บทท 1 บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ปจจบนการพฒนาดานเทคโนโลย และคอมพวเตอร ทาใหเกดนวตกรรมใหมทางการสอสารทสามารถเชอมโยงสงคมตางๆ ทกมมโลกใหเขามาใกลชดกนมากขนอยางไมเคยปรากฏมากอน และไดผลกดนทกสงคมโลกใหเขาสยคใหมทางวฒนธรรม ซงทาใหเกดการเปลยนแปลงครงใหญของโลกตามมาอยางรวดเรวหรอทรจกกนในคาวา"โลกาภวตน" (Globalization) การเปลยนแปลงของโลกในยคนมผลสาคญททาใหเกดความสบสนอลหมานทางความคด ซงมนษยจาตองเผชญกบสงเปลยนแปลงทางวฒนธรรมทรวดเรว และรนแรง อนเปนการชนาความคดเฉพาะบคคลจนกลายเปนการชนาทางวฒนธรรม และสงผลตอการเปลยนแปลงปทส ฐานทางสงคม (Social Norm) ในทสดสงคมจะมสภาพไรกฎเกณฑ (Anomie) ไปอยางงายดาย ยากตอการควบคมผลกระทบ และการแกไขปญหาทจะตามมาในภายหลง การเปลยนแปลงในลกษณะดงกลาว เปนอนตราย และคกคามตอทกสงคมในโลกโดยเฉพาะอยางยงสงคมทปราศจากภมคมกนทดเพยงพอ ซงมกเปนสงคมทตองการการเปลยนแปลงไปสสงใหมทคดวาดกวา หรอเปนความเจรญกาวหนาในสงคม อนเกดจากความตองการความคาดหวงของผคนในสงคมนนๆ ตามอยางสงคมทเรยกตนเองวาพฒนาแลว โดยเฉพาะประเทศทกาลงพฒนา เชน ประเทศไทย เชนเดยวกบการไหลของวฒนธรรมตะวนตก และของชนชาตอนๆ ในประเทศไทยตลอดหลายปทผานมา ดวยการรบเอาคานยมใหมๆ มาโดยไมระมดระวง โดยถกสอดแทรกและแพร จากสอสงพมพ โทรทศน และอนๆ หรอแมแตในโลกไซเบอร (Cyberworlds) แกบคคลโดยทวไปอยางไมเจาะจง ซงสงเหลานมผลตอทศนคตของคนไทย โดยเฉพาะตอระบบคดทเปนภยรายแรงตอสถาบนหลก และความมนคงของชาต ทงในปจจบนและอนาคต การปองกนและการแกไขใดๆ ทเกยวของจาเปนตองมงไปทการสรางภมคมกนในกระบวนคดของมนษย ใหเกดการคดอยางมระบบ รจกวเคราะห มวจารณญาณ ตระหนกไดวาสงทเขามากระทบนนมองคประกอบอยางไร และแตละองคประกอบนน เกยวของกบเราในดานใดบาง และจะสงผลกระทบตอตวเรา และสงคมอยางไร  

2

ดงนนการคดเปนพนฐานทางสตปญญาและสรางความร ความเขาใจทแสดงออกทางการพด และการกระทา การคดชวยใหคนสามารถปรบปรงสงทมอยเดมใหดขนและสรางความรใหมอยางไมมทสนสด โดยการเชอมโยงประสบการณใหมเขากบประสบการณทมอย การคดยงเปนพนฐานของการตดสนใจทอาศยขอมล ความรประสบการณเปนองคประกอบของการตดสนใจเพอพจารณาวาสงใดเหมาะสมทสด การคดสามารถสรางสรรคพลงการเปลยนแปลง ทาใหการคดประสบความสาเรจในการทางานและสรางความสามารถทางการแขงขนในสงคมแหงการเรยนรโดยเฉพาะในยคขอมลขาวสารในปจจบน (อญชล ไสยวรรณ , 2548, หนา 1) การสรางกระบวนการคด จงมความสาคญอยางหลกเลยงไมได ดงจะเหนไดจากนโยบายดานการศกษาของประเทศไทยปจจบน ซงไดประกาศใชมาตรฐานการศกษาขนพนฐาน เมอ 15 พ.ย. 2548 โดย กาหนดตวบงชมาตรฐานการศกษาขนพนฐาน ในมาตรฐานท 4 (มความสามารถในการคดวเคราะห สงเคราะห มวจารณญาณ มความคดสรางสรรค คดไตรตรอง และมวสยทศน) (สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2550, หนา 34 - 47) ประกอบดวย 1. สามารถจาแนกประเภทขอมล เปรยบเทยบ และมความคดรวบยอด 2. สามารถประเมนคาความนาเชอถอของขอมล รจกพจารณา ขอด-ขอเสย, ความถก-ผด, ระบสาเหต-ผล, คนหาคาตอบเลอกวธ และมปฏภาณในการแกปญหาและตดสนใจไดอยางสนต และมความถกตองเหมาะสม 3. มความคดรเรม มจนตนาการ สามารถคาดการณและกาหนดเปาหมายได และตามความมงหมาย พ.ร.บ. การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และแกไขเพมเตม พ.ศ. 2545 โดยสรปกลาวคอ เพอใหคนไทยมความสขกาย สขใจ มสตปญญา ความร และมคณธรรมและวฒนธรรมในการดารงชวต สามารถอยรวมกบผอนๆไดอยางมความสข (มาตรา6) โดยตองปลกฝงจตสานกทถกตองเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมากษตรยทรงเปนประมข รจกรกษาสทธ หนาท เสรภาพ ความเคารพกฎหมาย ความเสมอภาค และศกดศรความเปนมนษย มความภาคภมใจในความเปนไทย รจกรกษาผลประโยชนสวนรวม และของประเทศ รวมทงสงเสรมศาสนา ศลปวฒนธรรม การกฬา ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทย และความรอนเปนสากล ตลอดจน อนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม มความสามารถในการประกอบอาชพ รจกพงตนเอง มความรเรมสรางสรรค ใฝร และเรยนรดวยตนเองอยางตอเนอง (มาตรา 7) (สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2550, หนา 3 - 4) ซงการจดการศกษาตองยดหลกวาผเรยนทกคน มความสามารถเรยนร พฒนาตนเองไดและถอวาผเรยนมความสาคญทสด กระบวนการจดการศกษาตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมศกยภาพ และจดกระบวนการเรยนรผสมผสานสาระความรดานตาง ๆ อยางไดสดสวนสมดลกนรวมทงปลกฝงคณธรรมคานยมทดงามและคณลกษณะอนพงประสงค (สานกงานคณะกรรมการขาราชการคร, 2542, หนา 12 – 13) จากพระราชบญญตการศกษาแหงชาต ดงกลาวม

3

ผลทาใหครผสอนตองเปลยนบทบาทของตนเองมาเปนการจดการเรยนรทถอผเรยนเปนสาคญ (ทศนา แขมมณ, 2545, หนา 113) เพอใหสอดคลองและเปนไปตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต ไดกาหนดใหครผสอนจะตองเปลยนแปลงบทบาทจาก เปนผชนา ผถายทอดความร ไปเปนผชวยเหลอ สงเสรมผเรยน ในการแสวงหาความรจากสอ และแหลงการเรยนรตาง ๆ และใหขอมลทถกตองแกผเรยน เพอนาขอมลเหลานนไปสรางสรรคเปนความรของตน ฉะนนครจาเปนทจะตองพฒนาศกยภาพของตนเอง เพอใหทนตอการเปลยนแปลงและสอดรบกบแนวทางการจดการเรยนรแนวใหม ซงในการจดกจกรรมการเรยนรของครผสอน กจกรรมทสาคญอกขนตอนหนง คอ การพฒนาแผนการจดการเรยนร เพราะแผนการจดการเรยนร เปนเครองมอทสาคญทจะทาใหผ เ ร ย น เ ก ด คณลก ษณะอนพ ง ป ร ะส งค ต าม ท จ ดหม า ย ขอ งหลก ส ต ร ก า หนด ไ ว ( กระทรวงศกษาธการ , 2545, หนา 21) ซงในปจจบนครบางสวนยงประสบปญหาการสอนตามแนวทางของการปฏรปการเรยนร ซงตองอาศยเทคนคและการฝกฝนทกษะในการสอน เนองจากการจดกจกรรมการเรยนรสวนใหญครผสอนไดใชหนงสอตาราเรยนเปนหลกในการสอนมการแยกเนอหาเปนตอน ๆ ขาดการบรณาการในเนอหา นอกจากนน ครผสอนขาดทกษะการใชกระบวนการทาใหนกเรยนไมมทกษะการอาน การเขยน การคดวเคราะห สงเคราะห และการเชอมโยงหาความสมพนธเชงเหตผล ทาใหผลการเรยนรตากวาเปาหมายทกาหนด โดยเฉพาะทกษะดานการคดวเคราะหเกยวการการใชทกษะชวตในการดาเนนชวตในสงคม ซง Bloom ( อางใน ทศนา แขมมณ และคณะ, 2540, หนา 1) ไดจดลาดบความคดออกเปน 6 ขน ไดแก ขนความร ความเขาใจ ขนนาไปใช ขนวเคราะห ขนสงเคราะห ขนประเมนคา และสมศกด สนธระเวชญ (2544, หนา 20-30) ไดกลาวถงการพฒนาการคดทมผเสนอกระบวนการเรยนรททาใหเกดแนวทางในการพฒนาทกษะการคด เชน การใชเทคนคหมวก 6 ใบ ในการพฒนาทกษะการคด การระดมพลงสมอง การสรางภาพในความคด ผงแสดงเหตผล แผนทความคด การพฒนาความคดโดยการใชโปรแกรมสาเรจรป เทคนคคาถาม 5W1H เปนตน ซงครผสอนสามารถนามาเปนแนวทางในการสอนการคดวเคราะหได โรงเรยนลาปางกลยาณ จดการศกษาระดบมธยมศกษา เปนโรงเรยนแกนนาในมาใชหลกสตรแกนกลางพทธศกราช 2551 นอกจากนน มการจดทาหลกสตรโดยการกาหนดวสยทศน พนธกจ เปาหมาย เพอใหการจดการจดการศกษามคณภาพและเกดประสทธผลตามมาตรฐานการศกษาของชาตซงสอดคลองกบแนวคดในการจดหลกสตรการศกษาขนพนฐานทมงพฒนาคนใหมทกษะการคด การใชสตปญญา เพอใหเกดความสมดลทงทางจตใจ รางกาย สตปญญาและสงคม สามารถพงตนเองได รวมมอกบผอนอยางสรางสรรค พฒนาสงคมและสงแวดลอมรวมทงมงใหผเรยนสามารถใชความรทได จากการศกษามาสรางประโยชนใหแกสวนรวมท งในระดบ

4

ครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาตและโลก (กรมวชาการ, 2544, หนา 4) วธการหนงทจะชวยพฒนาสามารถพฒนาใหนกเรยนโรงเรยนลาปางกลยาณ มทกษะการคด การใชสตปญญา วเคราะห สงเคราะห คอการใชคาถามของคร เนองจากการใชคาถามในการจดการเรยนร เปนสงทครทกคนสามารถทาได ซงสอดคลองกบ ชรนทร มงคง (2549, หนา 64) ทกลาววา การใชคาถามจงตองมการออกแบบวางแผนการใชใหเหมาะสมกบรปแบบการเรยนรของนกเรยน การปรบคาถาม การรอคอยคาถาม และการเสรมแรง จงเปนกลวธในการใชคาถามในการเรยนรเพอพฒนาการคด ซงสอดคลองกบ นภเนตร ธรรมบวร (2545, หนา 69) กลาววาการจดกจกรรมการเรยนรแบบใชคาถามเปนกระบวนการเรยนรทมงพฒนาความสามารถในการคดของนกเรยน เพราะการถามเปนการเปดโอกาสใหนกเรยนไดคดและสรางองคความรดวยตนเอง และยงชวยสงเสรมใหนกเรยนยอมรบฟงความคดเหนของผอนอกดวย จากเหตผลดงกลาวขางตน ผศกษามความสนใจทจะนารปแบบการจดการเรยนการสอนทนาเทคนคการใชคาถาม ซงใชขนตอนการคดวเคราะห 5 ขนตอน ไดแก กาหนดสงทตองการวเคราะห กาหนดปญหา/คาถาม กาหนดหลกการหรอหลกเกณฑ การพจารณาแยกแยะ สรป/ตอบปญหา โดยใชเทคนคการถามเพอคดวเคราะห 5W1H What (อะไร) Where (ทไหน) When (เมอไหร) Why (ทาไม) Who (ใคร) และ How (อยางไร ) (สวทย มลคา, 2547 ก, หนา 19) มาใชพฒนาแผนการจดการเรยนรสาระหนาทพลเมอง วฒนธรรมและการดาเนนชวตในสงคม ชนมธยมศกษาปท 4 โรงเรยนลาปางกลยาณ ซงผศกษาเชอวา การจดการเรยนรทนาเทคนคการใชคาถามมาใชจะสงเสรมพฤตกรรมดานความรความคดแกผเรยนใหเกด ความร ความเขาใจ การนาไปใช การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา ตามลาดบขนของการใชความคดในพทธพสยของบลม ( ศรกาญจน โกสมภ และ ดารณ คาวจนง, 2544, หนา 43-46) วตถประสงคของการศกษา

1. เพอพฒนาแผนการจดการเรยนรสาระหนาทพลเมอง วฒนธรรมและการดาเนนชวต ในสงคม โดยเทคนคการใชคาถามเพอสงเสรมการคดวเคราะห ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 โรงเรยนลาปางกลยาณ 2. เพอประเมนคณภาพแผนการจดการเรยนรสาระหนาทพลเมอง วฒนธรรมและการดาเนนชวตในสงคม โดยเทคนคการใชคาถามเพอสงเสรมการคดวเคราะห ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 โรงเรยนลาปางกลยาณ

5

ขอบของการศกษา ขอบเขตดานกลมเปาหมาย กลมเปาหมายทใชในการศกษาครงน คอ ผประเมนแผนการจดการเรยนรสาระหนาทพลเมอง วฒนธรรมและการดาเนนชวตในสงคมโดยเทคนคการใชคาถาม เพอสงเสรมการคดวเคราะห นกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 โรงเรยนลาปางกลยาณ ประกอบดวยผบรหารโรงเรยนระดบมธยมศกษา จานวน 1 คน ศกษานเทศก จานวน 2 คน ครผสอนทมประสบการณทางดานการจดการเรยนการสอน จานวน 2 คน ซงไดมาโดยการเลอกแบบเจาะจง ขอบเขตดานเนอหา ในการศกษาครงน มงศกษาเฉพาะการใชคาถามของครในการจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยใชเนอหาสาระหนาทพลเมองวฒนธรรมและการดาเนนชวตเรอง สงคมและโครงสรางทางสงคมไทย และใชขนตอนการคดวเคราะห 5 ขนตอน ซงประกอบดวย ขนท 1 กาหนดสงทตองการวเคราะห ขนท 2 กาหนดปญหาหรอวตถประสงค ขนท 3 กาหนดหลกการหรอกฎเกณฑ ขนท 4 พจารณาแยกแยะ ขนท 5 สรปคาตอบ โดยใชเทคนคการถาม 5W1H ซงประกอบดวย What (อะไร) Where (ทไหน) When (เมอไหร) Why (ทาไม) Who (ใคร) และ How (อยางไร) โดยมเนอหาทใชในการศกษา ดงน

1. การรวมตวกนเปนสงคม 1 ชวโมง 2. โครงสรางทางสงคม 3 ชวโมง

- การจดระเบยบทางสงคม - สถาบนทางสงคม - สถานภาพและบทบาท

3. การขดเกลาและการเปลยนแปลงทางสงคม 2 ชวโมง 4. ลกษณะสงคมไทยและปญหาสงคมไทย 2 ชวโมง 5. การแกปญหาและแนวทางการพฒนาสงคมไทย 2 ชวโมง

นยามศพทเฉพาะ การพฒนาแผนการจดการเรยนร หมายถง การดาเนนการจดทาแผนการจดการเรยนรสาระหนาทพลเมอง วฒนธรรมและการดาเนนชวตในสงคม เรอง สงคมและโครงสรางทางสงคม โดยผานการตรวจสอบคณภาพจากผเชยวชาญ

6

แผนการจดการเรยนร หมายถง แผนการจดกจกรรมทใชในการเรยนการสอนทเปนลายลกษณอกษร ประกอบดวย มาตรฐาน ตวชว ด/จดประสงคการเรยนร สาระการเรยนร สาระสาคญ สมรรถนะสาคญของผเรยน คณลกษณะอนพงประสงค กระบวนการจดการเรยนร สอ/แหลงการเรยนร การวดและประเมนผลการเรยนร

การประเมนแผนการจดการเรยนร หมายถง การตรวจสอบความถกตอง เหมาะสมความครอบคลมของเนอหา ของแผนการจดการเรยนรโดยเทคนคการใชคาถาม สาระหนาทพลเมอง วฒนธรรมและการดาเนนชวตในสงคม

สาระหนาทพลเมอง วฒนธรรมและการดาเนนชวตในสงคม หมายถง สาระการเรยนรท 2 จาก 5 สาระการเรยนร ประกอบดวย 2 มาตรฐานการเรยนร ของกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ทกาหนดในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 โดยพฒนาหนวยการเรยนร สงคมและโครงสรางทางสงคม วชาสงคมศกษาพนฐานระดบช นมธยมศกษาปท 4

เทคนคการใชคาถาม 5W1H หมายถง นวตกรรมการสอนทสงเสรมการเรยนรแบบมสวนรวมสรางปฏสมพนธการสอสารดวยการพดในระหวางการเรยนการสอน ประกอบดวย What (อะไร) Where (ทไหน) When ( เมอไหร) Why ( ทาไม) Who (ใคร) และ How (อยางไร)

การคดวเคราะห หมายถง ความสามารถในการระบเรองหรอปญหา จาแนกแยกแยะ เปรยบเทยบขอมลเพอจดกลมอยางเปนระบบ ระบเหตผลหาเชอมโยงความสมพนธของขอมลระหวางองคประกอบเหลานนเพอคนหาสาเหตทแทจรงของสงทเกดขน

โรงเรยนลาปางกลยาณ หมายถง สถานศกษาทเปดสอนในระดบชน มธยมศกษาปท 1 ถง ระดบชนมธยมศกษาปท 6 สงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาท 35 ( ลาปาง – ลาพน)

ประโยชนทไดรบจากการศกษา

1. ผลการศกษาไดแผนการจดการเรยนรทสาระหนาทพลเมองวฒนธรรมและการดาเนนชวตในสงคม โดยเทคนคการใชคาถามเพอสงเสรมการคดวเคราะห ของนกเรยนชนมธยมศกษา ปท 4 โรงเรยนลาปางกลยาณ

2. ผลการศกษาไดแนวทางในการพฒนาแผนการจดการเรยนรเพอสงเสรมการคดวเคราะห โดยใชเทคนคการใชคาถาม