บทที่ 3 ศาสตร์การนวด · บทที่ 3...

บทท 3 ศาสตรการนวด

“การนวด” เปนวธการบ าบดรกษาตนเองในสมยโบราณทมนษยรจกเมอเกดอาการเจบปวด

ตามรางกาย กระทงปจจบนกลายเปนศาสตรทใหบรการตามสถานใหบรการสขภาพทวไป รวมถงสปาเพอสขภาพซงการนวดจดเปนบรการหลกนอกเหนอไปจากการใชน า หรอวารบ าบด นอกจากนการนวดยงจดเปนศาสตรการดแลสขภาพแบบองครวมและรปแบบการแพทยทางเลอกรปแบบหนงทเปนทนยมอยางแพรหลาย นอกจากการนวดแบบไทยทเปนทนยมอยางแพรหลาย ในธรกจสปาพบวามการใหบรการการนวดหลายรปแบบ ทงนเพอเปนการตอบสนองและดงดดความสนใจของผใชบรการทแตกตางกนออกไป อยางไรกตามการนวดแตละรปแบบอาจมความเหมอนหรอแตกตางกนขนอยกบวฒนธรรมและภมปญญาของแหลงทมาของแตละชนชาต และขนอยกบสถานประกอบการสปาแตละแหงวาจะน าเอาการนวดแบบใดมาเปนเอกลกษณของตน หรอการน าศาสตรอนมาผสมผสานกบศาสตรการนวดเพอเพมประสทธภาพในการบ าบดรกษามากยงขน เชน การใชน ามนหอมระเหยรวมกบการนวด เพอเปนการผอนคลายทงรายกาย และจตใจ ส าหรบผใชบรการสปาสามารถเลอกรปแบบการนวดทตรงกบวตถประสงคของตนเอง ไมวาจะเปนการนวดเพอบ าบดรกษา การนวดผอนคลาย การนวดเพอผอนคลาย

ความหมายของการนวด

การแพทยแผนจนไดมบนทกเกยวกบการนวดดวยมอเปนครงแรกเมอประมาณ 2, 000 ปทแลว จนกระทงอทธพลการนวดไดเขาสชาวตะวนตก จงมการบญญตศพทค าวา Massage ขน โดยมรากศพทมาจากภาษากรก ค าวา Massien (สมผส) ภาษาละตน ค าวา Manus (การรกษาดวยมอ) ภาษาสนสกฤต Makch (การกด) และภาษาฝรงเศส Masser, Masseur/euse (การกระท าดวยมอ) (ธญาดา วรารตน, 2552, น. 39)

สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชอธบายความหมายของการนวดเปน 4 ประเดน ไดแก (2551, น. 156)

46 ความรเบองตนเกยวกบสปา

ประเดนทหนง การบรรเทาอาการไมสบายเนอตวของมนษย ประเดนทสอง การสมผสโดยใชสวนตางๆของรางกาย เชน ฝามอ นวมอ ขอศอก หวเขา

กระท าหรอการใชวสดตางๆทท าจากไม กอนหน โลหะ พลาสตก เพอเปนการกด คลง บบ ดด ทบ ต ดง รวมถงการใชแรงอน ๆ เชน แรงลม แรงน า กระท าตอสวนของรางกายทมอาการเจบปวย ทงนสามารถกระท าดวยตนเอง หรอจากผอนกได

ประเดนทสาม การนวดคอการสมผสรางกายเพอบรรเทาอาการไมสบายเนอตว ในภาวะปกตหากรสกสบายดเราจะไมชอบใหใครโดนตว แตหากไมสบายแลวนอกจากการนวดจะชวยใหอาการดขน ยงแสดงถงความเอออาทรตอกน

ประเดนทส การนวดคอศลปะทตองใชทกษะของผนวดเพอใหผถกนวดเกดความรสกทสบายและเกดทศนคตทดตอการนวด ไมมเกณฑหรอแบบแผนทแนนอน ความพงพอใจของผ ไดรบถอเปนเรองส าคญ

การนวด หรอ Massage หมายถง กระบวนการตางๆทท าโดยมอ เชน การบบ การดด การกด การคลง การสบ บนเนอเยอดานนอกของรางกายโดยมว ตถประสงคเพอการรกษา ประคบประคองหรอสขอนามย หรออาจกลาวไดวา การนวดคอการใชมออยางมสตสมปชญญะบนรางกาย โดยมวตถประสงคในการบ าบด

ตามประกาศจากกระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2544 ไดใหความหมายของ “การนวดไทย” วา การตรวจประเมน การวนจฉย การบ าบด การปองกนโรค การสงเสรมสขภาพและการฟนฟสขภาพดวยวธการกด การคลง การบบ การจบ การดด การดง การประคบ การอบหรอวธอนตามศลปะการนวดไทย (เอกสารความรผด าเนนการสปาเพอสขภาพ, 2558, ออนไลน)

ความเปนมาของการนวด

การนวดถอเปนการรกษาทงายและเกาแกทสดของโลก เปนวฒนธรรมประเพณทไดรบการยอมรบของชาวตะวนออก และเปนทนยมในหมนกกฬาส าหรบชาวตะวนตก จนกระทงแพรกระจายไปกวางขวาง (พสฐ วงศวฒนะ, 2542, น. 8) จากหลกฐานทางประวตศาสตรสองชาตแรกทมการบนทกเกยวกบการนวดทเกาแกทสดไดแก อยปตและจน เมอประมาณ 5, 000 ป มการจารกภาพการนวดเทาของอยปตไดถกบนทกไวทผนงดานในของพระมด สวนในบนทกต าราการรกษาแบบโบราณของจนไดกลาวถงการถนวดแขนขาเพอปองกนหวด และเพอใหรางกายเคลอนไหวไดคลองแคลวมากขน นอกจากนในต าราดงกลาวยงกลาวถงการฝงเขมและการเผยแพรลทธเตาอกดวย

ความรเบองตนเกยวกบสปา 47

ภาพท 3.1 บนทกการนวดเทาของอยปต ทมา: พสฐ วงศวฒนะ (2542, น.13)

ชาวอนเดยมบนทกเกาแกกวา 4,000 ปทเปนภาพแสดงใหเหนถงการนวดศรษะขณะสระ

ผมเพอเสรมสรางสขภาพของรางกายและหายจากอาการเจบปวยเรวขน นอกจากนยงมการสอนใหมารดานวดบตรเพอใหมสขภาพแขงแรง ซงแนวทางดงกลาวไดถกปฏบตมาจนกระทงปจจบน

ชาวกรกรจกการนวดรางกายหลงการเลนกฬาเพอบรรเทาอาการปวดเมอยหรอบาดเจบจากสงคราม ในต าราการแพทยทฮโปเครตสเขยนไวเมอ 500 ปกอนครสตกาล เขาไดแนะน าใหใชน ามนเครองหอมควบคกบการนวดรางกายทกวนเพอใหสขภาพแขงแรง ซงชาวโรมนไดน าค าแนะน าดงกลาวมาใชในชวตประจ าวนควบคกบการอาบและแชน าอนหรอน าเยน จนกลายมาเปนวธทเรยกวาสปา ในยคสมยนน กาเลน (Galen) นายแพทยผมชอเสยงไดเขยนต าราหลายเลมเกยวการนวด ไดแบงการนวดออกเปนหลายประเภทท าใหมผสนใจวชาการนวดและมหมอนวดฝมอดจ านวนมาก


อยางไรกตามในยคกลางหรอยคมดซงเปนยคสมยของการเกดศาสนาครสต ความนยมในการนวดเรมเลอนหายไปเชนเดยวกบการจากไปของกองทพโรมน การกระท าตอรางกายถอวาเปนเรองทผดบาป ศาสตรการนวดจงหายไปในยคน แลวจงกลบมาฟนตวขนอกครงอยางชา ๆ ในยคฟนฟหรอยค Renaissance ในศตวรรษท 16 นายแพทยแพร (Pare) ซงเปนแพทยหลวงสรชสมยของกษตรยฝรงเศส ไดใชหลกการทางกายวภาคศาสตรและสรรวทยาในการนวดบ าบด สมยนนมแพทยผประกอบอาชพนวดเพอบ าบดเปนจ านวนมาก และการนวดเพอบ าบดไดแพรไปถงชาวตาฮต ซงกปตนคค (Captain Cook) ผลองเรอไปทวโลกไดบนทกวาเขาไดรบการนวดเพอรกษาอาการปวดราวทขาโดยชาวตาฮต

ค.ศ. 1880 ตนแบบการนวดแบบตะวนตกทไดรบมาตรฐาน หรอการนวดแบบสวดช (Swedish Massage) ไดเกดขนโดยเปอรเฮนรค ลง (Per Henrik Ling) บดาแหงการนวดเพอบ าบด ซงเปนแพทยชาวสวเดน การนวดดงกลาวเปนการพฒนามากจากการนวดส าหรบการออกก าลงกายแบบยมนาสตก หลงจากนนมการพฒนาเทคนคการนวดแบบตาง ๆ ทวทงยโรปและอเมรกา และเกดสถาบนการนวดอยางมากมาย อกทงยงมการนวดเพอบ าบดเพอใชรกษาทหารทบาดเจบจากสงครามโลกครงทหนงและสอง

ภาพท 3.2 Per Henrik Ling (เปอรเฮนรค ลง)

ทมา: http://www.massagetoday.com/mpacms/mt/article.php?id=14291

ตนครสตศตวรรษท 19 ชอเสยงของการนวดตกต าลงเนองจากการนวดไดถกน าไปใชในเชงธรกจมากกวาเพอการบ าบด รานเสรมสวยทองกฤษจ านวนมากมบรการการนวดและเปดสอนการนวดทวไปอยางอสระ นอกจากนยงมธรกจอาบ อบ นวด หรอเตอรกธบาท (Turkish Baths) ซงเปนธรกจทมขายบรการทางเพศแฝงอยดวย (วชย องพนจพงศ, 2551, น. 19-23)


ในชวงป ค.ศ. 1921-1925 แมร แมคมลแลน (Mary McMillan) ไดเขยนต ารา “Massage and Therapeutic Exercise” โดยมเนอหาเกยวกบความรและทกษะการนวดเพอบ าบดรวมกบการออกก าลงบ าบด ซงความรดงกลาวไดถกถายทอดใหแกนกกายภาพบ าบดและมการเรยนการสอนอยางเปนระบบทโรงเรยนแพทยมหาวทยาลยฮารวารดในอเมรกา นอกจากนแมรยงถอเปนผกอตงวชาชพกายภาพบ าบดในอเมรกาอกดวย (วชย องพนจพงศ, 2551, น. 23)

เนอหาในต าราของแมรไดถกศกษาและน ามาสอนในวชาการนวดใหแกนกกายภาพบ าบด โดยเจอรทด เบยรด (Gertrude Beard) ในป1964 นอกจากนเขายงแตงต าราชอ Principles and Techniques ซงเปนต าราทนกกายภาพบ าบดทวโลกใชเรยนจนกระทงปจจบน (วชย องพนจพงศ, 2551, น. 23)

อยางไรกตามสามารถสรปชวงระยะเวลาของประวตการนวดในแตละชวงเวลาส าคญไดดงน (วชย องพนจพงศ, 2551, น. 25-29)

3000 ปกอนครสตกาล กงฟแหงเตาซอ (Cong-Fu of the Toa-Tse)” เปนหนงสอการนวดท

เกาแกทสดไดถกคนพบ และในป ค.ศ.1700 ถกแปลเปนภาษาฝรงเศส

1800 ปกอนครสตกาล ในประเทศอนเดยมการคนพบหนงสออายรเวท ในหนงสอมเนอหากลาวถงการนวดเพอสนทรยในชวต

776 ปกอนครสตกาล มบนทกวานกกฬาโอลมปกมการใชการนวดและเชอวาการนวดชวยเพมสมรรถนะในการเลนกฬา

500 ปกอนครสตกาล แพทยชาวกรกเฮโรดคส (Herodicus) มชอเสยงจากการใชการออกก าลงกายเพอการบ าบด ไดใชการนวดเพอการบ าบดผปวย

460-380 ปกอนครสตกาล ฮปโปรเครตสรเรมความคดวาเชอโรคเกดจากความไมสมดลของธรรมชาต และคนเราสามารถนวดเพอซอมแซมรางกายตนเองใหสมดลกบธรรมชาตได รวมถงการใชการนวดแบบบดขย (Friction) เพอรกษาอาการขอเทาแพลงอกดวย

100-44 ปกอนครสตกาล มการใชเทคนคการนวดแบบหยกแลวดงทผวหนง (Pinching) เพอบรรเทาอาการปวดปลายประสาทและอาการชก โดยเทคนคดงกลาวไดถกใชกบกษตรยแหงโรมนจเลยส ซซาร

ค.ศ. 130-201 กาเลน (Galen) แพทยชาวกรกใชวธการถนวดตวใหนกรบชาวกรกกอนออกรบ


ค.ศ. 50 แพทยชาวโรมน ออรลส คอรเนลเลยส เซลเซยส (Aulus Cornelius Celsius) เขยนต าราแพทย 8 เลมเกยวกบการนวดเพอบ าบด

ค.ศ. 228-337 คอนสแตนตน (Constantine) จกรพรรดแหงโรมนกลาววาการนวดในอางน าถอเปนพฤตกรรมทไมเหมาะสมและน ามาซงการประพฤตผดในกาม

ค.ศ. 589-617 ราชวงศซยของจนมการบนทกเกยวกบการนวดเพอรกษาโรค ค.ศ. 1300-1368 นายแพทยกาย เดอร ชอวเลยก ชาวฝรงเศส (Guy de Chauliac) ได

เขยนต าราทกลาวถงการนวดกอนและหลงการผาตดรกษา เพอกอใหเกดประสทธผลมากขน

ค.ศ. 1564-1626 ฟรานซส เบคอน (Francis Bacon) สง เกตวาการนวดชวยใหการไหลเวยนของโลหตดขน

ค.ศ. 1660-1742 เฟรดดรค ฮอฟมาน (Friedrich Hoffman) แพทยประจ ากษตรยแหงปรสเซยแนะน าและถวายการนวดบ าบดแกราชวงศ

ค.ศ. 1776-1839 เปอร เฮนรค ลง (Per Henrik Ling) ชาวสวเดน ครสอนยมนาสตก เรยนรการนวดบ าบดเพอรกษาอาการขอและเอนอกเสบของตน และกอตงระบบยมนาสตกทางการแพทย

ค.ศ. 1813 เปอร เฮนรค ลง ใชการนวดบ าบดใหแกนกกฬายมนาสตก ทสถาบ นยมนาสตกแหงสตอกโฮลม ประ เทศสวเดน ซงเขาเปนผกอตงขน

ค.ศ. 1839-1909 การนวดเพอบ าบดไดถกน าเขาสวงการวทยาศาสตรโดยโจฮาน เมซเจอร (Johan Mezger) นอกจากนเขายงเปนผรเรมวธการนวดแบบลบไล (Effleurage) การบบนวดกลามเนอ (Petrissage) และการสบดวยสนมอ (Tapotement)

ค.ศ. 1856 มาเธยส รอท (Mathias Roth) แพทยชาวองกฤษไดสอนการนวดบ าบดใหแก ชารลส ฟาเยท เทยเลอร (Charles Fayettte Taylor) และ จอรจ เฮนร เทยเลอร (George Henry Taylor) เพอน าการนวดบ าบดไปเผยแพรทอเมรกา

ค.ศ. 1852-1943 จอนห ฮารว เคลลอก (John Harvey Kellogg) ผเขยนต ารา “Good Health” และใชการนวดบ าบดรวมกบธาราบ าบดในอเมรกา


ค.ศ. 1884 รองศาสตราจารยนายแพทยชารโคท (Charcot) ชาวฝรงเศสไดแนะน าใหซกมนด ฟรอยด (Sigmund Freud) นกจตวทยาผมชอเสยงใชการนวดเพอบ าบดขณะทบ าบดอาการทางจตใหแกคนไข

ค.ศ. 1894 ทประเทศองกฤษมการกอตงสมาคมอาชพหมอนวด และมการเขยนหลกสตรการศกษาการนวดสากลและก าหนดเกณฑมาตรฐานวชาการนวด

ค.ศ. 1895 ซกมนด ฟรอยดใชการนวดเพอบ าบดผปวยโรคฮสทเรย ค.ศ. 1907 เอดการ เฟอรดนานด ไซเรยกซ (Edgr Ferdinand Cyriax) ใชวธจด

กระดกรกษาผปวยรวมกบการนวดบ าบดตามแบบของ เปอร เฮนรค ลง ค.ศ. 1913 ดร.วลเลยม ฟตเจอราล (William Fitzgerald) ตงทฤษฎโซนบ าบด

(Zone Therapy) ซงพฒนามาจากศาสตรแหงการนวดตามเขตสะทอน (Reflexology)

ค.ศ. 1917 ทโรงพยาบาลเซนต โทมส ประเทศองกฤษ นายแพทยเจมส เมนเนล (James Menell) ใชการนวดบ าบดรวมกบการออกก าลงกายและการดดขอ

ค.ศ. 1921-1925 แมร แมคมลแลน (Mary McMillan) ผมสวนส าคญในการกอตงวชาชพกายภาพบ าบดในอเมรกา หลงสงครามโลกครงทหนงเคยเปนหวหนานกกายภาพบ าบดทโรงเรยนแพทยมหาวทยาลยฮารวารด และเขยนหนงสอชอ “Massage and Therapeutic Exercise”

ค.ศ. 1929 อลซาเบท ดคก (Elizabeth Dicke) นกกายภาพบ าบดชาวเยอรมน ไดคดคนการนวดบ าบดแบบการนวดเนอเยอ (Connective Tissue Massage) หรอ“Bindgewebs massage”

ค.ศ. 1930 สแตนเลย ลฟ (Stanley Leif) ใชว ธการนวดทเรยกวา “Neuromuscular Therapy”

ค.ศ. 1932 อมล โวเดอร (Emil Voder) นกสรรวทยาชาวเดนมารก ใชการนวดชนด Manual Lymph Drainage เพอลดบวมอกเสบจากความผดปกตของการไหลเวยนของน าเหลอง

ค.ศ. 1940 บตรของเอดการ เฟอรดนานด ไซเรยกซ ชอวาเจมส ไซเรยกส (James Cyriax) ใชวธการนวดบ าบดแบบกดขยขวางแนวเนอเยอ (Deep Transverse Friction) เพอลดการยดตดของพงผด


ค.ศ. 19433 ทอเมรกามการกอต งสมาคมหมอนวดแหงชคาโก ซงภายหลงเปลยนชอเปนสมาคมหมอนวดแหงอเมรกา (American Massage Therapy Association)

ค.ศ. 1950 นกกายภาพบ าบดของอเมรกาสองทาน ฟรานซส แธพแพน (Francis Tappan) และ เจอรทด เบยรด (Gertrude Beard) ไดแตงต าราและบทความตางๆเกยวกบการนวดเพอสอนนกกายภาพบ าบด และใชเรยนอยางเปนสากลจนถงปจจบน

ค.ศ. 1990 กระแสการดแลสขภาพแบบองครวมกลบมาอกครง องคความรเกยวกบการนวดเพอฟนฟรางกายและจตใจไดถกวจยและเผยแพรมากมาย มการใชนวดเพอบ าบดใหแกผปวยตาง ๆ เชน ผปวยโรคขอและกระดก ผปวยโรคเรอรง ผปวยโรคเครยดและกงวล เปนตน

ความเปนมาของการนวดแผนไทย

ส าหรบชาวไทยการนวดถอวาเปนภมปญญาทมคาทมมาแตโบราณ โดยมจดก าเนดมาจากการชวยเหลอตวเองและคนในครอบครวเมอเกดอาการเจบปวย โดยใชอวยวะตาง ๆ ภายในรางกายเชน ศอก ขอมอ เขา ในการชวยนวด ความช านาญจากการลองผดลองถกในการนวดตนเองและญาตพนองท าใหผทนวดกลายเปนทเปนรจกจนกลายเปนหมอนวด และมคนจากตางถนมาใชบรการ (วนย องพนจพงศ, 2551, หนา 9) เชอกนวาการนวดไทยมมาตงแตสมยสโขทย แตการแพทยแผนไทยรงเรองทสดในสมยกรงศรอยธยา มการตงกรมหมอนวด หมอตา และหมอเดก ชาวบานนยมการรกษาดวยการนวดและการใชสมนไพร ในยคนมการแตงต าราการนวดและมการเรยนการสอนนวดอยางเปนระบบ แตเมอเขาสสมยกรงธนบรเกดสงครามมากมาย ท าใหต าราการแพทยตางๆถกเผาท าลายรวมถงต าราการนวดไทยดวย สมยกรงรตนโกสนทรภาวะหลงสงครามท าใหเอกสารและวชาความรแพทยแผนไทยบางสวนไดสญหายไป ตลอดจนหมอหลวงถกจบไปเปนเชลย รชกาลท 1 จงโปรดเกลาใหปฏสงขรณวดโพธาราม และสถาปนาใหเปนวดหลวงนามวา วดพระเชตพนวมลมงคลาราม (วดโพธ) โดยโปรดใหสรางภาพฤาษดดตนเพอใหประชาชนศกษาและน าไปปฏบตเพอใหรางกายสมบรณ นอกจากนยงมการรวบรวมผมความรดานการแพทยเพอจารกต ารายาสมนไพรไวรอบศาลารอบอโบสถ สมยรชกาลท 3 สมเดจพระนงเกลาเจาอยหวโปรดใหวดโพธเปนวทยาลยของปวงชน และปนรปฤๅษดดตนโดยหลอดวยสงกะสผสมดบกเพมจนครบ


80 ทา ตลอดจนจารกสรรพวชาการนวดแผนไทยลงบนหนออน 60 ภาพบนผนงศาลาและบนเสาภายในวดโพธ เพอแสดงถงจดนวดอยางละเอยด

การแพทยแผนไทยเสอมความนยมลงในสมยรชกาลท 4 เนองจากประเทศไทยเรมตดตอคาขายกบชาวะวนตกมากขน มการแลกเปลยนวฒนธรรมและน าการแพทยแผนตะวนตกมาใช อยางไรกตามการนวดไทยยงคงมสบตอมาแมจะไมเปนทนยมเหมอนในอดต ถงแมในสมยรชกาลท 5 และ 6 จะมหมอนวดทมฝมอไมนอยแตการถายทอดวชาความรมไมมาก โดยเฉพาะในสมยรชกาลท 6 มพระราชบญญตการแพทยเพอควบคมการประกอบโรคศลปะ พทธศกราช 2466 เปนครงแรก เพอเปนการปองกนอนตรายจากผประกอบอาชพทไมมความร ท าใหหมอพนบานจ านวนมากยกเลกการรกษาเนองจากกลวจะถกจบจงไดยกเลกอาชพ เปนเหตใหการแพทยแผนไทยหายไปเปนจ านวนมาก สมยรชกาลท 7 มปญหาการขาดแคลนยากจนจากภาวะสงครามโลกครงท 2 ท าใหมการศกษาวจยสมนไพรเพอใชรกษาโรคบางชนด เมอสนสงครามรฐบาลจงมนโยบายใหกระทรวงสาธารณสข องคการเภสชกรรมผลตยาสมนไพร การแพทยแผนไทยกลบมามบทบาทอกครงในสมยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 มการจดตงโรงเรยนสอนแพทยแผนโบราณแหงประเทศไทยขนครงแรก และมการจดพมพต าราแพทยและต ารายาจากต าราคมภรเกา ๆ ทมการรวบรวมไว ท าใหการแพทยแผนไทยไดรบความสนใจอกครง (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2551, น. 11)

กลาวกนวาการถายทอดความรเรองการนวดของคนในยคกอนมไดท ากนอยางเปนระเบยบแบบแผน หรอมสอนกนตามโรงเรยน หรอศนยสขภาพเชนในปจจบนน สมยกอนการสบทอดวชาการนวดจะกระท ากนภายในครอบครวหรอในวงศาคณาญาต โดยผถายทอดจะพจารณาหาผทเหมาะสม มรางกายแขงแรง มความตงใจและสนใจทจะเรยนวชาการนวด จากนนจงท าการไหวครและจงท าการเรยนการสอนตวตอตวโดยเรมทการฝกความเขงแรงของก าลงนว จดนวด เสน ประตลม และทานวดตาง ๆ และลองฝกปฏบตกบผ สอน และเฝาดการนวดของผ สอนเพอใหมประสบการณ (วชย องพนจพงศ, 2551, น. 13)

รปแบบการนวดทนยมในธรกจสปาเพอสขภาพ

รปแบบการนวดทนยมในธรกจสปาในปจจบนมหลายรปแบบ โดยสามารถแบงเปนกลมใหญ ๆ ได 2 กลม คอ การนวดแบบตะวนออก และการนวดแบบตะวนตก ซงมวตถประสงคคลายกนคอ เพอใหรางกายเกดความผอนคลาย หรอเพอการบ าบดรกษา รปแบบการนวดทนยม และสามารถพบเหนไดบอยในธรกจสปาเพอสขภาพมดงน


1. การนวดไทย (Thai Massage) เปนการแพทยแผนไทย หรออายรเวชแผนโบราณ ซงไดรบความนยม และพบมากในธรกจสปาในประเทศไทย และตางประเทศ เนองจากมเอกลกษณความเปนไทยทชดเจน และกรมารยาททสภาพออนนอมของผใหบรการ การนวดไทยสามารถแบงไดเปน 2 ประเภทหลก คอ การนวดแบบทวไป หรอการนวดแบบเชลยศกด ซงเปนการนวดใหแกบคคลทวไป และเปนการนวดตามภมปญญาทองถนทมการสบทอดกนมาตงแตโบราณ และการนวดแบบราชส านก ซงเปนการนวดส าหรบกษตรย และเจานาย ขนนางชนสงในวง กอนท าการนวดจะมการตรวจและวนจฉยโรค รวมถงการซกประวต โรคประจ าตว อาการเจบป วยวาผรบบรการสามารถนวดไดหรอไม หรอมขอควรระวงอยางไร การนวดไทยเปนการนวดเพอสขภาพ ซงสงผลดตอสขภาพภายในและภายนอกรางกาย เชนระบบการท างานของกลามเนอ กระดก ขอตอ ระบบการหายใจ ระบบการไหลเวยนของโลหตและน าเหลอง และระบบทางเดนอาหาร ส าหรบผทจะมาเปนพนกงานนวดไทยควรผานการทดสอบมาตรฐานฝมอแรงงาน สาขาการแพทยแผนไทย ประเภทการนวดไทย ซงมาตรฐาน ดงกลาวจะม 3 ระดบ ไดแก 1) สามารถนวดผอนคลาย 2) สามารถนวดผอนคลาย และนวดเทาเพอสขภาพ บ าบดโรคทวไป เชน ปวดศรษะ ปวดกลามเนอ เปนตน 3) สามารถนวดรกษาโรคได ทงนจะมการวนจฉยตามหลกแพทยแผนไทย และรกษาโรคในกลมทสามารถรกษาหายขาด กลมเพอบรรเทาอาการ และกลมเพอปองกนหรอแกไขโรคแทรกซอน ทงนมาตรฐานทง 3 ระดบก าหนดใหผทดสอบตองมความรเกยวกบขอหามและขอระวงในการนวด

ภาพท 3.3 การนวดไทย

ทมา: http://www.yesspathailand.com/images/column_1263561001/inner-spa-4f.jpg


2. การนวดฝาเทา (Foot Massage) เปนรปแบบการนวดทไดรบความนยม และพบไดมากในธรกจสปา บางครงอาจเรยกวา การนวดเทา หรอการนวดฝาเทา จากหลกฐานทางประวตศาสตรการนวดเทามก าเนดในประเทศจนประมาณ 3,000 ปมาแลว แตรปแบบการนวดเทาในประเทศจนไมไดรบการพฒนาอยางตอเนองจงท าใหศาสตรดงกลาวมการใชนอยลง (ม. องอรณ, 2553, น. 19) สวนอยปตเองกเปนอกหนงชนชาตทมหลกฐานในภาพฝาผนงเกยวกบการกดจดทฝาเทาเพอรกษาโรค (บรรจบ ชณหสวสดกล, 2547, น. 14) รปแบบการนวดเทาในประเทศไทยทนยมม 2 รปแบบ คอการนวดเทาแบบไทย หรอการนวดเทาเพอสขภาพ และการนวดกดจดสะทอนทฝาเทา(เพญนภา ทรพยเจรญ, 2549, น.7) การนวดกดจดสะทอนทเทาซงมพนฐานมาจากการกดจด โดยจะเปนการนวดหรอกดไปทจดบนฝาเทาซงสะทอนผานไปยงอวยวะส าคญตาง ๆ ในรางกาย 62 จด ท าใหรางกายมการปรบสภาวะสมดลท าใหสขภาพดขน ทงการนวดกดจดสะทอนทเทาและการนวดเทาแบบไทยจดเปนศาสตรการแพทยทางเลอกแขนงหนง ทชวยผอนคลาย สงเสรมสขภาพรางกาย ปองกนการเกดโรค และแกไขปญหาสขภาพไดบางชนด แตไมสามารถแกไขโรคตดเชอได ผนวดตองมความรเรองของจดตาง ๆ ทฝาเทาวาจะสงผลตออวยวะสวนใดของรางกาย และจ าตองลงน าหนกมากนอยเพยงใดเพอใหเกดผลการรกษา

ภาพท 3.4 การนวดเทา

ทมา: http://www.jada.bohler1.com/web/home_picture_3.asp?lang=t

3. การนวดชอตส (Shiatsu) มาจากภาษาญปน คอ ค าวา “ช” ซงหมายถง “นว” และ “อตส” ซงหมายถง”การกด” ดงนน ชอตส มหมายความวา “การกดดวยนว” แตจรง ๆ แลวสามารถใชสวนอนของรางกายไดเชน ขอศอก หรอเขา (พสฐ วงศวฒนะ, 2537, น. 78) ชอตสเปนการนวดแบบญปนทใชหลกการแบบลทธเซน (Zen) โดยผคดคนคอ โทกจโร นามโคช (Tokujiro


Namikoshi) ในป 1940 (Bailey, Harcup & Harrington, 2005, p. 105) การนวดแบบชอตสแฝงปรชญาธรรมชาต โดยยดหลกของความสมดลแหงธาตทงหา ไดแก ดน น า ลม ไฟ และโลหะ ถอวาเปนการนวดแบบองครวมทผนวดตองมความเขาใจเรองลมปราณของธาตทงหาเปนอยางด ชอตสมพนฐานเชนเดยวกบการฝงเขมของจนทจะใชเขมฝงลงบนจดส าคญของรางกาย แตชอตสเปนการกดโดยใชนวหวแมมอ นวอน ๆ และฝามอแทน ราวศตวรรษท 18 ชอตสเรมพฒนาขนในลกษณะของการผสมผสานระหวางการฝงเขมและการนวดแบบตะวนออกทเรยกวา “แอมมา” (“แอม” คอ การกด และ “มา” คอ การลบ) ซงเปนการใชนวและฝามอแทนการใชเขม กดและลบทรางกายบนจดทเจบ จดตาง ๆ เสมอนประตทปดกนพลง เมอถกกระตนจากการกด กเหมอนประตถกเปดออกท าใหพลงสามารถหมนเวยนเขาไปได (เพญศร ทองใหญ ณ อยธยา, 2550, น. 30)

ภาพท 3.5 การนวดชอตส

ทมา: http://www.balancemed.com.au/shiatsu/

ถงแมวาพนฐานของชอตสจะเหมอนกบการฝงเขม แตในขณะทประโยชนหลกของการฝงเขมคอการรกษาความเจบปวย แตชอตสจะเนนการดแล รกษาสขภาพทด นอกจากนขอดของชอตสคอโอกาสเสยงตอการตดเชอนอยกวาการฝงเขม การฝงเขมหากท าไมถกวธอาจท าใหเนอเยอฉกขาดได ชอตสสามารถนวดไดวนละครง และไมจ าเปนตองใชเครองมอ อปกรณ หรอน ามน ผใดมพนฐานของชอตสกสามารถใชปฏบตเพอบ าบดตนเองได ในขณะทการฝงเขม ถงแมจะเรยนพนฐานมาแตคงตองอาศยเวลาและประสบการณถงจะฝงเขมตนเองได หรอบางครงกไมสามารถบ าบดตนเองได ตองใหผอนรกษาแทน การนวดแบบชอตสจะชวยใหผรบบรการเกดความผอนคลายระดบลก เปนการบ าบดรางกายและจตใจ (บษบง จ าเรญดารารศม, 2548, น.32)

4. การนวดทยนา (Tuina) เปนศาสตรการบ าบดรกษาโรคของจนโบราณทสบทอดกนมาหลายพนปโดยมหลกฐานการใชศาสตรดงกลาวในบนทก “หวงตเจยหนง” ซงเปนบนทกการแพทยแผนจน ในบนทกกลาวถงการรกษาผมอาการกลามเนอออนแรง และหดลบ เนองจากความผดปกตของเลอดลม โดยใชวธบ าบดดวยการนวดแบบทยนาและการฝกชกงควบคมกน (พรย ดประเสรฐ,


2550, น. 9-10) นอกจากนการนวดทยนาชวยบ าบดอาการนอนไมหลบ ปวดหว เจบกระดกสนหลง แนนหนาอก ใจสน กระตนการไหลเวยนของโลหต ท าใหกลามเนอ ไขขอ เสนเอนแขงแรง เปนตน ขอดคอสะดวก งาย ไมมผลขางเคยงและอนตราย การนวดประเภทนจะใชก าลงจากฝามอนวดกระตนเสนประสาท เสนลมปราณ เพอใหสงสญญาณไปยงสมอง และสมองสงการไปยงบรเวณทเจบปวด ท าใหอวยวะตาง ๆ ภายในรางกายท างานไดเปนปกต หรอเปนการปรบสมดลของ หยน หยางในรางกายนนเอง ผนวดจะตองใชแรงและพลงอยางตอเนองและสม าเสมอ เทคนคการนวดแบบทยนา คอการจบก า การกด การจ และการถ โดยใชนวมอ ขอนว ฝามอ ขอศอก (สวชญ ปรชญาปารมตา, 2541, น. 429) ปจจบนการนวดทยนาไดรบการพฒนาและถกน ามาใชรกษาโรคทงทางดานอายรเวช ศลยศาสตร สตนารเวช กมารเวช และเปนทนยมอยางมากในหลายประเทศ ตลอดจนมการคนควาและวจยเพอน าการนวดทยนาไปใชกบการแพทยแขนงอน ๆ อกดวย

ภาพท 3.6 การนวดทยนา

ทมา: http://mcpswis.mcp.ac.th/html_edu/cgibin/mcp/main_php/print_informed.php?id_count_inform=14218

5. การนวดสวดช (Swedish Massage) บางครงเรยกวาการนวดน ามน ถอเปนตนแบบของการนวดแบบสมยใหม ทรจกกนดทวโลก และนยมกนมากในธรกจสปาเพอสขภาพ ผคดคนคอ Per Henrik Ling (เพอร เฮนรค ลง) ซงใชเรมแรกกบนกกฬายมนาสตกผสมผสานกบความรเกยวกบโครงสรางของสรระของรางกาย เพอรกษาอาการเจบปวดของกลามเนอ และชวยใหรางกายผอนคลาย การนวดแบบสวดชเปนเทคนคการนวดตามหลกกายภาพตอเนอเยอรางกาย เพอสรางประสทธภาพการท างานของระบบกลามเนอ ประสาท การหายใจ การไหลเวยนของโลหต ซงท าใหรางกายตนตว การนวดประเภทนจะลงน าหนกแคผวชนบน นวดหนกและเรวสลบกบเทคนคการนวดแบบอน ๆ เชน การลบแบบหมนวนเขาไปหาหวใจ (เอฟเฟลอเรจ – Effeurage) การขย า (เพตทรสเสจ- Petrissage) การลบแบบเคาะ (เทโพตเมนต- Tapotement) เปนตน การใชน ามน


ร วมกบการนวดน น เพอลดแรง เ สยดทานระหวางมอผนวดและผวของผรบบรการ (สวชญ ปรชญาปารมตา, 2541, น. 422)

ภาพท 3.7 การนวดสวดช

ทมา: http://zenspa.ca/massages/swedish-massage/

6. การนวดน ามน หรอการนวดสคนธบ าบด (Aromatic Massage) เปนการนวดเพอผอนคลายโดยเนนวธการนวดแบบลบวนและคลง พบมากในสปาแบบตะวนตก คลายการนวดแบบสวดช แตใชน ามนหอมระเหยทสกดไดจากพชพรรณธรรมชาตเทานนรวมกบการนวด นอกจากน ามนหอมระเหยจะชวยใหเกดความรสกผอนคลายแลว ยงชวยกระตนใหรางกายผลตฮอรโมนทท าใหอวยวะท าใหรางกายท างานไดดขน เชน ระบบไหลเวยนโลหตสบฉด ชวยระบบยอยอาหารใหท างานดขน กลามเนอคลายตว เพมพลงทางเพศ บรรเทาอาการปวดประจ าเดอนเปนตน อยางไรกตามผนวดควรใหค าแนะน าวาน ามนหอมแตละชนดมสรรพคณอยางไร และเหมาะกบผรบบรการหรอไม บางคนอาจมโรคประจ าตวทน ามนหอมระเหยบางกลนอาจท าใหอาการก าเรบได เชน โรคลมชก โรคหวใจ โรคลมบาหม เปนตน สตรมครรภ 8 สปดาหขนไปไมควรนวดน ามน และไมควรใชน ามนหอมระเหยกลนเดยวกนตดตอนานเกน 2 เดอน เพราะรางกายจะเกดความเคยชน และไมกอใหเกดประโยชน

7. การนวดแบบอน ๆ เชน การนวดเซลลไลท (Cellulite Massage) เปนการนวดทท าใหเปราะของเซลลไลทออนตวลง การนวดดวยหน (Stone Massage) เปนการใชหนบ าบดรกษาโดยจะวางหนรอนหรอเยนบนรางกาย และกระตนการท างานของอวยวะในรางกาย การนวดผอนคลายนกกฬา (Sport Massage) เปนการนวดใหนกกฬา เพอรกษาอาการบาดเจบของกลามเนอ การเพมพลงใหแกกลามเนอ และท าใหกลามเนอแขงแรง ยดหยน การนวดเฉพาะจด (Spot Massage) เปน


การนวดกลามเนอเฉพาะจด เพอบ าบดรกษาโรคบางชนด เชนไมเกรน ปวดสะบก เปนตน การนวดกลามเนอคลายความเมอยลา (Deep Tissue Massage) เปนทนยมและพบมากส าหรบสปาตะวนตก เปนการนวดคลายกลามเนอชนลก แกปญหาอาการปวดกลามเนอรอรงได รวมถงการนวดแบบอายรเวทอนเดย ซงผรบบรการจะนอนหงายแลวมภาชนะหรอหมอใสน ามนอน ๆ เหนอศรษะ พนกงานบรการจะนวดศรษะเบา ๆ ระหวางทน ามนไหลเปนเสนลงสกลางหนาผาก เปนวธการทเพมพลงและความผอนคลายอยางลกซง

ประโยชนของการนวด

การนวดถอเปนการบ าบดรางกายทเรยบงายทสดของมนษย ประโยชนของการนวดนนสงผลทงตอรางกายและจตใจดงน (สวรรณา รตนเสถยร, 2549, น. 120)

1. กระตนระบบการไหลเวยนของโลหต ท าใหมออกซเจนและสารอาหารหลอเลยงเซลลตาง ๆ ในรางกาย

2. ระบบกลามเนอและขอตอแขงแรง หยดหยนและขอตอไมตดยด 3. กระตนระบบการท างานของน าเหลอง ปองกนและขบของเสย รวมทงสารพษออกจาก

รางกาย ท าใหรางกายแขงแรง ผวพรรณสดชน คลายความเหนอยลา 4. แกอาการบวมน า โดยการขบน าสวนเกนออกจากรางกาย โดยเฉพาะบรเวณขอตอและเทา 5. กระตนภมคมกนของรางกาย เพอใหรางกายสามารถตอสกบเชอโรค 6. ผอนคลายจตใจ คลายความวตกกงวลและความตงเครยด หลบสบาย

การเตรยมตวกอนนวด

เพอใหการนวดเปนไปอยางราบรน และสรางความพงพอใจใหแกผรบบรการ ควรค านงถงองคประกอบ 3 อยางดงน (สมบต ตาปญญา, 2538, น. 76)

1. การเตรยมสถานท และบรรยากาศ เนองจากสถานประกอบการสปาเปนสถานททเนนความผอนคลาย สบายใจ และเนนในเรองขององคประกอบทง 5 อนไดแก รป รส กลน เสยง และสมผส ดงนนควรมการเตรยมความพรอมดานสถานทใหเปนสปปายะ หรอสบาย อาจเปนหองนวดทมการสรางบรรยากาศทผอนคลาย เปดไฟหร มกลนหอมจากน ามนหอมระเหย เสยงดนตรคลอ หรออาจจะเปนการนวดบรเวณดานนอกของสปา เชน ในสวนหยอม หรอบรเวณรมชายหาด ซงมบรรยากาศความรมรนจากธรรมชาต เสยงนกรอง เสยงคลน เสยงน าตก จะชวยสรางความผอนคลาย


ใหแกผรบบรการมากขน นอกจากนควรใหความส าคญของเตยงหรอฟกทใหบรการจะตองไมแขงหรอนมจนเกนไป เพราะจะท าใหผบรการรสกไมสบายตวได

ภาพท 3.8 การเตรยมสถานท

ทมา: ไลฟทสปา สปรงฟลล วลเลจ รสอรท

2. พนกงานบรการ (Therapist) หากเปนการนวดไทยกอนเรมนวดจะมการระลกถงคณของครอาจารย ยกมอไหวขอขมาทลวงเกนรางกายผรบบรการ ผนวดตองส ารวมกายและจตใจใหสงบเพอใหบรการทด รกษาความสะอาดของรางกาย ไมสวมเครองประดบ สอบถามและซกประวตของผรบบรการ ตองทราบถงความตองการของผรบบรการทกครงวา เปนการนวดเพอสขภาพ เพอผอนคลาย หรอเพอความงาม ทงนผใหบรการนวดควรมความพรอมดงน

2.1 ความพรอมดานรางกาย ผนวดควรเปนผมสขภาพรางกายแขงแรง ไมเปนโรคตดตอ ดแลสขอนามยของตนอยเสมอเพอเตรยมพรอมส าหรบการใหบรการ แตงกายดวยเครองแบบทรานจดเตรยมให หรอเปนเครองแตงกายรดกม แตสามารถเคลอนไหวไดสะดวก

2.2 ความพรอมดานจตใจ ผนวดควรเปนผมทศนคตทดตอการนวด ปราถนาดทจะใหบรการเพอใหผรบบรการหลดพนจากอาการเจบปวย หรอรสกอนใจ พงพอใจ นอกจากนตองมสตสมปชญญะเพอมใหเกดอนตรายขณะทนวด ตองมความประพฤตชอบทางกาย วาจา และใจ

2.3 ความพรอมดานความรและทกษะ ผนวดตองเปนผมความรดานการนวด และ สรระวทยา ต าแหนงและการท างานของอวยวะตาง ๆ รหลกการนวด และสามารถวเคราะหอาการของโรคและวธการบ าบดรกษาทเหมาะสมและปลอดภย หมนพฒนาตนเองและรบฟงความคดเหนของผอน


3. ผรบบรการ ช าระรางกายและเปลยนเสอผาททางสถานประกอบการจดเตรยมไวให ไมสวมใสเครองประดบ เพราะอาจกอใหเกดอนตรายระหวางการนวด ไมรบการนวดหากรสกหวมาก หรออมมากเกนไป หากเพงรบประทานอาหารเสรจใหมๆควรรอใหครบ 1 ชวโมงกอนแลวจงรบบรการได ควรแจงใหผนวดทราบถงอาการเจบปวย หรอโรคประจ าตวกอนทกครง หรอหากมอาการออนเพลย หรองวงนอนมาก ควรรอใหรางกายเปนปกตเสยกอน ขณะรบบรการควรผอนคลาย และมทศนคตทดตอบรการทไดรบ

ขอควรระวงในการรบบรการนวด

โดยทวไปแลวผใหบรการการนวดจะตองมการทดสอบความสามารถ และความรในศาสตรการนวดทตนตองการใหบรการ ทงภาคทฤษฎ และปฏบต และมใบประกาศนยบตรจากสถาบนทมมาตรฐาน และไดรบการรบรองจากกระทรงสาธารณสข นอกจากความสามารถในการนวดแลว ผนวดจ าเปนตองมความรวาบคคลใดควรระมดระวงเมอรบบรการการนวด และบคคลใดไมสามารถรบบรการการนวดได ซงผ นวดสามารถสอบถามประวตและโรคประจ าตวกอนการใหบรการทกครง อยางไรกตามผหามรบบรการการนวด และผควรระวงในการรบบรการการนวดมความคลายคลงกนไมวาจะเปนการนวดประเภทใด ดงน (กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2558, ออนไลน)

บคคลทหามรบบรการการนวด 1. มไข เนองจากเปนภาวะทรางกายมเมตตาโบลซมสง หรอเปนภาวะทรางกายก าลงตด

เชอ การนวดจะท าใหอณหภมในรางกายสงเพมขนและยงท าใหเชอโรคแพรกระจายอกดวย 2. มอาการเนอเยออกเสบระยะเฉยบพลน การนวดในบรเวณดงกลาวจะท าใหอาการ

อกเสบรนแรงขน 3. มโรคผวหนงตดตอ เนองจากการนวดเปนการสมผสกบผวหนงโดยตรง ดงน นจง

สามารถแพรกระจายโรคบางอยางทางผวหนงได เชน โรคกลาก เกลอน 4. ผทกระดกหก หรอผทขอเคลอนยงไมยดตดด อาจท าใหเกดการเคลอนหลดอกและเปน

อนตรายตอเนอเยอประสาทและเสนเลอดบรเวณทขอเคลอนหลดได 5. บรเวณทมบาดแผลเปด หรอแผลเรมจะปด การนวดในบรเวณทแผลเปดจะท าใหเชอโรค

เขาสรางกายผปวยไดงาย สวนบรเวณทแผลก าลงจะปด การนวดอาจท าใหแผลปรและเชอโรคเขาสรางกายไดเชนกน


6. ผมอาการมนเมา ขาดสตหรอหมดความรสก บคคลเหลานขาดการรบรสงทอาจกอใหเกดอนตรายตอรางกายจากการนวดได เนองจากไมสามารถตอบสนองหรอปองกนตนเองไดจากการนวดทอาจลงน าหนกแรงเกนไป จนเกดใหเกดอาการช า หรอกระดกหก

7. ผปวยโรคความดนโลหตสงทยงควบคมไมได เพราะจะใหความดนสงขนกวาเดม โดยเฉพาะหากผถกนวดไมสบายและเกดอาการเกรงกลามเนอขณะถกนวดอาจท าใหเสนเลอดในสมองแตกและเปนอมพาตได

8. ผปวยทมอาการเสนเลอดอกเสบและอดตนดวยลมเลอด เนองจากการนวดชวยในเรองของการไหลเวยนของโลหต ดงนนการนวดในผปวยดงกลาวเสยงตอการเสยชวต หรอพการได เนองจากลมเลอดจะหลดจากเสนเลอดขณะนวดไปอดตนทเสนเลอดทเลยงอวยวะส าคญ เชน หวใจสมอง เปนตน

9. ผปวยทมอาการเสนเลอดแดงใหญในชองทองโปงพอง อาการดงกลาวอาจเปนแตก าเนด หรอเกดรวมกบโรคความดนโลหตสงเรอรง อาการดงกลาวหากถกบบหรอนวดทชองทองอาจท าใหเสนเลอดใหญทชองทองแตก และท าใหเลอดออกอยางมากทชองทอง ผปวยอาจเสยชวตในทนทจากอาการเสยเลอดมาก

10. สตรมครรภ เนองจากอาจแทงได 11. ไมควรรบการนวดขณะททองวางหรอหวจด เนองจากจะท าใหน าตาลในเลอดต า และ

รสกไมสบายตว รวมถงไมควรรบการนวดหลงรบประทานอาหารเสรจใหม ๆ เพราะการนวดจะรบกวนระบบทางเดนอาหาร (มานพ ประภาษานนท, 2545, น. 75)

บคคลทควรระมดระวงเมอรบบรการนวด บคคลทอยในภาวะหรออาการของโรคดงตอไปน กอนนวดควรปรกษาแพทย หรอขณะรบ

การนวดตองไดรบการระมดระวงเปนพเศษ หรอควรมแพทย ผเชยวชาญ นกกายภาพบ าบดใหการดแลหรอแนะน า

1. ผปวยโรคเบาหวาน เนองจากจะเกดอาการออนเพลย เครยด ปวดตามขอ หรออาการชาทปลายเทา ไดงายกวาคนทวไป

2. บคคลทมอายมากกวา 60 ป เพราะกลามเนอไมแขงแรง กระดกเปราะ เสนเลอดตบแคบลง ความยดหยนของเนอเยอออนลง การรบรตอการสมผสนอยลง ดงนนเวลานวดควรกระท าอยางเบา ๆ ไมรนแรง และระวงเปนพเศษ ไมเชนนนอาจกอใหเกดอนตรายตาง ๆ ได เชน ขออกเสบ กระดกหก ซโครงหก เปนตน

3. ผ ป วยขออ ก เสบหรอกลามเนออกเสบทพนระยะเฉยบพลน การนวดอยางรนแรงหรอไมระมดระวงอาจกอใหเกดการอกเสบเฉยบพลนไดอก


4. ผปวยทมอาการอกเสบทงระบบของรางกาย ภาวะทจะเกดอาการเชนนไดแก โรครมาตอยด โรครมาตก เปนตน การนวดควรท าอยางระมดระวงเพราะอาจกอใหเกดการอกเสบเฉยบพลนได

5. ผปวยโรคหวใจทยงควบคมไมได การนวดกระตนการไหลเวยนของเลอด และท าใหบรเวณทนวดเสนเลอดฝอยขยายตว และท าใหเลอดด าไหลเวยนกลบสหวใจมากขนเปนการท าใหหวใจท างานหนกขน การนวดอยางรนแรงจะท าใหผปวยเหนอยงายและอาจท าใหเปนอนตรายตอหวใจ จงควรนวดอยางเบา ๆ เพยงใหเกดความสบายเทานน

6. ผปวยทมเนองอกในรางกาย การนวดบรเวณทมกอนเนองอกจะท าใหเกดอาการระคายเคองและท าใหเนองอกลกลาม

7. ผปวยทมกระดกโปรงบางหรอกระดกพรน พบมากในผสงอาย สตรวยหมดประจ าเดอน ผขาดสารแคลเซยมและฟอสฟอรส ซงบคคลเหลานจะมกระดกทเปราะและหกไดงาย จงควรนวดแตเพยงเบา ๆ เพอคลายปวดเมอย หรอแนะน าใหพบแพทยเพอหาสาเหตของอาการปวดเมอย

8. ผมอาการออนเพลย ควรมการตรวจสอบวาอาการออนเพลยเกดจากสาเหตใด เชน โรคเบาหวาน โรคเรอรงหรอเพยงเพราะเครยดจนนอนไมหลบ การนวดในกรณความเครยดจะไดผลดและเกดความผอนคลาย แตหากเกดจากสาเหตอนควรใหความระมดระวง

9. ผปวยทไดรบยาละลายลมเลอดหรอยาปองกนการเกาะของลมเลอด ผปวยทไดรบยาประเภทนไดแก ผปวยโรคหวใจ ผปวยทมประวตเสนเลอดในสมองตบหรออดตน และเปนอมพาต อมพฤกษ ดงนนการนวดควรท าอยางเบา ๆ เพราะอาจท าใหเกดอาการชอกช าได

10. สตรมประจ าเดอน เพราะเปนชวงทระบบเลอดในรางกายแปรปรวน อาจท าใหผรบการนวดเปนลมได

จดออนของรางกายเมอรบบรการการนวด

นอกจากขอควรระวงทกลาวมาแลว บางครงการบาดเจบจากการนวดอาจเกดขนไดหากผนวดใชแรงมากเกนไป หรอไมเหมาะสม รวมถงการนวดในจดออนหรอจดอนตรายของรางกายซงตองระมดระวงเปนพเศษ ซงมดงน (มานพ ประภาษานนท, 2545, น. 76-79)

1. ศรษะ บร เวณทบางท สดของกระโหลกคอบรเวณทดดอกไม หรอดานขางจากขมบ การนวดแรง ๆ สามารถท าใหกระโหลกแตกยบและกดเสนประสาทท าใหสมองตาย หรอพการ รวมถงการนวดใหเดกซงกลางกระหมอมยงไมแขงแรง อาจกอใหสมองไดรบอนตราย

2. ใบหนา บรเวณใบหเรอยมาถงขากรรไกร ซงมเสนประสาทและตอมน าลาย การนวดทแรงเกนไปไปอาจท าใหเปนอมพาตทใบหนา


3. คอ บรเวณดานหนาของคอ ใตคางจนถงไหปลารา เปนบรเวณทรวมของเสนประสาท และเสนเลอด ตอมน าเหลอง ตอมน าลาย การนวดจะท าใหเกดการกดทบการไหลเวยนเลอด หรอเสนประสาท ท าใหหมดสตหรอเสยชวต

4. ไหล บรเวณกงกลางของหวไหลจะมถงน าทหลอลนไขขอ การนวดแรงไปจะท าใหเกดการอกเสบและเจบปวด

5. รกแร บรเวณรกแรทงหมดเปนทางผานของเสนเลอดและเสนประสาท การนวดควรท าอยางระมดระวงและใชเวลาสน ๆ

6. ตนแขน บรเวณดานหนาของตนแขนซงมเสนประสาท การนวดรอการกดทแรงจะท าใหกลามเนอทมอเสยหาย

7. ขอศอก บรเวณดานในของขอศอก หรอขอพบจะมเสนประสาท และเสนเลอดใหญ ซงถกกระทบกระเทอนไดงาย และควรหลกเลยง

8. หลง บรเวณกระดกสนหลง หากผนวดไมระมดระวง และนวดรนแรงเกนไปจะท าใหกระดกสนหลงเคลอน รวมถงเสนประสาทและไขสนหลงบาดเจบท าใหเปนอมพาต หรอพการได

9. ขอมอ บรเวณดานหนาและดานขางหวแมมอ เปนบรเวณทเกดอาการอกเสบของเสนประสาทไดงาย จงควรระมดระวง

10. ทอง บรเวณทงหมดของชวงทอง เพราะเปนจดรวมอวยวะภายใน สามารถเกดอนตรายได จงควรนวดอยางเบาแรง

11. สะโพก บรเวณกนสวนบน เปนบรเวณทมเสนประสาท การนวดหรอกดทแรงจะท าใหปวดลงทขา

12. ขอเขา บรเวณขอพบซงออนนมและมเสนเลอดมาก จงไมควรนวด สวนดานขางของเขาจะมเสนเอนจ านวนมาก จงควรระมดระวง

13. หนาแขง บรเวณดานหนาของหนาแขงมเพยงผวหนงบาง ๆ ไมมกลามเนอ การนวดจงควรท าอยางเบาแรง

14. ขอเทาและเทา หากมอาการบาดเจบตองระมดระวงในการนวด

บทสรป

ศาสตรการนวดจดเปนศาสตรการดแลสขภาพแบบองครวมทมนษยรจกใชเพอเยยวยารกษาตนเองมาอยางชานาน ปจจบนศาสตรการนวดถกจดเปนแพทยทางเลอกแขนงหนงซงมผนยมใชอยางแพรหลายในหลาย ๆ ประเทศ ทงในสถานประกอบการธรกจสปาเพอสขภาพ รวมถง


ภายในโรงพยาบาลทงภาครฐและเอกชน เนองจากการนวดเปนการบ าบดรกษาทไมกอใหเกดผลขางเคยง และเปนการบ าบดรางกายและจตใจอกดวย ธรกจสปาเพอสขภาพจะมการใหบรการการนวดทมรปแบบแตกตางกนไปขนอยกบลกษณะของประเทศนน ๆ เชน ธรกจสปาในแถบทวปเอเชยจะมบรการการนวดแบบภมปญญาดงเดม ทเนนเรองของพลงงานชวต และการปรบสมดลของรางกายและจตใจใหเปนอนหนงอนเดยวกน ในขณะทรปแบบการนวดแบบตะวนตกจะพบมากในธรกจ สปาทางประเทศฝงอเมรกา หรอยโรป ซงเปนการนวดผอนคลายและเสรมสรางพลงใหแกกลามเนอ และมการใชน ามนหอมระเหยควบคไปกบการนวด อยางไรกตามการนวดไทยจดเปนรปแบบการนวดทไดรบความนยมมากในธรกจสปาทงแบบไทยและตะวนตก เพราะนอกจากจะเปนการนวดทเอกลกษณทชดเจนแลว ผใหบรการนวดไทยยงมกรยามารยาททสภาพออนนอม และสรางความประทบใจใหแกผรบบรการอกดวย เนองจากธรกจสปามรปแบบการนวดทหลากหลาย ผรบบรการควรเลอกรปแบบทเหมาะสมกบความตองการของตน ตวผนวดนอกจากมความสามารถในการนวดแลวตองมความร ความเขาใจในรปแบบการนวดทตนใหบรการ ใหค าแนะน าทเปนประโยชนตอผรบบรการ และผนวดควรมความรวาบคคลใดสามารถนวดไดหรอไมได หรอไมควรนวดทงนเพอลดความอนตรายทอาจเกดขนระหวางรบบรการ

ค าถามทบทวน

1. จงอธบายความหมายของการนวด 2. จงอธบายลกษณะแตกตางระหวางการนวดแบบตะวนออกและการนวดแบบตะวนตก 3. เพราะเหตใดการนวดไทยจงเปนทนยมในธรกจสปา 4. การนวดจดเปนศาสตรดานใด และมความส าคญอยางไร 5. อะไรคอหลกการส าคญของการนวดฝาเทา 6. จงบอกลกษณะความเหมอนหรอแตกตางระหวางการนวดชอตสกบการฝงเขม 7. การนวดประเภทใดทมเรมใชกบนกกฬายมนาสตก 8. จงบอกประโยชนของการนวด 9. การเตรยมตวกอนการนวดมความส าคญอยางไร 10. จงยกตวอยางบคคลทหามรบบรการการนวดโดยเดดขาด และบคคลทผนวดควร

ระมดระวง


เอกสารอางอง

ธญาดา วรารตร. (2552). สทางรวยดวยธรกจสปา คมอเปดรานสปาแบบมออาชพตวจรง. กรงเทพฯ: Dream & Passion Publishing.

บรรจบ ชณหสวสดกล. (2547). โรคหายจากปลายเทา. กรงเทพฯ: ส านกพมพรวมทรรศน. บษบง จ าเรญดารารศม. (2548). สปา (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. พรย ดประเสรฐ. (2550). มหศจรรยทยหนา. กรงเทพฯ: ส านกพมพบานพระอาทตย. เพญศร ทองใหญ ณ อยธยา แปลใน ยกโกะ เออรวน. (2550). ชอตส มหศจรรยปลายนว.

กรงเทพฯ: ส านกพมพผเสอ. เพญนภา ทรพยเจรญ. (2549). คมออบรมการนวดไทย เทคนคการนวดสปา. กรงเทพฯ: สามเจรญ

พาณชย. พสฐ วงศวฒนะ. (2537). นวดกายคลายโรค. กรงเทพฯ: บรษทชลคโรดพบลเซอร เอเยนซจ ากด. _______. (2539). การนวดเพอสขภาพ. กรงเทพฯ: บรษทชลคโรดพบลเซอร เอเยนซจ ากด. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2551). เอกสารการสอนชดวชา นวดแผนไทย (พมพครงท 3).

กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. มานพ ประภาษานนท. (2545). นวดไทย สมผสบ าบดเพอสขภาพ. กรงเทพฯ: สนพ. เรอนบญ. ______. (2549). นวดไทย Thai Massage สมผสบ าบดเพอสขภาพ. กรงเทพฯ: ส านกงานมตชน. ม. องอรณ. (2553). นวดกระตนฝาเทาเพอความแขงแรงและขจดโรคภย. กรงเทพฯ: เอททบค. วชย องพนจพงศ. (2551). การนวดแผนไทยเพอการบ าบด. กรงเทพฯ: บรษทสวรยาสาสน. สมบต ตาปญญา. (2538). ศลปะการนวดแบบไทย. กรงเทพฯ: บรษทส านกพมพดวงกมลจ ากด. สวรรณา รตนเสถยร. (2549). นวดสมผสบ าบดโรค. กรงเทพฯ: คลนกสขภาพ. สวชญ ปรชญาปารมตา และอดร ฐาปโนสถ. (2541). การแพทยนอกระบบ 177 ทางเลอกไปส

สขภาพ. กรงเทพฯ: ส านกพมพสาระ. Crebbin B., John H. & John H. (2005). The spa Book: The official Guide to Spa Therapy.

Surrey: Thompson


สออเลกทรอนกส กรมสนบสนมบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข. (2556). เอกสารความรผด าเนนการสปาเพอ

สขภาพ. สบคนเมอ กนยายน 17, 2558, จาก http://mrd.hss.moph.go.th/uploadFiles/document/D00000001324_25771.pdf.

http://mrd.hss.moph.go.th/uploadFiles/document/D00000001324_25771.pdf

บทที่ 3 ศาสตร์การนวด · บทที่ 3...

Documents

Transcript of บทที่ 3 ศาสตร์การนวด · บทที่ 3...