประธานกรรมการคนหนง และกรรมการอนอกไมนอยกวา 3 คน คณะกรรมการประชาพจารณจะตองจดทารายงานเสนอตอรฐมนตร ผวาราชการหรอผวาราชการกรงเทพมหานคร ทใหมประชาพจารณรวมทงสงรายงานตอคณะกรรมการทปรกษาดวย 6.เมอรฐมนตร ผวาราชการจงหวด หรอผวาราชการกรงเทพมหานคร แลวแตกรณ พจารณารายงานของคณะกรรมการประชาพจารณแลวใหประกาศผลพรอมเหตผลใหประชาชนทราบ แตหากเปนเรองตองเสนอรฐมนนตรกใหชแจงเหตผลเมอคณะรฐมนตรมมตแลว 6.5.5 แนวทางและทศทางการมสวนรวมของประชาชนในประเทศไทย การมสวนรวมของประชาชนทดาเนนการไดเหมาะสม จะชวยสรางความรความเขาใจถงขอมลของโครงการ และชวยใหประชาชนไดรวมพจารณาถงความจาเปนของการพฒนาโครงการผลกระทบสงแวดลอม มาตรการปองกนผลกระทบสงแวดลอมรวมทงการตดตามผลกระทบสงแวดลอม เจาของโครงการและผตดสนโครงการ ในระดบรฐบาลอาจมองเหนวาการมสวนรวมของประชาชนอาจทาใหการอนญาตโครงการและการดาเนนโครงการลาชา อยางไรกตามทผานมา เจาของโครงการหลายโครงการไดมประสบการณจากการคดคานการดาเนนโครงการจะเหนวาเสยเวลาและคาใชจายมากเสยกวาการทไดใหประชาชนเขามามสวนรวมตามขนตอนตาง ๆ แมวาในปจจบนกฎหมายยงไมไดระบวาตองมการทารายงานฯ ไปแสดงใหสาธารณชนไดใหขอคดเหน แตเจาของโครงการทเหนความสาคญสามารถทจะทาการมสวนรวมของประชาชนอยางไมเปนทางการ ตงแตขนกอนทารายงาน และขนตอน ๆ ได และสามารถตดตอขอขอมลคมอการมสวนรวมของประชาชน ในการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ไดจากสานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม ทงนในอนาคตกสมควรทจะตองมการปรบปรงกฎหมายใหประชาชนไดมสวนรวมในระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทชดเจนตามขนตอนตาง ๆ เชน กอนเสนอรายงานและในขนการพจารณารายงาน และหลงการพจารณารายงาน เปนตน