ฉบบสมบรณ

โรคภมแพ

1โ ร ค ภ ม แ พ

( A l l e r g y )

3

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

3

ตวอยางผปวย

คณตอมมาหาหมอนตจากคำแนะนำของเพอน เธอมปญหา

เรองจาม นำมกไหล คดจมก คนตา เปนมานานมาก เคยไปหาหมอ

หมอบอกเปนภมแพ

คณแมคณตอมกมอาการไอเรอรง แนนหนาอก หอบ ไปหา

หมอ หมอกบอกวาเปนภมแพ

หนตม ลกสาวคณตอม อาย 6 เดอน มผนแดง ๆ แหง ๆ

ขนทหนา ขอพบแขนขา หมอกวาเปนภมแพ

นายตง อาย 3 ขวบ พชายหนตม กนไขทไร ลมพษขนทกท

หมอกวาเปนภมแพเหมอนกน!!

คณตอมมนงง ทำไมทกคนรอบตวเธอจงเปน “ภมแพ” ไปหมด

ทง ๆ ทอาการไมเหนเหมอนกนเลยสกคน

4

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

“โรคภมแพ” ชอนสบสนนก

โรคภมแพ ภาษาทางการแพทยเรยกวา Allergy ซงมาจากภาษากรก

คอ allos (= เปลยนแปลง) + ergos (= ปฏกรยา) แปลวา an over

reaction of the immune system to an ordinary harmless substance

ถาอานแลวงง แปลเปนไทยใหอกทวา เปนปฏกรยาท “มากเกนไป”

ของระบบภมคมกนทมตอสารธรรมดาทไมเปนอนตราย

สงเกตไหมคะวา “Allergy” นไมไดมความหมายเกยวของอะไรกบ

การแพ การชนะอยางทเราตงชอโรคเปนภาษาไทยวา “ภมแพ” เลยแมแต

นดเดยว

การทเราเรยกโรคนเปนภาษาไทยวา “โรคภม แพ ” เลยทำใหประชาชน

สบสน คดวาโรคเกดจากภมตานทานมนอย หรอภมตานทานออนแอ ซงเปน

ความเขาใจท ผด คะ เพราะจรงแลวคนทเปนภมแพจะมภมตานทานบางชนด

ททำงาน ไวเกนเหต คอทำงาน มากเกนไป จนไปเกดเรองตอสงทไมมโทษ

ตอรางกาย เชน สารทพบตามธรรมชาต อาหารทกนเขาไป เมอมเรองกนแลว

กยอมเกดความเสยหายตามมา

โรคภมแพเปนกลมของโรค

โรคภมแพเปน “กลมของโรค” ทมสาเหตจากระบบภมตานทานของ

รางกายทำปฏกรยา ผดปกต คอทำงานมากไปตอสารทพบอยตามธรรมชาต

โดยไปเหนวาสารทมอยตามธรรมชาตบางอยาง เชน ตวไรฝน ละอองเกสร

เชอรา อาหารบางชนด ฯลฯ เปนศตร จงสรางภมตานทานชนดทเรยกวา

ไอจอ (IgE) ขน เอาไวคอยมเรองกบสารธรรมชาตดงกลาว

เมอรางกายไดรบสารตวนนอกครง ภมตานทานไอจอทสรางรอไว

จะเขามาทำปฏกรยาดวยทนท ทำใหเกดอาการตาง ๆ ของโรคขน

5

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

โรคทจดอยในกลมโรคภมแพ

โรคทเกดจากปฏกรยาภมแพ ไดแก

1. โรคจมกอกเสบจากภมแพ หรอทเรยกกนผด ๆ วา โรคแพอากาศ

(Allergic Rhinitis)

2. โรคหด (Asthma)

3. โรคเยอบตาอกเสบจากภมแพ หรอโรคภมแพทตา (Allergic

Conjunctivitis)

4. แพอาหาร (Food Allergy)

5. แพยา (Drug Allergy)

6. แพแมลงสตวกดตอย (Insect Allergy)

7. โรคภมแพผวหนง (Atopic Dermatitis)

8. โรคลมพษ (Urticaria)

9. ชอกทมสาเหตจากการแพ (Anaphylactic Shock)

โรคภมแพเปนโรคกรรมพนธ แตไมใชโรคตดตอ

ทงกรรมพนธและสงแวดลอมมสวนรวมกนในการทำใหเกดโรคภมแพ

แตโรคภมแพไมใชโรคตดตอ จงไมตดตอไปยงผทอยใกลชด

กรรมพนธแนวโนมการเกดปฏกรยาภมแพทผดปกตน สวนหนงเปนผลจากสาร

ทางกรรมพนธทเรยกวา “ยนส” (genes) ซงสามารถถายทอดจากบรรพบรษ

สลกหลานได เราจงมกพบวาผปวยโรคภมแพมกมญาตพนองเปนโรคในกลม

โรคภมแพดวย แมวาจะไมใชโรคเดยวกนกตาม เชน คณพอเปนโรคหด

แตลกเปนโรคจมกอกเสบจากภมแพ

6

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

เราพบวา

ในกรณททงคณพอและคณแมเปนโรคภมแพ ลกทเกดมามโอกาสเปน

โรคภมแพ 60 - 70 เปอรเซนต

ถาคณพอหรอคณแมเพยงฝายเดยวเปนโรคภมแพ ลกมโอกาสเปน

ภมแพ 30 - 50 เปอรเซนต

โดยโรคภมแพทลกเปนอาจเปนโรคเดยวกบคณพอคณแมหรอไมกได

ผปวยบางรายอาจมอาการแตกตางกนไปตามชวงอาย เชน ตอนทารก

แพนมวว มผนตามตว เปนโรคภมแพผวหนง เมอโตขนเปนโรคหดและจมก

อกเสบจากภมแพ

สงแวดลอม 14 เปอรเซนตของผปวยโรคภมแพไมมประวตกรรมพนธภมแพใน

ครอบครว

ผทมแนวโนมทางกรรมพนธเปนโรคภมแพ เชน คณพอคณแมเปน

โรคภมแพ และอยในสงแวดลอมทมสารกอภมแพสง จะมโอกาสเกดโรค

ภมแพไดมากกวาอยในสงแวดลอมทมสารกอภมแพนอย

มงานวจยพบวา ในเดกทมกรรมพนธเปนภมแพ ถาอาศยอยในบาน

ทมปรมาณสารกอภมแพจากไรฝนสงกวา 10 ไมโครกรม / กรมของฝน

จะมโอกาสเปนโรคหดมากกวาเดกทอาศยอยในบานทมสารกอภมแพจาก

ไรฝนตำกวา 10 ไมโครกรม / กรมของฝน ประมาณ 5 เทา

ขอควรทราบ

โรคภมแพไมใชโรคตดตอแบบหวดหรออสกอใส การอยใกลชด

ผปวยโรคภมแพจงไมทำใหทานตดโรคภมแพ

7

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

การเกดปฏกรยาภมแพในรางกาย

รจกคำศพท

สารกอภมแพ (Allergen)

เปนสารตามธรรมชาตทสามารถกระตนใหระบบภมตานทานของผปวย

สรางภมตานทานชอไอจอ (IgE) ขนมา สารกอภมแพเหลาน เชน ไรฝน

เศษโปรตนจากแมลงสาบและสตวเลยง เชน แมว สนข ละอองเกสรตาง ๆ

ทงจากดอกหญา ดอกของวชพช และดอกไมตาง ๆ สปอรของเชอรา โปรตน

ในอาหารตาง ๆ

สารกอภมแพนจะไมทำใหเกดปญหาใด ๆในผทมระบบภมตานทานปกต

แตจะทำใหเกดปฏกรยาภมแพเฉพาะในผปวยทเปนโรคภมแพทแพตอสารนน

เทานน

ไอจอ (IgE)

เปนโปรตนชนดหนงทอยในระบบภมคมกนของรางกาย ถกสรางจาก

เซลลเมดเลอดขาวชนดหนง ในคนปกตจะมปรมาณไอจอนอยมาก แต

ในคนทเปนโรคภมแพ ถาแพสารใดกจะมไอจอตอสารนนสงกวาปกต เชน

คนทแพแมวจะมไอจอตอโปรตนแมวสง

ขนตอนการเกดปฏกรยาภมแพ

เมอมสารกอภมแพเขามาในรางกายของผปวย ไมวาจะดวยการหายใจ

รบประทาน สมผส หรอฉดเขาไป สารกอภมแพนจะถกเซลลในระบบ

ภมคมกนจบไว โดยในผทเปนโรคภมแพน เมดเลอดขาวทเขามาเจากเจาการ

มาทำปฏกรยาจะเปนชนดทเรยกวา T helper cell มการทำปฏกรยาตอเนอง

กนอกหลายขนตอน จนสดทายมการสรางไอจอขน ไอจอทถกสรางขนน

จะไปจบอยทผวเซลล 2 ชนด คอ มาสตเซลล (mast cell) และเบโซฟล

8

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

(basophil) ซงพบไดทวรางกาย เชน เยอบภายในจมกและหลอดลม

ในทางเดนอาหาร และทผวหนง

การทมาสตเซลลและเบโซฟลมไอจอมาเกาะตดอยทผว จะทำใหเซลล

เหลานอยในสภาพพรอมทจะเกดปฏกรยา

เมอรางกายไดรบสารกอภมแพชนดเดมเขาไปอกครง สารกอภมแพน

กจะไปจบกบไอจอ คกรณของมนทเกาะรออยบนผวของมาสตเซลลและเบโซฟล

เมอมนจบตวกนจะสงผลใหมการทำปฏกรยากนตอเนองหลายชน

จนสดทายทำใหเซลลแตก ปลอยสารเคมทอยภายในเซลลออกมามากมาย

หลายชนด สารเคมตวสำคญ เชน ฮสตามน (histamine) ลวโคไตรอน

(leukotriene) สารเคมเหลานมผลโดยตรงตอเนอเยอรอบ ๆ ทำใหเกดอาการ

ภาพแสดงการเกดปฏกรยาภมแพ

ปฏกรยาไวตอสงกระตน

ปฏกรยาภมแพ

สารกอภมแพ เดนดรตกเซลล

เมดเลอดขาวชนดทเซลลทเจาะจงกบ

สารกอภมแพชนดนน ๆ

ไอจอทเจาะจงกบสารกอภมแพชนดนน ๆ

เมดเลอดขาวชนดมาสตเซลล

ทเซลล ชนดT helper 2(หรอทเซลล

ผชวยชนดทสอง)

อนเตอรลวคน4, 5, 13

เมดเลอดขาวชนดบเซลล

ปฏกรยาเฉพาะทบวมคนคลนไสอาเจยนถายเหลว ปฏกรยาทวรางกายทางเดนหายใจอดตนลมพษความดนโลหตลดตำลงหวใจเตนผดจงหวะ

FceRi (เปนสวนหนงของไอจอ)

มาสตเซลลแตกตว(ปลอยสารทอยภายในออกมา)

ฮสตามนลวโคไตรอนไซโตไคน

พรอสตาแกลนดน(สารชกนำการอกเสบ)

9

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

ตาง ๆ ขน และยงมผลชกจงใหเซลลชนดอน ๆ เขามาสบรเวณทเกดปฏกรยาน

เพมขนอก มปฏกรยาตอเนองตามมาอกหลายระลอก จนมการอกเสบ

(inflammation) เรอรงเกดขน

ขอแตกตางระหวางภมแพกบภาวะอน ๆ

การวนจฉยโรคภมแพ

โรคภมแพมวธการวนจฉยโรคไดชดเจน แนนอน โดยแพทยผเชยวชาญ

โรคภมแพ (Allergist) สามารถวนจฉยโรคภมแพไดโดยอาศยขอมลจาก

1. ประวต ไดแก ลกษณะอาการทเปนมา ระยะเวลา ความรนแรง

สงกระตนใหอาการกำเรบ ประวตโรคอน ๆ ทผปวยเปนรวมดวย ประวตการ

ใชยาตาง ๆ ประวตโรคกรรมพนธในครอบครวโดยเฉพาะโรคภมแพ ประวต

สงแวดลอมทงทบานและททำงาน

ภาวะ การทำงานของระบบภมตานทาน

ปกต ภมตานทานตอตานศตรทแทจรงเทานน

เชน เชอแบคทเรย ไวรส แตจะไมมปฏกรยา

ตอสารทวไปทพบตามธรรมชาต

ภมแพ ภมตานทานทำปฏกรยา “มากเกนไป”

ตอสารทพบตามธรรมชาต

ภมคมกนบกพรอง ภมตานทานทำงาน “นอยเกนไป”

(เชน โรคเอดส) ตอเชอโรคตาง ๆ ทำใหตดเชองาย

แพตนเอง ภมตานทานเขาใจผดวาเซลลของตวเอง

(SLE, โรคพมพวง) เปนศตร จงสรางสารขนมาตอสและ

ทำลายเซลลตวเอง

10

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

2. การตรวจรางกาย จะตรวจพบความผดปกตทเกดจากโรค เชน

ขอบตาลางดำคลำ เยอบในโพรงจมกบวม หายใจมเสยงวด มผนขนตาม

ขอพบ ฯลฯ ทงนแลวแตชนดของโรคภมแพทเปน

3. การทดสอบภมแพ (Allergy Skin Test) นอกจากจะเปนการชวย

ยนยนการวนจฉยโรคภมแพแลว ยงทำใหทราบดวยวาผปวยภมแพรายน

เกดโรคขนเนองจากแพสารอะไร ซงแตละคนอาจแตกตางกนไป ผลททราบ

จากการทดสอบนจะนำไปสการหลกเลยงสารทแพไดอยางถกตอง และทำให

แพทยวางแนวทางในการรกษาผปวยไดแมนยำ

เนองจากปจจบนการทดสอบภมแพทำไดสะดวกและไมเจบ สามารถ

ทำไดแมในเดก จงควรทำการทดสอบเพอใหทราบแนชดวาเปนโรคภมแพ

หรอไม และแพอะไรบาง จะไดทำการหลกเลยงไดอยางตรงประเดน การ

รกษาไดผลดกวาการกนยาแกแพเพอกดอาการทวไปของโรค โดยไมไดแกไข

หลกเลยงทสาเหต พอหยดยากจะปรากฏอาการขนอก

4. การตรวจเพมเตมอน ๆ ขนกบโรคทเปน เชน การวดสมรรถภาพ

ปอด เอกซเรย ตรวจเลอด

ลนแผนท พบบอยในผปวยโรคภมแพ

11

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

รอยคลำใตตา พบบอยในผปวยโรคภมแพ

ผนในโรคภมแพผวหนง

12

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

โรคภมแพพบไดมากนอยแคไหน

เนองจากโรคภมแพเปนกลมโรคทมไดหลายโรค หลายรปแบบ ดงท

กลาวมาแลว เมอนำมากลาวรวม ๆ กนจงทำใหดเหมอนวาใคร ๆ กเปนโรคน

กนไปหมด ทง ๆ ทแตละโรคพบไดบอยไมเทากน ยกตวอยางของไทย เชน

เมอป พ.ศ. 2538 มการสำรวจในเดกนกเรยนในกรงเทพมหานคร

พบเปนโรคหอบหด 13 เปอรเซนต และเปนโรคจมกอกเสบจากภมแพสงถง

37 เปอรเซนต และ 49 เปอรเซนตในการสำรวจเมอป พ.ศ. 2550

การสำรวจในป พ.ศ. 2550 ในเดกนกเรยนอาย 6 - 18 ป พบวาแพอาหาร

ประมาณ 11 เปอรเซนต เปนลมพษ 27 เปอรเซนต ผนผวหนงอกเสบจาก

ภมแพ 25 เปอรเซนต เยอบตาอกเสบจากภมแพ 22 เปอรเซนต

ถาปลอยโรคภมแพไว ไมรกษา จะเกดอะไรขน

ในทางการแพทย โรคภมแพจะสามารถพฒนาจากโรคภมแพชนด

หนงไปสโรคภมแพชนดอน ๆ ได เราเรยกกนวา อลเลอรจมารช (Allergy

March) โดยเรมจากโรคภมแพผวหนงในวยทารก ซงสวนหนงพบรวมกบ

การแพอาหาร อาหารทพบวาทารกแพบอยคอนมวว (อยาลมวาสวนหนง

เปนเพราะนอกจากนมแมแลว นมววเปนนมทใช เลยงทารกมากทสด

ใชกนมาก จงพบวาแพมากกวานมทเลอกใชนอยกวาเปนธรรมดาดวยคะ)

แลวพฒนาไปสโรคหดทราว ๆ วยอนบาล ตอเนองไปเปนโรคจมกอกเสบ

จากภมแพทวยประถม - มธยม

โรคในกลมโรคภมแพนจงมกพบรวมกน บางรายมหลายโรค พลวน

กนวนวายไปหมด เชน

ในผท เปนโรคจมกอกเสบจากภมแพ จะพบโรคหดรวมดวย 30

เปอรเซนต เยอบตาอกเสบจากภมแพ 32 เปอรเซนต โรคภมแพผวหนง

13

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

33 เปอรเซนต

ในทางกลบกน ผปวยโรคหดจะพบวาเปนโรคจมกอกเสบจากภมแพ

รวมดวย 75 - 80 เปอรเซนต เยอบตาอกเสบจากภมแพ 35 เปอรเซนต

โรคภมแพผวหนง 35 เปอรเซนต

นอกจากนนบางครงโรคภมแพทควบคมไดไมด ยงไดของแถมเปน

โรคอนมาดวยบอย ๆ เชน พบโรคไซนสอกเสบเรอรงในผปวยโรคจมกอกเสบ

จากภมแพ ประมาณ 40 - 80 เปอรเซนตในผใหญ และ 36 - 60 เปอรเซนต

ในเดก

ในเดกไทยทเปนโรคหด พบวามโรคไซนสอกเสบรวมดวยถง 48

เปอรเซนต

เดกทเปนโรคภมแพผวหนง เมอตดตามไป 10 ปพบวามโอกาสเกด

โรคหดถง 50 เปอรเซนต และเกดโรคจมกอกเสบจากภมแพถง 80 เปอรเซนต

ผปวยทเคยแพสารกอภมแพชนดเดยว เชน ไรฝน หากไมรกษา

ไมปองกน กอาจแพสารกอภมแพมากขนอกหลายตวในอนาคตได

โรคจมกอกเสบจากภมแพยงสามารถชกนำใหเกดปญหาอนตามมา

เชน การหยดหายใจขณะหลบ ไซนสอกเสบ รดสดวงจมก โรคหด

นยงไมนบปญหาทเกดจากโรคโดยตรง เชน คณภาพชวตลดลง

เสยงาน เสยการเรยน เสยเงน เสยสขภาพกายและจต ทงของตนเองและ

คนในครอบครวดวยคะ

โรคภมแพมโอกาส “หายขาด” หรอไม

เปนคำถามทถามสนแตตองตอบยาว เพราะคำวา “หายขาด” นแหละ

ทำใหสบสน เหมอนถามวาโรคมะเรง โรคเบาหวาน โรคหวด โรคไหน

จะหายขาด เพราะแมแตโรคหวด โรคทองเสย หายแลวยงเปนใหมไดอก

ไมไดหายขาด จงขอแบงตอบเปนขอ ๆ ดงน

14

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

1. แบบไมมอาการ แตยงตองใชยาอยประจำ

แบบนทำไดแนนอน โดยใชยาควบคมไวตลอด จงไมเหนอาการของโรค

แตเมอหยดยา อาการกอาจกำเรบไดใหม เพราะภมแพในรางกาย คอ ไอจอ

ทรางกายสรางไวแลวนนยงคงมอย

(เปรยบเหมอนผปวยทมไข ถากนยาแกไขไวตลอดวน มกจะไมแสดง

อาการไข แตเมอยาแกไขหมดฤทธกจะมไขอก เพราะโรคตนเหตไมไดหายไป)

กรณนไดแก เดกทเปนโรคจมกอกเสบจากภมแพ ไดกนยาแกแพ

ทมกถกเรยกอยางผด ๆ แตดดวา “ยาเสรมภม” เปนเวลานานเปนป ๆ ระหวาง

กนยา โรคจะสงบด เพราะยาออกฤทธกดอาการของโรคไว แตเมอหยดยา

อาการกปรากฏขนใหมอก

(หมายเหต : คนทเปนโรคภมแพนนภมตานทานบางอยางทำงาน

มากเกนไปอยแลว ไมตองไปกนยาเสรมภมอะไรอก และยาดงกลาวกไม

สามารถเสรมภมตานทานใหแขงแกรงขนมาไดจรง ๆ เพราะถาเสรมภมไดจรง

กควรเอาไปใชในผปวยโรคเอดสทระบบภมตานทำงานบกพรองจะเหมาะกวา

นอกจากนนปจจบนยงไมมยากนชนดใดททำใหการแพหายขาดได เชน

ผปวยทแพไรฝน ไมวาจะกนยาชนดใด นานเทาไร ยากไมสามารถชวยให

ผปวยเลกแพไรฝนได เพยงแตระหวางกนยาอาการจะสงบด เพราะยาจะไป

กดอาการแพไว)

2. แบบไมมอาการ ไมตองใชยา แตตองหลกเลยงสารกอภมแพ

ตนเหตใหสมบรณ

กรณนเชน ผปวยโรคจมกอกเสบจากภมแพทไดรบการรกษาดวยยา

รบประทานและยาพนมาระยะหนง รวมทงไดทดสอบภมแพทราบวาแพ

อะไรบาง ผปวยทสามารถหลกเลยงสารกอภมแพดงกลาวไดด โรคจะสงบ

จนหยดยาทกอยางไดโดยอาการไมกำเรบ

แตหากตอมาไดรบสารกอภมแพชนดดงกลาวเขาไปอกในปรมาณมาก

อาการกจะปรากฏขนใหมอก เนองจากภมแพในรางกาย คอไอจอทรางกาย

สรางไวแลวนนยงคงมอย

15

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

หรอผทแพกง มผนลมพษทวตว เมอแพทยใหยารกษาจนผนหาย

ตราบใดทไมกนกงและอาหารอนทมกงเปนสวนผสมจะไมมลมพษขน แต

ถาไปกนกงอกกจะเปนผนลมพษไดใหม

3. แบบไมมอาการ ไมตองใชยาใด ๆ และเมอไดรบสารกอภมแพ

ชนดเดมอกกไมมอาการ หรอมอาการนอยกวาทเคย

บางครงกรณนจะเกดขนไดเองตามธรรมชาต เชน เดกทแพนมวว

หรอไข บางรายจะแพเฉพาะตอนเดกเทานน เมอโตขนกหายแพ สามารถ

ดมนมววหรอกนไขไดโดยไมมอาการผดปกต แบบนเกดขนจากภมตานทาน

มการปรบเปลยนเองตามธรรมชาต

สวนวธการรกษาทจะทำใหโรคหายในลกษณะนไดนน ผปวยตอง

ไดรบการฉดวคซนภมแพ (Immunotherapy หรอ Allergy Shots)

ซงการรกษาดวยวคซนนจะเปนการแกไขทตนเหตของการเกดโรคภมแพ

โดยวคซนจะไปทำใหภมตานทานทเคยทำงานผดไปนนกลบมาทำงานเชนเดยว

กบคนทวไป คอใหมปฏกรยาตอสารกอภมแพเดมทเคยแพลดนอยลง หรอ

ไมเกดปฏกรยาแพอก

การฉดวคซนภมแพนจะนำมาใชในการรกษาโรคภมแพเพยง 4 โรค

เทานน คอ โรคจมกอกเสบจากภมแพ โรคหด โรคเยอบตาอกเสบ

จากภมแพ แพแมลง ซงจะไดผลประมาณ 80 - 90 เปอรเซนต สวนในโรค

ภมแพอน ๆ เชน ผนแพ ลมพษ แพอาหาร ไมแนะนำใหรกษาดวยวธน

เพราะผลทไดยงไมแนนอน

ดงนนการรกษาโรคภมแพทจะทำใหมโอกาสหายในลกษณะสดทายน

จงทำไดเฉพาะในโรคจมกอกเสบจากภมแพ โรคหด โรคเยอบตาอกเสบ

จากภมแพ แพแมลง ทในการรกษามการฉด “วคซนภมแพ” รวมดวยเทานน

16

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

เปนโรคภมแพหาหมออะไรไดบาง

เนองจากโรคภมแพเปนโรคทเกดจากความผดปกตของระบบภม

ตานทานซงครอบคลมอยทวรางกาย อาการจงอาจเกดขนไดหลายอวยวะ

ทงในชวงเวลาเดยวกนหรอคนละชวงเวลากได เชน อาจม

อาการทจมก เชน คดจมก จาม นำมกไหล

อาการทางตา เชน คนตา เคองตา นำตาไหล มขตา

อาการทปอด เชน ไอ หอบ

อาการทระบบทางเดนอาหาร เชน ปวดทอง อาเจยน ทองเสย

อาการทระบบผวหนง เชน ผน คนตามผวหนง บวม

ดงนนเราจงอาจตรวจกบแพทยตามระบบตาง ๆ ได เชน

ผน คน บวม ตรวจกบหมอผวหนง

ไอ หอบ ตรวจกบหมอโรคปอด

ปวดทอง อาเจยน ทองเสย ตรวจกบหมอทางเดนอาหาร

คนตา เคองตา นำตาไหล ตรวจกบหมอตา

คดจมก จาม นำมกไหล ตรวจกบหมอห คอ จมก

แตเนองจากเรามกพบวา ในผปวยภมแพรายหนง ๆ มกมอาการ

มากกวาหนงอวยวะเสมอ เชน เปนทงจมกอกเสบจากภมแพและหอบหด

หรอเปนจมกอกเสบจากภมแพรวมกบโรคภมแพผวหนง ดงนนการทตองไป

พบแพทยหลาย ๆ สาขาจงไมสะดวกและไมประหยด

17

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

รจกหมอภมแพ (Allergist)

แพทยเฉพาะทางโรคภมแพ (Allergist) เปนแพทยสาขาเฉพาะ

ทศกษาตอเฉพาะโรคภมแพอก 2 ป หลงจากจบกมารแพทย (หมอเดก)

หรออายรแพทย (หมอผใหญ) แลว โดยเรยนเฉพาะโรคทเกดมาจากสาเหต

ภมแพทกโรคในทกอวยวะ ใหสามารถดแลผปวยภมแพไดทงเดกและผใหญ

ทำใหผปวยโรคภมแพสามารถพบแพทยทานเดยว แมวาจะมอาการแพ

ปรากฏในหลายอวยวะ

นอกจากนนเนองจากโรคนเปนกรรมพนธ ถามคนในครอบครว ไมวา

จะเปนป ยา ตา ยาย พอ แม ลก หลาน เปนโรคภมแพแลว สามารถ

รกษาโรคนกบหมอคนเดยวกนไดหมด ซงจะเปนประโยชนตอการรกษา

โดยเฉพาะในแงการรวมมอกนดแลหลกเลยงสารกอภมแพตาง ๆ ภายในบาน

ในสหรฐอเมรกา ไดมการวจยภายหลงการรกษา พบวาการรกษาโรค

จมกอกเสบจากภมแพและโรคหดดวยแพทยผเชยวชาญโรคภมแพ ไดผล

การรกษาดกวา และผปวยใหความพงพอใจในผลการรกษาสงกวาการรกษา

ดวยแพทยสาขาอน

2ก า ร ท ด ส อ บ

ภ ม แ พ( A l l e r g y S k i n T e s t )

19

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

19

ตวอยางผปวย

คณชาญ หนมใหญนกธรกจ มาหาหมอนตดวยเรองจมก

อกเสบจากภมแพ กนยามานานแลวไมหาย ทนอนหมอนมงกใช

อยางดพเศษ หมผากนไรฝนเรยบรอย เครองฟอกอากาศกซอแลว

บานชองมคนรบใชทำความสะอาดอยางดเยยมทกวน เรยกวาทำ

ทกอยางเทาทเงนจะซอหามาไดแลว บหรกไมสบ ทำไมอาการไมหาย

เสยท

เพอนแนะนำใหมาทดสอบภมแพตงนานแลว แตกลวเจบ เลย

ผดผอนมาตลอด จนเพอนยนยนอกครงวาไมเจบหรอก การทดสอบ

ภมแพไมมการฉดยา ใชการสะกดผวหนง เพอนเคยพาลกวย 7 ขวบ

ไปทดสอบแลว ไมเหนรองไหเลยนนา คณชาญจงไดตดใจมาวนน

ผลการทดสอบภมแพพบวาแพแมว แพรนแรงมากดวย คณชาญ

เลยสารภาพวาภรรยารกแมวมาก เอามานอนในหองนอนดวยประจำ

เอ แลวจะทำอยางไรด คงตองกลบไปยนคำขาดใหภรรยาเลอกระหวาง

แมวกบสามแลวละ (แตกแอบกลววาภรรยาจะเลอกเอาแมวไว และ

กำจดสามออกไปแทนคะ)

20

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

ทำไมตองทดสอบภมแพ

ถามผปวยมาบนเรองปวดศรษะ ไมเคยวดความดนโลหตมากอน

ถาหมอหรอรานขายยาบอกวาเปนโรคความดนโลหตสง แลวจดยาลด

ความดนใหเลยโดยไมวดความดนโลหตให ไปหากท ๆ กไดยามาเรอย ๆ

แตไมเคยไดวดความดนโลหต ผปวยกคงจะรสกวามนผดปกต

แตมคนมากมายทมอาการคดจมก มนำมก แลวกนยาแกแพ ยา

เสรมภม ยาควบคมภมแพ สดแทแตจะตงชอเรยก กนตอเนองกนนาน

เปนเดอนเปนป โดยไมเคยทำการทดสอบภมแพใหมนใจกอนเลยวาเปน

โรคภมแพจรงหรอเปลา แลวถาจรง ๆ เปนโรคอน ไมใชโรคภมแพ กแปลวา

ยาทใชมาตลอดไมตรงกบโรคท เปน โรคกไมหาย เสยคายาไปเปลา ๆ

ถาโชคราย ยามผลขางเคยง ยงแยเขาไปใหญ

การทดสอบภมแพเปนการตรวจหาวาในรางกายผปวยมการสรางไอจอ

จำเพาะ (specific IgE) ซงหมายถง มภมตานทานททำใหเราเปนโรคภมแพ

สรางเอาไวตอสสารกอภมแพชนดใดบางหรอไม

การทดสอบภมแพจงเปนวธการชวยพสจนวาผปวยเปนโรคภมแพไหม

เนองจากมโรคหลายโรคทมอาการคลายกน หากวนจฉยผด การรกษายอม

ผดทางและสนเปลองคาใชจาย

ผลการทดสอบภมแพ หากพบวามการแพจรง นอกจากจะเปนการ

ยนยนใหมนใจวาไมรกษาผดทาง ผดโรคแลว ยงบอกไดวาผปวยรายนน

แพสารอะไรบาง สารใดแพมาก สารใดแพนอย เวลารกษาจะไดจดการได

ถกตองตรงประเดน ไมวาจะสงใหหลกเลยงสารใด อยางไร หรอจะทำวคซน

ภมแพรกษาดไหม และทำวคซนตอสารกอภมแพตวใดบาง

และในทางกลบกน หากผลการทดสอบภมแพไมพบวาผปวยแพ

อะไรเลย ทำใหทราบวาเรานาจะวนจฉยโรคผดกนแลว จะไดไมหลงทาง

เสยเวลา รบไปหาคำตอบใหมใหไดวาจรง ๆ แลวเปนโรคอะไรดกวาคะ

21

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

ไมทดสอบไดไหม

ถาสบายด ไมมโรค ไมมอาการใหเดอดรอนรำคาญ ไมอยากทดสอบ

กไมเปนไรคะ แตถามอาการ ตองกนยา ตองหาหมออยเรอย ๆ เสยสขภาพ

เสยคาใชจายอยเปนประจำ การทดสอบภมแพจะใหความชดเจนเพมขนวา

เราเปนโรคภมแพจรงหรอไม แพสารอะไรบาง เพอเอาขอมลมาใชประโยชน

ในการรกษาโรคภมแพใหดขน กจะดกวาแคกนยาแกควบคมอาการตอไป

เรอย ๆ โดยไมเหนทางวาโรคจะจบลงไดอยางไร

เพราะในสงแวดลอมรอบตวเรามสารกอภมแพอยมากมาย บางราย

จงยากทจะสงเกตเองไดสำเรจวาแพสารใด โดยเฉพาะผปวยโรคจมกอกเสบ

จากภมแพ ซงแพสารกอภมแพตาง ๆ ทสดหายใจเขาไป จงเปนการยากมาก

ทจะสามารถทราบไดวาแตละวนเราสดหายใจเอาสารใดเขาไปบาง

การจะใหผปวยหลกเลยงสารกอภมแพทกชนดใหหมดคงทำไมได

หรอหากจะหลกเลยงใหหมดทกสารคงสนเปลองทงเงนทอง เวลา และ

แรงงาน แพทยจงควรหาวธชวยใหผปวยทราบวาตนแพสารใดบาง สารใด

แพมาก สารใดแพนอย จะไดงายตอการหลกเลยง งายตอการปฏบตจรง

นอกจากเรองการหลกเลยงสารกอภมแพทเปนตนเหตแลว การทำ

วคซนภมแพซงเปนการรกษาโรคภมแพทรากฐานของโรค จะทำไมไดเลย

ถาไมทดสอบภมแพกอน เพราะแพทยตองเอาผลทไดจากการทดสอบภมแพ

วาผปวยรายนแพอะไรบาง มาประกอบเปนขอมลเพอทำวคซนภมแพใหผปวย

แตละราย ถาไมทราบวาแพสารใดบาง แพทยกจะทำวคซนภมแพใหไมไดคะ

การรกษาโรคภมแพในรายทไมไดทำทดสอบภมแพ จงไดเพยงแคใช

ยาควบคมอาการไปพลาง ๆ ไมไดรกษาโรคทตนเหต ไมไดจดการกบสารทแพ

เมอหมดยาไมนานกจะมอาการใหมอก เลยตองใชยาไปเรอย ๆ ทงสนเปลอง

และไมหายสนท เพราะไมไดแกไขและหลกเลยงทสาเหตของโรค

22

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

ทดสอบภมแพไดตงแตอายเทาไหร

โดยทวไปเรามกทำการทดสอบภมแพไดตงแตเดกอาย 2 ปขนไป

สำหรบเดกทอายตำกวา 2 ปทมอาการมากและจำเปนตองรบทราบ

สาเหตวาแพอะไร กสามารถทำการทดสอบภมแพได แตผลทไดอาจไม

แมนยำเทาเดกโตนะคะ นอกจากนการแปลผลการทดสอบกตองใชความร

ความเขาใจอยางดในโรคนดวย ไมใชเหนวาเปนตมนนแดงขนมากบอกวา

แพกนแลวนะคะ มนมรายละเอยดในการแปลผลของแตละสารอกมากมาย

จงควรทำการทดสอบกบแพทยเฉพาะทางโรคภมแพ คำตอบททานได

จะแมนยำกวา ไมใชเสยเงนไปแลว ไดผลออกมาไมรเรอง หรอไมตรง

ความจรง

มอาการทจมก ทำไมทดสอบทผวหนง

เพราะระบบภมตานทานของคนเรามกระจายอยทวรางกาย แมจะม

อาการทจมกหรอหลอดลม กสามารถตรวจเชกโรคภมแพทผวหนงได

ในงานวจย เราสามารถทดสอบภมแพทจมกโดยตรงได โดยเอานำยา

หยดลงไปทจมก ครงละหยด รอดอาการใน 20 นาท วามอาการคดจมก

นำมกไหล จาม หลงหยดสารทดสอบตวนนหรอไม ถามอาการแปลวาแพ

ถาไมมอาการกหยดสารทดสอบตวตอไป ซงถานำมาปฏบตจรง กวาจะ

ทดสอบครบทกสารคงเสยเวลาเปนวน ๆ

นอกจากจะหยดนำยาทดสอบโดยตรงทจมกแลว ยงสามารถหยดทตา

หรอใสลงไปในหลอดลม แลวรอดปฏกรยาทเกดขนไดดวย แตเสยเวลา

และคาใชจายสง

การทดสอบภมแพทผวหนงจงสะดวกกวา เพราะมพนทกวาง สามารถ

ทดสอบไดทกสารพรอม ๆ กน ไมเสยเวลามาก ประมาณ 20 นาทกทราบผล

23

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

การเตรยมตวกอนทดสอบ

ตองงดยาแกแพมาลวงหนา สวนจะตองงดกวน ขนกบวาใชยาอะไรอย

ยาบางตวงด 3 วน บางตวกงด 7 วน บางตวอาจตองงดเกน 7 วน

ยาทอาจมสวนผสมของยาแกแพอยกตองงดดวย เชน ยาแกหวด

แกไอ ยาลดนำมก ยาแกคน แกลมพษ

ผปวยทมโรคประจำตวอน ๆ ตองแจงชอยาทใชอยใหแพทยทราบกอน

ทดสอบ เพราะยาบางตวตองงดลวงหนาเชนกน

ยากลอมประสาท ยานอนหลบ ยากนชก กอาจทำใหผลการทดสอบ

ผดพลาด ควรงดลวงหนา แตควรปรกษาแพทยกอน

พวกยาพนตาง ๆ เชน ยาพนจมก ยาพนในโรคหอบหด สวนใหญ

ไมตองงด สามารถใชตอเนองไปจนวนทดสอบไดเลย

ยาแกไข แกปวด กลมพาราเซตามอล ถาจำเปนตองใชกใชได

ไมตองงด แตถาเปนยาแกไขทผสมยาแกหวด ตองงดกอนทดสอบ

ไมตองงดนำ งดอาหารใด ๆ ในวนทดสอบ

แตงตวดวยเสอผาทเหมาะสม หลวมสบาย ผหญงควรใสสองทอน

เพอสะดวกในการทดสอบ หากแพทยจะทดสอบทแผนหลง และควรรวบผม

เปนมวยใหเรยบรอย จะไดไมหลดลยมาโดนนำยา หรอใสเสอแขนสน

ในกรณทดสอบทแขน

24

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

นำยาทดสอบทำมาจากอะไร

นำยาทดสอบในปจจบนเปนสารทสกดออกมาจากสารกอภมแพ โดย

มาทำใหบรสทธ แยกเอาเฉพาะสวนททำใหเกดการแพ ไมใหมสารปนเปอน

เพอใหไดผลการทดสอบทเชอถอได

แบงออกเปนสารสกดจากตวไรฝน สตวเลยง เชน สนข แมว ขนสตว

อน ๆ แมลงสาบ เชอรา ละอองเกสร ทงเกสรดอกหญา ดอกวชพช ดอกไม

จากตนไมใหญ อาหารตาง ๆ

โดยนำยาทดตองเปนนำยาทไดมาตรฐาน และแยกแตละสารกอภมแพ

ออกจากกนเปนแตละขวด ขวดละสารเดยว ซงแมจะราคาแพง แตใหผลการ

ทดสอบแมนยำกวานำยาชนดผสมรวม

ภาพตวอยางนำยาทดสอบภมแพ

25

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

วธทดสอบทำอยางไร เจบไหม

วธการทดสอบม 2 แบบ

1. วธสะกด (Prick Test)

ตามแนวทางการตรวจรกษาโรคจมกอกเสบในผใหญสำหรบประเทศ

ไทย แนะนำใหทำการทดสอบภมแพดวยวธสะกดในผปวยทกรายทมประวต

สงสยวาจะเปนโรคภมแพทางจมกและมอาการปานกลางถงรนแรง

หลงจากทำความสะอาดผวหนงบรเวณทจะทดสอบ เชน ทแขนหรอ

แผนหลงแลว แพทยจะเอาปากกามาขดตำแหนงทจะหยดสารตาง ๆ แลว

คอย ๆ หยดนำยาลงไปตำแหนงละหนงสาร (หนงหยด) แตละหยดตอง

อยหางกนอยางนอย 2 เซนตเมตร (เพอกนนำยาไหลมาผสมกน และสะดวก

ตอการอานผล เพราะถาแพ จะแดง บวม หากหยดนำยาไวใกลกน

จะไมแนใจวาแพสารตวใดตวหนงหรอทงสองตว)

หลงจากหยดนำยาครบทงหมดแลว จงเรมสะกดผวหนงใตหยดนำยา

ดวยแผนโลหะปลายแหลมหรอเขม สะกดเบา ๆ เหมอนโดนหนามเกยว

ตน ๆ (ไมมบาดแผล ไมมเลอดไหล) เมอสะกดครบทกหยดแลวจะรอทงไว

15 - 20 นาท เพอใหนำยาซมผานรอยสะกดเลก ๆ ลงไปใตผวหนง

การทดสอบภมแพดวยวธสะกด

26

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

หากในรางกายผปวยมภมตานทานชนดไอจอตอสารทดสอบตวใด

กจะเกดปฏกรยาเปนตมนนแดงเหมอนยงกด ณ บรเวณผวหนงตรงสาร

ทดสอบทแพ ถาแพมาก ตมจะใหญมาก แพทยจะวดขนาดของตมท

เกดขนไว เสมอนเปนคะแนนดบ และเพอใหผปวยจดจำงาย ๆ วาอะไรแพมาก

หรอนอย กจะแปลงคะแนนดบเปนเกรดใหอกท โดยจดลำดบความรนแรง

ของการแพมากแพนอยออกเปน 4 ระดบ จากแพมากคอบวก 4 สแพนอย

คอบวก 1

ถาแพหลายสารกจะเหนตมหลายตม ขนาดใหญเลกตามความรนแรง

ของการแพ

ขอด ไมเจบ ผปวยรวมมอด ทำใหทดสอบไดมากสาร ผลการ

ทดสอบเชอถอไดดและแมนยำกวาวธฉด สามารถทำไดตงแตอายนอย

การอานผลทำไดงาย สะดวก และนำยาของการทดสอบวธนไดมาตรฐาน

ขอเสย นำยาราคาแพง ทำใหคาใชจายสง

ผลการทดสอบภมแพ หากแพจะปรากฏตมนนแดงขนมา

27

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

ไดมการดดแปลงการทดสอบแบบสะกดเพอใหสะดวก รวดเรว

เหมาะสมกบการทดสอบในเดกเลก โดยใชเครองมอพลาสตกทมลกษณะ

เหมอนขาแมงมมมาชวย โดยหยดนำยาทจะทดสอบแตละสารลงบนขา

แตละขาของเครองมอ หรอจมเครองมอลงในถาดนำยา (โดยทวไปเครองมอ

จะมตวละ 8 ขา การทดสอบแตละครงอาจใชเครองมอ 2 - 4 ตวกได)

เมอหยดครบทกสารทตองการแลว กดเครองมอลงบนผวหนงผปวย นำยา

จะไปอยทผวหนงพรอมรอยขวนจากเครองมอใหผวหนงพอมชองใหนำยาซม

ลงใตผวได เปนการลดขนตอนการคอย ๆ หยดนำยาทละหยดและคอย ๆ

สะกดทละสารออกไป ไมตองอาศยความรวมมอของเดก เมอกดเสรจแลว

กรออานผลภายใน 15 - 20 นาท วธนเรยกวา การทดสอบดวยมลตเทสต

(multitest)

ขอด สะดวกรวดเรว เหมาะกบการทดสอบในเดก

ขอเสย ตวเครองมอมราคาแพง ทำใหมคาใชจายเพมขน

ภาพตวอยางถาดนำยาทดสอบแบบมลตเทสต

28

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

ภาพเครองมอทดสอบแบบมลตเทสต

การทดสอบแบบมลตเทสตเหมาะสำหรบผปวยเดก

29

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

2. วธฉด (Intradermal Test) ตางจากการสะกดคอ แทนทจะ

หยดนำยาแลวสะกด จะใชเขมฉดนำยาลงไปใตผวหนงเลย สารละ 1 เขม

เมอฉดครบทกสารแลวกรอผล 15 - 20 นาท แลวอานผลดวยหลกการเดยว

กบวธสะกด

ขอเสย 1. เจบ ผปวยไมชอบ เดกจะไมรวมมอ และยงทดสอบได

นอยสารเนองจากเจบ

2. การแปลผลคอนขางลำบาก เพราะการฉดนำยาลงไปกจะ

เกดตมนนจากนำยาทอดอยใตผวโดยไมไดแพ การแปลผล

วาตมใดเกดจากการแพจงดไดยากกวาวธสะกด

3. ในรายทแพรนแรงตอสารหลายอยาง อาจเกดปฏกรยา

รนแรงจนถงชอกได เพราะมสารกอภมแพทตนแพเขาส

รางกายในปรมาณมาก (มากกวาการทดสอบดวยวธสะกด)

พรอม ๆ กนหลายสาร

ปจจบนวธฉดนจะทำเฉพาะในรายทการทดสอบแบบสะกดใหผลลบ

แตประวตและตรวจรางกายยงชวนใหนาสงสยวาจะเปนโรคภมแพอยเทานน

จะไมทำในกรณทวไป

ทดสอบมากสารหรอนอยสารจะดกวากน

การทดสอบเปนการเชกวาสารกอภมแพแตละสารทเอามาหยดนนเราแพ

หรอไม รางกายสรางภมตานทานชนดไอจอไวตอสารนนหรอเปลา สารใด

ทไมไดถกนำมาทดสอบกจะไมทราบวาแพหรอไม เชน ถาไมมการหยดสารสกด

จากโปรตนแมวลงไป กจะตอบไมไดวาแพแมวหรอเปลา

ดงนนถาทดสอบมากสารกจะไดรายละเอยดมากกวาทดสอบนอยสาร

ซงถาทำโดยการสะกด จะสามารถทำทดสอบไดมากสารโดยไมตองกลวเจบ

ในสหรฐอเมรกามการกำหนดสารกอภมแพหลก ๆ ทควรนำมาทดสอบ

30

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

ไวท 36 สาร

การทดสอบภมแพในประเทศไทยทวไปใชนำยาตงแต 8 - 30 ชนด

(ทงนยงไมรวมอาหาร)

แมทดสอบมากสารแลว จะมสารกอภมแพทเราแพ แตไมไดถกนำมาทดสอบไหม

มไดคะ โดยเฉพาะอยางยงสารกอภมแพกลมละอองเกสร เนองจาก

ในประเทศไทย การศกษาเรองละอองเกสรททำใหเกดการแพนนมนอย ดงนน

อาจมเกสรบางอยางทแพได แตไมไดถกนำมาทดสอบ เนองจากไมมขอมล

หรอไมมนำยาของสารชนดดงกลาวผลตมาจำหนาย

การทดสอบมคาใชจายประมาณเทาไหร

คาใชจายขนกบ

1. จำนวนสารทนำมาทดสอบ มากสารยอมแพงกวานอยสาร

2. คณภาพของนำยา นำยาทมคณภาพสงจะราคาสงกวานำยาทม

คณภาพตำ

3. ชนดของเครองมอทนำมาใชรวมดวย เชน ตวมลตเทสต (multitest)

4. ผทำการทดสอบ (แพทยหรอเจาหนาท)

5. สถานททำการทดสอบ เชน รฐบาลหรอเอกชน

31

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

ทำการทดสอบไดทใดบาง

แนะนำใหทำการทดสอบกบแพทยเฉพาะทางโรคภมแพ ซงอยใน

แผนกภมแพ (เปนหนวยยอยในแผนกเดกหรอแผนกอายรกรรม) ตาม

โรงพยาบาลมหาวทยาลยของรฐ (โรงเรยนแพทย) โรงพยาบาลรฐบาล

โรงพยาบาลเอกชนบางแหง หรอคลนกเฉพาะทางภมแพ

หากสะดวกทใด แนะนำใหโทร.สอบถามวาสถานทดงกลาวสามารถ

ทดสอบไดหรอไม และทำไดในวนใดบาง และทำการจองควนดทดสอบ

ลวงหนาแตเนน ๆ เพราะตองหยดยาแกแพลวงหนาดงทกลาวมาแลว

ทำทดสอบแลวแปลวาตองฉดวคซนภมแพเลยใชไหม

ไมใชคะ ทถกตองแลวคอ เมอผลการทดสอบออกมาวาเปนภมแพ

จะทราบวาผปวยแพตอสารอะไรบาง แพทยและผปวยจะตองนำขอมลทได

จากการทดสอบภมแพไปสมพนธกบการไดรบสารนนในชวตจรง ถาหากทาน

อยในสงแวดลอมทมสารดงกลาว และสารดงกลาวทำใหอาการของทาน

กำเรบขนจรง แพทยจะอธบายใหทราบวาจะหลกเลยงสารทแพไดอยางไร

ตองทำอะไรบาง แลวใหผปวยกลบบานไปทำการหลกเลยงตามคำแนะนำกอน

รายไหนตงใจ ทำไดด โรคกจะสงบลง เรยกวาโรคนทำดไดดคะ เพราะขจด

ตนเหตของโรคออกไปได แพทยกจะคอย ๆ ลดยากน ยาพนทใชอย จนหยด

ไดในทสด แตผปวยตองปฏบตการดแลหลกเลยงสารทแพไปตลอดนะคะ

ถาขเกยจเมอไหร ปลอยใหสารกอภมแพเขาสรางกายมาก ๆ อก อาการ

กจะกลบมาใหม

ผปวยรายใดทใหไปหลกเลยงแลว แตไมประสบความสำเรจ เชน

ผปวยแพไรฝน แตททำงานปพรม จะสงใหลอกพรมออกกไมได เพราะ

32

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

เปนลกนองเขา ไมใชเจาของบรษท แบบนคงหยดยาไมไดแน เพราะหายใจ

เอาไรฝนในพรมเขาไปทกวน จะเปลยนงานหรอเลกทำงานกยงไมได อยางน

อาจตองมาฉดวคซนภมแพเพอปรบภมตานทาน ใหภมตานทานมปฏกรยา

ตอไรฝนลดลงจากเดม โรคจะไดสงบ จะไดลดยากน ยาพนทใชลง เพราะ

เราไมตองการใหผปวยใชยาไปตลอดชวตคะ

เพราะฉะนนไมตองกลววา ถาไปทดสอบภมแพแลว แปลวาจะตอง

โดนฉดวคซนแน ๆ เลย เขาใจผดนะคะ ไมควรจะเปนเชนนนคะ

ผลขางเคยงของการทดสอบ

ในรายทแพรนแรงหลายสาร อาจเกดปฏกรยาการแพขนขณะทดสอบ

เพราะสารกอภมแพเขาสรางกายทเดยวหลายชนด พบวาการทดสอบแบบฉด

จะเกดปฏกรยามากกวาแบบสะกด เพราะนำยาเขารางกายมากกวา จงไม

แนะนำใหผปวยหอบหดไปทดสอบในวนทอาการกำเรบ

อาการคนเกดขนไดจากการทดสอบทงสองวธ ซงอาจหายไดเอง

หรอเมอกนยาแกแพ

หากทดสอบดวยวธสะกดจะไมมรอยแผลเปนเกดขน

ผลการทดสอบจะเหมอนเดมตลอดชวตไหม

ถาเปนคนทโตเปนผใหญแลว เรยกวาอยในโลกนมานานพอควรแลว

ไดเจอะเจอสารกอภมแพมาสารพดแลว พวกนผลการทดสอบจะไมคอย

เปลยน ยกเวนแตสงแวดลอมรอบตวเปลยนไป เชน เคยทดสอบไว

ตอนไมเลยงแมว ผลไมแพแมว ตอมาเรมเอาแมวมาเลยง เลยงได 3 ป

มาทดสอบภมแพใหม อาจพบวาครงหลงนแพแมวขนมากไดคะ

33

พ ญ . ส ร น น ท บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ แ ล ะ ผ ศ . น พ . เ ฉ ล ม ช ย บ ญ ย ะ ล พ ร ร ณ

หรอกรณยายไปอยเมองนอก ไปรบเกสรดอกไม ดอกหญา ทไมเคย

มในประเทศไทย กอาจแพเกสรตวใหม ๆ ไดเหมอนกนคะ

ใครบางททำทดสอบไมได

1. ผทหยดยาทตองหามในการทดสอบไมได เชน ยาแกแพ ยาโรค

หวใจ ยาลดความดน ยาโรคประสาท ยากนชก

2. ผทเปนผนผวหนง ณ บรเวณแขนหรอหลงมากจนไมมผวดเหลอ

พอจะทดสอบได

3. ผทเคยแพรนแรงจนชอก ไมควรเสยงทำการทดสอบ เพราะอาจเกด

ปฏกรยาแพรนแรง

4. ไมควรทดสอบในวนทปวยเปนไข อาการหอบหดกำเรบ

ถาทดสอบไมได ทำอยางไรจงจะรวาแพอะไรบาง

สามารถใชการตรวจเลอดหาภมตานทานไอจอจำเพาะททำใหเกดการ

แพได เรยกวาตรวจแรสตเทสต (RAST test) เชน ตรวจหาไอจอจำเพาะ

ตอนมวว ไขขาว ถวลสง ถวเหลอง แปงสาล ฯลฯ ซงพบวาบางราย

ผลทไดออกมาจากการตรวจเลอดวธนยงไมตรงกบความเปนจรง เชน

ตรวจเลอดพบวาแพอาหารนน ๆ แตในความเปนจรงสามารถกนอาหาร

ชนดนนไดโดยไมมอาการผดปกตใด ๆ แบบนเรยกวา “ผลบวกลวง” หรอ

ผลตรวจเลอดบงวาปกต แตเมอกนอาหารชนดนนกลบมอาการผดปกต

เกดขน แบบนเรยกวา “ผลลบลวง” ทำใหเกดปญหาในการวนจฉยโรค

อยางยง โดยเฉพาะในโรคแพอาหาร

34

โ ร ค ภ ม แ พ ฉ บ บ ส ม บ ร ณ

ปจจบนจงเรมมการตรวจใหละเอยดยงขน ทเรยกวา Component

Resolved Diagnosis (CRD) โดยตรวจลกลงไปถงตวสารกอภมแพตว

สำคญในอาหารชนดนน ๆ เชน ในรายทสงสยการแพถวลสง กอาจตรวจหา

ไอจอจำเพาะตอ Ara h2 ซงเปนสารกอภมแพตวสำคญของการแพถวลสง

อยางนเปนตน โดยทำไดทโรงพยาบาลมหาวทยาลยทมคณะแพทยศาสตร

เชน จฬาฯ ศรราช รามาธบด แตคาใชจายสงกวาการทดสอบทางผวหนง

เพราะสวนมากมกทำเปนชด ไมแยกทำแตละสาร และใชเวลาประมาณ

1 สปดาหจงจะทราบผล

การสงตรวจเลอดและแปลผลตรวจเลอดตองใหแพทยเฉพาะทาง

โรคภมแพเปนผทำนะคะ ไมอยางนนทานจะไดคำตอบ “ผด ๆ” วาแพ

มากมายหลายสารตามทพบกนเสมอทกวนน

สวนการตรวจเลอดเพอดชนดของเมดเลอดขาวอโอซโนฟล (Eosinophil)

และการตรวจหาระดบผลรวมของไอจอ (total serum IgE) หรอตรวจหา

ภมตานทานชนดอน ๆ เชน ไอจจ (IgG) นน ไมสามารถนำมาวนจฉยโรค

ภมแพได

สวนการตรวจดการเรยงตวของเมดเลอดดวยการสองกลองกไมเปน

ทยอมรบในการวนจฉยโรคน

ดงนนการจะไปตรวจเลอดรายการตาง ๆ สำหรบโรคภมแพ ทานควร

ปรกษาแพทยเฉพาะทางโรคภมแพกอนไปตรวจ วาการตรวจแบบใด ทใด

จงจะเชอถอได