บทท 3 ฟารมและการจดการฟารม

จากบทท 1 เราไดทราบขอมลเกยวกบเศรษฐกจของประเทศและเศรษฐกจภาคการเกษตร รวมถงรายไดของภาคการเกษตรเมอเปรยบเทยบกบรายไดของประเทศแลว พบวาหากมองภาพรวมของประเทศ แมการประกอบอาชพท าฟารมหรอการเปนเกษตรกรจะลดนอยลง เนองจากหนไปสรางผลผลตทางดานอตสาหกรรมมากขนกตาม แตธรกจภาคการเกษตรกยงคงมความส าคญของประเทศ และหากมองในระดบยอยคอประชาชนของประเทศกยงมจ านวนมากทประกอบอาชพท าฟารม จงตองมการสงเสรมสนบสนนเกษตรกรทประกอบอาชพการท าฟารมใหมความกนดอยดมากยงขน เพราะหากสามารถท าไดนนหมายถงประเทศไดรบการพฒนาไปดวย ธรกจฟารมแตละหนวยสวนใหญมรายไดนอยกวาธรกจอนๆ ทงนสวนหนงเนองมาจากมความเปนธรกจนอยกวาธรกจอน จงเปนเรองส าคญอยางยงทจะตองใหมการพฒนาในเรองของการจดการ ผประกอบการไมวาจะดานใดตองมความรดานการจดการดวย สามารถศกษาภาพรวมของการจดการไดจากบทท 2 และในเนอหาตอไปนเปนการกลาวถงภาพรวมของการท าธรกจฟารมโดยการประยกตการจดการเขากบการท าฟารม ความหมายของการจดการฟารม

ค าวา “การจดการฟารม” สามารถแบงออกเปน 2 สวน คอ “การจดการ” และ “ฟารม” ส าหรบความหมายของ "ฟารม" ไดแก

ฟารม หมายถง สถานทซงเกษตรกรไดท าการถอครองไวเพอประกอบการผลตพชและ

สตวตลอดจนการจดจ าหนายผลผลตหรอผลตภณฑทผลตขนมานน (โอภาวด เขมทอง , 2539, หนา 47) ฟารม หมายถง ทดนทใชในการปลกพช หรอเลยงสตว โดยมขอบเขตทแนนอน เชน กลาววาฟารม นาย ก. ม 25 ไร หมายความวา นาย ก. มทดนทจะใชในการปลกพชหรอเลยงสตวอยจ านวนจ ากดคอม 25 ไร (ไพฑรย คชมาตย, 2539, หนา 1)

70

ฟารม หมายถง อาณาบรเวณทใชท าการเกษตรกรรม เชน เพาะปลก เลยงสตว (พจนานกรมบณฑตราชสถาน, 2548)

โดยสวนใหญเมอเรากลาวถงค าวาฟารม เราจะเขาใจวาเปน ทดนทมการท าการเกษตร แตแทจรงแลวเมอกลาวถงค าวาฟารม ยงหมายความถงธรกจการท าฟารมหรอการประกอบกจการดานการเกษตรดวย เชน หากถามวาบดามารดาประกอบอาชพอะไร หากตอบวา มอาชพท าฟารม หมายความถงท าธรกจเกยวกบการเกษตรคอเปนเกษตรกรนนเอง ดงนน จงสรปวา ฟารมมความหมายใน 2 ประเดน คอ

1. ฟารม หมายถง ทดนทบคคลหรอหนวยธรกจถอครองไวเพอใชในการผลตสนคา

ทางดานการเกษตร อาจเปนพชหรอสตวกได ซงการถอครองทดนกระท าไดทงแบบถาวรหรอแบบชวคราว(เชา) กได ฉะนน ทดนของธรกจฟารมจงมความแตกตางจากทดนของธรกจอนๆทวๆไป เพราะใชเพอการผลตสนคาทางดานการเกษตร ในแงของการเลอกพจารณากมความพเศษแตกตางไปจากธรกจอนคอ ธรกจฟารมนอกจากจะตองพจารณาต าแหนงทตงของทดนแลวยงตองค านงถงความอดมสมบรณของดนดวย ส าหรบธรกจอนทวๆไปความอดมสมบรณของดนเปนเรองทแทบจะไมตองค านงถงเลย

2. ฟารม หมายถง หนวยธรกจหนวยหนงในระบบเศรษฐกจ ทมการผลต การจ าหนายสนคาและการบรการดานการเกษตร หากจะท าธรกจฟารมควรระลกอยเสมอวาฟารมจดเปนหนวยธรกจหนวยหนง ซงตองการการจดการทดมคณภาพ และสามารถสรางผลก าไรใหกบธรกจไดเหมอนเชนธรกจอนๆ

ส าหรบค าวา "การจดการ" ไดมนกวชาการทางดานการบรหารจดการ ไดใหความหมายไว ดงเชน

การจดการ หมายถง การกระท าหรอศลปะในการกระท าตอสงใดสงหนงหรอกจกรรมใดกจกรรมหนง (ไพฑรย คชมาตย, 2539, หนา 3) การจดการ หมายถง กระบวนการ กจกรรมหรอการศกษาเกยวกบการปฏบตหนาทในอนทจะเชอมนไดวา กจกรรมตางๆด าเนนไปในแนวทางทจะบรรลส าเรจตามวตถประสงคทก าหนดไว โดยเฉพาะอยางยงหนาทในอนทจะสรางและรกษาไวซงสภาวะทจะเอออ านวยตอการบรรลวตถประสงคดวยความพยายามรวมของกลมบคคล (พมลจรรย นามวฒน, 2540, หนา 5)

71

การจดการ หมายถง ศลปะในการใชคน เงน วสดอปกรณขององคการและนอกองคการ เพอใหบรรลวตถประสงคขององคการอยางมประสทธภาพ (สมคด บางโม, 2542, หนา 61)

การจดการหรอการบรหาร หมายถง ศลปในการด าเนนงานรวมกนของคณะบคคล ซง

เปนกลมผบรหารขององคการ ในสวนทเกยวกบการวางแผน การจดองคการ การจดคนเขาท างาน การสงการและการควบคมกจการ ใหด าเนนไปตามนโยบายจนบรรลวตถประสงคขององคการทวางไวอยางประหยดและมประสทธภาพทสด (ศรพร พงศศรโรจน, 2543, หนา 13)

นอกจากนไดมนกวชาการอกหลายทานไดใหความหมายของการจดการไวหลากหลาย

แตกเปนหลกการอนเดยวกน เชน พเตอร ดรกเกอร ไดใหความหมายของการจดการวา การจดการคอศลปะในการท างานรวมกบผ อนใหบรรลวตถประสงค เปนตน และส าหรบผ เขยนเหนวาการจดการ หมายถง กระบวนการทผบรหารหรอผจดการจะตองด าเนนการโดยใชเทคนควธตางๆผสมผสานทรพยากรในองคการอยางมศลปะเพอใหภารกจขององคการสามารถส าเรจลลวงได และเปนไปตามวตถประสงคทองคการไดก าหนดไว กลาวคอตองใชทงความรเชงวชาการ และการประยกตใชใหสอดคลองตามสถานการณหรอสภาพแวดลอมทเกยวของ นนเอง

และความหมายของ "การจดการฟารม" ในทศนะของนกเศรษฐศาสตรบางทาน เปน ดงน

การจดการฟารม หมายถง การจดสรรทรพยากรของหนวยธรกจฟารมทมอยจ านวนจ ากด

ในการผลตพชและสตวเพอใหบรรลวตถประสงค หรอเปาหมายทก าหนดไว ภายใตสภาพความเสยงและความไมแนนอน (บรรล พฒกรและคณะ, 2539, หนา 48)

ส าหรบทศนะของผ เขยนนนเหนวา “การจดการฟารม” หมายถง การน าเอาองคความรตางๆ อนเปนหลกสหวทยาการของหลากหลายวชา น ามาประยกตใชเพอการวางแผนจดรปองคประกอบของฟารมและเพอการด าเนนงานฟารม ทงนเพอใหใชประโยชนจากทรพยากรทมอยอยางจ ากดนน อยางเตมประสทธภาพไดประสทธผลตามตองการ และเกดผลก าไรแกธรกจฟารมในทสด เพราะจากการทฟารมมปจจยการผลตตาง ๆ อยอยางจ ากด เชน มทดนจ ากด มแรงงานจ ากด มเงนทนเครองจกรเครองมอ ตลอดจนปจจยการผลตอน ๆ จ ากด ซงปจจยการผลตเหลานมทางเลอกใชไดหลายทาง เปนตนวา ใชในการปลกขาวโพด หรอฝาย หรอมนส าปะหลง

72

หรอใชในกจการปศสตว เจาของฟารมจงตองมการตดสนใจทจะเลอกใชปจจยการผลตอนจ ากดน ในทางเลอกใดทางเลอกหนง เพอใหบรรลเปาหมายของตนทไดวางไวในการท าฟารม กระบวนการทเจาของฟารมจะหาทางจดสรรปจจยการผลตตาง ๆ จนกระทงตดสนใจในการผลต และด าเนนงานเพอใหบรรลเปาหมายทก าหนดไวนน รวมเรยกวาเปน การจดการฟารม ดงรปภาพท 8 กลาวงายๆคอตองท ากจกรรมตางๆอยางมระบบ มขนตอนตามกระบวนการ เพอใหผลจากการตดสนใจออกมาดทสดนนเอง

รปภาพท 8 แสดงความหมายของการจดการฟารม ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 3)

ปจจยการผลตตาง ๆ ในฟารมทมอยจ ากด

การตดสนใจเพอเลอกทางเลอก

ตาง ๆ

เปาหมายการท าฟารมของแตละ

บคคล

ทางเลอก ท 1

ทางเลอกท 2

ทางเลอกท 3

ทางเลอกท n

ด าเนนการเพอบรรล

การจดการฟารม

73

วตถประสงคของการจดการฟารม

1. เพอตองการใหไดผลผลตสงสด การทเราใชหลกความรตางๆทงทางดานเกษตร การจดการ หรอเศรษฐศาสตรและ

เทคโนโลยอนๆมาใช กเพอใหกระบวนการผลตมประสทธภาพ สามารถสรางผลผลตออกมาไดสงสดเทาทปจจยการผลตทมอยจ ากดนนจะเอออ านวยได เปนการใชปจจยการผลตใหเกดประโยชนสงสด

2. เพอตองการก าไรสงสด นอกจากตองการใหไดผลผลตมากๆ แลวสงส าคญทสดกเพอใหไดก าไรสงสดดวย ซงหาก

มหลกการจดการทดจะกอใหเกดก าไรสงสดได เพราะการไดก าไรมากขนนนไมไดเกดจากการมผลผลตขายมากเทานน แตเกดจากความสามารถจดการกบทรพยากรตางๆไดดดวย เชนการลดตนทนกสามารถท าใหก าไรเพมไดเชนกน

3. เพอตองการปรมาณขายสงสด การมยอดขายสง สนคาขายไดมากๆ คอความตองการของทกธรกจ แมก าไรตอหนวย

นอยแตหากขายไดปรมาณมากๆ กสามารถสรางก าไรไดเชนเดยวกน การบรหารจดการทด โดยเฉพาะเรองของการจดการทางดานการตลาด ราคา และคณภาพ ระบบการขนสง สงเหลานมผลตอปรมาณการขายหรอยอดขายทงสน

4. เพอลดความเสยงหรอใหมความเสยงนอยทสด วตถประสงคของการบรหารจดการคอเพอลดความเสยงภย การจดการมระบบการ

วางแผน ออกแบบ และการจดงบประมาณ มการศกษาความเปนไปไดของกจการเกษตรแตละกจการ ศกษาปญหาและอปสรรคตางๆของธรกจ ดงนนยอมเปนการชวยลดความเสยงทอาจเกดกบธรกจได

5. เพอยกระดบมาตรฐานการครองชพของเกษตรกรใหสงขน เปนวตถประสงคสงสดของการจดการฟารม เพอใหมาตรฐานการครองชพของเกษตรกรด

ขน อนเนองมาจากการน าเอาความรในดานตางๆมาเพอสงเสรมใหเกษตรกรมการท างานอยางเปนระบบ สามารถดแลบรหารจดการของธรกจตนเองไดอยางยงยน ไมถกเอารดเอาเปรยบ และเรยนรหลกการท าธรกจทถกตอง

74

เปาหมายของการจดการฟารม การบรหารจดการฟารมซงตนเองเปนเจาของเปนเรองทยงยากกวาการไปรบจางผ อนท างาน บคคลทหนมาประกอบอาชพธรกจการท าฟารมแลวเรยกตวเองวาเ ปน "เกษตรกร" ความจรงแลวหากจะเปรยบเทยบกบธรกจอนๆ เกษตรกรกคอเจาของธรกจประเภทหนง ถอวาเปนการประกอบอาชพธรกจสวนตวนนเอง ซงสวนใหญเกษตรกรจะท าฟารมทมขนาดเลก เราจงอาจจะเรยกวาเปนเจาของธรกจขนาดเลกกได ในตางประเทศไดมการศกษาวจยวา เพราะเหตใดบคคลจงหนมาประกอบอาชพท าธรกจสวนตว แทนทจะไปท างานเปน "มนษยเงนเดอน" กนเงนเดอนจากนายจางทกๆเดอน ซงแบกรบภาระความรบผดชอบนอยกวา ผลของการวจยแสดงใหเหนค าตอบวา เพราะเหตใดบคคลจงสนใจท า "ธรกจหรออาชพสวนตว" ไมใช เพราะเปาหมายทางดานก าไรอยางเดยว แตบคคลมเปาหมายในการท าธรกจแตกตางกน และธรกจฟารมกเชนเดยวกน เปาหมายและเหตผลในการท าธรกจสวนตวของบคคล เรยงตามล าดบดงน

1. ตองการใชทกษะและความสามารถใหเปนประโยชน (57%) 2. ตองการจดการ/ควบคมอนาคตของตนเอง (52%) 3. ตองการสรางอาณาจกรธรกจใหกบครอบครว (52%) 4. ตองการความทาทาย (48%) 5. ตองการความมงคง (19%) 6. ตองการเปนทยอมรบของสงคม (19%)

ตองการจดการ/ควบคมอนาคตของตนเอง

ตองการใชทกษะและความสามารถใหเปนประโยชน

ตองการสรางอาณาจกรธรกจใหกบครอบครว

ตองการความทาทาย

ตองการเปนทยอมรบของสงคม

ตองการความมงคง

0 10 20 30 40 50 60 รปภาพท 9 แสดงเปาหมายและเหตผลของบคคลในการหนมาประกอบอาชพธรกจสวนตว

75

ทมา: (วระวธ มาฆะศรานนท, 2544, หนา 23) เจาของฟารมแตละฟารมมเปาหมายในการท าฟารมแตกตางกนไป บางฟารมตองการทจะท าก าไรทเปนตวเงนจากการท าฟารมใหมากทสด บางฟารมตองการก าไรจากฟารมพอสมควร โดยมเวลาพกผอนอยกบครอบครวบาง มคณภาพชวตทด อยกบสงแวดลอมทตนชอบ ฟารมบางแหงใชเปนสถานทพกผอน เมอเปาหมายในการท าฟารมตางกน การตดสนใจทละเลอกท ากจกรรมตางๆในฟารม จงตางกนดวย นอกจากนการมปจจยการผลตทตางกน ความจ ากดในสภาพตางๆกนของทองถน ตลอดจนสภาวะดานจตใจของเจาของฟารม ยงมผลกระทบตอการตดสนใจตางๆ ในฟารมดวย ความส าคญของการจดการฟารม การจดการฟารมมความส าคญตอเกษตรกรดวยเหตผลทส าคญพอสรปไดดงน

1. ความส าคญตอตวเกษตรกร การจดการฟารมชวยใหเกษตรกรไดทราบถงการน าหลกของการจดการเขามาชวย

ในการท าฟารม สามารถวางแผนและตดสนใจวาจะปลกพช เลยงสตวอะไรบางจงจะเหมาะสม และการเลอกใชปจจยการผลตเพอกอใหเกดก าไรสงสด เกษตรกรในประเทศไทยสวนใหญเปนเกษตรกรรายยอย ซงจดอยในธรกจประเภทธรกจเจาของคนเดยว ลกษณะของธรกจเจาของคนเดยวนน เจาของธรกจจะตองท าหนาทเปนทงเจาของและท าหนาทเปนทงผจดการ

1.1 ในฐานะทเปนเจาของกจการ เจาของกจการเปนเจาของเงน และเปนผลงทนใน

การซอปจจยการผลตและสนทรพยทกอยางในฟารม โดยไมทราบวาการท าธรกจฟารมจะไดก าไรหรอขาดทน เกษตรกรหรอเจาของกจการจะตองแบกรบความเสยง ในเรองของก าไร และขาดทน

1.2 ในฐานะผจดการ ผจดการจะตองรบผดชอบในเรองของ การจดการกบปจจยการผลตในดานตางๆ เชน การจดหาปจจยการผลต เลอกชนดปจจยการผลต เพอใชปจจยการผลตใหเกดประสทธภาพสงสด ตลอดจนรบผดชอบในเรองการผลต อนไดแก เลอกวธทใชในการผลต (กระบวนผลต) เพอใหไดสนคาและบรการทเปนทตองการของผบรโภค สรางกลยทธเพอเพมการขายสนคา ธรกจฟารมจะขายสนคาไดมากขน มรายไดใหกบธรกจมากขน

76

2. ความส าคญตอเจาหนาทสงเสรมการเกษตร บคลากรทงของรฐและเอกชนสามารถน าความรเพอชวยแนะน า สงเสรมการตดสนใจ

ดานการผลต และ การจ าหนาย ใหกบเกษตรกร 3. ความส าคญตอผบรหารดานการเกษตร

ผบรหารทมความรดานการเกษตรจะสามารถน าความร มาใชเพอการวางแผน การก าหนดนโยบาย และสงเสรมการเกษตร

4. ความส าคญตอผลประโยชนตอประเทศชาต การมความรในการจดการฟารมของเกษตรกรทถกตอง จะสงผลถงการใชทรพยากร

ของประเทศเพอใหเกดประโยชนสงสด และเปนการสงวนทรพยากรทมคาของประเทศ นอกจากนความส าคญของการจดการฟารมสามารถอธบายโดยพจารณาตวอยาง

ตอไปนสมมตมเกษตรกร 2 คน คอ นาย ก. และ นาย ข. ไดเรมตนท าฟารมในเนอทเทากน ทดนชนดเดยวกน เงนทนเทากน ปจจยการผลตอน ตลอดจนสภาพดนฟาอากาศเหมอนกนหมด แต นาย ก. มความสามารถในการปลกพชและเลยงสตวไดดกวา นาย ข. เมอระยะเวลาผานไป 5 ป ปรากฏวา นาย ก. ตองขายฟารมของตนเองและตองมารบจางท าฟารมให นาย ข. ซงไดขยายฟารมและมผลก าไรจากการท าฟารมเพมขนทกป กรณเชนนอาจเปนไดไหม เพราะอะไร การท นาย ข. ประสบผลส าเรจในการท าฟารมในขณะท นาย ก. ลมเหลวอาจมสาเหตหลายประการ เชน ในขณะท นาย ก. ยงคงการผลตในลกษณะเดมอยตลอดเวลา แต นาย ข. มการปรบปรงการผลตในกจการตาง ๆ ในฟารมอยเสมอ มการเปลยนแปลงการผลตจากพชชนดหนงไปสพชชนดอนทใหก าไรสทธสงกวา เปลยนจากการปลกพชไปเลยงสตวใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจในแตละระยะ ท ากจการทรฐบาลมโครงการสนบสนน เชน การพยงราคา การประกนราคา มการเลอกใชปจจยการผลตทเหมาะสมกบสภาพการผลต เลอกใชเทคนคการผลตทมประสทธภาพสง ตลอดจนมการตดตามขาวสารและขอมลตาง ๆ เพอใชประโยชนในการท าฟารมของตนอยเสมอ จงเหนไดวา เกษตรกรทประสบผลส าเรจในการท าฟารม นอกจากจะตดสนใจเปนแลว จะตองมการตดสนใจทถกตองดวย จงจะบรรลเปาหมายการท าฟารมของตนได

77

กระบวนการการตดสนใจงานฟารม กระบวนการการตดสนใจงานฟารมเพอใหเหนภาพรวมของการสรางฟารมใหเกดขน มขนตอน 7 ขอ ดงน

1. ก าหนดเปาหมายหรอวตถประสงคของฟารม การจะปฏบตภารกจใดๆกตาม เราตองรจดหมายปลายทาง จงจะรวถทางทจะไปให

ถงปลายทางนนได จดหมายปลายทางนนคอวตถประสงคหรอเปาหมายของเรา หากมวตถประสงคหรอเปาหมายทชดเจน จะท าใหเกดแนวทางปฏบตทชดเจนดวย ค าวาวตถประสงคหรอเปาหมายนนบางครงอาจใชเปนความหมายรวมๆกนได แตหากจะพจารณาใหลกลงไปนน ปกตวตถประสงคจะเกดขนกอน เปนความหมายอยางกวาง ส าหรบเปาหมายมกชเฉพาะกวา และในทางบรหารนนค าวาเปาหมายมกใชในเชงปรมาณ เชนเปาหมายท าก าไรเทาไร หรอตองการตงเปาหมายทยอดขายเทาไร เพมกเปอรเซนต เปนตน การก าหนดวตถประสงคอาจมหลายระดบได โดยใหล าดบความส าคญของวตถประสงคทตองการในการท าฟารม เชนถามวตถประสงคมากกวา 1 อยาง กใหก าหนดเปนวตถประสงคหลก วตถประสงครอง เปนตน

2. ศกษาและจ ากดขอบเขตของปญหาทจะเกดขนในฟารม เมอก าหนดเปาหมายในการท าฟารมไดแลว จะตองศกษาและจ ากดขอบเขตของ

ปญหาทจะมผลตอเปาหมายทวางไว เนองจากมปจจยจ านวนมากทอาจมผลกระทบตอเปาหมายโดยทเราไมอาจจะศกษาปจจยทกชนดเหลานนไดหมด จงตองจ ากดขอบเขตทจะศกษาไว โดยศกษาเฉพาะปจจยทส าคญ ทจะมผลกระทบอยางมากตอเปาหมายเทานน เชน ถามเปาหมายในการใชทดนในการท านา เพอใหไดผลผลตขาวสงทสด ซงปจจยการผลตตาง ๆ ทจะมผลท าใหผลผลตขาวมากหรอนอย มมากมาย เปนตนวา จ านวนเนอททใชในการเพาะปลก จ านวนป ยทใชในการเพาะปลก จ านวนแรงงาน ปรมาณน า อณหภม ความชน ศตรพช ฯลฯ การจะศกษาปจจยการผลตเหลานทกชนด เปนการเสยเวลาอยางมาก และบางปจจยไมอาจจะหาขอมลเพอการศกษาได จงจ าตองเลอกศกษาเฉพาะปจจยการผลตบางชนดทส าคญเทานน Y = f(X1, X2, X3, ………………..Xn)

78

เมอ Y = ผลผลตขาว X1, X2, X3, …Xn = ปจจยการผลตแตละชนดทมผลกระทบตอผลผลตขาว เมอจะศกษาเพยง 3 ปจจยการผลต อาจเขยนไดวา

Y = f(X1, X2, X3,/ X4, X5, ………………..Xn) นนคอ จะศกษาเพยงปจจย X1, X2, X3, เทานน โดยก าหนดให X4, X5, …..Xn) คงท

3. หาขอมลทเกยวของกบปญหาตาง ๆ ในฟารม เมอทราบวาจะศกษาอะไร มขอบเขตแคไหนแลว จะตองหาขอมลตลอดจนขาวสาร

ตาง ๆ ทเกยวของ เพอด าเนนการตอไป การหาขอมลขาวสารขอเทจจรงนน มวธการไดมาซงขอมลหลายวธ ไดแก

3.1 การหาขอมลจากเอกสารต าราทางวชาการตางๆ ทเกยวของกบปญหา 3.2 ใชวธการสมภาษณ หากเปนภาษาชาวบานกคอการพดคยสอบถามกบเพอน

บานเกยวกบสงทเกยวของกบปญหาทเกดขน 3.3 การหาขอมลจากสอทางโทรทศน วทย หนงสอพมพ เปนตน 3.4 การหาขอมลจากการจดบนทกอยางสม าเสมอของเกษตรกรเองเปนระยะเวลา

ยาวนานพอสมควร สามารถท าใหชวยการตดสนใจไดเชนเดยวกน เรยกวาเปนการใชขอมลทางสถตนนเอง

3.5 การหาขอมลจากการทดลองศกษาวจยดวยตนเอง เปนตน

ส าหรบในขนตอนของการหาขอมลนนเปนเรองทส าคญอยางยงเชนเดยวกน เพราะขอมลทไดมานนจะตองเปนขอมลทถกตองเชอถอได จงจะท าใหการวเคราะหขอมลเปนไปอยางถกตองดวย เชน ขอมลเกยวกบราคาปจจยและผลผลตจากภายนอกฟารม นบวามความส าคญตอการตดสนใจผลตภายในฟารม ในสวนของขอมลนนอาจเปนตวเลขขอเทจจรง หรอสถตตางๆทย งไมไดมการประมวลใหอยในลกษณะทน ามาใชวเคราะหหรอเปรยบเทยบได เมอน ามาเรยบเรยง จ าแนกประเภทและท าการวเคราะหแลวกจะไดผลสรป ซงจะเปนขอมลสารสนเทศทเปนประโยชนตอการแกไขปญหาตอไป

79

4. วเคราะหทางเลอกตาง ๆ การวเคราะหทางเลอกทจะใชในการท าฟารม ดงไดกลาวมาแลววา ฟารมแตละ

ฟารมมทางเลอกทจะใชปจจยการผลตไปในการท ากจการตาง ๆ ไดหลายอยาง ดงนน ผจดการฟารมจงตองน าขอมลมาวเคราะหถงทางเลอกเหลานน วาทางเลอกใดจงจะท าใหฟารมบรรลเปาหมายทวางไวไดดทสด

5. ตดสนใจเลอกทางเลอกทจะท า เมอมขอมลขาวสารทเกยวของกบปญหาแลว เกษตรกรหรอผ จดการฟารมจะ

สามารถท าการวเคราะหทางเลอกทมความเปนไปไดในการแกปญหาทเกดขน ทางแกไขปญหาอาจจะปรากฏใหเหนไดตงแตในขณะทท าการวเคราะหขอมลดบใหอยในรปของขอมลขาวสารกได แตการวเคราะหขอมลบางครงตองใชเวลาเพมเตมพอสมควร อกทงตองใชประสบการณ ความรความช านาญของเกษตรกรดวยมาชวย ทางเลอกตางๆจะถกน ามาวเคราะหอยางสมเหตสมผล หลกเศรษฐศาสตรตางๆ กจะถกน ามาใชวเคราะหในการเลอกทางเลอกทดทสดตามหลกการทางทฤษฎ แตอยางไรกตาม แมเปนปญหาอยางเดยวกน แตเกษตรกรแตละคนอาจตดสนใจเลอกทางเลอกทแตกตางกน คออาจไมเลอกทางทสมเหตสมผลตามหลกเศรษฐศาสตร กเปนได ทงนเนองมาจากบคคลแตละคน มคานยม ความเชอและวฒนธรรมสวนตว หรอภมหลงทแตกตางกน เราเรยกวาเปนการตดสนใจเชงพฤตกรรมศาสตร กลาวคอมความชอบสวนตวเขามาตดสนใจรวมกบเหตและผลนนเอง แตทงนเกษตรกรทกคนกตองตดสนใจเลอกทางแกปญหาทตนคดวาเหมาะสมทสด ดทสดส าหรบตน และเมอสามารถวเคราะหทางเลอกตาง ๆ ได ผลจากการวเคราะหน จะท าใหสามารถตดสนใจไดวา ฟารมควรจะด าเนนงานตามทางเลอกใด จะท ากจการอะไรบางในฟารม มขนตอนวธการในการด าเนนงานอยางไร

6. ลงมอปฏบตตามทางเลอกนน เมอตดสนใจแลวจะตองลงมอท า การรอเวลาโดยไมจ าเปนอาจมผลใหเลกลมความ

ตงใจได ถงแมวาบางครงทางเลอกปฏบตทดทสดไมใชทางแกปญหาทดทสดเสมอไป เพราะบางครงทางเลอกทดทสดอาจจะพบวาไมตองท าอะไรซงกเทากบวาตองยอนกลบไปเรมตนก าหนดปญหาใหม อยางไรกตาม หลงจากวเคราะหทางเลอกแลวยอมเลอกทางเลอกทดกวาทางเลอกอนๆ ซงถาวตถประสงคของฟารมในล าดบแรกคอก าไรสงสดแลว ทางเลอกทดทสดกคอทางเลอกทใหผลตอบแทนสงสด แตถาทางเลอกนนมความเสยงและความไมแนนอนมากในดาน

80

ราคาผลผลต เกษตรกรผ เปนเจาของกตองประเมนความนาจะเปนหรอโอกาสทมนจะเกดขน หรอโอกาสทจะไมเกดขนดวย วาทางเลอกใดใหผลตอบแทนมากทสดถามความเสยงเขามาเกยวของ การตดสนใจจงไมใชเรองงาย แตเมอไดตดสนใจแลว ตองรบผดชอบเตมทในสงทไดเลอกกระท าไป ซงเปนสงส าคญในการท ากจการหรอบรหารงานตาง ๆ งานฟารมจะไดด าเนนไปตามขนตอนทวางไว ส าเรจผลตามเปาหมายทไดก าหนดไว ชวยใหประหยดเวลาและคาใชจาย เพราะการทมวแตลงเลตดสนใจไมไดท าใหตองสญเสยโอกาสทดๆกเปนได

7. ประเมนผลทไดรบ การตดสนใจยอมมขอผดพลาดไดเปนธรรมดา การคดวางแผนก าหนดวตถประสงคและการวเคราะหขอมลตางๆเพอชวยแกปญหาจะไมมประโยชนอนใดเลย หากวาเกษตรกรไมประเมนผลของการตดสนใจ เพราะจะไมเหนขอผดพลาดและการปรบปรงใดๆ การประเมนผลเปนการคนหาขอผดพลาดทเกดขนจากการตดสนใจและปฏบตตามสงทตดสนใจนน การตดตามผลจะชวยใหไดขอมลในการปรบปรงหรอเปลยนแปลง หรอเปนขอมลทใชในการวเคราะหปญหาอนๆตอไป เพอใชใหเหมาะสมกบสถานการณทมการเปลยนแปลงตลอดเวลาเชนเดยวกน การประเมนผลเปนการสรปผลการท าฟารมในชวงเวลานนๆ เพอทราบปญหาและขอบกพรองตาง ๆ ในการด าเนนงาน อนจะเปนประโยชนในการแกไขและปรบปรงการด าเนนงานในระยะตอไปใหดยงขนตอไปเรอยๆ

ตามขนตอนทง 7 ประการน เกษตรกรไมจ าเปนทจะตองปฏบตใหครบทงหมด โดยเฉพาะเกษตรกรรายเลกทว ๆ ไป ไมอาจปฏบตตามขนตอนทง 7 นไดทกขนตอน เกษตรกรบางรายอาจท าฟารมชนดเดยวกบทเคยท ามาตลอดชวงระยะเวลานบเปนสบ ๆ ป และมขอจ ากดมากมายทท าใหเกษตรกรไมอาจปฏบตตามขนตอนได เชน ขอจ ากดในดานการศกษา ขอจ ากดดานขอมล และขาวสารทจะไดรบ เปนตน ขนตอนเหลานจงมกปฏบตกนตามฟารมทมกจการใหญ ๆ เทานน อยางไรกตามขนตอนทง 7 น กมประโยชนในการใหขอคด ในการทจะน าไปประยกตใหเขาสภาพของแตละทองถนตอไป องคประกอบการตดสนใจในการท าฟารม

เมอมการตดสนใจทจะท าฟารม ปญหาทผจดการฟารมจะตองประสบและตองตดสนใจ ประกอบดวย 3 สวนไดแก

1. การตดสนใจเกยวกบการผลตและการวางรปงานฟารม

81

แบงออกเปน 2 อยางคอ

1.1 การตดสนใจเชงกลยทธ (Strategic Decisions) เปนการตดสนใจเกยวกบการลงทนจ านวนมากในฟารมและการลงทนนจะท าใหเกดผลตอไปในระยะยาว เชน การลงทนในการเรมท าฟารมครงแรก การตดสนใจนจะท าใหมองเหนรปรางของการด าเนนงานฟารม เปนตนวา

(1) การตดสนใจเกยวกบขนาดของฟารม การตดสนใจเกยวกบขนาดของ

ฟารมขนอยกบปจจยหลายอยาง เชน จะท าฟารมอะไร ปลกพชหรอเลยงสตว หรอท ารวมกน พนทดนไดรบการชลประทานเพยงใด จะใชเครองจกรระดบไหน เงนทนมเทาไร ขนาดของฟารมทตางกนจะท าใหประสทธภาพในการท าฟารมแตกตางกนไปดวย ฟารมขนาดเลกเกนไปอาจจะใชเครองจกรเครองมอไมไดหรอใชไดไมเตมท ฟารมใหญเกนไปอาจดแลไมทวถง ขนาดของฟารมทเหมาะสมจงเปนสงส าคญ

(2) การตดสนใจเกยวกบแรงงานและเครองจกรทใชในฟารม ทตองพจารณาวา เครองจกรเครองมอตาง ๆ ทใชนนพอดกบแรงงานทมอยในฟารมหรอไม ถาลดแรงงานคนหรอสตวลงเพอใชเครองจกรมากขน จะท าใหมก าไรเพมขนไหม ควรมอตราสวนระหวางแรงงานคนหรอสตวตอเครองจกเปนเทาไร จงจะท าใหฟารมมประสทธภาพดทสด (3) การตดสนใจเกยวกบสงกอสรางตาง ๆ ในฟารม การกอสรางสงตาง ๆ ในฟารมนน จะตองลงทนมากพอสมควร ซงจะตองพจารณาถงชนดและขนาดของพชทปลก สตวทเลยงดวย สงกอสรางแตละชนดอาจเหมาะสมกบกจการแตละอยาง เชน โรงรดนมวว ไซโลส าหรบเกบพชไร หองเกบผกสด เมอสรางขนมาแลว อาจเปลยนแปลงไมได หรอการเปลยนแปลงนนตองใชเงนทนอกจ านวนมาก เกษตรกรจงตองตดสนใจในเรองนใหรอบคอบ และสงกอสรางบางชนดสามารถดดแปลงใชประโยชนไดหลายอยางโดยไมตองลงทนมากกได (4) การตดสนใจเกยวกบระบบการชลประทาน การอนรกษและการบ ารงทดน การตดสนใจเหลานจะสงผลตดตอกนไปเปนเวลานาน การตดสนใจในระบบการชลประทานในฟารมเปนสงส าคญมาก เพราะทราบกนดวา น าจ าเปนส าหรบงานฟารมเพยงใด ปจจยทจะมอทธพลตอการจดระบบการชลประทานในฟารม คอ ระดบน าใตดน ความสงต าของพนทเงนทน เปนตน

82

1.2 การตดสนใจเชงปฏบตการ (Operational Decisions) เปนการตดสนใจเกยวกบการด าเนนงานฟารม การตดสนใจชนดน จะตองท าตดตอกนเปนงานประจ าอยเสมอในธรกจฟารม ตองมการตดสนใจบอยกวาการตดสนใจเชงกลยทธ แตการลงทนนอยกวาการตดสนใจดานน ซงแบงเปน

(1) ผลตอะไร ในการด าเนนงานฟารมโดยทวไป มทางเลอกหลายทางใน

การจะผลตอะไร โดยใชปจจยการผลตทมอยจ ากดนน เกษตรกรจงตองวเคราะหเพอเลอกกจการทจะใหผลตอบแทนทดทสด อาจเปนก าไรสทธสงทสด หรอก าไรพอประมาณแตมเวลาพกผอนบาง หรอเลอกการผลตโดยค านงถงการสญเสยความอดมสมบรณของดน เปนตน เชน ถาตองการใหไดก าไรสทธสงทสด กตองวเคราะหถงตนทน -ผลตอบแทน (Cost-returns Analysis) ของกจการทเรามทางเลอกหลาย ๆ อยางนน กจการไหนใหก าไรสทธสงทสด จงเลอกกจการนนมาท าการผลตตอไป

(2) ผลตจ านวนเทาใด การจะผลตจ านวนเทาใดจะเกยวของกบการทเราจะผลตสนคาเฉพาะอยาง หรอผลตพรอมกนหลาย ๆ อยาง และจะตองถกจ ากดการผลตดวยปจจยการผลตเทาทฟารมมอยเทานน ปจจยการผลตแตละระดบจะใหผลผลตแตกตางกนไป เชน การใสป ยในระดบ 20, 30 หรอ 50 กโลกรมตอไร จะใหผลผลตแตกตางกน เกษตรกรจงตองเลอกระดบการผลตใหสอดคลองกบเปาหมายของตน วาตองการอะไร

(3) ผลตอยางไร การจะผลตสนคาชนดหนง จ านวนหนงนน มทางเลอกไดหลายทาง เพราะเทคนคตาง ๆ ในการผลตเปลยนแปลงอยเสมอ เชน จะใชขาวโพดพนธเดมหรอพนธใหม จะใชควายหรอรถแทรกเตอรในการเตรยมพนท ใชเครองจกรหรอแรงงานคนในการปกด า เกบเกยว ฯลฯ ซงวตถประสงคโดยทวไป คอ จะเลอกวการผลตทเสยตนทนต าทสด แตวธการผลตทเสยตนทนต าทสดนนอาจจะไมเปนวธการผลตทดทสดกได และอาจจะไมใหก าไรสทธสงทสดกได เชน ขาวโพดพนธเดม แมมราคาพนธต ากวาขาวโพดพนธใหม แตกใหผลผลตต ากวาพนธใหมมาก จงท าใหก าไรต ากวาขาวโพดพนธใหมดวย นอกจากนฟารมบางฟารมอาจจะไมเลอกวธการผลตทเสยตนทนต าทสดกได เพราะอาจจะท าใหเสยเวลามากเกนไปในการผลต เปนตน

83

(4) ผลตเมอไร กจการทท าแตละอยางในฟารมนน ตองใชระยะเวลาแตกตางกนออกไป พชบางชนดใชเวลา 3 เดอน บางชนด 6 เดอน 1 ป หรอกวาน แมผลผลตเปลยนแปลงไปตามระยะเวลา ดงนนผลผลตทไดในระยะเวลาทตางกน กจะไดรบราคาสงต าตางกนไปดวย เกษตรกรจงตองมการตดสนใจเกยวกบระยะเวลาในการผลตใหรอบคอบ

2. การตดสนใจเกยวกบการบรหารงานฟารม การตดสนใจดานนประกอบดวย

2.1 การจดการดานเงนทน ในกรณทฟารมขาดแคลนเงนทนในการด าเนนงาน

ผจดการฟารมตองทราบถงแหลงทสามารถก ยมเงนมาลงทนได โดยแหลงเงนกนนจะตองเสยดอกเบยในอตราต า สามารถสนองเงนกทนความตองการ มความเขาใจงานฟารมพอสมควรเมอเกดภยพบตนอกเหนอการควบคม อนญาตใหมการผดผอนการช าระหนคนได หรอเมอฟารมมเงนทนจ านวนมาก กอาจน าไปใชในการปรบปรงงานฟารมใหดยงขน หรอน าไปใหผ อนกหรอน าไปลงทนดานอน เชน ลงทนในหลกทรพยของรฐบาล โดยพยายามใหเกดผลตอบแทนจากการลงทนทดทสด

2.2 การดแลงานฟารม ผจดการฟารมตองดแลงานฟารมใหแนใจวาไดด าเนนไปตามแผนงานทวางไวอยางมประสทธภาพ และเสรจตามเวลาทก าหนด สามารถแกปญหาตาง ๆ ทอาจเกดขนระหวางการด าเนนงานไดอยางทนทวงท

2.3 การจดการดานบญช และการบนทกการฟารม งานดานนจ าเปนตอการบรหารงานในอนาคตอยางมาก การจดการฟารมทดตองมการบนทกการเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนในฟารมอยางสม าเสมอและรอบคอบ ซงเทากบเปนการรวบรวมขอมลทเกดจากการด าเนนงานและน ามาวเคราะห เพอแกไขปญหาทเกดขน และเปนแนวทางทจะปรบปรงขยายงานฟารมตอไป

2.4 ปรบงานฟารม ใหสอดคลองกบโครงการและนโยบายตาง ๆ ของรฐบาล ผจดการฟารมจะตองทราบถงโครงการและนโยบายตาง ๆ ของรฐบาลทมตอภาคเกษตรกรรม เพอปรบงานฟารมใหไดผลประโยชนเพมขนเนองจากนโยบายของรฐบาล เชน การพยงราคาหรอประกนราคาพชผลบางชนด จะท าใหทราบราคาทจะขายไดแนนอนขน จงเปนแนวทางในการตงเปาหมายการผลตของฟารม การสงเสรมอตสาหกรรมทใชผลตผลทางการเกษตรเปนวตถดบ การใหเงนอดหนนการผลตพชผลบางชนด การสรางระบบชลประทานในแหลงตาง ๆ เหลาน ลวนมผลกระทบตองานฟารมทงสน

84

3. การตดสนใจดานการตลาด แบงเปน 2 กรณคอ ดานการซอ และดานการขาย

3.1 การซอ เกษตรกรจ าเปนตองซอปจจยการผลตตาง ๆ มาใชในการผลตอยเสมอ ซงปญหาทจะประสบดานการซอ คอ

(1) ซออะไร เชน ตองการซออาหารสตว ตองตดสนใจวาจะซอแบบอาหารส าเรจรปเลย หรอซอมาผสมเอง ถาซออาหารส าเรจรปควรซอของโรงงานใดจงจะไดของทมคณภาพตามตองการ

(2) ซอเมอไร ตองตดสนใจวาควรจะซอแลวกกตนไวเพอใชเมอถงฤดการผลตหรอไม เพราะการเกบรกษาจะตองเสยคาใชจาย คณภาพของอาจเปลยนแปลงได จะคมกบการซอเมอถงเวลาตองการไหม และของนนอาจเกดการขาดแคลนในชวงใดชวงหนงหรอไม ผจดการฟารมจะตองพจารณาใหรอบคอบ

(3) ซอจากใคร การซอจากโรงงานผลตโดยตรงอาจจะไดราคาถกแตจะคมกบคาใชจายในการขนสงหรอไม ควรซอจากพอคาในทองถน หรอระดบจงหวดควรรวบรวมกนซอจ านวนมากหรอแยกการซอ เปนตน

(4) ซอดวยเงนสด หรอใชระบบผอนสง โดยทวไปการซอดวยเงนสดจะไดราคาต ากวา แตเหมาะกบฟารมทมเงนทนจ านวนมาก และปจจยการผลตบางชนดเมอพจารณาถงอตราดอกเบยในระยะตอไป การใชระบบผอนสงอาจคมการลงทนมากกวา

3.2 การขาย ปญหาดานการขาย ประกอบดวย

(1) ขายอะไร การตดสนใจดานนมปญหานอยมาก เพราะเกษตรกรยอมขายผลผลตของตนทผลตขน แตอาจตองตดสนใจวาควรจะเกบไวท าพนธเทาไร จะใชบรโภคเทาไร เหลอขายเทาไร

85

(2) ขายเมอไร แมเกษตรกรแตละคนจะไมสามารถควบคมราคาผลผลตใหเปนไปตามตองการได แตเกษตรกรสามารถจะเลอกระยะเวลาทจะขายผลผลตของตนได อาจจะขายทนททผลตได หรอเกบไวรอราคาเมอสงขนแลวจงขาย ซงตองพจารณาถงคาใชจายในการเกบรกษา การสญเสยน าหนกของผลผลต การเสอมคณภาพของผ ซอเปนผ เกบเกยวเอง ท าใหไมตองเสยคาใชจายในการเกบเกยว

(3) ขายอยางไร เชนจะขายในรปวตถดบ หรอน ามาแปรรปแลวจงขาย เพอใหไดใชประโยชนจากผลผลตอยางเตมท และไดผลตอบแทนทสง

(4) ขายทไหน เกษตรกรอาจเลอกขายใหพอคาใหทองถนของตนหรอน ามาขายใหพอคาในจงหวด หรอขายใหโรงงานแปรรปโดยตรง เปนตน

ขนตอนในการจดการฟารม

แบงเปน 3 ขนตอน ไดแก

1. การวางแผนและการจดรปองคประกอบของฟารม หากเปรยบกบกระบวนการจดการ ขนนกคอการวางแผนนนเอง ซงตองเกยวของ

กบการคดและตดสนใจในเรองตางๆ ดงตอไปน

1.1 การวางแผน การคดเลอกฟารม 1.2 การวางระบบการเพาะปลก 1.3 การเลอกชนดของพนธพชและพนธสตว 1.4 การวางแผนการกอสรางโรงเรอนและสงกอสรางอน 1.5 การเลอกวธปฏบตการกบทรพยากร 1.6 การเลอกซอปจจยการผลต 1.7 การวางแผนเพอเขาไปเกยวของกบธรกจอน

2. การด าเนนงานฟารม

ซงหมายถงการปฏบต การปฏบตจะปฏบตในเรอง ตอไปน

2.1 การผลต 2.2 การแปรรปผลผลต

86

2.3 การเกบรกษา 2.4 การจ าหนาย 2.5 การลงบญช 2.6 การเกบขอมลดานตางๆ 2.7 การประเมนผลงาน

3. การประเมนผล การวางแผนธรกจ จะไมเกดประโยชนอนใดเลย หากไมมการประเมนผลการ

ปฏบตงาน ในต าราเลมน เครองมอทจะน ามาใชในการวดผล กคอ งบดล และ การพจารณาจากอตราสวนทางการเงน งบดล จะแสดงถง ฐานะทางการเงน ทรพยสนทงอกเงยขนในแตละป

รวมทงทราบถงทมาของทรพยสนวาเกดจากผลก าไรหรอเกดจากหนสน ผลจากการประเมนผลการท างานในแตละป จะท าใหเกษตรกรหรอเจาของธรกจฟารม ทราบวาจะตองปรบปรงพฒนาในสวนใด ขอบเขตของการจดการฟารม วชาการจดการฟารมน แรกเรมจดอยในสาขาวชาเศรษฐศาสตรจลภาค (Micro Economics) ซงเกยวของกบการจดสรรทรพยากรระดบฟารมแตละฟารมใหมประสทธภาพในทางเศรษฐศาสตร เปนตนวาฟารมควรประกอบดวยกจการอะไรบาง ควรใชพนธพช พนธสตวชนดไหน จะใชป ยเทาไร ควรใชเครองจกรเครองมอแบบใด แตปจจบนจะเนนความเปนบรหารมากขน กลาวคอจะมการน าเอาหลกทางดานการจดการธรกจมาใชมากขน เพอใหเกษตรกรมความชดเจนวา การท าฟารม คอการท าธรกจประเภทหนง หรอกลาวไดวาฟารม เปนหนวยธรกจหนวยหนงนนเอง ขอบเขตของวชาการจดการฟารม อาจแบงไดดงน

1. การวจยทางการจดการฟารม ปญหาตางๆ ทเกษตรกรประสบในการท าฟารมนน สามารถทจะแกไขไดงายขน ถา

เกษตรกรไดท าการบนทกขอมลตาง ๆ ทเกดขนในฟารมไว และน าขอมลเหลานวเคราะหหาสาเหตของการทฟารมไมมประสทธภาพเทาทควร การวจยงานฟารมจงตองกระท าอยางตอเนอง เพราะปญหาและวธการแกไขปญหาตาง ๆ ในฟารมนน จะเปลยนแปลงไปตามระยะเวลา ทงจะเปนการสรางความรใหม ๆ ใหกบวชาการจดการฟารมดวย ในระดบประเทศ โดยเฉพาะประเทศทมการเกษตรกรรมเปนพนฐาน ควรจะมการวจยเพอทราบเรองทส าคญดงน

87

1.1 วจยเพอจ าแนกวาในทองถนตาง ๆ ของประเทศมการท าฟารมประเภทใดบาง 1.2 เปรยบเทยบภาวะเศรษฐกจของฟารมแตละประเภท 1.3 ประมวลแผนงานของฟารมทมมาตรฐาน และหาระบบการปลกพชหรอเลยง

สตวทเหมาะสมกบทองถนตาง ๆ ตลอดจนวธการท าฟารมดวย

1.4 จ าแนกวาทองถนใด เหมาะสมกบการท าฟารมประเภทใด 1.5 ประเมนผลและเสนอแนะการใชนโยบายทางการเกษตรตาง ๆ ทมผลตอการ

ท าฟารม

2. การสอนทางการจดการฟารม วชาการจดการฟารมมความส าคญมากขนตามล าดบ โดยเฉพาะในประเทศทม

การเกษตรเปนพนฐาน เพราะถาปลกพชและเลยงสตวได แตขาดความสามารถในการจดการ งานฟารมจะบรรลเปาหมายไมไดเลย โดยเฉพาะเมอเทคโนโลยใหม ๆ เกดขนเสมอ งานฟารมกจะยงซบซอนมากขน การจะชวยใหกสกรตดสนใจตาง ๆ ในฟารมไดถกตอง เปนตนวา จะปลกพชอะไร มากนอยแคไหน ปลกอยางไร ซอและขายเมอไร ทไหน วชาการจดการฟารมจะชวยแกปญหาเหลานได วชาการจดการฟารมในประเทศไทยไดขยายการสอนมากขนตามล าดบ โดยมการสอนในระดบมหาวทยาลยทมสาขาการเกษตรทกแหง ตลอดจนสถาบนการศกษาอนทเกยวของกบการเกษตร ในบางประเทศ มการสอนวชานในระดบปรญญาโทและเอกอกดวย

3. การสงเสรมดานการจดการฟารม เมอมการวจยมการสอนเกยวกบวชาการจดการฟารมแลว กควรจะน าไปสงเสรม

ใหเกดประโยชนตอเกษตรกรตอไป เกษตรกรควรจะไดรบการศกษาและฝกฝน เพอใหยอมรบวธการจดการฟารม และสามารถน าไปประยกตใชกบการด าเนนงานฟารมของตนได แตโดยทวไปแลวเกษตรกรในประเทศก าลงพฒนามกมขอจ ากดดานการศกษา การเรยนรจากการสอนจงคอนขางชาหรอเขาใจไดยาก การเขาไปมสวนรวมแนะน าและสาธตใหเกษตรกรเหนจรง จะท าใหเกษตรกรยอมรบไปใชมากขนได การมการอบรมระยะสนของวชาการจดการฟารมใหเกษตรกรทกระตอรอรน ตามทองถนตาง ๆ จะชวยการจดการฟารมของเกษตรกรใหมประสทธภาพมากขน

88

การวจย การสอน และการสงเสรมน ควรท าไปพรอม ๆ กน เพอชวยเพมความสามารถของเกษตรกรในการจดสรรทรพยากรตาง ๆ ในฟารมใหมประสทธภาพ เกษตรกรจะมรายไดเพมขน และมมาตรฐานการครองชพทสงขนตอไป ความสมพนธระหวางการจดการฟารมกบศาสตรอน ๆ

1. ทฤษฎทางเศรษฐศาสตร วชาการจดการฟารม เปนการประยกตหลกทางธรกจมาใชกบการด าเนนงานฟารม

ตามทศนะของเกษตรกรแตละคน และเปนเพยงสาขาหนงของวชาเศรษฐศาสตร หลกการวเคราะหงานฟารมตาง ๆ ไดรบมาจากทฤษฎทางเศรษฐศาสตรทว ๆ ไป เชน กฎแหงการทดแทนกน (Law of Substitution) กฎผลตอบแทนไมไดสดสวนกน (Law of Non-proportinal Returns) หลกการวเคราะหสวนเพม (Marginal Analysis) เปนตน นอกจากนวชาการจดการฟารมยงมความสมพนธอยางใกลชดกบวชาอนๆ ในสาขาเศรษฐศาสตรการเกษตร เชน เศรษฐศาสตรการผลตทางการเกษตร (Agricultural Production Economics) การคลงเกษตร (Agricultural Finance) การตลาดเกษตร (Agricultural Marketing) สหกรณการเกษตร (Agricultural Co-operative) นโยบายเกษตร (Agricultural Policy)

2. การเมอง การออกกฎหมายและพระราชบญญตตาง ๆ ตลอดจนนโยบายทางการเมองท

เกยวของกบการเกษตร จะกระทบตอการตดสนใจในการผลตของเกษตรกร เชน การก าหนดเนอทถอครองทดน การก าหนดคาเชา อาจสงผลตอการปรบปรงการผลตของเกษตรกร การปฏรปทดน การจดรปทดน และนโยบายอน ๆ ของรฐบาล จะมผลตอระบบการเกษตรเสมอ

3. สถต ปจจบนวชาทางสถต มความส าคญและใชกนกวางขวางมากขน ส าหรบนก

เศรษฐศาสตรเกษตร และผ เชยวชาญดานการจดการฟารม สถตจะชวยในการแกปญหางานฟารม โดยการรวบรวมขอมลมาวเคราะห เพอการตดสนใจ ประเมนผล และสรปอธบายการด าเนนงานฟารมไดเปนอยางด

4. วชาทางสงคมศาสตร

89

เชน วชาจตวทยา สงคมวทยา เพราะวาการตดสนใจในงานฟารมนน เปนเรองของจตใจ และทศนะของแตละบคคล เชน ภายใตความไมแนนอนและการเสยงภยเดยวกน เกษตรกรแตละรายยอมมการตดสนใจทตางกนออกไป การตดสนใจจะไดรบอทธพลจากประเพณ อปนสย คานยมในทองถน อาจมการตดสนใจรวมกนทงครอบครว หรอใหหวหนาครอบครวเปนผตดสนใจ การศกษาถงปญหาทางสงคมตาง ๆ การสนอบตอบและปฏกรยาของสงคมชนบท จงเกยวของกบวชาการจดการฟารมดวย

5. วชาทางเกษตรศาสตร เนองจากงานฟารมเกยวของกบพชและสตว ซงเปนวชาดานการเกษตรโดยตรง เชน

วชาดานพชศาสตร สตวศาสตร ปฐพศาสตร กฏวทยาและโรคพช ผลตภณฑเกษตร วศวกรรมเกษตร ปาไม แมวชาเหลานไมเกยวของกบประสทธภาพทางเศรษฐกจโดยตรง แตจะแสดงความสมพนธของปจจยการผลตกบผลผลตทไดในระดบตาง ๆ ซงขอมลเหลานสามารถน ามาวเคราะหในทางเศรษฐศาสตร และท าใหสามารถเลอกใชระดบและวธการผลตทใหผลตอบแทนดทสดได เชน วชาทางปฐพศาสตร จะบอกไดวาใชป ยระดบไหนจะไดผลผลตทสงทสด แตไมสามารถบอกไดวาควรจะใชป ยระดบไหนจงจะเหมาะสมกบราคาป ยทตองจาย และราคาผลผลตทไดรบ เพราะระดบการใชป ยทท าใหผลผลตสงทสดไมจ าเปนทจะตองเปนระดบทไดก าไรสทธสงทสดกได นนคอ การจดการฟารมจะไดผลตามความมงหมาย ผจดการฟารมตองทราบและมขอมลดานการเกษตรทพอเพยงดวย

90

เกษตรศาสตร พชศาสตร สตวศาสตร ปฐพศาสตร กฏ

วทยา และโรคพช ฯลฯ

เศรษฐศาสตร : หลกเศรษฐศาสตรทวไป เศรษฐศาสตรการผลต การตลาดเกษตร การคลง นโยบายการเกษตร ฯลฯ

สงคมศาสตร : จตวทยา สงคมวทยาชนบท

ศาสนา ประเพณ ฯลฯ การเมอง : กฎหมายเกษตร พระราชบญญต และนโยบายตาง ๆ ทาง

การเกษตร

สถต คณตศาสตร

แกปญหางานฟารมเพอบรรลเปาหมาย เชน มรายไดสทธจาก

การท าฟารมสงทสด

มาตรฐานการ ครองชพดขน

การจดการฟารม

91

รปภาพท 10 แสดงความสมพนธของการจดการฟารมกบศาสตรอน ๆ ทมา: (เบญจมาส ลกษณยานนท, 2547, หนา 9) ปญหาการจดการฟารมกบความลมเหลว ลกษณะการท าฟารมในประเทศไทยปจจบนนยงไมกาวหนาเทาทควร ผท าฟารมหรอเกษตรกรสวนใหญจะมฐานะทางเศรษฐกจและสงคมดอยกวาผอยในสาขาการผลตอน ๆ ทงน เนองมาจากสาเหตหลายประการ ในทนจะพจารณาเฉพาะปญหาทเกยวของกบการจดการฟารมเทานน ซงประมวลไดดงดงน

1. ฟารมสวนมากเปนธรกจขนาดเลก เกษตรกรสวนใหญจะมพนทถอครองเพอใหท าการเกษตรตอครอบครวนอย และ

นบวนจะลดนอยลงเรอย ๆ เพราะพนททใชในการเกษตรมจ ากด แตประชากรเพมขนตลอดเวลา ประกอบกบการแบงทดนทางมรดกจะท าใหทดนถกแบงยอยลงเรอย ๆ การททดนถกแบงยอยลงเรอย ๆ นเรยกวาการแตกยอยของฟารม (Land Fragmentation) เมอฟารมมขนาดเลก แรงงานทเหลอจากการท าฟารมจงมมาก จงเกดการใชแรงงานไมเตมท มอปสรรคตอการใชเครองจกรเครองมอทมประสทธภาพ การหาทนมาด าเนนงานและการขยายงานฟารมกจะเปนไปไดยาก

2. ฟารมกบบานอยรวมกน ไมอาจแยกกนอยางชดเจน แรงงานทใชในบานกใชในฟารมดวย คาใชจายและ

รายไดตาง ๆ ทงของฟารมและบานอยรวมกน เชน คาไฟฟา คาน าประปา คาน ามน ท าใหไมสามารถวดผลตอบแทนจากการท าฟารมไดอยางถกตอง การตดสนใจเพอขยายการผลต เชน การซอเครองจกรเครองมอตาง ๆ หรอการลดการผลตบางชนดลง จงกระท าไดยาก เพราะไมมขอมลเฉพาะจากฟารมทแทจรง นอกจากนการตดสนใจเพอกระท าการอยางใดในฟารม อาจมปจจยทางครอบครวมากระทบดวย เชน ถกคดคานจากคนในครอบครวจนไมอาจกระท าตามแผนได

3. ขาดเงนทนในการด าเนนงาน

92

ลกษณะการผลตทางการเกษตรตางกบการคาและอตสาหกรรมทสามารถระดมทนไดงายดวยการจ าหนายหน หรอก เงนจากธนาคารพาณชยตาง ๆ แตการท าฟารมแมจะมการจ าหนายหนกไมคอยมคนนยม หรอจะขอก เงนจากธนาคารพาณชยกไดยาก หรอไดนอย ไมเพยงพอจะด าเนนงานฟารมใหมประสทธภาพได ทงนเพราะลกษณะทางการเกษตรตองเสยงกบภาวการณหลายอยาง เชน ภมอากาศ ศตรพช ตลาด ราคาของผลผลต จงไมคอยมใครอยากใหเงนก หรอถาจะใหกมกเรยกดอกเบยในอตราสง และตองมหลกประกนทมนคง แมปจจบนรฐบาลจะพยายามขยายสนเชอทางการเกษตรใหมากขน โดยผานทางธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร สหกรณการเกษตรตาง ๆ ตลอดจนบงคบใหธนาคารพาณชยทงหลายใหความรวมมอในการใหสนเชอทางการเกษตรมากขน แตกยงไมสามารถสนองตอบความตองการสนเชอของเกษตรกรไดเทาทควร

4. การท างานไมเตมท สาเหตของการท างานไมเตมทของเกษตรกรมหลายประการ เชน การทฟารมมขนาด

เลก แตมแรงงานในครอบครวมาก การท าการผลตเฉพาะฤดกาล เมอหมดฤดการผลตกเกดการวางงานขน ไดมการประมาณวา ปหนง ๆ เกษตรกรจะท างานอยางมากไมเกน 200 วน โดยถอวาวนท างานมาตรฐานเปน 8 ชวโมง การท างานไมเตมทนเปนสาเหตทท าใหรายไดของเกษตรกรต า และเปนการสญเสยทางเศรษฐกจอยางมาก ซงถาสามารถน าแรงงานทางการเกษตรทยงวางอยนเขาสภาคอตสาหกรรม จะชวยเพมผลผลตทางอตสาหกรรมไดอยางมากมาย นอกจากนการสงเสรมอตสาหกรรมในชนบทจะชวยใหแรงงานในชนบทไดท างานเตมทมากยงขน

ระดบของการท างานทแตละคนท ามากนอยตางกนในแตละวนนน สามารถวดใหเปนมาตรฐานเดยวกนไดโดยเทยบเปน “การเทยบเทาแรงงานคน” (Man-equivalent) โดยค านวณวา คนจ านวนหนงซงท างานไมเตมทนน เมอคดเปนคนทท างานเตมทแลวจะไดเทากบคนกคน เชน มคนอย 4 คน ท างานวนละ 2 ชวโมงตอคน เมอคดเปนคนท างานเตมท (man-equivalent) จะไดเทากบ (4 x 2) = 1 (ก าหนดวาการท างาน 8 ชวโมงเทากบ คนท างานเตมท 1 คน) 8 จากตวอยางนอาจกลาวไดวา คน 4 คนนท างานเทากบคนท างานเตมทเพยง 1 คน ตวอยาง มคนอย 20 คน ท างานวนละ 5 ชวโมงตอคน จะมการเทยบเทาแรงงานคนปกต (Man-equivalent) เทาไร

93

เวลาท างานทงสน = 20 x 5 = 100 ชวโมง ท างาน 8 ชวโมง เทากบคนท างานเตมท 1 คน ถาท างาน 100 ชวโมง เทากบคนท างานเตมท 100 = 12.5 คน

หรอกลาวไดวา คน 20 คนนท างานเทากบคนท างานเตมทเพยง 12.5 คน

จงเหนไดวา การท างานทางการเกษตรซงเมอพนฤดเกบเกยวแลวมกจะไมมงานท า เมอคดเปนการท างานเตมทแลว จะมแรงงานทยงวางอยอกมาก

5. การยอมรบเทคโนโลยใหม ๆ ไดชา เกษตรกรสวนใหญยงไมคอยเปลยนแปลงการผลตไปจากเดมมากนก แมแตการใช

ป ยกยงไมแพรหลายเทาทควร ปญหาจงอย ทวา ท าอยางไรจงจะใหเกษตรกรยอมรบเทคโนโลยใหม ๆ ไปใชได วธการหนงทนาจะท าไดผลดคอ การสาธตใหเกษตรเหนจรงวา เมอใชเทคโนโลยชนดนนแลว จะไดรบผลตอบแทนทดกวาเดม และน าไปใชไดกบสภาพของแตละทองถนจรง ๆ เพราะการสาธตบางอยางเกษตรกรไมอาจยอมรบได เชน การท าแปลงสาธตขนาดเลก หนวยงานทสาธตสามารถดแลไดทวถง บ ารงรกษาไดอยางด ซงส าหรบเกษตรกรแลวไมอาจกระท าเชนนได บางครงแปลงสาธตนน ๆ ใหผลผลตสง แตเมอค านวณรายจายแลวกลบมรายจายสงมากจนเมอหกออกจากรายไดแลว เหลอก าไรนอยกวาสภาพทเกษตรปฏบตอยเดมเสยอก เกษตรกรจงไมสามารถยอมรบได

6. การขาดปจจยในการผลต บางกรณเกษตรกรตองการน าเทคโนโลยใหม ๆ มาปรบปรงการผลตในฟารม แตไม

สามารถหาปจจยการผลตชนดนน ๆ ได หรอไดในปรมาณทไมพอเพยง เชน เมอตองการเปลยนพนธพช จากพนธเดมมาใชพนธทหนวยงานตาง ๆ แนะน า แตหาพนธไมได เครองมอบางชนดมขายเฉพาะในตางประเทศ อตสาหกรรมภายในประเทศกอยในขดจ ากดไมอาจผลตเครองจกรเครองมอบางอยางทมประสทธภาพได การเปลยนแปลงการผลตเพอใชเทคโนโลยใหม ๆ ของเกษตรกรจงถกจ ากดไปดวย

7. ขาดความสามารถในการจดการ ปญหานเปนผลสบเนองมาจากการทเกษตรกรสวนใหญ ยงมระดบการศกษานอย

การใหการศกษาแกเกษตรกรเปนสงจ าเปนอยางยงทจะแกไขปญหานได แมจะตองเสยคาใชจาย

94

สงกตาม การใหการอบรมระยะสนแกเกษตรกรจะชวยใหเกษตรกรเขาใจวธการผลต และการด าเนนธรกจฟารมไดดขน

8. การคมนาคมและการตลาด ถอวาเปนสวนประกอบพนฐานทส าคญมากในการด าเนนงานฟารม ผลผลตจาก

ฟารมจะตองขนยายออกสตลาดไดงายและรวดเรว เพราะผลผลตทางการเกษตรบางชนดไมอาจเกบไวไดนาน ๆ เชน ผก ผลไม บางชนดตองระมดระวงในการขนสงมาก เชน ไข และสงมชวตตาง ๆ นอกจากนระบบการตลาดจะตองมประสทธภาพ ไมมการกดราคาผลผลต เปนตน ในการท าธรกจหรอการประกอบการทกประเภทตองประสบกบปญหาบางไมมากกนอยแตกตางกนออกไป ผประกอบการตองพยายามใชความรความสามารถในการแกไขปญหาใหลลวงไปไดอยางด เราควรไดศกษาถงจดออนหรอจดบกพรองซงเปนสาเหตของความลมเหลวของธรกจตางๆ เพอจะไดน ามาปรบปรงและปองกนดแกธรกจของตนใหอยรอดได จากการวจยส ารวจสถานประกอบการกวา 6,600 แหงของประเทศสหรฐอเมรกา ไดขอสรปวา หนวยธรกจหรอองคการทตองประสบกบความลมเหลวเนองมาจากสาเหตตอไปน (เรยงล าดบ)

1. ไมมศกยภาพและขดความสามารถพอเพยง (46.9%) 2. ประสบการณทม ไมสอดคลองกน (18.1%) 3. ขาดประสบการณในการบรหาร (15.3%) 4. ขาดประสบการณทางธรกจ (11.9%) 5. ไมทราบเหตผลทชดเจน (6.7%) 6. ภยพบตอนๆ (0.6%) 7. ถกโกง-ถกฉอฉล (0.5%)

1

7

3 4 5

6 2

95

รปภาพท 11 แสดงสาเหตของความลมเหลวในการประกอบธรกจขนาดเลก ทมา: (ดดแปลงจาก วระวธ มาฆะศรานนท, 2544, หนา 18)

จากผลการวจยดงกลาว ไดมการวจยตอไปอก โดยพบองคประกอบของความลมเหลว ทนาสนใจ คอ

1. ยอดขายไมเพยงพอ 2. คาใชจายในการด าเนนงานสง 3. ขาดความสามารถในการแขงขน 4. มปญหาในการเกบเงนลกคา 5. มปญหาสนคาคงคลง 6. สนทรพยถาวรมากเกนไป 7. ท าเลไมด

จากงานวจยยงท าใหเลงเหนถงความส าคญของการจดการมากยงขน หลายสาเหตและ

แมแตสาเหตทท าใหลมเหลวมากทสดกยงเปนผลสะทอนจากการขาดความรความสามารถในการจดการทงสน เปนทนาเสยดายทบางคนมใจรกในอาชพธรกจของตน มความรในสายอาชพนน แตอาจไมมความสามารถพอทจะรกษาธรกจทตนรกและหวงแหนเอาไวได สรปสาระส าคญของบทท 3 ฟารม มความหมายใน 2 ประเดน คอ (1) ฟารม หมายถงทดน และ (2) ฟารม

หมายถง หนวยธรกจทางดานการเกษตร สวน การจดการฟารม หมายถง การน าเอาองคความรตางๆ อนเปนหลกสหวทยาการของหลากหลายวชา น ามาประยกตใชเพอการวางแผนจดรปองคประกอบของฟารมและเพอการด าเนนงานฟารม ทงนเพอใหใชประโยชนจากทรพยากรทมอยอยางจ ากดนน อยางเตมประสทธภาพไดประสทธผลตามตองการ และเกดผลก าไรแกธรกจฟารมในทสด ความส าคญของการจดการฟารม มความส าคญตอ (1) ตวเกษตรกรเอง (2) ตอเจาหนาทสงเสรมการเกษตร (3) ตอผบรหารดานเกษตร (4) ตอประเทศชาต การตดสนใจในงานฟารมม 3

96

สวน คอ (1) เกยวกบการผลตและวางรปฟารม (2) เกยวกบการบรหารงานฟารม และ (3) การตดสนใจดานการตลาด ขนตอนการจดการฟารมม 2 สวนใหญๆ คอ (1) การวางแผนฟารม (2) การด าเนนงานฟารม และ (3) การประเมนผลงานฟารม ฟารมในประเทศไทยสวนใหญมขนาดเลก เปนธรกจเจาของคนเดยว ใชแรงงานในครอบครว มระบบการบรหารจดการทไมดพอ อกทงรายไดรายจายมกปะปนกบครอบครว ท าใหฟารมสวนใหญไมประสบความส าเรจในการท าก าไร จงเปนเรองทส าคญตอตวเกษตรกรอยางยงทจะตองศกษาหาความรในดานการจดการ ในฐานะทเปนทงเจาของกจการและเปนทงผจดการ มการปรบปรงเรองระบบการจดความคด การวางแผน และกระบวนการตดสนใจในงานฟารม เปนตน ค าถามทายบท

1. จงอธบายความหมายของค าวา "ฟารม" 2. ฟารม จดเปนหนวยธรกจหรอไม เพราะเหตใด 3. การจดการฟารมเหมอนและแตกตางกบการจดการธรกจอนๆอยางไรบาง 4. การจดการฟารมน าไปใชประโยชนในดานใดแกเกษตรกรบาง 5. จงอธบายกระบวนการตดสนใจแกปญหางานฟารม 6. กจกรรมใดบางทอยในสวนของขนวางแผนการจดรปองคประกอบฟารม ยกตวอยาง 7. กจกรรมใดบางทอยในสวนของขนการด าเนนงานฟารม ยกตวอยาง 8. ขอบเขตของการจดการงานฟารมมอะไรบาง 9. ยกตวอยางความสมพนธของศาสตรอนกบการจดการฟารมอยางนอย 2 ตวอยาง 10. ยกตวอยางปญหาการจดการฟารมและปจจยแหงความลมเหลวของธรกจ