ส า น ก พ ม พ อ ม ร น ท ร ธ ร ร ม ะ ก ร ง เ ท พ ม ห า น ค ร

เขมานนทะ

เขยน

ดวงตาแหงชวต

ฐาต จร สต ธมโม

ธมมทธรา จ ปคคลา

ขอธรรมะของสตบรษจงยงยน

พรอมทงผทรงธรรมนนดวย

คำนำสำนกพมพ (๘)

คำนำสำนกพมพ (ฉบบพมพ พ.ศ. ๒๕๕๔) (๙)

คำปรารภ (๑๐)

แสวงหาโลกทเลศกวา ๒

นพพานคอจดหมายปลายทางของชาวพทธ? ๑๘

ทกกาวยางของความรตวลวน ๆ โดยไมเพงเลงจำเพาะ

คอการภาวนา ๓๘

มายาแหงวญญาณ ๔๖

รมไมแหงการตรสร ๕๘

แรงทะยานในภพชาตอนเชยวกรากดจสายธาร

และการทวนกระแสดวยอำนาจพระอรยมรรค ๖๔

สญชาตญาณแหงการณยธรรมบนรากฐาน

แหงความเปนอนเดยวกนของชวต ๗๒

ปลอยใหจตคด แตอยาไปคดกบมน ๗๘

เกาอดนตรระหวางความคดปรงแตงกบความรตว ๘๘

กอบกสตปญญา กอบกชาตและชมชน ๙๖

ทำบอย ๆ ทำมาก ๆ จนกลายเปนวถทาง ๑๐๘

ความรตวเปนความสวางของชวต ความมดยอมถกกำจด

ดวยเหตน ๑๑๒

สารบญ

ทก ๆ คำขาว, ซอมแซมรางกายและจตใจงอกงาม

ในกจภาวนา คอกนเยยงอรยะ ๑๒๒

ดอกไมของอรหนต ปราสาทมนตรคนธรรพ ๑๓๔

ตรากตรำในกจภาวนา จนกวาธาตทรหดปรากฏขนรองรบ ๑๔๒

ทกยางกาวของการเดนทไมมผเดน ทกครงทมการเหนลวน ๆ

คอรากฐานของศลปศาสตร ๑๔๖

สายสมพนธของชวตและวญญาณ ๑๕๘

คนเดอนหงายทวทงจกรวาล ๑๗๐

ภายใตรมมหาวหารอนแสนประเสรฐของชวต ๑๘๐

ลอดอโมงคมดของชวต กวาจะเหนแสงสวางขางหนา ๑๙๐

สนแรงเสยดทานในจต ชวตมโนรม ๑๙๘

มานบงตา ๒๑๐

ประวตทานเขมานนทะ ๒๒๑

กาลามสตร ๒๒๒

การเจรญสตแบบเคลอนไหว (ในอรยาบถนง)

ตามแนวทางของหลวงพอเทยน จตตสโภ ๒๒๓

เขมานนทะ

3

ในชวโมงบายน ผมอยากจะนำเสนอการภาวนาแบบ

เคลอนไหว โดยทวไปนนเราจะคนเคยกบรปแบบทนงนง หลบตา

แลวกสะกดตวเองดวยลมปราณ ลมประณตกเขาถงความสงบระงบ

หรออาจจะถงระดบประสบการณพเศษ เกดปตซาบซงนำตาไหลกได

แตสงทผมอยากจะเรยนใหทราบกคอ วธนงสงบ สะกดจตตวเอง

ใหดมดำกบเพทนาการอนประณตนน หาใชคำสอนโดยตรงของ

พระพทธเจาไม

นบตงแตเรมตนของอารยธรรมมนษย สพนหรอหาพนปเศษ

ทแลวมา มหลกฐานทางดานโบราณคด เชน รปประตมากรรมของ

ชาวเมโสโปเตเมยเปนรปนกพรตกำลงหลบตาพรมแนนงดมดำในความ

สงบ วฒนธรรมแหงการสะกดจตตวเองใหมประสบการณพเศษ เปน

ความสงบระงบประณตนนเปนอยกอนสมยพทธกาลอยางนอยทสด

สองสามพนป รองรอยหลกฐานในพระไตรปฎกกคอ ครสองทานของ

พระพทธเจาทเปนนกพรต อทกดาบสและอาฬารดาบส ซงประชาชน

รวมสมยกบทานถอวาเปนพระอรหนต และเปนเลศทสดในบรรดาดาบส

หรอฤๅษสมยนน อนพระพทธเจาสมยทยงแสวงหาพระโพธญาณอย

ถอวาทานเปนคร คำถามกผดขนในใจของเราแลววา ถาวถทางการ

สะกดจตตวเองใหสงบระงบประณตเชนนนเปนคำตอบ ทำไมพระ-

พทธเจาไมทำตอจนถงทสด เมอไปเรยนกบดาบสทงสองแลวพระองค

กลบปลกตวไป

ดวงตาแหงชวต

4

เรามาทบทวนวาสงซงทำใหเรามานงรายลอมกนอยใตรมไมท

อารามชอศานต-ไมตรน เพราะพระพทธเจาทำใหเรามาทน ดงนนเรา

มาทำความเขาใจตอพทธประวตบางตอน อนจะเปนประโยชนเกอกล

การภาวนาของเรา ตามคมภรฝายมหายานระบวา ในขณะทเจาชาย

กำลงเพลดเพลนกบชวต ทรงไดยนเสยงเพลงของนกรองรองรำพน

ถงแผนดนซงเลศกวา ทำใหพระองคทานสะดดใจ และเปนสาเหตให

ออกแสวงหาสงทเลศกวา ชวตทดกวาน ผมวาประเดนนสำคญ ถาเรา

มชวตทคอนขางสบสนและทกข เราจะเรมดนรนแสวงหาสงทดกวาน

สงคมทดกวาน วถชวตทดกวาน วฒนธรรมทดกวาน ระบบเศรษฐกจ

ทเปนธรรมมากกวาน เราแสวงหาสงทดกวานเรอย ๆ ไป เจาชายจงออก

ผนวช

ผทเสยใจมากทสดกคอพระบดาผคาดหมายจะใหเจาชายเปน

พระราชาสบตออำนาจราชสมบต และอาจจะสอดคลองกบคำพยากรณ

ของโหร เพอททานจะไดเปนพระจกรพรรดครองโลก นอกจากนน

กพระบรมญาต ซงลวนแลวแตรกใครพระองค

เราอาจจะมองวาเจาชายทรงออกผนวชเพราะความหนายแหนง

โลกยและไมรบผดชอบตอราชสมบต แตแทจรงเพราะตองการแสวงหา

สงทดกวา บางพทธประวตทมมมมองแคบ ๆ วาเจาชายเบอหนาย

กามารมณ ซงผดพลาดคลาดเคลอน การมองวาเบอโลกแลวหนภรรยา

ทงลกไปบวช เปนการตความทแคบและผดพลาด จะอยางไรกตาม

พระบดา พระมารดาเลยง - ปชาบดโคตม ตางโศกเศราอยางสดซง

เขมานนทะ

5

ตอมาทานไปหาครสองคนดงทเลาแลว ทานไปเรยนจนกระทง

วาสามารถทำจตใหระงบสงบเทากบคร แตแลวเจาชายผชางสงเกตนน

ไดพบวา ตราบใดทมการกระทำเชนนนอย ความสงบระงบจงมอย

เมอเลกกระทำ ความฟงซานกเกดขน ดงนนเปนการเลนเอาเถดกบ

ความสงบของตวเอง ซงในกาลตอมา อาจารยรนหลง ๆ ผจดเจนใน

เรองการทำสมาธไดเปรยบเทยบการกระทำเชนนนวาเหมอนดงศลา

ทบหญา หญางอกไมขนเพราะเอาหนไปทบไว แตพอยกหนออก หญา

กงอกงามเหมอนเดม กเลส อาสวะยงไมขาดจากสนดาน เพยงแต

สะกดไวดวยพลงสมาธ เมอเจาชายเหนนมตอนนนแลวทานกลาว

คำอำลาอยางสภาพ เพราะทานเองกไมมคำตอบ ไดคนพบเพยงแตวา

อาการสงบระงบนนเปนสงชวแลน เหมอนกบเรามาวด มานงนงสงบ

กสบายด แตพอกลบบานกวนวายเหมอนเดมหรอมากไปกวานน นก

ภาวนาอยในวดกสงบ จตใจเยอกเยน ครนกลบบานกอาจทะเลาะ-

เบาะแวง รนแรงตอคนใกลชดได มนพสจนวา การสงบระงบทเราทำขน

ชวแลน เหมอนศลาทบหญานนไมใชของจรง ไมวาเราสงบลกเพยงใด

เหนนมต เหนแสงสวาง เหนองคพระพทธรป เหนองคพระพทธเจา

เพยงใดกตาม แตเมอกระทบอารมณกหาละโทสะ โมหะไดไม

เมอเจาชายสงเกตเหนนมตอนนแลวกเขาไปขออำลาอยางสภาพ

ตอมาทานไปทรมานตนอยางแสนสาหส กไมมคำตอบ แตอปมาอนหนง

ปรากฏขนจากการไดยนครดนตรสอนศษย คลาย ๆ กบเรองหญง

นกรองพรรณนาถงแผนดนทเลศกวา ชวตทดกวาน ในคมภรฝาย

บานเราบอกวา พระอนทรมาดดพณสามสาย สายทตงเกนไปกขาด

ฟงไมไพเราะ หยอนกไมไพเราะ ขงพอด ๆ ถาเปนนกดนตรจะเขาใจ

ดวงตาแหงชวต

6

เรองราวเหลานวาขงพอดนนไพเราะอยในตวมน พระพทธเจาทานเหน

นมตนกหนมาเสวยพระกระยาหาร ซงเปนทรกนวาของนางสชาดา

เสวยอาหารแลวกมกำลง ลอยถาดเสยงพระบารมแลวเสดจขามแมนำ

เนรญชรา แลวเรมปฏบตอกแนวทางหนง สวนแนวทางใหมจะเปนอะไร

นน เราจะศกษากนตลอดในสปดาหทเราใชชวตรวมกน ณ ทน

เหตการณตอนทพระพทธองคเสดจขามเนรญชราหลงจากลอย

ถาดเสยงบารมแลว เปนรหสทสำคญทสดในการภาวนา นนคอ การ

ทวนกระแสอารมณ และเมอพระพทธเจาเสดจประทบใตตนพระศร-

มหาโพธ มรรคแหงพทธธรรมทแทจรงถกเปดเผย ณ ทนน

๓๐๐ ปหลงพทธกาล พระเจาอโศกมหาราชไดรบสงใหชาง

แกะสลกแทนหนไวใตตนศรมหาโพธ เรยกวา “แทนวชรอาสน” ไมใช

ทนงของพระพทธเจา เพราะเราทราบดวาคนวนเพญเดอน ๖ นน พระ-

พทธเจานงบนฟอนหญาคา ซงนายโสตถยพราหมณถวาย ไมใชแทนหน

สลกทมลวดลาย วชรอาสนคงหมายถงสตปฏฐาน ๔ หมายความวา

เมอเจาชายสทธตถะในรปของนกบวชขนนงเหนอแทนสตปฏฐานแลว

การตรสรอนยงใหญกเกดขน และในคนนนเองมารกทดสอบอยาง

รนแรงทสด นคอเหตการณยอ ๆ ของพทธประวตในตอนสำคญ

ตลอดสปดาหทจะถงน เราจะใชชวตรวมกนเพอปฏบตกจภาวนา

บนฐานการเคลอนไหว ไมใชบนฐานการนง การนงทสดของมนกคอ

ความสงบ และความสงบเกนสงบนไมม ความสงบคอเพยงสงบ ใน

ความสงบนนเปนไปไดทผภาวนาคอย ๆ สญเสยความรสกตว ความ

เขมานนทะ

7

ตนตว แตเราจะตน เราจะปฏบตปลกเราธาตรใหตนขน แลวความ

สงบอกแบบหนงจะปรากฏ คอสงบดวยอำนาจของความรตว

ตอแตนผมจะสาธตการเคลอนไหวดวยมอและดวยเทา ไมใช

ฟอนรำ เราจะใชอรยาบถทงส คอ เดน ยน นง และนอน สำหรบ

นอนนน บางทานอาจจะรสกสงสย เพราะไมเคยไดยนเรองการนอน

สมาธ ทจรงปฏบตได สมาธนนไมเกยวกบทาทาง ไมวาอรยาบถใด

สมาธเกดไดเสมอ ขณะทเดนอยกเปนสมาธได ขณะทนอน นงกน

อาหาร เราจะใชอรยาบถ ๔ อนกลมกลนนใหไดประโยชนในทางเรา

ธาตรใหตนตว

มนษยเรานนนบวามโชควาสนา การไดอตภาพเปนมนษยนเปน

โชคลาภอนประเสรฐ เพราะวามความกลมกลนในอรยาบถทจะกอเกด

สมาธในการเคลอนไหว และเรายงมโชคลาภอกชนหนงคอ ไดเกดมา

เปนคนไทย แผนดนของพระพทธศาสนา พอแมสงสอนใหนงสมาธ

ตงแตเดก ๆ เรยกวานงขดตะหมาด ขดตะหมาดคอขดสมาธนนเอง

เรองนฝรงมงคา คนตางวฒนธรรมจะยนยนไดวา เขายงยากลำบาก

เพยงใดกวาจะนงราบกบพนได หวเขาหางจากพนเปนคบ ขาเขาแขง

บางคนทำไมสำเรจ นงไมไดเลย ดงนนความกลมกลนของอรยาบถ

ทงสกขาดหายไป พวกเรานบวาโชคดมาก นงไดสบาย ๆ ไมตองฝน

เพราะพอแมเคยฝกปรอใหนงกบพนมา การนงกบพนนผมวามความ

ยงใหญในตวมนเอง หมายความวา เราปกหลกลงตรงนน เราเปนของ

แมธรณทตรงนนแลว นงลงดวยความรสกหนกแนน เมอยนมอาการ

เคลอนไหว แตสมาธเกดไดในทกอรยาบถ ขณะเดน แมขณะวง

ดวงตาแหงชวต

8

เพราะวาธาตรตนตวเตมทแลว วงกเกดสมาธได เอยวตว กะพรบตา

เปนสมาธไปหมด แตถาเราไปฝกดวยการนงนงหลบตา เราอาจจะม

สมาธในสงแวดลอมหนง แตไมอาจมสมาธไดในทก ๆ เหตการณ เพราะ

ฉะนน สมาธทเกดภายใตการควบคมอรยาบถนงนงหลบตาเกดความ

สงบ มลกษณะจำกด และเปนความสงบภายใตโมหะ สตไมตน

ความรตวไมพอ อกทงเผชญกบอปสรรคนานปการ เชน ปวดหลง

งวง สปหงก หลบใน อปสรรคเตมไปหมดในการทำสมาธแบบนงนง

แมบางคราวจะสงบลก เกดปตดมดำกตาม แตไมเปนเชนนนทกเวลา

สวนสมาธแบบเคลอนไหวนนมความตนตว ปฏบตไดทกแหง ทกเวลา

ทกอรยาบถ

บางทานอาจจะเคยเรยนวธเคลอนไหวมอสรางจงหวะ๑ มาแลว

โปรดอยาเขาใจวามนเปนของสำนกนนสำนกน มนไมสำคญเลย สาระ

สำคญคอวา เมอเราเคลอนมอเปนจงหวะจนกระทงความรสกตวมนตน

เรากสามารถทงรปแบบนนได เพราะเมอธาตรตนแลวมนไมตองการ

รปแบบอกตอไป โดยปกตคนเรากเคลอนไหวกนอยแลว เดน ยน

นง และนอน เชน ในครว ในหองนำ บนถนน ในสำนกงาน ถาวา

สมาธทเกดจากการเคลอนไหวตดตงขนดแลว เราจะไดประโยชนอยาง

มหาศาล

นไมใชคำโฆษณาชวนเชอแตประการใด ในขณะทเราเดนไป

รบโทรศพท ถาคนมสต เจรญสตดแลว มนเปนการรบขาวสารทาง

๑ ดรายละเอยดการเจรญสตแบบเคลอนไหว (ในอรยาบถ) ตามแนวทางของหลวงพอ

เทยน จตตสโภ ไดทภาคผนวก ทายเลม

เขมานนทะ

9

โทรศพทดวย และเปนการภาวนาปฏบตธรรมไปดวยในตวเอง หรอ

ขณะกำลงผดขาวอย กำลงปรงอาหารอย กำลงใชเครองมอ เราสามารถ

ประยกตใชไดเสมอไป ในบรรดาทวงทาของการเคลอนไหวนนแบงเปน

สองประเภท

ประเภททหนงเปนไปเพอทำความระงบใจชวคร ในทนผมจะ

เรยกชอวา การเคลอนแบบมทรา การเคลอนไหวแบบมทรานนจะให

กลมกลนกอน เพราะวาในชวตประจำวนของเรา เรามกมความละเหย

ออนโหย เพลย นอยใจคนนนมา ทะเลาะกบคนนมา ไมพรอมทจะร

เหนอาการดานในของชวต ดงนนอาศยทวงทามทราซงมความออนโยน

นอบนอมและเปนไปเพอความรกในตวเอง เปนการทำใหเกดความ

สงบสขชวคราว ดวยกรรมวธเคลอนไหวมอ

สวนรปแบบทสองนนเปนการเคลอนไหวสรางจงหวะแบบตรง

ยกมอขนตรง ๆ อยางน สรางจงหวะ จงหวะ ๑ จงหวะ ๒ ตอไปน

ผมจะเคลอนไหวเปนจงหวะใหดกอน เพราะเรยนงายและไว สวน

มทรานนซบซอน แตถาจำไดทงสองกสามารถใชสลบกนตามโอกาส

อนเหมาะสมตลอด ๖ - ๗ วนทอยทน ผมเชอวาจะกอเกดผลดกบคน

ทปฏบตตามคำแนะนำอยางตอเนอง

ในการปฏบตธรรมนน เรามกจะไดยนวาตองเรยนทฤษฎกอน

คอปรยต หลกธรรมกวาง ๆ แลวกโนมกาย วาจา ใจ ปฏบตตามหลก

นน แตผมเชอวาคนไทยชาวพทธสวนใหญคนเคยกบธรรมะดพอควร

ถงไมรมาก แตกรเรองอนจจง ทกขง อนตตา เรองความทกขอะไรน

ดวงตาแหงชวต

10

พอร รดกวาชาวตางชาตตางวฒนธรรม ดงนนผมมทศนะวาแทนทจะ

เรมจากทฤษฎไปสภาคปฏบต ผมกลบเหนวา จากภาคปฏบตไปสภาค

ทฤษฎ ถาถามวาทำไมจงเปนอยางนน ผมกจะตอบวาเหมอนเลนดนตร

ถาเรารกจะเปนนกดนตรจรง ๆ นน เราตองไมเรมททฤษฎดนตร หาก

เรมททฤษฎดนตรกกลายเปนนกวจารณดนตรไป การเปนนกดนตรนน

เราไมเรมตนตรงเพลง เราเรมตนตรงโนต ดดฟงเสยงมนทละเสน

ทละเสยง ไมชาไมนานกจะเลนดนตรเปนและเปนผเขาถงดนตร

ภาระรบผดชอบของเราตลอด ๕ - ๖ วนน อยทเราตองโนมนำ

ธรรมะนนเขาสภาคปฏบตอยางเดดเดยว อยางเอาจรง แตตองไมเครยด

ศลปะของการเลนดนตรหรอการทำกจกรรมการงานทสำคญอนหนง

อนใดคอ การงานยงสลกสำคญ เรายงตองไมเครงเครยด แตวาตอง

ทำจรง ปญหาทสลบซบซอนแกไมไดดวยจตทเครงเครยดและยงยาก

ปญหาทสลบซบซอนนนแกไดดวยจตทงายดายเปนปกตตามธรรมชาต

ถาบางทานทเขารวมภาวนาสงสยในขอธรรมะใครจะถามใหหาย

ของใจ ขอใหระงบไวกอน อยาเพงไถถาม เรยนรการปฏบตจรงกอน

แลวบางทขอสงสยนนจะตกไปเองโดยไมจำเปนตองมใครตอบ ทงน

เพราะปญญามนเกด มการรการเหนตามเปนจรงโดยไมตองเชอใคร

เชน ปญหาเรองภพชาต เมอสตตนเตมทแลว ปญหาเหลานนจะตก

ไป ชวตหลงตายจะมหรอไมมไมสำคญ สำคญตรงทกขสนไปกมาก

นอย นสำคญมาก แกนพทธศาสนอยตรงน ไมจำเปนตองแสวงหา

คำตอบลวงหนาตอปญหาอนใด แมพระพทธเจาทานกไมตอบบางท

ทานปดเลย ถาตอบ บางททานตอบเพอการปลอบใจตอผจบสาระสำคญ

เขมานนทะ

11

ของชวตยงไมได เชน ถาชาตหนามจรง ถาเราปฏบตธรรมด เราคง

เกดด ถาชาตหนาไมม นนดแลวไมตองเกดอก เพราะการเกดยอมเปน

ทกขรำไป อะไรเหลานเปนเครองปลอบประโลมใจ

ตอไปนกสงเกตทาเคลอนไหวของผม นงขดตะหมาด ทาดอกบว

กได อยางนเรยกวา “ทาดอกบว” “ทาเพชร” “ขดตะหมาดเพชร”

บางคนนงทานไมได กนงในทาสบาย ๆ ควำมอลงบนหวเขาทงสอง

หลงตรง เมอกระดกสนหลงตงสนทกนทกขอแลว สภาพตนในตวเอง

มนจะเรมทำงาน ถาเรานงงอ ๆ เดยวขางในมนกมอยกระรอก เรานง

ตรง แตอยาถงกบใหดดจนกลายเปนพระพทธรป นงสบาย ๆ แตให

หลงมนตรง พลกสนมอขวาตงขน แลวใหเอาสมปฤดสมปชญญะเขาด

การเคลอนไหวนน มสมปชญญะ มสตในการเคลอนไหวนน มสมปฤด

คอความรสกตวของเรา พลกใหรอนนน เราเรมเหมอนกบเลนโนต

โด เร ม ฟา ซอล เรองเลก ๆ แตวาจะไปสเรองใหญ เพราะวาการ

เอาสมปฤดสมปชญญะเขาดนเปนอบายทจะดกจตใหอยรางกายเรา

นงตรงนไมมใครลามโซมอโซเทาของเรา แตจตใจเราหวววอน คดโนน

คดนตลอดเวลา นเปนอบายทจะดกจตใหอย ดกใหมนอย ไมใชอยท

วดศานต-ไมตร แตอยในตวของมนเองดวยการกระทำของมนเอง

สมมตวามคนมายกมอผมใหตงขน บางทจตผมคดไปได แต

ถายกเองมนพยงกน ไมชาไมนานจตกตกกลบเขาทเขาทาง เพราะเรา

ทำเอง พลกสนมอขวาตงขน ร เอาสมปชญญะเขาจบ อยาใชตาจอง

ไมงนจะมนหวมนหนามนตา เกดจกเสยดขนมาเปนอปสรรค ทำ

เลน ๆ ครบ แตวาทำจรง ๆ เอาจรงแตเลน ๆ เอาสมปชญญะเขามาจบ

ดวงตาแหงชวต

12

ขณะทพลกใหร หยดใหร ยกมอขวาขนใหรเฉย ๆ เปนทอนไปอยางน

เอามอขวามาปดทหนาทอง นอกทอนหนง ขณะทเลอนมาปดใหม

สมปชญญะร รอะไร รอาการเคลอนไหวนน รตออาการนน อาการอน

มมาก เสยงจกจนกเปนอาการทางห เราอยาไปสนใจอนนนกอน แต

วาเมอสตตนเตมทแลว ทกอยางเปนสงทปลกเราใหตน ทกสงใชได

หมด ตอใหเสยงรถยนต เสยงหวด เสยงเรอ เสยงหมาเหา มนเปน

สกแตวาเสยง เปนสมาธไปหมด ถาปฏบตแบบเคลอนไหวน

ซงถาปฏบตนงนงนพอขาตกมนกหมดแลว ขณะทพลกสนมอ

ขวาตงขนนนใหเอาสมปชญญะมารสกตอการเคลอนไหว ไมใชไปเพงด

มอ รสกตอการเคลอนไหว หยดกร ยกขน เอามอขวาปดหนาทอง

พลกสนมอซายตงขน ยกขน เอามาปดทบมอขวา ลบมอขวาถงหลมคอ

ร เอามอขวาออกไป ร ลดมอขวาลงบนหวเขาขวา รตว ควำมอ

เอามอซายขนหลมคอ เอามอซายออกไป ลดมอซายลงบนหวเขา ควำ

เทานครบ

สมมตเราทำรเปนจงหวะทกขนทกตอน เราสามารถใชสมปชญญะ

เขาจบไดตอการเคลอนไหวนน ๆ ดคลาย ๆ ไมมอานสงสใด ๆ เลย แต

อปมาเหมอนเราหดขบรถยนต เรานงหลงพวงมาลยและสตารตบอย ๆ

เขาเกยรบอย ๆ เคลอนรถบอย ๆ ทำซำอยางนนสกชวงเวลาหนงกกลาย

เปนคนขบเปน เมอตอนเรมขบนนลำบากมาก เพราะตองรจกหนาท

การงานของเกยร ของคลตช ของเบรก ถอยหนาถอยหลง ยงยาก

แตขอใหเราทำเรอย ๆ ไมชาไมนานมนจะกลายเปนสญชาตญาณ

ดงนกขบรถทดนน เมอถงระดบขบเปนน เปนสญชาตญาณแลว

เขมานนทะ

13

หมายความวา เขาไมไดสนใจสวนละเอยดปลกยอยแลว พอรถ

เสยการทรงตวจะร สงอะไรผดปกตจะร

ซงในลำดบตอไปนน เมอเรามสตแทบทกครงทขยบเขยอน

เคลอนมอนน ตอไปมนจะจบการเคลอนไหวทปลกยอย ทนมนจะทำ

หนาทเอง เมอตาเรากะพรบ มนเหมอนการเคลอนมอหรอเอยวตว

มนจะเรมทำกจอนน พอเอยวตว มนจะรสกตวทนท เออมมอจบ

หโทรศพท แทนทจะรสกโกรธ ระแวง หรอตกใจ มนไมเปนอยางนน

มนมาอยทการเคลอนไหวน หรอถามากกวานนถงจดทมตโตแตก

(break through) มนจะเหนความคด ความคดซงเกดกบตวเราอย

ทกขณะ ความคดทควบคมเราอยตลอดเวลา ความคดทำใหเราเดนไป

ดาคน และความทกขยากทงหมดเกดจากการทมนษยเราไมรเทาทน

ความคดของตวเอง เวลาเกลยดใครเกลยดหนก เพราะมนคดซำ ๆ

จนกระทงคนคนนนไมมดเลยสำหรบเรา ทจรงเขาอาจจะมดอยดวย

ความคดไดกลายเปนนายเหนอชวต เราเหนไดจากบางคนทเรานอน

ไมหลบ เราอยากจะเลกคด มนไมยอมเรา มนขมขเรา ผลขนตอน

สำคญทสดในการภาวนาแบบเคลอนไหวคอ การเหนความคดกอรป

ขนอยางทนทวงท ถาเราไมทน มนกเลนงานเรา

ในกรณผมนงอยตรงน ผมยกมอ ทกทานเหน ถาไมหลบหรอ

ตาดกจะเหน แตผมแกลงนงนง คนทอยในระยะใกลกเหนวาผม

กะพรบตา คราวนผมแกลงไมกะพรบตา คนนงใกลกจะเหนทรวงอก

ของผมกระเพอมขนกระเพอมลง แสดงวาผมยงเปนอย แตถาผมคด

อยน ไมมมนษยคนไหนเหนเลย ถาผมไมเหนเสยอกคน ในโลกนจะ

ดวงตาแหงชวต

14

ไมมมนษยคนไหนเหนอกเลย ความคดมนเคลอนไหวอยลกหลายชน

ความเกลยด ความรก ความแบงแยก ความหมนแคลน ความรษยา

กอรปทนน ถาไมทนมน มนษยจะไมมวนอสระเลย ความคดเปน

หวงโซทรอยรดจตใจของมนษย เราปรารถนาอสรภาพ แตอสรภาพ

มไมไดดวยความคด เรยกวาความคดเปนสวนสำคญของชวตทให

ทงคณทงโทษอยางลกซงทสด วยเดกนกเรยนสาว ๆ หนม ๆ เปนวยท

เหมอนดอกไมแรกแยม ทำไมแกไปกระโดดตกตายเมอผดหวงสงใด

สงหนง ไมใชเพราะขาดความยบยงชงใจแลวตกเปนทาสความคด

ดอกหรอ แตถาสตตนดแลว ความยบยงชงใจมอย วจารณญาณ

มขน มนทาความคดไดเลย ทาความคดใหนำไป มนไมนำไปไหนได

ภายใตความรตว ซำกอเกดปญญา เขาใจทกขและอาการทเลาแหง

ทกขไดด ดงนน จดเปลยนแปลงหกเหของเรองคอวาเราจะเหนขอตอ

ของความคด และถาความคดหกสะบนลงตรงนนเราจะประจกษแจง

สภาพเหนอคดทนท

ผมนงอยตรงน หนหนาไปทางนโดยบงเอญ โดยจงหวะของมน

เหนตนขาหลวงหลงลาย เมอตาผมเหนขาหลวงหลงลายนน ทนใดมน

คดวบไปถงสมยอยสวนโมกข ความคดมนโลดแลนไป คดถงวน

ฝนตกหนก ออกไปหาขาหลวงหลงลายมาปลกกน แลวกคดตอยด ๆ

ลมตวไปตลอดเวลา ทงทตามนเหนอนนนดเดยว หรอผมหนไปดทาง

กระดานแสดงภาพอนนน เหนสเหลอง ใจผมอาจจะอาวรณกบจวร

กได เพราะครงหนงเคยบวช ตาเหนนดเดยวมนไป ไป ไป ไมรจกจบ

แตถาสตตนทน พอเหนปบ มนจะหยด ขาดออกทนท

เขมานนทะ

15

ดงนน รปแบบการเคลอนไหวทหนงนนจะมประสทธภาพอยางยง

ในการสกดกนความคดปรงแตง เมอยกมอเคลอนไปอยางนเราอาจจะ

ยงคดฟงซาน แตไมชาไมนานจตกตกกลบมาทน หมายความวา มอท

เคลอนไหวไดเคลยวจตซงมกจะหวววอนไปขางนอก ตกมาทตวเอง

ถามวาเมอมนตกมาทตวเองแลวนเรารไดอยางไร เรารได เรารสกตว

ไดวาอนนจตมนอยตวแลว จตกลบบานแลว เหมอนกบเราเทยว

ตางประเทศนาน ๆ พอเครองบนถงดอนเมอง พอกลบถงบานกรวาถง

เขาไปในบานกรชดวานบานทเราเคยอย ความพลดพรากของจตและ

กายเปนความสบสนอยในตวมน กายนงตรงน จตคด คดไปโนน

คดไปน เขาขายเปนการฝนเพอพก ฝนกลางวนของมนษย เราเรยนร

บทเรยนอนน บทเรยนเบองตนอนน ผมไมอยากใชคำวาเทคนคการ

ฝกจต แตเปน ยทธศาสตรในการชงพนทชวตดวยความรสกตว แทนท

จะใหความคดครอบงำอำพราง

เมอปฏบตอยางนจนคนด สตจะกอตวแนนเขาเหมอนสะสมนำ

ทละหยด ทละหยด ธรรมดานำหนงหยดทำอะไรไมไดมาก แมมนม

คณสมบตของนำแท ๆ ดมกไมหายหว รดตนไมกไมพอเพยง ลางมอ

กไมได แตเมอนำสะสมตวหลายหยดจนเปนนำหนงขน การงานเพม

ขน ประโยชนมนเรมทวคณ เปนถงหนง เปนโองหนง เปนทะเล เปน

มหาสมทรในทสด มหาสมทรแหงความรสกตวนนอยในเรา แตเรา

ตองเรมทละหยด ทกครงทยกมอรตว นคอนำหนงหยด ความรสกตว

ทบรสทธนนเองทอปมาดวยนำ เมอมปรมาณทพอเพยงมนจะแสดง

พลานภาพออกมา เชน เมอความรสกตวตอเนองถงระดบหนง มน

จะกลายเปนพลงสมาธ ตอจากนนจะมการเหนการมาการไปของความคด

ดวงตาแหงชวต

16

นมตตาง ๆ อารมณตาง ๆ สข ทกข ทสดทกขกอยในกระบวนการนน

หมายความวา ในขณะนน ในระดบนน มนพฒนาจนถงระดบปญญา

แทจรง สต สมาธ ปญญาเปนกระแสเดยวกน ไมอาจแยกจากกนได

เหมอนนำหยดหนง กบนำในหวย ในหนอง ในคลอง ในบง ในทะเล

มนเปนนำหนงเทานนเอง ใหมสตสมปชญญะอยเสมอ แตอยาจอง ตา

ลมเขาไวใหแสงสวางเขาไปในตา แตอยาจองมองจำเพาะอนใดอนหนง

ถาเราหลบตาจะเพลยงพลำงาย มนจะงวงนอน ลมตาเขาไว เพราะ

การเหนของจรงนนงายทจะประยกตใชในชวตประจำวนของเรา เรา

ไมสามารถไปหลบตาในโรงงานทเราทำงานได ขามถนนกขามไมได

ดวยการหลบตา ตองลมตาใหแสงสวางเขาไป ยกมอขนใหมจงหวะ

พลกซายตงขน ยกซายขน เอาซายมา ยกมอขวาไปทหลมคอ เอา

มอขวาออกไป ลดลงบนหวเขา ควำ ยกซายขน เอาออกไป ลดลง

ควำ ทำเทาน ดคลาย ๆ เปนทวงทาทโง ๆ ผมเองเมอตอนเรยนใหม ๆ

ยงนกดแคลนคลางแคลงใจ เอ เราตองการปญญา มานงยกมอไปมา

จะไดอะไร แตวาอนนเปนเคลดทสำคญ เปนยทธศาสตรทจะเขาใหถง

ความรสกตวจรง ๆ ลวน ๆ ไมมอะไรเจอปน แทนทจะนงคดธรรมะอย

เมอปฏบตไปมาก ๆ แลวจะคอย ๆ ชำนาญเอง การเคลอนไหว

ทเปนจงหวะนนมบทบาทสำคญ พลกร หยดกร สำหรบผมเองอยาก

จะเลาใหฟง ไมใชคยโวโออวดภมธรรมเพออะไรเลย ขณะทผมยก

อยางน ยกมอขน พอหยดนไมใชเพยงมอหยด โลกทงโลกหยดกบ

ผมดวย หยดความคดปรงแตง คอหยดโลกของความคดปรงแตง

นนเอง ไมชาไมนานความรสกตวจะปรากฏขน เปนเรองเปนราว

เปนพลงทจะทำใหเรารจกตวเองมากขน เนองจากมนษยเรารจกตวเอง

เขมานนทะ

17

นอยจงใชสอยประโยชนไมถถวนและไมสะอาด แตเมอใดทเราสามารถ

คนพบขมพลงในตวเองทจะแลเหนอปสรรคในตวเองและการกาวขาม

กองอปสรรคนน ๆ ตอแตนนมหกรรมของการสรางสรรคสงคมใหม

จะเปนจรงขน

ยกมออยางนเรอย ๆพอเบอหรอปวดไหล ยกนาน ๆ เมอยหวไหล

พลกมอเลน ๆ อยางนกได อยาพลกสองขางพรอม ๆ กน อยางน

จตมนจะสบสนขนมา พลกเลน ควำกร หงายกร ควำกร พลกกร

หรอใชหวแมมอเคลยวกน นเปนกลอบายเลกนอยเวลานง สมมตวา

นงฟงผมพดน เอาหวแมมอเคลยวกน ผกพนตวเองไวกบความรสก

แมเลกนอย หรอถาคนทสตดโดยธรรมชาตแลว ใชจงหวะอาการ

กะพรบตานได เมอกะพรบกร มนจะเงยบเชยบเขาไปในหวใจ เวลา

เรานงในเครองบนหรอในรถเมล เราจะยกมออยางนไมได เดยวเพอน

หาวาไมสบาย เรากใชวธอยางน หรอแมแตยนวเลน สงเลกนอยเหลาน

เปนอบายทจะเอาประโยชนชวงชงหวงเวลาทจะเปนทาสความคดมาส

ความรสกตว เรากำลงมงจะเปลยนฐานจากการถกความคดครอบงำ

มาสการเปนอสระจากความคด

เรองทงหมดนอยในตวเรา ดงนนในเวลาน อยามวสนใจคนอน

หรอเอาอยางคนอน เหนคนอนทำเราลอกแบบ ไมได เพราะวานไมใช

แฟชน ไมใชสมยนยม เปนเรองของความพยายามทจะเขาใหถง

ฐานของการภาวนา ประหนงการเขาถงแทนวชรอาสน คอสตปฏฐาน

เพอกาวหนาทางภาวนาตอไป