News le t te r

ขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร

ศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร สำานกพฒนาบณฑตศกษาและวจยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

เรองเดน

การผลตรคอมบแนนทโปรตน

เพอพฒนาเทคนคอไลซา

ส�าหรบการตรวจระดบแอนตบอดตอ

เชอไวรสโบวายไวรลไดอะเรย

เรองนาร

เรองของพาราควอต

หยบขาวมาเลา

อบรมเชงปฏบตการชววทยาโมเลกล

และชววทยาของเซลล

BVDBOVINE VIRAL DIARRHEA

ปท 11 ฉบบท 2 (เมษายน - มถนายน 2562)

Vol. 11 No. 2 April - June 2019 ISSN: 1906-5817

คยกบบรรณาธการ ฉบบน เราน�าเสนอเรองทนาสนใจ ทเปนผลงานของนสตภายใตศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร ซงเปน

การผลตโปรตนเพอใชในการตรวจหาเชอไวรสสาเหตโรคโบวายไวรลไดอะเรยในโค (Bovine Viral Diarrhea, BVD)

ซงอบตการณของโรคนพบในโคมากถง 67% โดยชดตรวจสอบทผลตขนชวยในการตรวจสอบเชอทมตนทนต�า ท�าใหเกษตรกรเขาถง

การตรวจไดและขอมลการตรวจสอบทไดจะเปนขอมลส�าคญในการเฝาระวง การวางแผนและก�าหนดมาตรการควบคมโรค

ตอไป สามารถตดตามไดในคอลมนเรองเดน “การผลตรคอมบแนนทโปรตนเพอพฒนาเทคนคอไลซาส�าหรบการตรวจระดบ

แอนตบอดตอเชอไวรสโบวายไวรลไดอะเรย”

ในคอลมนเรองนาร เปนเรองทเกยวของกบเกษตรกรโดยตรง การจ�ากดการใชสารเคมทมการใชมายาวนาน มทมา

ทไป การใชในอนาคต เปนอยางไร ตดตามไดในคอลมนเรองนาร “เรองของพาราควอต”

คอลมน หยบขาวมาเลา ในฉบบน เปนกจกรรมทศนยฯ จดอยางตอเนองทกป เปนการฝกอบรมเชงปฏบตการทเปด

ใหกบบคคลทวไปทสนใจเขามารวมเรยนกบนสตบณฑตศกษา ในวชา “ปฏบตการชววทยาโมเลกลและชววทยาของเซลล”

ซงเปนการอบรมแบบพนฐานดานชววทยาโมเลกลเขมขนในระยะเวลา 1 เดอน ตดตามรายละเอยดไดในเลม

พบกนใหม

จฑาเทพ วชระไชยคปต

ผชวยบรรณาธการอรอบล ชมเดช นช ศตคณ

เสาวรส เทพพทกษ ภมพฒน ทองอย

บรรณาธการจฑาเทพ วชระไชยคปต

คณะทปรกษาพงศเทพ อครธนกล วชย โฆสตรตน จลภาค คนวงศ วระศกด ศกดศรรตน องสนา อครพศาล จรญญา ณรงคะชวนะ กญจนา แซเตยว เสรมศร จนทรเปรม รชน ฮงประยร สนทร ยงชชวาลย จรสศร นวลศร ประวตร พทธานนท

พจมาลย สรนลพงศ ดจฤด ปานพรหมมนทร สจนต ภทรภวดล

ตดตอขอรบขาวสารไดทส�านกงาน: ก�าแพงแสน ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร ชน 1 อาคารปฏบตการวจยเทคโนโลยชวภาพทางการเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก�าแพงแสน นครปฐม 73140 โทรศพท 0 3435 3217-20, 09 1774 0091 โทรสาร 0 3435 3222 www.cab.kps.ku.ac.th

หนวยประสานงาน: บางเขน ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร อาคารพพธภณฑแมลง 60 ป มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน 50 ถนนงามวงศวาน แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900 (ต ปณฝ. 1028 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน เขตจตจกร กรงเทพฯ 10903) โทรศพท 0 2942 8361, 0 2942 7133 โทรสาร 0 2942 8258

(บทความและขอความทตพมพในขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตรเปนความคดเหนสวนตวและลขสทธของผเขยน

ศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตรไมมสวนรบผดชอบหรอผกพนอยางใด หากขอมลบางสวนมความผดพลาด

ศนยฯ ยนดแกไขใหในฉบบตอไป)

กองบรรณาธการพรรณทพย กาญจนอดมการ

พวงรตน ด�าสงค สมใจ จนทรเพญ

3เรองเดน 3เรองเดน

โรคโบวายไวรลไดอะเรย (Bovine Viral Diarrhea, BVD) เปนโรคทส�าคญพบไดในโค กอใหเกดความเสยหาย

ทางเศรษฐกจ โคทตดเชอไวรสชนดนอาจไมแสดงอาการ หรอแสดงอาการรนแรง โคทตดเชอจะแสดงอาการในระบบทางเดน

อาหาร (Gastrointestinal disease) ภมคมกนต�าลง ตดเชอแทรกซอนงาย เกลดเลอดต�า ระบบสบพนธลมเหลว โคตงทอง

เมอไดรบเชอสามารถถายทอดไปสตวออน สงผลใหเกดการแทง พการ หรอลกโคทเกดมาเปนแหลงแพรเชอจากการตดเชอ

แบบถาวร (persistent infection) โรคนมสาเหตจากเชอไวรสโบวายไวรลไดอะเรย (Bovine Viral Diarrhea Virus, BVDV)

จดอยในสกล Pestivirus วงศ Flaviviridae ไวรสมความใกลเคยงกบไวรสทเปนสาเหตของโรคอหวาหสกร จโนมเปนอารเอนเอ

สายเดยวความยาว 12.3 กโลเบส ไวรสแบงออกไดเปนสามจโนไทปคอ จโนไทป 1 จโนไทป 2 และจโนไทป 3 ประเทศไทย

มรายงานตรวจพบ BVDV จโนไทป 3 ในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (Stahl และคณะ, 2017) โรคนเปนโรคตดเชอไวรส

ซงไมมยารกษาทจ�าเพาะ มอตราการเกดโรคสง แตอตราการตายต�า ดงนนเมอพบสตวปวยสตวแพทยจะท�าการรกษาตามอาการ

และเฝาระวงการตดเชอแบคทเรยแทรกซอน

งานวจยหลายฉบบแสดงใหเหนวาการตดเชอ BVDV มความส�าคญอยางมาก เนองจากมความชกของการพบโรคสง

ในหลายพนททมการเลยงโคนม Kampa และคณะ (2009) ไดรายงานการพบเชอ BVDV โดยการตรวจดวยแอนตบอดสงถง

รอยละ 67 ในพนทภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย สงผลกระทบโดยตรงตอสขภาพโค ปรมาณ

และคณภาพของน�านม มาตรการควบคมและปองกนโรค ไดแก การท�าวคซน การก�าจดลกโคทตดเชอแบบถาวร และ

การก�าหนดระบบความปลอดภยทางชวภาพ เพอปองกนการเกดโรคในฟารม ซงมาตรการตางๆ จ�าเปนตองอาศยเทคนคการ

ตรวจสอบเชอสาเหต หรอตรวจวดระดบแอนตบอดตอเชอ เทคนคในการตรวจสอบแอนตบอดตอเชอทเปนทนยมไดแก

เทคนคอไลซา (Enzyme-linked immunosorbent assay, ELISA) เนองจากเทคนคนสามารถตรวจสอบตวอยางจ�านวนมาก

ในครงเดยว สามารถตรวจหาแอนตบอดทงจากตวอยางซรม (Serum) และน�านม ใชเวลาสนในการตรวจ และสามารถบอก

สถานการณของโรค

การพฒนาชดตรวจสอบอไลซาส�าหรบการตรวจสอบระดบแอนตบอดตอไวรส จ�าเปนตองมการเตรยมไวรส หรอ โปรตน

บางสวนของไวรสเพอใชเปนแอนตเจน (Antigen) ปจจบนเทคนคทางดานพนธวศวกรรมมบทบาทมากในการผลตโปรตน

บางสวนของไวรสจากเซลลเจาบานในหองปฏบตการ แทนการเพาะแยกและเพมจ�านวนไวรส เนองจาก มตนทนการผลตต�า

วนชพร อมรองอาจ1,2 สรลกษณ จาละ3 สกณา พฒนกลอนนต3 ศภชาต ปานเนยม4 สมต ศรส�าราญ4

และปรดา เลศวชระสารกล2,4

1 ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก�าแพงแสน จ.นครปฐม 731402 ศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร ส�านกพฒนาบณฑตศกษาและวจยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สบว.)

ส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา กระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม3 ศนยวจยและบรการวชาการทางสตวแพทย คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก�าแพงแสน 4 คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก�าแพงแสน

การผลตรคอมบแนนทโปรตน เพอพฒนาเทคนคอไลซาส�าหรบ การตรวจระดบแอนตบอดตอเชอ

ไวรสโบวายไวรลไดอะเรย

4 ขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร

ผลตโปรตนไดปรมาณมาก ใชเวลาผลตสน ปลอดภยจากการระบาดของไวรสทอาจหลดรอดจากหองปฏบตการ และยงปลอดภย

กบผปฏบตงานกรณทเปนเชอทสามารถตดตอสมนษย (zoonosis) ส�าหรบไวรส BVDV ประกอบดวยโปรตนหลายชนด โดย

ล�าดบการเรยงตวของยนแสดงในภาพท 1 ซงหลายงานวจยกอนหนาไดรายงานวาโปรตน E2, Erns และ NS3 สามารถกระตน

ภมคมกนในโคทตดเชอได (Chimeno Zoth และคณะ, 2006; Pecora และคณะ, 2009; Seyfi Abad Shapouri และคณะ,

2015) จากการศกษาครงนทางทมวจยไดเลอกผลตโปรตน Erns ซงท�าหนาทเปนเปลอกหม (ภาพท 2) ในการใชเปนแอนตเจน

ในการพฒนาชดตรวจสอบโรคเนองจากโปรตนสวนนมความคลายคลงกนระหวางจโนไทปมากกวาโปรตนในสวน E2

การศกษาครงนไดเลอกผลตโปรตนจากโปรคารโอต ไดแก Escherichia coli (E. coli) ซงมอตราการเจรญเตบโตเรว

เครองมอไมซบซอน เตรยมอาหารเลยงเชอไดงาย ราคาถก และสามารถผลตโปรตนไดปรมาณมาก โดยเลอกการสงเคราะห

สายดเอนเอของยน Erns แทนการแยกจากไวรสโดยตรง และใชโปรแกรมทางชวสารสนเทศมาชวยวเคราะหส�าหรบการปรบเปลยน

โคดอนเพอลดปญหาจาก rare codon ทอาจสงผลใหการผลตโปรตนนอยลงในเซลลเจาบาน กระบวนการเปลยนแปลงรหส

โคดอนนจะไมสงผลใหกรดอะมโนเปลยนแปลงไปจากโปรตนดงเดม ยน Erns ทสงเคราะหไดจะถกแบงเปนสวนของ complete

gene, N-terminal และ C-terminal กอนทแตละสวนถกโคลนเขากบเวคเตอร (gene Cloning) แลวยายเขาสเชอ E. coli

โดยกระตนการผลตโปรตนดวยสาร isopropyl-β-D-thiogalactoside (IPTG) ทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 4 ชวโมง

ผลการทดสอบพบแถบโปรตนเปาหมายจากการตรวจสอบดวยเทคนค SDS-PAGE และยนยนผลการผลตรคอมบแนนทโปรตน

Erns โดยวธ western blot กบตวอยางซรมโคทมภมคมกนตอเชอ BVDV พบแถบโปรตนของ complete gene ขนาด 27 กโล

ดาลตน (ภาพท 3A) และ N-terminal gene ขนาด 17 กโลดาลตน (ภาพท 3B) ตามล�าดบ ในสวนของ C-terminal ไมพบ

แถบโปรตนเกดขน และไมพบปฏกรยาเกดขนในตวอยางซรมโคทไมมภมคมกนตอเชอ BVDV ในเบองตนรคอมบแนนทโปรตน

Erns สวน complete gene จะถกน�าไปใชเปนแอนตเจนส�าหรบการพฒนาชดตรวจสอบอไลซาตอไป

ภาพท 1 โครงสรางจโนมของเชอ BVDV

ภาพท 2 โครงสรางไวรส BVDV (ทมา: Tautz และคณะ, 2015)

5เรองเดน

M 1 2

35 kDa

25 kDa 27 kDa

A

ภาพท 3 การทดสอบความจ�าเพาะของรคอมบแนนทโปรตน Erns โดยวธ western blot ดวยซรมโคทมภมคมกนตอเชอ BVDV (โดยชอง M โปรตนมาตรฐาน (SMOBIO, Taiwan) และ ชองท 1 โปรตนจาก E. coli ชองท 2 ของภาพ A = complete gene และชองท 2 ของภาพ B = N-terminal)

การพฒนาชดตรวจสอบอไลซาโดยใชรคอมบแนนทโปรตน Erns แบบ indirect ELISA โดยไดวเคราะหหาความเขมขน

ของรคอมบแนนทโปรตน และการเจอจางซรมทเหมาะสมดวยการท�า Checkerboard และจากการวเคราะหผลจากตวอยาง

ซรมโคทใหผลลบจากผลการตรวจดวยชดตรวจสอบทางการคา ท�าใหไดคา cut-off จากการวดคาการดดกลนแสงท 450

นาโนเมตร เทากบ 0.099 จากการเปรยบเทยบผลการตรวจของซรมโคทเกบจากพนทจงหวดนครปฐม และกาญจนบร จ�านวน

256 ตว โดยชดตรวจสอบทพฒนาขนกบชดตรวจสอบทางการคา (BVDV Total Ab Test, IDEXX, USA) พบคาความไว

(Sensitivity) 50% คาความจ�าเพาะ (Specificity) 88.5% และคาความถกตอง 80.07% จากการเปรยบเทยบพบวาความไวใน

การตรวจสอบคอนขางต�าอาจเปนผลจากชดตรวจสอบทางการคาใชโปรตนของไวรสทงหมดท�าใหมความหลากหลายของโปรตน

สง ซงท�าใหมโอกาสเจอแอนตบอดของ BVDV ไดหลากหลายกวา แตมขอจ�ากดคออาจเกดปฏกรยาขามจากกลม pestivirus

เชน classical swine fever หรอ border disease virus แตอยางไรกตามชดตรวจสอบทไดพฒนาขนมความจ�าเพาะสงเมอ

เปรยบเทยบกบชดตรวจสอบทางการคา ซงควรมการศกษาจากจ�านวนตวอยางทเพมมากขน การศกษาการ refolding ของ

โปรตน หรอเพมการผลตโปรตนในสวนอนๆ เพมเตมในสวนโปรตนของ NS3 เพอเพมความไวในการตรวจแอนตบอดตอเชอ

BVDV ตอไป

จากผลการศกษาครงนแสดงใหเหนวาโปรตนในสวนของ Erns สามารถผลตไดจากเชอ E. coli มคณสมบตในการใช

ตรวจสอบหาแอนตบอดตอไวรส BVDV ได แมวาโปรตนในสวนนจะมคณสมบตเปน glycoprotein เบองตนชดตรวจสอบทได

พฒนาขนสามารถชวยในการยนยนการตดเชอ ซงจะลดตนทนการตรวจใหกบเกษตรกร และท�าใหสามารถเขาถงการตรวจ

วนจฉยโรค โดยขอมลการตรวจสอบทไดจะเปนขอมลส�าคญในการเฝาระวง การวางแผนและก�าหนดมาตรการควบคมโรคตอไป

17 kDa

25 kDa

15 kDa

B

M 1 2

เอกสารอางองChimeno Zoth, S., and O. Taboga. 2006. Multiple recombinant ELISA for the detection of bovine viral diarrhoea virus antibodies in cattle sera. Journal of

virological methods 138(1-2):99-108.

Kampa, J., S. Alenius, U. Emanuelson, A. Chanlun, and S. Aiumlamai. 2009. Bovine herpesvirus type 1 (BHV-1) and bovine viral diarrhoea virus (BVDV) infections

in dairy herds: self-clearance and the detection of seroconversions against a new atypical pestivirus. Veterinary journal (London, England : 1997)

182(2):223-230.

Pecora, A., M. S. Perez Aguirreburualde, A. Ostachuk, D. Rodriguez, C. Seki, M. S. Levy, D Bochoeyer, M. J. Dus Santos, and A. Wigdorovitz. 2009. Development

and validation of an ELISA for quantitation of bovine viral diarrhea virus antigen in the critical stages of vaccine production. Journal of virological

methods 162(1-2):170-178.

Seyfi Abad Shapouri, M. R., M. Ekhtelat, M. Ghorbanpoor Najaf Abadi, M. Lotfi, and M. Rashno. 2016. Production of monoclonal antibody against recombinant

NS3 protein of bovine viral diarrhea virus (NADL strain). Veterinary research forum : an international quarterly journal 7(3):247-253.

Stahl, K., J. Kampa, S. Alenius, A. Persson Wadman, C. Baule, S. Aiumlamai, and S. Belak. 2007. Natural infection of cattle with an atypical 'HoBi'-like pestivirus-

-implications for BVD control and for the safety of biological products. Veterinary research 38(3):517-523.

Tautz, N., B. A. Tews, and G. Meyers. 2015. Chapter Two - The Molecular Biology of Pestiviruses..In: M. Kielian, K. Maramorosch and T. C. Mettenleiter, editors,

Advances in Virus Research No. 93. Academic Press. p. 47-160.

6 ขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร 7เรองนาร 6 76 ขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร6

สกรรณ สงขวรรณะ เลขาธการสมาพนธเกษตรปลอดภย

เรองของพาราควอต

ประเดนรอนทเกดขอถกเถยงในแวดวงการเกษตรของไทย ทงฝ ายผ สนบสนนให ยกเลกการใช และ ฝายคดคาน เมอคณะกรรมการวตถอนตรายมมตดวยคะแนน16ตอ5เสยงไมยกเลกการใชสารเคมเกษตร 3 ชนด ไดแก ‘สารพาราควอต คลอรไพรฟอส และ ไกลโฟเซต ในพช 6 ชนด ไดแก ยางพารา ปาลม มนส�าปะหลง ออย ขาวโพด และไมผลทขนทะเบยน โดยจะพจารณาเรองนอกครงใน 2 ปขางหนา เวนแตสามารถหาสารเคมชนดอนทเหมาะสมมาทดแทนได

พาราควอต คออะไร

พาราควอต เปนสารก�าจดวชพชชนดหนงทมประสทธภาพสงในการปราบวชพช ส�าหรบประเทศไทย พาราควอต

เปนทรจกในชอการคาวา ‘กรมมอกโซน’ (Grammoxone) และถอเปนยาฆาหญาทเกษตรกรไทยนยมใชมากทสด

เนองจากราคาไมแพงและไมจ�าเปนตองใชในปรมาณมาก แตเหนผลในการปราบวชพชไดอยางมประสทธภาพ เปนสารเคม

ประเภทเผาไหม โดยออกฤทธหยดยงการเตบโตของเซลลวชพชเฉพาะสวนทเปนสเขยว จงท�าลายการสงเคราะหแสงของ

ใบพช เมอฉดพนไปโดนสวนทเปนใบสเขยวท�าใหวชพชแหงเหยวและตายภายในเวลาแค 1-2 ชวโมง โดยไมแพรกระจายเขาส

ระบบรากและโคนตน สามารถใชไดกบพชผลหลายชนด โดยเฉพาะในพชไรหรอพชอตสาหกรรมตางๆ เชน ออย

มนส�าปะหลง ปาลม ยางพารา เกษตรกรใชกนมานานจนปจจบนอาจเรยกไดวาเปนยาสามญประจ�าฟารม เพราะยงไมม

สารเคมตวอนๆ ทใชทดแทนพาราควอตไดอยางมประสทธภาพ เนองจากสารก�าจดวชพชหรอยาฆาหญาสวนมาก

มกเปนยาดดซมทมผลกระทบตอพชประธานหรอพชหลก หรอเปนชนดทเลอกท�าลายโดยบางตวจะเลอกท�าลายเฉพาะพช

ใบกวาง ท�าใหสารก�าจดวชพชชนดอนๆ ยงไมสามารถตอบโจทยเกษตรกรไดดเทาทควร

ท�าไมประเทศไทยตองหามหรอไมหามใชพาราควอต

ในสวนของการเสนอใหมการยกเลกการใชสารเคมทง 3 ชนดในประเทศไทย เกดขนเมอประมาณ 2-3 ปทผานมา โดย

ฝายผเสนอตองการใหยกเลกการใชพาราควอต คลอรไพรฟอส และจ�ากดการใชไกลโฟเซต โดยใหเหตผลวาเปนสารเคมทม

ความเสยงสงทง 3 ชนด ซงสงผลกระทบตอสขภาพและสงแวดลอมจากการใชสารเคมเหลาน ปจจบนมอยางนอย 51 ประเทศ

ทวโลกทไมอนญาตใหใชสารพาราควอต จงเหนวาประเทศไทยควรยกเลกการใชสารเคมดงกลาวในภาคการเกษตร

อยางไรกตามผลจากการลงมตของคณะกรรมการวตถอนตราย เมอวนท 14 กมภาพนธ 2562 ทผานมา ผลการ

ลงมตไดยนยนตามมตเดมของวนท 23 พฤษภาคม 2561 ใหจ�ากดการใชสารพาราควอต ไกลโฟเซต และคลอรไพรฟอส

ในพชเศรษฐกจหลกของไทยทง 6 ชนด โดยจะมการพจารณาเรองนกนอกครงใน 2 ปขางหนา เนองจากความจ�าเปนของ

ฝายเกษตรกรทยงคงตองใช เพราะหากท�าการยกเลกสารเคมเหลานในทนท เกษตรกรจะไดรบผลกระทบโดยตรง เนองจาก

ยงไมมสารเคมชนดอนมาทดแทนสารพาราควอตไดอยางมประสทธภาพในขณะน

6 ขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร 7เรองนาร6 77เรองนาร 77เรองนาร 7

ท�าไมประเทศไทยถงยงตองใชพาราควอต

ประเทศไทยมพนทดานการเกษตรอยประมาณ 150 ลานไร โดยพนทสวนใหญสามารถท�าการเกษตรไดตลอดทงป

พชส�าคญหลายชนดเปนพชทใชในภาคอตสาหกรรม แตมกพบปญหาในเรองของวชพชทสงผลกระทบตอผลผลตของเกษตรกร

ท�าใหการใชสารเคมในการก�าจดวชพชยงมความจ�าเปนตอภาคการเกษตรของประเทศไทย การก�าจดวชพชดวยการใชแรงงาน

หรอเครองมอตางๆ ยงมขอจ�ากดในเรองของตนทนการผลตทเพมขน ซงเปนปญหาทสงผลใหเกษตรกรสวนใหญยงม

ความจ�าเปนในการใชสารเคมเพอก�าจดวชพช โดยเฉพาะการใชสารพาราควอต และไกลโฟเซต โดยเกษตรกรสามารถใช

“พาราควอต” ฉดพนเพอก�าจดวชพชลงไปในแปลงปลกพชไดโดยไมมผลกระทบตอพชประธาน เนองจากสารชนดนจะออกฤทธ

กบวชพชในสวนทเปนสเขยว โดยไมแพรกระจายเขาสระบบรากและโคนตน เกษตรกรสามารถระมดระวงการฉดพน

ไมใหถกกบพชทมใบสเขยวท�าใหปลอดภยตอพชประธานไดมากกวา ส�าหรบ “ไกลโฟเซต” หากฉดพนไกลโฟเซตเขาไปใน

แปลงทมพชประธานโดยตรงกจะสงผลกระทบใหพชชะงกการเจรญเตบโต ตายหรอแคระแกรน เนองจากไกลโฟเซตเมอ

ท�าการฉดพนสารเคมถกจะดดซมเขาทางใบ และแพรกระจายเขาสระบบรากและโคนตนท�าใหวชพชตายทงตน จงเหมาะท

จะฉดพนเพอก�าจดวชพชขามปตางๆ หรอวชพชทเปนหวใตดน โดยเกษตรกรมกจะใชไกลโฟเซตเฉพาะแปลงทไมมพชประธาน

เปนหลก แตเกษตรกรสามารถใชพาราควอตก�าจดวชพชในแปลงทมพชประธานรวมอยได แมสารเคมทง 2 ชนดจะมเงอนไข

ของการใชกบพชทแตกตางกน แตเกษตรกรสวนใหญจะทราบวาสารเคมแตละตวควรใชกบวชพชชนดใด สารเคมตวใดท

ตอบโจทยเกษตรกรไดอยางไร และควรใชสารเคมชนดไหนในเวลาใด และจากประเดนการเสนอใหมการยกเลกการใช

พาราควอต คลอรไพรฟอส และจ�ากดการใชไกลโฟเชตในประเทศไทยนน เกษตรกรจะไดรบผลกระทบโดยตรงหากมการ

ยกเลกการใชสารพาราควอตในทนท แมวาเกษตรกรจะยงสามารถใชไกลโฟเซตตอไปไดกตาม เนองจากไกลโฟเซตไมสามารถ

ใชแทนพาราควอตไดอยางเตมประสทธภาพ แตเกษตรกรสามารถใชพาราควอตฉดพนแทนไกลโฟเซตได เชน เกษตรกร

เคยใชไกลโฟเซต 1 ครง อาจจะตองใชพาราควอตฉดพนซ�า 2-3 ครง แตยงคงสามารถก�าจดวชพชได แตถามการยกเลก

การใชพาราควอตและยงไมมสารชนดอนเขามาทดแทนไดอยางเหมาะสม กจะเกดปญหากบเกษตรกรทจะไมสามารถควบคม

และดแลรกษาพชใหเจรญเตบโตไดตามเงอนไขเวลาของพชนนๆ แมจะมการยนขอเสนอในการน�ากลโฟซเนตเขามาทดแทน

การใชพาราควอตแตดวยราคาทสงกวาประมาณ 5 เทา ท�าใหปญหายงไมไดรบแนวทางการแกไขทถกตอง และจะสง

ผลกระทบตอเกษตรกรในเรองของตนทนทเพมสงขนในทนทเชนกน

แนวทางและมาตรการการแกปญหาการยกเลกการใชสารเคมทง 3 ชนด

ในขณะทยงไมมสารเคมหรอวธทดแทนอนๆ ทเหมาะสม หากพบสารเคมทมประสทธภาพทดเทยม สามารถชวยให

เกษตรกรมทางออกทดในการแกปญหา มการจดอบรมใหความรกบเกษตรกร เพอเปลยนถายในเรองความเคยชนเกาๆ จน

สามารถใชนวตกรรมหรอเครองมอตางๆ เขามาทดเเทนไดกจะเปนประโยชนกบเกษตรกร เมอคณะกรรมการวตถอนตราย

เหนสมควรแลววาไมมผลกระทบตอเกษตรกรสามารถน�ามาใชทดเเทนไดจรง ทางคณะกรรมการวตถอนตรายกสามารถมมต

ใหยกเลกการใชได และเมอประเทศไทยไดรบทางออกทเหมาะสมมสารเคมตวอนหรอวธการทเขามาทดเเทนได เกษตรกรก

จะหนไปใชวธทดกวาโดยไมจ�าเปนตองมการเสนอใหยกเลกการใชสารเคมดงกลาว เวนแตการเสนอใหมการยกเลกการใชใน

ครงนยงไมมแนวทางหรอสารเคมชนดอนทมาทดแทนไดอยางเหมาะสม แมจะมการเสนอใหน�า “กลโฟซเนต” เขามาทดแทน

การใชพาราควอตกตาม แตดวยราคาทสงกวาประมาณ 5 เทา สงผลใหเกดการคดคานจากกลมเกษตรกร เนองจากสง

ผลกระทบโดยตรงตอเกษตรกรในเรองของตนทนการผลตทจะเพมสงขนตามไปดวย

8 ขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร 9เรองนาร 8 9

ทงนกรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดรบมอบหมายใหมการจดท�าแผนปฏบตการจ�ากดการใช

สารเคมทง 3 ชนด ซงคณะกรรมการวตถอนตรายไดมมตเหนชอบใน 6 มาตรการจ�ากดการใช (ศนยขอมลขาวสาร

อเลกทรอนกสของราชการ กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2562) ไดแก การออกกฎหมาย การวจยสาร

หรอวธทดแทน การศกษาผลกระทบ การสรางการรบร การสรางระบบฐานขอมล และการฝกอบรม ทงนกรมวชาการเกษตร

ไดเสนอประกาศกระทรวงเกษตรจ�านวน 5 ฉบบ ซงมสาระส�าคญเกยวกบมาตรการดงกลาว โดยภายหลงประกาศทง 5 ฉบบ

จะมผลบงคบใชทตองปฏบตตามมาตรการจ�ากดการใช ดงน

การออกกฎหมาย ไดแก 1) เกษตรกรผใชทตองผานการอบรมและผานการทดสอบขอเขยนตามหลกสตรก�าหนด และ

การซอวตถอนตรายทง 3 ชนด ตองผานการอบรมหรอผานการทดสอบ พรอมทงแสดงหลกฐานชนดพชทปลก และพนท

ปลก 2) ผรบจางพนตองผานหลกสตรการพนวตถอนตรายทง 3 ชนด ทงภาคทฤษฎและภาคปฏบตและตองมใบอนญาต

รบจางพน รวมทงไมสามารถซอวตถอนตรายทง 3 ชนดนได หากไมเปนเกษตรกรผปลกพชตามทก�าหนดใหใช 3) ผขายวตถ

อนตรายตองขออนญาตมไวครอบครองเพอขาย โดยระบชอวตถอนตรายทง 3 ชนดในใบอนญาตดวย ตองผานหลกสตรการ

อบรมผขายวตถอนตราย แจงปรมาณการขายและสตอกวตถอนตรายทง 3 ชนด และตองขายวตถอนตรายทง 3 ชนด

ใหเฉพาะเกษตรกรทแสดงบตรผานการอบรมหรอผานการทดสอบ พรอมทงแสดงหลกฐานชนดพชทปลกพรอมพนทปลก

จดท�าปายแสดงขอความวตถอนตรายทจ�ากดการใชและจดวางแยกจากวตถอนตรายชนดอน 4) ผน�าเขา/ผผลตตองแจง

ปรมาณการน�าเขาหรอผลต และสตอกสนคาของวตถอนตรายทง 3 ชนด ภายในวนถดจากทมการน�าเขาหรอผลต 5) ผใหญบาน/

ก�านน/ปลดองคการบรหารสวนต�าบล ไดรบการแตงตงอบรมเปนพนกงานเจาหนาทตามพระราชบญญตวตถอนตราย

พ.ศ. 2535 เพอตรวจสอบความเปนอนตรายของวตถทง 3 ชนด ในพนทรบผดชอบ นอกจากนตามกฎหมายยงไดก�าหนดพช

ทอนญาตใหใชวตถอนตรายทง 3 ชนดได โดยพาราควอต และไกลโฟเซตใชเฉพาะการก�าจดวชพชในการปลกออย ยางพารา

ปาลมน�ามน มนส�าปะหลง ขาวโพด และไมผล สวนคลอรไพรฟอส ใหใชเฉพาะก�าจดแมลงในไมดอก พชไร และก�าจด

หนอนเจาะล�าตนในไมผล ส�าหรบพนทหามใชวตถอนตรายทง 3 ชนด ไดแก พนทปลกพชผกหรอพชสมนไพร พนทตนน�า

และพนทสาธารณะ

8 ขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร 9เรองนาร8 9

อยางไรกตามมขอยกเวนส�าหรบหนวยงานราชการ เชน การรถไฟแหงประเทศไทย กรมทางหลวง และกรมทางหลวง

ชนบท ทมความจ�าเปนตองใชในการก�าจดวชพชขางทางรถไฟและรมถนน โดยตองขออนญาตโดยตรงจากกรมวชาการเกษตร

ส�าหรบฉลากตองมขอความดงน วตถอนตรายจ�ากดการใช หามใชวตถอนตรายในพนทปลกพชผกหรอพชสมนไพร

พนทตนน�าและพนทสาธารณะ ผใชวตถอนตรายตองปองกนไมใหวตถอนตรายแพรกระจายไปยงพนทอน

การวจยสารวธทดแทน ไดแก โครงการศกษาวธการจดการวชพชแบบผสมผสานเพอลดการใชสารไกลโฟเซตและ

พาราควอตในออย มนส�าปะหลง ปาลมน�ามน ยางพารา และไมผล โครงการศกษาและทดสอบการใชสารเคมทดแทน

สารคลอรไพรฟอส เพอการผลตไมดอก พชไร และไมผล

การศกษาผลกระทบ ไดแก โครงการเฝาระวงและตดตามผลกระทบจากการใชวตถอนตรายพาราควอต โครงการ

ผลตพชผกปลอดภยแบบครบวงจร

10 ขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร10

สรางการรบรเกยวกบมาตรการจ�ากดการใชผานสอมวลชน สอออนไลน คลปวดโอ เฟซบก หอกระจายขาว

ศนยเรยนรการเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร (ศพก.) และผานการประชมกรรมการจงหวดของกระทรวงมหาดไทย

ระบบฐานขอมลสรางเวบแอปพลเคชนทท�างานรวมกบฐานขอมล ในการบนทกขอมลการน�าเขา การผลต และจ�าหนาย

เพอทราบเสนทางและความเคลอนไหวของวตถอนตรายทงระบบ รวมทงวตถอนตรายทง 3 ชนด

แผนบรการฝกอบรม จดท�าหลกสตรอบรมส�าหรบเกษตรกรและผรบจางพนสาร จดท�าหลกสตรส�าหรบพนกงาน

และเจาหนาท เกยวกบมาตรการการจ�ากดการใชและบทบาทหนาทของพนกงานเจาหนาท ตามพระราชบญญตวตถอนตราย

พ.ศ. 2535 โดยอบรมผานระบบวดโอคอนเฟอเรนซ สรางวทยากร เจาหนาทจากกรมวชาการเกษตรกรมสงเสรมการเกษตร

การยางแหงประเทศไทย ส�านกงานคณะกรรมการออยและน�าตาล และภาคเอกชน เพอไปอบรมเกษตรกร และผรบจาง

พนสาร ใหใชวตถอนตรายไดอยางมประสทธภาพและปลอดภย

11เรองนาร 11

เอกสารอางองศนยขอมลขาวสารอเลกทรอนกสของราชการ กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและ

สหกรณ. 2562. มาตรการจ�ากดการใช 3 สารกบผทเกยวของ.

แหลงทมา: http://www.oic.go.th/INFOCENTER2/245/#infoma,

24 มถนายน 2562.

สรป

จากกรณดงกลาวขางตนในนามของเกษตรกร ประเดนความขดแยงทเกดขนในการเสนอใหมการยกเลกการใช

สารเคมทง 3 ชนด ไมใชสงทบอกไดวาเกษตรกรจะพฒนาขนไดจากเดม เเตสงทจะพฒนาไดคอการเรยนรทจะใชเครองมอ

หรอสารเคมทมความปลอดภยมากกวา และไมเปนการผลกภาระเรองของตนทนการผลตทสงขนมายงเกษตรกรในการน�า

สารเคมตวใหมทมราคาสงกวาหรอราคาทดเทยมกนมาใช แตพอใชไป 10 ป หรอ 20 ป แลวหมดลขสทธ กยกประเดนเรอง

ของความเปนอนตรายกลบขนมา สดทายผลกคอเรองของการท�าธรกจเคมเกษตร และเมอไรทสารเคมชนดไหนมมลคาสงก

จะถกเอาออกไปจากตลาดเพอทจะท�าใหเกดสวนแบงไปในอกกลมหนง ซงการทจะน�าสารเคมใดๆ มาทดแทน จะตองเปน

ไปตามหลกเกณฑทถกก�าหนดไว ราคาทไมแพง มความปลอดภยทงเกษตรกร สภาพแวดลอม ผลผลต เเละนเวศวทยาตางๆ

รวมไปถงผบรโภคดวยจงจะถกตองเหมาะสม มแนวทางการแกปญหาทเกษตรกรสามารถเขาถงได สรางการรบรใหกบ

เกษตรกรในการจดการพชแตละชนดไดอยางถกตองกจะท�าใหเกษตรกรเลกใชสารเคมทง 3 ชนดได โดยไมจ�าเปนตองเสนอ

ใหมการยกเลกการใช หรอแมแตสารเคมตวอนๆ เพราะสารเคมทกตวมพษหากใชอยางไมถกตอง ซงประเดนทส�าคญทสด

ของเรองนคอ แลวจะมวธการอยางไรทเกษตรกรสามารถทจะเรยนรและใชสารเคมอยางถกตองและมประสทธภาพ ปลอดภย

กบการประกอบอาชพเกษตรกรรมมากทสด ซงนาจะเปนประเดนใหญมากกวาการทจะหามหรอไมหามการใชสารเคม

เหลาน

12 ขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร1212

ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร ไดมการเรยนการสอน

วชาปฏบตการชววทยาโมเลกลและชววทยาของเซลล

ตงแตป 2544 เปนตนมา เนอหาในภาพรวมของวชาเปน

การสอนเพอใหผเรยนเรยนรเทคนคดานอณชววทยาตลอด

กระบวนการ โดยใชโมเดลศกษาในแบคทเรย ไดแก การเลยง

เซลล การตด ตอ ยนเปาหมาย การถายยน การคดเลอกโคลน

ในระดบดเอนเอ และโปรตน การสกดและแยกโปรตน

เปาหมายบรสทธ รวมทงศกษาการท�างานของโปรตน ซงม

จดประสงค เพอใหผเรยนมความเขาใจพนฐานเทคนคทาง

ดานอณชววทยา และสามารถน�าหลกทฤษฎ มาประกอบใช

ในภาคปฏบต และน�าไปประยกตใชใหเขากบงานทดลองของ

ตนเองตอไป ซงเปนวชาทเปนพนฐานส�าคญทจะกอใหเกด

ความเขาใจศาสตรดานเทคโนโลยชวภาพ เพอใชเปนพนฐาน

ส�าคญในการพฒนาเทคนคชนสงทเกยวของหรอตอเนองกบ

ศาสตรสาขาเกษตรได จดเดนของวชานนอกจากมเนอหา

และโมเดลการสอนททนสมยแลว ยงจดการสอนภาคทฤษฎ

และลงมอปฏบตอยางตอเนอง 4 สปดาห ใชเวลาสอนในชวง

ระหวางปดภาคการศกษาในแตละภาคการศกษา ซงปน

อยระหวางวนท 4 มถนายน - 2 กรกฎาคม พ.ศ. 2562

วชานยงเปดกวางใหนสต นกศกษา ผทสนใจ สามารถเขารวม

เรยนและฝกอบรมดวย โดยตงแตป 2544 - ปจจบน

มผเขาเรยนและอบรมแลวมากกวา 400 คน

การเรยนอยในหองปฏบตการขนาดใหญขนาด 200

ตารางเมตร ตงอยทอาคารปฏบตการวจยเทคโนโลยชวภาพ

หยบขาวมาเลา

อบรมเชงปฏบตการชววทยาโมเลกล และชววทยาของเซลล

13หยบขาวมาเลา 1313

ทางการเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต

ก�าแพงแสน มอปกรณการสอนทเพยงพอ เพอใหมโอกาสได

ทดลองปฏบตจรง สามารถรองรบผเรยนไดถง 40 คน

ในปน มผเขารวมเรยนและอบรม 22 คน ไดแก

นสตจากภาควชาตางๆ 17 คน

ในมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

นกศกษาจากมหาวทยาลยแมโจ 1 คน

อาจารยจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร 2 คน

บคลากรจากกรมวชาการเกษตร 2 คน

วชาปฏบตการชววทยาโมเลกลและชววทยาของ

เซลล นบเปนวชาตนแบบทกอใหเกดการเรยนการสอน

เชงบรณาการอยางแทจรง ซงตอบสนองตอวสยทศนของ

ศนย เทคโนโลย ช วภาพเกษตร ทต อ งการจะสร า ง

ความแขงแกรงทางวชาการของสาขาเทคโนโลยชวภาพ

เกษตรโดยอาศยความเขมแขงของศาสตรสาขาเกษตร

และสาขาทเกยวของจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตรและ

จากสถาบนรวมโครงการดงทไดกลาวมาแลว

14 ขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร1414

ขาวกจกรรม

14 พฤษภาคม 2562 ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จดสมมนาวชาการ เรอง "Dynamic miRNA-phasiRNA

pathways innon-model plants" โดยม Professor Rui Xia จาก College of Horticulture South China Agricultural

University ประเทศจน เปนวทยากรบรรยาย ณ หอง A-106 ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วทยาเขตก�าแพงแสน จงหวดนครปฐม มคณาจารย นกวจย นสต และผสนใจ จากภาครฐและเอกชน เขารวมฟงบรรยาย

จ�านวน 33 คน

28 เมษายน - 2 พฤษภาคม 2562 ศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร และคณะศลปศาสตรและวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

รวมเปนเจาภาพในการจดการอบรมโปรแกรมเสรม วชาเทคนคปฏบตการพนฐานทางวทยาศาสตร 1 ใหกบนกเรยนทนพฒนา

และสงเสรมผมความสามารถพเศษทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย (ทน พสวท.) ระดบมธยมศกษาปท 4 ประจ�าป 2562

ทไดรบการคดเลอกจากสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย กระทรวงศกษาธการ (สสวท.) จ�านวน 17 คน

ณ หองปฏบตการกลาง ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร โดยม ดร.จฑาเทพ วชระไชยคปต ผชวยผอ�านวยการศนยฯ

เปนผประสานงาน ในการจดฝกอบรม ณ ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก�าแพงแสน

15ขาวกจกรรม 1515

17 พฤษภาคม 2562 ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สมมนาเชงปฏบตการ เรอง "Principle of Realtime

PCR-Basic Detection and Applications" โดยม คณปกรณ เพงอนทร Product Specialist จากบรษท ธระเทรดดง

จ�ากด เปนวทยากรบรรยาย ณ หอง A-420 ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก�าแพงแสน

จงหวดนครปฐม โดยมคณาจารย นกวจย นสต และผสนใจ จากภาครฐและเอกชน เขารวมฟงบรรยาย จ�านวน 52 คน

17 พฤษภาคม 2562 ดร.พงศเทพ อครธนกล ผอ�านวยการศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เปนวทยากรบรรยาย

พเศษ เรอง "ศนยความเปนเลศในภมทศนงานวจยของประเทศ" ในการประชมเครอขายมหาวทยาลยยงยนแหงประเทศไทย :

SUN Thailand (สญจร) ครงท 2/2562 ณ คณะศลปศาสตรและวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต

ก�าแพงแสน จงหวดนครปฐม โดยม อธการบดสมาชกในเครอขายมหาวทยาลยยงยนแหงประเทศไทย จ�านวน 31 สถาบน

รวมฟงบรรยาย จ�านวน 43 คน

4 มถนายน - 2 กรกฎาคม 2562 ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร และหลกสตรสหวทยาการบณฑตศกษา สาขาเทคโนโลยชวภาพเกษตร

จดชนเรยนรายวชา 01555551 ปฏบตการชววทยาโมเลกลและชววทยาของเซลล (Molecular and Cellular Biology

Laboratory) ณ หองปฏบตการกลาง A-104 ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก�าแพงแสน

จงหวดนครปฐม เพอใหนสตนกศกษาของสถาบนเครอขายศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร และผสนใจอนๆ

ไดมพนฐานความรดานอณชววทยาและนวชวศาสตร โดยการลงมอปฏบตในทกขนตอน ซงมนสตสาขาตางๆ และ

อาจารยของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร 19 คน มหาวทยาลยแมโจ 1 คน และบคลากรจากกรมวชาการเกษตร 2 คน

รวมเรยนในชนเรยนดงกลาว