შიოარაგვისპირელი(დედაბრიშვილი)

კრებული

და-ძმა

(მოთხრობა)

I

- მერე, სოლო, მერე? - უთხრა ერთმა ახალგაზრდამსოლოს,როცაისისევბუხარსმოუჯდა.- რა სულ-ძაღლი რამა ყოფილა ი ტერტერა! - განაგრძოისევმან.-ტერტერასუქნიაოინები,მაგრამარცქოსასდაუკლია. -წამოიძახაახლამეორემ.- დაიცადეთ, ჰო!.. - უკმაყოფილოდ უთხრა იმ ორსმესამემდაშემდეგსოლოსმიუბრუნდა:- მერე, ბიჭებო-და... -დაიწყო სოლომ. მაგრამ ამდროს

ბოსლისკარებიგაჭრიალდადაყურამდინგაიღო.უეცრივცივმა და სუსხიანმა ქარმა შემოჰქროლა, რის გამოცსაქონელმა უკმაყოფილოდ ფშვინვა დაიწყო. ყველამკარებისკენ მიიხედეს და დაინახეს ქიტუა, რომელსაცბზითსავსეგოდორიმოჰქონდა.- უჰ, რა ღვთის-რისხვა ღამეა! - შემოსვლისთანავეწამოიძახაქიტუამდაკარებისაჩქაროდმიარახუნა.- აქნობამდინ სადა ხარ, კაცო! - უთხრა ერთმა ბუხრისგვერდით მჯდომთაგანმა: - ჩვენმა საქონელმა კიდევაცმოჭამადაშენკიეხლამოგაქვსბზე?!.-ოჯახირომდაექცეს ჩვენ ყვლეფიაშვილს, იქა ვარ აი! -წამოიძახაქიტუამდაშემდეგისევგანაგრძო:-შეავოდაშავო, ვისაც არ ესმის, იმისთანა დუხჭირობა-ღა იქნება,რასაცისმიშვრება!..კაცო,აირაღაცხარჯისფულისთვისგამოვართვი ერთი ათი შაური და მას აქედ აღარმისვენებს.მალი-მალიმასმეტყვის: “წამო,ი ათშაურშიმიშველეო”. რით ვერ გადავიხადე ი ოხერი! კაცმა რომ

იანგარიშოს,ერთი ათიდღემაინც არმექნებაიმფულშინამუშავარი!ლამისარის,კაცო,ყმათგამიხადოს!..- აბა, მოდიდა სხვა გაამტყუნე,როცა ჩვენი მეზობელი,ჩვენისისხლიდახორციმაგრეგვიშვება!..-თავისქნევითწამოიძახასოლომ.- ეე, შვილოსა, როცა კაცი ღმერთს გადაუდგება, მაშინსისხლი და ხორცი ფეხებზე ჰკიდია! - სთქვა ქიტუამნაღვლიანადდა ბოსლისთავისკენ გასწია, სადაც იმისიუღელი ხარი და ერთი ძროხა თავის კვებულა საფურეხბოთიებნენ.-სანდრო,ხომარამოგიბაგავს? -დაეკითხაქიტუა,როცათავისსაქონელსმიატანა.-არა,-უპასუხასანდრომ.

ქიტუამ “არა”რომგაიგო,მოიხსნაგოდორიდა ამობაგვადაიწყო. როცა ის ბაგას ასუფთავებდა, იმისი საქონელიშეჰბზუოდადა ხელებში ეტანებოდა. ისიც ალერსიანად

ეუბნებოდა:“მოიცათ,ეხლავდაგიყრით”!

-შენცმოგშივდა,ჩემოდეკნიკო?-ალერსიანადჩაეკითხაქიტუათავისხბოს,როცაიმანშებზუვლადაიმისხელებსლოკვადაუწყო.- ეხლავ, ეხლავ, ჩემო კარგო! -უთხრა ქიტუამდა ბზითსავსე გოდორი ბაგაში ჩაყარა, რის შემდეგ იმისმასაქონელმამადიანადდაფშმუილითბზესჭამადაუწყო.

ქიტუას მისვლამ და იმისმა ჩივილმა ახალგაზრდებსზღაპრის თქმა შეაწყვეტინა და დაანაღვლიანა, მაგრამასეთმამდგომარეობამდიდხანსარგასტანა.

როცა ქიტუა თავის საქონლისკენ ბზის დასაყრელადწავიდა, სოლომ ისევ განაგრძოტერტერაზეზღაპარიდათავისი მარილიანი ლაპარაკით ჩქარა ყველანიგაამხიარულა. ტერტერასა და ქოსას ოინებით ისინი

გულიანად ხარხარებდნენ. ზღაპარს ისე გულმოდგინედუგდებდნენ ყურს და ისე იყვნენ გატაცებულნი, რომქიტუას ბუხართან მისვლა ვერც კი შეამჩნიეს. ქიტუაცეცხლის ახლოს გოდორზე ჩამოჯდა და წვიმისაგანჩაჭანჭახებული შარვლის ტოტები და ჩოხის კალთებიგასაშრობად მიუშვირა, რომელთაც საჩქაროდ სქელიორთქლი ავარდა და იმის ჩამომხმარ სახეს ნისლივითგარსმოეხვია.სწორედრომვთქვათ,არცქიტუასესმოდაიმათი ხარხარი და სოლოს მარილიანი ლაპარაკი.გაშტერებული იჯდა და ცეცხლისთვის მიეპყრა თავისიმსხვილი და სიგამხდრისაგან მორღვეული,გამომეტყველითვალები.

რას ფიქრობდა ამ დროს ქიტუა, - ამაზე ძნელია კაცმანამდვილირამესთქვას.მარტოისშეიძლებაითქვას,რაციმას სახეზე ეტყობოდა. იმის სახე-კი მხოლოდმწუხარებასგვიხატავდა,ეტყობოდარომესკაციძლიერ

იტანჯებოდა,რაღაცბრძოლაიყომასში...

მართლაც, იმისი სახე უეცრივ იცვლიდა ხოლმე ფერს,შავად ელანძებოდა და ამ დროს ძარღვები ისეეტენებოდნენ, რომ გასკდომას ლამობდნენ, წარბებიუზომოდ მაღლა ეწეოდა, კბილები კი ერთმანეთსეკვროდნენ და ღრჭიალი გაჰქონდათ. ქიტუა ამ დროსსაშიშარ სურათს წარმოადგენდა. თითქოს თვითონაცეშინოდათავისთავისა,რომისამდროსმთელისტანითირყეოდა და თითებს, რაც ძალი და ღონე ჰქონდა,იმტვრევდა.მაგრამ ამისთანამდგომარეობადიდხანს არგასტანდახოლმე.ქიტუასსახეისევჩქარაშეეცვლებოდა.უეცრივ შორდებოდა შავი ალმური, სახის ძარღვებიიცვლებოდა და შუბლზე წვრილს და ცივს ოფლსდააყრიდა. ამის შემდეგ ქიტუას შესაბრალისი,დამცირებული, მონური სახე უხდებოდა. მგრძნობიარეგულისმექონეკაცსრომამდროსშეეხედნაქიტუასთვის,

უეჭველად სიბრალულისაგან ცრემლს ცრემლზედააფრქვევდა.

ასე იცვლებოდა ქიტუას სახე და ერთ უკიდურესმდგომარეობიდან მეორეში ვარდებოდა. ამნაირმდგომარეობაში იყო ქიტუა იმ დროს, როდესაცახალგაზრდანი მხიარულდებოდნენ და იმისმდგომარეობას ვერ ამჩნევდნენ. არცერთს მათგანს, არცერთხელ, ამოდენა ხნის განმავლობაში, არ შეუხედნიაქიტუასთვის.

გაათავა სოლომზღაპრისთქმადა ამ გათავებასუეცარიხმამაღლაგადახარხარებამოჰყვა.

- აი, ცხონდეს ქოსას დედ-მამის სული!.. - თითქმისყველამერთხმადწამოიძახესხარხარისდროს.ამდროს ბოსლისთავიდან მოისმარქებისდატაკებადა

ბრახუნი, რის გამოც საქონელი შეტოკდა და ფეხებითზღავზემძიმედაბრახუნდა.- ხიი, ეი! გაგავერნებ, თუ მანდ მოვედი! - გასძახასანდრომხარხარისდროს.

ამის შემდეგ საქონელი გაყუჩდა და ჭამას მიჰყო პირი.ზოგი კიდევაც დაეყარა და იცოხნებოდა; მხოლოდ,რომლებსაც ჯერ ბზე არ მოეჭამათ, ისინი-ღა იდგნენბაგაშითავებწაყოფილნი.

-კაცო,შენრაღასგატვრინებულხარდახმასაღარიღებ?!-წასძახაქიტუასსოლომ,როცათვალიმოჰკრა.- შენ გეუბნები, კაცო! - განუმეორა სოლომ და ხელიწაჰკრაქიტუას,რადგანაციმანპირველკითხვაზეხმაარგასცადაისევისეგატვრენილიიყო.-ჰა!..-რაგინდა?-მოიხედაქიტუამდათვალებისცეცებადაიწყო.

-რაუნდამინდოდეს,რატოეგრეგაშტერებულხარ?-მე?!-ქიტო,მოდიდა ახლაზღაპარიშენგვითხარი! -უთხრასანდრომ,რომელმაცახლა-ღამიაქციაყურადღება.- ეჰ, შვილოსა, რაღა დროს ჩემი ზღაპრის თქმაა, კაციდავბერდი, - ნაღვლიანად უპასუხა ქიტუამ: - მეცთქვენსავით უნდა გული უდარდელი მქონდეს, რომზღაპრებივთქვა.-განაგრძოისევიმან.

ახალგაზრდებმაამაზეაღარაუპასუხეს-რა;თითქოსიმათიცოდნენ, რომ ქიტუას მართლა გული უდარდელი არაჰქონდა...

- სოლო, - წამოიძახა ქიტუამ პატარა ხნის სიჩუმისშემდეგ: - შენი ჭირიმე, თვალყური გეჭიროს ჩემსაქონელზე, მე შინ მინდა წავიდე, გული რაღაცასმეთანაღრება.

-რადა,კაცო,რადაგემართა?-დაეკითხასოლო.- აბა,რავიცი,მემგონია,ისოჯახ-დასაქცევიიბალღებსამაღამარაცოცხლებს.-ვინარაცოცხლებს?-ჰკითხაისევსოლომ.-ვინა-და,ჩემიდედა-კაცი!

- ჰო, მართლა, ეეეეი, შენი ჭირიმე,ღმერთო,რაუდიერირამა ყოფილა! - წამოიძახა სოლომ. - იმ დღეს ჩემითვალით რომ არ მენახა, - განაგრძო სოლომ, - არდავიჯერებდი. კაცო, იმ დღეს შენთან თავთ-უღლისსათხოვნელად მოვედი. დერეფანში რომ შემოვედი,ბალღების ტირილი მომესმა. მივიხედ-მოვიხედე და, არდაიჯერებ, რა დავინახე: ი საცოდავები გოდორ ქვეშიყვნენგამომწყვდეულნიდაწინბოზალუყითსავსეგეჯაედგათ.მემაშინვე...

-ვაიმე,შვილებო!..-წამოიძახაქიტუამ.

- განა სხვას არა ჰყავს გერები, რო ეგრე არ ექცევიან! -სთქვაერთმაახალგაზრდამ.- ედედი-ნაცვლის ხელში შენს ბალღებს არაუხარიანთ-რა,ჩემოქიტო!-უთხრასანდრომ.- სახლში რადა გყვანან, კაცო? აიღე და მოჯამაგირედდაუყენევისმე.-უთხრაერთმაახალგაზრდამ.- რას ამბობ, ბიჭო, მოჯამაგირედ როგორ დავაყენო ითითისიგრძე ბალღი? მოჯამაგირეობის თავი რომჰქონდეს, განა მე არ მიჭირს, მარტოხელი კაცი ვარ!უმცროსობასმევერგამიწევს?!მერე-დამთელიკალოა -და ეგენი! ეგენირო არამყოლოდნენ,მეწლეულკალოსვერგავლეწდი...

-მაშ,ეგრეამოაწყვეტინე...ისარასჯობია,ქალაქსწაასხადა მისცე ვისმე! ისწავლიან კიდეცრასმედაფულებსაცაიღებენ,-უთხრასოლომ.-ჰო,-დაეთანხმაქიტუა,-გიგლუასკიდევმივცემვისმე,

მაგრამიმგოგოსრაღავუყო?

ყმაწვილებმაამაზეაღარაუთხრეს-რა,რადგანაციმათარიცოდნენ, მართლა-და გოგო ვისთვის უნდა მიეცა.არაგვისპირზეგლეხი-კაციძნელადგაიყვანსთავისქალსგარედ;თითქმისწარმოდგენითაცვერწარმოიდგენს,თუქალი შეიძლება ქალაქს ჩაიყვანოს და მერე ის ქალიგლეხის ოჯახისათვის კიდევ გამოდგეს. გლეხი თავისქალს თავის ოჯახისთვისა ზრდის. ჯერ იქვე,თავადიშვილის ოჯახშიაც რომ იყოს, იმასაც გლეხისახალგაზრდა ყმაწვილი არ ითხოვს. “ნამოახლარიგაწუწკებულიიქნებაო”!ასეიტყვისამისთანაქალზედა,აბა, ახლა ქალაქში წასულ ქალზე რაღას იტყვის! მგონიმაშინ “მათუშკაც” დაუძახოს და “მათუშკა” ხომ, იმისიფიქრით, ბუდეა ყოველივე ცუდისა და უზნეობისა. აი,ამისთვის გააჩუმა ქიტუას სიტყვებმა - “ი გოგო ვიღასმივცე”-ო-ახალგაზრდამრჩევლები.

-ეგრე,ეგრე,ჩემოსოლო,-უთხრაისევქიტუამცოტახნისშემდეგ: -თვალყური გეჭიროს ჩემ საქონელზე,დათუმშვიდობით არიან, მეც ისევ გადმოვალ, თუ არდავათვალიერე, არ იქნება,დღეს შუა-დღის შემდეგ შინარავყოფილვარ.- აქ არა ვართ, კაცო, გინდა სულ არ გადმოხვიდე,ამდენანი როგორ ვერ მოვუვლით შენ ოთხ სულსაქონელს?! - თითქმის ერთხმად მიაძახეს ქიტუას იმდროს,როცაიმანუკვეკარებიგააჭრიალა.

ქიტუა გაემგზავრა დაღონებული და დაძმარებულითავის სახლისაკენ. კი არ მიდიოდა,თითქმის მირბოდა,დაამბნელღამეშიხანრომელწუმპეშიშეაშლაპუნებდადახანრომელში.პირდაპირისუსხიანიქარიდაწვრილი,ფეტვისმარცვლისმსგავსი,ცივი,შემოდგომისდამლევისწვიმაკიპირშიუშხაპუნებდადათვალებსუფროუბამდა

ქიტუას.

იმისი სახლი ბოსელზე კარგა მოშორებით იყო დაამისათვის ქიტუა ცოტა დრო კი არ მოუნდა შინამდისმისვლას. მთლად დასველებული და ჩაჭანჭახებულიმიადგათავის სახლის კარებს. მაგრამ კარები შიგნიდანურდულ-წაგდებულიდახვდა,დასახლშიაცსინათლეარმოჩანდა.

საჩქაროდ საურდულეში ხელი შეჰყოდა კარები გააღო.სახლში შესვლისთანავე აჩქარებულისა დააკანკალებულის ხმით წამოიძახა: “კატო, გიგლა!” დაპასუხი რომ არსაიდან მოესმა, ცალის ხელით კერაშინაცარს ქექვა დაუწყო, სადაც ოდნავ-ღა ბჟუტავდანაღვერდალი,მეორეთიკიდედაბოძისძირსუკაკუნებდადარაღასაცეძებდა.ჩქარაიპოვა,რასაცეძებდა,დაცოტახანს შემდეგ კერის ქვას გოგირდის ასანთს

უფხაკუნებდა;ასანთმაუეცრივგაანათადამერეკიისევმიიბჟუტა, დაიწყო ფრიფინი და მყრალი სუნი აუშვა.ქიტუამ საჩქაროდ მოუკიდა ჭრაქს და აქეთ-იქითმიიხედა, მაგრამ ვერავინდაინახა: ვერცთავისი ცოლი -სოფიოდავერცბავშვები.

- ხალხნო... ადამიანო!.. სად წახვედით?! ჰა!.. - ნაწყვეტ-ნაწყვეტადწამოიძახაკანკალითქიტუამდარამდენსამეხანსერთალაგასიდგადაცრემლმორეულთვალებსაქა-იქ აბრიალებდა. “ზუუუ!” უეცრივ კარებიდან დაერდოდანშემოიზუზუნაძლიერმაზენაქარმადასახლისყველა კუთხეები საჩქაროდ შემოირბინა; ჭრაქი რომმყუდრო ადგილს არა კიდებულიყო, უეჭველადგააქრობდა.- ვაიმე, შვილებო!.. - შეჰღრიალა ქიტუამ და თავისუნებურადთვალებზეხელ-მიფარებულმაიქვეჩაიკეცა.

ამდროს კარებში შემოვიდაოცისათუოცდაორისწლისქიტუასცოლი -სოფიო,რომელიცწითლადადათეთრადღვიოდა; იმისი მშვენიერი სახე კაცს ნებას არ აძლევდაეფიქრნა, რომ “უდიერი” იქნებოდა. ვინ მოიფიქრებდა,რომ ეს ანგელოზებრივი არსება ისე ცუდად მოექცეოდათავის გერებს, როგორც ბოსელში სოლომ აღწერა.ამისათვისაც არა სჯეროდათ ხოლმე სოფელ ბ-ლებს,როდესაც სოფიოზე იტყოდა ვინმე - გერებს ცუდადექცევაო. “რას ამბობ, ადამიანო, ხომ არ გაგიჟებულხარ:ქიტუასცოლითანა ანგელოზიდედა-კაციჩვენსოფელშიერთიცარმოიპოვებადააბა,რადასაჯერიაეგამბავი!”ასეიტყოდნენხოლმესოფ.ბ-ლიმამა-კაცები;დედა-კაცებიკიპირზე ხელს მიიტანდნენ ხოლმე და წამოიძახებდნენ:“სუ,სუ!..მეორედაღარათქვა!ქალო,აბა,რასმეუბნები,შენგენაცვალოსჩემითავი”...დასხ.,ასეთუისე,სოფიომთავისი მშვენიერის სახით და გარედ კარგად თავისდაჭერით ყველას გული და გონება მიიზიდა თავის

სოფელში,დაიმაზერაიმეცუდსხმას-ჭორსუძახოდნენ.

- აი, თქვე ძაღლის... - შემოსვლისთანავე წამოიძახასოფიომ, მაგრამ ჩახვეულ ქიტუას თვალი შეასწრო დაშემკრთალმასიტყვაშესწყვიტა.-შენახარ,სოფიო?-წამოხტაქიტუადაიმისკენგაეშურა.- ჰო, მე ვარ,რა იყო, ხომ არადაგემართა-რა? -უპასუხასოფიომ,შეკრთომისაგანუკვეგამორკვეულმა,დათანაცსაყვედურიანადუთხრა:-ამსიცივეშიეკარიღიარასდაგიგდია?-სოფიო,შენიჭირიმე,ბალღებიცაქარიან?..მოიყვანე?.. -თითქმისმოეხვიაქიტუადაისეეხვეწებოდა.-რაიყო,ხომარადაგემართა-რა?-უპასუხასოფიომ.-მითხარი,თუღმერთიგწამს,სადარიან?-ჯანაბასიმათითავიდატანი!აბა,რავიცი,სადარიან!აი,მეციმათძებნაშისულერთიანადდავსველდი!-მკვახედუთხრასოფიომდაშორსმოეცალა.

- სტყუვი! - შეჰყვირა ქიტუამდა მუშტები მაღლა აიღო,რომსოფიოსთვისდაეკრა,მაგრამსოფიოიქითგასხლტადა მუშტები აიცდინა. ქალი მივიდა კუთხეში და იქვემიყუდებულიკეტიორისხელითამართა.

- აბა, ერთი ხელი მახლე, ღვთის წყალობა მაქვს, მე შენსეირიგაჩვენო!-შესძახასოფიომდათვალებსდაკვესებადაუწყო.

ერთისმხრითგააფთრებულიქიტუადამეორესმხრით -კეტამართული სოფიო რამოდენსამე ხანს ერთმანეთსშესცქეროდნენ. თითქოს ზომავდნენ, რომელი უფროძლიერიადაგამარჯვებარომელსდარჩებაო...- შენ, შენ გაჰრეკდი სახლიდან და ახლა იძახი -ვეძებდიო!.. - მეტის სიასპიტისაგან წამოიხრინწიალაქიტუამ და ერთს წამს თავის ცოლს კეტი წაჰგლიჯახელიდან.

რაკი სოფიოუკეტოდარჩათავისფრჩხილებს მიჰმართადა კაწვრა დაუწყო ქიტუას იმ დროს, როდესაც იმანსოფიოიქვეჩაჭუჭკადადათვივითჯმუჯვნადაუწყო.-კიდევგაჰრეკგარედ,ჰა,ჰა?!-დასჭყიოდაზემოდანდათანმუჯლუგუნსასცემდა.-ამიშვი,ამიშვი,თორემინანებ!-ხმა-წასულიეუბნებოდასოფიო.- ჰეე!.. - გულიანად ამოიძახა ქიტუამდა სოფიოსთავიდაანება:-ძლივარამოვიყარეამოდენახნისჯავრი!..

როცაქიტუალაპარაკობდა,სოფიოისევიმადგილსიჯდადა მოხვეულ ჩულსა ჰგვანდა. ქიტუას მხრით ამნაირიქცევა პირველი იყო და ამის გამო სოფიო გონს ვერმოსულიყო,თუიმისქმარსრადამართნოდა...

-არა,შეოჯახ-დაქცეულოდაშეიუდისკერძო,ამისთანა

ამინდშიძაღლსარგააგდებენგარედადაშენიბალღებიროგორგარეკე!ეხლა,ვინიცის,სიცივითსადდაიყინვენდასადარა?- მე არ გამირეკია, გეყურება თუ არა?! - მკვახედწამოიძახასოფიომ.-მაშ,ვინგარეკამდა,თუშენ არა?!იგოდორქვეშვიღამდაამწყვდიაიმდღესადაწინბოზალუყივიღამდაუდგა?!არცეგგიქნია?- ძალიან კარგიც მიქნია, თუ გამირეკია და ბოზალუყიმიჭმევია! უფრო უარესს ვუზამ, თუ ი შენ ბალღებსსახლიდან არ დაღუპავ! - გაანჩხლებულმა შეუტია დადაჭრილივეფხვივითფეხზეწამოვარდა.

-უარესსუზამ-და, მეცუარესს გიზამ. ეგ ეხლათაფლიიყო, მერე შაქარსა და შარბათს ერთად მოგართმევ! -თავისქნევითდასიტყვებისტკეპნითუპასუხაქიტუამ.-უარესსმიზამ-და,შენაგგონია,მეკივერასგიზამ?!

- ეხლაც გინდოდა, კეტიც აიღე, მაგრამ ვერ მოგართვიბადრიჯანი.- “ვერ მოგართვი ბადრიჯანი!” - გააჯავრა სოფიომ: -ნეტავი თქმის შნო მაინცა გქონდეს, რომ ხეირიანადასთქო. შენ, აი შენი ძაღლის ლეკვები მონახო, ისგირჩევნია,რომამაღამსიცივითარსადგაგეფიჩხნენ.-აიმეე!..შენსჯავრსჩემსსიცოცხლეშივერამოვიყრი!-ამსიტყვებთან ერთად ქიტუამ გულშიდაირტყა მჯიღიდაკარებისკენგასწია.- მე კი ერთ დღეს ამოვიყრი შენს ჯავრს - უკანიდანმიაძახაცოლმა.- რაო, რაო?! - ქიტუა ისევ მიტრიალდა და დაცინვითჩაეკითხა.-რაო-და,რაცგაიგონე,ისა!-მერე,როგორამოიყრი?-როგორცამოვიყრი,ეგმევიცი.-მაშდავინახამთ.

-დავინახამთ,მაშარა?!

ამსიტყვებითგანშორდნენცოლიდა ქმარი ერთმანეთს.ქმარი ბავშვების საძებნელად წავიდა, ცოლი კი შინდარჩა.სოფიოღრმადჩაფიქრებულიდიდხანსიდგაერთადგილას.ბოლოს,გაიქნიათავიდაწამოიძახა:“თუბოლოარ მოვუღე, არ იქნება! ან ის ბალღები უნდა იყვნენ ამსახლშიდა ანმე. ეხლა ისენირომ აქ არ იდგნენ, ქიტუაშინ არ მოვიდოდა, და მეც თავისუფლად იმასთან”...ბოლოაღარდაათავა,რადგანაცგარედანქმრისხმაურობაშემოესმა, რომელიც აკანკალებულის ხმით გაჰკიოდა:“კატოოო...გიგლოოო”!..

II

ქიტუას სახლიდან დასავლეთით, არაგვის პირზე,გამარტოებული ერთი გვერდზე გადაწოლილი წნული

საბძელი ედგა, რომელსაც წინ, ცოტა მოშორებით,მშვენიერიხშირიდადაბურულიტყეჰქონდაშეფენილიმთაზე! ის, ოდესღაც გმირულად გამომცქერალი, ახლათავჩაღუნული და შავად ჩაყვითლებული ჩასცქერისდედამიწასდააფრქვევსცრემლს;ის,ამრამდენიმეთვისწინად შუილ-ქუხილით და ჭექა-გმინვით შეებმებოდახოლმეუფროძლიერსქარს,უფროშხაპუნაწვიმას;ახლაკი შემოდგომის გამუდმებულმა, ცივმა და წვრილმაწვიმამბოლომოუღოდასულმიწასთანგაასწორა.ახლაყოველიქარისდაბერვაზეუმსგავსსშრიალსმოჰყვებადათავის,უკვეჩაყვითლებულსსამკაულსტალახშიურევს.უმსგავს შრიალთან ერთად ტყიდან გამოისმოდამომაკვდავი ადამიანის გულის გასაგმირავი კვნესა, ამასხანდახან ზედ ერთოდა რომელიმე დამპალის ხისგადაჩეხვა; მოსტყდებოდა თუ არა, წამოვიდოდაშრიალით და უეცრად ზაპანს მოიღებდა; თანაც იქვეგვერდით მდგომ ახალ-მოზარდ ხეებს ლაწა-ლუწს

აუყენებდახოლმე.ამნაირიშრიალი,მომაკვდავისკვნესადა ხეების ლაწა-ლუწი გულად კაცსაც შეაშინებდა ამწვიმიან,შემოდგომისბნელღამეში,დააბარაღასიკეთესდააყრიდა გიგლას და კატოს, რომლებიც იმ წნულსაბძელსქვენაქრივ ამოფარებულიყვნენდასიცივისადაშიშისაგანკანკალებდნენ.

- გოგო, აი ტყეში ვინა კვნესის? აგერ ხეებსაც ლაწუნიაუყენა! - ჰკითხა გიგლამ თავის დას კატოს, როდესაც,ქარისძლიერდაბერვისშემდეგ,ტყიდანმართლაკვნესაგამოისმა და ხის გადაქცევის შემდეგ წვრილმა ხეებმალაწა-ლუწიდაიწყეს.- უთუოდ დევია, არა, გოგო? - ჰკითხა კიდევ გიგლამთავისდას,რადგანაციმანპირველკითხვაზეპასუხი არმისცა.- დევი კი არა, შენმა მზემ, კატა არ გინდა?!. - შეუტიაკატომ, რომ დევზე წარმოდგენა თავის ძმის გულიდან

სრულებითამოეფხვრა,თუმცაკითვითონკატოსაცდევიეგონა.-გინდაგარეულიკატაიყოს,ისკივერშეგვჭამს?!-რასმიქარამ,ბიჭო,ხომარადაგეცა-რა?!-შეუტიაკიდევკატომ.

ამის შემდეგ იგინი გაჩუმდნენ, საბძლის გვერდსაეკვრნენდადიდხნობამდისერთმანეთისთვისხმააღარგაუციათ.

ორთავესი გონება დევებსა და ქაჯებს ჰქონდათშეპყრობილი და იმათის კლანჭებიდან ვერ დაეხსნათთავი. კატო თუმცა პირველად ამხნევებდა გიგლას,მაგრამ ამსიჩუმისდროსისე აიტანაშიშმა,რომკინაღამარ შესტირა. როგორც იყო, თავი მაინც შეიმაგრა დაგიგლასკენმიცურდადამიეკრო.

ქარიუფროდაუფრომატულობდადახანზემომხრიდანდაჰქროლავდა ყმაწვილებს და ხან ქვემოთიდან, რისგამოციმათმაკანმასიცივისეკალიაუშვა.

-გოგო,ძალზემცივა!-უთხრაგიგლამ.-აჰა,მამეკარიდაგათბები!-სთქვაკატომდათვითონაცმიიწიაძმისაკენ.გიგლასაცუნდოდამიეწივნა,მაგრამამდროსკატომშეაყენა:-მოიცა,გიგლო!აბაადექი!-აჰა!-სთქვაგიგლამბაბანითდაწამოდგა,კატოცაჰყვა.- აი, მოიცა! - სთქვა კატომა და თავის ფეხები გიგლასფეხებშიგადახლართა.-აბა,ახლანება-ნებადაეშვიძირს.

ორივენი ნელ-ნელა დაეშვნენ, რომ მარტო ყმაწვილებითუმოახერხებენასეჯდომას,თორემდიდრონებისთვისყოვლად შეუძლებელია. ისენი იმ ნაირად ისხდნენ,

თითქოსორივენიერთმანეთსმუხლებზეესხდნენ.ცოტახნისშემდეგორივეს ქვედატანზეკარგადდასთბათდაკმაყოფილნი იყვნენ ამ მოგონებით, მაგრამზედატანზეისევსციოდათ,ნამეტნავადხელებზე.

- კატო, ხელები ძალზე დამაძრა! - წამოიძახა გიგლამრამოდენიმე ხნის სიჩუმის შემდეგ და თან ორთავეხელებისთითებიპირშიჩაიყოდააჩქარებითდაორთქვლადაუწყო.- აი, უბეში ჩამიყავ და გაგითბება. - უთხრა კატომ დამკერდი გადუღეღა. მაგრამ,როდესაც გიგლას გაყინულიდა გათოშილი ხელები შეეხო იმის მკერდს, ის მთელისტანითგველივითდაიკლაკნადაუთხრა:-არა,ბიჭო,შენსუბეშიჩაიწყე!

გიგლამ აასრულა ეს სიტყვა. კატომ კი ცხრა ადგილასგახვრეტილი ჭრელი თავიჩითი მოიხსნა თავიდან და

გაშალა.

- ახლა ორივემ ჩავითბუნოთ! - ამ სიტყვებთან ერთადკატომ გიგლას თავზე გადააფარა თავიჩითი დათვითონაც ქვეშ ამოეფარა ისე, რომ ორივეს პირისახედაპირდაპირებულიჰქონდათ.კატომცოტახნისშემდეგდააჭყიტა თვალები და გაგძელებით “ბუუუ” დაიძახა.გიგლაც თავის უნებურად ასევე მოიქცა და ორთავემერთად “ბუუუ” ძახილით თავები მიუახლოვესერთმანეთს. უეცრად ორივეს შუბლები ერთმანეთსდაეჯახნენდაორივემხარხარიასტეხეს.

ამათრამდენჯერმეგაიმეორეს ესადა ყოველშუბლებისდაჯახებასგულიანი,ბავშვურიკუჭკუჭიმოსდევდა.

-მოიცა,გოგო,აისტურებისჩხავილიარარის?!- აბა სადა?! - გაკვირვებით იკითხა კატომ და ყურები

აცქვიტა.

მართლაცამდროსმოისმატურებისჩხავილისმაგივრადმგლებისყმული.

- აგერ, გოგო,ტურები კი არა ჩხავიან, მგლები ყმუიან. -გიგლაკარგადიცნობდატურებისჩხავილსაცდამგლებისყმუილსაც, რადგანაც იმას არაერთხელ გაუგონია იმათიჩხავილ-ყმუილი. კატომ უეცრივ მოიძრო თავზემოსახვევიდაწამოიძახა:-ძაღლებიყმუიან!- ძაღლებს, აი, ბუჩქნარებშირაუნდათ! - სთქვაგიგლამდა ხელი არაგვისაკენ გაიშვირა, რომლის ნაპირზედაცბუჩქნარებიანიჭალაიყო.

კატომ ინსტიქტიურად მიიხედა იქით, საითაც გიგლამხელი გაიშვირადაუეცრივ ისე შეკრთა, რომ ხმა ძლივს

ამოიღო.შიშისაგანთმასულმაღლა-მაღლაწაუვიდა.

- ა ის რაებია, რომ ანათებენ? - კანკალით წარმოსთქვაკატომდამერეგანაგრძო: - აგერ -თითქოსდადიანოდასანთლებიდააქვთო?-აბა?-იკითხაგიგლამდაჩააკვირდა.-ვაიმე!-დაიყვირაიმან:-მგლებიარიან!-მგლები?!-წამოიძახაკატომდაენაჩაუვარდა.

მართლაც, ჭალის პირას დამშეული მგლები აქა-იქდაეცეცებოდნენ და თვალებს სანთლებივითანათებდნენ; ცოტა მოშორებიდან კი გაცხარებულიყმუილიმოისმოდა.

- წავიდეთ, გოგო, თორემ, საცაა, აქაც მოვლენ დაშეგვჭამენ!

გიგლადა კატო ერთად მარდად წამოხტნენდა გაქცევადააპირეს.

გიგლა მართალი იყო.ზაფხულირომ ყოფილიყო, იქნებაყმაწვილების ჭყივილზე მგლები გაქცეულიყვნენ,რადგანაცმგელსადამიანისაეშინიან.მაგრამამზამთრისპირას ისენი ბავშვების ჭყივილს ყურადღებას არმიაქცევდნენ და ერთ წამს გაჰგლეჯდნენ, რადგანაცშიშზეუარესიგრძნობა-შიმშილია,რომელიცაწუხებსდააგულადებს მგელს ამ დროს. ზაფხულობით საჭმელიბევრიაქვსმგელსდაამისგამოადამიანსარეტანებადაკიდევაც ეშინიან. ზამთრობით კი, როდესაც საჭმელიმინდვრად აღარ არის,თუმცა ეშინიან ადამიანისა, მაინცძალა-უნებურადეტანება,დაიშვიათიმაგალითიარარის,რომმგელსზამთარშიკაციშეეჭამოს.

ის იყო, გიგლას კიდევაცუნდა მოეკურცხლა შინისაკენ,

რომამდროსკატომხელიწაავლოდაშეაყენა:

-მოიცა,ბიჭო,სადგავიქცეთ?-შინ!-მოკლედუპასუხაგიგლამ.-მეარწამოვალ!შენწადი,თუგინდა,მეკიაქდავრჩები,დაემგლებმაშემჭამონ.- წამო-მეთქი, გოგო! - თითქმის ტირილით უთხრა დაკატოსმკლავიგასწია.-არწამოვალ-მეთქი!-რატომა?-არა-დაიმიტომა!- მაშ, მეც შენთან ვიქნები! - გულ-ჩაწყვეტით უთხრაგიგლამდაცრემლებიგადმოჰყარა.- გიგლა, შენ გენაცვალე!.. ნუ დარჩები... შენ წადი... -ნაწყვეტ-ნაწყვეტად ისროდა კატო სიტყვებს და თანთავისპატარაძმასჰკოცნიდა.-თუშენწამოხვალ,მეცწავალ!

-არა,შენწადი,მეაქდავრჩები!-ერთადწავიდეთ!

ასერამდენიმეხანიერთმანეთსეხვეწებოდნენდა-ძმანი.ბოლოს, კატო დასთანხმდა, რომ გიგლაც იმასთანდარჩენილიყო, მხოლოდ უშიშარი ადგილი კი უნდამოეძებნათ.

-მაშ,სადწავიდეთ?-აიესაბძელშიშევიდეთდაშიგნიდანკარებსდიდიქვამივადოთ.-უთხრაკატომ.

თქმა და საქმის შედგომა ერთი იყო. ისინი მივიდნენკარებთან,მაგრამკარიდაკეტილიდაუხვდათ.

-ეხლარაღავქნათ!გოგო,წავიდეთშინ,თორემ,აი,აქაციქნებიანმგლები! -სთქვაგიგლამდახელიიქვეჯაგიან

გვერდისკენმიიშვირა,რომელიცსაბძლისაღმოსავლეთისმხრიდან იწყებოდა და ძირს არაგვის ჭალასუერთდებოდა.თვითონსაბძელიზედამგვერდისთავზეიყომოწნული.-აი,საბძლისსანათურიდანგადავძვრეთდამერემგლებივეღარასგვიზამენ.

გიგლასდაკატოსისედაჰყინოდათხელები,რომწნულსძლივსავლებდნენპატარათითებს.

ძლივს, როგორც იყო, აიბღოტნენ სანათურამდე დააგრედვეშიგნითძლივსჩაიბღოტნენ.

როცა საბძელში შეძვრნენდადაინახესთავიანთითავიდახურულ, კარებ-დაკეტილ ჭერ ქვეშ, მაშინ კითავისუფლად ამოისუნთქეს. იმათ მაშინვე ბზეგამოღრუტნეს, გააკეთეს კარგა განიერი ორმო და

გოჭებივითგახვეულნიშიგჩაწვნენ.ზედაცკარგასქლადწაიყარეს ბზე, მარტო თავები ჰქონდათ ზევითამოყოფილი.

რაკი ცოტათი დასთბათ, ისინი მომხიარულდნენ დარამოდენსამე ხანს კიდევ იღუღუნეს და იჭუკჭუკეს.ბოლოს,დაღალულებსდამოქანცულებსძილიშეეპარათდაისეგადახვეულებმატკბილიხვრინვაამოუშვეს.

- ვაიმე, ვაიმე, დედავ!.. - კარგა ხნის ტკბილი ძილისშემდეგ გიგლამ სიზმარში მორთო ღრიალი და ხელებსბზეზეაწყვეტებდა.

ამხელებისწყვეტებაშიდავაი-ვაგლახშიმძინარეკატოსრამდენჯერმეწაუთაქათავში,რომელიცამუეცართავშიდაშენაზე დაფეთიანებული წამოჯდა დაგამოურკვევლადიცქირებოდადაიმზირებოდა;რადგანაც

ამ დროს გიგლა დაწყნარდა, ამისათვის იმას ვერგამოერკვია, თუ რამ დაუშინა თავში და ან ვისი ხმამოესმა.კატოასერამოდენსამეხანსიჯდადათანდათანშიშიიტანდა.გიგლასრომცოტახანსკიდევმოეცადნადაბოდვაარდაეწყო,უეცრივისიცშეჰყვირებდადაგიჟივითგიგლასდააფრინდებოდა,მაგრამამდროსგიგლამბოდვადაიწყო და იმანაც დამშვიდებით წარმოსთქვა: “გიგლაყოფილაო”!

-გიგლაგიგლა,რამოგივიდა?-წყნარადდაუწყოღვიძება.-გიგლა,ბიჭო -უფრომაღალიხმითდაუძახაკატომდანძრევადაუწყო.-ჰა,რაგინდა?-რაგატირებს,გენაცვა?-კატოსადღაცწაიყვანეს,უ...უ...უ!!. -მოიბუზაგიგლადა ტირილს მოუმატა. თვალებიდან ღაპა-ღუპითგადმოსდიოდაცრემლიდაიმისგაბზიანებულბუნჩულა

ლოყებსჰსერავდა.

-რამგაგაგიჟა,ბიჭო,მეაქარავარ?ვინუნდაწამიყვანოს!- კატო თან ლოყებს სწმენდდა და თან ჰკოცნიდა დაეუბნებოდა.-კატო,კატოოო!..-ტიროდაისევ.-აი,კატო,აქარავარ,აბაშემომხედე?!

გიგლამიცნოთავისიდადამერესიხარულითგადაეხვიადაკოცნადაუწყო.

- აქავე ხარ, გოგო? მე მეგონა, კიდეც მოგკლეს-მეთქი! -თვალცრემლიანიშეღრეჭოდაგიგლა.- აი რა სულელი რამა ხარ! - უთხრა კატომ და თავშიოდნავჩაუფაჩუნა:-მერევისუნდაწავეყვანე?-აბარავიცი.გოგო!ვითომმედაშენერთალაგსვიყავით.გარს იმოდენა ხალხი გვეხვია, იმოდენა, იმოდენა, რომ

ასზე მეტი იქნებოდა. ჰაი და-და-და... ღმერთო!.. რანაირები იყვნენ?! სულ კბილებ-დაღრეჭილები დათვალებ-დაჭყეტილები იყვნენ. მერე, გოგო, ხელებშიაცცეცხლები ენთოთ. თითქოს ცხვირის ნესტოებიდანაცცეცხლებისცვიოდათ...

-უი,და-და-და!.. -წამოიძახაკატომდაშიშისაგანტანშიგააჟრჟოლა:-ეგენიეშმაკებიყოფილან,დაარაკაცები.-აბარავიცი-ეშმაკებიიყვნენ,თუქაჯები!- მერე, ბიჭო, რასა შვრებოდნენ? - დაეკითხა ცნობის-მოყვარეობითგატაცებულიკატო,თუმცაკიარუნდოდა,რომ გიგლას გაეგრძელებინა, რადგანაც ისა ჰგრძნობდა,რომრაღაცსაშიშარიამბავიუნდაყოფილიყო.- რასა შვრებოდნენ-და... და... ყირამალა დგებოდნენ.ცეცხლებს ისროდნენ... თან, კი, გოგო, ჩვენგვეტანებოდნენ...-უი!.. - წამოიკივლათავისდაუნებურად კატომოდნავ

დახელებიგაასავსავა.- მერე შენ წაგავლეს ხელი. შენ ძალზე დაიწივლე. მეცხელი წაგავლე და არ გიშვებდი. ისინი კი გეწეოდნენ,უნდოდათ წაეყვანე. მე რო არ გიშვებდი, გოგო, ერთმაისეთი სილა გამარტყა, რომ მაშინვე ხელი გაგიშვი დატირილიდავიწყე.მერეკიდეცგამომეღვიძა.- უი და-და-და!.. მართლა წამიყვანდნენ! - კანკალითწამოიძახაკატომ.- მე იქ არ ვიყავი?! - დაბღვერით სთქვა გიგლამ: - ვისდაგანებებდი?!- უი, მეხი კი დაგაყარე მაგ თავში! - გულიანადგადიკისკისაკატომდაორივეხელებითქოქოლამიაყარა.- მაშ რაღა გაღრიალებდა, თუ კი არავის დამანებებდი,რადწააყვაინეჩემითავი?-დაცინვითჰკითხაკატომ.

გიგლადაიბნაამკითხვითდაერთბაშადვეღარმოახერხა-რა საპასუხოდ. ცოტა არ იყოს, კიდევაც შერცხვა. მაგრამ

ჩქარა მოახერხა პასუხი და ისევ მედიდური სახისგამომეტყველებამიიღო:

-ესხომსიზმარშიიყო.აბაცხადლივყოფილიყო,როგორსეირსვაჩვენებდიმეიმათ!..-შენმამზემ!..-ჩემმამზემა-და...- მოიცა, გიგლა, ი რა უსტვენს? - გააწყვეტინა კატომუეცრივსიცილიგიგლას,რომელსაც ამდროს არაგვიდანსტვენაშემოესმა.-ეხლაროდაუსტვინა?-ჰო!-სალამურაიქნება.∗- სალამურა კი არა, მალამურა არ გინდა?! აი, აი კიდევ,გაიგე?-ჰო,გავიგე.-ვინუსტვენს?

-სალამურაა-მეთქი!-გაჯავრებითუთხრაგიგლამ.-გინახამს,გიგლო,სალამურა?-მინახავს,მაშ!-სადა?- არაგვში. როცა ბიჭები ვბანაობთ ხოლმე, მაშინ ბევრსვიჭერთ.-მეცმიბანავნია,მაგრამსალმურაკიარმინახვს.-შენროარმოძებნო,ვისიბრალია!..

ამისშემდეგორივენიგაჩუმდნენ...

-მაშარგეშინიან?-უეცრივჰკითხაკატომ.-არა!-თავ-მომწონედუპასუხაგიგლამ.

ისევსიჩუმეჩამოვარდა.ისინიასეგაჩუმებულიდიდხანსიყვნენდაბზეს ჩასცქეროდნენთავ-თავიანთსფიქრებშიგართულები. გიგლას ამ დროს ისევ ისეთი სახის

გამომეტყველება ჰქონდა, როგორიც მაშინ, როდესაცკატოს კითხვებს აძლევდა. კატო კი სახეს იჭმუხვნიდა.ეტყობოდა, რაღაც უნდა მოეგონა როგორმე. ბოლოს,გაეღიმა, მაშინვე დააცქერდა საბძლის კარებს, თვალებ-დაჭყეტილმაუეცრივშესწივლადაგიგლასმოეხვია:

-ვაიმე,გიგლა,მიშველე!..აგერვინმოებღოტება!..

მართლა ამ დროს ქარმა დაჰბერა და კარებზე რაღამაცგაიჭახუნა.

-ვაიმეეე!..-შეჰღრიალაგიგლამდაუკანგადავარდა.-გულადო,გულადო,რაგაღრიალებს?აკიარგეშინოდა?!-კასკასითუთხრაკატომ.-მემოგატყუედაშენკიმართლაგეგონა!-განაგრძოისევკატომსიცილით.- დაიკარგე! - დარცხვენით წამოიძახა გიგლამ და ისევ

კატოსკენგადმოგორდა.-ოჰ,გულადსგაუმარჯოს!-სიცილითუთხრაკატომ:-ეგარის შენი კვეხნა?! როგორ დაჭრილი დათვივითშეჰღრიალე!!.-დაიკარგე-მეთქი! - გაბუტვითუთხრა გიგლამ: - მინდადავიძინო...-მაშდავიძინოთ!

ისინიისევერთმანეთსგადაეხვივნენდამიწვნენ.თუმცაორთავემძილისსურვილიგამოაცხადეს,მაგრამარცერთსარეძინებოდა.გიგლათავისდამარცხებაზეფიქრობდადალანძღავდა თავის თავს, რომ ასე მალე სიმტყუვნეგამოაჩნდა.კატოკიმალ-მალიღიმებოდა,რადგანაციმასსულთვალ წინ ედგა,თუდაოთხებული გიგლაროგორმობრუნდაღრიალითსაბძლისბოლოსკენ.ასეიყვნენდა-ძმა თავიანთ ფიქრებში გართულნი, როცა სოფლისმხრიდანყრუდშემოესმათთავიანთისახელები:“გიგლო,

კატო!” ორივენი ერთად ხმის ამოუღებლივ წამოსხდნენდა სულ სმენად გარდაიქცნენ, მაგრამ ძახილი აღარესმოდათ.

-ვინდაიძახა?-თითქმისერთადიკითხესორთავემ.-უთუოდეშმაკიიქნებოდა!-დამტკიცებითწარმოსთქვაკატომ. - იმ დღეს ბერუანთ სალომესათვისაც დაეძახნასახელი.დედაკაცებილაპარაკობდნენ:თურმე ხუთჯერ-ექვსჯერდაუძახნია.

-მერერაექნა?- პირჯვარი რომ არ გადაეწერნაო, გაიტყუებდა სადმეო.როცაპირჯვარიგადაეწერნა,მერეაღარაგაეგონა-რა!-ღმერთო,შენმიშველე!-გულიანადწარმოსთქვაგიგლამდა, თითქოს ფანდურზე აფხაკუნებსო, ისე გადიწერასამჯერ-ოთხჯერპირჯვარი.

კატომ კი კოხტად გამოისახა პირჯვარი და, რაცწმიდანებიიცოდა,ყველაახსენა.

ამ დროს უფრო გარკვევით შემოესმათ ძახილი: “კატო,გიგლოოო”!

-მამაიძახის... -წამოიძახაგიგლამდაპირიდააღო,რომდაეყვირნადახმამიეცა;იმანკიდევაცმისცახმა,მაგრამამდროსკატომპირზეხელიმიაფარადახმაგააწყვეტინა.

-რაგაყვირებს,შეპირ-გასაშავებელო,მამაკიარა,პაპაარგინდა!-მამაა,ღმერთმანი!-სუ-მეთქი!შესულელო, არიცი,რომეშმაკებიმამის ანდედის სახეს და ხმას მიიღებენ ხოლმე! მაშინ უფროგაიტყუებენ.-მართლა?!-შიშითდაგანცვიფრებითწამოიძახაგიგლამ.

-მართლა,მაშ!-მაშრაღაგვეშველება? -სასო-წარკვეთილებითდაიძახაგიგლამ და ერთი ისეთი ამოიკვნესა, რომ კაცსეგონებოდა,გულითანამოაყოლაო.-რაგვეშველება-და,პირჯვარივიწეროთ!-სთქვათუარა,მძიმედ დაიწყო კატომ პირჯვრის წერა და წმიდაგიორგის და სხვა წმიდანების ხსენება. გიგლაცგამუდმებით“ღმერთო,ღმერთოს!”იძახდა.

“ახლასადღაჯანაბასდადოზანასწავიდედათავშიქვავიცე!” - თითქმის მტირალ და იმედ-გადაწყვეტილკაცისგან წარმოთქმული ეს სიტყვები შემოესმათ ამდროს ყმაწვილებს. ამასთან ერთად ვიღაც მოაწვასაბძლის გვერდს და უეცრივ მისწყდა ხმა. მოისმოდამარტო ისევ ტყის შრიალი, ხის ლაწა-ლუწი დაადამიანური კვნესა; აქა-იქ ადგილებიდანტურებისადამგლების ჩხავილ-ყმუილი ისმოდა; ქარის ზუზუნი

თანდათანუფრომატულობდა,თითქოსთავისძალადაღონე სულ ამ საბძლისკენ მოუქცევიაო, რომ როგორმეძირს დასცეს და ბავშვებს ეს უკანასკნელი თავ-შესაფარიცმოუსპოსო.

ყმაწვილებს საბძლის გვერდის გაჯახუნებაზედა კაცისხმაზე ენა მუცელში ჩაუვარდათ და ძლივს-ღასუნთქავდნენ.

არც ის იყო უკეთეს მდგომარეობაში, ვინც საბძელსმოაწყდა. ადვილი მისახვედრია, რომ ეს ქიტუა იყო,რომელიც თავის ქალ-ვაჟს დაეძებდა. ის რაკი თავისსახლს გამოსცილდა, ერთი-ორჯერ დაიძახა თავის ქალ-ვაჟისსახელებიიმიმედით,რომ,თუაქიქნებიან,პასუხსმომცემენო.მაგრამპასუხიარავინმისცა.ამისშემდეგისმოედო მთელ სოფელსდა ერთი კომლი არ გამოუშვია,რომარეკითხნა:“ჩემიბალღებითქვენსახოარარიანო,ან

ხოარგინახავთო?”...

როცა სულ უკანასკნელ ოჯახს ჰკითხა და იქაც უარიუთხრეს, ქიტუა კინაღამ გადიქცა. ელდანაკრავივითდიდხანს იდგა ერთს ადგილას და თავბრუ ესხმოდა.ცდილობდა მოეგონებინა რამ, რამე ღონე ეღონა, მაგრამიმისთავშიაზრიაზრსარებმოდა;ისაჰგრძნობდათავისსიცარიელეს,რომელიცთანდათანუფროუმძიმდებოდადატყვიასავითუხდებოდა...

მართლაცრაუნდა ექნა? სადუნდა წასულიყო ამ ბნელღამეში? რამოდენიმე ხნის შემდეგ გამოტრიალდა დაალალბედზე გაემგზავრა. სად? ეგთვითონაც არ იცოდა.მიდიოდა კიდასადდადგებოდა - ამასვერგეტყოდათ.ერთი-ორჯერ კიდევ დაუძახა თავის შვილებს, და ესდაძახება ხომ კატომ ეშმაკის ძახილად მიიღო. მერე კი,ვიდრემდის საბძელს არ მიაწყდა, ხმა არ ამოუღია.

საბძელთანკიისეუცნაურისხმითდაიძახა:“ახლასადღაჯანაბასდა...”,რომ ყმაწვილებმა სულ ვერ იცნესთავისმამისხმადაამისგამოძალიანაცშეშინდნენ.

- ვაააიიი!.. - წამოიღრიალა შესაზარის ხმით ქიტუამდაორივე ხელით დაეჯაჯგურა საბძლის გვერდს დარამდენსამეწნელსჭახა-ჭუხიმოადენინა.

ყმაწვილები ამ ჭახუნზე და ღრიალზე გაშრნენ,გაყვითლდნენ და დამუნჯდნენ. უნდათ შეჰყვირონ,მაგრამ ხმა აღარ მოსდევთ; უნდათ ადგნენ და უკანაზენაქრივკუნჭულშიმიიმალონ,ბზეშიჩაიფლან,მუხლიაღარ ემორჩილებათ.თითქოს ყოველი სხეულის ნაწილიდაუდამბლავდათო.

“უუუ”! - გააგძელა იქვე ახლოს ჭალაში ერთმა მგელმა;ამასსხვადასხვაადგილებიდანბანიმისცეს,დაშეუდგათ

ერთიალიაქოთი.

მგლისყმუილმახომქიტუასბოლომოუღო.იმასეგონა,ესერთიმგელისხვამგლებსაციწვევს,რომიმისშვილებიშესჭამონო.

- შვილებო!.. შვილებო!.. კატო... გიგლა!.. ერთი კიდევგნახოთ მაინცა და მერე... - დაიყვირა ქიტუამ დაჭალისკენ, საიდგანაც მგლების ყმუილი გაიგონა,დაქანებას აპირებდა, მაგრამ ამ დროს ყმაწვილებისძახილიმოესმა:“მამი,მამი!..”- ჰა!.. სადა... ვინ... - გონება-დაკარგული იძახდა ქიტუა,როდესაცყმაწვილებისხმამოესმა.- მამი. მამა!.. აქა ვართ!.. - საბძლიდან გამოჰყვირესყმაწვილებმა და მაშინვე საყვავესკენ გაექანენ დააებღოტნენ.

ქიტუაც იქით გაიქცა და, რაწამს გიგლამ თავი გარედგამოჰყო, მაშინვე ხელები მიაშველადაგიჟივითგულშიჩაიკრა.კატოსაცაგრევეუყო.

ქიტუამ,რაკიკოცნითადაალერსითჟინიმოიკლა,აქეთ-იქით მოიყენა თავისი შვილები და დამშვიდებულიბოსლისაკენ გაემგზავრა, სადაც მათ გარდა ოთხიძვირფასიარსებაკიდევეგულებოდა.

III

გარედანქმრისხმარომშემოესმა,სოფიომმიხურაკარებიდა ცოტა ხნის შემდეგლოგინიც გაშალა,თბილ საბანშიგაეხვიადაჩაწვა.უნდოდადაეძინა,მაგრამფიქრებმაისეგაიტაცეს, რომ ძილი თვალზე აღარ ეკარებოდა და ისეკარგახნობამდინგორაობდალოგინში.

მართალია, სოფიომ გარდაწყვეტით წამოიძახა: “ან ესბალღებიდა ან კიდევმე ამსახლშიო”,მაგრამრაცდროგადიოდადა ქიტუა ბავშვების შესახებ არავითარ ამბითარბრუნდებოდასახლში,იგითანდათანსცვლიდათავისგარდაწყეტილებას. ბოლოს, იქნობამდის მივიდა, რომთითქმისწინააღმდეგაზრსდაადგა.“ღმერთო,-მალ-მალწამოიძახებდა ხოლმე სოფიო, - ამაღამ კი ნურაფერიმოუვაიბალღებსადაშემდეგკიპირსგავიხმობდახმასაღარ გავცემ!” “შენი ამანათები იყვნენ ამაღამ ისინიდაშენდაიფარე!”-დაუმატებდახოლმეცოტახნისშემდეგ.

წამიწამსმისდევდა,საათი-საათს,მაგრამქიტუაშინარაბრუნდებოდა და სოფიოს იმის ლოდინში სულიმისდიოდა. დერეფანში ყოველ რისამე გაფაჩუნებაზეთავისდაუნებურადწამოჯდებოდახოლმელოგინშიდასულ სმენად გარდიქცეოდა, იმ იმედით, რომ აი, საცაა,კარები გაჭრიალდება და ქიტუა ბავშვებით შემოვაო.

მაგრამ ეს იმედი არ უმართლდებოდა და სასო-წარკვეთილი და მოწყვეტილი მიეშვებოდა ხოლმებალიშზე.

“ერაღმერთიგამიწყრადაიმასგავუგონე?!რაზეჩავდექიი ბალღებისა და კაცის ცოდოში?!” წამოიძახა სოფიომ,როდესაც ქიტუასდაბრუნების იმედი გადიწყვიტა. “ოო,შე,შესულელოჩემოთავო”, -განაგრძოსოფიომდათანრამდენჯერმე წაიკრა თავში: “რად უგონებდი იმას დაბალღებს ისე ცუდად რად ექცეოდი?.. არ იცოდი, რომცხვირს სადმე წაგაყოფინებდა?! ეხლა იმათ რომოუვიდეთ რამე, ხომ სოფელში თავი ვეღარ უნდაგამოვყო, ხომ ქვეყანამ უნდა ჩამქოლოს და თითითსაჩვენებელიგამხადოს!.. არა,თუიმათმოუვიდათრამეამაღამ, მეც ავდგები და წყალში გადავვარდები!.. მეხალხს ვეღარ ვეჩვენები!.. ჩემი ცოდით დაიწვი დადაიდაგე, რომ ამ დღემდის მიმიყვანე!..” წამოიძახა

უკანასკნელად სოფიომ, თვალები ცრემლით აევსო დაბალიშშიჩაყოთავი.

ასეიწვასოფიო,დაიმისგონებასმთელიწარსულიმისიცხოვრება რიგ-რიგად დაეხატა. ბევრი კარგი და ავიმოაგონდა სოფიოს,და, ამ მოგონებაში გართულს, ძილიშეეპარა.

მძიმედ დაიწყო სუნთქვა და ხანდისხან ღიმიცგადურბენდა ხოლმე ტუჩებზე. მაგრამ ამნაირმდგომარეობასდიდხანსარგაუტანია.იმანჩქარადაიწყობოდვადამწუხარებითბორგვა.

ბოლოს, უეცრივ შეჰკივლა: “მიშველეთ, მოჰკლაო”! დაგიჟივითლოგინიდანპერანგაწამოვარდა.იმისიგულიამდროს საშინლად აჩქარებით სცემდადა გაჰქონდა ძაგა-ძუგი,თითქოს იბრძვის,რომ ბუდიდან გადმოვარდესო.

სოფიო გონს ვერ მოსულიყო - ცხადლივ იყო, თუსიზმარში.ძალას ატანდათავისთავს,მაგრამ აზრები არულაგდებოდადა არ ემორჩილებოდა. ასე გაშტერებულიიდგაკარგახანსდაერთადგილიდანარიძროდა.ბოლოს,სიცივისადაშიშისგანკანკალმააიტანა,დაამგარემოებამგონს მოიყვანა. “ღმერთო, ერა საშინელებარამ ვნახე?!”წამოიძახადაპირჯვარიგადიწერა.უნდოდაკიდევეთქვარამ, მაგრამ ამ დროს კარები გაჭრიალდა და ქარმაშუილით შემოითამაშა სახლში. კარები, როგორც ჩქარაგაიღო,ისევისეჩქარამიიხურა...

-ქიტო,შენა?-წამოიძახასოფიომდასაჩქაროდდაუმატა:-ბავშვები?-ქიტუასსადაჰხედავ?-უპასუხავიღაცამდაგაწუწულინაბადიდედა-ბოძისძირშიმიაყუდა.- ნათლი, შენა ხარ? - წამოიძახა სოფიომ და იმისკენგაეშურა, მაგრამ უეცრივ შედგა და ნათლიას

გამოწვდენილიხელებიმოიშორა.- შენი ჭირიმე ნათლი, წადი, წადი ჩქარადა ნუღარსადმოხვალჩემთან,ნუ,ნუ,ნუ!..-ნუგეშინიან,ქიტუაეხლააქარმოვა!- რა იცი?.. რატომ?.. ხომ არა მოუვიდა-რა?! - ზედი-ზედმიაყარასიტყვებისოფიომ.-აი,შეკუდიანო,გაგეხარდებაკი,რომოუვიდესრამე! -სიცილითუთხრანათლიამდაუეცრივგულზემიიკრა.- გამიშვი, გამიშვი! ნუღარ მომეკარები! - შეჰყვირასოფიომდათანხელიჰკრანათლიას.- წადი, წადი, არ მომეკარო. - განაგრძო ისევ სოფიომაკანკალებულისხმითდალოგინშიგაეხვია.-რამოგივიდა,ხომარგაგიჟდი? -დაეკითხაგაოცებულინათლია.-შენგენაცვალე,წადი!..ეხლავეწადი,თორემცუდისაქმედაგვემართება!..- რა ცუდი საქმე უნდა დაგვემართოს? გეშინიან, რომ

ქიტუამ არ მოგვასწროს?! - ლაპარაკის დროს ნათლიამივიდადა გვერდით მოუჯდა სოფიოს, რომელმაც იმისმიახლოვებაზე ხელები წინ გამოიწვდინა და მთლადაკანკალებულისხმითხვეწნადაუწყო:

-ნათლი,ნუსდგებიჩემცოდოშიდა ამაზემეტადთავსნუღარმომჭრი!გვეყოფა,გვეყოფაამოდენაღვთისგმობა!ღმერთიარშეგვარჩენსნათელ-მირონობისდარღვევას.აი,ეხლაცისეთისაშინელისიზმარივნახე,რომ...არა,ნათლი,წადი, შენი ჭირიმე! საცაა, ეხლა ქიტუა მოვა და... ოჰ,ღმერთო,კეთილადამიხდინესიზმარი!..-ქალო...-წადი,თორემორივესდაგვხოცამს!სიზმარშიხანჯლითდაგვდევდა!..- ეჰ, რა სულელი რამა ყოფილხარ!.. - ღიმილით უთხრანათლიამდაგულზემიიზიდამთრთოლვარესოფიო.- აჰა, აჰადაჩქარაწადი,ნუღარიგვიანებ,თორემ,საცაა,

მოვა!.. ოჰ, ღმერთო, რა უბედური რამა ვარ... - სოფიომოწყვეტილიდამოქანცულიმიესვენანათლიასგულსდაქვითინიმორთო.-ქალო,რაგატირებს,ნუგეშინიან...- შენი გულისთვის ღმერთიც დავივიწყე და კაციც. აი,ეხლაცშენიგულისთვისბალღებიგავრეკედა,ვინიცის,ცამუყო პირი,თუდედა-მიწამ!თუ ქიტუამ ვერ იპოვა,ხომ,ისარის,მომკლამს.ნეტავიმომკლას-და...

-ნუგეშინიან...- ნეტავი მომკლას, ის მირჩევნიან. ი ბალღებს რომოუვიდეთრამ,ხომგარედვეღარგამოვალ,ხომწყალშიუნდაგადავვარდე,თუქიტუამარმომკლა.-ქალო,დამაცალე,გითხრა...-არა,არა,წადი,წადი!..ღმერთო,ამისთანაღამეშიროგორგავრეკე მე უბედურმა! აი ეხლა ხორცი სულ მადნება,როცაისინიმაგონდებიან.

-ქალო,ბავშვებსარაუშავთ-რა,რად...- როგორთუ არაუშავთ-რა!.. აბა შენდარჩი ამაღამ ცისქვეშდამაშინნახამ,თუარაუშავთ-რა?!-თუ არ მათქმევინებ, აბა რა ვქნა?.. ბავშვები ბოსელშიარიან.-როგორ?!.შენრაიცი?სადანახე? -ზედიზედწამოიძახასოფიომსიტყვებიდანათლიასგულიდანმოშორდა.-იქიდანვიცი,რომქიტუასმიყავდაისინიეხლაიქით.-მართლა?! არმატყუებ? -სიხარულითდაეკითხა ისდათან ხელებს ხან მხრებზე ავლებდა ნათლიას და ხანგულზე.-არმატყუებ?მართალსმეუბნები?-შენმამზემ,მართალსგეუბნები.-მაშ,უპოვია?-უპოვია.-მერე,სადანახე?- ჩემთან თვითონ მოვიდა და მითხრა. წეღან თურმე

მთელისოფელიდაიარადაყველგანკითხულობდა:“ჩემიბალღებიხომმანდარარიანო”?-მერე?-მერე, ჩემთანაცმოვიდადამიამბო: “შენინათლულებიიმბ-სოხერსგამოურეკიაოდააქხომარმოსულანო”.მეუარი ვუთხარი და თანაც დავუმატე: “თუ იპოვო,შემატყობინე-მეთქი”და აი, ეხლახან ბალღებით მოვიდაჩემთან და მერე ბოსელში წაასხა - “ჩემთან ბოსელშიდავაძინებო”. ის რო ბოსლისკენ წავიდა, მე შენთანგამოვემგზავრე...- უჰ, ღმერთმა გიშველოს, რომ შემატყობინე, თორემგავგიჟდებოდი!-აი,ყოველთვისროესეთავისუფლებივიყვნეთხოლმე,მაშინიქნებაკარგი.-მგონი,ჩემონათლი,ჩვენთავისუფლები აღარცროდისვიქნებით.მებალღებსდღეისშემდეგხმასაღარგავცემ.-მაშ,ეგარის,გადასწყვიტე?

-დიახ,და ჩვენცერთმანეთსუნდადავშორდეთ.დღეისშემდეგ ისე მიგულებდე, როგორც წინად - როგორცნათლი-დედას.-ისასჯობია,გეთქვა -ამწუთსავეუნდაგავშორდეთო. -ამ სიტყვების შემდეგ ნათლია წამოდგა და ნაბადსწამოავლოხელი.-სადმიხვალ?!-განცვიფრებითჰკითხასოფიომ.-შინ!-მოკლედუპასუხანათლიამ.- ამაღამ რისა გეშინიან. ხომ შენვე სთქვი - ქიტუაბოსელშიწავიდაო!ისეხლააქაღარმოვა.- ეგ მეც კარგად ვიცი, რომ ის ამაღამ აქ აღარ მოვადა,გინდაესასეარიყოს,მეთავიდღენიარავისიმშინებიადაარცეხლაშევუშინდებივისმე.-მაშ,რადმიხვალშინ?-იმადმივალ,რომშენმითხოვ.-გითხოვ,მაგრამამაღამკიდარჩი,ნუწახვალ.ხვალ,ზეგდამერეკინუღარ...

- თუ მერე არა, არც ამაღამ დავრჩები, მშვიდობით! -ნათლიამმოიგდონაბადიდაკარებისაკენგასწია.- ნათლი, ამაღამდარჩი, ნურსად მიხვალ! არ გეყურება,ჰა?!-წამოვარდალოგინიდანდაუკანიდანდაიჭირა.-კარგი,გამიშვი!- არა, ამაღამ იყავ, ჩემო ნათლი! ნურსად ნუ მიხვალ. -სოფიოჩამოეკიდაკისერზედაკოცნადაუწყო.

იმანაცმოჰხვიამკლავებიდალოგინთანმიიტანა.

-განაეგარისშენისიყვარული,რომმაგრეთავსმანებებ,გინდა სამუდამოდ თავი დამანებო? ღმერთო, რაუბედური რამა ვარ! - სოფიოს ამოუჯდა გული დაფშრუკუნი დაიწყო. - შენის გულისთვის ქვეყანამოვიძულედაშენკიგარბიხარ?-შენთითონმითხოვდამაშ,რავქნა,თუარწავიდე.აი,ეხლაკიდავრჩები,რადგანაცარმითხოვ.

-მაშ,აღარწახვალ?-აღარწავალ,მხოლოდიმპირობითკი,სხვადროსაც...- ოჰ, ნათლი, რა ეშმაკი რამა ხარ! - უთხრა სოფიომსაყვედურით და თავისი ჩამკრივებული მკლავებიგველივით შემოავლო ნათლიას კისერს და თავისკენმიიზიდა, რის პასუხადაც ნათლია დაეწაფა იმისგაღვივებულს მკერდს და, თითქოს ზედ დააკვდაო,დიდხნობამდინთავიმაღლააღარაუღია...

IV

მკითხველებს ცოტათი მაინც გავაცნობთ ნათლია ნიკოსვინაობას. ნიკო გახლდათ სოფლის მწერალი,შთამომავლობით მღვდლის შვილიდა აზნაური. იმისმამამამ, როგორც მღვდელმა და აზნაურმა, ნიკოსასულიერო სემინარიაში მიაბარა (მაშინ სემინარია დასასულიერო სასწავლებელი ერთად იყო), მაგრამ იმის

სამწუხაროდ, ნიკოს ექვსის წლის შემდეგ გამოუძახესსემინარიიდანროგორცუნიჭომოწაფეს. ამექვსისწლისგანმავლობაშიწერა-კითხვაცვერისწავლახეირიანადდა,ცხოვრებისათვის მოუმზადებელი, მამას თექვსმეტ-ჩვიდმეტის წლისა შინ დაუბრუნდა. მამამ თუმცა,მისალმების მაგიერ, შვილი მისვლისათანავე კეტითგარედ იფრინადა მიაძახა: “თვალით არდამენახო, შენშვილობაზეხელსვიღებო”,მაგრამმალეგულიმოიბრუნადაშინშემოიყვანა.“შვილო,-მიჰმართამამამ,როცანიკოთავის დედამ ალერსიანად გადაჰკოცნა და გვერდითმოისვა-მაგითიბევრიარადაშავდა-რა,რომდაგითხოვეს.შეიძლებაძალითაღვთისათადაჩვენითამეცადინეობითასაქმეს ვუშველოთ როგორმე. მე სასწავლებელში ჩემდღეში არავყოფილვარ,მაგრამ აბა,შემომხედე, ანაფორაარ მაცვია თუ?! შენც, შვილო, შინ მოემზადე და,რამდენიმე წლის შემდეგ, ჯერ პრიჩეტნიკადგაგამწესებენ და მერე კიდევ მღვდლადაც

გაკურთხებენ”...

მამის ტკბილი სიტყვებით წახალისებულმა ნიკომმღვდლობაზეუარი გამოაცხადა იმის გამო, რომ სწავლაარშემიძლიანო.

-რაო?! - შეჰყვირა მამა გედევანმადა მაშინვედავითნიმიაჩეჩა ხელში: - “ეს გაიზეპირე, თორემ სულ ტყავსგაგაძრობ!”დასჭყივლამღვდელმადაშემდეგგანაგრძო:-შენისთანა ლაწირაკებმა მღვდლობა უნდა დაიწუნონ?მღვდლისთანა ვინ არის?! იგი მოადგილეა თვით იესოქრისტესი, ძისა ღვთისასა, უფლისა ჩვენისა, რომლისასახელი იდიდების ქვეყანასა ზედა. მღვდელი ამასოფელსა პირველი პირია, ჭირშიაცა და ლხინშიაცაპირველი ადგილი უჭირავს. აბა, ერთი მითხარ, ვინგაჩენილა ისეთი, ვინ მონათლულა, ავად გამხდარა,დაქორწინებულა და ან მომკვდარა, რომ მღვდელი არ

მიეწვიოთ,როსსუფრისთავსისარამჯდარიყოს.

კარგახანიილაპარაკამამაგედევანმამღვდლისშესახებდათანშვილსუტევდა,მაგრამნიკოსერთისიტყვაც არგაუგონია. იმას დავითნი უკუღმა გადაეშალა და ისეთავდაყირა ასოებს დასცქეროდა. “ფოფოდია” კი მამაგედევანის სიტყვების დასამტკიცებლად წუწუნით დაწრიპინითიძახდა:

-ჰო,შვილო,ყურიდაუგდემამაშენს,მართალსიძახის, -დათანნიკოსზურგზეალერსითხელსუსვამდა.

ასე,ხანჯავრობითდახანაცლოლიაობით,ოთხისწლისგანმავლობაში მამა გედევანმა თავის შვილს დავითნიზეპირად შეასწავლა, მაგრამ იმის “გაპრიჩეტნიკებას” კივეღარ მოესწრო. წყეულმა სიკვდილმა იესოსმოადგილეობაზე ხელი ააღებინა. მამა გედევანის

გარდაცვალებისშემდეგარცსხვავინმემოსწრებიანიკოს“გაპრიჩეტნიკებას”.ზნეობრივდა გონებრივ,ოჯახშიდასასწავლებელში ასე დამახინჯებული ნიკოსაზოგადოებაშიგამოვიდა.

- ნიკოს იმოდენა მამული არა ჰქონდა, რომ იმისშემოსავლით “უშრომლად”ეცხოვრნა,რადგანაცგარჯასადამუშაობასვერეწყობოდა.ამისთვისსხვასაშუალებასმიჰყო ხელი - თავის სოფლელების ძარცვა-გლეჯას.მაგრამ იმნაირად კი სძარცვავდა და ჰგლეჯდა, რომგაძარცულები მადლობლებიც რჩებოდნენ იმისი.მართალია,ნიკო “იესოსმოადგილედ”ვერგახდა,მაგრამესგარემოებახელსარუშლიდა,რომსოფელშიპირველიადგილი დაეჭირა და ჭირშიაც და ლხინშიაც,დაბადებაშიაცდასიკვდილშიაც,ქორწილშითუქელეხშისუფრისთავსგამოჭიმულიყო...

ნიკომთავისიმოქმედებანათლიაობითდაიწყო.ვისაცკისოფელშიცოტათიმაინცსიპოხეეტყობოდა,ნიკოყველასნათლიადუხდებოდა.ამგარემოებითიმანისარგებლადაერთს ბედნიერ დღეს სოფლის მწერლად გახდა. რაკიმწერლობახელთიგდო,მაშინხომყველასკარიღიაიყოდა ყველანი ხელთ ეჭირა.თვით მამასახლისიც,როგორცნასწავლ კაცს, მღვდლის შვილს და აზნაურს, პატივსასცემდა და რჩევასაც ჰკითხავდა ხოლმე. უიმისოდბუზსაცვერააფრენდა.

აი, სწორედ იმ დროს, როდესაც სუნით დაეძებდა, თურომელ შეძლებულ გლეხის ოჯახში დაიჩხავლებდაახლადდაბადებულიბავშვი,მოუნათლაქიტუაგიგაურს,როგორც შეძლებული ოჯახის პატრონს, კატო. ამისშემდეგნიკოხშირადდადიოდაქიტუასთანდაბევრჯელ,როგორცნათლიას,მოხრაკულივარია-ერბო-კვერცხითდაწითელიღვინითჩაუკოკლოზინავესყელი.როცაგიგლაც

ამანმოუნათლა,მაშინხომშინაურიგახდადათითქმისყოველ დღე ქიტუას ოჯახში იყო. “ერთი კოკა მირონიდააბრუნა ჩვენს ოჯახშიო”, - ხშირად იტყოდა ხოლმექიტუას პირველი ცოლი მეზობლებში, და მეზობლებიცამასვე გაიძახდნენ, როდესაც ნიკომ ქიტუას მეორეცოლთანაცმოუხშირასიარული.

პირველს ხანებში ნიკო ქიტუასთან დადიოდა იმგანზრახვით, რომ ესვა, ეჭამა და მოეგო იმისი გული;მეორე ხანში კი სულ სხვა საქმე იყო. ეხლა იმას აღარუჭირდა არავისი თავი, ეხლა თვითონ იმის თავიუჭირდათ ყველას და სცდილობდნენ იმის გულისმოგებას. ყველა გლეხი ბედნიერად ჩათვლიდა თავისთავს, თუ კი მის ოჯახს იკადრებდა და ეწვეოდაროდისმე. განა ხუმრობა საქმეა, რომ ნიკო, უკვემდიდარი, მღვდლის შვილი, აზნაური და მერე კიდევმწერალი სწვევოდა რომელსამე გლეხს და თავი

გაეყადრებინაიმისთვის!

ნიკო, ვიდრემდინ სულს მოიდგამდა, ხშირადდაიარებოდა ქიტუასას, მერე, რაკიფეხი მოიკიდა, სულაღარ გაუვლია იმასთან. ამასთანავე ქიუტაც ამ დროსძალიან ძირს დაეშვა: მოუკვდა მამა, მერე ამას მიჰყვადედა,ახლასხვდასხვაჭირიდაატყდათავს,რაცგლეხისოჯახს ანადგურებს, და აბა, ამისთანა გლეხთან რაღადდაიჭერდაკავშირს,რადგანაციმისიაზრიისიყო-თავიიქშეეყო,სადაცმიეცხობოდარამდაარაიქ,სადაცმიცხობისმაგივრადუნდაგასცლოდარამე.

როცა ქიტუადაქვრივდადა ორი პატარა ობოლიდარჩა,მაშინ ხომ აღარც კი ელაპარაკებოდა, რა არის, არამთხოვოს-რაო.

მაგრამ აგერ სოფელში გაისმა ხმა - ქიტუამ ძალიან

ლამაზიცოლიშეირთოვო,რომიმისთანაქალიჯერარავისმოუყვანიაო. ნიკოს ხშირად ესმოდა თავისინათლიდედის ქება, იმისი მომხიბლავი სიტურფე დასიკეკლუცე. ამ ხმებს ჯერ ყურადღებას არ აქცევდა,მაგრამ ბოლო დროს გაიფიქრა: “აბა, ერთი ვნახოვო.იქნება,მართლაძალიანლამაზიაო”

V

შიოობადღესსოფ.ბ -შიდილიდანვე ერბოსნამცხვრისსუნი დატრიალდა. ვისაც ჰქონდა და არა ჰქონდა შიომღვიმელისთვის ერბოს ზედაშები, ყველამ დაახურაკეცებიდაქადებისცხობასშეუდგა.

ის იყო, სოფიო მორჩა ქადების ცხობას, რომ ბანისერდოდანმოესმამეზობლისქალისხმა:

- პატარძალო, რატო მაგრე ჰგვიანობ და გარედ არ

გამოხვალ?-გარედრაგავაკეთო,შენგენაცვალე?-უპასუხასოფიომ.- როგორ თუ რა გააკეთო, ადამიანო?! გადი გარედ,გაიხედ-გამოიხედე,ბედნიერიდღეა. -უთხრაქიტუამდაცხელიქადისლუკმაპირშიგააქანა.-რასამბობ,ქალო,ჩქარაჩაიცვიდადიპლიპიტო-ნაღარაცწამოიღე.ლხინი გავმართოთ. აგერ ზემო-უბანში კიდეცგამართეს. იმათ როგორუნდა გვაჯობონ! - იმავედროსწამოსძახამეზობლისქალმა.

სოფიომ საჩქაროდ ტანთ ჩაიცვა, დაიხურა თავი დადიპლიპიტო-დაირითბანზეავიდა.

თბილი, თებერვლის დღე ხელს უწყობდა ყველიერშიმოლხინე ბ - ლებს. რამდენსამე კალოზე ახალგაზრდაყმაწვილებს გაემართნათ ჩალიჩი. მოჩალიჩენი ოროლნაწილოადიყვნენდაყოფილნი.ერთინახევარირომწრეს

შიგნით იდგა, ამ დროს მეორე ნახევარი გარსდასტრიალებდა და დაგრეხილ აპეურებს ცხარედუქნევდა, მაგრამ შიგ-მდგომნი მარდად იცდენდნენ დასცდილობდნენ მათს გაჭრას. ახალგაზრდები რომ ასეერთმანეთის ბრძოლაში იყვნენ და ჟრიამულობდნენ,მოხუცებულები იქვე შორი-ახლოს ისხდნენ დასტკბებოდნენ ახალგაზრდების სიამოვნებით. მათისიმარდეიმათაცგულსუთამაშებდადააგონებდათავისახალგაზრდობას.

ახალგაზრდა ვაჟები თუ ჩალიჩით იყვნენ გართულნი,ქალებიც არ იდგნენ გულ-ხელ-დაკრეფილნი. იმათაცრამდენსამე ადგილს გაემართათ “ლხინი” დადიპლიპიტო-დაირასგაცხარებულნიუკრავდნენ.

ქიტუას ბანზედაც ჩქარა შეგროვდნენ ქალები და აქაცგაახურესდიპლიპიტო-დაირა.

ვაჟების ყიჟინი, ქალების გულიანი სიცილიდა კასკასი,დიპლიპიტო-დაირის ხმა სულ ერთმანეთში ირეოდადაერთგვარისასიამოვნოგუგუნიიდგაჰაერში.თითქოსბ-ლებს დავიწყნიათ ყველა თავიანთი ვარამი და მთლადსულითდახორცითმისცემიანსიხარულსო!

დიაღ, ამათ ეხლა დავიწყებული ჰქონდათ თავიანთივარამი; არცერთს არ ჰქონდა ჩვეულებრივ შეჭმუხვნილიშუბლი და არც-ერთს სახე არ ჩამოსტიროდა; ყველასგახსნოდა სახის ნაოჭები და ყველას ერთნაირადუცინოდა და უელავდა სიხარულით სახე. იშვიათადხვდებახოლმეგლეხსამისთანადღეებიდაროცახვდება,მაშინ ის სულითადა ხორცით ეძლევათავის გრძნობას.მარტო გლეხს, თავის შრომით და დიდის გაჭირვებითლუკმა-პურის მომპოებელს, შეუძლია ასე თავ-დავიწყებითმიეცესთავისგრძნობასდაგამოსცადოსის

ნეტარება სიხარულისა, რომელიც უქმად-მყოფთა დამუდამ სიამოვნების მაძებართათვის საიდუმლოებასშეადგენს. იქნება ისე ღრმა არ იყოს ამისი გრძნობა,როგორც ზნეობრივ და გონებრივ განვითარებულიმშრომელი კაცისა, მაგრამ აქ ხომ ამაზედ არ არისლაპარაკი. იქნება განვითარებულ მშრომელის გრძნობაუფროძლიერია,ვიდრეგლეხისა.ეს,იქნებაკი არა, ასეცარის, მაგრამ აქ საქმე ისაა, თუ გრძნობა რამდენადიპყრობსკაცის არსებას.გლეხსრაცსულისსიღრმე აქვს,იმსიღრმემდინჩადისგრძნობადამთლადიპყრობსიმისარსებას.ამასშეხამებულიარააქვს-რა:არცსიხარულიდაარც მწუხარება. ორივე ერთნაირად მოქმედობს ამისარსებაზე...

როდესაცქიტუასბანზეშუა“ლხინში”შევიდნენ,უეცრივგაისმახმა:“ბერიკებიმოდიან,ბერიკებიო”!

ქალებმა მაშინვე შესწყვიტეს დიპლიპიტო-დაირისდაკვრა და თვალები მიაპყრეს ერთს თათრულადჩაცმულ,ახოვანტანისახალგაზრდას,რომელმაცმარდადშემოდგა ფეხი ბანის გვირგვინზე და შეჰყვირა: “იიი!ალლაჰ-საღლარ!”შემდეგდაეყრდნოგრძელკომბალსდაერთბაშად შეხტა. რამდენსამე წამს, კომბალზედაყრდნობილი,ჰაერშიგაშოტილფეხებსათამაშებდადაგაჰკიოდა. ბოლოს, კომბლიდან გადაეშო და მოთამაშებერიკებისდასსწინმიეგება.

ქალები მაშინვე ბანის გვირგვინს აეკუნწლნენ,მოთამაშეთა პირდაპირ, რომლებმაც იქვე კალოზედაიწყეს თავიანთი წარმოდგენა; ღორისა, კეკელასი,ბერიკებისა, მღვდლისდათათრისა - აი ყველაროლები,რომლებიცუნდა აესრულებინათ.ღორიიჯდაგაუტუსავღორის ტყავში და მარდად დასდევდა თამაშობითსაზანდრის ხმაზეთავის სატრფოს, მოარშიყე ბერიკებს;

მალი-მალ დაიჩოქებდა, დააკაპუნებდა, რაც ძალი დაღონე ჰქონდა, ეშვებსდა მიწას ამოსთხრიდა, მერე ისევმარდად წამოხტებოდა და ბერიკებს ან თათარსგამოედევნებოდა. ვაი იმათი ბრალი, თუ რომელსამემოეწეოდა!.. დაუქნევდა ეშვებს და ბერიკებისგადმობრუნებულტყავსსულბურტყლებსაყრევინებდა.ბერიკები ამდროს ხმლით იგერიებდნენდა შეცვლილიწვრილის ხმებით გაჰკიოდნენ: “იო, იო”-ს! კეკელა კი,ქალისტანისამოსით მორთული, ღორს წინუხტოდადაჭრელ ხელსახოცს ალერსიანად მალი-მალ მხარზეგადუქნევდა ხოლმე. ამას მარტო თვალთმაქცობითშვრებოდა.ისმხოლოდთავისპატრონს,ღორს,რომელიცსაშინლად სძულდა, თვალს უხვევდა ამითი. იმასსხვისთვისუცემდა გულიდა სხვას ეტრფოდა.როცა კიღორის თვალს აიცდენდა, ის მაშინვე თავის სატრფოსგადაეხვეოდადა იმის ალერსით სტკბებოდა. მაგრამ ესწუთები დიდხანს არ გრძელდებოდნენ. ღორი თვალს

შეასწრობდადაჩქარაჩაუშხამებდათხოლმესიტკბოებას.ბოლოს, ბერიკამ გადასწყვიტა ღორის მოკვლა. რაკიღორმა გაიგო, რომ აღარ მიურბიან და იმის ეშვებისმოქნევას აღარ ერიდებიან,თავი შეიმაგრადათვალებიმიაპყრათავისმოპირდაპირეს.

სულ ერთსწამს გასტანა ამნაირმა ერთმანეთისზომვამ.ბოლოს, ღორი შეირხა მთელის ტანით დადამუხლისთავებულმა რამდენჯერმე ისე ღონივრადამოჰკრა ეშვები დედამიწას, რომ გორახებმამაყურებლებს თავზე გადაუარა. როგორც მარდადდაიმუხლისთავა,ისევემარდადწამოხტადაახლათავისმოპირდაპირეს მოუქნივა, მაგრამ მოპირდაპირეგაუსხლტა განზე და უეცრივ ხმალი მხარზე დაჰკრა.დასჭრაბერიკამღორი,მაგრამჭრილობასასიკვდილოარგამოდგა. ჭრილობამ ღორი სულ გააცეცხლა. ისგაცოფებულიმივარდაბერიკას,რომელმაცმარდადიძრო

ხანჯალი, რადგანაც პირველ დაკვრაზე ხმალი შუაზეგადაუტყდა,დასწორედიმდროსმისცაღორსგვერდში,როცა იმან თავში დაჰკრა ეშვები. ორივენი ცოტახანსშეტორტმანდნენდაორივენიერთადვეუსულოდმიწაზეგადიშხლართნენ...

-ეი,ეი!-შეჰყვირათათარმადამაღლაშეათამაშაღვინითსავსეჭრელინახევარ-თუნგიანი.- დედი, ჩვენი ნახევარ-თუნგიანია! - უთხრა სოფიოსერთმაშვიდი-რვაწლისგოგომ.- უი, დამიდგეს თვალები, ხომ სახლს სულ ძირს აღმაუზამდა! - წამოიძახა სოფიომ და მებარგულისკენგაეშურა, რომელსაც თათარმა ნახევარ-თუნგიანიგადასცა.

მებარგულემღვინოტიკშიჩაცალადაცარიელიჭურჭელისოფიოსმისცა.

-აგაშენოთღმერთმა!-დაუმატამებარგულემ.- ა ის ვინ არის? - მოესმა სოფიოს იქვე ახლო მდგომინაბდიანიწამოსადეგისკაცისხმა.-ქიტუასცოლია!-მოესმაპასუხად.

სოფიო ამ ხმაზე საშინლად გაწითლდა და ძლივსწაულუღლუღა პატარა გოგოს, რომელიც უკანდასდევნებოდა:

-შენგენაცვალე,კატო,წაიღეესშინდაკარებიმოხურე.

კატომარდადგასრიალდაშინისკენ.

თვითონკიისევქალებთანმივიდადაიმათშუაჩაიმალა.ცოტა ხნის შემდეგ, წამოწითლებულმა, ისევ საჩქაროდდაუშვა თვალები ძირს, რადგანაც იმისი თვალები

ნაბდიანკაცისთვალებსშეხვდა.

-რასდამცქერებიაივიღაცოხერია?!-ოდნავჩაიბუტბუტასოფიომ.- მართლა რა მადიანი რამა ყოფილა!.. - თავის მხრივბუტბუტებდა ნაბდიანი კაცი და სოფიოს თვალს აღარაშორებდა.

ამდროსკეკელამისჯდომოდათავისსატრფოსდათმა-გაწეწილი მშვენიერ მწყობრ სამგლოვიარო ხმითმოსთქვამდა ლექსებს, რომელსაც საზანდარი ბანსაძლევდა. იმისი ხმა გარშემო მაყურებელთ გულშისწვდებოდადატანშიჟრუანტელსაჰგვრიდა.ისინისულ-განაბულები იდგნენდა ისმენდნენ სამწუხარო მოთქმა-სიმღერას.

სოფიოცჩქარაგაიტაცაამხმამდასხვასთანერთადმიეცა

საზოგადო სულის მდგომარეობას. იმას აღარც კიმოჰგონებია,თუნაბდიანიკაციაღარცეხლააშორებსმასთვალსდაისევისეგაშტერებითუცქერის,რომელზედაცამსამწუხაროხმამარიმოქმედა...

- თათარო, ჩქარა მღვდელი!.. ესენი უნდა მიწასმივაბაროთ! - წასძახა იქვე თავ-ჩამოქინდრულ თათარსერთმაბერიკამ.-ეხლავ!-უპასუხათათარმადაწრეგაარღვია.

თათარმა ჩქარა შემოიყვანა წრეში ძველ ტომარაშიგახვეული გრძელ-წვერა კაცი, რომელიც მღვდლისმაგივრობას ასრულებდა. ოლარის მაგივრად კისერზეჩამოკიდებული ჰქონდა ძველი ფარდაგის ნაგლეჯი,თავზეეხურაგანიერ-კალთიანიმოხევურინაბდისქუდი.ცალ ხელში ეჭირა საცეცხლურის მაგივრად ბაწრებზეჩამოკიდებული ძველი თუნუქის ნაჭერი. მეორეში კი

გაქონილ-დაჯღაბნილიქაღალდისნაგლეჯი.

-მღვდელო!-მიმართაბერიკამ:-ესენიუნდადაასაფლაოდაშენსწესსაგისრულებთ.- არა, შვილო! - ეგენი უზიარებლები დახოცილან, ვერდავასაფლავებ∗-უპასუხამღვდელმა.-მღვდელო,ერთთუმანსმოგცემ!- ერთ თუმანს, შვილო, ერთი კაცის დასაფლავებაშივიღებ,ისიცთუნაზიარებიმომკვდარა,დამანდხომორიმკვდარია.-ორითუმანიიყოს!-არცორად,-უზიარებლადარიანდახოცილები.-არა,მღვდელო,შენსმადლს,ორადდაასაფლავე!-არშემიძლიან.-სთქვამღვდელმადაწასვლადააპირა.-სადმიხვალ,მღვდელო! -წასძახათათარმადაოლარშიხელი წაავლო: - სამი წაიღე, ეხლა ხომ გაძღება შენიგული...

- ჰო, თუ სამი იქნება, ეგ სხვა არის. სამ თუმნადუზიარებელიცდასაფლავდებიან!

ამათლაპარაკზე ხალხი გულიანად იცინოდა,და აქა-იქაგაისმოდა ძახილი: “აი, მღვდელო, შე სულის მტერო,შენა”!

მღვდელმა ანდერძის აგება დაიწყო, მაგრამ აღარდასცალდა. ამ დროს მოისმა ერთის მხრიდან სხვაბერიკების ხმა. ყველამ იქით მიიხედა და თითქმისერთადწამოიძახეს:“ჭ-ლიბერიკებია,ჭ-ლი”!

გარშემო მაყურებელი ხალხი გაიპო შუაზე იქით მხარეს,საიდანაცმოთამაშებდნენჭ-ლიბერიკები,დაგზამისცა.

წრე გადიდდა. მაყურებელთა რიცხვი ერთი-ორად იქცა.დიდიხანიაბ-ლებიმოელოდნენამათშეხვედრასდა,აი

ძლივსეღირსნენ.თითქმისმთელისოფლისქალიდაკაციაქ მოგროვდა და მოთამაშეთ გულმოდგინეთ თვალსადევნებდნენ.

წარსულწელსბ-ლმაბერიკებმადაამარცხესჭ-ლები;ამწელს ჭ - ბმა განგებ განთქმული მოჭიდავე დასვესღორად იმის გამო, რომ სამაგიერო გადაეხადნათდა ბ -ლებიდაემარცხებინათ.

რაკი გაიგო ძირს მწოლიარე ღორმა, რომ ჭ - ლებიმოდიანო,ანებათავიმკვდრობასდაკოხტადგაითამაშა.

ცოტახანიც,დაორთავებერიკებისდასიშეერთდა.

ღორებმა ერთმანეთს შორიახლო გაუქროლეს. ამითდანარჩენ მოთამაშეთ ანიშნეს, რომ შებრძოლებაგვსურსო. დანარჩენები მაშინვე მაყურებლებს

შეუერთდნენ; ხოლო ორივე დასის თათრები გრძელიკომბლებით წრეს შუა დარბოდნენ და ხალხს განზეაყენებდნენ.

ღორებმა კიდევ გაუქროლეს და ოდნავ გაჰკენწლესერთმანეთი. ამის შემდეგ ერთმა ერთს მხარეს დაიწყოკოხტად თამაშობა და მეორემ - მეორესა. თამაშობითმიუახლოვდნენ ერთმანეთს და ეშვებით გაკვრასაპირობდნენ;თავებიკიდევაცამართესმაღლა,მაგრამბ-ლების ღორი უეცრივ განზე გასხლტა და თვალისდახამხამებაზეჭ-ელსუკანიდანმოექცა.

-მაგრადადექ!.. -დასჭყივლაუკანიდანდაერთ ადლზემეტად მაღლა შეხტა. იმას უნდოდა ჭ - ლისთვის შიგშუბლშიჩაეკრადინგი,მაგრამჭ -ელმაუეშმაკა.ისრომმაღლაშემხტარი,დაკვრასაპირობდა,ჭ -ელმასაჩქაროდჩაიჩოქადაოდნავწინწაიხარა,რისგამობ-ელმადინგის

მაგივრად კუჭი დაჰკრა კეფაში და მოსხლეტით წინთავდაყირაგადავარდა.

-აი,ყოჩაღ!..-გაისმახალხშიხმა.-ეგრეეშმაკობით!..-შეჰყვირაბ-ელმაღორმა,რომელიცუკვე ფეხზე წამოდგა და თავის მოპირდაპირეს წინჩაუდგა...- გადააგდეტყავი! - შესძახა ისევ იმანდაღორისტყავიმაშინვეშორსასტყორცნა.

ჭ-მაცმარდადგადააგდოტყავიდაგაითამაშა.

ძნელი იყო კაცს გამოეცნო, თუ რომელი მხარეგაიმარჯვებდა ამ ბრძოლაში. ორივე ერთი-მეორესასჯობდა.იმათიერთისგანისმხარ-ბეჭი,მკრივიმკლავებიდა მომსხო წვივები ამტკიცებდნენ, რომ ღონე ორივესლომისაუნდა ჰქონოდათდა ერთმანეთს მაგრადუნდა

დახვდომოდნენ. მხოლოდ სულის მდგომარეობითგანსხვავდებოდნენ. ბ - ელი ძალიან აღელვებული იყო.იმისი მკერდი აჩქარებით მაღლა-მაღლა ადიოდა დათვალებიცეცხლსაფრქვევდნენ,ჭ-ელსკისრულებითარეტყობოდააღელვება.

- გაიხადეთ, გაიხადეთ! - ყვიროდა ხალხი და თან წინიწევდა.- განი, განი! - დატრიალებდნენ კომბლებით თათრებიწრეშიდახალხსწინარუშვებდნენ.-დედაშეერთოსცოლად,ვინცგაგვაშველოს!-შესძახაბ-ელმადამოპირდაპირესჩოხაშიგაჰკრახელი,მაგრამჭ-იგაუსხლტადა ხელმეორედდაუწყეს მიტანება.ორივენიცდილობდნენ,რომთვითონხელიკარგადგილასწაევლოდამოპირდაპირესთვისკიარმიეცაამისნება.- აბა თედო! აბა პავლე!.. - აქა-იქიდან ამხნევებდნენმაყურებლებიმოჭიდავეებს.

-ამიყვანე,დედი!-უთხრაამდროსბუთხუზაყმაწვილმასოფიოს.- ვერა ჰხედავ, გიგლო? - უთხრა სოფიომ გიგლას დაასაყვანადდაეწოდა.- უჰ, რა მძიმე რამა ხარ!.. - ამოიხვნეშა სოფიომ, როცაგიგლახელშიაიყვანა.- მაიტა, მედავიჭერ ყმაწვილს,თუ გემძიმება - ჩასძახავიღამაცგვერდიდან.

სოფიომ მიიხედა იქით და სულ მთლად გაშრა: იმისგვერდითიდგანაბდიანიკაციდაშეღიმოდა.

-რასგაფითრდი,მომეეყმაწვილი?! -უთხრანაბდიანმაკაცმადა ხელები გიგლას წაავლო. ამ უკანასკნელმა ესვერ იგრძნო, რადგანაც გატაცებით მოჭიდავეთ თვალსადევნებდა.

სოფიომგიგლასხელიანებადა,გაჩუმებული,საჩქაროდდაბრუნდა და შინ წასვლას აპირობდა, რომ ამ დროსქიტუამშეაყენადაჰკითხა:

-სადგარბიხარ?- ა-ის ვინ არის?!. - პასუხის მაგივრადდაეკითხა სოფიოქიტუასდანაბდიანზეანიშნა.- ვინ უნდა იყოს? ნათლია! გიგლა და კატო მაგანმონათლა.-ნათლია!..-შვებითწამოიძახასოფიომ.-აგერ,აქეთმოდისდაგიგლაცხელშიუჭირავს.-მაიცა,მაიცა!..აგელ,ლოგოლმაიკიდა!-წაავლოგიგლამნაბადში ხელი ნათლიას, როცა ნათლია ქიტუასკენმიდიოდა,თანმოჭიდავეებსთვალსარაშორებდა.

მართლა,ამდროსჭ -ელმამოჭიდავემდაუჩოქაბ -სდასარივითგაშოტილიფეხებიმაღლაწამოაღებინა...

- უუჰ! - იგრიალა ხალხმა და ერთბაშად მისცვივდამოჭიდავეებს.

ხალხირომამყოფაშიიყო,ნათლიამდასოგიგლაძირსდაქიტუასმიმართა:

-ეი,ნათლიმამ,ეგრეარუნდა,თორემშენიცი!-ნათლიასვახლავარ!-ქუდ-მოხდითუთხრაქიტუამ.- ქორწილიუჩემოდ გადიხადედა ეხლათუნდ მახლდიდათუნდანუ!არაგრცხვენიან,კაცო,რომქორწილშიარდამპატიჟე?..- რა ვიცოდი, თუ მიკადრებდი და მობრძანდებოდი,თორემ,ვინღმერთ-გამწყრალიარდაგპატიჟებდა!- მაგასრატომ ამბობ, ნათლიმამ? - კადრულობარომ არმდომიყო, შვილებსაც არ მოგინათლამდი. - ვითომ-დაწყენითუთხრანათლიამ.

-მაშინსხვაიყო,ნათლი,როცაშვილებიმომინათლე. აი,თუკიმიკადრებ,წამობძანდისახლშიდაგანაეხლავერგადაგიხდი ქორწილის სამაგიეროს! ღვინო და პური,ღვთის წყალობით, სახლში მაქვს და მეტს არც შენმამთხოვ.

-ეგაცრო არმაიტანო,განადაგემდურები?!გულიიყოს,თორემსხვასრასვაქნევთ.- აი, შენი ღვთის ჭირიმე, შენი!.. - ლმობიერებითწამოიძახა ქიტუამ და ნათლიას ხელი წაავლო: - მაშ,მეწვევით,ჰა,ნათლი?!-რატომაცაარა,კაცო!- ოი, შენი ჭირიმე, შენი! რას მოვიფიქრებდი, თუმიკადრებდი! აბა, წამობძანდი!.. - სიხარულით უთხრაიმანდაშინისკენგასწიანათლიას.- მაგრამ მაიცადე პატარა!.. - ცოტა ყოყმანობის შემდეგუთხრა ნათლიამ და თვალების აქეთ-იქით ცეცება

დაიწყო...- მარდახო! - დაუძახა იმან ებრაელის ბიჭს, რომელსაცხალხშითვალიშეასწრო.-ეგრაღადგინდა,ნათლი?-მაშ,როგორიქნება,ნათლი-დედისათვისპირი-სანახავიმინდაგამოვართო!ჯერხომისარმინახავს.- შენრომ ჩვენსა შამობრძანდები, ის კი არ ეყოფა პირი-სანახავად!აბა,რადა...-რასმიბრძანებ,ბატონო? -ქიტუასსიტყვაგააწყვეტინაებრაელისბიჭმა,რომელმაცსაჩქაროდიმათთანმიირბინა.-ბაღდადებიხომგაქვს?-ლაფერისადაფასისაგნებავს,ბატონო?-ამოიტანერამდენიმედა,რაფერისადაფასისაციქნება,გავიგებთ.-ეხლავე,ბატონო,შინმოგალთოთ?-შინკიარა,აი,ამასთანმოიტანე!-ამსაათშივემოგალთმევთ,შენიჭილიმე.

-არგინდა,ნათლიტყუილადნუსწუხდები!-კარგებიკიწამოიღე! -მიაძახაგაქცეულებრაელისბიჭსდამერექიტუასმიუბრუნდა:-ეხლაკიწავიდეთ.-აბა,რადგინდოდა,შენიჭირიმე,ნათლი,როშეუკვეთე.იმასთუ პირი-სანახავი არ მიეცი, მე ვიცი, წინა ხარებშიმოსცდება.-არა,ნათლიმამ,ჩვეულებაა,უამისობაარიქნება!..

VI

ასე გაიცნო ნიკომ სოფიო. დიდმარხვაში ერთი-ორჯელეწვიანიკო, მაგრამ სოფიო მაინც მორცხვობდა,თამამადვერ ეჭირა იმასთან თავი. ნიკო ცდილობდა, როცაქიტუასთან მივიდოდა ხოლმე, ბევრი ემასხარავნა,გასაცინირამ ეთქვა,რომ ამითიდაეახლოვებინასოფიო,მაგრამ სოფიო მაინც მორიდებით და თავ-ჩაღუნვით

იცინოდა.

აღდგომის მეორე დღეს სოფ. ბ - ში დღეობა იცის. იქთითქმისყველანიმიდიანხოლმედალხინობენ.სხვათაშორის ნიკოც იქ იყო თავის ცოლ-შვილით და კარგისადილიც გამართა ახლად გაფოთლილ მუხის ქვეშ. ამდღეს მიაწვევინა თავის ცოლს მამასახლისი თავისჯალაბითდა ქიტუაც სოფიოთი. სადილისდროს ნიკომქალებს დაატანა ძალა და რამდენიმე ჭიქა ღვინოდააცლევინა. სოფიო უარზე იყო, გემოდაც არ უნდოდაენახა, მაგრამ, როდესაც შეზარხოშებული ქიტუააუხირდა, იმანაც ორი ჭიქა გამოსცალა, რამაც თვალებიაურიადაენაცკიამოადგმევინა.

-ენდე,როგორმომხიარულდი!პატარაადრედაგელია,ისარა სჯობდა!.. -უთხრა ნიკომ,როცა სოფიომორი ჭიქისშემდეგდაუწყოლაპარაკინიკოსცოლსდამოილხინა.

-არვიცოდინათლი,თორემადრედავლევდი,-სიცილითუპასუხასოფიომ.-ედედაკაცმა,რაკიღვინისგემოგაიღო,ლოთობაკი არდაიწყოსდაარდამღუპოს! -იოხუნჯაქიტუამ,რაზედაცყველამსიცილიდაიწყო.

რამდენიცდროგადიოდა,უფროსიმხიარულეემატებოდამოსადილეებს. სოფიოც უფრო თამამად იქცეოდა. ესგარემოება იმას უფრო მიმზიდველობას ჰმატებდა დანიკოს ჟინს უცხოველებდა. მალი-მალ შეხედავდასოფიოს გაბადრულ სახეს და ტანში გააჟრჟოლებდა.“აფსუსი არ არის, - ყოველ შეხედვის შემდეგგაიფიქრებდახოლმენიკო, -რომშენ ქიტუაგეხვეოდესდა მე კი, აი, ამ ჯადოს!..” ამ სიტყვების შემდეგთავისცოლსგადახედავდახოლმე.მართლაც,იმისიცოლირაღაცულაზათო რამ იყო, თუმცა კი სახეზე ცოტათისანდომიანობა ეხატებოდადა არც ისეთიულაზათორამ

იყო,რომკაცსჯადოდაეძახნაიმისთვის.

ნიკო, რაც უფრო დიდხანს აკვირდებოდა სოფიოს დათავის ცოლს, მით უფრო უცხოველდებოდა ჟინიპირველისადმიდამეორისადმიკი-სიძულვილი...

“თუნებით არა,ძალითმაინცდაგიყოლიებ”! -გაიფიქრანიკომ, როცა სახლისკენ დაბრუნდნენ, მაგრამ მაშინვეგადაასხვაფერა: “არა,ძალითცუდიიქნება...ასევთქვათ,ერთხელ მომიხდეს ძალით და მერე... ხომგამომჟღავნდება და სამუდამოდ დავკარგავ სოფიოს.ისევ სჯობია, იმ გზას მივდიო და ნებით დავიყოლიო,თუმცა ჩქარა არ იქნება, მაგრამ, როცა იქნება,სამუდამოდ”...

როგორცგადასწყვიტანიკომ,კიდევაცისეიქცეოდა.

ნიკო წამ-და-უწუმ ქიტუასას მიდიოდა, იმ დროსაც კი,როცა ქიტუა სახლში არ იყო. ეს თითქმის ყოველ დღეხდებოდა,რადგანაცქიტუამარტო-ხელიკაციიყოდააბა,იმასსახლშირადააყენებდა.ჯერმრავალ-კაციანგლეხისოჯახშიაც არდარჩება ამდროსკაცისახლში,დაქიტუასხომ ხშირადუხდებოდა მინდვრად,თუ ვენახში ყოფნა,რადგანაცოჯახიიმისკისერზეიყოდამყარებული.გიგლადა კატო კიდევდილიდანვე გარედ გაცვიოდნენ ხოლმედა ვინ იპოვიდა იმათს კვალს! ისინითავისსწორებთანდარბოდნენ ტყესა და მინდორში და ცელქობაშიატარებდნენ დროს: ხან ფრინვლის ბუდეებსდაეძებდნენ,ხანპეპელებსიჭერდნენდახანკიდევრითარატარებდნენდროს!..ყმაწვილებიყოველთვისიპოვიანგასართობს, ერთ ადგილს თავის დღეში გულ-ხელ-დაკრეფილებიარდასხდებიანდაარმოიწყენენ...

როცა ნიკო მივიდოდა სოფიოსთან, ის შინაურ საქმეს

ანებებდათავსდა სიხარულით მიეგებებოდა მას. ეხლააღარერიდებოდანიკოსდათამამადებაასებოდახოლმესოფიო, როგორც მოსიყვარულე ქალი, ფიანდაზადეშლებოდა ნათლიას ფეხ ქვეშდა სცდილობდა რითიმეესიამოვნებინა. სიტყვას არ ეტყოდა ისე, რომ “შენგენაცვალე,ნათლი”,არდაეტანებინა.

ნიკოს დღითი-დღე იმედი ეძლეოდა, მაგრამ მაინც ვერახერხებდა “საქმის დაწყებას”. ის სულ სახვალიოდსდებდა “საქმის”დაწყებას,დაისეგავიდა აპრილი,რომსიტყვაც არ გადუკრავს. მარტო, თუ კი ამას რამემნიშვნელობას მივცემთ, ამ ხნის განმავლობაში ნიკორამდენჯერმე სოფიოს ხელებს თავის ხელებშიჟინმორეულისრესდა.

“ეხლა კი დრო არის, - სთქვა ნიკომ მაისის პირველრიცხვებში და გადაწყვიტა, რომ, რაწამს მივა, “საქმეს”

შეუდგება.

- რად მოგიწყენია, შენ გენაცვალე, ნათლი, ხომ არავინგაგაჯავრა?-მზრუნველობითჰკითხასოფიომ,როცანიკოამ გარდაწყვეტილების შემდეგ მივიდა იმასთანდა სახემოქუშვილიტახტზეჩამოჯდა.

- ფუუფუფუუ!.. - პასუხის მაგივრად დაიწყო იმანულვაშებისა და ტუჩების ბერვა და უფრო ძალიანმოიჭმუხნასახე.-მაინც,შენგენაცვალე,რაზეხარგაჯავრებული?-უფრომზრუნველობითმიიწიანიკოსკენდახელიდაუჭირა.

სოფიოს ახლო მიწევამ და ხელის მიკარებამ ნიკოსელვასავითტანშიდაუარადათავბრუდაახვია.

-ვინ,ვინუნდაგამაჯავროს,ვინა?!.-წამოიძახანიკომდა

ორივეხელიმაგრადდაუჭირასოფიოს.- ვინ არის ჩემი გამაჯავრებელი, ვის შეუძლიან მეგამიბედოსრამედა ჩემინება არ აასრულოს? -ყვიროდანიკოდათანსოფიოსთავისკენიზიდავდა.

სოფიო ვერ მიხვედრილიყო,თუ ნიკოსრადამართნოდადა ასე რამ ააღელვა. ამას იმის გონება ვერა ხსნიდა,მაგრამ გრძნობდა კი რაღასაც და იმისდა უნებურადშიშისკანკალმააიტანა...

- შენა ხარ ჩემი მტანჯველი, შენა მკლავ! მარტო შენმიცხადებუარსდაარგინდამიმიხვდეტანჯვას!..- ნათლი, ნათლი!.. - მარტო ეს-ღა მოახერხა სოფიომსათქმელადდაისიცაკანკალებულისხმით.- არ გებრალები, განა?! არ გინდა შემიყვარო?!. ნათლი-დედ,მიყვარხარ,მიყვარხარ... -წამოიძახანიკომმაღალიხმით უკანასკნელი სიტყვები, და, უეცრივ გულში

მიკვრით, გატაცებითდაჰკოცნა სოფიოს მარწყვისფერიტუჩები.

არცსტყუოდანიკო,რომუთხრა:“მიყვარხარო”.ისმარტოახლამიხვდა,რომსოფიოგაგიჟებითუყვარდადამთელთავისსიცოცხლესშესწირავდასოფიოს.ისასცდილობდასოფიოსათვისთავიშეეყვარებინადაისკი არათვითონუფროშეუყვარდა.სოფიოსცოტაადრერომშეეტივნა,ისმაშინვე ყურმოჭრილ ყმასავით უკან დაიხევდა დავეღარას გაჰბედავდა, მაგრამ სოფიომ ეს ვერ მოახერხა.მთელი თავისი სიცოცხლე რომ ეფიქრნა, სოფიო ვერმოიფიქრებდა, თუ ნიკო ამ ზომამდინ მივიდოდა დანათელ-მირონობასდაჰგმობდა.

- ნათლი, რას შვრები? - შეჰყვირა სოფიომდა ხელიდანგაუსხლტა. -ნათელ-მირონობასროგორაჰგმობ,ნათლი?წადი აქედან! - უთხრა სოფიომ, როცა ის დედა-ბოძს

მოეფარა.

- ნათლი-დედ, მაშ მაგდებ, არ გებრალები! -შესაბრალისის ხმით წამოიძახა ნიკომ და დედა-ბოძსწამოუარა.-ძალითგინდაგამაუპატიურო,არაგრცხვენიან?-შესძახასოფიომდაშორსგაუხტა.-არა,ნათლი-დედ,არა!თუშენინებაარიქნება,ხმასაცარგაგცემ.აი,ახლავეწავალ.

ნიკო გამობრუნდა და დაღრეჯილის სახითუკანასკნელად შეხედა სოფიოს, რომელიც ფქვილისგოდორს აჰკვროდა და მეტის-მეტი აღელვებისაგანძლივს-ღასუნთქავდა.

სოფიოს მდგომარეობა და კატის კლანჭებშიჩავარდნილის თაგვის მდგომარეობა ერთი იყო. ნიკოს

შეებრალადაუსიტყვოდდასწყევლათავისითავი,რომისასეშეაშინა.

-დედი!-წამოიძახაკატომ,რომელიცუეცრივშემოვარდასახლში:-აი,რალამაზიბარტყებიამოვასხითგოგოებმა...-აი,აი,რაკარგებიარიან!..

გოგომ მიირბინა სოფიოსთან და თან ბეღურის ოდნავდაბუმბულბარტყებსკოცნადაუწყო.

ბარტყებმაჭყიპინიმორთეს.

- სუთ, სუთ, ნუ გეშინიანთ, არ მოგკლამთ! -ყმაწვილურის ალერსით ჩასძახა კატომ და ბრტყელტუჩებზეუფრომიიკრა.- ხო ცოდონი არიან, ეგეთი ღლაპები რომ ამოგისხამს!წადი,იქვეჩასხი,თორემდაიხოცებიან. -უთხრასოფიომ

კატოს,როცანიკოშინწავიდა.- გიგლა სადღაა? - დაეკითხა ის, როცა კატო ბუდეშიბარტყებისჩასასხმელადგაცქრიალდა.- ბალღებში თამაშობს. - უპასუხა კატომ და გარედგაირბინა.

VII

გავიდა ამის შემდეგ ერთი კვირა, ამ დროისგანმავლობაშინიკოაღარმისულასოფიოსთან.ბევრჯელდააპირა მისვლა, მაგრამ თითონაც ვერ გამოეცნო -რისთვის ვერა ჰბედავდა. წინად ძალითგაუპატიურებასაც უპირობდა და ეხლა-კი მისვლაც,უბრალოდ შორიდან შეხედვაც ვერ გაებედნა. “ვაი თუეწყინოსო”, - იტყოდა ხოლმე, როდესაც წასვლასდააპირებდა.

სახლში აღარა ესიამოვნებოდა-რა. მთელი დღე ისეგადიოდა,რომ ერთწამს ერთ ადგილასდამშვიდებულსდა დამდგარს ვერა ნახავდა კაცი. ხან ტახტზეგაგორდებოდა და ოხვრას დაიწყებდა, ხან გარედგავიდოდა და მთელი სახლის გარშემო კუთხეებსდაივლიდა და გიჟივით ხან რომელს საგანსდააკვირდებოდა და ხან რომელს, თუმცა კი თითქმისვერცკიჰხედავდაიმსაგნებს.

- ვიცი, ვიცი, რაც გაწუხებს! - უთხრა ტირილით იმისმაცოლმა ეფემიამ ნიკოს, როდესაც ის ტახტზე იყოგაგორებულიდარაღასაცბოდავდა.- იმუნამუსომ მაგრეროგორ გაგაგიჟადა ცოლ-შვილზეგული როგორ აგაყრევინა!.. - ისევ ტირილით განაგრძოეფემიამდაგვერდითმოუჯდა.

ნიკოს სულ არ გაუგონია იმისი სიტყვები, ის ისევ

თავისთვისგორავდადაბოდავდა.

- მე მაშინვე მივხვდი, როცა ი უნამუსო დაჰპატიჟედღეობაში! მაშინვე გავიგე, რა განზრახვაც გქონდა,მაგრამ...-ვინუნამუსო!რასაბოდავ?-გააწყვეტინასიტყვანიკომ,როცაიმასმოესმაესსიტყვები,თუმცაკივერგაეგო,თურასეუბნებოდაცოლი.- ვინ უნდა იყოს! აი შენი ნათლი-დედის ფეხი! -ტირილითუთხრაეფემიამ.-როგორთუნათლი-დედისფეხი?!რადაგიშავაიმან,ჰა!-წამოვარდანიკოდაღრიალითდაეკითხა.-ისა,როგაგაორგულადაშენიცოლ-შვილიდაგვანელა.-რეებსბოდამდამიედ-მოედები!- არც კიგრცხვენიან, იგლეხისგომბიოსროგორუწვებიგვერდით!-ხმაგაიწყვიტე,თორემეხლავეთავსგაგაგდებინებ!შენ

იმისიღირსიკიხარ,რომმაგრეურიგოდიხსენიებ,ჰა?- ვაიმე უბედურს! მე იმედი მქონდა - ტყუილიგამოდგება-მეთქი და ის კი არა, მართალი ყოფილა! -ეფემიამმიიფარახელებისახეზედაქვითინიმორთო...- შენ, ეი, მისიმარ შენთვის ეგდე და ხმა გაიწყვიტე,თორემხომმიცნობ?-კბილებისღრჭიალითუთხრაცოლსდარამდენჯერმეგაიარ-გამოიარა.

ეფემია მიყუჩდა. მას კიდევაც უკვირდა, რომ ესეცგაუბედადანიკოსყველაფერიუთხრა,რაცესერთითვემეტიიმასაღრჩობდადასულსუგუბებდა.

-ადე,გაეთრიეაქედან!-შეუყვირანიკომთავისცოლს.- რაც გინდა, ჰქენი - წაიბუზღუნა ეფემიამ და ფეხ-აკრებითმეორეოთახშიგავიდა.

ეფემიადასხვანიცსახლშინიკოსმონებიიყვნენ.სახლში

ყველანი,როცაკინიკოშინიყო,შიშითკანკალებდნენდასარკეებად ხდებოდნენ: თუ ნიკო გაიცინებდა, ისინიცგაიცინებდნენ და თუ ის მოიღრუბლებოდა, სხვებიცმაშინვე წარბს შეიკრავდნენ. ერთი სიტყვით, ნიკოსწინააღმდეგი ოჯახში ვერავინ გახდებოდა. ის იყოსასტიკი მფლობელი ამ პატარა სამეფოსიდა ვაი იმისიბრალი,ვინცგაუბედავდარასმე.

აი, ასეთი სასტიკი და სხვის დამმონებელი, ეხლა ერთ“გლეხის გომბიოს”და “გლეხის ცოლის” მონა გამხდარათითქმისდაიმასთანმისვლავეღარმოუხერხებია.

“რაცმოხდება,მოხდეს!ერთიკიდევმივალდამერე”... -წამოიძახა იმან ერთის კვირის შემდეგ და კიდევაცგაემგზავრასოფიოსკენ.

არც სოფიო იყო მოსვენებული ამ ერთი კვირის

განმავლობაში, იმას იმ დღეს აქედ ჩხირიც არგადაუბრუნებია, წამდა-უწუმ გაიხსენებდა ნიკოსსაქციელს და სულ აინთებოდა ხოლმე და ხმამაღლივწამოიძახებდა: “რა მიყო იმ თათარმა, იმან!.. ნათელ-მირონობისა რატომ არ შეეშინდა იმ ურჯულოს?! რაზემოინდომა ჩემი გაუპატიურება”? “ღმერთო, შენდამიფარე”! - დაუმატებდა ხოლმე ბოლოს. - “ნეტავიერთიჩქარადაბრუნდესქიტუა,როყველაფერივუთხრადაისსახლშიაღარგაატაროს”.რამდენჯერმეგაიმეორაესთავისი გადაწყვეტილება და მოუთმენლად ელოდადაბინდებას, როდესაც ქიტუა გუთნიდანდაბრუნდებოდა. მაგრამ, თითქოს იმისგამოსაჯავრებლად,დღეერთი-ორადიქცადადაბინდებააღარ ეღირსა. არაერთხელ გამოირბინა იმან გარედ დამზესშეხედა: “აბათუ ამმზეს ჩაბრძანება ეღირსოსო”! -იტყოდახოლმე,როცამზესშეხედავდა.

ძლივს შებინდდა, ქიტუაც ჩეკით შემოვიდა სახლში,მაგრამ სოფიომ ხმა ვერ ამოიღო ნიკოზე. რაღაც ძალამგააჩუმადა“სახვალიოდ”გადაადებინა.

გათენდა მეორე დღე, მეორეს მესამე მოჰყვა, მაგრამსოფიონიკოზექმარსარასეუბნებოდა.

გადიოდა დრო და სოფიოც თან-და-თან უფროგამოუკრკვეველ მდგომარეობაში ვარდებოდა... ყოველნიკოს წარმოდგენაზე იმას გული უეცრივგადუქანდებოდა, ტანი მოეშლებოდა დამოუძლურდებოდა. სცდილობდა სულ არ მოეგონებინაიმის სახე, მაგრამ იმისდაუნებურად, ცხადადდაეხატებოდა ხოლმე ნიკოს სახე და მოესმოდა მისისიტყვები: “არგებრალები,განა?!. არგინდაშემიყვარო?..მიყვარხარ!.. მიყვარხარ!..” “ღმერთო, რა მემართება, მებედშავსა!” - წამოიძახებდა ხოლმე ნიკოს სიტყვების

მოგონებაზედაქვითინსმართავდა.

დღითი-დღე სოფიო რაღაც გამოურკვეველმა სურვილმააიტანა.უნდოდა,სწყუროდარაღაცდაარიცოდაკი -რა.ამსურვილითგატაცებულიდაეძებდა,სჩხრეკდასახლისკუთხეებს, აქოთებდა ყუთებს, თავის მზითვის სკივრსდა ვერ ეპოვნა, ვერ გაეგო, რაც უნდოდა... როცა კიბავშვები შინ იყვნენ, ის ხან კატოს დაიჭერდა დაგატაცებით ჰკოცნიდა და ხან გიგლას. ერთხელ გიგლაკინაღამ დააღრჩო, ისე მიიკრა გულზე დადაუბოლოებლადლოშნიდა.ჰკოცნიდაბავშვებს,გულშიიკრავდა,მაგრამამითწყურვილსვერიკლავდა,პირიქით,უფრო უცხოველდებოდა წყურვილი და ეს გონებიდანჰრევდა.

სოფიოსთვის ეს გრძნობა სულ უცნობი იყო. ის აგეროცდაორი წლის დედაკაცი გახდა და ჯერ ამისთანა

გრძნობა არ გამოუცდია. ამისთვის იყო, რომ მას ვერგამოეცნოესწყურვილიდაასეგადარეულიყო.“ვაიმემებედშავსა, ვაიმე! ეს რა მემართება!” - გულ-ჩაწყვეტითწამოიძახებდახოლმემალი-მალ.

თითქმის ექვსი დღე გავიდა მას შემდეგ, რაც ნიკომგაუპატიურება დაუპირა. ამ დღეს ქიტუა ჩვეულებრივსაღამოთი ჩეკით შემოვიდა სახლში და რამდენიმეფიცრისგანშეკრულტახტზექალამნებისგახდადაიწყო.სოფიო იმის პირდაპირ იდგა და გატაცებით უცქეროდაიმის მეტისმეტ ჯაფისაგან ჩამომხმარ სახეს. ქიტუასცქერაში იმას უეცრივ დაეხატა ნიკოს სიცოცხლითგაღადღადებული სახეც. “არ გებრალები განა?!”... მოესმაესსიტყვებიც.

- ქიტო, შენგენაცვალე, შენიჭირიმე!.. - მივარდა სოფიოუეცრივქიტუასდაკისერზემოეხვია.

- ქიტო, მიყვარხარ, მიყვარხარ!.. - ეხვეოდა ქალი დაგატაცებითჰკოცნიდა.

ქიუტასაც რომ სამაგიეროდ ხვევნა და კოცნა დაეწყო,იმასაც რომ ალერსით გულში ჩაეკრა, იქნებ სოფიოსყველაფერი ეამბნა. შეხვეწნოდა, რომ ეშველნა რამ,მაგრამ ქიტუა ვერ მიხვდა ამას და, როცა კისრიდანძალითმოიშორასოფიო,უთხრა:

- კარგია, მამი-შენის ცხონებას, რადროს ეგეებია! ერთიდროით დამიგე, რომ დავეგდო. დილაზე ადრე მინდაავდგე,თორემგუთანზედამიგვიანდება.

სოფიორამდენსამეხანსერთსადგილასგატვრინულიდაგამშრალიიდგა. “აბანიკოსმოხვევნოდი,როგორგულშიჩაგიკრავდა!” ჩასძახა უცნაურმა ხმამ, როცა ისგაშტერებით ქიტუას უმზერდა. ამ ხმამ სოფიო

აათრთოლადაგონზემოიყვანა.მაშინვეგაბრუნდა,რომქიტუასთვისქვეშსაგებიგაეშალა.

იმ ღამეს სოფიოს სულ არ დასძინებია. რაკი ყველამდაიძინა, სოფიო ისევ ადგა და გარედ გავიდა. ყელშისული უგუბდებოდა. სუნთქვა ეხუთებოდა. კარგა ხანსიჯდადერეფანში, მაგრამ ამანაც არაუშველა-რა,თუმცაკიმაისისღამისგამაცოცხლებელინიავიდასისინებდადაიმისგახურებულს,გაბადრულსსახესგარს ეხვეოდადაეალერსებოდა.

სოფიოს გული ყელში ებჯინებოდა, უნდოდა ტირილი,უნდოდაისე,რომთავისიდღენიასეარამოსდომნია-რა,მაგრამცრემლიარმოსდიოდა.

შუაღამე გადავიდა. მამლებმა დიდი ხანია იყივლესპირველად.საცაა,მეორედაციყივლებენ,მაგრამსოფიოკი

ისევ წვალობდა და ცრემლი არ მოსდიოდა. როგორცმთიდან ჩამონაქანებმა წყალმა, ბოლოს, გადმოჰხეთქაცრემლმა და ლოყები უხვად მოურწყა. აფრქვევდაცრემლს და თან, გულ-ამომჯდარი, ბავშვივითსლოკინებდა.

მალამოსავით მოეცხო გულზე ცრემლები. ამათგამოიტანესსხეულიდანმთელიამღამისვაი-ვაგლახიდაგანწმინდესსოფიოსგული.

ცოტა ხნის შემდეგ თავი კუნძზე მიდო და მიეცაგამოურკვეველ ფიქრებს. მთლად დამშვიდებულისტკბებოდა და სიამოვნობდა. სახე უღიმოდა, გულინეტარებით ევსებოდა, თუმცა კი არ იცოდა, რისგან დარისთვის.

აქნობამდინ თუ ღამის ნიავმა მოქმედება არ იქონია

სოფიოზე, ეხლა, როცა ისა სტკბებოდათავის ოცნებით,გარიჟრაჟის ცივმა ნიავმა მოუჭირადა ააძაგძაგა, მაგრამმაინც ვერ ეთხოვებოდა თავის ტკბილ ოცნებებს დასახლშიარშედიოდა,სადაცეძინაიმისქმარს,რომელმაცუწყალოდმოიშორადაიმისიალერსიდაგულისძგერაარმიიღო.

გათენებას აღარა აკლდა-რა,რომსოფიო,ძილ-მორეული,ბარბაცით სახლში შევიდა და მთვრალი კაცივითლოგინზეგადიჩეხა.

სულ რამდენიმე წამს არ გაუვლია, რომ ჩაეძინა დამძიმედსუნთქვადაიწყო...

VIII

მზე კარგად მაღლა იყო აწეული, როცა სოფიომ

გამოიღვიძადადამთქნარებით გაიზმორა. იმან შეასწროთვალიერდოდანკერაზეჩამოშვებულსმოციმციმემზისსხივებსდასაჩქაროდწამოიძახა:

-უი,დამიდგესთვალები,შუადღესმოუტანებია!-მუუუ!..-შემოესმაბაკიდანამდროსძროხისბღავილი.- მეეე!.. - ამას მოჰყვა ჩვილი ხბოს ხმაც, რომელიცდერეფანშიბოძზეიყომიბმული.-ძროხაცშინდამრჩენიამეთავ-მკვდარს! -სთქვაესადამარდადწამოდგალოგინიდან.

საჩქაროდგადიცვაკაბადადერეფანშიგავიდა.

- დედი, ლამის ალის, ბღავილით გასქდნენ! -დაბღვერილის სახით და საყვედურის კილოთი მიაძახაგიგლამ,რაწამსსოფიოსთვალიშეასწრო.

გიგლადა კატო გაღვიძებისუმალ ხბოს მიუსხდნენდაყოველ იმის შებღავლებაზე მოეხვეოდნენ დაალერსიანად შესძახოდნენ: “დედა გინდა, ფუჩინო?მოგშივდა?უი,და-და-და!..”ესენივეღარმოშორებიყვნენმომტირალ ხბოს და იმის დაბღავლება გულშისწვდებოდათ. კატოს კიდეც უნდოდა აეშვა ხბო,მოეწოებინადამერეისევდაება.“დედამროგაგვიგოს!”-შეაყენაამსიტყვებითგიგლამ,როცაიმანხბოსყელიდანთოკისხსნადაუწყო.

- მერერატომ არ გამაღვიძე? -უპასუხა სოფიომ გიგლასსაყვედურზე.- იმოდენა გაღვიძე,ლო, ალ ვიცი,ლამოდენა... - სთქვაისევდაბღვერითგიგლამ.- მარტო “უ, უუ”-ის იძახდი, როცა გაღვიძებდით! -სიცილითუთხრაკატომ.- აუშვი ჩქარა, თორემ ცოდოა! - წამოიძახა სოფიომ და

მივიდახბოსთან.- მოგშივდა,ფუჩინო? - ალერსით ჩასძახა სოფიომ ხბოს,როცაკატოთოკსაჰხსნიდა.- საწველელი გამოგიტანო? - ჰკითხა კატომ,როცა აუშვახბო, რომელიც თავპირის მტვრევით დერეფნიდანგავარდადაბაკისკარებსგამალებულიდაეჯახა.- ხბოსაც ვერ გააძღობს, ისე მშიერი იქნება და რაღამოვწველო!-აგერნახირიაქახლოა,მედაგიგლაგავუგდებთძროხას!-უთხრაკატომ,როცახბოგაიტიკნადაძროხასმოშორდა.-კარგი,გაიგდეთ,შვილო,დაკიარამშეგაშინოთ!-რამუნდაშეგვაშინოს! -უპასუხაკატომდაძროხაწინგაიგდო.- წავიდეთ, გიგლა! - მერე მიუბრუნდა გიგლას დადაუძახა.

კატომდა გიგლამ წაიყვანეს ძროხა. სოფიო კი ისევ შინ

შებრუნდა და, ლოგინის ალაგების შემდეგ, სახლისდასაგველად ცოცხს წამოავლო ხელი. ის იყო, გვაუნდადაეწყო,რომ ამდროს გარედან ხველა შემოესმა. “ისაა!”წამოიძახასოფიომდაცოცხიხელიდანგავარდა.

გულმა აჩქარებით დაუწყო ცემა, ფერი შეეცვალა დასუნთქვა შეუდგა. თვალს აღარ აშორებდა კარებს დაუსიტყვოდ გაიძახოდა: “აი, საცაა, შემოვა!” მაგრამკარებში არავინ შემოვიდა. იმის მაგივრად კიდევშემოესმა ხველა. “რაღას ახველებს და აღარ შემოვა!”წამოიძახასოფიომ.

ცოტახანსკიდევიდგაისედამერერაცრაცითკარებისკენწავიდა.

- დილა მშვიდობისა, ნათლი-დედ! - მოწიწებითშემოსძახანიკომ.

სოფიომ სამაგიერო ვერაუთხრა-რა. იმან მარტო შეხედადა ამ შეხედვით ყველაფერი აგრძნობინა ნიკოს. იმანამოიკითხასოფიოსთვალებში,რასაცსულარმოელოდა.ამისთვის აჩქარებით შემოვიდა სახლში და სოფიოსმივარდა.

- მაშ არ მიწყრები?.. არ მიწყრები?.. ჰა?.. ჩემო... ჩემო... -მოხვია იმან მკლავები და ლაფანივით მოშვებული დათითქმის გონება-მიხდილი სოფიო აღგზნებით ჩაიკრაგულში...

**

ასე დაიწყო ამათში კავშირი და ამას შემდეგ, თითქმისორიწლისგანმავლობაში,როცაკიქიტუაშინარიყო,რაცხშირად ხდებოდა ხოლმე, ყოველთვის ერთად იყვნენ.

მარტო იმათ ალერსს ხანდისხან ხელს უშლიდნენყმაწვილები, რომლებიც უეცრივ თავს წააწყდებოდნენხოლმე. ზამთარში ხომ, როცა ამათ მარტო ღამღამობითშეეძლოთ შეხვედრიყვნენ ერთმანეთს, რადგანაც ქიტუადღეშინიყოდამხოლოდღამეობითმიდიოდაბოსელშიდასაწოლად, ყმაწვილები ძალიან აწუხებდნენ. ერთხელკატომ,ცოტასგასწყდა,კინაღამარგასცა.

ამ გარემოებამ იძულებულ ჰყო სოფიო და ნიკოცთვალიდან ამოეღოთ კატო და გიგლა და სახლიდანროგორმე გაეძევებინათ, რომ უფრო თავისუფლადეალერსნათერთმანეთისთვის.

ამ განზრახვით სოფიო შეუჩნდა ქიტუას და ურჩევდა,რომყმაწვილებიწაეყვანასადმედა ანმოჯამაგირედ, ანკიდევ შეგირდად დაეყენებინა ვისთვისმე, მაგრამ იმანამაზეცივიუარიგაუცხადა.

რაკი ამით ვერას გახდა, სოფიომ ნიკოს რჩევით სხვასაშუალებას მიჰმართა,და ეს საშუალება - ყმაწვილებისდევნა იყო. ბოლოს ხომ სოფიო იქამდინ მივიდა, რომ,როგორც ქიტუამა სთქვა, - “ღვთის რისხვა ღამეში”ყმაწვილებსგარედგამოუძახა.

IX

ტყუილად დაიკვეხებს ქმარი - ჩემ ცოლს ჩემ ნებაზეგავატარებო. თუ ცოლმა რამ დაიჟინა, ისევ სჯობია,მაშინვე შეუსრულოს და წინააღმდეგობა არ გაუწიოს.თორემ ვერას გახდება. იმდენს იზამს, იმისთანასაშუალებებსმიჰმართავს,რომკაცსგააკვირვებსდა ასეთავისასმაინცგაიყვანს.მიღებულია ის აზრი,თუმცა კისულ უსაფუძვლოდ, ვითომ ქმარი თავია და ცოლი კიკუდი, მაგრამ ნამდვილად-კი სულ სხვასა ვხედავთ:

ცოლს ქმრის ცხვირი უჭირავს და საითაც უნდა, იქითაქნევინებსპირს.

ქიტუასაცასემოუვიდა.პირველშიისძალიანუარზეიყო,მაგრამ ბოლოს კი იძულებული გახდა თავის ცოლისსურვილიდაეკმაყოფილებინა,და აი “ჯოჯოხეთ ღამის”შემდეგსულერთიკვირა არგასულა,რომქიტუათავისქალ-ვაჟით თბილისში სასახლის იქით იდგა და კვირადღეს სასეირნოდ გამოფენილ ხალხს შესცქეროდადაღრეჭილის სახით, იმ განზრახვით, რომ ან ერთიშეიბრალებდა და ან მეორე და გიგლას და კატოსშეგირდადანმოსამსახურედაიყვანდა.

გამუდმებული წვიმიანი ამინდის შემდეგ ნოემბრისუკანასკნელმამზიანმაკვირადღემგამოიწვიათბილისისსაზოგადოებაუმთავრესქუჩაზესასეირნოდ.

ვის არ ნახავდა კაცი აქ ამ დღეს? ნასწავლთაც დაუსწავლელთაც, მოსწავლეთაც და არა-მოსწავლეთაც,ერთისიტყვით,-ყველასაქმოეყარათავი.

თითქოს ამ კალეიდოსკოპს დავიწყებოდასაზოგადოებრივი და წოდებრივი განსხვავება დაგანეზრახაერთრიგშიმოთავსებულიყო.ჭიანჭველასავითიძროდა და ირხეოდა ეს თბილისის აჭრელებულისაზოგადოებადაუკვალოდ,უსაგნოდწყნარისნაბიჯითწინ და უკან მიდი-მოდიოდა; დავიწყებოდა თავისიშური, ჯიბრი, ძარცვა-გლეჯა, ბეზღობა, სიმუხთლე დაერთს რაღაც გამოურკვეველ სიხარულს მისცემოდა დათვალისჩაბჟუტვითშესცქეროდაძალა-გამოცლილმზეს,რომელიც მოწყენითდასცქეროდა ზევიდან ჯურღმულსდა თითქოს ჩამოსძახოდა: “თქვენ ამ ძალა-გამოცლილსხივების ღირსნიც არა ხართ... გული მეწვის, გულიმეთუთქება ხოლმე, როდესაც თვალს გადავავლებ

თქვენის მოქმედების რუკას, რომელიც ცის სივრცეშიცრემლით და სისხლით არის აღბეჭდილი და ყოველთვალისგახელაზეწინგადამეშლება.მინდასამუდამოდმოგაშოროთ თვალი, მაგრამ... მაგრამ რა ვქნა, რომ ვერშემიძლიანამისასრულება!..ჩემები,ჩემითხართნაშობნიბუნების ველზე და ამისთვის გული არ მითმენს, ვერგამიძლიაუთქვენოდ!.. ეჰ,რა ვქნა...რა ვქნა?!”თითქოსმწარედწამოიძახა მზემდა მოეფარანაგლეჯღრუბელს,რომ ცოტახნობით მაინც მოეშონებინა თვალისიმუხთლისრუკასათვისდადამშვიდებულიყო.

ჯურღმულში მოძრავმა ხალხმა უკმაყოფილოდშეიჭმუხნა სახე და ყველამ, თავისდა უნებურად,ღრუბლებში შესულს მზეს თვალები მიაპყრა დასაყვედურითეუბნებოდა:“რაღასგვემალები”?..

ქიტუამაც შეხედა მზეს და ხმამაღლა წამოიძახა: “ეჰ,

ღმერთო”! მერე გადახედა თავის ქალ-ვაჟს, რომლებიციმასგვერდში ამოჰკროდნენ.შეხედა იმათსდაღვრემილსახეს და გული ჩაეთუთქა. “რა ვქნა, რა?!” მწარედგაიფიქრა ქიტუამ და თვალებში გადმოსახეთქადმოგუბებულიცრემლებიძლივასდააბრუნაუკან...

“ვის მივმართო?! რა წყალში ჩავვარდე?” წამ-და-უწუმგაიფიქრებდა ხოლმე ქიტუა და მოსეირნე ხალხსშეჰხედავდა,რომეგებაჩოხიანიანლეჩაქებიანიდაენახავინმე;მაგრამძალიანიშვიათადდაინახავდახოლმე.ის,ყოველ იმათდანახვაზე, წაიწევდა წინ, რომ ეთქვა რამ,მაგრამ,ვიდრემდინქიტუახმის ამოღებასმოახერხებდა,ისინიუკვემიიმალებოდნენ...

- და-ძმობას, მოსამსახურე ხომ არ გინდა? -აკანკალებულის ხმით მიჰმართა ქიტუამ ერთ შუახნისმანდილოსანს,რომელმაცკატოსდაუწყოცქერა.

-რალამაზირამარის,რალამაზი! -იძახდათავისთავადმანდილოსანი და კატოს კუმეტ თვალებს გაშტერებითუცქეროდა.

ქიტუამკიდევგაუმეორაკითხვა.

- მოსამსახურედგინდადააყენო? -უპასუხა კითხვითვემანდილოსანმადაახლოსმივიდა.- ჰო, შენი ჭირიმე, ქალბატონო! - უპასუხა ქიტუამ დაგახარებულმაწინწაიწია.- ამ ერთი ბეწომ რა უნდა გააკეთოს? - უთხრამანდილოსანმა.- რაღა ერთი ბეწოა, შენი ჭირიმე, ათი წლისა ჩქარაგახდება.- რალამაზი გოგონა რამ არის! - მივიდა მანდილოსანიკატოსთანდააკოცა.- შენი სახელი, ქაჯან? - ჰკითხა კატოს, რომელმაც

კოცნაზე თავი ძირს ჩაღუნა და ზემოდ სულ აღარაუხედნია.- კატო ჰქვიან, შენი ჭირიმე! - უპასუხა ქიტუამ კატოსმაგივრად.- მაშ, ათისა ჩქარა გახდებააა? - გაგრძელებით ჰკითხამანდილოსანმა და მერე თითებზე თავისთვის თვლადაიწყო:- ათანამთერთმეტი,თორმეტი, ცამეტიდათოთხმეტი.ეს... ოთხი წელიწადი. ოჰოოო!.. - ჩაფიქრდა და მერეწამოიძახა:-მეავიყვან.ისეკარგადმოვუვლი,რომშენიქალივეღარცკი იცნო, ყველაფერსაც ვასწავლი. ბევრი ამისთანაგამიზრდია...- აი, შენ ღმერთს კი ვენაცვალე, ქალბატონო, შენსას! -სიხარულით წამოიძახა ქიტუამ და მერე საჩქაროდდაუმატა:- იქნება ესეც აიყვანო და სიკეთე დასთესო! და-ძმა

ერთადუფროხალისიანადგაგიკეთებენსაქმეს.-არა,ჩემოძმობილო,ეგსხვასმიეცივისმე.-კარგიკიიქნებოდაერთად-და...ეგშენინებაა...-აბა,ქაჯან,წავიდეთ,-ჩაავლოკატოსხელიდაგასწია.-გვარირაღააამისი?- გიგაურებს გვეძახიან, ქალბატონო, - მოწყენითწამოიძახა ქიტუამ. იმან წარმოიდგინა,რომ ეხლა, საცაა,გაშორდებათავისკატოსდაამანგულიმოუკლა.-წაჰყევი,შვილო,წაჰყევი,-უთხრაკატოს,რომელიციმისჩოხასდაეჭიდადაარმისდევდამანდილოსანს.-არწავყვები,მამილო!-ტირილითუთხრაკატომ.- სად მიგყავს, ეიი! - ტირილითვე უთხრა გიგლამ დაკატოსხელიდაუჭირა.- ნუ გეშინიან, შვილო, ნუ! ეგ მადლიანი ადამიანია! -ანუგეშებდა ქიტუა კატოს, მაგრამ თვითონაც ტირილიმოსდიოდადაცრემლებსძლივსიმაგრებდა.-რაგატირებს,ქაჯან,ღმერთმანი,ისეშეგინახო,რომმერე

მამისნახვააღარცკიმოგინდეს!-უთხრამანდილოსანმა,როცა ქიტუამ ჩოხის კალთა გააშვებინა და გიგლაცმოაშორა.-გიგლო!.. -სასოწარკვეთილებითგადმოსძახაეტლიდანკატომთავისპატარაძმას,რაკიმამამვერაუშველა-რა...- ნუ მიგყავს, ეი!.. - წამოიყვირა გიგლამ და მამასხელიდან გაუსხლტა. მივარდა ეტლს და ხელები წინგაიშვირა, რომ კატოსთვის მოეკიდნა, მაგრამ ამ დროსდაიძრაეტლიდაგიგლაკინაღამქვეშარმოიყოლა...

**

ხალხს მოსწყინდა მოსაწყენი სიამოვნება და ნელ-ნელაშინისკენდაიწყო წასვლა. სულ ერთი საათი არ გასულაკატოს წაყვანის შემდეგ, რომ უმთავრესს ქუჩაზემოსეირნეთარიცხვმაერთი-ოცადიკლო.ბოლოს,ქუჩებშითითო-ოროლა უგზო-უკვლოდ მოხეტიალეთა ჯურის

ხალხი-ღა დაღანღალებდა აქა-იქ, რომლებსაც ცუდი დაკარგიდარი,დილადასაღამოარგააჩნიათ.

- ჩვენ რაღას ვუდგევართ, შვილო, წავიდეთ! - უთხრაქიტუამგიგლასდაკუკიისხიდისკენგაემგზავრა.

გიგლაც დაედევნა იმასა და ჩქარა ორივენი ერთადხიდებსგასცდნენ.

ქიტუა მოდიოდა და თავის ბედსა სწყევლიდა,სწყევლიდათავისგაჩენისდღესდაემდუროდაყველას.იმას სოფიოზე მოსდიოდა ჯავრი, რომ იმის წყალობითშვილები ასე არე-არე უნდა ერბენინებინა და თითონაცგზიდან გადავარდნილიყო. “აი,დედაკაცის გაჩენისდღეკიდაიქცეს,აისრე!”-მალი-მალწამოიძახებდახოლმედამერე ისევ დაუმატებდა: “შე დალოცვილო ღმერთო,დედაკაცირაგასაჩენიიყო,რომგააჩინე”...

-მამი,პურიმშიან!-ნამტირალევისხმითუთხრაგიგლამ,როცა ავჭალის ქუჩაზე ერთი მესაჭმლის დუქნიდანსაჭმლისსუნიეცაიმასდაშიმშილიაგრძნობინა.

ქიტუასაც მოშივდა. იმის პირში მთელიდღე ნაწილი არჩასულიყო.

- წამო, შვილო, და აი აქ ვჭამოთ. - უთხრა ქიტუამ დაშევიდავიწროსადაჭუჭყიანსსაჭმლისდუქანში.-გამარჯობა,ძმობილო!-შესვლისთანავეუთხრაქიტუამდაწელზეშემოკრულითეთრიყაბალახიშემოიხსნა.- გაგიმარჯოს ღმერთმა! - უპასუხა მთლად შავადგაქონილდაგათხუპნილტანისამოსიანმაშუახნისკაცმა.- ერთი შაურის ლობიო-შაჭამანდი მოგვიტანე, თუღმერთიგწამს!-უთხრაქიტუამდასტოლთანდაჯდა.- ვაა, რატომ ესე ბატონური დრო ამოგირჩევია

სადილისათვის? - გაემასხარავა გათხუპნილი მედუქნე,როცაიმანდიდიჯამითლობიო-შეჭამანდიწინდაუდგა.

-რავქნა,ჩემოძმაო,რომასეთიდროამოვირჩიე!-დაიწყოქიტუამდათან ყაბალახიდან ამოღებულ პურსლუკმა-ლუკმად ანაწილებდა და ჯამში ჰყრიდა. გიგლა კი ამდროსგამალებული იღებდალობიოშიდამბალ პურსდაშეექცეოდა.- უთუოდ გვიან გაგიყიდნია შეშა, რომ აგრედაგგვიანებია! - გამოელაპარაკა კიდევ ცუდად მჯდომიმედუქნე, რადგანაც მუშტარი ამ დროს ქიტუას მეტიარავინაჰყვანდა.-შეშაკიარა,ოხრობაგამიყიდნია!-აიებალღებიმყვანდაგაღმადამინდოდაშეგირდადამიმეცავისთვისმე.-სადაგყვანდა?- სადა და აი გაღმა. ბლომად ხალხი დადიოდა და იქმეყენა.

- ვა, გეყენა, განა ცხვარი იყო, რომ მუშტარი თვითონმოგსვლოდა?არიცი,რომეგრევერავისმისცემდი?-რა ეშმაკიდა ქაჯივიცი? იგოგო კიმივაბარედა ეს კიისევ დამრჩა და სახლში მინდა წავიყვანო. - უთხრაქიტუამ და ერთი ისეთი ამოიოხრა, რომ გული თანამოაყოლა.-გოგოცაგყვანდა?-ჰო.-მერევისმიეცი?- რა ვიცი, ვის მივეცი... ერთი მადლიანი ადამიანიგამომიჩნდადაიმანაიყვანა.- ვა, რა ოხერი რამა ყოფილხარ! არ იცნობ და გოგო კიმიეცი?!

ეს სიტყვები ქიტუას არ ეჭაშნიკადა როგორღაც გულშიჩასწვდა.იმანახლა-ღამოიფიქრა,რომამმანდილოსანისარც სახლი იცისდა არც სახელი. ნახვაცრომუნდოდეს,

სადა ნახავს? მაგრამ ჩქარა დამშვიდდა, რადგანაცწარმოიდგინა იმ მანდილოსანის გულკეთილობა დაუსიტყვოდუთხრათავისთავს: “ისთვითონმომნახავს,როცა კატო დიდი გახდება, და ჩამაბარებს. იმან ხომგვარიციცისჩემიდასახელიც”.ასეინუგეშაიმანთავიდაჩაფაშრულლობიოსჭამადაუწყო.

- მაშ ე ბიჭი შინ გინდა წაიყვანო? - ჰკითხა მედუქნემრამდენიმეხნისსიჩუმისშემდეგ.-მარავქნა,შენიჭირიმე,როშინარწავიყვანო.წავიყვანდაიქდავუყენებვისმემოჯამაგირედ.-უპასუხაქიტუამ.- ქალაქში ჩამოგიყვანიადა ისევ სოფელეში მიგყავს?! -გაკვირვებითუთხრამედუქნემ:-რასამბობ,კაცო!გინდაშენსავითხეპრეგამოიყვანო?-თუკიარავინაიყვანა,მასადწავიყვანო?!-ჰო,ეგეცკია,აი!..

მამა-შვილი მორჩა ჭამას. ქიტუა წამოდგა და პირჯვარიგადიწერა: “ღმერთო, შენ მოწყალებას ნუ მომაკლებ!”პირჯვრის წერასთან ერთად ქუდის მოხდით წამოიძახადაგათხუპნილკაცსშაურიანიმისცა.

- ახლა კიწავიდეთ, შვილო! -უთხრა გიგლას,რომელიცუკვე წასასვლელად მზად იყო, და კარებისკენგაემგზავრა.

მზე ნახევრად მოჰფარებოდა მთაწმინდას და თავისიბოლონასხივებისულერთადშეეკრიბნადამთაწმინდისწვერის ერთ წერტილისთვის მიეშუქებინა, რის გამოცლაპლაპიდაშვიდ-ფრადბრჭყვიალიგაჰქონდა...

- ძმობილო! - შეაყენა მედუქნემ ქიტუა კარებში დაშემდეგგანაგრძო:-იცირაგითხრა!..მემაინცბიჭიმიჭირსდამოდიეშენი

შვილი ჩემთან გაუშვი!.. სუფ-სარქისის ხატს გეფიცები,ისემოვუვლი,რომჩემთავზეკარგად.შინროწაიყვანო,შე დალოცვილო, ხო მეურმე უნდა გამოვიდეს. აქ კიყველაფერს ისწავლის, გახდება კაცი და მერე თითონ“ხაზეინი”იქნება.

ქიტუადაფიქრდა. “ეს სომეხი კაციადარა ვიცი, იქნება,მართლაფულიმოაგებინოს!”გაიფიქრაიმან.

-ჰა,რაღასჩაფიქრებულხარ?-დაეკითხაის,რაკიპასუხივერმიიღო.- რამდენიმე წლის შემდეგ ჯამაგირსაც გავუჩენ. -დაუმატაიმან.-თუკიმაგისთანასიკეთესმიზამ,რაღამინდა...- მაშ ხელი-ხელს რაღა? - წამოიძახა “სომეხმა კაცმა”დახელიგაუწოდა,რომელიცქიტუამჩამოართვა.

ქიტუამგადასწყვიტა,რომგიგლაამასთანგაეშვადაშინწასვლადააპირა.

-ვა,მამიჯან,-უთხრა“სომეხმაკაცმა”,-საცაა,დაღამდებადა შენ კი სოფელში წასვლას აპირობ? მართალია, ეხანჯალი კი დიდი გაქვს, მაგრამ, რა ვიცი, კაცს რაშამთხვევა არ მოელის... ისა სჯობია, დილაზე ადრეწახვიდე.- რაღა შეგაწუხო, შენი ჭირიმე, ამაღამ წავალ და ხვალსაღამოს შინ ვიქნები. - უპასუხა ქიტუამ და უტყავოხანჯლისქარქაშსხელიგაუსვა.- გეუბნები, კაცო, ამაღამ აქდარჩი-მეთქი! ვინ იცის, რანადირიარშაგხვდეს...შენიხანჯლითრასგარეკამ?..არა,მამიჯან,დილისშარიირჩიესაღამოსხეირსა.შეწუხებითკიდევშერაუნდაშემაწუხო.აიესსახლივერდაგიტევს?!თუ გინდა, ისე გაიჭიმე, რომ თავი ერთ კედელთანგქონდესდაფეხებიკიდევ-მეორესთან.

ქიტუაცაღარაუხირდა.X

შუაღამე მოტანებული იყო. ნახევრად გაბადრულიმთვარე კეკლუცად მიცქრიალებდა ცის სივრცეში დამკრთალადანათებდასოფ.ბ-ისარე-მარეს,რომელიც,ამდღეს პირველად მოსულ თოვლით, მთლად თეთრადშემოსილიყო და ღამის დედოფლის მკრთალ ნათელზეღრმაძილსმიცემულიმკრთალადვემოციმციმებდა.იმისღრმა ძილს არა არღვევდა-რა. არაგვიც კი, ის არაგვი,რომელიც სხვა დროს მოჰყეფს, მოხუის და მოჰკვნეს-მოსტირისდაამხმითმოუთხრობსქართველთატანჯვას,რასაც ბანის თქმით მთა, ტყე და ველი ემოწმებიან,გაჩუმებულიყო, თითქოს იმასაც მოსწყენოდა ტყუილ-უბრალო კვნესა-გოდება, ყეფა და შფოთვა და სხვისითვალისმიგებითმისძინებოდა...მარტოსოფ.ბ -ში აქა-

იქა უბნებიდან მოისმოდა ძაღლების გაგრძელებულიყმუილი,რომელიცთოვლითშემოსილტყესადამთებშიიფანტებოდა და შიმშილისაგან იქ მოწანწალე ნადირსაფრთხობდა, ეს ყმუილიცთან-და-თანუფრო იშვიათადმოისმოდადა,ბოლოს,სულმისწყდადასამარისებრივისიჩუმეჩამოვარდა...

-ჰაი,და-და-და-და,უუუუ,დაა-დაადაა!..-უეცრივგაისმავიღასიც ხმა ამ სამარისებურ სიჩუმეში და თან თოფისგრიალიც მოჰყვა, რომელმაც მთელი სოფლის ძაღლებიააჩოჩქოლა.-არიქაა!-დასძახაკიდევიმავეხმამძაღლებს,რომლებიცყეფით და თავპირის გლეჯით მისდევდნენ ტყისკენგაქცეულმგელს.- აი, ის ვერანა, ისა!.. - წამოიძახა ქიტუამ, რომელიც ამდროს სოფელს დაუახლოვდა და რომლის ახლოსაცგაირბინესმგელმადაძაღლებმა.

-არიქაა!..-ამანაცდასჭყივლადაცოტახანსშედგა.-უთუოდფარეხშიშეიპარებოდაივერანი,აი,-წამოიძახაქიტუამ,როცაძაღლებიდამგელიტყეშიშეცვივდნენ,დაგამოსწიაშინისაკენ.

ხმაისევჩქარამისწყდა.ქიტუა,წელშიორადმოკაკული,მიადგა თავის სახლის კარებსა და, ის იყო, უნდასაურდულეშიხელიშეეყოდაკარიგაეღო,რომამდროსსახლიდანსიცილიგამოესმა.შედგადაყურებიცქვიტადათანსაურდულედანჭვრეტადაუწყო.

-ნათლიაყოფილა!-დამშვიდებითწამოიძახაქიტუამდაკარებს უნდა მისწოლოდა, რადგანაც შენიშნა, რომურდულიარაჰქონდაწაყრილი.

მპა!..-ამდროსმკაფიოდმოესმაკოცნისხმა.-ყურებმახომარმომატყუეს?-გაიფიქრაქიტუამდაისევ

საურდულედანშეიჭვრიტა.-შენკიგენაცვალე,ნათლი,-მოესმაიმასსოფიოსხმადაკიდევაც დაინახა, როგორ გადაეხვია ის ნათლიას დანათლიამკიდევროგორჩაიკრაგულში.- ეგ თათრები, ეგენი!.. - არევით წამოიძახა ქიტუამ დასაურდულესთვალსვეღარაშორებდა.

შესცქეროდადაყველაფერსჰხედავდა.ამასთანავე,ისინიკარგა ხმამაღლა ლაპარაკობდნენ, რადგანაც აღარავისიერიდებოდათდაქიტუასყველაფერიმკაფიოდესმოდა.

- თათრები, თათრები!.. ნათელ-მირონობასაც აღარინდობენ!.. - სულუგონოდ გაიძახოდა ქიტუადატანშიმთლადირყეოდა.- ასერადდაიგვიანე, ნათლი, ეხლა ვიღასი გეშინოდა? -ჰკითხასოფიომ,როცახვევნითდასტკბა.-ვისიუნდამშინებიყოს!..-უპასუხანიკომ.

- მაშ რად დაიგვიანე? აი, მე, დიდი ხანია, ლოგინიგავშალედაშენლოდინშისულიამომდიოდა!-აჰააა!.. -ძლივსამოიქშინაამსიტყვებითგაცოფებულმაქიტუამ.-ვახშამსარმიირთმევ?-რამევახშმება,ჩემონათლი-დედ!შენზეკარგსვახშმადრას მომიტან, ჰა?!. - სიყვარულით წამოიძახა ნიკომ დაგულშიკიდევჩაიკრა.- იცი, ჩემო ნათლი-დედ, ეს მესამე ღამეა, რაც ძალზეთავისუფლად ვგრძნობ ჩემ თავს ამ სახლში, - სთქვანიკომდატანისამოსისხდადაიწყო.- რაკი ი ბალღები თავიდან მოვიშორეთ, ეხლა სულთავისუფლებივიქნებით.-ალერსითვეუთხრასოფიომ.-ვაიმე,ვაიმე!..-უხმოდწამოიძახაქიტუამდაცრემლებიგადმოსცვივდა.

კედელს მიეყრდნო,თორემ გადიქცეოდა, ისე იმოქმედა

იმაზესოფიოსსიტყვებმა.

ქიტუამვეღარგაუძლოამსურათსადათვალიმოაშორა.

-შენცგაიხადე!-მოესმაქიტუასნიკოსხმა.-დაიცა,დამსვი,სანთელსმოვასვენებ!- იწყობთ, იწყობთ, ჰა!.. - შეჰყვირა ქიტუამ დაგაცოფებულისახლშიშევარდა...

ამუეცარმაშემთხვევამნიკოსულგადარია.იმანგაუშოხელიდან სოფიო, რომელიც ერთი შეკივლების შემდეგუგონოდდაეცაკერასთან;თითონნიკოკიპერანგისამარაკარებისაკენ გაქანდა, მაგრამ ცოტა ტორტმანის შემდეგგულაღმა გადავარდა, და მკერდიდან სისხლმაამოსჩქეფა...

- ჰა!.. ჰა!.. ჰა!.. ეგაა!.. ჩემი შვილები!.. კატო... გიგლა...

კატო... გიგლა!.. - ხითხითებდა გამხეცებული ქიტუადათანგაშხლართულნიკოსგვამსხანჯლითაჰკეპავდა...

1894წ.

∗სალამურათევზია.∗ მღვდლის როლის ამსრულებელი ყოველთვისსცდილობს,რომთავისსოფლისმღვდლისხმამიიღოსდაიმისკილოსმიბაძოს.

“ყველაიდავკარგე!..”I

ცხვრის ბინის ახლო ათასფრად აყვავებულ პატარაბექობზე, რომელიც კოხტად შეკრულს თაიგულსემსგავსებოდა, იჯდა ყვავილთა დედოფალი,სიმშვენიერის გვირგვინი, ჯერ ახლად გადაშლილიმთიულის ქალიდა აღგზნებულისთვალით გატაცებითუმზერდა ყვავილების ჯგუფებს, რომელთაცერთმანეთისათვის თავი თავს გადაედოთ და ასეჩახუტულებს საღამოს ნიავზე ტკბილის,შეუშფოთებელის და შეუხამებელის ალერსისათვისმიეცათ თავი. ზევიდან-კი წყვილი, ერთმანეთისსიყვარულით გატაცებული პეპელა დაცქრიალებდა და

იმის რჩევაში იყო, თუ რომელი ჯგუფი ყვავილებისაუკეთესს მასპინძლობას გაუწევდა და სულსგადაუშლიდა. ორი მოარშიყე ხან რომელს ყვავილებისჯგუფს დააფრინდებოდა და ხან რომელს. ისინიცმოარშიყეთა ყოველ მიტანებაზე სწყვეტდნენ ალერსს,უღებდნენ გულს და ნებას აძლევდნენ დამტკბარიყოწყვილიპეპელამათისგამაცოცხლებელისნექტარითდა,როდესაცგულ-ასუყებულიორიმოარშიყეაფრინდებოდაერთისჯგუფიდანდაახლასხვაჯგუფსდაუწყებდაგარსფრენას, ისევ ჩაეხუტებოდნენ და განაგრძობდნენტკბილსალერსს.

უმზერდა გატაცებით ამას ამათ შუა მჯდომი ქალი დატუჩებზე ტკბილი ღიმი უქროდა; ყელმოღერებულიშესცქეროდაამათსალერსსდაიმასაცგულშიუღვივოდასიყვარულის ნაპერწკალი. ხომ ამ ორის წლის წინადსწორედ ამ ადგილას აიღო ყვავილებისაგან მაგალითი;

ხომ ყვავილებმა სუნთან ერთად გარდასცეს ამ ბუნებისშვილსსიყვარულისთესლი,რამაციმისგულშიშესაფერინიადაგიიპოვადაფესვებიღრმადდამკვიდრადგაიდგა.ბუნების შვილმა ბუნებისაგან აიღო მაგალითი და,როდესაც ამ ორი წლის წინად ესა და ის სწორედ ამადგილას ისხდნენ და, ორნივე გაჩუმებულნი,ყვავილების ალერსს თვალს ადევნებდნენ, თავის-დაუნებურად გადახარა თავი და თავისი მთრთოლვარეტუჩები მისტუჩებს შეახო.რამ გამოიწვია ეს მოძრაობაიმათში, ისინი ამას ვერ მიხვდნენ და არც ამისგამოკვლევას გამოსდგომიან. ასე ჩახუტულები კარგახნობამდის იყვნენ და აჩქარებით სუნთქავდნენ.როდესაც გააშორესტუჩები, ორმავეთითქმის ერთხმადწამოიძახა: “ჩემო ყველავ”,დათვალითვალს გაუყარეს,თითქოს სურდათ სამუდამოდ ერთ არსებადქცეულიყვნენ.

უმზერდა ყვავილების ალერსს ქალიდა აგონდებოდა ესამბავი, და ქალის დამამშვენებელი და უპირველესიღირსება უმანკოებისა და კრძალულებისა - სიწითლეიმის ლოყებს არ შორდებოდა. ქალს ახლაც აჩქარებითუცემდაგული,უნდოდათავ-დავიწყებითჩაჰკროდაისევმეგობარს, მაგრამ როგორ მოეხერხებინა, როდესაც ისშორს იყო, როდესაც ესა და ის ამ ორი წლის წინადვედააშორეს.ისჯარის-კაცადგაიწვიესდაკენჭიცერგო.მასშემდეგ ერთმანეთი აღარ უნახავთ... “ნინიავ, ნინიავ!..ჩემოყველავ,რაისთვისარიკითხავშენთვისმკვდარს?!”გრძნობით წამოიძახა ქალმა და ისევ ისე მიტვრინდა.რამდენჯერმე გონებაში გადითვალა, თუ რახანი კიდევუნდაიყოსნინიაჯარის-კაცადადაროდისმობრუნდება.რაღამესაცმობრუნდება,მაშინვე,ფიქრობდაქალი,ჩემსთავსა სთხოვსო მამას და მერე-კი ვეღარავინგაგვაშორებს. მაგრამ ამ დროს ელვასავით გაურბინათავში აზრმა, რომ მამა ნებას არ მისცემს, რადგანაც

ნინიას არავინა ჰყავსდა არც არა აქვს-რა, რამდენისამესულის ცხვრის გარდა, ისიც იმის მამისაგან მიცემული,როცაისამათმეცხვარედედგათ.ცოტაარიყოს,ამაზრმაშეაფიქრიანადაშეაღონა.უეცრადგაუქრატუჩებზეღიმიდა სახე მოექუშა. “ნინიავ, ნინიავ, მამაიამაცრო ნება არდამრთოს,მეთავს არდაგანებებ,გამოვიქცევი,ყველგანწამოვალ შენთან!.. რა ვუყო, რო არავინა გყავსდა არაიგაქვს! მე-კი მიყორხარდა...” გადაწყვეტით წარმოსთქვაქალმა ცოტა ხნის დაღონების შემდეგ და ისევ თავიმოიმხიარულა.

-ქალავ,რასჩაფიქრებულხარ?!-უკანიდანმოესმავისღაცხმა. ქალმა მიიხედა უკან და იმის თვალს წარმოუდგაჯარის-კაცი,ქართულისდრუჟინისტანთსაცმელში.- ბარამ, შენი კვნესა მე, საით გივლია?! მოხვედმშვიდობით!.. - სიხარულით წამოვარდა ფეხზე დაალერსიანადდაუწყომზერა.

- დამხვდი მშვიდობით! როგორ არიან თქვენები, დედასადარის?..-ვეძას∗წავიდადაჯერედარმოსულა.კარგადარის,შენიკვნესამე!-ვეძასა?-ჰო,საითგივლია,ბარამ?- სანადიროდ ვიყავ და ვერა მოვკალი-რა. მინდოდაუფროსისთვისწამეღონანადირევი,მაგრამ,დასწყევლოსლომისამ,არაშემეფეთა-რა.-სადუნდაწაგეღო?-დუშეთს,სადაცვარ.-ახლამიჰდიხარ?-ჰო,შინჩავივლიდაფეხადისევგავბრუნდები.-მაგრეჩქარარაისთვისმიხვალ,რატომარდარჩებიცოტახანს?-განაცოტახანიააქავარ.ერთიკვირაა,რაცშინმოვედიდათუხვალარგამოვცხადდი,არიქნების.

- მშვიდობით, ქალავ, დედაის მოკითხვა! - ცოტა ხნისლაპარაკისშემდეგგამოეთხოვაბარამიდაწასასვლელადგაბრუნდა.

ქალმა-კი რაღაც ყოყმანობა დაიწყო, უნდოდა ეკითხარამე, მაგრამ ვერ ახერხებდა, სცხვენოდა. ბოლოს, როცაბარამი კარგად დაშორდა, უკან დაედევნა დააკანკალებულისხმითდაუძახა:

- ბარამ, შენს მზესა, ნინიას ვერ ხედულობ, ისაცსალდათადარარის?!-როგორარა,სულერთადარავართ!-როგორარის?-რაუჭირს,სმადაჭამა არ აკლიადაქალებთანქეიფი, -ღიმილითუთხრაბარამმა.-სტყუი,ისქალებთანარიქეიფებს! -წყრომითუპასუხაქალმადაგამოტრიალდა.

II

დაღამდა. დიდი ხანია მეცხვარეებმა თავ-თავიანთიადგილები მონახესდა ცხვარიდააბინავეს. სულ მაღლამოზარდიდააყენეს,რომღამექვევით,ხევში,სადაცბინააქვთ, არდაცხეს;მასმოაყოლესთოხლობა,მერეყოჩობადასულ ქვევით,ზედბინისგვერდით,მეწველიცხვარიდააყენეს.თითონაცდაიყვნენდაზოგიმოზარდსმოუწვაგვერდითდაზოგიკიდევდანარჩენებს.ძაღლებიც,მათიერთგულიმეგობრები,მეცხვარეებთანახლოწამოეყარნენდა პატრონებივით ყურ-მახვილად სძინავთ. ყოველცხვრის დაფშვენვაზე, ყოველ იმათ განძრევასა დაფეხებისბარტყუნზემძიმედასწევენწინატოტებსდაასედაყუნცულები ზემოდან მძიმედვე თვალით წრესავლებენ მთელს ბინას, და რაკი დარწმუნდებიან, რომმტერი არსად არისო, განგებ ერთი-ორჯელ წაჰყეფენდა

ისევსაძილედმიეყრებიან.

ბინაში-კი მხოლოდ ცხვრის პატრონის ჯალაბობა მიწვაქოხშიდამათგანვეგაკეთებულიყველითავითმიიწყეს.სულ სამი ქალი იყო: ერთი ცხვრის პატრონის ცოლი,მეორეიმისიგასათხოვარიქალიდამესამერძალი.ესენიყოველთვის, როცა-კი ცხვრის წველის დროა, მთაშიამოდიან,რომყველითითონვეგააკეთონდააქრჩებიან,ვიდრე ცხვარი არ გაშრება. ახლაც იმისთვის ამოვიდნენდააგერმეორეკვირაა,რაცაქცხვრისბინაზეარიანღამეცადადღეც.

მიჩუმდაყველაფერი.ცხვარმაცშესწყვიტაფრუტუნიდაფეხებისბაკი-ბუკი,რაცძაღლებსძილსუფრთხობდადამალ-მალ ზარმაცად შეაყეფინებდა. მარტო ნანასავითეწვეთება ყურში აქ მყოფთ მთის წვერიდან ცელქადჩამომდინარი წყლის ჩანჩქერი, რომელიც ჩამოკიდებულ

მთის კალთებზე მარდად ჩამოხტის და მარგალიტებრწინწკლებს ესვრის გარშემო უხვად ამოფეთქილსყვავილ-ბალახებს.მთვარემაცუკანასკნელადგადმოხედამთის წვერიდან ცხვრის ბინას და მძიმედ, თითქოსენანება, რომ ასე მალე ანებებს თავს ამ მშვენიერბუნებასაო, ჩაეშვა. აგერ, იმისი უკანასკნელი მკრთალისხივებიც გაიფანტა ცის სივრცეში და აქამდისგაცრიაგებულმა ვარსკვლავებმა კაშკაში მორთეს. ამდროსმოისმამთისზემოკალთიდან,სადაცბატკანიარისდაბინავებული, საამური ხმა სალამურისა, ჯერ მძიმედდა დაბლად, მერე ამაყად და მედგრად, როგორცმთიულისგული,დაბოლოს-კიისევმიწყნარდა,მიჩუმდადა წყლის ჩანჩქერთან შეერთებული ოდნავ-ღაგამოისმოდა იმისი ხმა. რაღაც ზეციურს საიდუმლოსმოგვითხრობდა წყლის ჩანჩქერთან შეერთებულისალამურისხმა...

“ნეტავი,თევდორავ, არ მასმენდე მაგ ხმას! - წამოიძახაქოხშიქალმადაგულაღმაგადაწვა.-რაივქნა,მებეჩავმა,რაი?!” მალ-მალ წამოიძახებდა ხოლმე ქალი დასასოწარკვეთილებით ხან ერთს მხარეს გადავარდებოდადა ხან მეორეს. თავი საშინლად უხურდა და თვალებიუბრწყინავდა.ტირილიუნდოდა, ისეუნდოდა,რომ ასეთავის სიცოცხლეში არა მოსდომებია-რა, თითქმის,როგორც ამბობენ,ტირილიყელშიაცჰქონდამობჯენილიდა არჩობდა, მაგრამ იმის თვალებს ცრემლი არეკარებოდა. თევდორა-კი უფრო გულსაკლავ ხმებსათქმევინებდასალამურსდაბოლოსსულკვნესისხმადაქცია, რომელიც ქალს ყურს ეწვეთებოდა და სდაგავდაიმისგულს.

“ბარამ, ბარამ, რაი დაგიშავე, რაისთვის მასმინე?.. არა,ბარამ,ლომისისმადლმა,სტყუი,ცილსასწამებნინიას,ისმეარდამივიწყებდა,არა!..ნინიაიმაგასარიზამს!..მეის

მიყვარსდა!..”-წამოიძახაქალმა,როცათევდორამცოტასხნობით სალამური შესწყვიტა, მაგრამ იმან ისევ ჩქარაჩაბერა სალამურს და სამწუხარო ხმები ისევ ჩააწვეთაყურში. ქალი გატვრინდა. ის უგდებდა ყურს და ხმისმაგიერად ყურში ესმოდა: “ნინია გატყუებს, ნინიაგატყუებს!..” ამას ჩასძახოდა სალამურის ხმა, ხოლოწყლისჩანჩქერიკვერსუკრავდა: “ჰო,შებეჩავო...ჰო,შებეჩავო!..” ქალმა ვეღარ გაუძლო ამ იდუმალ ხმებს დაგიჟივით წამოვარდა. წამოვარდნისათანავე წამოიძახა:“არა,არა!..ნინიაარმამატყუებს!..”“როგორარა!..როგორარა!..ხა,ხა,ხა!..გატყუებს!” -მოესმათავისისიტყვებისპასუხად ქალს... “ჩემი თვალით თუ არ ვნახე, არდავიჯერებ, არა!.. ეხლავე წავალ იქ!” - ხმამაღლაწამოიყვირაქალმადაჯოხსწამოავლოხელი...

-ვინახარ? -წამოიძახაქალისხმაურობასადაფუჩუნზეგამოღვიძებულმაიმისმადედამ.

-მე...-უპასუხაქალმა.- რაისთვის არ დასწვები, რას ფროტიალობ?! - შეუტიადედამდაგადაბრუნდა.

III

ქ.დუშეთის გამონაპირებით, ზედ გზატკეცილის პირადორ-სართულიანი სახლები სდგას, რომელშიაცმოთავსებულიადუქანიდასადგომიოთახები.წინდიდიბაკი აქვს. ეს დუქანი თავის სადგომი ოთახებით დაბაკით იმითია შესანიშნავი, რომ თბილისს თუ კავკავსმიმავალი არ ასცდება. ამის გამო დღე მუდამ სავსეახოლმე მუშტრით. ნამეტნავად საღამოობით მოატყდებახოლმეფურგუნებიშიგმსხდომითადააქათევენღამეს.დუშეთის ლოთი-ფოთი ბიჭები, ხშირად ვითომ და“ბლაღოროდნებიც”გადმოდიანაქსაღამოობითდადროსატარებენ.

კვირა საღამო იყო. კავკავიდან მომავლმა რამდენმამედასაპალნებულმა ფურგუნმა ჟღრიალით შეიგრიალაბაკში, საიდანაც მაშინვე გადმოლაგდნენ აჭრელებულიკაბებით სხვა-და-სხვა სისქისა და სიმაღლის ლოყებ-დაბრაწული ქალები. ზოგი მათგანი ზემო სართულშიავიდა, ზოგი-კი დუქანში შევიდა და სასმელ-საჭმელიშეუკვეთა. მეფურგუნეებმაც დააბინავეს ცხენები დაისინიც საჭმლის ზრუნვას შეუდგნენ. ჩქარა გააჩაღესსამოვრები და გარს შემოუსხდნენ. მოვიდა კიდევრამდენიმეფურგუნი.

არც დუშელებს დაუგვიანიათ. იმათაც კანტი-კუნტადდაიწყესდენა,გაიმართესსტოლებიდადაიწყესსმადაჭამა. ვინც “ბლაღოროდნები” იყვნენ, იმათ ოთახებშიშეჰყვეს თავი და იქიდან ულოცავდნენ ბალკონზემსხდომქალებს.

ქვევით ეზოში სამმა ჯარის-კაცმა დაიდგა სტოლი დაღვინის სმა დაიწყო. გაიმართა საზოგადო სმა და ჭამა,რამდენიმე ჯარის-კაცი ხან იქ აეყუდებოდა და, ხან აქ:ისინი უმზერდნენ, მოქეიფეთ და პირს ნერწყვიმოსდიოდათ,მაგრამრასიზამდნენ,როდესაცფულიარაჰქონდათ ჯიბეში და, ამის გამო, ქეიფის ჟინი მარტოცქერით უნდა მოეკლათ. კარგა ხანს შესცქეროდნენ დაროდესაცმოეწყინათხმელადქეიფი,შინისკენგასწიესიმგანზრახვით, რომ, როდესაც ფულს იგდებენ ხელში, აქიქეიფონ.

- ეი, მათუშკი, ჩემთან წამოდი, აიფულები! - შეჰყვირაქვევიდან ერთმა ჯარის-კაცთაგანმა ზევით ქალებს,როდესაცრამდენსამეჭიქისშემდეგთავშიშეუსხდნენ.- ხა, ხა, ხა! - გადიხარხარესზემოდ ქალებმა: - გინდათ,რომმანდჩამოვიდეთ?

-ჰაი,ჰაი,რომგვინდა!-უპასუხაისევიმან.

ამ პასუხზე წამოდგა ერთი კარგა ჩასუქებული ქალიდაკიბეზემძიმედჩამოვიდა.იმასუკანმოჰყვამეორე,ცოტაამაზემჭლე.

-ბარამ,კარგისებიმოდიან, აი! -წამოიძახა ერთმა,როცაქალებიამათკენწამოვიდნენ.- ლომისის მადლმა, ის ერთი საბნადაც გვეყვის დალეიბადაც!-უპასუხაბარამმა.-მოდით,თქვენიკვნესამე,მოდით!..-თითქმისერთხმადუთხრასამმავემდაფეხზეწამოდგნენ.

ქალებმაიმათიადგილიდაიჭირესდაღვინოგადაჰკრეს.

- ნინიავ, მაიტარამ, ჩვენცდავსხდეთ! -უთხრა ბარამმადაროდესაცნინიადუქანშიშევიდა,მეორესმიმართა:

- ნიკოლავ, შენც გაქვს ფული?.. შინიდგან რომჩამოვიტანე,ვაითუარგვეყოს.-რამითიგაქვს?-ექვსი.-გვეყოფის,ბარამ,მეცმაქვსორი. -უთხრანიკოლამდაღვინოდაასხა.

ნინიამგამოიტანაგრძელისკამიდაპირდაპირჩამოუჯდაქალებს, რომლებმაც ეშმაკურად შეჰხედეს და რაღაცწასჩურჩულესერთმანეთს.

- ბედნიერავ, მოეწონევი! - უთხრა ნიკოლამ ნინიას დამუჯლუგუნიწაჰკრა.

ლაზღანდარობითდასიცილითბლომადდალიესღვინო.ქალები ისე დაითვრნენ, რომ აღარ ესმოდათ, რასამბობდნენდარასარა,დაუშვერისპირითლანძღავდნენ

ბარამს,ნინიასდანიკოლას...

- ნინიავ, იმღერე რამ! - წასძახა ბარამმა და თითონვედაიწყო.

“მთიელივარდამთასწავალ,

იქმყავსდედისაძმანია!..”

ნინიამდანიკოლამკიდევმეორეუთხრესდამწყობისადიმღერეს.

- გაჩუმდით, გაჩუმდით! - ხელების ფართხვით შეაყენამომღერლები ჩასუქებულმა. - რა ტურებივით ჩხავით!..აბა, ეხლა ჩვენ ვიმღერებთ, - სთქვა ისევ იმანდა ეხლათითონდაიწყო.- შენ გენაცვალე, მა ტუჩებში!.. - წამოიძახა ბარამმადა

საკოცნელადმიატანა,როცაიმანსიმღერაშითავიამისკენგადმოიღო...-უნამუსო!..-უეცრადწამოიძახაერთმავიღაცამთიულისბალღმა, რომელიც ის-ის იყო შემოვიდა და თოფ-ნაკრავივით ალაგობრივგაშეშდა.უცნობიგაფითრდადაგაყვითლდა, როცა იმათ თვალი შეასწრო, და ტანისცახცახიაუვარდა.- რაისთვის არ გინდა მაკოცნინო, ქალავ! - ალერსიანადუთხრაბარამმა,როცაქალმატუჩებზეხელიმიიფარადასაკოცნელადგაწვდილიდადამზადებულიტუჩებიიქითმიიღო,რაზედაცნიკოლამდანინიამსიცილიასტეხეს.- არა, შენ არ გაკოცნინებ! აგერ, ის მოვიდეს, იმასვაკოცნინებ,იმასჟუჟუნათვალებიაქვს! -უთხრაქალმადანინიაზემიიშვირათითი.- ბილწს, ისუნდა მიიყვანოს! - კანკალით წაიბუტბუტაყმაწვილმადაერთინაბიჯიწინწამოსდგა.-ეხლავ,შენიკვნესამე! -წამოიძახანინიამდაგვერდით

მოუჯდა.ქალმაგადუღოკისერიდანინიამაცგატაცებითკოცნადაუწყო.- უნამუსო! - წამოიძახა ბალღმა და ფოცხვერივითხანჯალ-ამოღებულიგადახტანინიასაკენ.

ყმაწვილმახელიცამართა,უნდოდადაეკრაქალისათვის,მაგრამამდროსბარამმამკლავიდაუჭირა.

-რასჩადი,ბალღო?-შეუტიაბარამმადაიქითმიაყენა.

ყმაწვილი გატრიალდა, რა-კი ხანჯლის დაკვრა ვერმოასწრო,დაამოღებულიხანჯალიისევქარქაშშიჩააგო.

- ბალღო, რისთვის გინდოდა მოგეკლა? - ჩაჟინებითჰკითხა ნინიამ, როცა ყმაწვილთან მივიდა და ხელიდაუჭირა.-ხელიუშვი!..შენწადი,აი,ისუნამუსოლოშნე!..-ამაყად

უპასუხაყმაწვილმადახელიგააშვებინა.-ბალღო,ბედის-წერამხომარაგიტანა?!

ნინიარომყმაწვილსელაპარაკებოდა,ბარამიდანიკოლაისევმოუსხდნენგვერდითქალებსდასიმღერადაიწყეს.

-უნამუსოები!-წამოიძახაყმაწვილმადაგაბრუნდა.- ბალღო, ბედის-წერამ ხომ არ აგიტანა-მეთქი?! მე ცოტამეყოფის,მთიულივარ!-მთიულია!..-დაცინვისკილოთიწამოიძახაყმაწვილმა.-შენ მთიული არა ხარ, არა!.. მთიული მაგას არ იზამს,რასაცშენჩადიხარ!წადილოშნეაი,ისუნამუსო!- იყუჩე ბალღავ,თორემ აი ეხლავთავს გაგაგდებინებ! -შეუტიანინიამდახანჯალიამოიღო.

ყმაწვილიმოტრიალდაიმისკენდალმობიერადუთხრა:

- ნინიავ, ნინიავ, მამკალ, ამ სიცოცხლეს სიკვდილიმირჩევნია!

ნინიას როგორღაც ეცნობა ეს ხმა, გაშრა და გონს ვერმოსულიყო,თუესხმასადუნდაგაეგონა.

-ბალღავ,მითხარი,საითმიცნობ?-გიცნობ,ნინიავ,დაშენ-კივეღარმიცან?-მითხარ,ვინახარ?-კანკალითჰკითხანინიამ.-ვეღარსცანიშენიმარო?-მარო!..-წამოიღრიალანინიამდამოსახვევნადმიეტანა,მაგრამმარომამაყადჰკრახელი.- არა, მე შენი მარო აღარა ვარ!.. აგერ შენა ისლოშნე!.. -თითით ქალზე ანიშნა და თითონ-კი გარედ გავარდა.ნინია გაშტერებულიდარჩა. ვერ მიხვედრილიყო, ცხადიიყოესამბავითუსიზმარი.

IV

ქალი გავარდა და უგზო-უკვლოდ ხან აღმა ეცა და ხანდაღმა.ისეგამალებულიგარბოდა,რომკაცსეგონებოდა,უკანმტერიმისდევსო.ქალიჰფიქრობდა,ეშინოდა,რომნინიაარდასდევნებოდადაგზაშიარდაეჭირა.მირბოდადაუკანაღარიხედებოდა.გაირბინამთები,ტყეებიდაარიცოდა კია, სად მირბოდა. უეცრად ავიდა ერთი მთისწვერსდაქვევითჩაქანებაუნდოდა,მაგრამმთისმეორემხარე მოფლეტილიყო, რომლის ძირშიაც ადიდებულიარაგვიმოსჩქეფდადამოჰქუხდა.

ქალი შესდგა. გადახედა არაგვსდატანში ჟრუანტელმაგაურბინა. ცოტა ხნის შემდეგ ცივმა ოფლმა დაასხა დაკანკალმა აიტანა. “სადღა წავიდე, რაისთვის-ღავიცოცხლო?!” - წამოიძახა ქალმა და ქვითინი მორთო.ქვითინი ხმით ტირილად გარდააქცია, რასაც არაგვის

შუვილიბანსაძლევდა.ტიროდათავის,ჯერგაუშლელს,ქალობას, სიცოცხლით გაუმაძღრობას და ესალმებოდაწუთი-სოფელს.“ნინიავ,ნინიავ!..-წამოიძახაქალმა,როცატირილით გული იჯერა: - რაისთვის მამკალ?.. დაიწვიჩემი ცოდვით... არა!.. არა! ლომისავ, ნუ მისმენ!.. ნუდაჰწომ ნინიას, აცოცხლე დიდხანს და ბედნიერადამყოფე!.. ნინიავ!.. ჩემო ყველავ!.. არა, ყველაი აღარმყავს!.. ყველაი დავკარგე!..” - წამოიძახა ქალმა დაგადაეშო კიდეც არაგვში, რომელმაც ხარხარით დააღოპირიდასაჩქაროდჩანთქა.

1892წ.

∗მჟავეწყალი

“ჩემოშვინდავ!”

(სურათი)

I

ღამის სიბნელეს ერთი ალიაქოთი შეუდგადა შიშისაგანტუჩისფერი დაჰკარგა, როცა დღის ნათელს თვალიშეასწრო,სიბნელეჰგმინავდა,ფორთხიალობდა,ებრძოდასინათლეს, მაგრამ ვერას გამხდარიყო.სასოწარკვეთილებით მიჰმართა თავისს დარაჯ-ვარსკვლავებს და საშველად იხმობდა. მაგრამ ისინიცშიშისაგან სადღაც მიმალულიყვნენ და თავის დედის -სიბნელის მომაკვდავი ხმა არ ესმოდათ. მარტო შორს,

სადღაც ცის კიდეს, გამოჩნდა ამ ხმაზე ერთი დარაჯი,მალვით გამოაბჟუტა თვალები და, თავისი დედა -სიბნელე მთლად ნაცრისფრად ქცეული რომ დაინახა,ნაღვლიანადჩაიქნიათავიდაისევმიიმალა.

დარაჯთ ამნაირ სამარცხვინო საქციელისთვისხმელეთიდანფრინველთყიჟინადასცესდასინათლეს-კი“ვაშა,ვაშა”-სშესძახოდნენ.ტოროლამაშინვეწამოვარდათავის ბინიდან და სიხარულით გაეშურა ცისკენსინათლისმისაგებებლად...

ჯერ ისევ ნორჩმა, ხავსივით მწვანე ბალახმა ღამისსიბნელისაგან მოხრილი წელი აიმართა და ღიმილითშეხედა სინათლეს, რომელიც ალერსით დასცქეროდაზემოდან. აგერ, ახლად გაფურჩქვნილმა ვარდმაცმორცხვად და კეკლუცად დაუწყო მზერა სინათლეს,ვითომდა ყურს არ უგდებსო ბულბულის გულსაკლავს

სტვენას, რომელიც, აგერ რამდენი ხანია,სასოწარკვეთილებით დაჰკვნესის და ეტრფიალება.საწყალი ვარდი მთლად დამთვრალია ბულბულისალერსით.მაგრამრაჰქნას,როცამეტის-მეტიმორცხვიდაკრძალული არსებაა და ვერ გამოუთქვამსბულბულისთვის თავისი გრძნობა! აგერ, როგორგაწითლებულა გულის-თქმით და ალმური ასდის...ბულბული-კი ვერ მიმხვდარა ამას და, ვარდის ამგაათკეცებული სიმშვენიერით დამწვარი, უფროგულსაკლავს ხმებს დაჰკვნესის და სტვენს, თითქოსგული უნდა ამოიგლიჯოს და ვარდს ესროლოს, რომ,ამითმაინცარის,დაიმსახუროსმისიყურადღებაო.

ძირს,ხმელეთსფრინველთუკანასკნელადკიდევდასცესსიბნელეს ყიჟინა, სინათლეს გამარჯვება მიულოცესდასაზრდოსსაძებნელადგაემგზავრნენსხვადასხვამხარეს.ყვინჩილამაც მიჰბაძა სხვა ფრინველთ, ფრთხიალით

გადმოეშვა ძირს ხის ტოტიდანდა იქვე ნაგვის გროვასრუკ-რუკითქექადაუწყოდაეძახდათავისთანდედლებსდა ვარიებს, რომელთაც დიდხანს არ ალოდინეს დანაგვისქექითმხარშიამოუდგნენ.

ქათმებთან ერთად სოსოს დედაც წამოდგა, საჩქაროდდაჰგავასახლიდადერეფანი.ნაგავსკიდევახალინაგავიმიუმატადა ამითყვინჩილადაიმისიჯალაბობაძალიანგაახარა. სოსო-კი დილის ძილში იყო და ტკბილადხვრინავდა დერეფანში. დედა მივიდა, უნდოდაგამოეღვიძებინა, მაგრამ შენანდა თავისი შვილი, ისევთავი დაანება და, საწველელით ხელში, ხბო გამოუშვა;ხბომმაშინვეშებღავლადახტუნაობითთავისდედისკენგაეშურა, რომელიც მხიარულად მიეგება და ზმუილითლოკვა დაუწყო. ხბო თავისს პატარა თავს ცურზეუსვამდადათან ხან ერთს ძუძუს ჩაიდებდა პირშიდახან მეორეს. სოსოსდედაც საწველელით იქვე იდგადა

ხბოსშველოდაძუძუებისმორიგებას.

-ჯერესგეყოფა,ჩემოფუჩინავ!-სთქვასოსოსდედამდახბოძროხასწინმიუბა,თითონ-კიმიუჯდაცურსდაცოტახნისშემდეგსაწველელშირძესჩხრიალიდააწყებინა.

საწყალი ხბო ამ ჩხრიალზედ მადა-გაღვიძებულიგამალებითიწევდაცურისაკენ,მაგრამთოკიარუშვებდა.- ბაბალე, - ღობის გარედან გადმოსძახა შუახნის კაცმა,როცასოსოსდედამწველაგაათავადახბოსმოსაწოვადუშვებდა, -დილამშვიდობისა, -მიესალმაისევის,როცაბაბალემიქითმიიხედა,საიდანაცხმამოესმა.-მშვიდობამოგცესღმერთმა,ჩემოქიტესავ!-ჯერსოსოარამდგარა?ნუღარდააგვიანებ!-ეხლავგავაღვიძებ.

ბაბალემსაწველელსხელიდაავლოდა,ისიყო,უნდაშინ

შესულიყო,რომამდროსსოსოცგამოვიდაგარედ.

- ოჰ, ამდგარხარ კიდეც, შვილო! - სიყვარულითუთხრადედამ.-გუთნი-დედამხომარგაიარა?-ჰკითხასოსომდედას.- გუთნი-დედა აქ გელის, - გადმოსძახა ღობის გარედანქიტესამ,რომელიცსოსომაქამდევერშეამჩნია.

სოსო ამ ხმაზე გაწითლდა და დედას საყვედურისკილოთიუთხრა:

- აკი გითხარი,დილაზე,როცა შენ ადგე, მეც გამაღვიძე-მეთქი.- აკიგითხარი,დილაზე,როცაშენ ადგე,მეცგამაღვიძე -გაეხუმრაქიტესა.- როცალოგინში ჩაწვება ხოლმე, სულ იმას მეჩიჩინება:“დილაზე ადრე გამაღვიძე, გუთნი-დედას მინდა

ავუსწროვო”,-ღიმილითუთხრაბაბალემქიტესას.- ღმერთმა მოგცეს და მაგის ბედნიერებას ორივეშეგვასწროს, და აი, ეს დღე ნიშანი იყოს, - ეგ ისეთივაჟკაცი დადგება, რომ ამ ჩვენს სოფელში ცალი არეყოლება.ჯერრაარის,სულთითისსიგრძებალღიადა...

- ჰო, მეთერთმეტე წელშია გადამდგარი, - გააწყვეტინასიტყვაბაბალემ.-ჰოდა,აკივამბობ,ჯერთითისსიგრძებალღია-მეთქიდაახლავ ისეთსუნარს იჩენს,რომ კაცი ვერ წარმოიდგენს.ეგროარგვყვანდესგუთანზე,სულუგემურიიქნებოდაჩვენიხვნა.ამქალაქია-დღეისეთს“ოროველას”დასძახისდა ისე ერეკება წინა ხარებს, რომ კაცსაც და ხარსაცდაღალვასარგვამჩნევინებს...

ბაბალეს გული სიხარულით თავის ადგილს აღარუდგებოდა,როცაქიტესა ასეთისქებით ამკობდასოსოს.

სოსო-კი ამდროსხბოს ეალერსებოდადა ქიტესას ქებასყურსარუგდებდა.

-ხარიცროისეთიჰყავს,იდალოცვილი!ქედ-მადლიანია,ისე მუყაითად ეწევა, რო ტოლი არა ჰყავს მთელგუთნეულში.- ამის გაზრდილია. ექვსი წლისა იყო ჩემი სოსო,ენაცვალოსთავისიდედა,როცაისძროხამმოიგო,დამასაქეთსულესუვლის.ისეშეუყვარდა,რომთითქმისღამეგვერდითმიიბამდახოლმედაისეეძინა.ყოველსცისმარედღეს ახალ-ახალი ბალახი მოჰქონდადათავისი ხელითაჭმევდა.- კაი ხარი-კი დამდგარა-და... ღმერთმანი, სოსოზე დამაგის ხარზეორიდღის ანეულიც ალალია.თუღმერთმადარები დაგვიყენა, სწორედ ორი დღის ანეულსგადვუჭიმავ...-მადლობელივარ,ჩემოქიტესავ,მაგრამმოდგმეებმარო

არიყაბულონ?ჩემსსოსოს,როგორცდღისმეხრეს,ერთიდღისა ერგება; ცალ-ხარს კიდევ - ნახევარი დღისა. აი,უღელიხარირომყვანდეს,მაშინსხვაიქნება:მაშინორიდღისაგვერგებოდა.

-რასამბობ,ადამიანო,რომელიმოდგმეარმიყაბულებს?!განა ისინი არა ჰხედავენ, რომ ბიჭი ძალზე მუყაითადეკიდება?!- დედი, - დაუძახა სოსომ თავისს დედას, - ძროხასძუძუებსდააჭრის,მოვაშორო?-მოაშორე,შვილო!-ჰე,ფუჩინო,აბა,თუმოჰშორდეს!..აბამე,აბამე,რანაირიღონიერია!..

სოსო აშორებდა ხბოს, მაგრამ ის ისევ ხელიდანუსხლტებოდა, ძროხის ცურს ვარდებოდადა გულიანადლოღნიდა.

- ღმერთმანი, სამი წლის შემდეგ მოზვერიდადგებადაჩემს შვინდას ტოლობას გაუწევს, - სთქვა სოსომ დაორივეხელიხბოსკისერზემოჰხვია.-წამოდი,გეყოფა,ხომჰხედავ,დედაშენსრძეაღარუდგა,- უთხრა სოსომ ხბოს და გამოათრია. მაგრამ ხბოცდილობდა,ისევგასხლტომოდახელიდან.-აბაწავიდეთ,სოსო,თორემღამისმეხრეები,სანამჩვენგავალთ, გუთნეულს კიდეც მიჰრეკენ, - სთქვა ქიტესამდათავისსგზასგაუდგა.-მეთითონმოვაშორებ,შვილო,-უთხრაბაბალემსოსოს,როცაისკიდევხბოსდაეჯაჯგურა,რადგანაცხბოკიდევგაუსხლტადაახლამეორემხრიდანდაუწყოწოვნა.

სოსომხბოსთავიანება,წამოავლოხელისაგუთნესახრესდა ქიტესას დაედევნა. ცოტა ხანს შემდეგ ქიტესასამოუდგამხარშიდაორნივებაასითწავიდნენ.ბაბალე-კი

გაჰყურებდათავისსიმედსდათავისთვისიძახდა:“ნეტა,ვეღირსები იმ დროს, რომ ჩემი სოსოც ქიტესასავითდაბინავებული და ცოლ-შვილით გახარებული იყოს!?”თვალი არ მოუშორებია შვილისათვის, სანამ სოსო დაქიტესასაბძელსარმოეფარნენ...

II

- სადა ხართ, კაცო? - შეჭმუხვნილის სახით უთხრაქიტესამ ღამის მეხრეებს, როცა იმათ გუთნეულიმორეკეს: - აბა, მაღლა აიხედეთ, მზე ორი შუბისსიგრძეზეააწეული.-სადავართრა,განახალიფაფასავჭამდით!აი,ივერანახარს დავეძებდით - მკვახედ უპასუხა ერთმა ღამისმეხრემ.-რავერანახარს,რასამბობ,ბიჭო?-ჰკითხაქიტესამ.

მეორეღამისმეხრემკიამდროსთავისიგუთნისხარებიშეაბაუღელშიდაელოდადანარჩენებს,ისინიროდის-ღაშეაბამენო.

-ენდე,ებალღისსამგლეხარს!-მიუთითაღამისმეხრემსოსოზე, რომელიც ამ დროს გაფითრებული გუთნისდედასთანმოვარდა.- ჩემი შვინდა სად არის? - აკანკალებულის ხმითდაეკითხასოსოღამისმეხრეს.-ჯანაბას!-გულ-ცივადუპასუხაიმან.- მერე, შე ოჯახ-დანგრეულო, - დაუყვირა ქიტესამ, -თვალებისადაგქონდა?ეხლააგებათვალები,როცაჩემიჯერია?..შვიდ-უღლივრაეშმაკიუნდავხნათ!- ოჯახ-დასანგრეო და არც-რა იცი-რა? - უფრო მაღლაშეჰყვირაიმან:-შვიდ-უღლივრათახნამ,იმისსაბადლოდჩემიხარიმოგიყვანე.

იქნებაჩხუბიცმოსვლოდათქიტესასადაპირველსღამისმეხრეს, რომ მეორე ღამის მეხრე არ ჩარეულიყოლაპარაკშიდაპირველიიქითარწაეყვანა.

-რაგულ-არეულირამახარ,კაცო, -უთხრამეორეღამისმეხრემ:-შენზეუფროსმაროსიტყვაგითხრას,როგორარუნდადაუთმო?

სოსოკიიმღამისმეხრესთავსარანებებდადამალ-მალედაეკითხებოდა:

-კაცო,რატომარმეტყვი,სადდაგრჩათჩემიხარი?- თავი დამანებე, ბალღო, თორემ, აი, ი ღვთისშობლისმადლმა, ისეთ ალიყურს გაჭმევ ამ გაჯავრებულსგულზედ,რომხარი-კიარა,თავიცდაგავიწყდეს!-შეუტიაღამისმეხრემ.-რათაო,ე,რატომარმეტყვი?!-ტირილითუთხრასოსომ.

პირველი ღამის მეხრის მაგიერად მეორემუამბო სოსოსღამისხარისაითაცჰყოლოდადასადდარჩენოდათიმისიშვინდა. სოსომ მაშინვე დააპირა საძებნელად წასვლა,მაგრამ ქიტესამ არ გაუშვა, რადგანაც წინა ხარებისგამომრეკი აღარავინ ეყოლებოდა. ისიც ძალაუნებურადდარჩა,მაგრამსოსოისსოსოაღარიყო,როგორიცდილასქიტესამ აგვიწერა. სამხრობამდე ერთხელაც არშემოუძახნია “ოროველა”და ხარებსაც ისე მუყაითად არეკიდებოდა, როგორც წინად. ქიტესა მალ-მალეწასძახებდა ხოლმე: “აბა, ჩემო სოსო, ნუ მოგიწყენია,ერთი შენებური “ოროველა” შემოსძახე”-ო, და თანანუგეშებდა:“რისაგეშინიან,შეკაიკაცო,ხარსარაუშავს-რა!ისთითონვემოვადილაზედაანსაღამოზე”-ო.მაგრამამისთანანუგეშისოსოსთვისნუგეშიარიყო.“ამაღამრომჩემი შვინდა უპატრონოდ მინდორში გავუშვა, -ჰფიქრობდა სოსო, - ხო მგლები შემიჭამენ და მერე?..

მერე?..” “ვინ იცის, - ჰფიქრობდა სოსო, როცა სადილსშემდეგ ისევ უღელზედ შეჯდა და პირველს კვალსუვლიდნენ, - იქნება მგლებმა კიდეც გამოფაშვეს ჩემიშვინდა!” სოსოს ამ ფიქრზედ გული ამოუჯდა დაცრემლებივეღარშეიმაგრა.თითქოსიმისჯავრსსხვებიცთანაუგრძნობენო, ყველანი რაღაცნაირადდაღონებულებიდა ღრმად ჩაფიქრებულები იყვნენ. ასეგაჩუმებულები ხან ერთს კვალს აუვლიდნენ და ხანმეორეს ჩამოუვლიდნენ. მარტო, როცა ერთი კვალისბოლოს, ანთავში გავიდოდნენდა მეხრეები უღლიდანჩამოხტებოდნენ და ქიტესაც გუთანს აუგდებდა, მაშინთუ ამოიღებდნენ ხმას, ისიც ხარებს ან კამეჩებსგამოეხმაურებოდნენ, რომ ახლა მეორე მხრის კვალშიჩაეყენებინათ, თორემ დანარჩენს დროს, რაკი კვალშიჩადგებოდნენ, სულ გაჩუმებულნი იყვნენ. ხარებიცცოხნითა და კუდის ქნევით მიიზლაზნებოდნენ დასჭიმავდნენჭაპანს.მზე-კითანდათანზემოდიწევდადა

ისე აცხუნებდა, რომ ზოგი კამეჩი გაალექადა პირიდანენაგამოაყოფინა.

- ეს ოხერა, რა ნაირად ჩამოცხა და იკბინება, უთუოდგაავდრდება!-წამოძახამეორეღამისმეხრემ.

როცა სამხრობისას გუთნეული გამოუშვეს, იქვეთელისქვეშ რძის კორკოტს შემოუსხდნენ და ჭამა დაუწყესსაჭმელს,რომელიც ქიტესასთოთხმეტის წლისთეკლემის-ისიყომოუტანა.

-წვიმისაგანღმერთმადაგვიფაროს,ჯერარგვეჭირება! -უპასუხა ქიტესამ და ერთი დიდი ლუკმა მადიანადჩაიდო პირში. საჩქაროდ გადაყლაპა და მერე თეკლესმიმართა:- ეე, შენი მამა ცხონდეს, თეკლე, ე რა გემრიელი რძისკორკოტი გაგიკეთებია! შენ გააკეთე, შვილო, თუ

დედაშენმა?-ჰკითხაცოტახნისშემდეგქიტესამ.-მე, -ჩუმადწამოიძახათეკლემდათანთავ-ჩაღუნულსეღიმებოდა.- იმიტომ არის ესე გემრიელი. რო შენ გაგიკეთებია! -წამოიძახამეორეღამისმეხრემ.

ამ სიტყვების გაგონებისთანავე, თეკლე სულ ერთიანწამოწითლდა. აქამდის ფეხზე იდგა, ეხლა-კიდარცხვენითთავის მამისზურგსუკან ჩაჯდადა კარგახანსმაღლააღარაუხედნია.

ყველანიჭამაშიგაერთვნენ.ზოგმამეორეჯამიცმიიმატადა ხელმეორედ შეუდგა ჭამას. მოქანცული გუთნისხარიც იქვე დაყრილიყო და უმადურად იცოხნებოდა.ზოგი ისე დაღალულიყო, ნამეტნავად კამეჩები, რომკუდის გაქნევის თავიც აღარა ჰქონდათ და ფშუილითბუზებსძლივს-ღაიგერიებდნენ.

-შენგენაცვალე,ჩემოსოსო,ეგრედაღონებულირადახარდაპურსარასჭამ?-ჰკითხათეკლემ,როცასოსოსთვალიშეასწრო.

სხვებმამაშინ-ღამიაქციესყურადღებადადაინახეს,რომსოსოს თავის ჯამისათვის ხელი არ ეხლო და ისეგაჩუმებულიდათავჩაღუნულიიჯდა.

-ებალღიდღესმშიერიმოკვდება,მაგასარცსადილობასუჭამიარამ. -სთქვა პირველმაღამისმეხრემ,რომელსაცსოსოს უმანკო და დაღვრემილმა სახემ ამაყი გულიმოულბო.- ე რა ღმერთი გაგვიწყრადა მაგის ხარიდავკარგეთ! -განაგრძოისევიმან. -სოსო,თუდილაზედშენიშვინდააქარმოვიყვანო,მაშკაცინუღარვყოფილვარ!

სოსოაქამდისგაჩუმებულიიყოდასულთავისშვინდაზეჰფიქრობდა. ახლა, როცა ყველამ იმას შეჰხედა დასიბრალულის თვალით დაუწყეს ყურება, ტირილიმოუვიდადაცრემლებივეღარშეიმაგრა.

- ჩემო ქიტესო, ეხლა მაინც წავალ საძებნელად. ჩემმაგიერად აგერ, აი, მეხბორეს გამოვგზავნი! -ტირილითეხვეწებოდაქიტესას.- კარგი, შვილო,წადი, მაგრამჭალაში-კი არგაებადა არდაგიღამდეს.-ეწყლისპირსდაჰყევი,მანდეგდებასადმე.თუმანდარიყოს,ჭალისპირას,გრილოშიიქნება,იქმოძებნე,-ურჩიაპირველმა ღამის მეხრემ, როცა სოსო სიხარულითწამოვარდა ფეხზე, რაკი ქიტესასაგან ძებნის ნებართვააიღო.

-მოიცა,შენგენაცვალე,ჩემოსოსო,პატარაშეჭამერამე,-

უთხრათეკლემ,-თორემმშიერიმოჰკვდები.-არამშიან.-ცარიელი კორკოტიმაინცდახვრიპე, აი,რაგემრიელია!იჰ, იჰ!თეკლემ აიღო სავსე ჯამი ხელშიდა რამდენიმეკოვზისპირიშეხვრიპა.მერეჯამისოსოსთანმიიტანადაგაუშვირა. სოსომ უარი ვეღარ უთხრა და საჩქაროდდააცარიელაჯამი...

სოსომ და დღის მეხრემ გუთნის ხარი აშალეს და წინგაირეკეს.ღამის მეხრეები გუთნისდედითთელის ქვეშწამოწვნენდაძილსთავისმისცეს.თეკლემ-კისაჩქაროდჯამებიჩაალაგახურჯინშიდაშინისკენგაეშურა.

-ბიჭო,გუთნისხარიარდააგვიანო,ჩქარამორეკე,თორემვეღარასმოვხნავთ,კიდეცდაღამდება! -გასძახაქიტესამდღის მეხრეს, როცა ისა და სოსო თელას კარგადაშორდნენ.

III

კარგა შეღამდა. ცა საშინლად მოიღრუბლა დაგანრისხებული სახე მიიღო, თანდათან უფროიჭმუხნებოდა და დედამიწას მუქარითჩამორუხრუხებდა. ხან ერთს ცისკიდეს, ხან მეორესგველივით გაიკლაკნებოდა ელვა და ერთს წამსგაასინათლებდა ხმელეთს, თითქოს ცას სურს თვალიგადაავლოს ქვეყანასაო. დედამიწა-კი ძრწოდაგანრისხებულის ცის დანახვით და რაღაც საშინელებასელოდა. ჩამი-ჩუმი არსაიდან ისმოდა. ის ფრინველნიც,რომელნიც ისე სიხარულითა და ჟივილ-ხივილითმიეგებნენ დღის სინათლეს, ახლა სადღაცმიმალულიყვნენ და ხმას არ იღებდნენ; ზოგს მათგანსხშირიფოთლები მოენახადა ცდილობდა ამფოთლებისშემწეობით აეცდინა ის ვაება, რა ვაებასაც ცაუქადოდა.

აგერ,ბეღურებიჯაგისქვემოტოტებზეჩამწკრივებულანდა ერთმანეთს რასღაც ჩასჩურჩულებენ. ამ ჩურჩულზეიქვეჯაგისძირსგანაბულიკურდღელიაცქვეტსყურებსდა სიფრთხილით გადაავლებს თვალს გარეშემომიდამოს. აგერ, ეშმაკი ქედანი მუხის ფუღუროსშეჰფარებია და საწყალს გვრიტს-კი, რომელიც იქვეფუღუროსპირსჩამოსკუპებულა,აღარუშვებსთავისთანდა განრისხებული ცის ანაბარა სტოვებს. სხვასულდგმულთაც მოუნახავთთავშესაფარიდა აქ ელიანცისრისხვას.მგელსაც-კი,ამღამითმოწანწალეცხოველს,მოუძებნია სორო, კურთ-უკუღმა შემძვრალადა იქიდანგამოაკვესებსთვალებს. ყველა სულდგმული უფრთხისდა ემალება განრისხებულს ცას. მარტო ერთისულდგმული არ უფრთხის და გულმოდგინედ რასღაცდაეძებს.ესსულდგმულისოსოა,რომელიცსამხრობისასწამოვიდათავისშვინდასსაძებნელად,მაგრამჯერაცვერუპოვია. თუმცა მთლად შემოიარა წყლის ნაპირები,

მაგრამიმისკვალიცვერიპოვადააი,ახლაცშუაჭალაშიადა სასოწარკვეთილებით იძახის: “შვინდავ, ფშვიე...ე...ე,ჩემოშვინდავ!”მაგრამპასუხიარსაიდანმოესმის!

“ამბნელშისადღაწავიდედასადმოვნახო?!არვიცი,რავქნა?!”აკანკალებულისხმითიძახდასოსო.

უეცრად შედგა, თითქოს რისღაც ფუჩუნი მოესმა. სახეგაუბრწყინდადა გულს იმედი ჩაესახა. სულ ერთიანადსმენად გარდაიქცა და თავი იქით გადიხარა, საიდანაცფაჩუნიმოესმა.

“შვინდავ!” -აჩქარებითდადაბალისხმითწამოიძახადაუფროგატვრინდა.რამდენსამეხანსისეგატვრინებულიიდგა. მაგრამ გარშემო ისევ წინანდებური სიჩუმემეფობდადაარახმაურობდა-რა.

“შვინდავ,შვინდავ...სადახარ?!”გასძახაერთიკიდევდაროცა დარწმუნდა, რომ იმედი ტყუილი გამოდგა, მერეღაპა-ღუპითცრემლებიგადმოყარა.

ამ დროს, ცა ერთის კიდიდან მეორემდე გაიხსნა დამთლად არე-მარე ერთს წამს გაანათა... შემდეგ ერთიისეთიდაიჭექა,რომკაცსეგონებოდა,ცასულერთიანადგადმოანგრიაო. ბევრი მძინარედააფეთიანა ამ ჭექამდაპირჯვარი დააწერინა. სოფელში ძაღლებმა ღმუილიშექმნეს, ჭალაში-კი ყველა სულდგმული შეირყა დახმაურობა მორთო. თითქოს ამ ცის დაჭექებას ელოდაქარიო,უეცრივდაქროლაძლიერმაზენა-ქარმადამთელიჭალა ერთ წამს ააშფოთა: ხეებს ჭრიალი დააწყებინა,ფოთლებს შრიალი. ერთის ხიდან მეორეზე მარდათხტოდა და გაქონდა შუილ-ზუილი. ცამ-კი ელვას დაქუხილს უფრო უმატა. ცოტა ხნის შემდეგ წამოუშინახშირი და მსხვილი წვიმა, რომელშიაც ჯერ წვრილი და

თითო-ოროლა სეტყვა ერია, შემდეგ-კი წვიმა მთლადსეტყვად გადაიქცა და ხეების ტოტებს ლაწა-ლუწიაუყენა. ქარის შრიალი და ზუილი, ხეების ჭრიალი დატოტებისლაწუნი,თვითსეტყვისხუვილისულერთადაირიადარაღაცგამოურკვეველიდასაშინელიხმაურობაასტყდა შუა ჭალაში, სადაც ახლა სოსო ერთის ხის ძირსქვენამხრითამოფარებოდა.სოსოსუეცრადმოესმადიდიზარის გუგუნი, რომელსაც იმის სოფელში სეტყვისმოსვლაზე დაუწყეს ხშირი რეკვა იმ იმედით, რომსეტყვას გადიღებსო. დიდის ზარის გუგუნს, წვრილისზარების წკრიალიც მოჰყვა და ამ გამოურკვეველმა დაშემაძრწუნებელმა ხმაურობამ უფრო გამოურკვეველიხასიათი მიიღო. სოსომ მოიხადა ქუდი, ცრემლიანისთვალით რამდენჯერმე წამოიძახა: “ღმერთო, შენმიშველეო!”და პირჯვარი გადაიწერა, ბოლოს ამოიოხრადა გულსაკლავად ხმა-მაღლა დაიძახა: “ვაიმე, ჩემოშვინდავ!..”

IV

რაკიჯავრი ამოიყარა, ცადაიშაშრადაუჯრებადდაიყო,ვარსკვლავებმა გამოიხედეს და ბჭყვრიალი დაიწყეს.ცოტახანსშემდეგცასულერთიანადმოიწმინდა.მარტოალაგ-ალაგ ღრუბლის პატარა ნაგლეჯები-ღა იყომიკრული, რომელიც თანდათან ფერსა კარგავდა დაგაურბოდა ღამის მნათობს, რომელმაც აგერ, მთისწვერიდანთავი ამოჰყოდათეთრადშემოსილსქვეყანასმკრთალი ნათელი მოჰფინა. შესაბრალისს სურათსწარმოადგენდაამდროსჭალა,სადაცმთლადგაწუწულიდა გაზუნზული სოსოდაფლატუნებდადა სიცივისაგანკანკალიგაჰქონდა.ერთიხეცაღარმოიძებნებოდამთელსჭალაში,რომანფოთოლიდაანნორჩიტოტიშერჩენოდა.სულ ძირს იყო გაფენილი და მიწასთან გასწორებული.ვინ იცის, რამდენს ფრინველს და პატარა გარეულ

ნადირთ, უსაფაროდ დარჩენილთ, თავი გაეჭეჭყა დასამუდამოდ გამოესალმა წუთი-სოფელს! ეხლა იმათისხეულიფოთოლთან ერთად არის არეული. აგერ, ერთსამისთანადამახინჯებულსგვრიტისსხეულსსოსომფეხიწამოჰკრა და ხელში აიღო... ამან უფრო მწარე ფიქრებიაუშალასაცოდავსსოსოს:“იქნება,ჩემიშვინდაცეხლაამგვრიტივით თავ-გატეხილი გდია სადმე და მგლებიჰხარობენ იმის ხორცითაო”, - ფიქრობდა სოსო და თანცრემლებს აფრქვევდა. ამ მწარე ფიქრებში გართულმა,გაიარახშირიჭალადამეორენაპირსგავიდა.საცოდავიაქშესდგა და იმედის გადაწყვეტით გაჰხედა ჭალას.რამდენიმე წუთი დაჰყო ასე გაჩუმებულმა დაჩაფიქრებულმა: “განა,ჩემსშვინდასვეღარავნახავ?!”დაგაშტერებითუმზერდაჭალას.

-შვინდავ,შვინდავ,ფშვი...ე...ე,ჩემოშვინდავ! -უეცრადისეთის ხმით წამოიძახა, რომ ხეებს რომ გული და

გრძნობაჰქონოდათ,ისინიცტირილსდაიწყებდნენ.- მმუ...უ...მმუ...უ...უ! - პასუხად მოესმა იქვე ახლოდანრაღაცზმუილიდაფაჩუნი.- ჰა... შვინდავ, შვინდავ... ისაა... - ზედი-ზედ ისროდასიტყვებსსოსოდაძლივს-ღასუნთქავდა.-მუუ...უ...მუუ...უ...-თანდათანუფროახლომოისმოდაზმუილი.-ჩემოშვინდავ!ჩემოშვინდავ!..-ძახილითგაექანასოსოიქით,საიდანაცზმუილიმოისმოდა.

ამდროს, ჭალის პირას მშვენივრადდარგვალებულიდაჩასუქებულიშვინდა-ფერისხარიგამოჩნდა.

-შვინდავ!..-მივარდასოსოდაკოცნადაუწყო.

ხარიც ალერსით შეზმუოდა გახარებულს სოსოს დაკოცნისმაგივრადპირსულოკავდა.

1892წ.

ახალწლისღამეს

(ეტიუდი)

სანთლების ანთების დროს გიგოლას სახლის ტლანქმაფიცრის კარებმა გულის გასაგმირავი ჭრიალი მოიღოდაუეცრადერთისვაი-ვაგლახითკედელსდაეძგერა.სახლშიავადმყოფმაგიგოლამამბრახუნზედწამოიწია,უნდოდაწამომჯდარიყო, მაგრამწელი ვეღარ აიტანადა ისევ ისებალიშზედმიესვენა.

- დედი, დედი!.. - კარების ბრახუნთან ერთად დაიძახაცხრაწლისყმაწვილმა,რომელიცსიხარულითშემოვარდასახლში. ყმაწვილი ჩქარა შედგა, რაკი დედის ხმა

არსაიდან მოესმა, თავი მოიფხანა და ცხვირ-პირიჩამოუშვა; რაღაც უკმაყოფილება გამოიხატა იმისსახეზედ.-დამაცალოსიმშავ-ქალამა!..-წაიბუტბუტაყმაწვილმა.-რაიყო,ნელავერგააღებ,შვილო,კარებს,რომეგრე არდაარახუნო? -მიმქრალისხმითუთხრაგიგოლამთავისსშვილს.-მევაყურებინებიმას!..-კიდევწაიბუტბუტაყმაწვილმა.-შავ-ქალამრაღადაგიშავა,როემუქრები?-ისა,რომმომატყუილა!- ეჰ!..რამოგატყუილა,რატომ...სწორედ... არმეტყვი?! -სვენებ-სვენებითძლივსდაეკითხაგიგოლა.- იმათ ბოსელში ბიჭები ვიყავით და ვთამაშობდით, ისჩამოვიდადამითხრა:“აქრასაკეთებ,დედა-შენმათაფლიიყიდაო!..”-მერეემაგაზეემუქრები?!ეჰ!.. -ამოიოხრაგიგოლამდაგადაბრუნდა.

-შვილო,შაქრო,კარებიმიხურე,თორემძალიანცივა.

შაქროკარებისმისახურადმიტრიალდა,მაგრამამდროსმაგდანას ხმა შემოესმა: “აბა, თუ მოერევი, ჩემო დათა,შემოიტანე”.

- აგერ, დედა-ჩემიც მოდის!.. - წამოიძახა შაქრომ დასაჩქაროდგარედგავარდა.- რა კაი საახალწლო კუნძია, ეს დალოცვილი!..ღმერთმანი, ისედაგუგუნდება,რო... - სთქვადათამდათანაცრამდენჯერმეფეხიწაჰკრათოვლიანსკუნძს,მერედაიღუნა,უნდოდააეწია,მაგრამწელივერაიმართა.- მაიცა, შენ გენაცვალე, წელი არ იტკინო, ორივემავსწიოთ! აჰა, დაიჭი ე ჯამი! - თაფლით სავსე ჯამისაჩქაროდმიაჩეჩაშაქროსდადათასმიეშველა.

დათამ და მაგდანამ ასწიეს კუნძი და, ორივე წელში

მოდრეკილები და თავი-თავს მიბჯენილები, სახლისკარებისკენმიბარბაცებდნენ.შაქროიმათუკანმისდევდადა სიხარულით დასცქეროდა თაფლით სავსე ჯამს.გულმა აღარ მოუთმინა, ჩაჰყო თითი თაფლში დაპირისაკენ გააქანა. ღიმილით გააწლაპუნა ტუჩები,ჩაილოკა თითი და ისევ გაიმეორა. ვიდრე მაგდანა დადათასახლშიშევიდოდნენ,იმანრამდენჯერმემოასწროთითისჩაყოფადაგალოკვა.

- მადლობელი, ჩემო დათა! - უთხრა მაგდანამ, როცაკუნძიგაასწორეს.-გიგოლაროგორ-ღაარის?-ჰკითხადათამ.-შენიმტერიდადუშმანიიყოსისე,როგორცგიგოლაა!..-გულამოსკვნით უპასუხა მაგდანამ: - ეს სამი დღეა,წამოჯდომასვეღარახერხებს.გულსძალიანიტკიებს.-ღმერთიმოწყალეა,კარგადგახდება!-ანუგეშადათამ.- დათა, შენა ხარ, ბიჭო!!. ოხ, დედავ!.. ერთხელ რატომ

მაინც არ შამოხვალ, ბიჭო!.. შამოსვლაზე ხომ არგადაგახდევინებენ?

-განაარშამოვიდოდი,მაგრამესოხერიდროხელთვერჩავიგდე.-ეეჰ!..გული,გული!..ბიჭო,იქნება,დედა-შენმაიცოდესრამე,აბა,ერთიჰკითხე,შენიჭირიმე,თორემ,ლამისარის,მოვკვდე... რა ვიცი, იქნება, იმისი ხელი წამლად მექცესდამოვრჩე...- თუ-კი იცის რამე, საროდიოდღა შეინახავს თავისცოდნას?ამაღამვევეტყვი.-თუმოვრჩი,ღმერთმანი,იმისსიკეთესგადავიხდი...-ჰო, ჩემოდათა, არდაგავიწყდეს, -შეეხვეწამაგდანა: -ჩვენებიანთბაბალესდავეკითხედაიმანარაყიმასწავლა:“უთუოდ მჭვალი ედგებაო და არაყი ძალიან არგებსო”.გუშინ-წინ დავალევინე და უფრო უარესად გახდა. მასაქეთნახველსსისხლიამოსდის,-უკანასკნელისიტყვები

მაგდანამყურშიწასჩურჩულადათას.-არდავივიწყებ,ჩემმამზემ!..ღამემშვიდობისათ!- მშვიდობა მოგცეს ღმერთმა! - გიგოლამ და მაგდანამერთადმიაძახესმიმავალდათას.-ხვალმოდი,დათა!-უთხრამაგდანამ,როცაისკარებთანმივიდა.-მოვალ,თუგოზინაყსმაჭმევ!-მაშ,უგოზნაყოდროგორიქნება!

შაქრომ ამ დროთი ისარგებლა: სანამ ესენილაპარაკობდნენ, ესთაფლს შეექცეოდა. შაქროთაფლისჭამაშიისეიყოგართული,რომდათასწასვლავერგაიგოდა, როცა მაგდანამ თვალი შეასწრო და დაუყვირა, ისეშეკრთა, რომ თითი პირში დარჩა და კინაღამ ხელიდანჯამი არ გაჰვარდა. ისე იდგა გაშტერებული, ვიდრემაგდანამჯამიარწაჰგლიჯადაკარებისმისახურავადარგაგზავნა.

- ადამიანო, - დაიძახა გიგოლამ: - ხვალისათვის არასამზადებ?..ბედნიერიდღეა... ანმტერიმოვა, ანმოკეთე,ყველასდახვედრაუნდა...- ღვთის მოწყალება რაცა გვაქვს, ყველას მოვამზადებ.ქათამს ეხლამოვხარშავ,გოზინაყსაცგავაკეთებდასხვარაღა მოვამზადო? პური კიდევ დღეს გამოვაცხე. - ამლაპარაკში მაგდანამ აანთო თუნუქის ლამპარი,რომელმაც ბუნდ სინათლესთან ერთად სახლი ცუდისუნითადაბოლითაავსო.

მაგდანამგააჩაღაცეცხლი.საახალწლოკუნძმატკბილადდაიწყო გუგუნი. კუნძის გვერდით ქვაბი შემოსდგა,რომელშიაც მსუქანიდედალი იდო, მოიტანანიგოზიდადაუწყო გარჩევა. შაქრო დედას მოუჯდა გვერდით დაიმანაც რჩევა დაუწყო, თუმცა იმდენს არ არჩევდა,რამდენსაცსჭამდა.

-დედი, ხვალ ახალწელიწადია? - ჰკითხა შაქრომ: - განადიდჩურჩხელებსმომცემ?..რაკარგიაჩურჩხელა!..ისეთიძალიან მიყვარს ჩურჩხელა, ისეთი, ისეთი,რომ არ ვიცი,როგორ!..

მაგდანა-კირაღაცასჰფიქრობდადაშაქროსლაპარაკი არესმოდა.

-დედი,-დაიწყოშაქრომდათანდიდილებანიპირისაკენგააქანა, - ხვალ ჩვენებიანთას წავალდა ისინი კამფეტსმომცემენ.-წადი,შვილო,ტაფამომიტანე!

შაქრომსაჩქაროდმოარბენინატაფა.მაგდანამჩაასხაშიგთაფლი და ცეცხლზე შემოდგა, მერე ნიგოზს წვრილადდაუწყო ჭრა. შაქროც შესცქეროდა დედას ხელებში და

რაღაცას ელაპარაკებოდა, რომლის სიტყვები მაგდანასსრულიადარესმოდა.

მაგდანა ამ დროს სხვა ფიქრებში იყო გართული. ისფიქრობდათავისს ავადმყოფ ქმარზე. ესორიდღეა,რაცგიგოლას პირიდან სისხლი ამოსდისდა აი, ეს აფიქრებსმაგდანას.“ვაი,თუაღარმორჩესდა...”მალ-მალგაურბენსხოლმე ეს ფიქრი თავში და სულ ერთიანად შეარყევს.უნდა მოიშოროსთავიდან ეს მწარეფიქრი, მაგრამ იმისდაუკითხავად აეშლება ხოლმე. მალ-მალ წარმოიდგენსთავის თავს ქვრივად, შაქროს კიდევ - ობლად,ყველასაგანდაბრიყვებულად,დაესხომჩაჰფუფქავსდააადუღებს. თვალიდან ნაკადულსავით გადმოჰხეთქსხოლმე ცრემლი; ახლაც ერთი წყვილი ცრემლიგადმოვარდა მაგდანას და დაჭრილს ნიგოზში ჩავარდა,პირველს წყვილს მეორე მოსდევდა, მაგრამ მოწმენდამოასწრო. მაგდანას არ უნდოდა თავისი ცრემლი

შაქროსათვის დაენახვებინა. ბედნიერმა დღემაც ვერმოაშორა მაგდანას ცრემლი. იმას ახლა არაფრისმომზადება არ უნდოდა, ყველაფერს უგულოდეკიდებოდა, - ყველა ეს სიხარულისათვის,სიამოვნებისათვისმზადდებოდა,მაგრამიქსიამოვნებასადგილი არა აქვს, სადაც მწუხარება სუფევს, სადაც, შავყორანსავით, მწარე ფიქრები დასჩხავიან. როცა კაცისგულში ნამდვილი მწუხარებაა, მაშინ იმას ვერაასიამოვნებს-რა...

მაგდანასაც ბედნიერის დღისათვის მზადება უფროუცხოველებდა შავ ფიქრებს, უფრო ფრთებს ასხამდა.უეცრად წარმოუდგა გიგოლა კუბოში, თავისი თავიკიდევ -კუბოსთავით,შავებში,თმაგაწეწილიდალოყებდაკაწრულიმჯდომი.ამასვეღარგაუძლო,დაანებახელიდანას, საჩქაროდ პირჯვარი გადაიწერა და წამოიძახა:“ღმერთო,მაშორე!ღმერთო,შენდამიფარე!..”

- დედი, დედი, თაფლი გადმოვა! - შესძახა ამ დროსშაქრომდატაფასწასწვდა.

შაქროს სიტყვებმა მაგდანა გამოაფხიზლა. საჩქაროდგადმოიღო ცეცხლიდან ტაფადა კოვზით რამდენჯერმეაუქაფა. შემდეგ წვრილად დაჭრილი ნიგოზი ტაფაშიჩაყარადა ისევ ცეცხლზე შემოდგა. მაგდანა ისევთავისშავს ფიქრს მიეცა. შაქრო-კი მოუთმენლად უცქეროდაადუღებულს თაფლში არეულს ნიგოზს. მალ-მალეწაეტანებოდა ამოსაღებათ, მაგრამ მაგდანა თვალსშეასწრობდადადაუშლიდა.

-მოიცადე,შვილო,თორემხელებსდაიფუფქავ.

შაქრომაინცარუჯერებდათავისსდედას.

მაგდანამთავი ძირს ჩაჰკიდა. შაქრომ იფიქრა: “ეხლა-კივეღარ დამინახავსო”, და თითი ტაფაში ჩაატაკა.საცოდავმა არ იცოდა, რა ექნა!დამწვარითითი მაშინვეპირისაკენ გააქანა, ეგონა,დამიტკბებაო, მაგრამთითზემიკრულმა ცხელმა თაფლმა ტუჩები და ენა დაუდაღა.ახლა-კი ვეღარ გაუძლო სიმწვავეს, შეჰყვირა დათვალებიდანცრემლებიღაპა-ღუპითგადმოსცვივდა.

-რამოგივიდათ,რაამბავია?!.-კვნესითიკითხაგიგოლამ.-რამოგვივიდა, ამასადა ამისთავს,კარგირამეს არის!წუწკი კატასავით, საცა არა მგონია, თითს წაჰყოფს, -უპასუხამაგდანამდათანაცთითსუწმენდდაშაქროს.

შაქრო გრძნობდა, რომ დამნაშავე თვითონვე იყო, დაამისათვის ჩქარა დაჩუმდა, თუმცა თითი და ტუჩიძალიანაწუხებდა.

- მოდი ჩემთან, შვილო! - დაუძახა გიგოლამ. - რაღასმოსჯდომიხარ და არ დაიძინებ, დილაზე ადრე უნდაადგე...ჩვენიმეკვლეშენიქნები.

შაქროს არ ეძინებოდა, მაგრამ რას იზამდა, ხმისამოუღებლივ წავიდა მამისაკენ და გვერდით მიუწვა.შაქრო ხანდახანლოგინიდან გადაჰხედავდა ბუხარსდაისევ მიწვებოდა. ბოლოს, მოეწყინა ისე შორიდან ხმისამოუღებლივ ცქერა, მოუვიდა ძილი და ცოტა ხნისშემდეგტკბილადამოუშვახვრინვა.

მაგდანა-კიისევბუხართანიჯდათავ-ჩაკიდულიდაშავსფიქრებშიგართული.

არც გიგოლა იყო დამშვიდებული. თვალებ-ჩახუჭულიგულაღმა იწვა და ათასნაირი სურათი ეხატებოდათვალწინ. გიგოლას ისე თავისი თავი არ ენანებოდა,

როგორც თავისი ცოლშვილი; თავისი თავი იმდენადაგონდებოდა, რამდენადაც საჭირო იყო იმათთვის.გრძნობდა, რა მწარე დღეში ჩავარდებოდა ეს ორიძვირფასი არსება იმის სიკვდილის შემდეგ. ქვეყანაზეარავინ ეგულებოდა, რომ ეპატრონებინა მაგდანასა დაშაქროსთვის: “ყველას თავისი თავი გასჭირებია, -ფიქრობდაგიგოლა:-და,აბა,ჩემსქვრივსადაობოლსვინმოუვლის!” ამასთან ერთად სხვა აზრმაც სწრაფადგაურბინათავში: “მაგდანა ჩქარა სხვა ქმარს იშოვისდაისეგამოიხსნისთავსგაჭირებისაგან”.გიგოლასესფიქრიტყვიასავით მოხვდა გულში, გაახილა თვალები დამძიმედ გადმოჰხედა მაგდანას. დაინახა მაგდანა თავ-ჩაკიდებული, ჩაფიქრებული. იმისს მშვენიერს სახესცეცხლის ალზედ ლაპლაპი გაჰქონდა. მაგდანასიცოცხლით სდუღდა და გადმოდიოდა. მწარეფიქრებისაგან დაღვრემილი სახე უფროგაჰმშვენიერებოდა. გიგოლას თვალებში ხომ იმისი

სიმშვენიერე გაათკეცდა და ყველა ქალებში პირველიადგილიდაიჭირა.

გიგოლას დაენანა დათმობა, გულს უკლავდა ის აზრი,რომ ჩემს სიკვდილს შემდეგ სხვა გახდება პატრონი ამმშვენიერებისაო. “განა, - გაიფიქრა გიგოლამ, - მაგდანასხვაზედ გამცვლის?!. ჩემს სიკვდილს შემდეგ სხვასდაუწყებსხვევნას?!არა,მაგდანაამასარიზამს.მაგდანასისევუყვარვარ,რომსხვაზედარგამცვლის!..”-ფიქრობდაგიგოლადათანმაგდანასთვალსვერაშორებდა.უნდოდახმამიეცამაგდანასთვისდაფიციჩამოერთმია,რომჩემსშემდეგ სხვას არ მისთხოვდეო, მაგრამ ვერ ახერხებდა.“ვაითუძალიანშევაშინომაგდანადამერე...მერერაღავქნა? ეეჰ!..” გიგოლას უნებურად ამოსკდა გულიდანოხვრა...დაუეცრივფიქრადგაუელვა:“თუარგათხოვდა,მაშ რითი ირჩინოს თავი, რითი გამოზარდოს ობოლი...ვაიმე!” წამოიძახა გიგოლამ და თვალებიდან წყვილი

ცრემლი გადმოვარდა, რომელმაც კვალი დააჩნია იმისგამხმარსა და ჩაცვივნულს ლოყებს. თითქოს ამ ერთმაწყვილმა ცრემლმათან გამოიტანა, რაც-კი რამ გიგოლასნაღველი აწუხებდა;ცოტა არიყოს,დამშვიდდა,დახუჭათვალები და ხმის ამოუღებლივ შეევედრა ღმერთს:“ღმერთო,მიშველე...”ესორისიტყვაიყოიმისილოცვა...

გიგოლადამშვიდდა,მაგრამამდამშვიდებამდიდხანსარგასტანა.ისევჩქარააეშალაშავიფიქრი,ისევისედაუწყოქენჯნაგულმა.

-ჭივ-ჭავ!..-გარედანშემოესმაბაიყუშისხმა.

ცოლიცადა ქმარიც ამ ხმაზედ შეკრთნენ, გაფითრდნენ,ორსავეცივმაოფლმადაასხა,ორსავეტანშიჟრუანტელმაგაურბინა.

-ჭივ-ჭაუ!-დაიძახაკიდევბაიყუშმა.-გათავდა!..-ისეთისხმითწამოიძახაგიგოლამ,რომკაცსშეაჟრჟოლებდა.- ფუი, დაგწყევლოს წმინდა გიორგიმ!.. - გიგოლასთანერთადსთქვამაგდანამდაპირჯვარიგადაიწერა.- აბათუ ხმა გაიწყვიტოს იმწყეულმა! - მაგდანამ აიღოჯოხიდაკარებისაკენწავიდა.-სადმიხვალ?-გულ-ჩაწყვეტილიდაეკითხაგიგოლა.-ისწყეულიმინდაგავაფრთხო.- ეხლა... ეხლათუნდგააფრთხედათუნდნუ!.. -სთქვაგიგოლამდაცრემლებიგადმოჰყარა, -ქალო,აქმოდი!.. -ტირილისხმითდაუძახა.

მაგდანა მივიდა და გვერდით მიუჯდა. ხმისამოუღებლივ, ცრემლიანის თვალებით ერთმანეთსშესცქეროდნენ ცოლ-ქმარი, თითქოს ისეც იცოდნენურთი-ერთის აზრი.ორსავესხმის ამოღებისაეშინოდათ,

არ უნდოდათ სიჩუმე დაერღვიათ... ბოლოს, გიგოლამგაუწოდაორივეხელიდაწამოიძახა:

-მშვიდობით,ჩემომაგდან!

ამ სიტყვებმა მაგდანასთავ-ზარიდასცა,და შმაგსავითდაეცა გიგოლას გულზე. გიგოლამ მოჰხვიაორივე ხელი,რაცძალიდაღონეჰქონდა,მიიკრაგულზედამაგდანასტუჩებს ჩაეკონა. მაგდანამ იგრძნო ქმრის ალერსი,მოვიდაგონსდაიმანაცმოჰხვიახელები...

სიცოცხლითსავსემაგდანადასიკვდილისპირასმისულიგიგოლა ერთად იყვნენ შეერთებულნი, ერთ არსებათგადიქცნენ, ერთნაირად სცემდა იმათი მაჯა, ერთნაირადფეთქავდა იმათი გული, ორნივე ერთნაირადსუნთქავდნენ, თითქოს მაგდანამ თავისი ნახევარისისაღე სუნთქვასთან ერთად გიგოლას გადასცადა ისე

მოიყვანაჯანსაო...

დიდხანსიყვნენ ესე. ამათ ახლა აღარა ადარდებდათ-რა.ამათი სურვილი ის-ღა იყო, რომ საუკუნოდ ესეყოფილიყვნენ. ახლა აღარ ესმოდათ ბაიყუშის ძახილი,თუმცაიმანერთი-სამჯერკიდევშემოსძახა.

მაგრამ,დახეთ!..გიგოლასბედმაჩქარაუმტყუნა!

ავადმყოფის მიმქრალმა სხეულმა ვერ აიტანა ასეთიძლიერი მღელვარება სულისა, ამან შეუმოკლასიცოცხლის წუთი, და შფოთვა და ბრძოლა დაიწყო.გრძნობადაჰკარგადა,პირველადრომმამალმაშეჰყივლა,სულიგანუტევა.

1891

“ადე,ჩამოვიდა!..”

(ფსიქოლოგიურიეტიუდი)

გოგია მეწისქვილე გულ-ხელ დაკრებილი მივიდაწისქვილისქვასთანდაალასკვირისტავებითმიეყრდნო.იმან გადახედა ქვის გარშემო სუფთად მოგვილსახრილეს,მერეალაშიჩაიხედა,რომელიცსახრილესავითსუფთად იყო მოგვილი და, უკმაყოფილოდ თავისჩაქნევის შემდეგ, კრიჭას გაშტერებით დაუწყო მზერა.სულ ერთ წამს არ უმზერია ასე გაშტერებით, რომგადაალაჯა და კრიჭას ძირიდან ხელი ამოჰკრა. კრიჭამოხვდა ხვიმირს და ისეთი ხმა გამოიღო, რომ გოგიამიხვდა, ხვიმირში არა ყრია-რაო. სარეკი-კი, რომელიც

კრიჭასთან უღლით იყო დაკავშირებული, ოდნავშეთამაშდა და ქვაზე რაკრაკი დაიწყო. ხვიმირის ხმასმაინცარერწმუნაგოგია.ისშესდგაწისქვილისქვაზედაშიგ ჩაიხედა, თანაც ხელი მიუს-მოუსვა შიგნიდანხვიმირის გვერდებს და რადგან ხელში არა მოხვდა-რა,რამდენჯერმემაგრადდაარტყასილა,მაგრამიმანმაინცცარიელისხმაამოიღო...

“ფუი!..” - მწარედ გააფურთხა გოგიამ და უკანვე ძირსგადმოაბიჯაფეხი.

დღეს რამდენჯერ გამოუჩხრეკია წისქვილის ყველაკუთხე,ძირიაღმაუქმნია,მაგრამაგერეხლაცისევმიდისდა სჩხრეკავს. მიიარ-მოიარა ყველა კუნჭული, გაჩხრიკაყველა სამინდე კოდი, კასრი და ხოკრი; რამდენჯერმეგადააგორ-გადმოაგორალიტრიანები,მაგრამკიდევმაინცვერ დაკმაყოფილდა. ის დაღრეჯილის სახით მივიდა

წისქვილის ქვასთან და მოწყვეტით ალაზე ჩამოჯდა;ნიდაყვებიმუხლებზედააყრდნოდაორივეხელითავისდამძიმებულთავსბოძკინტადშეუყენა.

რასეძებდაგოგიაასემოუსვენრად?

ფქვილს,ფქვილსდაფქვილს!

გუშინუკანასკნელი ნახევარითეფში ფქვილი ხმიადადგამოაცხოდაგუშინვეშეჭამა,დღეს-კიაგერდაწანწალებსდა აქა-იქ,სადაცწინადმრავლადიყოფქვილი,დაეძებს,მაგრამყველაისადგილი,ყველასაფქვილეავეჯეულობადაწმენდილი და დარაკრაკებული ხვდება. “ერთი ბეწომაინც იყოს სადმე!..” უსიტყვოდ იძახდა ყოველიგაჩხრეკის დროს, მაგრამ ეს “ერთი ბეწოც” არსად იყო.ფქვილისნაალაგევიცაღარასეტყობოდა...

- შედალოცვილო, ღმერთო, ერთი კიდევ გამაგონე ჩემიწისქვილის გოგვის ხმა და მერე თუნდ!.. - ხმა-მაღლაწარმოსთქვა გოგიამ კარგა ხნის სიჩუმის შემდეგ დასაფქვილე პირს გვერდზე შეხედა, საიდანაცთითქოს ამსიტყვების შემდეგ, ელოდა, ფქვილი გადმოიფანტებაო,მაგრამ ქვა არ იძროდა და საფქვილეც შეუგანგლავიშესცქეროდა გოგიას. “ეჰ!” გულჩაწყვეტით ამოიოხრა,რაკი ფქვილი ვერ დაინახა და თავი ისევ-ისე ხელებსდააყრდნო და იატაკის პატარა ნახვრეტიდან ლურჯადამომჭვრეტყინულსჩაფიქრებითმზერადაუწყო.

გარედან-კი მარქაფაზე გადამჩქეფი წყლის შუილიშემოისმოდა და გოგიას ათასგვარ ფიქრს უბადავდათავში, წარსულს უღვიძებდა და აგონებდა იმ დროს,როდესაც მოცლა აღარც-კი ჰქონდა, რომ ცოტახანსშეესვენა და სული მოებრუნებინა, როდესაც იმისწისქვილის კარზე ურმების ჭრიალი იდგა და სავსე

საცალოებიშეჰქონდათდაგამოჰქონდათ.

გოგია თანდათან გაიტაცა ამ მოგონებამ და სულდაავიწყდაეხლანდელიდრო.

ესმის გოგიას, რომ დატვირთული ურემი ჭრიალითმოადგა კარს. აგერ, ტომრების შემოტანაც უშველა დამინდის აღება დაიწყო. მერე, რამოდენა მინდს იღებს?!თითქმის ერთი დიდი სიმინდის კასრი აავსო დაგაბრწყინებული დასცქერის. იმის სიხარულს საზღვარიაღარ აქვს. უხარიან, რომ ამ ზამთრის საგძალი იშოვა.იმდენიერგომინდში,რომზაფხულამდისმიჰყვებაესდაზაფხულში-კი,ღვთისმადლით,ახალიმოვა.

ხვიმირიკიდევაცაავსესდაახლაღარშიწყლისმოგდება-ღააკლია,რომწისქვილმამუშაობადაიწყოს.

გოგიამღარისთავიდანჩქარააიღოფიცრებიდამარქაფასჩაუწყო,რისშემდეგაცწყალიღარისკენგაქანდადა...და...ცოტა ხანიც და ბორბალმა წყალი ააქაფა, ააშფოთა დაწვრილსადამსხვილმბრჭყვინავწინწკლებსწისქვილისქვეშ გაბმითფანტვადაუწყო. სარეკი წისქვილის ქვაზეარაკრაკდა, რის გამოც კრიჭა ინძრევა და ხორბალს,თითქოსსთვლისო,მარცვლობითქვისყელშიჰყრის.ქვა-კი გუგუნებს, გუგუნებს და ყოველ დაგუგუნებაზესაფქვილეპირიდანბღუჯა-ბღუჯაფქვილიგადმოდისდაალაშისრიალიჩააქვს.ქვისგუგუნი,სარეკისრაკრაკიდაწყლის შუილი ერთად ერთდებიან და ერთგვარი ხმაგამოისმის, რომელმაც გოგიას გულში განუსაზღვრელისიხარულიაღძრა.ღმერთო,რამდენიხანია,რაცგოგიასესსანატრელი ხმა აღარ სმენია!.. ეხლა ასმინე და აგერ,როგორაღტაცებითსულგანაბულიუსმენსამნეტარხმას,დააღტაცებისაგანთვალთცრემლიმოსდის...

- გოგია!.. - ამ დროს დასძახა ერთმა პარკ-აკიდებულმაშუახანშიშესულმაკაცმა,რომელიცის-ისიყოწისქვილშიხელებისფშვნეტითშემოვიდადაგოგიასთავსწაადგა.-ჰა!..საფქვავიმოიტანე?!-ჰო!..- გვიან მოგერგება ჯერი, სხვაგან წაიღე, ვერა ხედავ,რამოდენასაფქვავიააქ?!-დაბნეულადწამოიძახაგოგიამდათავიისეჩაჰკიდა.- რას ამბობ, კაცო, საფქვავი, აბა, სადა გაქვს?! -გაკვირვებითშეხედაგაყინულწისქვილისქვასდაპარკიმოიხსნა.- საფქვავი?! არ არის?! - გაკვირვებითდაეკითხა ახლადმოსულსდააქა-იქთვალებისცეცებადაიწყო.

უეცრადშესწყდასანატრელიხმაწისქვილისა.აღარისმისსარეკისრაკრაკიდააღარცქვისგუგუნი.გარედანმარტომარქაფაზეწყლისშუილი-ღაშემოისმის.

- უჰ!.. - გულ-ჩაწყვეტით წამოიძახა გოგიამ, როცადარწმუნდა, რომ ის სანატრელი ხმა, რომელიც სულრამდენიმე წუთის წინად ესმოდა და აღტაცებაშიმოჰყავდა,მოჩვენებაიყო,დაშმუშვნითწამოდგა.- აბა,შენიჭირიმე,გოგი,დროითდააბრუნე,თორემშინსახლობასიმშილითმიწივის!-ხორბალია?ჰა!..სადგიშოვია?..ზედიზედდაეკითხადაპასუხს აღარ მოუცადა, ისე გავარდა გარედ და წყალიმარქაფაზესაჩქაროდმოწყვიტა.

ახლად მოსულმა ხორბალიდააყარადა ქვამ ჩქარ-ჩქარიგუგუნიმორთო.

წეღან თუ მოჩვენება იყო, ეხლა ნამდვილია!.. ეხლანამდვილად ესმისგოგიას ესსანატრელიხმა.ღმერთმანუსმინა და აუსრულა თხოვნა: კიდევ გააგონა ტკბილი

ხმა... ხომ აუსრულდა ნატვრადა მაშ,რაღად შესცქერისასედაღონებულიდამობუზულიმბრუნავქვას?

“შე დალოცვილო ღმერთო, ერთი კიდევ გამაგონე ჩემიწისქვილის ქვის გოგვის ხმა და მერე თუნდ...” ინატრაწეღანდა,აჰა,აკიგააგონა!..

არა, შესცდა წეღან, ეხლა ნანობს,რომ მაგრე ინატრადაარასხვანაირად.“წისქვილისქვისგოგვისხმის”გაგონებაიმისთვისუნდოდაგოგიას,რომმინდი აეღოდათავისიმოთხოვნილება დაეკმაყოფილებინა, სიმშილი მოეკლა.იმას უნდოდა ამ ნატვრით გამოეხატნა, რომ საფქვავიბევრი მოვიდესოდა არა მარტო ხმა გამაგონეო,თორემ“წისქვილის ქვის გოგვის” ხმის გაგონება რომსდომებოდა,განაუსაფქვაოდ-კივერმოუგდებდაწყალსდაქვასხრიალსვერდააწყებინებდა?!

ვისი ბრალია?! როგორც ინატრა, ისე აუსრულდა. აკიამისათვის ხმას არ იღებს და მარტო დაღონებულიშესცქერის ფქვილს, რომელსაც ერთ მუჭასაც ვერმოაკლებს:სირცხვილითროგორსთხოვოსმინდინახევარკოდხორბლისგამოფქვაში?!ღმერთიაღარარის?!მაგრამრაქნას,რომსიმშილიძალასატანს?!

ფქვილისდანახვაზე მუცელმა სულ კაკანიდაუწყოდასიმშილიუფროგაუცხოველდა.გოგიახმისამოუღებლივგატრიალდადა გარედ გავიდა,რომფქვილისთვის აღარეცქირნა. ხორბლის პატრონი-კი მხარ-თეძოზეწამოწოლილიყო და გაჩაღებული ბუხრისთვის ზურგიშეექცია.იმისიღრმადჩანაოჭებულიშუბლიამტკიცებდა,რომარცისიყოსაამურიფიქრებითგატაცებული...

გოგიადაჩაგრულისახისგამომეტყველებით,მობუზულიდა გულ-ხელ-დაკრებილი წისქვილის კედელს აეტუზა.

სითბო-გამოლეული მზის სხივებისაგან თვალებ-ჩაჭუტული უსიცოცხლოდ გასცქეროდა ალაზნის ველს,რომელსაც თეთრი ზეწარი გადაჰკროდა და ბზინვაგაჰქონდა.

-ღმერთო,გაზაფხულიმაინცჩქარადადგეს!..-წამოიძახაგოგიამ კარგა ხნის სიჩუმის შემდეგ და ალაზნის ველსაქეთ-იქითთვალი გადაავლო,თითქოს ელოდა, ეხლავედადგება გაზაფხული და ველი ამწვანდებაო. მაგრამმწვანე ვერსად დაინახა, ყველგან ბრწყინავი თოვლიდახვდა...

“ფქვილი, ფქვილი, ფქვილი!..” წისქვილის ქვა-კი ამასჩასძახოდაყურშიამდროსდამადასუღვიძებდა.

-მეცმინდაფქვილი,მაგრამსაიდანმოვიტანო?!-მწარისღიმილითუპასუხაგოგიამქვასდათვალებიდახუჭა.

“შედი შინ... შინ შედი, შინ, შინ!..” - ჩასჩურჩულებდათავისმხრითბორბალზემჩქეფიწყალი.

წყალი და წისქვილის ქვა ერთად შეერთდნენ დაგანუწყვეტლივ ამას ეუბნებოდნენ: “შედიშინ,შინ,შინ!ფქვილი, ფქვილი, შედი შინ, შინ!.. სთხოვე ფქვილი,სთხოვეფქვილი,ფქვილი!..”

გოგიამყოყმანიდაიწყო:უნდოდაშესულიყოდაფქვილიეთხოვნა,მაგრამრცხვენოდა...

- ეჰ, რაც უნდა გახდეს, ვსთხოვ!.. - ხელის ჩაქნევითგადაწყვეტით წარმოსთქვა, რაკი ქვადა წყალითავისასარიშლიდნენ,დაშინშევიდა.

ის თავს წაადგა ბუხრის პირას მწოლარეს და დაიწყო

აკანკალებულისხმით:

-შენიჭირიმე,გეგე...

იმანთხოვნააღარდაათავა,რადგანაცდაინახა,რომგეგესჩასძინებოდადაგულიანადხვრინავდა.

უეცრადთავში სხვა აზრმა გაუელვადა ამის მიხედვითთეფშს ხელი წამოავლო და ალასთან მივიდა, რომფქვილი ამოეღო ჩუმად და ასე დაეხსნა თავისი თავითხოვნისაგან.

ცალი ხელით თეფში ფქვილში წაურია და მეორით-კიკრიჭა შებერტყა, რომ უკანასკნელი მარცვლებიცჩამოეყარაიქიდან.

- ეს რას მეყოფა?! - წამოიძახა იმან, როცა სავსეთეფშს

დახედა, და ისევ შიგ მოაქცია... - ქურდობა გავწიო დაერთითეფშისათვის!..

“ხა,ხა,ხა,ხა!..სულ,სულ!..”-ჩასძახესამდროსქვამდაწყალმა.

- ჰო, სულ, სულ!.. მე-კი ადამიანის შვილი არა ვარ?!..მშიერიხომ არმოვკვდები?!. - აღელვებითწამოიძახადასაჩქაროდნაჯახსხელიწამოავლო.

“მოჰკალ,მოჰკალ,მოჰკალ!..”-ქვადაწყალიაქეზებდნენთავიანთიხმითდააბედვინებდნენგოგიასმკვლელობას.

თვალებ-ანთებული და ნაჯახ-ამართული თავს წაადგამძინარესდა ის-ის იყოუნდოდანაჯახიდაეკრა,რომ ამდროს იდუმალმა ხმამ ჩასჩურჩულა ყურში: “აბა, შენიჭირიმე, გოგი, დროით დააბრუნე, თორემ შინ სახლობა

სიმშილითმიწივის!”

ამ ხმაზე გოგიას მკლავი მოუდუნდა და ნაჯახისმაგივრადფეხიოდნავწაჰკრათავში.

- ადე, ჩამოვიდა!.. - ფეხის წაკვრასთან ერთადაღელვებული ხმით დასძახა ზევიდან და საჩქაროდგარედგავარდა...

1893წ.

“მიწაა!..”

- ბედშავს გული ასე რაზედ მიკვნესის? - ხმა-მაღლადაიძახაბერამდაყრუდ,სულყრუდ,ხველა აუვარდა. -ბაბაი, რა უბრალოდ ფუჭდება ჩემი სიყმაწვილე! -განაგრძოხმამაღლავებერამ,-როდესაცნახველიამოიღოდაცივიოფლიხელისმოსმითშუბლიდანმოიწმინდა.

ბერამ თვალი გადაავლ-გადმოავლო გამურულშუშიანმხრჩოლავი ლამპით ბუნდად განათებულ კარგა დიდოთახს და მწარის ღიმილით თავი გაიქნ-გამოიქნია,როდესაც ძლივას გაარჩია ჭერახებივით დაყრილიდაბორკილი ტუსაღები, რომელნიც უსუფთაობისშვილთა - სხვადასხვა მწერთა გამო მოუსვენრად

მოძრაობდნენ. ხშირად იცვლიდნენ გვერდს, ხელებსდაუღალავად ამოქმედებდნენ და ზოგი ძილში, ზოგიკიდევ ცხადლივ თავისდაუნებურად კბილთა ღრჭენითლოცვა-კურთხევასუგზავნიდნენ...

ვის?მწერებს,ბუნებას,თავიანთბედსთუსხვავისმე?

თითონაც არ იცოდნენ, ვის? ისე, გულის მოსაფხანად,შეგუბებულივარამისწამოსანთხევად...

ბერა თავჩაღუნული ისმენს კვნესა-ღრჭენას, ბორკილთჩხარუნს, ლანძღვა-გინებას და მწარე ღიმი ტუჩებიდანარაშორდება...

“... ასე არსად ამკვნესებია გული, - უსიტყვოდ იძახდაბერახმაურობისდროს: -რასმიქადი,გულო,რას? ამაზეუარესი ხომ არა დამემართება-რა! იყუჩე... უჰუ, უჰუ,

იყუჩე, გულო, დაწყნარდი, გულო!.. უჰუ, უჰუ!..”შეწყვიტაუსიტყვოდბაასითავისგულთან:ხველამნებააღარმისცაგანეგრძო.

დიდხანს ახველა ყრუდ, ხმელად და ძლივს ამოიღონახველი,რომელმაცტუჩებიშეუღება.

ბერა არ შეშინებულა, რადგანაც სამ თვეზე მეტია ესემართება:სიკვდილსდიდიხანიამოელის.

დაატუსაღეს თუ არა, მაშინვე იმედგადაწყვეტილმაშესდგაფეხი:მეხომცოცხალივეღარგამოვალო!მაშინვეესა სთქვადა აღარც მოჰფენია მის გულს სიმხიარულისშუქიამისშემდეგ.

ერთ წელიწადს გასტანა იმის საქმის გარჩევამ. წლისთავზე გადაუწყვიტეს ციმბირის მადნეულობაში მძიმე

მუშაობა...

ბერა დაწყნარდა. ხველაც შეუდგა, თავი კედელსმიჰყუდა, ეგონა, დაიძინებდა, მაგრამ გული ისევაუფორიაქდა...

-დედავ,დედავ,შებედშავო,რამოელისშენსშვილს?! -სასოწარკვეთილებით წამოიკვნესა და სული ყელშიმოებჯინა.

თვალებიხელისგულითმოისრისა,თითქოსესენიიყვნენდამნაშავენიმისმოუსვენრობაშიო.ისევისღრჭენა,ისევლანძვა-გინება,ბორკილებისჩხარა-ჩხურიმოისმისოდნავგანათებულ ოთახში, ბერა კი თვალებს იჭყლეტს დასასოწარკვეთილებით ეკითხება თავის გულს: რასმიქადი,გულო,რას?..

-სიკვდილს,ბერა,სიკვდილს!-შემოესმაბერასუცნაურიხმა.-ჰაა?! -საჩქაროდწამოიჭრაფეხზედაგაბრწყინვებულითვალებისარკმელსმიაპყრო.- სიკვდილს, ბერა, სიკვდილს! - ისევ იმ ხმამ, იმავეკილოთი გაჰკივლა გარედდაუკანასკნელი ხმა სადღაცშორსმისწყდა.

შემოდგომის სუსხიანი ქარი კი გამალებული ებრძოდარკინისუჯრედებითდაცულპატარასარკმელსდაუხვადასხამდამისმინებსწვიმას...

-სიკვდილს!-არა,არა,ლომისისმადლმა,სიკვდილისაარმეშინის,არა!-გულჩაწყვეტითუპასუხახმას.- ბერა, ვის ესაუბრები? - გაკვირვებით დაეკითხამეზობელი, რომელიც ბერას უკანასკნელ მოძრაობას

თვალყურსადევნებდა.-გივარგი,გივარგი!იქიდანვიღაცმიკივის-“სიკვდილს”.მაგრამ სიკვდილისა არ მეშინის! - საჩქაროდგამოელაპარაკაგიორგისდახელებიდაუჭირა.-ვინუნდა...-გივარგი,სხვარამუბედურებასმიქადისჩემიგული.ასეარუკვნესია,არა,არა!..სიკვდილიხომჩემიხსნაიქნება,გივარგი!- ბერა, რას უნდა გიქადდეს ამაზე უარესს?! აბა რასუბნობ, შე ბეჩავო! ცოტა ტანჯვა გაქვს, რომ შენც შენითავიარასტანჯო?!-არა,გივარგი,არა!სხვა...-კარგი,იყუჩე!..უძილობაგიშვრება.

II

-ბერა,ბერა!..საწყალსრამაგრაძინავს.ბერა,ჰაი,ბერა!-გაღვიძება დაუწყო დილაადრიანად გიორგიმ, როდესაც

მათთან ბრახა-ბრუხით დარაჯნი და უფროსიშემოვიდნენ.- საცოდავს ძლივას ჩაეძინა განთიადისასდა ისევ ჩქარაუნდაგავაღვიძო...

ტუსაღები საჩქაროდწამოიშალნენ,უარესი ჩხარა-ჩხურიასტყდა ბორკილებისა, რასაც ტუსაღების ხმამაღლაბუზღუნიდაყიჟინიუერთდებოდა.

- გაჩუმდით!.. - დაჰყვირა ერთმა დარაჯთაგანმა, რისშემდეგაცსწრაფსიჩუმეჩამოვარდა.-პეტროვ,გალკინ,მამედ-ოღლი!..-ამოიკითხაუფროსმა.

სამი ტუსაღი ახლოს მივიდა და იმის წინთავებჩაღუნულიდადგა.

-გაჩხრიკეთ.-უბრძანათანამხლებლებსუფროსმა.

საჩქაროდ გააძრეს ტანისამოსი; სულერთიანადგაახოლოდშობილეს და ტანისამოსის ყოველი ნაჭერიგაჩხრიკეს. მერე პირი და ყურებიც კი გაუჩხრიკეს იმაზრით,ვითომიქაცშეეძლოთრისამედამალვა.თვითონუფროსისასტიკადადევნებდათვალყურს.

-ბერა,გაიღვიძე! -გაბედვითშეარხიაგიორგიმდახელიგამოსწია.- რაია, გივარგი?! - გამოღვიძების უმალ განცვიფრებითდაეკითხაბერადაფეხზეწამოდგა...- მაგათი ბარგიც გაჩხრიკეთ! - უბრძანა უფროსმა,როდესაცმორჩნენტანისამოსისადასხეულისგაჩხრეკას!-ბერა,ხომარაგაქვსრა?თუგაქვსრამე,დამალე,თორემწაგართმევენ.- რაი უნდა მქონდეს, შენი კვნესამე?! - ნაღვლიანისკილოთიუპასუხაბერამ.

- როგორც ეტყობათ, დღეს გაგვგზავნიან აქედან;იმისთვის გვჩხრეკენ, - ცოტა სიჩუმის შემდეგჩაილაპარაკაგიორგიმ.- სადღა უნდა გაგვგზავნონ? უჰუ, უჰუ! რით ვერმიველით?..- უჰ, ჩემო ბერავ, ჯერ შორსა ვართ. ციმბირამდის ჯერდიდიგზაა.-ეჰ,სადაცუნდაგამგზავნონ!მეხომსამიპარასკევიაღარმიდევსწინ...- ბერა, ბერა, გულირისთვის გაგტეხია?! მე, აი, მეორედმგზავნიანდაგულსარვიტეხ.შენკი,შვილადშემფერი,ისეყმაწვილიხარდაახლავეიმედიდაგიკარგავს!- რაღა იმედი მექნების! ნახევარი კაცი დავილიე ამ ორწელიწადს.-ობღაიძე,შუბინ,ბუქური! -გამოიძახაუფროსმა ახალისამი კიდევ. წინანდელები კი თოფებით შეიარაღებულჯარისკაცებს გადასცა. წარუდგნენ უფროსს წინ ბერა,

გიორგიდაშუბინი.

თანამხლებლებმა უფროსს ბრძანება აღარც კი აცადეს,მაშინვე ჩხრეკა დაუწყეს. ბერას უბიდან ჭრელიცხვირსახოცი ამოაცალეს, რომელშიაც რაღაცა ფხვიერიიყო გამოკრული. იქით გადასდეს. მთლად გაჩხრიკეს.ისევ ჩააცვეს. ახლა ბარგი უნდა გაესინჯათ. ამ დროსუფროსმახელიწამოავლობერასცხვირსახოცს,გამოხსნადაცნობისმოყვარეობითმზერადაუწყო.

-ესრაარის?-ცოტასიჩუმისშემდეგდაეკითხაუფროსიბერას.-მიწაა!..-რამიწა?- ჩემი ქვეყნის მიწა. ანანურს რომ ამოვიარე, იქიდანწამოვიღე;ჩემისოფელიიქავეა.-მერერადგინდა!..

-მე,შენიკვნესამე, ამქვეყანაშიმოვკვდები.გული ამასმეუბნება. მინდა სიკვდილის წინათ გულზე დავიყარო,რომ ჩემი ქვეყნის მიწა თან ჩამყვეს, - ბერამ თითქმისცრემლმორეულმა უპასუხა და ლმობიერად დაუწყომზერაუფროსს.

გიორგისაც თვალებზე ცრემლები მოადგა, როდესაცუფროსსბერასსიტყვებსუთარგმნიდა.

-სისულელეა!გიცნობთ,რაშვილებიცახართ!თქვენ...- ნუ იზამ მაგას, შენი კვნესამე! - შებღავლა ბერამ დასწრაფუფროსს ხელიდანცხვირსახოცი მიწითწაგლიჯა,როდესაც იმან მიწის გადასაყრელად ხელის გაქნევადააპირა.- რაია, შე დალოცვილო, მიწაა, სხო ხომ არა არი რა?! -ევედრებოდაბერადათანმიწასგულზეიკრავდა.

უფროსს არ მოეწონა ბერას ამგვარი საქციელი, თვალიაენთო, სახის ძარღვები საშინლად დაეჭიმა დაბრაზმორეულმაიჭექა:

-ახლავგადაყარე!

ყველა იქმყოფთ ყურადღება მიიქცია უფროსისგრგვინვამ. ყველამ სული გაკმინდა დაცნობისმოყვარეობითთვალებისცეცებადაიწყო:

-ლომისისმადლმა,მიწაა!..-გადაყარე-მეთქი!-უფრომკვახედდაუყვირა.

უფროსისმეორედაყვირებაზემხლებლებიმისცვივდნენბერას; უნდოდათ ცხვირსახოცი წაერთმიათ, მაგრამუფროსმაშეაყენა.

- თავი დაანებეთ!.. ეგ ახლავე წამოაქციეთ და იმდენიურტყით წკეპლები, რომ თითონვე გეხვეწებოდეთგადაყრას.

გიორგისტანში ჟრუანტელმადაურბინა. კარგად იცოდაგიორგიმ,თურასნიშნავდაგაწკეპლვადამისთვისხმისკანკალითშეევედრაბერას:

-ბერა,ბერა,თავსნუიკლავ!..მიაშავედამორჩი!..-გივარგი...

სიტყვის გათავება აღარ დააცალეს. ბერა საჩქაროდწამოაპირქვავეს:თავიდაფეხებიოთხმაკაცმადაუჭირა,ორმაკირიგრიგობით,რაცძალიდაღონეჰქონდა,კარგამოზრდილიგრძელიწკეპლებისკონებითცემადაუწყო.

პირველდარტყმაზე ბერამ შეჰკივლა: მერე კი მხოლოდ

გმინავდა,ვიდრემდისხმასულარმიუწყდა.

მთლად დაეფლითა რბილი ნაწილი... წკეპლებს ხორცითან ასდევდა. სისხლი კი სჩქეფდა და სწვავდაახლომყოფთ.რამდენიმეწვეთიუფროსსაცმოხვდა...

“უ! უ! უ!” - გუგუნებდა ტუსაღთა ბრბო და ტალღაიწევდა წინ, მაგრამ შეიარაღებული დარაჯნი მკაცრადარღვევდნენტუსაღთატალღას...

ბერასხმამისწყდა.ლეშადღაეგდობერა.

- მოკვდა, მოკვდა. - სასოწარკვეთილებით გაიძახოდაგიორგი და ცრემლადღა იღვრებოდა, რადგანაც მეტიაღარაშეეძლორა.- კიდევ რო არ უშვებს! - გაკვირვებით წამოიძახესმხლებელთ, როდესაც გონებამიხდილი ბერა

გადმოაბრუნეს და ხელსახოცის განთავისუფლებადაიწყეს.- ამისთვის რასა ჰკლავთ?! აჰა!.. - გიორგი მივარდა ამსიტყვებით, საჩქაროდ გახია ცხვირსახოცი და სულერთიანადგულზედაუბნიამიწა.- ყოჩაღ, ბუქური! - მოუწონა უფროსმა, რომ მისისურვილიამანმოიყვანააღსრულებაში.

“უ!..უუ!..უუ!”-გმინავდამაინცტუსაღთაბრბო.

- ვინც ურჩობას გამოიჩენს, ამ დღეს დავმართებთ! -მრისხანედმიმართატუსაღებსუფროსმა.

“უუ!..უუ!”-უფროუარესადწაიგმინესტუსაღებმა.

- ეს კი ცალკე ოთახში გაიტანეთ, მერე გავჩხრიკოთდანარჩენები.

- მეც ამასთან მომათავსეთ, შენი კვნესამე, იქნებამობრუნდეს,მოვეხმარები...- კარგი!.. ესეც იქ შეიყვანეთ! - უბრძანა დარაჯებსგიორგიზეთითისმიშვერითდაგარედგავიდა...

III

- ბუქური, გონს არ მოსულა? - შემოაღო თუ არა კარი,დაეკითხა დაბალი ხმით უფროსი და იქავე კარებთანშედგა,რადგანაცოთახის სიპატარავის გამო ადგილი არიყო,წინწამდგარიყო.

- თქვენა ბრძანდებით?! - განცვიფრებით დაეკითხაბუქური, რადგანაც სრულებით არ მოელოდა უფროსისშემოსვლას.

“ამ ერთი საათის წინათ უწყალოდ გააწკეპლინა, -

უეცრად გაურბინა თავში გიორგის: - და ახლა კიკითხულობს:გონსარმოსულაო.თუშეინანა?!”

- როგორ არის? - ჰკითხა ხელმეორედ უფროსმა, რაკიპირდაპირიპასუხივერმიიღო.-ჯერგონება არდაბრუნებია.უაზროდრაღაცსიტყვებსგაიძახის.- აბა, რა კარგია სიჯიუტის გამოჩენა?! ერთი მუჭამიწისთვის რაზე იკლავდა თავს? - იმ კილოთი უთხრაუფროსმა,თითქოსგამართლებასსთხოვსგიორგისო.-ეჰ,შედალოცვილო...-უუ!.. ჰ! ჰ!.. -უეცრად წამოიკვნესა ბერამდა ქვითინიმორთო...- ბერა, ბერა,რა გატირებს? - მაშინვე მიუჯდა გვერდითგიორგიდაჩაეკითხა.- წაიღეს, წაიღეს?! - ქვითინებდა ბერა და თან ცარიელცხვირსახოცსაფლეთდა.

-ბერა!..-გივარგი,რადმიეცი,რადა? -მოკრიალებულითვალებიმიაშტერა გიორგის და თუკი რამღა შეეძლო, მაგრადდაუჭირახელები.-ბედშავო,როგორდავანებებდი?!-მაშრაუყავი?-გულზეგაყრია!-ჰა?! -სწრაფლხელიგულზემოისობერამ,უბეშიჩაიყოდა მიწა შეაგროვა. - გივარგი! - აღტაცებით წამოიკვნესადაგიორგისხელსდაეკონა.- რადა ტიროდა? - შეეკითხა უფროსი, როდესაც ბერამთვალებიმილულა.-მიწამოიკითხა.-მიწა?!შემოვატანინებ,უთხარით.ისმიწაა-თქო.-არასუშველის.ახლააღარუნდა.-როკიდევმოიკითხოს?-აღარმოიკითხავს.იპოვამიწა.

-როგორ?- წეღან გულში ჩავუბნიე. ამის სურვილი ავასრულე.მეტიცარაუნდოდარა.-მერემაგანრაგაიგო?უგონოდიყო.-ახლავუთხარიდაამისთვისდამშვიდდა.- ბუქური, შენ ეშმაკი კაცი ყოფილხარ. მეგონა, ჩემისურვილიშეასრულე,თურმემაგისიშეგისრულებია.- ორისავე. ეგრე რომ არ მექნა, მომაკვდავს კიდევდასტანჯავდით.- ჰაა, ბუქური, ექიმისთვის გავგზავნი, იქნებამოსულიერდეს!- არა, არა, შენი კვნესამე, ტყუილად დასტანჯავს. ამასსააქაოსპირიაღარუჩანს.აბა,ამასდახედე!-გიორგიმამსიტყვებით კარგა ბლომად ნახველში შერეულ სისხლზემიუთითა.-ეგრაარის?-ნახველი!

- ახლა მოუვიდა? - განცვიფრებით ჰკითხაუფროსმადაგანცვიფრებითვეგანაგრძოკითხვა: -გულშიხომარავისუცემია?-არა,ესკარგახანიასისხლსიღებს.-საწყალი,ჭლექიყოფილა!..მერერაახალგაზრდაა!..-ახალგაზრდაა,საწყალი!..- ახლავ, ახლავ წამოვალ!.. - თვალებმილულულმაწაილაპარაკა.-რასამბობს?-ბოდავსთავისთვის.-მაშ,საწყალი,ჩქარამოკვდებოდა,თუჭლექია?-ორიპარასკევიაღარედოწინ.- საწყალი! რო მცოდნოდა, არ ვაცემინებდი... რძესგამოგიგზავნი,დაალევინე.-კარგიიქნება.-მაშნახვამდის,რძეთუშინარამაქვს,მოვატანინებდაჩქარაშემოგიგზავნი.

-ეგრე.

უფროსმა კარი გაიხურა. გიორგი კედელს მიეყუდა დაუმწეოდ მზერა დაუწყო ბერას, რომელსაც ტუჩები ხანღიმად ეშლებოდნენ და ხან კიდევ მრისხანედეკუმვოდნენ...

-გივარგი,ხედავმამაჩემს?-მამაშენსაქრაუნდა?უფროსიიდგაახლადაწავიდა.- ეეეჰ! მამაჩემს ვერა ვცნობ თუ?! მიდის!.. მამი! -სასოწარკვეთილებით წაიკვნესა და თვალები ისევმილულა.

გიორგიმ პირი მოარიდა და უჩუმრად ცრემლები ცერათითითმოიწმინდა...

-ბერა,ბერა,საითმიექანები?- აუუ, შენი კვნესამე, საიდან გამომეცხადე?! რამდენიხანია, გოგოვ,დაგეძებდა ახლა კი მოულოდნელადწინდამხვდი!-რაისთვისდაგჭირვებივარ,რომდამეძებ?!-თინავ,თინავ,ლამისარის,დავილიოდაშენკიმკითხავ,რისთვისდაგჭირვებივარო?-ხა,ხა,ხა...ბერა,ეგრაგაცვია?!- ეს, რაი ვიცი, მგონი, სამგზავროა, აი, თანა მაქვსტანისამოსი.შენთვინაცაა,აი,ბოხჩაშიგამოკრულია...შენაქ ჩაიცვი, მე კი არაგვზე ჩავალ, ვიბანავებ, თორემნამგზავრი ვარ, მტვერითა და ვაივაგლახითგაგუნგლული...

- ჩემო ბერა, რა მშვენიერი ხარ მაგ ტანისამოსში!.. მეროგორღამიხდებაშენიმოტანილიკაბა?- დახატული ხარ, თინავ, დახატული! აი, მზე როგორ

შეგედრების!-უი,ბერა,ცხორიდამრჩებაგადმოსალალი!-საითააშენიცხორი?-აი,იმმთისიქით!-ჩემიცხორიციქითიქნების,წავიდეთ.-ბერა,შავიხილიარგინდა?..აი,ჭამე!- შენი ხელით მოწყვეტილი შხამიც მიამების! რატომ არმინდა?-მოიცა,მოიცა,შენიხელებიუკანწაიღე,პირიდააღე,ჩემიხელითგაჭმევ!- თინავ, შენი თოლები მწვავენ. შავ ხილზე უშავესნიარიანშენითოლები!- ბერა, გაჩუმდი, თორემ აღარ გაჭმევ!.. აჰ, თითი არმომკვნიტო.-ქალავ,ნუმაცინებ!-უი!..ესრაა!!.-ქალავ,რამშეგაშინა?!.მამეკარ,ნუგეშინიან!!რანაირადა

თრთი?!-გავიქცეთ,ბერა,გავიქცეთ!..აგერჩვენსკენმოქშუის...-სადაა?-აგერ!-უჰ,წმიდაგივარგი,შენდაგვიფარე!..შეევედრე,თინავ,შეევედრეწმიდაგივარგის!..-ბერა,რაარის?-გველაშაპია!..-ლომისავ!..-ლომისავ!..- თინავ, მივეგებნეთ, მივეგებნეთ!.. აი, იხაროს შენმამარჯვენამ!..-ბერა,წმიდაგივარგია,რამარჯვედჰკრაგულში!..-უჰ,რასისხლისღვარიმიდის!..-გავიქცეთ!..- წმიდა გივარგი, ნება გვიბოძე, შენ ფეხთა მტვერსვემთხვიოთ!..

- ადექით, ადექით, შვილებო, აგერ იმან გამომგზავნა!წავიდეთიმასთან.-დედა-ღვთისაა,თინავ!..-ისგაკურთხებთ!..მუჭაშირაგაქვს,ბერა?- მიწაა!.. მამა-პაპის საფლავის მიწაა. დედაჩემსმოვატანინე.-გაუფრთხილდი,გაუფრთხილდი,წავიდეთ!..- რა მემართება?! თინავ!.. გული მინათლდება!.. უჰ, რაბრწყინვალებაა?!. აღარას ვხედავ!.. ბრწყინვალება,ბრწყინვალება! თინავ, შენც ბრწყინვალებაში იბნევი?სადა ხარ? ვეღარა გხედავ, სადა ხარ, ჩემთავსაც ვეღარავხედავ, აღარა ვგრძნობ თავს!.. ვიბნევიბრწყინვალებაში...ჰააჰა?!.- ეს რძე უფროსმა გამოგიგზავნა და შემოგითვალა:დაალევინედამეცჩქარამოვალო! -კარებიშემოაღოთუარა, დარაჯმა უთხრა დაპირქვავებულ გიორგის დატოლჩითრძეგაუწოდა.

ამ სიტყვების გაგონებაზეგიორგი შმაგივითწამოვარდა,თვალები მიანათა დარაჯს; წამს უნდოდა მივარდნოდადა მიეხრჩო დარაჯი, მაგრამ უეცრად სხეულიმოუდუნდა, ისევ ბერას უსულო გვამს დაემხო დახმამაღლივქვითინიდაიწყო.

1901წ.

“ის”

კალოებზე მთელ დღეს სიცხის გულზე ტრიალმა ისედაქანცა გლეხობა, რო რა წამს ახლად გალეწილიხორბალი თუ ქერი ჯინებში ჩაცალა და ბზე-კი კალოსპირას მიაგროვა, მაშინვედაწვა ქოხებშიდა ღრმა ძილსმისცა თავი, რომ ახლა მეორე დღეს შეუდგეს კალოზეისევიმმომქანცავსდათავბრუ-დამსხმელტრიალს.

ალექსის კალოს პირას ქოხში მარტო იმის ცოლ-შვილიიწვა, და ქოხის იქით - იმისი მოჯამაგირე. თითონ-კისაღამოს სოფელში∗ წავიდა და ცოლ-შვილს ამბავიდაუგდო,თუამაღამვეარჩამოველ,დილაზეადრემაინცმოგეშველებითკალოსჩაშლაშიო.

დიდი ხანია, იმისმა ცოლმა და ორმა პატარა ქალ-ვაჟმადაიძინადა მოჯამაგირემ ხომდაწოლისუმალ ხვრინვაამოუშვა. მარტოთიკოს, ალექსას გასათხოვარ ქალს, არასძინავს და მოუსვენრად არის. მალი-მალ მუთაქიდანთავს იღებსდა ქალი-აყვანა∗∗ მთისწვერისკენ იხედება,საიდანაც მთვარეუნდა ამოვიდესდა იმის შუქმაუნდაანიშნოს,რომისიც,ისიც,რომელმაციმისუმანკოგულშიმეტად ტკბილი და დამათრობელი გრძნობა აღძრა, რაცარა-ერთსადაორსუმანკოსათევინებსღამესდახანერთგვერდს აცვლევინებს და ხან მეორეს, ხან პირისახესბალიშშიამალვინებსდაუკმაყოფილობისგამო,ცრემლსაფრქვევინებს და ხან კიდევ ტკბილის, ნეტარისღიმილით უბრწყინებს სახეს, რომ ისიც მთვარისამოსვლისას ქოხის პირდაპირ კონცხის წვერიდანგადმოსტვენს...

დღესიალაღიდანჯერისთვისჩამოვიდა,იმასთანერთადშუადღემდის კალოზე ტრიალებდა, ერთად უქცევდა,ერთხნობას ერთადაც ისხდნენ ქოხს ქვეშ, მაგრამიმათთან ერთადსხვებიცირეოდნენ,რომთვალით არისმაინცგამოეცხადებინათერთმანეთისთვისგრძნობა.

ხედავდნენ, გრძნობდნენ, რომ იმათი გულებიერთმანეთის სიახლოვის გამო ბუდიდან აპირებდნენგადმოვარდნას; ერთმანეთის ქშინვა ეყურებოდათ, ისეახლო იყვნენდა ხმის გაცემას კი არა, შეხედვასაც ვერაბედავდნენ. “რის მაქნისია ამისთანა სიცოცხლე, თუ-კიგულს ვაჩუმებთ”-ო, - გაიძახოდნენ უსიტყვოდ დაჯავრისაგანთითებსიმტვრევდნენ.

მარტო ერთხელ მოასწრო ქოხს ქვეშ თიკოსთვისშეეხედნა და ეს საკმარისი იყო, რომ თიკოს მდუღარეგადასხმოდა. გული გადუქანდა და ნაზი, დაწმენდილი

სახე ჯერ შეეფერფლა და შუბლზე მარგალიტისებრწვრილი ცივი ოფლის წვეთები ამოასხდა, მერე-კიალმურმააუარადატანიმთლადგაუხურდა.

მაშინვე წამოდგა და ქოხის გვერდს მოეფარა, რომპირისახეს არ გამოექვეყნებინა იმისი საიდუმლოება.იმან-კი ამოიოხრა, როცა თიკო ბოძს მოეფარა და თავიძირსჩაჰკიდა.

-დათა,წავიდეთდაჯერიწაიღე,თორემდაგიგვიანდება,- უთხრა ამდროს იქვე მოფუსფუსეთიკოსდედამდაქოხიდანგავიდა.

დათიამაც მაშინვე თოფი მხარ-იღლივ გადაიგდო დააქეთ-იქითმიიხედ-მოიხედა.

-თიკო, მთვარის ამოსვლისას იქიდან გადმოგისტვენ, -

ქოხიდან გამავალმა ოდნავ წასჩურჩულა, რაკი აქ სხვაარავინიყოიმათმეტიდათვალითკონცხზეაჩვენა.

ამსიტყვებმათიკოსულ ააკანკალადა ქოხისბოძსრომარმიყრდნობოდა,გადიქცეოდაკიდევაც.

მოუთმენლად ელოდა თიკო დაღამებას. იმ დღესსუყველაფერს დაბნევით, არეულად აკეთებდა დახშირადსულუნებურადსიამოვნებითგაეღიმებოდა.

კალოს გადაშვების დროს იმისი დედაც დაბრუნდა დასთქვა:დათიაწავიდადა,ვინიცის,ვახშმობამდისუწევსიალაღსთუარაო.

-ფეხ-მარდიბიჭია,როგორარუწევს!-უპასუხაალექსიმცოლსდაარნადსხელიწამოავლო.

ამის შემდეგ დათია აღარავის მოჰგონებია, გარდათიკოსი,რომელსაც სულთვალწინ ედგადა გონებიდანარ მოშორებია. მალი-მალ მოესმოდა იმისი ხმა: “თიკო,მთვარის ამოსვლისას იქიდან გადმოგისტვენო” დაკანკალიაიტანდა...

დაღამდა. კალოზე ხმაურობა მისწყდა. ყველამ მიიძინა.თითქოს მთვარესაც მისძინებია, რომ არ ამოდის დათიკოსგამოსაჯავრებლადიგვიანებს...

- რა ვქნა, სხვა დროს-კი ადრე ამოდიოდა, ეხლა რაღამოუვიდა?! -მხარ-თეძოზეწამოჯდომითუკმაყოფილოდწაიბუტბუტა თიკომ და ჩაჟინებით მიაცქერდა ქალი-აყვანამთისწვერისპირდაპირცას,რომლისმუქლურჯფერს და ზედ მოკაშკაშე ვარსკვლავებს სიციაგეეპარებოდათ.

რამდენადაც ცა ცრიაგდებოდა, იმდენადთიკო ღვიოდა,შვენდებოდა; იმის მაყვალა თვალებს ელვარებაემატებოდა, ქუთუთოებს თრთოლა ეპარებოდა;მარწყვისფერი ტუჩები კიდევ მძიმედ ვარდივითეფურჩქნებოდა, თმა-გაშლილი სწორედ საოცნებოარსებასემსგავსებოდა...

- ამოვიდა!. - უნებურად აღტაცებით წამოიძახა თიკომ,როდესაც მთის წვერზე მთვარის სულ მცირედ ნაწილსთვალიმოჰკრა,დამთლადსმენადგარდაიქცა.

კონცხიდან ოდნავი სტვენა მოისმა. თიკო სტვენისგაგონებაზე წამოვარდა და ნიავივით კონცხისკენ ძნისგვერდით გასრიალდა. საჩქაროდ კონცხის მეორე მხარესმოექცა, სადაც გულისფანცქალითდათია მოელოდა,დამისვლისთანავე დათიას გახსნილ მკერდს მიესვენა;ლაფანივით მოიქნა, მოეშვა და ისე მისუსტდა დათიას

გულზე მისვენებული, რომ განძრევის თავი აღარაჰქონდა.დათია-კითავისძლიერმკლავებსგარსახვევდადა ისე იკრავდა გულში, თითქო თიკო სულში უნდაჩაიძვრინოსო.

დათიადაეშოძირსდალოდზეისეჩამოჯდა,რომთიკოკალთაში მოექცა. მოელვარე თვალებით დასცქეროდათიკოს მიბნედილ, მილულულ სახეს და მღელვარებაუასკეცდებოდა,რადგანაცესმშვენიერება,ესნაზიარსებაიმისმკლავებსშუაადაიმისმკერდზეიყომისვენებული.

თუ დღეს დათა უბედურად სთვლიდა თავის თავს,სამაგიეროდ,ახლა“მეფევარო”,გაიძახდაუსიტყვოდდა,ყეენიც რომ წარმოუდგეს ეხლა წინ, იმასაც თავს არმოუხრის.

ასეიყვნენდიდხანსდაიმითმყუდროებასარაარღვევდა-

რა. მხოლოდ იქვე, მინგრეულ ბოგირს ქვევით, უჯარაჩახრიალებდა და შეყვარებულთ ნანას ეუბნებოდა,ხანდისხან კიდევ ვენახების ბოლოში წნორისა დაფურცლის ტოტებზე წამწკრივებული ბეღურებიერთმანეთს ალერსით ჩაჟივჟივებდნენ და ფრთებისფათურითერთმანეთსეკვროდნენ.

- მცივა!.. - კარგა ხნის შემდეგ მისუსტებული ხმითწამოიძახათიკომდათახთახმააიტანა.

დათასკალთაშიქალისულხტოდადათრთოდადაზედეკვროდა,რომგამთბარიყო.

- რადა, გენაცვა, რა დაგემართა?! - მზრუნველობითჰკითხადათამდატყაპუჭისუბეებიდა კალთები გარსშემოახვია.- არ ვიცი, რადა!.. ფეხებზედაც მომახვიე, - კანკალით

უპასუხათიკომდატყაპუჭის ქვეშ ორივე ხელიდათასგარსშემოარტყა.- აჰა, გენაცვა! დაიცადე! ჰო, ეხლა-კი დაგთბება. -ეუბნებოდადათადათანთიკოსკალთაშიიჭუჭკავდა.-კიდევაგცივა?-აღარა,ეხლა-კიგავთბი.-ვინახართ!-შეშინებულისკილოთივიღაცამდაიძახაამდროს ბოგირიდან და ფეხი წინ ვეღარ წარმოსდგა.∗შეყვარებულები ამ ხმაზე შეკრთნენ და ფეხზეწამოიჭრნენ. გაქცევა და დამალვა მოისურვეს, მაგრამმუხლთ მოეჭრათ. ან-კი სადღა წავიდოდნენ, როდესაცმოულოდნელისტუმარითავსედგათ.

მთვარეს კარგა მაღლა ამოეწივნადა კონცხიდღესავითგაეშუქებინა.

“დათიკო!..დათა!..დათა იალაღს წავიდა!.. მოჩვენებაა!..

ალებია!” - კანკალით გაიფიქრა ალექსიმ დაგაფითრებულმაპირჯვრისწერითუკანდაიწია.დათადათიკო-კი თავჩაღუნულები იდგნენ და ძლივს-ღასუნთქავდნენ,რადგანაცალექსიიცნეს.

- დათა, თიკო, თქვენა ხართ?! - ძლივს წაილუღლუღაალექსიმ.- ჩვენა ვართ!.. - უპასუხა მოკრძალებით დათამა დამძიმედქშინვადაიწყო.- თქვენა?! - ბრაზ-მორევით შეჰყვირა ალექსიმ დასაჩქაროდიმათგვერდითგაჩნდა.- შე გაგლეჯილის შვილო, შენა, ჩემ მოჯამაგირესუნდაეთრევინო, ჰა? - თმაში ხელის წატაცებით დაუტიაალექსიმდათიკოწინწამოიბერტყა.

ქალი მუხლებზე დაეცა, როდესაც ალექსიმ თმითწამოიბერტყა.დატირილითშეევედრა:

-მამავ!..- ალექსი, ნუ სტანჯამ ე გოგოს!.. - გულნატკენობითმიმართადათამდაალექსისხელიდაუჭირა.- რაო? აი, შე... - ბრაზისაგან გული ყელში მოებჯინადასიტყვა გააწყვეტინა. სიტყვის მაგივრად ალექსიმ ისეწამოჰკრა გულის ფიცარში, რომ დათა დაბარბაცდა დაკინაღამგადაიქცა.- მაშ ეგრე, ალექსი?! - უკვე გაჯავრებულმა დათამწამოიძახა, მსწრაფლ ხანჯალი ამოიღო და წინ უყელაალექსის,რომელიცთიკოსგზისკენმიათრევდა.- აი, შე წუნკალავ!.. -დაიღრიალა ალექსიმ,დათია რომხანხჯალ-ამოღებულიწინდაინახადათიკოსთავიანება.- ჩემი ხანჯალი შენ ხანჯალზე ნაკლებ არ გასჭრის,წუნკალავ!-შეუტიაალექსიმდახანჯალიგაიძრო.

-ვაი!..-სასოწარკვეთილებითისეშეჰკივლათიკომ,როცა

ხანჯლებ-ამოწვდილებს შეხედა, რომ მთამ, ველმა,ვენახებმა აიტაცეს ეს სასოწარკვეთილებითი “ვაი” დაშორს,შორსგააქანეს.

უეცარმა შეკივლებამ კალოზე ძაღლებიდააფეთიანადაააყეფა. ქოხებში კიდევ მიძინებული გლეხები ღრმაძილიდან გამოაღვიძა და პირჯვარი გადააწერინა. გონსვერმოსულიყვნენ,თურამშეაფრთხოისინი...

დაკივლებასთან ერთად თიკო აფთარივით იმათ შუაგაჩნდა,ხელებიგაშალადაუგრძნობლადძირსდაეშვა...

ერთმანეთის პატივის-მცემლები და შემთხვევითმოსისხლე მტრებად გარდაქცეულები ახლა სულ სხვაგრძნობამ და აზრმა შეიპყრო. ორსავე მკლავებიმოუდუნდადახანჯლებიხელიდანგავარდა.

ორსავე ერთი-ღა ახსოვდა: როგორმე თიკომოებრუნებინათ.

“ალექსი!..დათი!..”-ხანერთიდაუძახებდა,ხანმეორედაერთმანეთსარაცლიდნენქუდებითწყლისმოტანას.

გადაფითრებულითიკომიწაზეიყოგადასვენებული,დაიმის ტუჩებს ოდნავ სიწითლე თანდათან ეპარებოდა.აგერ ლოყებსაც სიწითლემ წამოჰკრა და თვალისქუთუთოები შეერხა. ცოტა ხანიც, და - თვალებიცგაახილა.

- მამავ!.. - მისუსტებული ხმით შესძახა, გვერდითმდგომი მამა რომ დაინახა, და გაფითრებული ხელიძლივსშუბლზეგადისო.- აქა ვარ, შვილო, ნუ გეშინიან!.. -უპასუხა ალექსიმდათითონაცალერსითთმასსწორებადაუწყო.

მოაგონდაუეცრად ხანჯალ-ამოღებულიდათადატანშიშიშისჟრუანტელმადაურბინა.

-“ის?!”შუბლ-შეჭმუხვნითდაეკითხამამასდასაჩქაროდწამოჯდა.-ისიცაქარის!..- თიკო!.. - სიხარულით წამოიძახა დათიამ, როდესაცწყლის ნაპირიდან სავსე ქუდით გამობრუნდა დაწამომჯდარ თიკოს თვალი მოჰკრა და სავსე ქუდიმოაპირქვავა.-დათა!.. -არანაკლებსიხარულითწამოიძახათიკომდაიმისკენმომრბენდათიასმკლავებიგაუწოდა.-გენაცვა,ხომკარგადახარ?! -ქაქანითდაეკითხადათიადაგვერდზემოჯდომითხელებიგადაჰხვია.- კარგად, ჩემო დათი, კარგად!.. - უპასუხა თიკომ დადათიასგულსმიესვენა.

ალექსი-კი დაფიქრებული შესცქეროდა შეყვარებულთაალერსსდაღმერთსმადლობასასწირავდა,რომთიკოასეადვილადგადარჩახიფათს...

1893წ.

∗ გაღმა-კახეთში კალოები სოფლის გარედა აქვთ, ზოგ-ზოგ სოფელ ორი-სამი ვერსის სიშორეზე, და ლეწვისდროსმთელისოფელიკალოებზეგაიხვეტებახოლმე.∗∗სოფელშილდასახლოა.∗ ხალხში თქმულებაა, ვითომ ამ ბოგირთან ალებიეჩვენებიანო.

გაბზარულიგული

პირველიკარი

I

...იყოდაარაიყორა,აბა,ღვთისუკეთესივინიქნებოდა!იყო ერთიუხვი, ძლიერითავადითავის ყმითადა მიწა-წყლით.იმისისახელიგანთქმულიიყომთელსამეფოში.და მეფეც ძალიან აფასებდა იმის კეთილ-ზნეობას დასიუხვეს; ნამეტნავად იმის ყმების გალაღებას დაკმაყოფილებას.

ყოველ-დღე მეფის კარს აუარებელი ხალხი მიდიოდა

საჩივრით, თუ თხოვნით. მეფეც ყოველ-დღე ისმენდაიმათ საჩივარს გულისყურით, ასამართლებდა,ასაჩუქრებდა და ისე ისტუმრებდა. მაგრამ მეფესჩვეულებად ჰქონდა: როცა მთხოვნელი, ან მომჩივანიწარუდგებოდა, უეჭველად ჰკითხავდა: “ვისი ყმა ხარ?”ერთხელაცარუხსენებიაამოდენახალხსკაციასსახელი.დანარჩენითავადებისყმათითქმისყოველთვისათობითდაოცობითმოდიოდა.

- ესრა ამბავია,რომ კაციას ყმა ერთიც არმინახავს ჩემსკარს,და სხვებისას კი ვერ ავდივარ?!.. - შეეკითხა მეფემთხოვნელთდამომჩივრებს.- იკურთხოს შენი სახელი, დიდებულო მეფევ!. -უპასუხესერთ-ხმად...-კაციასყმები,დიდებულომეფევ,ჩვენ ბატონებზე უკეთ ცხოვრობენ და ვიღას უნდაშეჩივლონთავიანთიბედნიერება?!.

მეფეჩაფიქრდა.ცოტასიჩუმისშემდეგკიდევშეეკითხა:

- კარგი... თუ კი მაგრეა, აქნობამდის თითო-ოროლამოდიოდამომჩივარი...ამბოლოდროსკითქვენირიცხვიმატულობს. რისთვის მოხდა ეს ასე?.. წინათ კარგებიიყვნენ თქვენი ბატონები, და ახლა რამგააუკუღმართავა?!.

- იკურთხოს შენი სახელი,დიდებულო მეფევ! წინათაცისეთები იყვნენ, მაგრამ წინათ კაცია იხიზნებდადევნილთ.აუარებელიხალხიშეეხიზნა.ამისათვისშენარგაწუხებდნენ... დღეს კი, რაც თავისუფალი მიწა-წყალიჰქონდა კაციას, სულ შეხიზნულებს უბოძა... არც ერთიხიზანიიმისმიწა-წყლიდანაღარგამოსულა,ყველაეყმო.ახლა ერთი ხიზანიც აღარა ჰყავს და იმასთან ახლადმისულსმარტორამდენიმედღითიხიზნებს.

- რაც მიწა-წყალი მქონდა, ყველა ყმებს უჭირავს,თავისუფალიმიწა აღარამაქვს,მოგცე.მაშშენსტუმარიხარ. მესტუმრე, და გაგაცილებ უშიშარ ჩემ მეზობელთავადამდის.. - ხომ მოგეხსენება, დიდებულო მეფევ,სტუმრობა დიდი ხნით არ შეიძლება ჩვენისთანახალხისათვის?!.ხიზნობასაცვთაკილობთ,რადგანაცისევის სტუმრობაა,რადგანაც ბატონი მიწა-წყალს გვაძლევსუსასყიდლოდ. ამიტომ ეყმნენ ხიზნები კაციას და იმისოჯახისთვისიკისრესდამოკიდებულება...- ხიზანი მეტის-მეტად მორცხვი და მოხათრებულისტუმარია!.. -გააწყვეტინამეფემსიტყვა... -ხიზანი,თუკი იმას რითიმე გაუმასპინძლდი, ცდილობს თავისშრომით შეინახოს თავი და მასპინძელი არ შეაწუხოს,მასპინძელსარაავნოსრა...-ჰოდა,დიდებულომეფევ,ამისთვისეყმნენკაციას,რომსტუმრობა ხანგრძლივი არ გამოსულიყო.დღეს კი იმათყმობამ სხვებს ხელ-ფეხი შეუკრა და აღარ იციან, საით

წავიდნენ,რადგანაც კაციასთავისი ყმების შეწუხება არუნდა. ამისთვის არის, რომ ახლა შენ გაწუხებთ ჩვენიჩივილით. სხვა თავადებთან კი ვერ მივსულვართ,რადგანაცერთიმეორეზეუარესია...

II

კაციაბატონიმარტოამითარიყოგანთქმული;მარტოესქება არა სმენია მეფეს კაციაზე...უფროთავის ასულითიყოგანთქმული...

კაციასჰყავდამზეთუნახავიასულიეთერი.იმისსახელიმთელ სამეფოს ბატონებში იყო განთქმული, თუმცა კიიმისმნახველიარავინიყო...

...“კაციას ასული ეთერი!.. კაციას ასული ეთერი!” სულამასგაიძახოდნენსამეფოსსაცოლობატონიშვილებიდა,

თუ ეთერიცოლად არგაყვებოდა,ნახვითმაინც ენახათ.ეთერის ცოლად შერთვა კი ყველას ეწადადა ამისათვისყოველ-დღემთხოვნელიმთხოვნელზემოსდიოდა. ანკირატომარმოუვიდოდნენმთხოვნელნი?!

ეთერის სილამაზე, თუმცა მნახველი არავინ იყო,აუწერელი იყო,და იმის მამის ქონება კი ყველასათვისსანუკვარი იყო, რადგანაც კაციას ძე არ ჰყავდადა სიძეიქნებოდაიმისმამულისპატრონი.

მიწა-წყლით და ყმით კაციას სამეფოში თუ პირველიადგილიარეჭირა,მეორემაინცეჭირებოდა...

კაციავერაბედავდათავისასულისდაუკითხავადრაიმეგადაჭრილი პასუხი მიეცა. თავის ასულის სურვილისმონაიყოდა,აბა,უიმისოდროგორდაიჭერდასაქმეს...

ერთხელმამამუთხრათავისასულს:

- შვილო, კარგა მოღერებული ხარ... დრო არის იფიქროშენსბედზედა...- მამავ, დიდიხანია ვფიქრობ და ველი ჩემს ბედს ამკოშკში...- ჩემო ნუგეშო, მაშ ამოგირჩევ მრავალ მთხოვნელთაგანღირსეულს და გამოგიგზავნი აქ!.. - სიხარულითწამოიძახამამამდაგადაკოცნათავისასული...- არა, მამავ, გამომიგზავნე ყველა მთხოვნელი, დათვითონამოვარჩევჩემსაქმროს...-შვილო,ვაითუშესცდე,დამაშინრაღავქნა?!.- არა, მამავ, თუ შევცდი, მაშინ მონელება ჩემთვისადვილიიქნება.შენიშეცდომაკიჩემთვისმოუნელებელიიქნება.მოუნელებელქვადჩამერჭობასხეულში,დაშენისიყვარულიცშეიბღალება...-არა,შვილო,არა!..შენნებასავასრულებ.

-აგრე,მამავ...-უპასუხაასულმადაგამოემშვიდობა.

და, აჰა,თითქოს ყოველ-დღეუგზავნიდათავის ასულსმთხოვნელს.ბევრიისეთიახალგაზრდაგამოაბრუნა,რომმამასაცკიჯავრიმოუვიდა...

მიიღებდათუ არა მთხოვნელს, მაშინვე ყურთ ერთიდაიგივე სიტყვები შემოესმოდა: “ოხ, მშვენიერებავ, ცისკიდემდისშენისიმშვენიერისხმამიწვდა,დამართალიცყოფილა...შენ”...

- მერე რა გნებავს?! - სიტყვას უეცრივ აწყვეტინებდამზეთუნახავი.- შენი მონობა, შენი ყმობა!.. მიბრძანე და, აი, მუხლსვიდრეკშენსწინ...- მძულს მონა!.. - ცივად უპასუხებდა დაგატრიალდებოდა.

გაწბილებული ნანაჯოგიანად გადაიკარგებოდა ხოლმედა რამდენიმე თვის განმავლობაში თვალით აღარავისეჩვენებოდა...

რა სურდა ეთერს, რო ეგრე უმოწყალოდ ექცეოდამთხოვნელებს?!.ამანკაციასადარდელშიჩააგდო,მაგრამვერუმხელდა.თუმამავერასმიუხვდა,აბა,სხვავინრასმიუხვდებოდა, რადგანაც ეთერი თავის გულის თქმასარავის ანდობდა, გარდა მთვარისა, ისიც იმ დროს,როდესაც სოფელი მთლად ძილს მიეცემოდა. მაშინგამოაღებდა თავის კოშკის სარკმელს და მთვარესმიმართავდა ნაღვლიანად: “ჰოი, მთვარევ, ჩემოერთგულო, ყურთ-უჩურჩულე ჩემი სახელი, თუ ისსხვაზე ვისმეზე ფიქრობს... გააბი შენი სხივების ქსელიჩემსა და იმის შორის, რომ ამოძრავდეს იმისი გულიჩემთვის ისე, როგორც ჩემი ძგერს იმისთვის!.. ოჰ,

მთვარევ, თუ კი ვეღირსე ჩემს წადილს და ოდესმედედოფალი გავხდი... მთვარევ, ჩემო ერთგულო, მაშინშენგემონებიმთელსამეფოთი”...

ასე მოსთქვამდა ხოლმე ეთერი სიმღერით დათმაგაშლილი, თითქმის დასაძინებლად გამზადებულიმთვარესემუდარებოდა...

როგაეგოთიმისგულისთქმა.მაშინიმდენიმთხოვნელიკი აღარ მოუვიდოდა. ჩქარა მოახერხებდნენ მეფის ძისმოსყიდვასდააათვალისწუნებინებდნენ.თითონმამასაცრო გაეგო, აღშფოთდებოდა და შეემუდარებოდა,გულიდანამოეღოესწადილი,მაგრამარავისეყურებოდა,რადგანაცმხოლოდმთვარესანდობდადაისიციმისთანადროს,როდესაცმთელსოფელსეძინა...

III

... სწორედ ეთერის კოშკის პირდაპირ ერთისაოქრომჭედლო იყო, რომელშიაც ერთი მოხუცებულიოქრომჭედელი მუშაობდა თავის შეგირდით. მოხუციდილით მოვიდოდა, მუშაობდა, და საღამოთი სახლშიმიდიოდა.საოქრომჭედლოშიკიიმისშეგირდირჩებოდა.მეტის-მეტად კეთილი კაცი იყო ოქრომჭედელი დაამისთვის ძალიან კარგად ექცეოდა თავის შეგირდს.თითონ შვილი არ ჰყავდა და თავის საოქრომჭედლოსშეგირდს უმზადებდა. უხაროდა ოქრომჭედელს,სიხარულით ცას ეწეოდა, რომ ასეთი კარგი შეგირდიგამოადგა,დაამითამაყობდა.არშემარცხვენსო,-ხშირადეუბნებოდა თავის ცოლს და მეზობლებს. ახლავემჯობნის ხელობაში და შემდეგ უფრო დახელოვნდებაჩემიმახარედაჩვენხელობასძირსარდაუშვებსო!..

მართლაცგულმოდგინედ მუშაობდა მახარე... სულ იმის

ფიქრშიიყო,თუროგორგამოეყვანათავისოსტატისაგანნაჩვენები ნიმუში. ხშირად, ძალიან ხშირად ოსტატზეუკეთესადდაამუშავებდახოლმესხვადასხვანივთებს...და, აი, ამისთვის აღტაცებითიხსენიებდაოსტატითავისშეგირდს!..

როდესაც კი ოსტატი თავის სახლში წავიდოდა, მახარეუფროგულმოდგინედმუშაობდა.წმინდასამუშაოსთავსანებებდა, რადგანაც ძნელი იყო მკრთალ სინათლეზემუშაობა. ამ დროს ის ლითონების გადადნობ-გადმოდნობას,მორგვალებას,გამოწკეპას,ანკიდევსხვარამ საქმეს იჩენდა, მეორე დღისთვის წმიდასამუშაოსთვისმასალისშემზადებით...

ასე მუშაობდა მახარე საოქრომჭედლოში, როცა გონსჩავარდა და თავის ხელობას შეგნებულად შეხედა. ისეგაერთობოდა ხოლმე მახარე, რომ ხშირად მამლის

ყივილიც კი თავს ატყდებოდა. მაშინ კი საჩქაროდწვებოდა, რომ დილით ადრე გაეღვიძნა და წმინდასამუშაოსთვისხელიმოეკიდნა...

ერთ საღამოს, როდესაც სოფელს უკვე ეძინა, ასეგართულს მახარეს შემოესმა ნაზი ხმა. ყურები აცქვიტადასმენადგადაიქცა...სულმოულოდნელიიყომისთვისამ დროს ეს ხმა. განცვიფრებულს სამუშაო მიავიწყდა,საბერველი მოუდუნდა, გადნობაზე მიმდგარი,გავარვარებული და მოელვარე ლითონი თან-და-თანუმაგრდებოდა, და ცეცხლიც ფერფლის ლეჩაქითებურებოდა... და აგერ ლითონი სულ გაცივდა. ქურაშიცეცხლმა ცხრა-კეცი ფერფლის ლეჩაქი თბილ საბნადწაიხურა...მიიძინა...

მახარეს ხელი მაინც არ მოძრაობდა... იჯდა მარახე,სმენად გარდაქმნილი და უნებურად მთელის არსებით

მიილტოდა ხმისაკენ, რომელიც ხან მედგრადეფრქვევოდა თავს და ხან-კი ნაზად, ტკბილადეგუგუნებოდადაესალმუნებოდა...

უნებურად ფეხაკრეფით, მოკრძალებით, თითქოსეშინოდა... თითქოს კი არა, მართლაც შეგნებულადეშინოდათავისმოძრაობისა,ხმაურობითარჩაგლიჯოსესნაზიბადეციურიხმისა...

გავიდამოწიწებითსაოქრომჭედლოსდერეფანშიდა...

ამდროსხმამისუსტდა.კოშკისსარკმელშიბროლისაგანნაკვეთ ქანდაკებას ოდნავ თვალი მოჰკრა, რადგანაცსარკმელიდაიხურა...დახმაცმისწყდა...

მახარე საშინლად ააღელვა ამ გარემოებამ. ის წამიერინეტარებანაღველადშეეცვალა,დათავისთავსსასტიკად

დაუწყო ყვედრება. ეგონა გარედ რომ არ გასულიყო, ისხმა არ შეწყდებოდა... დაძმარებული შევიდასაოქრომჭედლოში და მთვარის შუქზე ქურა თვალებშიწაეჩხირა. ლითონს ხელი წამოავლო და იატაკზეგადაახეთქა.ლითონმათავისებურიხმაგამოიღო...

ეს გარემოება მახარეს ყურადღებას არასდროს არმიიქცევდა, მაგრამ ახლა-კი ხმით მოჯადოებულისამიიქცია. უცნაურ ხმად ეჩვენა ეს რაღაც წკრიალი იმხმასთან შედარებით, რომელიც ჯერ ისევ ყურშიუტრიალებდა.მახარემლითონიაიღოდახანწკიპურტისდარტყმით,ხანქვისდაჩაქუჩისდაკვრითდახანკიდევისევ იატაკზე გადაგდებით ლითონს ახმაურებდა დაადარებდაყურებშიჩარჩენილხმას...

უკვირდამახარეს,რომლითონსაცხმაჰქონდა...თითქოსწინათარასოდესარსმენიაო,ისეკვირობდა.

აკაკუნებდა მახარე და ენატრებოდა, იმ ხმასდამგვანებოდა.ერთილითონიდგანმეორეზეგადადიოდადაეძებდამსგავსხმას...

IV

დილით მოვიდა ოქრომჭედელი და განცვიფრდა,როდესაცმახარესშეხედადაიქაურობასულარეულიიყო.კიდევაც შეეშინდაოქრომჭედელს, ჭკუა ხომ არ აერიაო,ისეთისაშინელიგამომეტყველებაჰქონდამახარეს.

- რას ეძებ, შვილო?! - სიყვარულით შეეკითხაოქრომჭედელიმახარესდანაზადმხარზეხელიდაადო.-ხმას,ოსტატო,ხმას!..

შეეშინდა ოქრომჭედელს. ამ პასუხმა სულ დაარწმუნა,

რომ მახარეს თავზე რაღაც ამბავია. ალერსიანად ხელიმოხვიამახარესდახმისკანკალითუთხრა:

-შვილო,უთუოდმთელღამეს არგეძინა...დაღლილობაგეტყობა!.. წამოდი, დაიძინე და... მე დავალაგებაქაურობას.

მახარე გამოერკვა ამ სიტყვებზე. მიიხედ-მოიხედა დაშეკრთა, როცა დაინახა იქაურობა... თაროებიდან სულიატაკზე გაებნია სხვადა სხვა ძვირფასი ნივთეულობა,არცერთინივთითავისადგილზეაღარიდო.

სირცხვილისგანდაიწვამახარე.თავიჩაღუნადარაღასაცლუღლუღებდა...

- ნურა გენაღვლება რა, შვილო, ნურა!.. - უფროალერსიანად უთხრა ოქრომჭედელმა მახარეს და

თითქმისძალადწაიყვანატახტისკენ...

გაუხარდა ოქრომჭედელს მახარეს გონს მოსვლა. ახლასაშინლად შეებრალა. ეგონა, ღამე ავი სული რამმოელანდა,ანდაეცა,რომასეთიდაუხვდა,დაჩქარაგონსმოსვლას არ მოელოდა... “მადლობა ღმერთს, ჩქარაგამოერკვაო!..”უსიტყვოდღმერთსმადლობაშესწირადაკიდევუფროდაჟინებითურჩევდამიწოლას...

-დავწვები, ოსტატო,დავწვები!.. მაგრამ ჯერ ავალაგებდა...-თავადავალაგებ,შვილო,შენნურაგედარდებარა!..

უძილობამთავისიქნა:მიწვათუარა,მაშინვეჩაეძინა...

კარგად მოსამხრებული იყო, როდესაც მახარესგამოეღვიძა. ჯერ გონს ვერ მოვიდა. ეგონა, ოსტატის

მოსვლა ვერ გავიგე, ისე ჩამძინებიაო. დილა ეგონა.“თავისდღეშიესეთი არადამმართნიარა,და ახლარაღაღმერთიგამიწყრაო”,გაიფიქრადასაჩქაროდწამოდგა...

ოქრომჭედელითავჩაღუნულიმუშაობდა,შენიშნათავისშეგირდის მოძრაობა, მაგრამ არ შეხედა. ვითომ არშეუმჩნევიაო, ისე მუშაობდა. უნდოდა - მოეფიქრათითონშეგირდსდაგონსმოსულიყო...

ასეც მოხდა. შეგირდი წამოდგა თუ არა, მაშინვეოქრომჭედლისკენწავიდა,რომბოდიშიმოეხადნა.მაგრამერთი ნაბიჯის წადგმაზედვე ყველაფერი მოაგონდა.მაშინვე ცივი წყალი შეისხა თავპირზე დაგარდაწყვეტილიაზრითმივიდაოქრომჭედელთან.

-ოსტატო,წუხელის...- არა უშავს რა, შვილო, ნურა გენაღვლება რა! შენ

წლოვანებაში სხვებსუარესი ემართებათ! - გააწყვეტინაალერსითსიტყვაოქრომჭედელმა.- არა, ოსტატო... რწმენით უპასუხა შეგირდმა: - ჩემწლოვანებაში უნდა გამოიჩინოს ადამიანმა უნარიმოფიქრებისა და დაკვირვებისა, თორემ სიბერის დროსგვიანღაიქნება...

ოქრომჭედელს ჭკუაშიდაუჯდა შეგირდის სიტყვებიდაუთხრა:

-შვილო,განაგრძე!- წუხელის გიჟივით მოვიქეცი, და აი, მთელი დღეგავაცდინეიმისმიზეზით...-მადლობაღმერთს,გამოერკვიე,თორემდილას,შვილო,შემეშინდა...-სიხარულითწამოიძახაოქრომჭედელმა.

უნდოდა შეჰკითხებოდა, თუ რამ ააღელვა ღამე ის,

მაგრამაღარაჰკითხაგაიფიქრა:ვაითუჩემმაშეკითხვამამის საიდუმლოს კარი ამოულესოს, და მაშინ ჩემთვისსულგაუგებარიდარჩებაამისისაიდუმლოო...

ჭკვიანიდაგამოცდილიიყოოქრომჭედელი...V

“არა... არა!.. არ შემიძლიან შორიდან ყურისგდება!..უეჭველადუნდავნახო!..”-წამოიძახამახარემ,როდესაციმ ღამესაც, იმავე დროს შემოესმა ის ნაზი ხმა... დაქურდულადგარედგავიდა.

თუმცა მახარემ გარდასწყვიტა, მუყაითად ემუშავნა ამღამეს და ყურადღება აღარ მიექცია, თუ კიდევგანმეორდებოდა ის ხმა, მაგრამ პირველ გაგონებაზედვემკლავიმოუდუნდადასმენადგარდაიქცა.

მხოლოდ ერთმა სურვილმა-ღა შეიპყრო მახარე: რაცშეიძლება მალე ნახოს ამ ნაზი ხმის ბუდე... სხვაყველაფერიმიავიწყდა...

...გავიდათუ არა,ფეხაკრეფითდაუპირდაპირდაკოშკისსარკმელს,საიდანაცგამოჩუხჩუხებდაესხმა,დამთლადმოდუნდა...ბოძსმიეყრდნო,რომარწაქცეულიყო.

ბადრი მთვარე დაქათქათებდა არეს. პირდაპირმთვარისკენხელთარქმნილიბროლისმკლავები აღეპყრადამოსთქვამდათავისვედრებასეთერი.

ვედრების სიტყვები არ ესმოდა მახარეს, მაგრამ ხმა კი,იმისმხურვალეშინაარსითავისძლიერისგრძნობითდასინაზითძვალსადარბილშიუჯდებოდა.

თუმცა ეთერის მთვარის შუქზე მოძრაობას, სახისა და

სხეულის მოხაზულობას გარკვევით ვერ ამჩნევდამახარე, მაგრამ ეს გარემოება ხომ უფრო საოცნებოდხდიდათითქმისპერანგისამარა,თმაგაშლილეთერს...

მოჯადოვებული მახარე იდგა დერეფნის ჩრდილში, დათავშირაარუტრიალებდა!..

ახლაისმომჯადოვებელიხმაუსაზღვროდ აღიზიანებდამახარეს, როდესაც ამ ხმის პატრონ ეთერს, ბროლისაგანნაკვეთს,სარკმელშიმოღაღადესხედავდა.

ქალმა დაასრულა თავის ძილისპირი მთვარისადმი დამიიმალა...

წამს მახარე თითქოს გაქრა... აღარ არსებობდა... აღარცმთვარეაშუქებდა...

მახარეგამოერკვადა...

ბევრი რამ გაუგონია ეთერის სილამაზეზე... ბევრჯელუსურვია - თვალი მაინც მოვკრა, მაგრამ ის ხომ მზითუნახავი იყო. ახლა კი, აი, თურმე მთვარით სანახავიყოფილადამერერაყოფილა!...

ჭაბუკიაიწვადაგულჩაწყვეტითხელიჩაიქნია...

ზლაზვნით შევიდა საოქრომჭედლოში და მოუჯდაქურას. უსურვილოდ საბერველი დაუბერა და დაიწყოლითონებისდადნობა...

“მიუწვდომელია ვიღაც ხელოსნისთვის ეს სიმშვენიერე,თუმცა ვინც უნდა იყოს, მახარეზე ძლიერად არავისეყვარებაის...ის”... -ფიქრობდამახარე ამდროსდათანეთერის მოძრაობა, მთლად ის, თავის ხმით,

გავარვარებულქურისალშიელმასნებოდა...

VI

მამლისყივილსჩაასწრო.გარდაწყვეტილისაზრითმიწვადამაგრადდაიძინა...

მეორე დილით ოსტატს ჩვეულებრივის მუშაობითდაუხვდადაერთმანეთშისრულებითარმოუგონიათიმღამისამბავი.

მთელდღესჩვეულებრივმუშაობდნენოქრომჭედელიდამახარე. ერთად ისადილეს. საღამომდის ერთად იყვნენოქრომჭედელი და იმისი შეგირდი. ოქრომჭედელსარავითარი ცვლილება არა შეუნიშნავს რა, გარდამომეტებულიდაფიქრებისა.მაგრამოქრომჭედელმაამისშესახებკრინტიცარდასძრა.

საღამოთიგამოემშვიდობამახარესდასახლშიწავიდა...

- ქა, ი ჩვენმა შვილობილმა ხელცარიელები კი არდაგვტოვოს, კაცო!.. ცოტა ფხიზლად მოვექცეთ, -წამოიძახა ოქრომჭედლის ცოლმა, როდესაც მოუსმინათავისმეუღლესმახარესშესახებ...

- რას მეუბნები, ადამიანო, ე მაგის გაფიქრებაც კიცოდვაა!.. მე კი მგონია, ახლა ის მომწიფდა და კარგნაყოფს რამეს გამოიღებს. გუშინდელმა იმისმასაქციელმა, ცოტა არ იყოს, შემაშინა. მაგრამ დღეს კიგუშინდელი საქციელი მიხსნის იმის დღევანდელჩაფიქრებულ მოქმედებას... ის ლითონებში რაღაცასეძებს!...თუ რას ეძებს, ამას ჩქარადავინახავთ,თუ არმოტყუვდამახარე...

-შენუკეთიცი,მაგრამრასაცუნდაეძებდეს,მოძებნოს,და ჩვენ კი მშრალზე არ დავრჩეთ... მხოლოდ ამასგეუბნები...

ოქრომჭედელმა უკმაყოფილოდ შეიკრა შუბლი, მაგრამცოლსაღარგასცაპასუხიდადასაძინებლადმოემზადა.

ოქრომჭედელი მიუხვდა მახარეს. ამ დღეს მახარედინჯად მუშაობდა ჩაფიქრებული, მაგრამთავის ხელისმოძრაობით კვერის ხმარებაში გამოჭედვის დროს სულამხელდათავისსულისკვეთებას.

წინაღამესგადასწყვიტა:“თუეთერისხმადავისაკუთრე,თითონვეღარსადწამივაო”...

ეს ისე გაუჯდა მახარეს ძვალსა და რბილში, რომჭეშმარიტებადმიაჩნდა.იქნებაქურისალმადალითონმა

შთააგონა ეს, რადგანაც ალსაც და ლითონსაც თავისნებაზე ამოძრავებდა. ამ ძლიერის რწმენით ჩაიძინა დაამავე ძლიერი რწმენით გაიღვიძა. ახლა უკვეგარდაწყვეტილი ჰქონდა: “ თუ ეთერის დამორჩილებამინდა,უნდაჯერიმისხმადავიმორჩილოდაჩავაქსოვოლითონშიდაშემდეგკითავისთავადთითონეთერიცჩემხელთიქნებაო”...

სწორედ ეს იყო მიზეზი, რომ ოსტატს ასე მშვიდადდაუხვდა... ჩაფიქრებული სხვა და სხვა ლითონებშიმუშაობის დროს ეთერის ხმას ეძებდა, რომელიც ასემკაფიოდ,განუწყვეტლივ,თითქოსიდუმლად,უმღერდა.ლითონის ყოველ ხმაურობას ადარებდა იდუმალ ხმას,კიდევ სცდიდა მეტ-ნაკლებლივი ხელის მოძრაობითდაღრმადუკვირდებოდაიმისხმისკრინვას...თუკიეთერისხმასრაიმელითონის კრინვა მოაგონებდა, ის მეტისდამეტის გულმოდგინებით სცდიდა სხვა და სხვა ხელის

ძალითდასისწრაფისმოძრაობით...

ამ დღის მუშაობით სრულებით კმაყოფილი დარჩამახარე,რადგანაცრამდენიმელითონისკრინვაშიეთერისხმისოდნავიმსგავსებაჰპოვა...

როდესაც ოსტატი გამოემშვიდობა და მარტოკა დარჩა,მახარემ სწრაფად ხელი მოჰკიდა შემჩნეულლითონებსდა დაუწყო ცდა. გულმოდგინედ მუშაობდა: ხან ცალ-ცალკე, ხან შეერთებულად სცდიდა, მაგრამ სრულმზგავსებასვერაპოულობდა...

მთვარეც ამოვიდა ამ დროს, და ეთერის კოშკისსარკმელიც გაიღო, საიდანაც სანეტარო ხმა ეთერისამთვარისადმი მოისმა: “ოჰ, მთვარევ, მთვარევ, ჩემომეუფევ,შენგაბარებჩემგულისსურვილს!..”

მახარემსწრაფლადდერეფანშიგავარდა,ბოძსაეფარადაიქიდან ადევნებდა თვალყურს ნეტარ ქანდაკების ხმისდასხეულისრხევას.

მოჯადოებული მახარედიდხანს იდგა ისედა მხოლოდთავისქანდაკებისმოძრაობითსტკბებოდა.იმისთვისარარსებობდაარცმთვარე,არცსაოქრომჭედლოდაარცთუდედამიწა...

ქანდაკება გადმოეკიდა სარკმელს... მკერდი მთლადსარკმლის გარედ ჰქონდა შიშველი, ბროლად ნათალიმკლავებიმთვარისკენმიპყრობილი...

“...ჩემოღვთაებავ,მეფისწულსუთხარ...იმისსურვილითთავბრუ მეხვევა... ბევრ ვაჟკაცთ უარის თქმითა გულიჩავუკალ...შენგელი...გელი,ჩემოსაუნჯევ!..ასეუთხარი,ასეასწავლე,ჩემოუფალო...”

“ახ!..” წამოიკვნესა მახარემ ამ სიტყვების გაგონებაზედა...

“ - მაშ მეფის წული ესურვება?!. მე კი... მე მაინცვაღმერთებდავეძებ...ვეძებ...რას?!.”

ღრმადჩაფიქრდა.

ეთერი კი გუგუნებდა და მთვარეს ევედრებოდა, რათადახმარებოდა, მეფის წული გადმოებირებინა ამისკენ,რადგანაც მთვარე იმისდა ყველასიც მესაიდუმლე არისდა როგორც მოისურვებს, ისე შეაკავშირებს ქალსა დავაჟს...

“...არა!..-წაიბუტბუტამახარემ,როდესაცმოაგონდაწინაღამის გადაწყვეტილება, - ისე მოხდება, როგორც მე

მინდა”...

დაკიდევღრმადჩაფიქრდა...

მთვარე მაცდურ სხივებს გარშემო აბნევდა და ყველასიმედს აძლევდა... აღფრთოვანებული ეთერი უფრომეტადუმატებდასხეულისადახმისმოძრაობას...

მახარე კი, ღრმად ჩაფიქრებული, ცდილობდა გამოეცნო,თუ ეთერის ხმას როგორ დაჰპატრონებოდა დალითონებში ჩაექსოვა... მაშინ... მახარეს რწმენით...ეთერიციმისიიქნებოდა...

ახედამომღერალეთერსდა... “ახ...ახლაკიმივხვდიო!..”ნისლი მოშორდა იმის შუბლს, აღტაცებით მიაპყროთვალები ეთერის ბაგეს... უფრო გონების თვალითხედავდა, ვიდრე ნამდვილით ეთერის ბაგის მოძრაობას,

და ამის ბაგეც, თითქოს სარკედ გარდიქცაო, უხმოდამოძრავდა.თან მარჯვენა ხელსთავის ენის მოძრაობასაყოლებდა...

თვალიარდაუხამხამებია,ისეუმზერდაეთერისბაგესდაამოძრავებდა თავის ბაგესაც ისე, როგორც ის. თანმარჯვენახელსაცაყოლებდა.

როდესაც ეთერმა უკანასკნელად აღგზნებულადწამოიმღერა:

“შენხარუფალი,ჰოი,მთვარევ, ჩემისულისდაგულისდაიმისაც...გევედრები.შეგვაერთე...შეგვა...ერ...თეე...ე”-ოდასარკმელიდახურა,მახარესბაგეგაეყინადახელიცშეუდგაუკანასკნელმოძრაობაზე...

ასე მთლად გაყინული უმოძრაოდ იდგა, და გონება კი

საშინელისსისწრაფითმუშაობდა...

დიდ ხანს იდგა ასე მახარე გაყინულად... შემდეგ ბაგეაატოკა. ხელიც აამოძრავა და ეთერის სიმღერის დროსამოძრავებულიბაგედახელისისწორითისევისეუხმოდაამოძრავა, თითქოს ეთერი ისევ სარკმელთან მღეროდადამთვარესევედრებოდაო...

რაკიდაასრულამახარემუნაკლულოდგამეორებაბაგისადახელისმოძრაობისა,აღტაცებითშევარდასამჭედლოშიდაშეუდგამედგარმუშაობას...

ახლა უკვე მიხვდა: თუ უნდა ლითონმაც ისეთი ხმაგამოიღოს,როგორიცადამიანსაქვს,ადამიანისგაღებულბაგის სახე უნდა მისცეს და შიგ ენასავით ლითონივეუნდადასრიალობდეს...

უმთავრესი შებოჭადა სიამოვნებით მიწვა,რათა ძილშიმოეპოვებინაძალაწვრილმანებისშესამუშავებლად...

უძილობით ძალიან დაიქანცა და ახლა, რაკი ერთიგარდაწყვეტილება მიიღო, დამშვიდდა, სწრაფად ღრმა,გამასიცოცხლებელმაძილმაშეიპყრო...

VII

მახარე გულმოდგინედ მუშაობდა. ოქრომჭედელმათითქმის დაამშვიდა თავისი ცოლი, რომ მახარე ისეთსარას ჩაიდენს,რომ ისინი აზარალოს. გული მაინც სხვასეუბნებოდა ოქრომჭედლის ცოლს და უსიტყვოდსაიდანღაც გულის სიღრმიდან თვალისგამომეტყველებითაფრთხილებდათავისქმარს...

მახარე კი დღე და ღამ წვრილმანებს ირკვევდა, თუ

როგორ მოემწყვდია ეთერის ხმა ლითონებში...უმთავრესი მოევლინა და ახლა წვრილმანებმა, თითონუმთავრესის გამოსახვამ გაართულა საქმე, რადგანაცლითონი კვერს და ცეცხლს ემორჩილებოდა, მაგრამყველასთავისი ხმა ჰქონდა, რანაირი სახეცუნდა მიეცაცალკელითონისთვის.

წვრილმანის აღსრულება, შემუშავება უფრო ძნელიგამოდგა.მაგრამმახარესდაუღალავმაგონებისმუშაობამდამუდმივლითონებისწრთობამესეცსძლია...

დიდი შრომის შემდეგ შეიმუშავა სახე ბაგისა დალითონის დადნობით ჩამოასხა ბაგე ადამიანისა,მხოლოდენას...ენასვერაბამდადახელითახმაურებდა...

ერთი კვირის შემდეგ ესეც სძლია... თიხისგან გააკეთაისეთიფუღურობაგე,რომელშიაცჩაისხმებოდალითონი

და,შემდეგგაციებისა,შეიძლებოდათიხისდამტვრევითთიხის ბაგის მაგივრად ლითონის ბაგე მიეღო... შუაშიენისჩამოსაკიდიციყო...

მახარე იმ დროსაც კი მუშაობდა, როდესაც ეთერიემუდარებოდა მთვარეს. ახლა მახარე გარედ აღარგამოდიოდა, და ამ დროს იმისი შრომა გონებისა, თუხელისაუფროორკეცდებოდა.

ბევრიდაბრკოლება გადაეღობა წინ. ერთილითონისგანჩამოასხა ბაგე, ენაც ჩამოაბა, მაგრამ ერთი გარემოებადაავიწყდა: ყუნწისგაკეთება.დაიჭერდა ხელშითუ არადა ენას აამოძრავებდა,ლითონს ხმა სულ ეხლიჩებოდადა, ეთერის ხმას კი არა,თავისასაც კი სრულებით აღარემზგავსებოდა...ამითაცგულიარგასტეხია.უფრომეტისგულ-მოდგინებითშეუდგამუშაობას...შეიმუშავა ახალიბაგე თიხისა, უფრო მოზრდილი, ყუნწიც გაუკეთა,

პირველმა ცდამ დაარწმუნა, რომ ეთერის ხმა ერთლითონში ვერ მოემწყვდეოდა... ვერ ჩაედნობოდა... დაამისთვის აიღო მახარემ სხვა და სხვა ლითონი,რომლებშიაც კი ჰპოვებდა ეთერის რთული ხმისნაწილებს, და ისე შეაზავა, როგორც მოესმოდა იმისყურს... ლითონის მეტ-ნაწილს იღებდა, რომელშიაცეთერის ხმა მეტად გამოიხატეოდა, ხოლო ნაკლებს იმლითონს, რომლისაც ეთერის ხმაში ნაკლებადმოისმოდა...

ოთხითუხუთილითონიმეტ-ნაკლებობითაიღოდაერთღამეს, როდესაც ოქრომჭედელი სახლში წავიდა,დადნობას შეუდგა... ჯერ მაგარი, ძნელად სადნობისლითონის კერძი ჩადოდასადნობად ქოთანში... იმანროდნობა დაიწყო, მიუმატა კერძი უფრო ადვილადდასადნობისა და ასე თანდათანობით აღებულილითონებიერთმასალადაქცია...

დიდი ხანია, ეთერმა თავის ჩვეულებრივი გოდებამთვარისადმიგაათავა...

მახარესარცკიშეუმჩნევიაესგარემოება...

დიდიხანია,რაცპირველადმამლებმაიყივლეს...

არცესგაუგიამახარეს...

ხშირი მამლის ყივილი რომ გაჩაღდა, მხოლოდ მაშინგასწორდა წელში და სახეგაბრწყინებულმა გადაჰხედათავისქნარს...

იმითაცუფროკმაყოფილიდარჩა,რადგანაცთიხისბაგემთავის ყუნწითდაიტია მდნარილითონებიდა შევსებასარდააკლდა...ესაცდიდიგამარჯვებაიყომახარესი...ასე

მეტ-ნაკლებობისწინდაწინვეგამოზომვამასალისასახისტეულობისმიხედვით...

მახარემ გამოაღო კარი და დერეფანში გავიდა. იმისიპირველიგონმოსული ადამიანისთვალისსხივი ეთერისკოშკისსარკმელსეკვეთა...

ვერც კი შეამჩნია ცის მომშვენიერება... ბუნებისგამოღვიძება...დაადამიანთაამოძრავება...

- მახარე, გეტყობა, კარგად გამოგიძინია, რომ ეგრედამშვიდებული სახე გაქვს!.. - შემოესმა ოქრომჭედლისხმამახარეს...

მახარემმოიხედადამართლაცოქრომჭედელიწინედგა.

მხოლოდ ახლა შეამჩნია გათენებაც, გამვლელ-

გამომვლელიცდა...

- არა,ჩემომამავ (მამასეძახდამიმართვისდროსმახარეოქრომჭედელს),წუხელისერთწუთსაცარწამილულავსთვალი,ვმუშაობდი...- ოქრომჭედელი გაშტერდა... თვალი ააყოლ-ჩააყოლათავისმახარეს...თავისშეგირდს...თითქოსის არის...დაისარარის...ვეღარიცნო...ხმა,კილოლაპარაკისათითქოსმახარესია, მაგრამ მახარესი... იმ შეგირდი მახარესი,რომელიც გუშინ საოქრომჭედლოშიდასტოვა? იმისი არარის!..

“ამ ერთ ღამეს ასე გამოცვლა?!. - კვირობდაოქრომჭედელი...-ესახლაშეგირდიკიარა,ჩემიოსტატისკილოდა...არა”...

- მახარე, მართლა არა გძინებია? - შეეკითხა

ოქრომჭედელი,განცვიფრებისგანროგამოერკვია...- განა როდესმე სიცრუე შეგიმჩნევია, ჩემო საყვარელომამავ?!.-კითხვითვეუპასუხამახარემ...

ოქრომჭედელი ახლა კი დარწმუნდა თავისგულუბრყვილობაში, თუ აქნობამდის ვერ ამჩნევდაცვლილებასთავისშეგირდში...

-ვწუხვარ,ჩემომახარე,რომაქნობამდისარშემიმჩნევიაშენიზრდა...თითქოსამერთღამესგაზრდილხარკიარა,დავაჟკაცებულხარ.ისემეჩვენები...- არა, მამავ, წუხანდელი ღამე ჩემ ხნოვანებას მხოლოდერთიღამით მიემატა...რაც შეეხებადავაჟკაცებას, ამაზეკი არ ვიცი, რა გითხრა... ვგონებ, მართალი ხარ... ის არავარ,რაც გუშინ ვიყავი. ამღამემ გუშინდელი მახარედადღევანდელიძალიანდააშორა...- ჰოო, მაშ არ მოვტყუებულვარ, ჩემო მახარევ!.. -

წამოიძახა ოქრომჭედელმა და განაგრძო: -დღევანდლამდის შეგირდი მყვანდა, ასე ვფიქრობდი,დღეს, კი გამობრძმედილი ოქრომჭედელი მყავსამხანაგად. ახლა, ჩემო მახარევ, უნდა იშოვო შეგირდიდა...-გულიაუჩუყდა,დაცრემლებითთვალებიაევსო...-შვილო, შენ უნდა უხელმძღვანელო ამსაოქრომჭედლოს... მო, შვილო, გულში ჩაგიკრა დადაგლოცო,-წაილუღლუღადახელებიგაუწოდა...

-მამავ! -გულ-აჩუყებითვეწამოიძახამახარემ... -ოდნავწატორტმანდა და მოდუნებული გულში ჩაეკრაოქრომჭედელსდა...

რამდენიმე ღამის თევამ, განუწყვეტელმა მუშაობამ დამღელვარებამ თავის გავლენა იქონიეს მახარესგაკაჟებულ სხეულზედაც... ნამეტნავად ოქრომჭედლისლმობიერმა სიტყვებმა გაკვეთეს იმისი დაჭიმული

ძარღვებიდაუეცრივმოეშვა...

გაფითრებული მახარე ძლივას შეიყვანასაოქრომჭედლოშიოქრომჭედელმადასაწოლზედასვა...

წყლისშეპკურებისშემდეგმახარეგამოერკვა,საშინელიდაქანცულობაიგრძნოდამიწვა...

- მამავ, მაპატიე ჩემი ასეთი მდგომარეობა... - უთუოდდავიღალე...-ძლივასლაპარაკობდამახარე...-ნუსწუხარ,შვილო,ვიცი,რაცშენსთავსარის...- მერე ყველაფერს გიამბობ... ახლა კი... ახლა... კი... ახ...ლა...ეხ...-მიეხუჭათვალები,დაღრმადსუნთქვადაიწყომახარემ...

ოქრომჭედელი დიდხანს იდგა მახარეს თავით დაისმენდამახარესმშვიდსუნთქვას...“საწყალიმახარე,ვინ

იცის, რამდენი ღამე ათია... - ფიქრობდა ამავ დროს -მაგრამ... პირველად როდის შევნიშნე?!. ჰო, თითქმისთვეა, ანგრეული საოქრომჭედლო რო დამიხვდა... მასშემდეგ”... მიიხედ-მოიხედა და საოქრომჭედლოაათვალიერ-ჩამოათვალიერა... “დამიძველდასაოქრომჭედლო...-განაგრძოუსიტყვოდფიქრი...-დროაგაახლებისა... ახლა მახარე იზრუნებს... მე კი”... კიდევმიათვალიერადათვალიმოჰკრარაღაცხუფს,თურას...

ფეხ-აკრეფით მივიდა და ხელი შეახო. უნდოდა აეღო,გაესინჯა,მაგრამხელიდაეწო.ზევიდანდაუწყოშინჯვა...ვერგაიგო,თურაარის...

ცოტა ტრიალის შემდეგ, იფიქრა: “უკვერო სამუშაოსგავაკეთებრასმე,რომმახარეარგავაღვიძოვო”,დაახადანივთების და ლითონების ყუთს თავი, რათა ამოეღოსამუშაო,მაგრამრასხედავს?!.

ოქრომჭედელი განცვიფრდა, ლითონები თითქმის სულაღარ იყოზანდუკშიდა გაკეთებულ ნივთებისა კიდევ -ნახევარი...

VIII

... ოქრომჭედლის ცოლმა სადილი მოუტანა ქმარს დამახარეს, მერე სამხარი, მაგრამ მახარეს ისევგაუნძრევლად ეძინა. ოქრომჭედელი კი ჩაფიქრებულიერთსამკაულსდასცქეროდადაუაზროდატრიალებდა...როგორც მახარეს სადილისა არა გაუგია რა, ისეოქრომჭედელმა ხელი არ ახლო სადილს, და როდესაცცოლმა სამხრობისას გაკვირვებით წამოიძახა: “სამხარიმოგიტანეთ და თქვენ სადილისთვისაც ხელი არგიხლიათო”!... ოქრომჭედელმა ტუჩებზე ხელი მიიფარადაწაუსისინა:

-სუ...სუს...მახარესძლივასჩაეძინა...უქეიფოდარის!..- უი, დამიდგეს თვალი!.. - წამოიძახა ოქრომჭედლისცოლმადამახარესსაწოლისაკენწასვლადააპირა,მაგრამქმარმაკაბისკალთადაუჭირადაწასჩურჩულა:- აკი გეუბნები, ძლივას ჩაიძინა!.. ნუღარ ხმაურობ არგააღვიძო...სამხარიუკანწაიღედასადილიკი -ვახშმადდაგვიგდე...

ცოლმა წაიწუწუნ-წამოიწუწუნა, გამოჰკრა სამხარი დადაღონებული,ფეხაკრეფითშინისაკენწავიდა...

ოქრომჭედელიკიისევღრმაფიქრსმიეცა...

“რვაგაზაფხულისბალღიავიყვანემახარე...ათმაგანვლოუკვე და ჯერ არც ერთი ურჩობა არ მახსოვს... ჩემდაუკითხავად, ჩემურჩევლად არა გაუკეთებია რადა...

ახლა კი, აგერ ერთითვე იწურება კიდევაც... ეს ბალღირაღაცასცოდვილობსდააქნობამდისარამკითხარა”...

ფიქრობდაოქრომჭედელიდა გონს ვერ მოსულიყო,თუმახარესრადაემართა...

მართალია, მახარე დილას შეჰპირდა - ყველაფერსგეტყვიოდაბოდიშიცმოიხადა,მაგრამესხომისარარის,როდესაც წინადვე გაუზიარებდა აზრს, ამასაცმოეწონებოდადაორივეთითქმისშემოქმედებიიყვნენ...ორივე სიამაყით იძახდნენ: “ეს ჩვენ გავაკეთეთ!..”რამდენჯერ ყოფილა ეს ასე: აი, თუნდ ის სამკაული,რომელსაც განუწყვეტლივ ხელში ატრიალებს... ესმთლადმახარესმოგონილია,მაგრამმახარემწინდაწინვეგაუზიარათავის აზრი,ოქრომჭედელმა მოუწონა,ორივესიხალისით შეუდგნენ აზრის განხორციელებას.რასაკვირველია, მახარე ასრულებდა; ოქრომჭედელიც

გაფაციცებით ადევნებდა თვალყურს... ისიც ხშირადშენიშვნებს აძლევდა... იღებდა მონაწილეობას და...ბოლოს გაკეთებული ნივთი ორივეს შემოქმედებითისაკუთრებაიყო...

პირველი სამკაული მაშინვე ბატონმათავის ქალისთვისშეიძინა, და რაკი იმის ქალს ამკობდა და მთხოვნელნიბევრნი მოსდიოდნენ და ხედავდნენ, მაშინვეუკვეთავდნენოქრომჭედელსშინაურებისთვის...

ახლავეღარცკიასდიოდნენკეთებას...მახარემუშაობდაგულმოდგინეთ,ოქრომჭედელიცკიმუშაობდაშემდეგში,უფროჩონჩხზე...

ესიყოსაყურე...

მახარეს ძალიან უყვარდა ბუნება... და ცდილობდა

ყოველგვარისამკაულიმიემსგავსებინა...

ერთ გაზაფხულს საყურეს აკეთებდა. საყურე ტლანქინიმუშისა იყო. აკეთებდა ისე, როგორც მიღებული იყო...ოქრომჭედელი კი ქალს ელაპარაკებოდა, რომელიცსწორედსაყურისათვისშემოსულიყო.

- ამ წუთს არა გვაქვს და, თუ მერე შემოივლი, მზადგვექნება!..-როდისღამერე?..-შეეკითხაქალი...-დღესმინდოდა!...-მახარე,საღამოსათვისიქნება?!.

მახარემ აიხედადათვალ-წინწარმოუდგალამაზიქალი,რომელმაცოქრომჭედლის შეკითხვაზე მოიხედა. მხარზეპატარა პეპელა ეჯდა ქალსდა, აი, სწორედ იმანუფროაუმუშავაგონება.უეცრივგაუელვათავში:“ესპეპელაროყურისბიბილოზეეჯდეს,რანაირადდაამშვენებდა!!.”და

მაშინვე პეპელისფერლითონს ხელი მოჰკიდადათავისგანაფიქრისგანხორციელებასუნდოდაშესდგომოდა...

- მახარე, გაიგონე, რა გკითხე?! - ხელმეორედდაეკითხაოსტატი...-როგორარა,მამავ,ესუკვემზადაა,ემწუთსგავათავებ,მაგრამ, თუ ხვალ საღამოთი გამოივლის, მაშინდავუმზადებძალიანლამაზსაყურეს.- არა, გეთაყვა, ეგ ახლავე დამიმზადე, თორემ ხვალსაღამოთი აღარ მეცლება. დღეს ჩვენებიანთ შროშანასქორწილიაქვსდა...-მაშ ახლავე!.. -სინანულითწამოიძახამახარემდასულრამდენსამეწუთშიდაუმზადატლანქისაყურეები...

ქალს მხარზე ისევ ის პეპელა ეჯდადა ნაზად არხევდაფრთებს. მახარე ადგა, მიუახლოვდა ქალს და ჩუმადხელიწაატანაპეპელას.

ვერცქალმადავერცპეპელამასეთიმოქმედებამახარესივერ შეამჩნიეს. ორივენი, ჯერ პეპელა და მერე ქალი,სახტად დარჩნენ, როდესაც მახარემ პეპელას ფრთებიდაუჭირა და სწრაფად ყურის ბიბილოზე უეცრობითპეპელის ხშირად ამოძრავებულიფეხები მიადო... ქალიცმთელითავისსხეულითატოკდადაშეჰკივლა:

-უი,ესრასემსგავსება?!.

ოქრომჭედელმაცგაკვირვებითშეხედამახარეს,თუმცაკიარიცოდა,თუსაქმერაშიიყო.

- აბა, მამავ, შენ თითონ სცადე, არ მოუხდებოდა ამპეპელისმსგავსისაყურე?!

ახლაკიმიჰხვდაქალიცდაოქრომჭედელიც,თუმახარემ

რაგანზრახვითჩაიდინაეს...მარტოპეპელავერასმიხვდადახშირადამოძრავებდაფეხებს...

- ახლა პეპელეები ამიბი ყურს!.. - კისკასით წამოიძახაქალმა - ემაგეების ასხმა რო მდომებოდა, აქ კი აღარმოვიდოდი!.. - ჩაიდო ჯიბეში საყურეები დაგამოემშვიდობაორივეს.

მახარემ ნაღვლიანის სახით ნაზად პეპელა ისევდაასვა,მაგრამ პეპელა სწრაფად შეფრთხიალდა და მოშორდაქალის მხარს, თითქოს იწყინა ქალის სიტყვებიო დადერეფანში გასრიალდა... მახარეს მარტო მადლობისნიშნადორთითზეფრთისნაზიფერფლიდაუტოვა.

როდესაცქალიგავიდა,მახარემდაწვრილებითგაუზიარათავისი ფიქრი ოქრომჭედელს... ისიც დაფიქრდა,ჩაუკვირდადააღტაცებაშიმოვიდა...

მაშინვემახარედასვა,თავსდაადგადაშეუდგნენორივემუშაობას... არშეუსვენიათ,ვიდრეთავიანთიგანზრახვაოდნავადსისრულეშიარმოიყვანეს.ესნასადილევსიყო.სამხარი რომ მოუტანეს, დასხდნენ, სიამოვნებითისამხრეს, თან ისევ იმ მუშაობაზე - პეპელა-საყურეზელაპარაკობდნენ:

- მართლა, რა კარგი იქნება: ქალილაპარაკობს, საყურეირხევადაპეპელისფრთებისოდნავრხევასემსგავსება.-ამბობსოქრომჭედელი...- ემსგავსება კი არა, თითქოს ცოცხალი პეპელა ქალისბიბილოსდაჰკონებიადაეალერსებაო!..-მართალსამბობ,ჩემომახარე,მართალს!..ძალიანკარგირამიქნება,თუკიცოცხალპეპელასდავამსგავსეთ...

სულიერიგანცდაოქრომჭედლისაისეთივეიყო,როგორიც

მახარესი, ორივენი განიცდიდნენ შემოქმედთაკმაყოფილებას.

მართლაცმეორედღესპეპელა-საყურერომგაათავეს,დაკარგიც გამოვიდა, იმათ სიამოვნებას საზღვარი არაჰქონდა.სიამოვნებაუფროგაუორკეცდათ,როცაბატონმანახადამაშინვეთავისქალისთვისიყიდა...

მერე რამდენი მოდიოდადა სთხოვდა პეპელა-საყურეს!გაკეთებასვეღარცკიასდიოდნენ.ორივეგულმოდგინედმუშაობდა...

განა მარტო პეპელა-საყურე იყო?!. რამდენი სხვა რამსამკაულიგააუმჯობესესმახარემდაოქრომჭედელმა!..

მაგრამ უფრო საუკუნოებით დარჩა ქინძისთავიპირველწოდებითი სახელით... მაშინ დაერქვა სახელად

ქინძისთავიდადღესაცისევქინძისთავსხმარობენ...

ბატონმა შეუკვეთა ოქრომჭედელს თავის ქალისთვისოქროს სამკაული შუბლ-საკრავის დასამაგრებლადთავიანიმამალინემსი(უყუნწოთავიანი).მახარემმეორედღეს ჩვეულებრივი მამალი ნემსი უსახო თავითსადილობამდის დაამზადა და გადადო... სადილადლობიო მოუვიდათ... თან სანელიც მოაყოლეს... როცააიღოსანელიდაუნდოდამოეყარა,ხელშირაღაცმაგარიმოხვდა... ფრთხილად მოაყარა სანელი, და მაგარი კითითებშუაშეინარჩუნა...დახედადამაშინვემიხვდა,თურა იყო. რამდენი უნახავს, ახალი, ჯერ გაუხმობელი...მაშინვე წარმოუდგა თვალწინ ნაზად დახრილი ორივემხრიდან ოდნავად შეზნექილი გუნდა... ახლა, თუმცაგამხმარი იყო, მაგრამ ხაზები და მოყვანილობა მთლადშერჩენოდა...

- რას დასცქერი აგრე დაჟინებით? - დაეკითხაოქრომჭედელიმახარეს...-სანელშიბებერიქინძიცჩაუხმიათ,ისერომქინძისთავიშიგ ჩაჰყოლია. - უპასუხა და ქინძის ყვავილის გულიგადააწოდა...

ამისშემდეგხმააღარამოუღიათ.ისადილესგემრიელადდამოსანელებელიტკბილისაუბარიდაიწყეს...

- ახლა კი, ჩემო მახარე, გავუთავოთ ბატონს მამალინემსი,თორემმალემოვაწასაღებად.- გავათავე კიდევაც, მამავ!.. - და მამალი ნემსი ხელშიაიღო...

თითქოს, როცა აკეთებდა, მოსწონდა... მუყაითადმუშაობდა, რათა ლამაზად გამოეყვანა... ახლა კიტლანქადეჩვენა...

-გავაკეთე,მაგრამ...რაღაცარმომწონს...

ოქრომჭედელმაჩამოართვადასინჯვადაუწყო.

- რათა, შვილო, ძალიან ლამაზად არის გაკეთებული!..ბატონიმადლობასაცგეტყვის.

მახარესუეცრივთვალები გაუბრწყინდა, წამოდგაზეზედა...

- მადლობას გვეტყვის,რასაკვირველია, მაგრამუკეთესირომმივაწოდოთ,მაშინათჯერმადლობელიდაგვრჩება!..ჩვენშეგვიძლიანუკეთესიმივცეთ,მამავ!..-როგორ,შვილო?!- აი, მამავ, ამ ნემსისთავის მაგივრადრო წეღან ქინძისთავი გაჩვენე. ისეთი გავაკეთოთ და ცოტათი თავი

გადმოვხაროთ,რომგულიპირდაპირგიცქეროდეს,მაშინძალიანლამაზიიქნება...

ოქრომჭედელი ჩაფიქრდა... აწონ-დაწონა და ჭკუაშიდაუჯდა...

-მართალსამბობ,ჩემომახარე!..მაგრამთავისდროზეესჩავაბაროთ... ახალს როცა გავაკეთებთ, ვაჩვენოთ... თუმოეწონება,მერწმუნე,სიხარულითაიღებს...

IX

...ოქრომჭედელი იჯდათავის ადგილასდა ყოველივე ესთვალწინგადაეშალა...თითქმისამდროსოქრომჭედელიგანიცდიდა ისევ იმ სიამოვნებას ახლაც, ამ მოგონებისდროს, როგორსაც წინათ... მაგრამ, როდესაც მოგონებამძალაუნებურადდღევანდელდღემდის მოიყვანა,უფრო

მწვავედ ეჩვენა მახარეს საქციელი, ვიდრე დილას... ესუკვე მზის ჩასვლის დროს იყო, და აჭრელებულ ცას,თითქოს იწვისო, ცეცხლის ალი გადაჰკროდადასავლეთისკენ.

მახარემ ამ დროს გამოიღვიძა... თვალების ფშვნეტითწამოჯდა და თვალის გახელისთანავე დაინახაოქრომჭედელი...

-უჰ,რაჩამძინებია,შენიმოსვლაცკივერგავიგე,მამავ!-წამოიძახადარცხვენით მახარემ, წყლით სავსე ჩაფუკასხელიდაავლოდადერეფანშიგავიდაპირისდასაბანად.

ზამთარ-ზაფხულჩვეულებადჰქონდადერეფანშიპირისბანვა...

გავიდა თუ არა, ოქრომჭედელს უეცრივ მოესმა

შეშინებულიხმამახარესი:

-მამავ,ვგიჟდები,თურააჩემსთავს!?

ოქრომჭედელი მაშინვედერეფანში გავიდადადაინახა:მახარეს ხელიდან ჩაფუკა გავარდნოდადა შეშინებულითვალებითჩამავალმზესშესცქეროდა...

- რა დაგემართა, შვილო?! - თანაგრძნობით შეეკითხამახარესდამხარზეხელიდაადო.

მახარემთლადთრთოდა.

-ხედავმზესა!..-როგორარა,შვილო!-განაიქიდანამოდისმზე?!- იქიდან ამოდის კი არა, ჩადის, შვილო!.. ახლა მზის

ჩასვლაა!..- როგორ?.. ახ, ახლა ყველაფერი მაგონდება!.. - შუბლზეხელიგადისოდაჩაიცინა... -მეკიმეგონა:მზესუკუღმასიარულიდაუწყია-მეთქი...

მახარემ ჩაფუკა აიღოდა იქავე საოქრომჭედლოს ახლოსწყაროსკენპირიქნა.პირიწყაროსთანვედაიბანადასავსეჩაფუკით მხიარულად დაბრუნდა საოქრომჭედლოში,რომლის დერეფანში, სადაც დასტოვა ოქრომჭედელი,იქვეღრმადჩაფიქრებულიიდგა...

- მამავ, ახლა ყველაფერი შემიძლიან გულ-ახლიდადგიამბო!.. -მხიარულადმივიდამახარეოქრომჭედელთანდაალერსითხელიმოჰხვია...-აი,შევიდეთსაოქრომჭედლოშიდაყველაფერსგიამბობ.

ოქრომჭედელი ხმის ამოუღებლივ, ისევ ისე სევდიანი

გაუძღვაწინ,დაორივენისაოქრომჭედლოშიშევიდნენ.

ოქრომჭედელი თავის ადგილას დაჯდა; მახარე კიპირდაპირ თავის ნაწარმოებთან მივიდა და ხელიდაადო... თუმცა ცხელი არ იყო, მაგრამ მახარემ ცივიწყაროს წყალი ჩაფუკით დაასხა... ცოტა ხნის შემდეგოდნავორთქლმაშებურაბაგე...

მახარე მივიდაოქრომჭედელთანდა გვერდით მოუჯდა.ოქრომჭედელითვალსარაშორებდა...

-აგერიმთიხისბაგეშიმოვათავსეჩვენილითონები...-რაბაგე,ვისიბაგე!?.იქრაღაცხუფია...-რავქნა,მამავ,სხვანაირბაგეშივერმოვათავსეიმქალისხმა!..-ვინქალისა?!უზარმაზარიქალიყოფილაისვიღაცარის,თუმაგოდენაბაგეაქვს...

- მამავ, როგორც გეტყობა ნაწყენი ხარ და ამისთვისდაცინვით გინდა სამაგიერო მომიწყო ჩემიდანაშაულობისთვის...

ოქრომჭედელი შეკრთა. მოაგონდადილანდელი მახარესგამომეტყველება... შეეშინდა, ისევდილანდელი სახე არმიიღოსდათავი შეგირდად არ აგრძნობინოს... ახლა კიმახარე ისევ ისეთი მახარე ელაპარაკებოდა, როგორიცგუშინ...გუშინ-წინდა...

სწრფადკილოშეიცვალა.

- მიამბეჯერდალაგებითდა მაშინ სხვა იქნება,თორემნაწყვეტილაპარაკითვერაგამომირკვევიარა...-ახლავე,მამავ!.. -დადაწვრილებითუამბოყველაფერი,თუ როგორ დაებადა აზრი ლითონებში ქალის ხმისჩაქსოვისა,დაანრამაიძულაღამ-ღამობითემუშავნა...

ოქრომჭედელი თვალს ვეღარ აშორებდა მახარეს დააღტაცებაში მოდიოდა, რომ მახარე იმის თვალ-წინდილანდელიმახარეიჯდა...

წამოდგა ოქრომჭედელი. მახარეც ადგა. ხელი გაუწოდამახარესოქრომჭედელმადააღტაცებითუთხრა:

- მომე ხელი!.. ეგ მარჯვენა დამილოცნია, რომელსაცამდენი რამ გაუკეთებია!.. ხომ იცოდი, მახარე, რომყოველთვისგეხმარებოდი...მარტოესმაწუხებს:ესშენინამუშავარირადდამიმალედათავიდანვე არ მაცნობე?!იქნებადაგხმარებოდირაშიმე...ახლაკი...

მახარე დაიბნა. ეს პირველად იყო, როდესაცოქრომჭედელი ხელს უწვდიდა მახარეს, როგორცთანასწორს.მოწიწებითჩაჰკიდახელიგამოწვდილხელს

და უკანასკნელი სიტყვები რომ გაიგონა, უკვეგაბედულადმოუჭირახელიხელს.

-ვერგაგიზიარე,მამავ,მხოლოდუდროობისგამო...ღამ-ღამობითხდებოდაყოველივეეს,დაშენკიამდროსაქარიყავი,დამეორედღესნაამბობსვერგანიცდიდი...იქნებახელიც შეგეშალა, რადგანაც ხმა არ გსმენია... ის ხმა,რომლის შებოჭვასაც ვცდილობდი, უნებურის რჩევითრომელიმელითონის ხმაურობისა. მეთხოვა,ღამე გეთიადა...ესხომშეუძლებელიიყო...

-რატომ,შვილო,როგეთქო...-როგორ, მამავ, განა გავჭედავდი ემაგისთანას?!. არადაარა!..

მთლად დაკმაყოფილებული ოქრომჭედელი სვენებ-სვენებითშესცქეროდამახარეს...

მახარე კი ამდროს უფროდინჯდებოდადა გრძნობდაზრდას...

- ეგრე, მამავ, თუ ნებას მომცემ, ახლა ჩემ ქნარსმივხედავ... იქნებადროა,გავაშიშვლო,გაჩვენოხოლოდ-შობილად ბატონის ასულის ბაგე და გაგაგონო, თუ კიმართლამოვახერხეშებოჭვაიმისიხმისა...

-ახლამაგაზეუკეთესსვერასჩაიდენ...

მახარემ გადაატრიალ-გადმოატრიალა ლითონით სავსეთიხის ბაგე, ჩაიხედა შიგ და, რა დარწმუნდა თიხისუჟონობაში, ფრთხილად იწყო იმის შემომტვრევა, დამოპრიალერთულილითონითანდათანშიშვლდებოდა...მთლადშემოამტვრიათიხისგარსიდათბილილითონისბაგესწრაფადგაარბენინაწყაროსაკენდაშიგჩადო...

ოქრომჭედელიცუკანგაჰყვადათვალსარაშორებდა...

მახარემ რამოდენიმე წუთის შემდეგ ამოიღო ბაგე დასაოქრომჭედლოში შეიტანა. დადო თავის ლოგინზე დათავისსაბნითწაბურა...

რადჩაიდინაეს?!.როეკითხნაოქრომჭედელს,რომელიცუკანდასდევდა,ვერუპასუხებდა...

ოქრომჭედელი არ ეკითხებოდა. მხოლოდ გაფაციცებითთვალყურსადევნებდა...

მახარემ წაბურვის შემდეგ, ისევ გააშიშვლა ლითონისბაგე...ჩამოაბაენა,ყუნწშიგრეხილიგაუყარადაკაჩხაზეჩამოჰკიდა...

უკვეშეღამდა.დროიყოოქრომჭედლისწასვლისა.

ამ დროს ყოველთვის ვახშმობდა შინ... მაგრამ ის შინწასვლასარჩქარობდადამოუთმენლადელოდაშემდეგს.

- ახლა კი, მამავ, უნდა გამოვცადო ჩემი ქმნილება...მაგრამ არ მინდა ამ დროს სხვა ვინმემ გაიგონოსშებოჭილი ხმა... მხოლოდ ჯერ-ჯერობით!.. - და კარებიმიხურა...

ნაზად, ძალიან ნაზად შეახო ენა ფსკერს და ხელისმოძრაობა გაიმეორა წინა დღეებისა... მოისმოდა ნაზი...ჩუმი, შორიდან მომავალი ხმა. მახარე ამ ხმითგაცოცხლდა...ვეღარიცნობდაკაცი...

უეცრივ შეწყვიტა ხელის მოძრაობა და აღტაცებითწამოიძახა:

- იცი, მამავ, არ მოველოდი, თუ ასე შევაზავებდილითონებს, რომ იმის რთული ხმა შემებოჭნა: ამაღამშევამოწმებ,როცა ისსარკმელთანმთვარესშეევედრება,მაშინკი...-ამაღამმეცშენთანავარ,შვილო!-როგორ,მამავ,ესრომმცოდნოდა,ხომპირველღამესვეგთხოვდი!..მაგრამდედა-ნარგიზარასიტყვის?!.ხომ...- არა,შვილო, ახლავეწავალდადედა-ნარგიზასვეტყვი,რომამაღამგვიანობამდისარმივალდაჩქარამოვალ.ხომბატონის ქალი მხოლოდ სოფლის მიძინებისას იწყებსთავის ვედრებას?! მაშ ბევრი დრო გვაქვს. ერთადწავიდეთდაიქვივახშმოთ...

ესაც პირველად იყო, რო ოქრომჭედელმა, როგორცთანასწორი,ვახშმადსახლშიმიიწვია...

- მამავ, განა შემიძლიან შენთან... - ვეღარ დაათავა,რადგანაცყელშიმომდგარმამღელვარებამხმაჩაუკმინდადათვალებიკიცრემლითაუვსო...- შვილო, მახარე, ახლა შენ ისე უნდა მოიქცე, როგორცოქრომჭედელი... სრული უფლება გაქვს გაიჩინო შენისახლ-კარი და... მაგრამ ჩემი სახლ-კარი და ესსაოქრომჭედლოცმედანარგიზასგადაწყვეტილიგვაქვსშენდაგისაკუთროთ...-მამავ!..-მეტივეღარათქვარამახარემდახელიკოცნითდაცრემლებითდაუსველა...

საოქრომჭედლოს კარი გამოიკეტეს და გაჩუმებულებიგაუდგნენგზას...

X

მახარე... ეს განყენებული სახელი და ადამიანი იყო ამ

ძლიერიდამშვიდობიანიბატონისსაბატონოში... არავისახსოვდა იმის მშობლების სახელი და გვარი... მარტოოქრომჭედელმადაიმისმაცოლმანარგიზამიცოდა,რომამ ათი შემოდგომის წინად რომელიღაც მებატონესგამოქცეოდამამა,ცოლიდაშვილიშემოსახიზნებლადდასაყმობლადაც... მაგრამ მამა მახარესი საზღვარზეუგზო-უკვლოდდაიკარგა...შეწუხებულიდედამახარესითავისშვილით მოადგა კარს...უხვადდაუხვდაოქრომჭედელიძვირფას სტუმრებს (სტუმარი ყოველთვის ძვირფასიიყო)და ჩქარაშეიხიზნა.მაგრამმახარესდედამოსვლისუმალ ლოგინად ჩავარდა... ჩქარა გონება დაკარგა დაერთიკვირისშემდეგსააქაოსაცგამოესალმადასაიქიოსდაემკვიდრა...

მახარე დედის გვერდს არ მოშორებია ამ უკანასკნელდღეებში... როცა მიწა მიაყარეს, მაშინაც კინაღამსაფლავში ჩაუვარდათ, რომ დედის გვერდით

ყოფილიყო...

ამრიგადშერჩამახარეხელთოქრომჭედელსდაიმისცოლ-ნარგიზას...

უშვილო ნარგიზა ვერ შეეგუა მახარეს, რადგანაც არიცოდა როგორ მოევლო... ორმოცდაათ შემოდგომასგადაბიჯებულ დედაკაცს ახლად დედობის დაწყებაგაუძნელდა და ამისთვის ქმარს ურჩია, მახარესაოქრომჭედლოში მოეთავსებინა და თან ხელობაცესწავლებინა...

საოქრომჭედლოში ამდროს ჰყვანდაუკვე გაწვრთნილიხელოსანიდამახარეიმასმიუჩინა...თითონყოველდღემოდიოდა საოქრომჭედლოში და მახარეს ზრდასთვალყურს ადევნებდა... რვა შემოდგომის მახარე (ესცნობამახარესდედისგანჰქონდამიღებული)დაბინავდა

საოქრომჭედლოში,და იმის შემდეგ ფეხი არ შეუდგამსოქრომჭედლისსახლში...

დედა-მამაძალიანკარგად ახსოვდა.თურამ ალერსიდასიყვარული განუცდია, მხოლოდ მშობლებისაგან, დაიმათშემდეგკი...გულისკარიდაეხურა.

მართალია, ოქრომჭედელი, იმისი ცოლი ნარგიზა დასაოქრომჭედლოს ხელოსანი სიყვარულით ექცეოდნენ,მაგრამ ის არ იყო,რაცდედის, ან მამის გაჯავრებაც კი...გაჯავრებაშიაც კი სიტყვით გამოუთქმელი სიყვარულისსიო ეწნოდა და გულს ულბობდა... და ალერსი ხომ...უბრალო დედის ხელის შეხებაც კი აგრძნობინებდამშობლისსიყვარულს...

როცა კი მოცლილი ჩაფიქრდებოდა, მაშინვე ოცნებასეძლეოდა და წარსულ-განცდილი მომავლის ქსელში

ახვევდა...გამოფხიზლებაკისიმწვავითაგრძნობინებდა,რომ ის წარსულია და აღარ დაბრუნდება, რომსამუდამოდუნდაგამოსთხოვებოდა...

თითქმისთვალ-ცრემლიანი,მაშინვესაქმესგაიჩენდადაგულს აყოლებდა...უფრო ხშირადდედისუკანასკნელიწამები აგონდებოდა... დედის უგონო თვალები, მაგრამმახარესკენმიპყრობილი...იმისიხელისსავსავი,თითქოსეძებსო, და რომ შეახებდა მახარეს ლოყებს, ოჰ, რასიძლიერით აფრქვევდა იმაზე ალერსს... სიყვარულს...სიცოცხლეს!..

რაცდრო გადიოდადა საქმე კისერზე აწვებოდა უფროიშვიათად ეძლეოდა ამ მოგონებას... როცა ხელოსანიოთხი შემოდგომის შემდეგ წავიდა, საოქრომჭედლომთლად კისერზედააწვა მახარეს, მაშინ ხომ სულდროაღარა ჰქონდატკბილ მოგონება-ოცნებას მისცემოდადა

განეცადათავისსიტკბო-სიმწარით...მხოლოდთანდათანუფრო მეტად გრძნობდა ალერსის სიმშილს...სიყვარულისას...

მაგრამ ეს გამოურკვეველი იყო მახარეში... გულიდახურულიჰქონდა,მაგრამშიოდაკი...

მხოლოდ ახლა გააღო გულის კარი, როცაოქრომჭედელთან ერთად მიდიოდა სავახშმოდ, დათავისდაუნებურად ცრემლებით ჩამობანათავის სახე...მკაფიოდ თვალწინ წარმოუდგა დედა... მომაკვდავი...ხელების მოფათურე, და იმისი უკანასკნელი ცივიტუჩების, ვითა სიკვდილის, შეხება, მაგრამ იმისმატუჩებმათუმცაცივებმა,მაინცთრთოლვითსიყვარული,სიცოცხლეუანდერძეს...

გული ისე მიენელა, მიეფერფლა, რომ წაქცევაზე იყო,

როცა ოქრომჭედელმა თავის ეზოს კარი შეაღო, მაგრამნების საშინელმა სიძლიერემ გაფანტა მოგონება,სინამდვილეს სასტიკად ჩაებღაუჭა და თითქმისდამშვიდებული, თვალმშრალი ნარგიზას მიესალმა დაალერსითმოიკითხა...

XI

ოქრომჭედელი და მახარე ერთად სულ-განაბულებიიდგნენ საოქრომჭედლოს დერეფანში და ელოდნენმთვარის ამოსვლას. მახარეს გვერდითვე იდგა სამილატნისგანგამაგრებულიკაჩხადაზედმახარესქმნილიბაგეეკიდა...

ახლა ოქრომჭედელი უფრო მოუთმენელი იყო, ვიდრემახარე...

ჯერ ვახშმის დროსვე ოქრომჭედელი ძალიანმოუთმენლობასიჩენდა...

ვახშამი ძალიან საჩქაროდ იყო, რადგანაც ამ ვახშმისდროს მეზობლების თანდასწრებით მახარე დალოცა,მიულოცა ოქრომჭედლობა და კიდევაც, რაკიმოხუცებულობანებასაღარაძლევსკიდევგანაგრძოსიქმუშაობა,მთლადპასუხისმგებლობამახარესგადასცა...

გულ-აჩუყებულილაპარაკობდაოქრომჭედელი;სხვებსაცგული აუჩუყდა;ნარგიზამხომცრემლები აფრქვია...რისგამო?!ესძნელიგამოსაცნობიიყო.

მახარემაც ძლივას მოახერხა საპასუხოდ რამდენიმესიტყვის წალუღლუღება... ღვინომ თუ ოქრომჭედელისსიტყვებმაააღელვა,ვერგამოერკვია...

-მამავ,ვფიცავჩემმშობლებს,ჩემგამჩენს...შენსმამობასდანარგიზასდედობას,არგავამტყუნოშენინდობა!..

მეტივეღარამოახერხარა...

ყველანიჩაფიქრდნენ...

-შვილიარამყავს,-დაიწყოამისშემდეგოქრომჭედელმა,- შვილივით ვზარდე მახარედა, აი, მეზობლებო,თქვენწინ ვამბობ: მახარე ჩემი შვილია და ნარგიზაც ჩემიაზრისაა... ჯერ მაშინვე ვიშვილეთ, როცა უბედურიშემოხიზნული დედა გარდაეცვალა მახარეს... ახლა კისაჯაროდვაცხადებთ...

ოქრომჭედელმა აკოცა მახარეს; ნარგიზამ მკერდიგაიხსნა, მახარემ ძუძუსთავი პირში ჩაიდო,და შემდეგნარგიზამ გულში ჩაიკრა მახარე;და ალერსით,თითქოს

თავისპატარაშვილიუწევსო,ქოჩორიაუბურძგნა...

- აბა, შვილო მახარე, ახლა კი დრო არის!.. - აჩქარებდაოქრომჭედელი.-არა,მამავ,ჯერკიდევბევრიდროგვაქვს...მთვარეახლაიგვიანებსდა...

მოვახშმემეზობლებმაცდალოცესმახარე,ოქრომჭედელსდა იმის ცოლს ნარგიზას მიულოცეს სანატრელი შვილი,დაგამოეღამემშვიდობნენ...

- კაცო, რაზე მიფანტე სტუმრები, სად მიეჩქარები?!. -ცოტა წყრომის კილოთი შეეკითხა ნარგიზა ქმარს, როცამეზობლებიწავიდნენ.-საოქრომჭედლოშიმივეჩქარებით,ნარგიზ!..- როდის ერთხელ წასულხარ ვახშმის შემდეგსაოქრომჭედლოში, რო დღეს მოინდომე!.. მერე როცა

ჩვენი ნაშვილები მახარე პირველად ჩვენთან ვახშმობს...ვგონებ ამ ღამის გათენებას სილხინით უნდაშევხვედროდით!..-ცოტაოდნივწყენითუთხრანარგიზამქმარსდაალერსითგადახედამახარეს.

- არა, საყვარელო დედავ, მამას ტყუილად ბრალსასდებთ!.. - სიყვარულით უპასუხა ნარგიზას მახარემ: -მამა მხოლოდ ჩემითხოვნით მოდის საოქრომჭედლოშიუდრო-უდროდ; მაგრამ მიზეზი დიდია და ამის გამოუარი არ მითხრა... - ოქრომჭედლის მაგივრად უპასუხამახარემ ნარგიზას... - მაგრამ საჩქარო მაინც არა გვაქვსრა...მხოლოდმთვარისამოსვლისასუნდაიქვიყვნეთ...

- ჰო და, თუ კი მაგრეა, ახლა მთვარე სავახშმოდ არისჩასული და ძალიან გვიან ამოდის... მაშ, რათ გაფანტესტუმრები?! ხომ იცი, მეზობლები არიანდა ეწყინებათ...ეგრეიტყოდი,რომმთვარისამოსვლისთვისგაქვთსაქმე,

დაისენიციმდროისთვისწავიდოდნენ,თორემ...- თორემ... - გააწყვეტინა სიტყვა ნარგიზასოქრომჭედელმა...-თორემკიარა...მაშინუფრონაწყენებიდარჩებოდნენ...ხომიცი,რაცმეტსდალევენ,მითუფროდიდხანსუნდათსხდომა...მზისშეხვედრა...შენთითონგინდოდაგათენებადა...- იჰ, რაც გინდა, ისა ჰქმენ, შენი ლაპარაკის თავი არამაქვს...აკიგეუბნებამახარე,საჩქაროარარისო!..-დედი,დედი,საჩქარო არ არისმთვარის ამოსვლამდის,მაგრამ იმდროისთვის ძალიან საჩქაროა...უეჭველად იქუნდა ვიყვნეთ... მაპატიე, დედი, თუ დროებით მამამოგტაცე:გეფიცები,ჩქარამევემოვიყვან...- შვილო, მახარე, დარწმუნებული ვარ აგრე იქმნება,მაგრამ ამანროისესასწრაფოთგაფანტამეზობლები,ისმაფიქრებს...- განა, საყვარელო დედავ, ამ სულ უმნიშვნელოგარემოებამ მაგრე უნდა აგაღელვოს?!. დარწმუნებული

ვარ, ხვალ ისევე მეზობლურად შეხვდებით, როგორცდღესდაგუშინ...-მახარე,დროა,წავიდეთ!..-შეაწყვეტინაგაჯავრებულისკილოთიოქრომჭედელმა...-წავიდეთ!...

XII

მთვარის ამოსვლას მარტოოქრომჭედელიდა მახარე არელოდნენ... ელოდა აგრეთვე სარკმლის გვერდითმჯდომარე ეთერიც... იცოდა ეთერმა მთვარის ამოსვლისდაგვიანება, მაგრამ, აბა როგორ დაიძინებდა, რომთვარისთვის არ გადაეცა თავისი გულნადები, არშევედრებოდადათაყვანი არ ეცა მთვარისათვის... ახლახომ მთვარე ჩქარა ათი დღით გამოესალმება. და მაშინმყუდროება-სურვილიც არ ექნება ესეთი... რამდენ ხანსმოუნდებალოდინიასეთიშვიათშემთხვევას...

ჩუმად, შეუმჩნევლად, თითქო კატა ჩიტს ეპარებაო,ამოვიდამთვარე;თავისიცივი,მაგრამთავისსიცივითდაუელვარობით ძლიერად მომხიბლავი სხივები კოშკისსარკმელსაფრქვია...

წამიცარდაგვიანებიაეთერს.დიდიხანია,ეთერიამწამსუცდიდა... მაშინვე სარკმელი გამოაღო და როგორცსატრფოს,ისემიესალმა:

“ჩემომთვარევ!..ჩემონუგეშო,მო,მიამბე...

...შეწყდა უეცრივ ქალის ხმა. ეთერს პირი ღია დარჩა...ვეღარდაათავათავისგოდება...

მახარემაც შესწყვიტა თავის ხელის მოძრაობა...აღელვებისაგანგაფითრდადახმასვეღარიღებდა.იმაზე

აღელვებულიოქრომჭედელიიყო...

ეთერი შეკრთა,როდესაცთავის ხმასთან ერთად მოესმამეორეიმისიხმა...

რა იყო ეს?! იმის ხმის “ჰაიჰო”, თუ ქაჯი ემანჭებოდა...წამსკანკალმაცაიტანა...

მახარედა ოქრომჭედელი ააღელვა ეთერისადა “ბაგის”ხმისუცნაურობამდისმსგავსებამ...

მთვარეკიისევთავისძლიერიცივისხივებისფრქვევითეალერსებოდაეთერსდაამშვიდებდა.

მართლაც დამშვიდდა ეთერი. უფრო მეტი ნდობითგაუწოდა ბროლად კვეთილი მკლავები, რის დანახვამმახარეშეაჟრჟოლა,დაშემოსძახაეთერმა:

“არშობილაჯერ...”

მახარემაც ეთერის ხმის მიხედვით ძლიერად აახმაურა“ბაგე”.

“მაცდურიი... ვაიიჰ!...” - მოისმა ეთერის თითქმისკივილი...

მახარესხელმაც “ბაგეს”გამოაძახებინაუკანასკნელიხმაეთერისადა ისევ ისეუცნაურად მისწყდა “ბაგის” ხმაც,როგორცეთერისა...

უცნაურ კივილზე გამოიღვიძეს სოფლის ძაღლებმა დაარე-მარე აახმაურეს. ამავე კივილმა გამოაღვიძა ეთერისგადიაც, რომელსაც ეთერის გვერდით ოთახში ეძინა,დაგულ-გახეთქილი შემოვარდა ეთერის ოთახში. ყურში

ეთერისკივილიედგა...

ოქრომჭედელი და მახარე გაფითრებულები იდგნენ. არიცოდნენ,თურაექმნათ,როგორდახმარებოდნენეთერს,რომლის მკლავები და თავი უძრავად გადმოკიდულიიყო...კოშკიძალიანმაღალიიყო...

-უი,დამიდგესთვალები,ამასრასვხედავ?!.-შემოესმათამდროსკივილი...- შვილო, მახარე, ახლა კი სახლში წავალ... იმასუშველიან... ბატონი ახლავე ეთერთან გაჩნდება დაუპატრონებს...თუხვალრამმოკითხვაიყოს,ყველაფერივუამბოთ...ნურასდავმალავთ!...-დასამალირაგვაქვს!..

ჯერ ოქრომჭედელი არ წასულიყო, რო ეთერი ძლიერმამკლავებმა ასწიესდასარკმელსმოაშორეს.სარკმელიკი

მაშინვედაიხურა.

ოქრომჭედელი გამოემშვიდობა მახარეს. მეტი აღარაუთქვამს რა, მაგრამ სათქმელი ბევრი ჰქონდა... შინმიმავალს გულში ჩაენერგა და სულ აუნგრია... აუწეწაგული...

კიცხავდა თავის თავს, რომ არ დაუშალა მახარეს ესსაქციელი... “იქნებამოუვიდესრამეთერსდა...ხომსულეს არისპასუხისმგებელი...რას აჰყვაბალღივითბალღისოცნებასდა...ოჰ,მთვარევ,შენგვიშველე...შენხომმოწმეხარ, ჩვენ ცუდი არა გაგვივლია რა გულში... მაგრამ ჩემთავზე გეუბნები, გულთამხილავო, მახარეზე არასვამბობ... იქმნება იმას რამ ჰქონდა გულში... არა.... არამგონია!...”-დახელებიაღაპყრომთვარისკენ...

მთვარემნაზად ჩამოღიმა...გულიდაუმალამოვა, - ქალი

უვნებელიდარჩებაო...

“თუმაგრემოხდება,მაშინხომუკეთესი... იქნებამაშინუფროკარგიიყოს!..”-ამნუგეშითშეაღოკარიდამთლადდამშვიდებულმაჩქარაღრმაძილსმისცათავი...

XIII

სულ სხვა გუნებაზე დადგა მახარე ოქრომჭედლისწასვლის შემდეგ. დიდხანს უძრავად იდგა. გონს ვერმოსულიყო, თუ ასეთ ძლიერ შთაბეჭდილებასმოახდენდა ეთერზე... ან კი რადუნდა მოეხდინა, როცა“ბაგის” ხმა ძალიან გვანდა, გვანდა კი არა... შორიდანეთერის ხმა იყო...და, მაშასადამე, ეთერს არც კი უნდაეგრძნოესხმა...მაშრამოხდა?...არა...არა...ეთერისხმასდა“ბაგის”ხმასერთმანეთისაგანვერგაარჩევდი...ესხომოქრომჭედელმაც სცნო?!. მაშ... მაშ...” -თავს იმტვრევდა

მახარედავერგამოეცნო,თურადმოხდაეს...

მახარეს ძლიერ ეჭვი შეეპარა “ბაგის” ხმის მზგავსებაშიდა საშინელმა სურვილმა შეიპყრო, - შეემოწმებინაახლავეესხმა...ეთერისხმახომუტყუვრადყოველწამსყურშიუდგას...

სწრაფად ხელი წაავლო ბაგის ენასდა ოდნავის ხელისმოძრაობითნაზადაახმაურა“ბაგე...”

სარკმელი გაიღო, და სამმა შიშით ათრთოლებულმაარსებამთავიგადმოყო...

როდესაცეთერიგონსმოვიდადამამასდაგადიასუამბოთავის თავ-გადასავალი, ცოტა ეჭვის თვალით შეხედესეთერისსიტყვებს...

ეთერი კი ეფიცებოდა იმათ,რომ ქვევიდან ვიღაც მეორეეთერი ხმას აყოლებდა...უთუოდ წყეული ამედევნადარაღამეშველება,აღარმომშორდებაო...

-რასამბობ,შვილო,რაწყეული?!.შენთანრახელიაქვს?!.-თავსზარიდამცაიმხმამა!..გონებადავკარგე...-ეგჩვენცკარგადვიცით,რადგანაცძლივასმოგაბრუნეთ;მაგრამრამდაგაკარგვინა?..აი,რასგეკითხებით...-ხმამ,მამავ,ხმამ!..მეორეხმამ...-ეე,შვილო?!- დილაზე ჩვენ მებატე ჯეირანას მოვიყვან დაშევალოცვინოთ...ძალიანასჭრისიმისი...- გაჩუმდით!.. -უეცრივ აკანკალებით გააჩუმა გადიადამამა...-ყურიდაუგდეთ...გესმით!..მეორემე!მღერის...

ეთერის მამამდა გადიამ სული განაბესდა მართლადაც

გარედან ოდნავი, ნაზი, შორეული ეთერის ხმამოისმოდა...

ამ სიჩუმისდროს ხმაუფროდაუახლოვდათ, მკაფიოდშემოესმათ და სამივეს თავზე თმა აუბურძგნა... შიშისზარმაშეიპყროსამივე...

ეთერის მამას ენა მუცელში ჩაუვარდა...უნდოდა ეთქვარამ, მაგრამ ენა არ ემორჩილებოდა... მთელი ტანითტოკავდა,მხრებსიშმუშნიდადა...

ხმა კი უფრო ირკვეოდა და უცნაურად ემზგავსებოდაეთერისხმას...სიმღერისკილოს.

- ეთერ... აქა... ხარ?!. - ძლივას წაილუღლუღა მამამ დაშეხედაეთერს...

ეთერი ხელ-მეორედ გულის წასვლაზე იყო... სწორედ ამგარემოებამ აძლევინა მამას განეფანტა შიში და ეთერსმიშველებოდა... ძლიერად მკლავში ხელი წაავლო დამკაფიოდ...გარკვევითშესძახა:

-ნუგეშინიან,შვილო,აქავარ!..

გარკვეულმა ხმამ სამივე გონს მოიყვანა და სამივეთითქოსშეადუღაერთმანეთსო...შუაშიბატონიდააქეთ-იქიდანკიეთერიდაგადიაამოუდგნენ...

ბატონი მივიდა სარკმელთან... თუმცა შიში ბოჭავდა,მაგრამუცნაურობასგამორკვევაუნდოდა...

რასაკვირველია,ეთერიდაგადიაუკან არ ჩამორჩნენდაუნებურადმივიდნენსარკმელთან...

ბატონმასარკმელიგააღო... ეთერისხმაუფრომკაფიოდშემოიჭრა და თავს ზარი დასცა სამივეს, მაგრამერთმანეთისსიახლოვემიხსნაგანსაცდელისგან...

ესარიკმარეს...როგორცპეპელასანთლისშუქსეძგერებახოლმე, თუმცა იქ ცეცხლი მოელის, ისე ამათ სულუნებურადთავებიგადაჰყვეს...

- მამავ, ხომ გჯერა, მეორე ეთერი გარედ მღეროდა-მეთქი?!-მოისმააკანკალებულიხმაეთერისა,დამაშინვე“ბაგის”ხმაშესწყდა...

აღტაცებულმა მახარემ სარკმელს შეხედა, და სულმთლადგაეფანტაეჭვი...

თვითეთერიემოწმება:“მეორეეთერიგარედმღეროდა”-ო...თუთავისყურისსმენაატყუებდა,ახლაეთერიცხომ

არსცდება...

უმზერდა სამ თავს, სარკმელში გადმოკიდებულს, დასამივემხოლოდერთშიგამოიხატებოდა...

ესეთერისთავიიყოიმისთვალისმხედველობა...

- შვილო, ახლა წავალ, შევაიარაღებ კარის-კაცებს დამოვნახავთიმმეორეეთერს...-არა,მამავ!..-შეშინებულმაეთერმაწამოიძახა...-ამაღამუშენოდვერდავრჩები!...

მახარედერეფანშიიდგა.მთვარეარაშუქებდადერეფანსდა ამისთვის უხილავი იყო სარკმელიდანგადმომცქირალთათვის...

-მგონი,საოქრომჭედლოდანმოისმოდახმა!..-წამოიძახა

გადიამ...-მეცეგრემგონია!...-დაუმატაეთერმა.- მით უკეთესი!.. - სთქვა ბატონმა... - უფრო ადვილადმოგიყვანიმშენეთერს...

XIV

როდის აქეთია, სარკმელი დაიხურა... ხშირი მამლისყივილიცდაიწყო, მაგრამ მახარე ისევდერეფანში იდგადა სარკმელს შესცქეროდა... იმ სარკმლის იქითეგულებოდაეთერი...ეთერი,იმისოცნებისხატი...

მხოლოდ იმ ღამეს იგრძნო მახარემ, თუ რისთვისუნდოდა ლითონში ეთერის ხმის ჩაბოჭვა... ეთერისმთლად ჩაბოჭვა სდომებიადა... ის კი ხმას გამოეკიდა...შებოჭა... იქნება უნებურად ხმას აედევნა, ეგონა, ხმისშებოჭვით თვით ხმის პატრონსაც დაეპატრონებოდა,

მაგრამ ამ ღამემ დაუმტკიცა, რომ ნამდვილი ეთერიკოშკშია და აქ - მხოლოდ იმის ოცნების ეთერი დალითონშიჩაქნილიიმისიხმა.

როცაეთერმაშეამოწმახმისმზგავსება,მახარეაღტაებაშიმოვიდადა ბაგეს აკოცათავდავიწყებით... მაგრამღამისთევის შემდეგ დარწმუნდა თავის შეცდომაში... თურმეეთერი მთლად თავის შემადგენლობით სდომნებია, დაარახმა...ესმუშაობაცკიმხოლოდეთერისსიყვარულისნაყოფიყოფილა...

მხოლოდ ახლა იგრძნო სიმწვავე სიყვარულისა დაამაოება თავის ოცნებისა... ეთერი?!. ეს ხომ იმისთვისმიუწდომელი არსებაა... ვინ ვიღაც საოქრომჭედლოსხელოსანი და ეპოტინება დიდებულ ბატონის ასულს!..აღგზნებული კოცონი სწორ-მოსაზრებისათანდათანობით იფერფლებოდა... ფერფლი თანდათან

კაჟდებოდადაგავარვარებულკოცონსჰბოჭავდა,მაგრამკივერაქრობდასიყვარულს.

როცა მამლებმა ყივილს მოუხშირეს, მახარე თავისდაუნებურად მივიდა კოშკთან, სარკმლის პირდაპირდაემხო და აქვითინდა. სტიროდა თავის ბედს, თავისსიბეჩავეს...თავისუნუგეშო სიყვარულსდა სწყევლიდაიმწუთს,როდესაცეთერისარკმელშიიხილა...

მთლად მოქანცული განთიადისას წარმოსდგა დასაოქრომჭედლოში შევიდა. დერეფნიდან “ბაგეც”შეიტანა...

სულ უარარაობას გრძნობდა მახარე... ერთადერთისურვილი... სიყვარული ბედმა არგუნადა ესეცუმწეო...მხოლოდცივილითონიმისცახელთბედმა...

- ბედი რა მასხარა და სასტიკი ყოფილა!.. - წამოიძახამახარემდაბაგესგადახედა...

ბაგეუგრძნობლადიდოიქვემისგვერდით...იმისსულსდა გულს არას ეუბნებოდა. ხელიც კი შეახო, თითქოსუნდოდადარწმუნებულიყო,როსცდება,მაგრამსიცივისმეტივერაიგრძნორა...ნატამალისითბოცკივერა...

- არის ვინმე საოქრომჭედლოში?!. გარედ გამოდი!.. -შემოესმადერეფნიდანვიღაცისხმა...

კარი ღია იყო... უკვე კარგად გათენებულიყო... მახარემიგრძნო, ვისგანაც იქნებოდა გამოგზავნილი დერეფანშიმდგომი კაცი, მაგრამ თითქოს არა იცის რაო და არცგუნებაზეიყოადგილიდანდაძრულიყო.

- არ გეყურებათ, ვინ არის საოქრომჭედლოში?.. -

განმეორდადერეფანში...- კარი ღიაა,თუ რამ საქმე გაქვს, შემოდი!... - უპასუხაახლაკიმახარემ...

მახარე უეცრივ ფეხზე წამოდგა, როცა იმის თვალწინბატონიგამოიჭიმა...

-ბატონო...რასმიბრძანებ?!-ოქრომჭედელისადარის?..-ჯერარგხლებიათ...შინგახლავსთ!..-წუხელისაქარავინაყოფილა?!.- წუხელის?! - გაკვირვებით შეეკითხა მახარე... - მეყოველღამაქამძინავს,სხვაგანარსად...- მაშ, შვილო მახარე, აქა გძინავს ხოლმე?!. - დაეკითხაბატონიგაკვირვებითდატახტზეჩამოჯდა...- სულ!.. რაც ოქრომჭედელთანა ვარ. დღე და ღამესაოქრომჭედლოსარავშორდები...

- მე კი მეგონა, აქ ღამეობით არავინ არის-მეთქი... -წაილაპარაკათავისთვისბატონმადაჩაფიქრდა.- უთუოდ ღამ-ღამობით მაგრა გძინავს... ახალგაზრდახარ...-ცოტაფიქრისშემდეგწაილაპარაკაბატონმა...- მოხდება ხოლმე, მკვდარივითა მძინავს, ხან კი მთელღამესარამძინავს.-წყნარადუპასუხამახარემ.- რა მიზეზით?! - შეეკითხა ბატონი, თითქოს მახარესუძილობისმიზეზისგამოსაძიებლადმოვიდაო...- მახარემ თვალები დააჭყიტა... ყოველ წუთს ელოდაწუხანდელი ამბის შესახებ შეკითხვას, და ბატონი კიაქეთ-იქით უხვევს... ახლა კი ამ კითხვამ გააოცა... წამსგაიფიქრა, ყველაფერი დაემალა, მაგრამ მეორე წამს კისულწინააღმდეგაზრსდაადგა...-რა მოგახსენო, ბატონო... ყოველუძილოღამესთავისიმიზეზიჰქონდაუთუოდ,რისმოგონებაცახლაძნელია...-წუხელისუთუოდმაგრაგეძინა?!-წუხელის...წუხელის...ნეტავი მკვდარივით მძინებიყო

და...-როგორ?!. შენც შიშისზარმა შეგიპყრო,როგორც ჩვენ?!.შენც გაიგონე?.. - წამოდგა ზეზე ბატონი უეცრივ დამხარზეხელიდაადომახარეს.

მახარეგონსმოვიდა...იგრძნოთავისსისულელე.კინაღამთავისგულისნადებიგაუმხილა...

- არა, ბატონო, შიშის ზარს არ შეუპყრივარდა არც რამსამაგისომომხდარარაწუხელის...- მაშ, ჩემო კარგო, მაგრა გძინებია, თორემ მაგრე არილაპარაკებდი...- გარწმუნებთ, წუხელის თვალი არ მომიხუჭავს, ისე,როგორცშენ...-რაიცი,როარმეძინა?!.-წუხელისრამდენჯერმეგნახე...-სად?!.

- ჯერ პირველად, როცა გულ-წასული შენი ქალისარკმელს მოაშორე, მერე სარკმელთანვე შენ ქალთანერთადდა კიდევ სხვა ვიღაც იყო მესამეთქვენთანდაუბნობდითვიღაცისდაჭერას...

ბატონიმთლადშიშმაშეიპყრო...უარესიამოცანადაუდგათვალწინ, როდესაც მახარე წარსულ სურათსუშლიდა...მახარემ ყოველივე ეს ნახადა კი არ შეშინდა, სხვა არამოესმარა...

-შვილომახარე,რატომბატონსარაუხსნიყველაფერს?!-მოესმათ ორთავეს ოქრომჭედლის ხმა, რომელიც იმათშეუმჩნევლადსაოქრომჭედლოშიშემოვიდა...-მამავ,ვცდილობყველაფერივუამბო...- მაშ შენც იცი რამ წუხანდელისა ამბავისა?! -განცვიფრებულიშეეკითხაბატონიოქრომჭედელს...- დაბრძანდი, ბატონო, დამშვიდდი და ყველაფერს

გიამბობ...აქსაშიშოარაარისრა...-თუღმერთიგწამს,მიამბე,თორემგონებამერყევა...იქკიდევჩემქალს...-ანიშნათავისქალისკოშკზე...-დამშვიდდი, ბატონო, აქ გონების შესარყევი არა არისრა...-მაშშენცგაიგონემეორეეთერისხმა?!.- აკი მოგახსენებთ, აქ გონების შესარყევი არა არისრა...გავიგონე... გავკვირდი და აღტაცებაში მოველი, მაგრამშედეგმა ძალიან შემაწუხა... მერე კი დავმშვიდდი დაკარგადაცმეძინა...-მაშმიამბე...მიამბე...ვერაგამიგიარა...- ბატონო, დამნაშავე მე ვარ შენი ქალის წინაშე, სხვაარავინ... - წამოიძახა მახარემ... - არ მეგონა, თუ ჩემისაქციელი ისეთ შედეგს მოიტანდა, თორემ არგავბედავდი...ახლაცვერგამიგია,რატომგონებადაკარგა,როცაიმისხმასიმისივეხმისმსგავსიხმააჰყვა?!-მარტოეგიყო,ბატონო!..-დაუმატაოქრომჭედელმა.

-დაეგსაკმარისიარარის,რომკაცმაგონებადაკარგოს?!.-წამოიყვირაბატონმა... -მაგრამვინ,როგორდაემსგავსაჩემიქალისხმას?!.-აი,ეს!..-მიუთითა“ბაგეზე”მახარემ...-ეგ?!. -გაკვირვებითწამოიძახაბატონმა... -მაგანდასცათავ-ზარი ჩემ ქალს და შემდეგ მეც შიშის ზარმაშემიპყრო?!...

თან და თან ბატონისთვის უფრო გაუგებარი ხდებოდაყოველივე ეს... უფრო ადვილად შეურიგდებოდა, რომეთქვათ: მოვიდა ვიღაც ეთერის მზგავსიდა იმის ხმითდაიწყო სიმღერა... ეთერს ხმა ააყოლაო... ეს უფროშესაძლებლადმიაჩნდა,ვიდრერაღაც ამბავილითონისა,რომელზედაც მიუთითეს ოქრომჭედელმა და იმისშეგირდმა...-ესსულმახარესოინებია...-დაიწყოოქრომჭედელმადამოკლედუამბობატონს,თუმახარემროგორმოამწყვდია

ეთერისხმალითონში...

ბატონმამოინდომამოსმენაახლავე,მაგრამმახარემუარიუთხრა, რადგან ხალხმა იწყო დენა და “სულმოგვეხვევიან,თუკი“ბაგის”ხმაგაიგონესო”...

- მხოლოდ ჩემთვის მოვამწყვდიე შენი ქალის ხმალითონშიდაარასხვებისთვისო....-დაუმატამახარემ...

XV

მოუთმენლად ელოდა ბატონი და მისი ქალი სოფლისმიძინებას. მახარემ აღუთქვა თავის “ბაგის” ამღერებამხოლოდ მაშინ. მთვარის ამოსვლასაც აღარ მოუცდიდა,თუკიეთერიციმღერებდა...

რასაკვირველია,ეთერიკოშკიდანარჩამოვიდოდა...ისდა

გადია სარკმელთან იდგებოდა. ეთერი იმღერებდა. დამახარეც“ბაგეს”-უკეთვსთქვათ-“შიშისზარს”,როგორცბატონიდაჟინებით იმეორებდა, აახმაურებდა. ამდროსბატონიც საოქრომჭედლოში იქნებოდა, რათა თვალითეხილნა და ყურით ესმინა, თუ “შიშის ზარი” როგორახმაურდებოდა და ეთერის ხმას როგორდაემზგავსებოდა...

მახარეც,ეტყობოდა,რაღაცმოლოდინშიიყო...მართალია,მუშაობდა,მაგრამმუშაობისდროსოცნებასწრაფადიმისგონებას საამო ბადეში ხვევდა და მიაქანებდა საარაკოსამყოფისკენ... დილას თუ სასოწარკვეთილებას მიეცა,როცა ხელთ ცივი ლითონი შერჩა, ახლა ეს ლითონითითქოსხორცსისხამდადაეთერისსახესიღებდა...

რამდენი არაკი მოუსმენია ბავშვობისას, სადაც მეფისასულნიც კი მწყემსს, მებატეს მისდევდნენ... თუნდ

დედამ რომ უკანასკნელად უამბო, ხომ დიდიმზგავსებაა...

“მწყემსიყოველღამთავისგულსსალამურს ანდობდა...თურმეკოშკშიბატონის ასულიყურსუგდებდა...ვეღარგაუძლომომხიბლავსალამურისხმას,გამოვიდაგარედ...გაეშურა სალამურის ხმისკენ... ახლო ეჩვენა სალამურისდამკვრელი, მაგრამ თურმე მთის წვერზე უკრავდამწყემსი...ფეხშიშველა, ნაზი არსებადაიქანცა... მწყემსსვერ მისწვდა სასო-წარკვეთილი.რაც შეეძლო, მოუწოდამწყემსს...ქალისნაზმა,სასო-წარკვეთილმახმამმთა-ღრეგაკვეთადა მწყემსს ყურში ჩაეწვეთა...თითქოს ამ ხმასეძებდა. ამისთვისუკვნესდა გულიდა სალამურსაც ასეაკვნესებდა... სწრაფად მოსწყდა თავის ადგილს დადაეშომთიდან...

“ქალს მოესმა ქვების ხრიალი, იმედი მოეცადა იწვევდა

თავისკენ... როცა დაუახლოვდა ფეხის ხმაურობა,შეშინდა ქალი და იკივლა... სწორედ დროზე მოვიდამწყემსი, თორემ შიშისგან გული წაუვიდოდა... ნადირიეგონა.

“-ნუგეშინიან...ნუ!..“-ვინაა?!..“-ვისაცუხმობდი!..“-მაშრატომსალამურისხმაარაგდევსთან?!..“რამდენიმე ნაბიჯი კიდევ წარმოსდგა მწყემსმა დასახტადდარჩა... ხმა ვეღარ ამოიღო, ისეთი მშვენიერებაედგათვალწინ...“- დედოფალო... ჩემო მეფევ!.. მიმსახურე... -წაილუღლუღამწყემსმა...“-მეშინიან!..-წამოიძახაქალმადაქვითინიმორთო...“მწყემსიმიუახლოვდადაკიდევშეევედრა:“- მიმსახურე, ბატონიშვილო!.. საიდან მოხველ აქ ამ

ღრეებში?!.უკანწაგიყვან...“- არა, არა!.. სალამურის ხმამ გამომიწვია აქით... მაგრამვეღარ მივაღწიე იმის სამეფოს... დავიღალე... იქ მინდა,მაგრამაღარმესმისხმა...“- მე ვუკრავდი სალამურს!.. - მოწიწებით უპასუხამწყემსმა...“-თუშენუკრავდი,მაშრისთვისმეშინიანშენი?!.“- არ ვიცი!.. - დაბნევით უპასუხა მწყემსმა, და გულსრაღაც ჩასწყდა... - იქ შენი ხმარო შემომესმა, საშველადგამოვეშურე... - მაშინ სალამური ვიღას მოაგონდებოდა,როცაჰპოვაის...რასაცეძებდა...მაგრამ...“-თუშენუკრავდი, -გააწყვეტინაქალმასიტყვა, -ისევდაუკარდაგავემგზავროთშენსამეფოსკენ...“-ჩემისამეფო-ძირ-ბალახოვანიმთისწვერიადაჭერიკი-ცა-ვარსკვლოვანი...“-დაუკარ...დაუკარ,თუშენისახარ!..

“მწყემსმა სალამური ამოიღო და ააკვნესა... ქალიაკანკალდადაწამოიძახა:

“- ჩქარა წავიდეთ შენს სამეფოში!..უკანდაბრუნება არძალ-მიძს!..“-წავიდეთ,ჩემოყველავ!..“- ფეხები აღარ მემორჩილებიან!.. - კვნესით წამოიძახაქალმა...“-ოო... მხარზე შეგისომდა ისე აგიყვან ჩემ ბინამდის...თანაცსამხიარულოდავამღერებჩემსალამურს!..“-ოხ,ნეტარებავ!..მაგასხომსიზმარშიაც ვერ ვნახავდი,ჩემოყველავ!..-წამოიძახაქალმათავისმხრივ...

“მწყემსი სულ დადნა ამ ხმაზე... სწრაფად შეისვამხრებზედასალამურსჩაჰბერა...

“აახმაურა სალამური სამხიარულოდ... გასაგიჟებელ

სამხიარულოდ,რადგანაცგიჟივითბედნიერიიყოთავისტვირთით... ეს იყო ხმა ნეტარებისა... განა როდისმეესიზმრებოდა, რომ ამისთანა ბედნიერება ერგებოდა?!.არა... არა და ათასჯერ არა!.. ეს მეხივით უეცრივ თავსდაატყდადააკიამისთვისასემედგრადშეუდგააღმართსდა თან სალამურს სამხიარულოდ ახმაურებს, რასაცსიხარულითარე-მარებანსაძლევს...

“ქალი?!. ქალი ხომ ნეტარების ბადეშია გახვეული დამიდის ზევით საარაკო სამყოფისკენ და სიამოვნებისნიშნად ხშირ-ხშირად ხელებს ალერსით მწყემსსლოყებზე უსვამს და შიშველი ფეხებით უნებურადგვერდებშიუღიტინებს...”

ოქრომჭედელმარამდენჯერმე გადმოხედა სიყვარულითდა ჩაიცინა... ფიქრობდა, მიუხვდა მახარეს ოცნებისსაგანს...დაარსწყვეტდაიმისოცნებისქსელს...

მახარეს კი ერთი სიტყვაც არ დავიწყებია დედისარაკიდან: “უახლოვდება მწყემსი მთის წვერს.სუსტდება,მაგრამსალამურისკილოსარსცვლის...ქალიცთავისალერსსარუკლებს...ავიდამწყემსიმთისწვერზე,თავის სამფლობელოში შევიდა და მყის ქალი ძირსდაუშვა...

“-დავიღალე!.. - წარმოსთქვა მწყემსმადა სიყვარულითთავიქალისმუხლებზემიდო...“-დაისვენე,ჩემოყველავ,ჩემიმუხლიბალიშადიხმარე!..გიყარაულებ და ამავე დროს შენ სამფლობელოსდავათვალიერებ!” - ალერსით ჩასჩურჩულა ქალმა დაალერსიანად ბროლის თითები ხუჭუჭა თმაშისავარცხლადჩაუყარა...

“დაოცნებასმისცათავი...გამოერკვიამხოლოდძაღლის

საშინელ,შემზარავყმუილზე...მერერაგამორკვევაიყო?!.ძაღლი უვლიდა გარს და შემზარავის ხმით ყმუოდა...ტიროდა! მწყემსიუძრავად გაშეშებული იდო იმის წინ;იმისითავილოდივითაწვებოდამუხლებზე...

“რამოუვიდაქალს,არაკიაღარასამბობსო”-ასედაათავაიმისმა დედამ ეს არაკი... - “მხოლოდ ამბობენო, -დაუმატადედამ: -ძაღლმაასწავლამწყემსისდამარხვა...ქვევით მთის მწვერვალის კალთაზე მუხა სდგას, იმისტოტებქვეშსაფლავიორივემამოუთხარესდასაუკუნოდიქმოასვენესო...დღესაც იმმუხის ქვეშპატარაბოკერიაბალახით შემოსილი, თუ ზაფხულობით მიხვალ,რომელშიაცგანისვენებსმწყემსი,როგორცამბობენ...

“ქალისადა ძაღლისთავ-გადასავალზე აღარას ამბობენ,გარდაიმისა,რომსაქონელიბარშიჩალალესპატრონებმა,თავიანთისაქონელიმიიღეს,დაქალიდაძაღლიკიისევ

მთისკენგაემგზავრენო”...

უკანასკნელმა სიტყვებმატანში ჟრუანტელი მოჰგვარესმახარესდაწამოიძახა:

-ნუთუჩემიდაეთერისბედიცეგეთიიქნება?!.- რა იყო, შვილო მახარე, რაზე შეშფოთდი? -დაეკითხაოქრომჭედელი...

ახლაკიმთლადგამოერკვამახარედასიმშვიდეიგრძნო.

- რა ვიცი, მამავ. რაღაც არაკი მომაგონდა და იმანშემაშფოთა...ცუდადთავდება...- არაკი იმისთვის არის, რომ ისე არ გათავდეს, როგორცცხოვრებაშიხდება...-რავიცი,მამავ,ხანდისხანცხოვრებაშიესეთირამხდება,რაცარაკებშიაცარმოიპოვება...

- მართალს ამბობ, შვილო, განა ლითონში ქალის ხმისგამოქნაარაკებშიანაამბობი?!.- არა, მამავ, ეგ სრულებით აზრად არ მომსვლია... სხვარაღაზედაც ვფიქრობდი, რაც აღარ მახსოვს... არ ვიცი,რად...ახლაკიძალიანმშიან...თუმეძინებავერაგამიგიარა!..-გეძინება,შვილო,დაკიდევაცგშიან...მაშჯერჭამედაშემდეგდაიძინე...

მახარესწორედისემოიქცა...XVI

ხმაურობამისწყდა.ოქრომჭედელმანარგიზასშეუთვალადაგვიანება და მახარესთან ერთად ელოდა ბატონისმოსვლას. “შიშისზარი”უკვე გარედ გამოიტანა მახარემდაგონებისხმითიმეორებდაეთერისკილოს...

სარკმელიგაიღოდაიქედანბატონისხმამოისმა:

-მახარე,გეყურება,რასგეუბნები?!.-მეყურება,თუმცაკივერგხედავ!..ბნელა!..-მარტოკახარ,თუოქრომჭედელიცმანდარის?- მეც აქა ვარ, ბატონო... - უპასუხა მახარეს მაგივრადოქრომჭედელმა.- ეთერი უჩემოთ ღია სარკმელთან ვერ დადგება... -დაიწყო ბატონმა: - ეშინიან... არ სჯერა, რო ავსული არემანჭება... ამისათვისჯერ-ჯერობით აქდავრჩები... მერემანდ ჩამოვალ და ვნახავ... დღე გაბედული იყო ჩემიეთერი...ახლაკიკანკალებსშიშით!..-თუ ნებას მომცემდა კარებს მაჩვენებ, მანდ ამოვიტანდაშენიქალითითონნახავსროაქსაშიშოარაარისრა!..-უნებურად წამოიძახა მახარემ, და წამს იმედი მიეცაეთერის პირის-პირ ხილვისა... გული კიდევაც სიამითგადაეფერფლა...

-არა,ეგარშეიძლება!.. -ცოტასიჩუმისშემდეგუპასუხაბატონმა...

მახარე ჩანელდა. ოქრომჭედელიც თითქოს ნაწყენიდარჩა...

-მაშ,აბა,დაიწყე!..-მოესმაზევიდანბატონისხმა...

მახარეუნძრევლად იდგა.ოქრომჭედელიც მახარეს არასეუბნებოდა.

-რატომარაახმაურებშენს“შიშისზარს”?..-დილასაკიმოგახსენე,თუშენიქალიიმღერებს-მეთქი!..- თუ კი წუხელის გარიჟრაჟებისას უჩემ-ქალოდამღერებდი შენს “შიშის ზარს”, რატომ ახლა კი არშეგიძლიან?!.- წუხელის მახსოვდა კილო. ახლა კი დამავიწყდა!.. -

გაჯიუტდამახარე.

ძალიან კარგად ახსოვდა. ან კი როგორდაავიწყდებოდაეთერის კილო, როდესაც სიყვარულის ცეცხლით,სურვილის ცეცხლით იყო ამოჭრილი იმის გონებაში,ყურში...სმენაში...

ოქრომჭედელსთუმცაბატონისწყენაარუნდოდა,მაინცმახარესპასუხისამართლიანადმიაჩნდა.ამისთვისისარჩაერიალაპარაკშიდა არურჩია მახარეს - აეხმაურებინათავისი “ბაგე”. ოქრომჭედელმა კარგად იცოდა, მახარეგულწრფელპასუხსარაძლევდაბატონს...

რაკი მახარეს ასეთი პასუხი მიიღეს, ეთერმა სხვა ხერხსმიმართა... გადია წინ წააყენა, გვერდს ამოუდგა, ჩუმადუმღერდა კილოს და იმას კი ავალებდა - ხმამაღლივემღერა.

ამღერდაგადიაც...

- გააჩუმე, ბატონო, მანდ ვიღაც მღერის, თუ ჩხავის,თორემშენი“შიშისზარი”გასკდება!..-ხა,ხა,ხა!..-გულიანადგადიხარხარაბატონმა...-ეთერ,-დაუმატა ხარხარს ბატონმა: - ვერ მოვატყუებთ, უნდაიმღერო!...

სხვადროსგაბედულიეთერიდაიბნა.

მახარემ იგრძნო ეთერის კრთომა და შეებრალა...გაბედულად მოჰკიდა ხელი “შიშის ზარის” ენას დაწუხანდელი ეთერის გაბედული... ძლიერი მთვარისადმიმიმართვის ხმა ამოაღებინა “შიშის ზარს” და... შემდეგმთლად მიაყოლა ეთერის ხმის მოძრაობა გულისწასვლამდის...

ძლიერი, თავზარდამცემი იყო ეს ხმა ზევით... კოშკში...ეთერსგულიწაუვიდოდა,რომმამადაგადიაგვერდითარ ჰყოლოდა. სამაგიეროდ, ბატონიდა გადიადაიბნენ...ვეღარ გაეგოთ რა... თითქოს ეთერი გვერდით ედგათ...გარედან კი ეთერის უკანასკნელი კივილი შემოესმათ...უნდა მიჰშველებოდნენ, გაქცეულიყვნენ ეთერისკივილზე გარედ, მაგრამ ეთერი მათ შუა იდგაუვნებელი!..

- ხომ გაიგონე, ბატონო, შენი ქალის ხმა?!. - შემოესმათქვევიდანმახარესსიტყვები...-ნუიმღერებსშენიქალი...როცამინდა,ვამღერებჩემლითონისეთერს...-ცრუობს,მამავ,ცრუობს!..-ხმისკანკალითწაილაპარაკაეთერმა...-ავისულიმემანჭება,იმასაცესმისიმისხმადაგვატყუებს, ვითომც ის ახმაურებს თავის ლითონს!!.გევედრები, ახლავეიქ ჩადი,შენითვალითნახედა,თუ

მართლა ლითონი მბაძავს, მაშინვე გამოართვი და აქმომიტანე...ჰოო,მამავ!..ახლააღარმეშინიან...იქიდანხმამომეციდა...-კარგი,შვილო!..-უპასუხამამამდაგულშიჩაიკრა...- მახარე, ჯერ არ დაიძინო, ახლავე მანდ გავჩნდები!.. -გადასძახაშემდეგმახარეს...-ადრეძილსჩვეულიარავარ!..-უპასუხამახარემ...- მამავ!.. - მერე მიუბრუნდა მახარე ოქრომჭედელს: -მაპატივე, რო ასე ვიქცევი და ასე გაბედულადველაპარაკებიბატონს.- რად იბოდიშები, შვილო!.. გადაჭარბებულად არელაპარაკები ბატონს. ხელოსანი უბატონოა. მარტოზრდილობით უნდა ველაპარაკებოდეთ ბატონსაც დაყმას...შენკიუზრდელადარდალაპარაკებიხარბატონს...- მე კი მეგონა, გაბედული ლაპარაკი ბატონთან არშეიძლებოდა...-სიმართლისთქმამეფესაცპირშიეთქმისყველასათვის

და მით უმეტესად ხელოსნისთვის, რომელიცთავისუფალია...- ჰო, მართალს ამბობს, შვილო მახარე, ოქრომჭედელიხელოსანი თავისუფალია... - დაილაპარაკა ბატონმა,რომელმაც ოქრომჭედლის უკანასკნელ სიტყვებს ყურიმოჰკრა, როდესაც საოქრომჭედლოს დერეფანსმოუახლოვდადა: -ხელოსანითავისუფალიროარიყოს,მაშინ ხელოსანიც აღარ გვეყოლებოდა. ძალით ვერგააკეთებინებიმას,რაციმასუნდათავისთვის...- შვილო, ეთერ,უკვე აქა ვარდა... მახარე, აბა, ახლა ჩემთვალწინ აახმაურეშენი “შიშისზარი”,თორემ ჩემ ქალსჰგონია, - სწორედ გითხრა, მეც ვეთანხმები, -ლითონსადამიანისხმისგამოღებაარშეუძლიანო...

მახარემნაღვლიანადშეხედასარკმელს.თურმემთვარესუკვემიეფრქვიათავისიცივისხივებისარკმლისთვისდაიქ... ეთერი უკვე გამოკვეთილი იყო... სწრაფად თავში

გაუელვა: “იქნებეთერმათავისიხმაააყოლოს,თუკიმეავახმაურებ“ბაგესო”...

გაფიქრებადა“ბაგის”ახმაურებაერთიიყო...

მახარემ აახმაურაუკანასკნელიდროის კილოთი კი არა,პირვანდელის,როდესაცეთერისხმაშიმოისმოდასულისკვეთებადამუდარება...

მართლაცეთერიმთვარისშუქითდა“შიშისზარის”ხმითაღგზნებული აჰყვა ჯერ გაუბედავი ხმით... მერე კიპირველობა ხელთ იგდო, და ასე შეხმატკბილებულმადაამთავრათავისიგოდება...

ოქრომჭედელიდაბატონიამდროს -საოქრომჭედლოში,დაზევითკოშკშიკიდევ -გადიაგანცვიფრებისაგანპირ-ღიები იდგნენდა ეშინოდათთავიანთ სუნთქვითაც არ

შეეშალათხელიამშეწყობილხმისთვის...

-უჰ!..-სიამოვნებითამოისუნთქაბატონმა,როცაგოდებადასრულდა, - ეგ, შვილო, “შიშის ზარი” კი არა, “საამოზარი” ყოფილა... ამისთანა სიამოვნება ჯერ ჩემსიცოცხლეშიარგამომიცდია...- მართალსა ბრძანებ, ბატონო, მეც ამაზე უკეთესი არამინახავს რა... ვმადლობ უფალსა, ეს ჩემსაოქრომჭედლოშიგამოიჭედადამერეჩემმანაშვილებმაგამოჰჭედა...-საქებურია,საქებურიშენიმახარე!..

მახარეკიყურსაცარუგდებდა.იმისითვალიდაგონებაკოშკის სარკმელს არ შორდებოდა, რომელშიაცგამოკვეთილიყო ეთერი... მართალია, ეთერისსიმშვენიერის გარკვევა ამ სიშორეზე მთვარიან ღამესყოვლად შეუძლებელი იყო, მაგრამ მახარეს გონების

თვალიმკაფიოდხედავდაბროლისაგანნათალყბა-ყურს,ყელ-მკერდს, მხარ-მკლავსდა მისუფსკრულად ქცეულთვალებს თავის მეტყველ წყარო-ვარდად გაფურჩქნილბაგითა...

- ბრწყინვალე მომავალი მოგელის, შვილო მახარე,ბრწყინვალე!.. -აღტაცებითმიუბრუნდაბატონიმახარესდახელიმხარზედაადო...

ხელისშეხებამმახარეგამოაფხიზლა,დაბატონსაბნევითშეხედა.ეგონა,სიზმარშიიყო,დაახლაგამოეღვიძაო:

-რასმიბრძანებ?!-შეეკითხაუაზროთმახარე...-რაუნდაგიბრძანო,შვილო...წეღანარვამბობდითმედაოქრომჭედელი: ხელოსანი ბატონის ბრძანების გარეშეა...მარტოისუნდაგკითხოთშენდაშენოსტატმამისას,თურაფასსამთხოვთმაგ “საამოზარში”თორემ, აგერ, ჩემი

ქალი მოუთმენლად მიმელის... დამავალა: თუ მართლალითონიხმაურობს,მომიტანეო...

მახარემ ოქრომჭედელს შეხედა და ფერი ეცვალა...ეშინოდა ისეთი არა ეთქვა რა, რის წინააღმდეგ თქმაარაფრისა შეეძლო, და გულს მოგლეჯდნენ...ოქრომჭედელიცგაჩუმებულიიდგადამახარესელოდა...

რაკი ბატონმა პასუხი ვერ მიიღო, მიუბრუნდაოქრომჭედელსდაუთხრა:

-მამისავ,როგორცუფროსს,შენგეკითხები:რასაფასებ?..

მახარეაკანკალდა,თითქოსგააცივაო.

- რა უნდა დავაფასო?!. წუხელის ყველაფერი ჩემშვილობილს ჩავაბარე; მე აღარა მეკითხება რა... ახლა

მახარემ იცის. ყველაფერი მაგას ეკითხება... მითუფრო,მაგნივთისშემუშავებაშიმონაწილეობაარმიმიღია...

-მამავ!-აღტაცებითწამოიყვირამახარემდამხურვალედგულშიჩაიკრა...-მამავ!..-ზევიდანაცჩამოსძახაეთერმა...-შვილოეთერ,ახლავე!..-უპასუხაბატონმათავისქალს...

ეთერისხმაზემახარემყისმოსწყდამამისასმკერდსდაბატონსუთხრა:

-ეს,რასაცშენ “შიშისზარს”,ხან “საამოზარს”სახელადარქმევ, თუმცა მე... - უეცრივ შესდგა, რადგანაცოქრომჭედელთან ლაპარაკი მოაგონდა, როდესაც იმანმასხარად აიგდო, როცა მახარემ “ბაგე” უწოდა თავისქმნილებას... გონებაში ყოველთვის წინ უძღოდა ამსახელს“ეთერის”,მაგრამარცერთხელარწამოსცდენია...

ახლაკინაღამწამოსცდა...

-მაშშენრაღას არქმევ? -შეეკითხაბატონი,რაკიმახარეშესდგა:-რატომარამბობ?!-“ბაგეს”არქმევს!..-ჩაერიაოქრომჭედელილაპარაკში...- ხა... ხა... ხა!.. ძალიან წააგავს მოყვანილობით ბაგეს!.. -გულიანადგადიხარხარაბატონმა:-კარგიკიდევ“ეთერისბაგე”არდაარქვა.თორემვიფიქრებდი:მახარესჩემიქალიძალიანმახინჯადმოსჩვენებია-მეთქი...

შიგ გულში მოხვდა ბატონის სიტყვები... მაშინვემიუბრუნდაბატონსდათავისგამართლებადაიწყო...

- მხოლოდ ხმის გამოსაცემად ვამბობდი... აი, ამას ენადვგულისხმობდი, აგერ ზევით კიდევ - საკლიტულს,რაზედაც ენა ჩამოკიდებულია,და ეს კიდევ ტუჩებად...

ლითონს რო თავისთავად მოძრაობა შეეძლოს, მაშინუთუოდბაგისსახესმიიღებდა,მაგრამ...- კარგი, კარგი, შვილო, რაც გინდა დაარქვი, ახლა კიმიპასუხე:რაფასიაშენი...-ზარისა!..-სწრაფადდაუმატამახარემ...-ჰო,ზარისა?!.-ფასდაუდებელია...ამწუთსმაინც,-უპასუხამახარემ...- როგორ?! ჩემი ქალის ხმა მოამწყვდიე და მაგასმეუბნები,არმოგცემო?!- მართალსუბნობ!.. გასაყიდად არ მომიმწყვდევია შენიქალისხმა.-პატრონსაცაღარუბრუნებ?! -ცოტაწყრომითშეეკითხაბატონი...-პატრონისთვისარაგამომირთმევიარა.-როგორ,ხმა ქურდულადმოამწყვდიე -და ახლა იძახი:არაგამომირთმევიარაო?!-უკვეგარისხებულიშეეკითხაბატონი...

- ქურდულად?!. გამიგონე, ბატონო, ეგ ბრალი... როგამექურდნა შენი ქალი, მაშინ შენ ქალს ის აღარექმნებოდა, რასაც მე წამოვიღებდი... მაგრამ შენ მოწმეიყავი,რომშენქალსთავისიხმათავისთანაქვს...მაშ... -აღელვებით შეეკითხა ბატონს: - რა საბუთით მაგრემლანძღავ?!. აი, ეს “ზარი” შიშისა,თუ საამოსი აქ არის...ამოიღე შენი ქალის ხმადა წაიღე...ლითონი ხომ ჩვენიადა ჩვენივე დარჩება... მამავ, - მიმართა მერეოქრომჭედელს:ესლითონი,მგონინაქურდალიარარის?!- შვილო მახარე, დამშვიდდი!.. - ალერსით უთხრაოქრომჭედელმა,თუმცბატონს ამდროსუკმაყოფილოდგადახედა... - აქცოტაგაუგებრობამოხდა...ბატონმა ისევერასთქვა...- ჰო... ჰო... ეგრეა, მამისავ... ქურდობაზე სრულებით არმიფიქრნია... ამაღამ დამშვიდდი და დილაზემოვილაპარაკოთ...ღამემშვიდობისათ!

მეორეკარი

I

მეფის შვილი ნადირა იმ წლოვანებისა იყო, როდესაცჭაბუკი სატრფოს დაეძებს. მხევალნი კი მრავალნიიყვნენ,მაგრამარცერთმამათგანმაგულიარწაჰსტაცა...

ხშირად ეწვეოდნენ ხოლმე მეფეს იმის ქვეშევრდომიბატონიშვილები, შემდეგ მეფეც იწვევდა თავისთანბატონიშვილებს ცოლ-შვილით. თითონ სეფე-წულიცეწვეოდა ხოლმე იმათ ხან მარტოკა, ხან კიდევ თავისერთად-ერთიდით-მარეხათი...მაშინხომმთელიქალთაკონა შეიკვროდა იმათ გარშემო, მაგრამ არა და არა!..გულივერავისშეუთვისა.

მეფესძალიანუნდოდანადირასამოერჩიავინმე,შეერთო

ცოლი და ტახტი გადაეცა თავის შვილისთვის.გადაწყვეტილი ჰქონდა: ცოლის შერთვისდროსტახტიცგადაეცა, დაელოცნა და თითონ კი მოესვენა...რასაკვირველია, შვილის მოქმედებას თვალყურსადევნებდა, გაჭირვების დროს სამეფოს მართვაშიდაეხმარებოდა, მაგრამ ეს სხვა იქნებოდა, ვიდრე დღე-მუდამ სამეფოსათვის ზრუნვა... დღენი სიბერისაუდარდელადუნდოდაგაეტარებინა...

მეფეს საშინლად უყვარდა მეურნეობა, ნამეტნავადმეხილეობა... მზად იყო ამისათვის ყველაფერი შეეწირა,რასაკვირველია,გარდა,მოვალეობისა,რომთავისხელითჩაერგო ხეხილი, თვალყური ედევნებინა იმის ზრდა-დახილებისათვის... ზოგჯერ სადილსაც კი ივიწყებდაბაღშიმუშაობისდროს...

მაგრამხშირადარჰქონდაასეთიბედნიერიდრო...

ამისათვის ასე ეჩქარებოდა ნადირას გამეფებას დახშირადამსაგანზეებაასებოდა.

ერთხელასეთიბაასისდროსნადირამუთხრამამას:

-მამავ,მეცმინდაშენინება ავასრულო,მაგრამრავქნა,რომსაცოლოვერმომიძებნია?!.უცოლოდტახტზეასვლა,არცშენგინდა,დაარცმე.დამაშინსულვეღარშევირთავისეთცოლს,როგორიცმინდა.-რამოგივიდა,შვილო,რომამოდენაქალებშიერთსაცვერშეეგუე?!.-რავიცი,მამავ!..იქნებმიზეზიმარეხაიყოს?!.-როგორ?..-ცოტაგაკვირვებითდაეკითხამეფე.- ყოველ ქალს მარეხს ვადარებდა ვერც ერთი იმისთანალამაზი, ვერც ერთი იმისთანა სინაზისა ვერ ვპოვე...მარეხიკიყოველთვისმეუბნება: “ციდანჩამოვარდნილი

ვარსკვლავი ხომ არ იქცევა ქალად, რომ შენ დარადგახდეს... ვფიცავ მთვარეს, ჩვენში ყველალამაზია, ვინცკიგვინახავს...დასეფე-წულსშეშვენისო...”-მართალიუთქვამს,შვილო!-არა,მამავ,სადაცვყოფილვარ,დაანჩვენთანმოსულან.ჩემი ტოლ-ამხანაგები სულ ერთსა და იმავე სახელსგაიძახიან:“ეთერი...ეთერიო”...- მართალს ამბობ, შვილო, მეც ბევრი რამ მსმენია იმქალზე კარგი და იმის მამაზე ხომ უფრო კარგი...მებატონეებისაგან კი არა, ყმებისაგან... მებატონეები კილანძღვით იხსენიებენ იმის მამას: “ხალხიგაგვირყვნაო”...- მით უკეთესი, მინდა ეთერიც ვნახო; თუ ისიც არმომეწონა,მაშინთვალ-ხუჭელათითსდავადებ,როდესაცგარსშემომეხვევიან,დაისიქნებაჩემიცოლი...- კარგი, მაგრამ როგორ ჰნახავ?.. ეთერის მამა, აღარც კიმახსოვს, როდის იყო; ახლა მოვიწვიო, ეგონება

მჭიროდეს... შენ წახვიდე, მით უფრო უხერხულია...მომჩივარირომიყოსვინმეიმაზე,მაშინდღესვეშიკრიკსვაფრენდი,მაგრამჯერიმაზეარავისუჩივლია...-მეცვფიქრობდი,მამავ,მაგაზე...და, აი,რამოვიფიქრე:ვერცმოვიწვევთ,ვერცმეწავალდამითუმეტესად-შენდა მარეხი. ამის გარეშე ერთი გზაა... მე წავალ,როგორცმეფის კარისკაცი, და შემთხვევით ვითომ იმისსაბატონოში მოვყევი... რასაკვირველია, ისინი მე ვერმიცნობენ... ბევრ რასმე მოვჩმახავ როგორც კარისკაცი;იმის მიხედვით, მომეწონება, თუ არა ეთერი... თუმომეწონა, ვეცდები მამა-შვილი აქ მოგიყვანო... შენცდახვდები გულ-ღიად და, როცა გამოვეცხადები შენშვილად,მაშინხომსულერთია,ისჩემიცოლიიქნება...- შვილო, ახლა კი სრულის სულის სიმშვიდით ტახტსჩაგაბარებ, რადგანაც შენი მოსაზრებადამჯდარი ჭკუისმოსაზრებაა...ჰქმენმაგრე!.. -სიხარულითუთხრამეფემდაშვილსშუბლშიაკოცა...

II

დიდხანს ელოდა ეთერი მამას... ძლიერი შთაბეჭდილებამოახდინა “ზარის”ხმამ... -თითქმისთავდავიწყებამდისმივიდა,დათავისგულისნადებისიმღერაშიჩააქსოვა... -როცა გაათავა გოდება, მოუთმენლად ელოდა მამისდაბრუნებას, რომელსაც უნდა ამოეტანა ის... “ზარი”...“თავ-ზარი” ... უნდა ეხილნა, ხელი შეეხო და შემდეგთვითონვე ამეტყველებულიყო და აემეტყველებინაისიც...მაშინვინგაუძლებდამისმომხიბლაობას?!.სეფე-წული იმის წინ მუხლს მოიხრიდა, და დედოფლადიქცეოდა...ესხომიმისიოცნებაიყო!!.დედოფლობა,ან -არარაობა!..

“რაკიის...ჰო, “შიშისზარი”ხელთმექნება... -ფიქრობდაეთერი: - მეფეს ვესტუმრებითდა იქ ავმეტყველდებით

ერთად... სეფე-წული გადირევა, თავზარს დავცემ დახვეწნასაც დამიწყებს... ჯერ გავნაზდები... და როცათითონ მეფე მობრძანდება, მითხოვს თავისშვილისთვის,მაშინ...

და მიეცა ოცნებას, თუ ის როგორ მოიქცევა, როცადედოფალიიქნება,სამეფოსგამგე...ისგანაგებსსამეფოსისე, როგორცუნდა... იმისი სურვილი ძირსდაუშვებელიიქნება... ჩიტის რძეც რომ მოითხოვოს, ისიც კი მაშინვეგაჩნდება...

“ავაშენებწალკოტს...შიგირმისჯოგსმოვაშინაურებდასულდიდებულბატონიშვილებსვამწყემსინებ”...

მამის ფეხის ხმამ შეაწყვეტინა ოცნება. მაშინვე მამასმიჰვარდადადაეკითხა:

-მამავ,მოიტანე,ჩქარამაჩვენეისრაღაც?!-არიძლევა,შვილო!..-როგორთუარიძლევა?!-მამისათვისჯერუცნობიხმითწამოიძახა ეთერმა, - ვიღაც ღატაკი ხელოსანი უარსგეუბნებაშენ...დიდებულკაცს!!.-ოქროცშევაძლიე,შეფასებავსთხოვე,მაგრამმიპასუხა:“ფასდაუდებელიაო”!..-დაიმწამსთავიარგააგდებინე?..- ეთერ, -გაკვირვებითშეეკითხამამა... -რასნიშნავს ეგთავისგაგდებინება?!.- კიდევაც იმისთვის გეუბნებიანუარს, მამავ,როთავისგაგდებინებაარგესმის!..-ეთერ,ვერაგცნობ,შვილო,ესრაკილოა?!..- მით უარესი, მამავ!.. ის რაღაც არის, ჩემ ხელთ უნდაიყოს, რადაც უნდა დაგვიჯდეს... ნებას არავის მივცემჩემი ხმა სათამაშოდ გახადოს... ჩემი ხმა ჩემთან უნდაიყოს...

-სწორედეგმეცვუთხარი...ქურდიცკიდავუძახე...-მერერაგითხრა?..-რასაცვისაცმოვპარავ,მაშინდამკარგავსაღარექნებაო...მაგრამშენიქალისხმახომისევშენქალთანარისო...- ოჰ, ღმერთო, რა ავაზაკი ყოფილა!.. და ამისთანაავაზაკებს კიდევ ალაპარაკებ?!. ხვალვე უბრძანე:ჩამოართვანსულყველაფერიდათითონიმასკიორმოშიუკრანთავი!..-ეთერ,შვილო,შენგანმაგისთქმასარმოველოდი!..- შენ თვითონ რამდენჯერ მითხარი, სხვა ბატონებიაწიოკებენ თავის ყმებს... და შენ კი შენი ყმისაგან ვერგიყიდნია!..- ეთერ, მერე რა კარგ საქმეს აკეთებენ ისინი, როაწიოკებენ?! და მერე მახარე ყმა არაა... ხელოსანითავისუფალია!..-არვიცი,ისვიღაცოხერიმახარეთავისუფალიათუარა!..ესკიკარგადვიცი,შენმიწა-წყალზეცხოვრობსდაშენვე

გეურჩება... მამავ,უნდაუეჭველად ის... ის რაღაც არის,ჩემიიყოს...გთხოვ,გევედრები!..- კარგი, შვილო, კიდევ შევეცდები, დილა ადრიანათვნახავდა ყოველივე საშუალებას ვიხმარ, გამოვართვა...მაგრამ, ბოლოს და ბოლოს, თუ ხვალ ვერ მოვახერხე,თვითონვე ხვეწნასდაგვიწყებს შევიძინოთ. ხელოსანმათავისი გაკეთებული ნივთი თუ არ გაყიდა, ვერიცხოვრებს!..-მაგრამ,მამავ,ჩქარამინდა!..- მარტო მაგაშია განსხვავება, რამდენად ჩქარა მოხდებაეს...ვეცდებიკია...-სრულებითსასიამოვნოარაა,სხვასმიჰყიდოს...-ვისუნდამიჰყიდოს!..-ვისდა,ცოტამთხოვნელებიმოდიან?..თუგაიგეს,ჩემიხმაიმ“შიშისზარშია”გამომწყვდეული...-მართალსამბობ,შვილო,-ცოტაშემკრთალმაუპასუხა...- უეჭველად ვეცდები როგორმე დავიყოლიო და ჩქარა

გამოვართვა...

III

კაცია ბატონს სამეფოს აღმოსავლეთი მიდამოები ეჭირადა ამისთვის განაპირა მხარედ ითვლებოდა. კარგადაშორებული იყო მეფის სამფლობელოზე. შუაშირამდენიმე საბატონო იყო. და მგზავრი ფეხს ვერაუქცევდაამსაბატონოებს,თუიმისკენმიმავალიიყო,ანიმისგანმეფისკენ.

მართალია, კაცია და იმისი ქალი ეთერი პირად ვერიცნობდნენსეფის-წულნადირას,მაგრამმათშუამყოფიმებატონეებიხომთითქმის ყველაიცნობდა.დანადირა,როცა მამამ გზა დაულოცა, საგონებელში ჩავარდა, თუროგორაეხვიაიმათთვის,ანთუესშეუძლებელიიყო,რამოეჩმახა,რომთავისიგანზრახვაარგამოემჟღავნებინა...

ცოტა მოფიქრების შემდეგ მოაგონდა თავის ერთგულიმონადირეირემადამაშინვემოიხმო.

-ჩემოირემავ,ყოფილხაროდესმეკაციასსაბატონოში?!.- როგორ არა, დიდებულო სეფე-წულო, ხშირადვყოფილვარ იმის საბატონოში. ძალიან პურ-მარილიანიკაციადაყმებისთვისთავდადებული...იმისმომდურავსადამიანისშვილსვერიპოვი...- ეგ ძალიან კარგი!.. - გააწყვეტინა სიტყვა სეფე-წულმაირემას... - შეგეძლება ისე მატარო, და კაციასსამფლობელოშიმიმიყვანო,რომგზაშისხვამებატონეებიარშეგვხვდნენ?..-ძნელიიქნება,თუშარა-გზითვიარეთ...-სხვაგზაკიარმოიპოვება?!.- როგორ არა, მაგრამ ცხენისთვის ცოტა ძნელისასიარულოიქნება...

-სიძნელეზენუდარდობ!..-მაშინწინარაუდგასრა...მწყემსებისმეტიდანადირისაჩვენარავინშეგვხვდება...-კეთილი.ხვალდილითადრიანრადგავემგზავრნეთ...-კეთილი...- გაფრთხილებ კი, ხვალიდან მე სეფე-წული არა ვარ...ვინმემებატონე,დაარასეფე-წული...ნამეტნავად,კაციასშინა-ყმებთან ფრთხილად იყავი. მარტო კაციამ თუგკითხაჩემზერამ,მხოლოდიმასუთხარი,რომმემეფისკარისკაცი ვარ... მეფის სურვილი ასეთია, რადგანაცსაიდუმლოდ მომანდო საქმის გამოძიება... იმაზე ერთმამებატონემსაჩივარიშემოიტანა.რაკი...-უთუოდტყუილადედავებაისვიღაც...-მეფეცმაგრეფიქრობს,და ამისთვისმემომანდო,რაკისხვას არ ენდობა... კაცია მე არ მიცნობს, არც სადმევუნახივარ... ეს ძალიან აადვილებს მეფის დავალებას...მეფის ნებითვე მხოლოდ შენ გეუბნები ამას, რადგანაც

მეფეს შენზე მოვახსენე, ჩემი ერთგულია და სანდოც-მეთქი...-სეფე-წულო!..განაღირსივარმაგნდობისა?!.-ეგხომშენუფროკარგადუნდაიცოდე!..-მაშხვალდილა-ადრიანად?!.-ჰო,ჩემოირემავ, ახლავეშედისაჯინიბოშიდაუთხარიჩემი სახელით, ორი ბედაური დაგვიმზადონ... მერესამზარეულოშიდაიქაცეტყვი,საგძალიდაგვიმზადონ...- იმდენს რას წავიღებთ, დიდებულო სეფე-წულო, რომსამდღეს გვეყოს... მითუფრო, ჩვენ ვითომ სანადიროდვართწასულები...- მართალს ამბობ, ირემავ, - მაშ მარტოღვინოდა პურიწავიღოთ...დანარჩენისათვისზრუნვაშენიკისრე...- წეღან მოგახსენე: გზაში მარტო მწყემსებიდა ნადირიშეგვხვდება-მეთქი.მწყემსებთანყველახორაგსვიშოვით,გარდა ღვინისა, და თუ შემთხვევით ნადირის ხორცსაცმივუმატებთ,მაშინხომჩვენბედსძაღლი არდაჰყეფს...

ჩვენ ხომ მართლა სანადიროდ არ მივდივართ... უნდაჩქარა ვიაროთ, თორემ გზა დიდია... თუ რიგიანადვიარეთ,მხოლოდმესამედღესსადილობისასკაციასთანვიქნებით.- მაშ მარტო ღვინო წავიღოთ. მართალს ამბობ, ჩემოირემავ,ეგრეიყოს!..

ირემა გამოეღამემშვიდობა სეფე-წულს. სეფე-წული კიეთერზეფიქრმაგაიტაცა...

ეთერი არ ენახა. ეთერი. აგერ ეს რამოდენა ხანია,სანატრელად გაუხდა, ხშირად, როცა მარტოკა რჩებოდათბილმთვარიანღამეს,მხოლოდიმაზეფიქრობდადაამფიქრში ეთერი ეხატებოდა აუწერელ სილამაზისა,მომჯადოებელ ქმნილებად. იქნება, ამაში დამნაშავენიიმისიტოლ-ამხანაგებიიყვნენ,რომლებიცგულწრფელადუამბობდნენ თავიანთ გაწბილებას?!. ხომ ყოველთვის

ეთერისაგან უკუგდებული მთხოვნელი მეფესესტუმრებოდა და სეფე-წულს უამბობდა თავის თავ-გადასავალს... “არც თუ მაგრე სახარბიელოა... ძალიანთავგამოდებულია...” დაუმატებდა ხოლმე ზოგიერთიმათგანი... სეფე-წული კი გულიანათ იცინოდა...იცინოდნენიმასთანერთადგაწბილებულებიც...

როცა ისენი შორდებოდნენ, მაშინ სულ სხვა გუნებაზედგებოდა. ენატრებოდა ეთერის ნახვა... ფიქრობდა, თუროგორ ენახა ეთერი... ამ ფიქრმა ისე შეიპყრო, რომგარეშემო სხვას ვეღარავის ამჩნევდა, იქნება ეთერზეუფროლამაზს...

ეთერიიმისთვისიყომომხიბვლელი,რომუხილავიიყო...იმაზე მხოლოდ ლაპარაკობდნენ, აქებდნენ...აძაგებდნენ... მაგრამ ყველა მაძაგებელი და მაქებარითურმემთხოვნელიიყო,როგორცსეფე-წულიირკვევდა...

ყველა ესენი ეთერისაგან უარყოფილნი იყვნენ... აი, ესაორკეცებდაიმისსურვილსდათვალსუბლანდავდა...

სხვა ქალები კი მშობლებთან ერთად ხშირი სტუმრებიიყვნენ.ისიმათშორისტრიალებდადაადარებდაიმისივეოცნების ქმნილ ეთერს და არც ერთზე გული არმისდიოდა...რასაკვირველია,ოცნებისქმნილსვერცერთიხორციელივერშეედრებოდა.

თითქმისგანთიადისასოდნავმიელულა,რომირემაუკვეკარსმოადგაორიბედაურით...

IV

ესმესამედღეა,რაცბატონიმახარეს ევაჭრებადავერასგამხდარა. მახარე ყოველთვის ერთსა და იმავე პასუხსაძლევს:“ფასდაუდებელიაო”.

ოქრომჭედელსაც აკვირვებს,თუ მახარერის იმედით არაძლევს ბატონს... საკმარი ლითონი აღარ დარჩათ, რომგასასყიდ-გასაცვლელი ნივთები დაამზადონ და ამითჯერჯერობით ხელი მოინაცვლონ. ერთხელ კიდევაცურჩიაოქრომჭედელმამახარეს:

-შვილო,მიეციბატონს,თორემ,ვაითუმერევინანოთ!..-საყვარელომამავ,-უპასუხამახარემ,-მირჩევნიაესბაგეისევ ლითონებად დავანაწილო, ვიდრე ჯერჯერობითგავშორდე...თუშენინებაა,მიეცი,მამავ,მეკითანხმობასნუმათქმევინებ...-არა,შვილო,უშენოთრისამეგაცემასვერვიკისრებახლა,მითუმეტეს,მაგქმნილებისას...

და ამის შემდეგ ხმა არ ამოუღია ოქრომჭედელს.ბატონსაც ესეთივე პასუხი უთხრა ოქრომჭედელმა, და

იმანაცთავიმიანებაამისშემდეგ.ახლამხოლოდმახარე-ღაევაჭრება...

ბატონიპირველდღესვეისეგაჯავრდა,რომგადასწყვიტააღარშეჰვაჭრებოდა,მაგრამეთერიაღარუსვენებდა...

აი,მესამედღესკიდევმოვიდაბატონი;გამოიხმოგარედმახარე და შარა-გზისკენ, სწორედ კოშკის პირდაპირ,გაიყოლია...

- შვილო, მახარე, ის მაინც მითხარი, რა მიზეზით?!. მაშრისთვისგააკეთეე “შიშისზარი”,თუკი არგაყიდი... ანარგადასცვლიდი?!.- ბატონო, ეს მხოლოდ ჩემთვის გავაკეთე... ხმა ისეთიმომხიბლავიიყო,რომმინდოდამაშინვეგამომემწყვდიარაშიმე,რომმუდამჩემთანყოფილიყო;დააი,მოვახერხეეს... ახლა კი შენ მეუბნები, მომეციო... მერე მე რაღა

დამრჩება?!. შენ შენი ქალი გყავს თავის ხმით. მე კიმხოლოდშენიქალისხმისმზგავსიხმა... -ცოტაარიყოს,გულ-ახდილად მოუვიდა მახარეს და ამის გამო იმისკილოსაცნაღვლიანობადაეტყო.

თითქოსუნდოდაეთქვა: “შენიქალიმიყვარს...ისმე არმიკადრებს... შევძელ იმის მომჯადოებელი ხმის ოდნავმიბაძვა...სახსოვრად,სანუგეშებლადესმინდამქონდეს,დაამისხელიდანგამოცლაცგინდათო”...

ბატონიოდნავმიუხვდადაჩაფიქრდა...

უეცრივ ორივემ იქით მიიხედეს, საიდანაც აჩქარებულიცხენებისფეხისხმაამდროსმოისმა,დაორივემდაინახაიმათკენმომავალიორიმხედარი...ცხენებიმთლადქაფშიცურავდნენ.

ბატონიდა მახარე გზის პირისკენ მიდგნენ. მხედარნიცმოუახლოვდნენდამიემშვიდობნენ...

-გეთაყვათ,ბატონიკაციაშინიქნება,თუარა?!- მიბრძანეთ, თქვენი მორჩილი მონა კაცია თქვენ წინასდგას!..- ახ!წამოიძახაერთმამხედარმადასწრაფადგადმოხტაცხენიდან და აღვირის ტოტები მეორეს გადაუგდო,რომელმაც მიბაძა პირველის მოძრაობას და თითქმისპირველიმიწასდაეშო.

- უკაცრავად, ბატონო კაცია. ასე კადნიერად რომმოგმართეთ!!!- რას მიბრძანებთ, ბატონო, შუბლზე ხომ არ გვაწერია,ვინა ვართ... შენ კი ძალიან ზრდილობიანადშემოგვეკითხე... მაგრე ზრდილობიანათ მეფეც არშემოგვეკითხებოდა...

-რასაბრძანებთ,ბატონოკაცია,მეფისკარისკაცივარდამხოლოდიმისგანვისწავლეზრდილობა.-მეცმაგასმოგახსენებთ,მეფეცვერშემოგვეკითხებოდა-მეთქი. ახლა ვხედავ, თუ მაგრე ზრდილობიანად რადშემომეკითხე;მეფისკარისკაცირომარყოფილიყავი,ვერმოახერხებდი. მაგრამ რა დროს მაგაზე ლაპარაკია,წამობრძანდით... თქვენი ცხენები მოწმობენ, ძალიანდაღლილებიიქნებით...- მართალს ამბობ, ბატონო კაცია, ეს მესამე დღეა, რაცუგზო-უკვლოდ მთა-ღრეს მოვედენით და დავეძებთფარშევანგს...გვინდავიპოვოთ...-განამეფესგაუფრინდაფარშევანგი?!.- არა,ბატონო,მეფესკი არა,ერთმებატონეს,რომელსაცმეფე ძალიან პატივსა სცემს და უყვარს კიდევაც. იმისფარშევანგის შესახებ მოვიდა ცნობა და მეფემ მაშინვეგვიბრძანა:მოუნახეფარშევანგიდაჩააბარეო...- ბედნიერი ყოფილა ის მებატონე, რომ მისთვის აგრე

ზრუნავსმეფე!..- ნუ გშურთ, ბატონო, მეფე ყველასთვის ზრუნავს...იქნებაშენუფროუყვარდემეფეს...-მაინცფარშევანგისარაგაიგეთ?..- რას გავიგებდით!.. ტყუილად ვიხეტიალეთ და შენსაბატონოშირომგადმოველითშარა-გზაზე,გვითხრეს:

“ფარშევანგს გაფრენა სრულებით არ უფიქრნია დამშვიდობითიმყოფებაბატონისკოშკშიაო”...

-ხა,ხა,ხა!.. -გულიანადგადიხარხარაკაციამ, -მაშსულტყუილადმოგიხდასამდღესტყე-ღრესსიარული?!-სულ!..მერერაგულისფანცქალით ყურსვუგდებდითიქნმნებასაიდანმეშემოგვესმასფარშევანგისხმაო...-ვგრძნობ,რანაირადუნდააგფანცქალებოდაგული...

ამ ბაასით გაიარეს შარა-გზა, სასახლის გალავანში

შევიდნენ და სასახლის კარს მიადგნენ... მიიპატიჟაკაციამ სტუმარიდა ახლა-ღა მოჰკრათვალი, რომ ირემაფეხ-და-ფეხ მისდევდა იმათ და თან ორ ცხენსმიიყოლებდა.

- ვეჟო, ეს კი სულ გადამავიწყდა... - საჩქაროდუბრძანაცხენები ჩამოერთმიათ, დაებინავებიათ ცხენები დაიმისთვისაც ბინა ეჩვენებინათ... - კარგაგაუმასპინძლდითმაგასო!..-დაუმატაბატონმა.

V

როცა ბატონმა მახარე გამოიყვანა გარედ და კოშკისპირდაპირშარა-გზაზედაუწყოლაპარაკი,ეთერიამდროსმალვით გამოიცქირებოდა და უნდოდა ბაასის დროსგამოეცნო მახარესი და მამის სახის გამომეტყველებითშედეგი. ისე მოუთმენლად ელოდა “შიშის ზარის”

შეძენას, რომ მამის დაბრუნებას ვეღარ უცდიდაგულგრილად... მით უფრო, მამამ უთხრა: “დღესუკანასკნელადშევეკითხებიიბალღს.თუდღესაცვერასგავხდი,ჩემოეთერ,უარსვამბობიმასთანვაჭრობაზე”...

აი, ამისთვის ამოეფარა სარკმლის პირასდათვალყურსადევნებდაიმათ.დღესპირველადნახამახარე...ღმერთო,რანაირად არა ჰგავს იმათ, რომლებიც მოდიან დათხოულობენ ეთერს!.. ამის მსგავსი არა უნახვს რა!..ნამეტნავად როცა იმის მამას რაღაცას ეუბნებოდა, ოჰ,რანაირი ძლიერი სახის და თვალის გამომეტყველებაჰქონდა?!. აკი იმისი მამაც ჩაფიქრდა!.. “ნეტა რაუთხრაისეთი?!”გაიფიქრაეთერმა...

რასაშინლადეწყინა,როდესაცორიმხედარიწინ აეფარადამახარესვეღარხედავდა...

“ეს ვიღაცა ახალი მთხოვნელი მოვიდა!..” გაიფიქრაეთერმა და მაშინვე გადასწყვიტა: “უნახავადგავისტუმრებ... მერე რას ჰგავს... გაუთლელ მორგვს” ...მერერაესიამოვნა,როცაიმისიმამადაისვიღაცთვალსმოშორდნენ და იმის თვალ წინ მხოლოდ მახარე იდგანაღვლიანიდაიმათკენგაიცქირებოდა...შემდეგდაინახა,როგორ ამოიოხრა, თითქმის გული თან ამოაყოლა ამოხვრას და თვალები იმის სარკმელს მიაპყრო...ჟრუანტელმა აიტანა ეთერი... ტანი შეუსველდა... რაძლიერიგამომეტყველებაჰქონდამახარესთვალებს,რომეთერსმუხლებიჩაუკეცა...

- შვილო ეთერ, რატომ მაგრე ჩამჯდარხარ?!. - შეეკითხამამა, როცა ეთერთან შემოვიდა და ასეთი სურათიდაინახა...

ეთერმაძლივსგონებამოიკრიფა...ზლაზვნითწადგადა

მამასნაღვლიანითვალებითშეეკითხა:

-მამავ,რაგითხრა?..-ვინ?-ახალმაოქრომჭედელმა!- შვილო, როგორც გითხარ, იმას აღარ შევევაჭრები...მგონია, სულელს შეჰყვარებიხარ და ის შენი ხმათავისთვისგაუკეთებია!..- ეგ შეუძლებელია! განა არ იცის, ჩვენ შორის რადიდიგანსხვავებაა?!.-რომიცის, აკიიმისთვისშენხმასიჭერსდა ამწყვდევსრაღაც “ზარში”... მაგრამ ამას თავი დავანებოთ... დრომივსცეთ მახარეს და თითონვე მოგიტანს დაშემოგვეხვეწება იმის ნახევარ ფასშიც, რასაც ახლავაძლევთ... მამისამ მითხრა, სამუშაოლითონითითქმისაღარ დარჩენიათ... ახლა კი სასიამოვნო ამბავი უნდაგითხრა:ესარისგვეწვია...

- ვიღაც კიდევ ჩემი მთხოვნელი?!. იმედია მეფის შვილიარარის...- ოჰ, შვილო, შენ ძალიან მაღლა ასწიე... მერე კიდევმთხოვნელი არ არის, როგორც ეტყობა, ცოლიანი უნდაიყვეს...-მაშვინარის?...-მეფისკარისკაცი...-რისთვისმოსულა?!.- შემთხვევით... მეფეს გაუგზავნია გაშინაურებულფარშევანგის საძებნელად, რომელიც ვიღაც მეფისსაყვარელ ბატონისათვის გაუფრთხვიათ, და ბევრიხეტიალის შემდეგ საჩემოში შემოსულა... ხვალვე უკანწასვლასაპირობს...-მერეფარშევანგიუპოვია?..- არა, რადგანაც ფარშევანგს გაფრენა არც კიუფიქრია...საჩემოში რომ გადმოსულა, მაშინ გაუგია... ახლა დღესჩვენთანდარჩენასაპირობსდადილაზეკიწავა...

- მერე მე რა?!. მგონი, რაღაც მოჭორებულია ეგ ამბავი...მოუგონია, მხოლოდ იმისთვის, რო მნახოს და, თუმოვეწონე,მითხოვოს...-შვილო,როდისაქეთ არის,ეგეთიბრძენიგაჰხდი?!. აკიგითხარი,ცოლიანიუნდაიყოს-მეთქი...მერეზედეტყობა,რომართლაღრე-ტყეშიუვლიათსაძებნელად...-მართლაკიმეფისკარისკაცია?!- ეგეც ეტყობა... ეგრეზრდილობიანიდათავაზიანისხვაარიქნება,თუარმეფისკარისკაცი...-მაშკარგი!..ვეცდებითავაზიანობაშიარჩამოვრჩე...-მაშწავიდეთ,შვილო,სადილობაა...მერენამგზავრია...-ახლავემოვალ,მამავ,სადილიხომმზადარის?-ჩემოკარგო,მზადაა.-მაშკარგი...

ეთერმა გაისწორა ტანისამოსი, როცა მამა გავიდაოთახიდან, მახარესგან გაკეთებული ქინძის თავი

გაიკეთადაწავიდადარბაზისკენ,სადაცსტუმარიიყო...

ეთერი შევიდათუ არა, სტუმარიფეხზე წამოიჭრა. წამსდაიბნა... ისეთი ძლიერი შთაბეჭდილება მოახდინაეთერისსიმშვენიერემ...

ეთერიმიემშვიდობა:

-კეთილიიყოსშენიმობრძანება,ბატონო!..- ოხ, დედოფალო!.. - წამოიძახა სეფე-წულმა, როდესაცეთერისმიმშვიდობებაზეგონსმოვიდა.- ოჰ, ბატონო, შეგცდა!.. დედოფლის წინ არ სდგეხარ...გეტყობა,სასახლეშიდაჩვეულხარეგრემიგებებას!..- იქნება ენამ მიყივლა!.. - ხუმრობაზე გადავიდა სეფე-წული.შეეშინდა,არგამომამჟღავნონო...-ენისყივილიმამლისყივილსწააგავს...ხშირადუდრო-უდროდყივის,რაცგანთიადსარმოასწავებს...

-ერიჰა, ჩემოკარგო, -წამოიძახაკაციაბატონმა: -მშიერკაცსყივილითარკვებავენ!..-ბოდიშსვიხდი,ბატონო, -მიმართაეთერმასტუმარს: -მამა მართალს ამბობს... მობრძანდით!.. - და წინგაუძღვა...

სეფე-წულიუკანმიჰყვა,აღტაცებულიეთერისსხეულისრხევით,თანჯავრიმოსდიოდა,რომეთერისსამოსიისეანაოჭებული იყო, რაც იმის ნაკვთების მოძრაობასფარავდა...

სადილად რა გინდათ, სულო და გულო, რომ არმოეტანათ...დიდ ხანს გაგრძელდა სადილი. სეფე-წულიდა ეთერი ერთმანეთს უფრო გაუთამამდნენ...ნამეტნავად ეთერი დაწვრილებით ჰკითხავდა მეფისცხოვრებაზე: როდის წვება, როდის სადილობს, როდისმეფობსო და ბევრ სხვა რამეზე ეკითხებოდა. ბოლოს

გაკვრით ჰკითხა სეფე-წულზე,თუ ის როგორიაოდა ანრასაპირობსო...

- რა უნდა დააპიროს?... მეფემ უთხრა: შვილო, ჩქარაცოლიშეირთე,რომტახტიდაგილოცოვო...-მერერატომ არშეირთავსცოლს?.. -ცოტაშემკრთალისკილოთიშეეკითხა ეთერი... - ან, იქნებაუკვეშერჩეულიჰყავსდამართლაცჩქარაშეირთავს!...

ეთერი გულის ფანცქალით მოელოდა პასუხს, მაგრამცდილობდა სახის გამომეტყველებას არგამოემჟღავნებინაიმისისულისკვეთება...

-არამგონია,ჰყვანდესამორჩეული,რადგანაცამისწინათქალთა კონა გარს ეხვეოდა,დაროცა ეს კონა გაიფანტა,წამოიძახა-არცერთიმათგანსარუდგებაჩემიგულიო...-მერეშენთანასთქვაეგმაგლექსით?..

-როგორცახლამეშენწინვამბობ...-უჰ,რა წუნია ყოფილა!.. - სიცილით წამოიძახა ეთერმადაიმედიმოეცა... ამავედროს “შიშისზარი”წარმოუდგათვალწინ და იმის გამკეთებელი მახარე თავისნაღვლიანისთვალებით.

“შიშის ზარის” შეძენის საშინელმა სურვილმა შეიპყრო,თითქოს იმის გადედოფლება მხოლოდ ამ ნივთისწყალობით შეიძლებოდაო... “თუ კი ის ჩემ ხელთ არიქნება,რაუპირატესობამექნებასხვაქალებისწინ,თუკიისეთიწუნიააო...”

-წუნიაკიარა,-ცოტასიჩუმისშემდეგწარმოსთქვასეფე-წულმა, - ბედს ელის... და იმედია ბედიც მალე კარსმიადგება...-რატომგგონია?!.- ბატონო კაცია, მეფეთქვენზე ცოტათი გამწყრალია!.. -

თითქოს ეთერის შეკითხვა ვერ გაიგონაო, ბატონ კაციასგამოელაპარაკა.-ჩემზე?!.-გაკვირვებითშეეკითხაკაცია.

ეთერიცსმენადგარდაიქცა,დაფერიეცვალა.

-დიახ,დიახშენზე...სწორედწინადღესგვქონდაშენზელაპარაკიდა...- რაზე მოვგონებივარ?!. ღვთის მადლით, არ ვაწუხებ,კარს არ ვუტალახიანებ... ვცხოვრობ ჩემთვის, რომ მეფეარშევაწუხო-მეთქიდა,რამესმის:გიწყრებაო!..უთუოდცუდიენაამოძრავებულაჩემწინააღმდეგმეფისწინაშე.- დამშვიდდი, კაცია ბატონო, არავის ცუდი ენა არამოძრავებულა შენ წინააღმდეგ. პირიქით, ყოველთვისშენზე კარგი ხმები მოდის და, აი, სწორედ ესა სწყინსმეფესდაამბობს:ერთად-ერთიკარგიმებატონემყავსდასწორედ ის ერთხელაც არ მეწვევა, რომ გული

გადავაყოლოო...-მართალსამბობსბატონი...-ნადირამქვიან!..-მგონისეფე-წულსაცნადირაჰქვიან.-სეხნიებიგახლავართ!- მართალს ამბობს ბატონი ნადირა-მეთქი, მამავ!.. რაცთავიმახსოვს,ერთხელაცარახლებიხარმეფეს...აი,ადექდახვალვეგაემგზავრემეფისკენდაბოდიშიმოიხადე...- მეფესთან არ მივდიოდი, რომ არ შემეწუხებინა, დათურმე ეს დანაშაულად მეთვლება... მაშ, თუ ეგრეა,ეთერისთქმისაარიყოს,ხვალვეგავემგზავრები...- ძალიან აჩქარებული იქნება მარტო შენი გამგზავრება,ბატონო კაცია!.. მეფეს, უეჭველია, ძალიან გაუხარდება.მაგრამამავედროსეწყინებაკიდევაც...-რისთვის?

ეთერმააღარიცოდა,რაგაეფიქრნა...

- უთუოდ არც კი იცი, ბატონო კაცია, რომ მეფეს ჰყავსსაყვარელიასულიმარეხი,რომელიცსულთამხუთავივითთავს ადგას და უეჭველად სტუმარს ერთსა და იმავესჰკითხავს, რასაკვირველია, სტუმარი თუ ხნიერია:“ასულიგყავს?..მაშრატომარმოიყვანე?!.შენკარგიმამაარა ყოფილხარ... მეფევ, ამ კაცს სახლში ნუღარშემოუშვებ”...-უჰ,რაავირამყოფილა?!-წამოიძახაეთერმა...- არა, ავი კი არა, ძალიან გულკეთილია დაგულკეთილობით მოსდის ეს... კარგად ვიცი იმისიხასიათი... იმასა ჰგონია, ქალებს განგებ შინ ამწყვდევენდაარსადარმიჰყავთო...-მაშ,შვილოეთერ,შენცწამოსვლამოგიხდება!..-ჯერვერასგეტყვი...ვშიშობ,სხვანაირადარიფიქრონ...- რას მიბრძანებ, ბატონო. ვის შეუძლიან სხვანაირადფიქრი...

- სასახლეში მარეხის და მეფის მეტი რო არავინ იყოს,მაშინსიხარულითდავთანხმდებოდიწასვლას,მაგრამიქსეფე-წულიც არის, რომელიც როგორც შენა სთქვი,საცოლეს ძებნაშიაო... - დამშვიდებით წარმოსთქვაეთერმა: - ვაი თუ სთქვას: ქალთა კონას ერთი ქალიცმიემატა, რომელსაც სახელად ეთერი ჰქვიანო და ისიციძულებული ვიყავ გამებნიაო!.. არასდროს... ამისთანასაქმესარვიკისრებ...

სეფე-წული წამს შეწუხდა. იფიქრა, საქმე წავაგეო... ისევერ მოვახერხე, როგორც მინდოდაო, და ახლა ერთად-ერთი გზა დარჩენოდა: გამოემჟღავნებინა თავისი თავიდაეთერიცოლადეთხოვნა...მაგრამ,გაიფიქრა,როუარიმითხრასო!.. შეკრთა... უეცრივ თავში გაუელვა ერთმამოსაზრებამდასწრაფადწარმოსთქვა:

- ტყუილად გეფიქრებათ ეგ... სეფე-წული, თუ შენ არ

მოისურვებ, არგეჩვენება... ამისთავდებიმევიქნები.მეკი ნება მექნება დრო-გამოშვებით შენ და მარეხთანშემოვიდე, ან კიდევ სადილობის დროს თქვენთანვისადილო?!-ოოო,რასაკვირველია,თუწასვლაგადავწყვიტე!-რაღაგიშლისხელს?!-ბევრირამ!...

ეთერიოცნებამგაიტაცა... “შიშისზარი”ხელთუჭირავს...ერთად მღერიან... სეფე-წულს ესმის ეს მღერა... იმასაკრძალული აქვს ეთერის ნახვა... ვეღარ ითმენს...შემოვარდება და იმის წინ ემხობა... “აღარ შემიძლიან...გევედრები,მომხიბვლელო,დედოფლადგაჰხდე”...

სეფე-წული შესცქეროდა ეთერის აღგზნებულ სახეს დათითქმის ეთერის ოცნების გამართლება მოიწადინა...მაგრამთავიშეიმაგრადაოდნავწაილუღლუღა:

-რამშვენიერებაა!..

გამოერკვა ეთერი... “შიშის ზარი” თვალწინ დაუგდა...მახარეც თავის თვალებით... ტანში ჟრუანტელმადაურბინა...

- მაინც ამ წამს ვერ გადავსწყვეტ წასვლას... დილაზეიქნებაგითხრათ...- შვილო ეთერ, რაღა დილაზე, ახლავე მითხარ დასამზადისსშევუდგები...- მართალს ბრძანებს ბატონი კაცია, დილაზე ერთადწავალთ...-არშემიძლიან...მხოლოდდილაზეგეტყვით,თუროდისშემეძლება...- მაშ შენ პასუხს მოვუცდი, თუმცა გადაწყვეტილიმქონდადილაზემამლისყივილისასწავსულიყავი...

- ეგ შენი ნებაა... ახლა კი, მაპატიეთ, და დილამდისგამოგემშვიდობებით...-იმედია,დილაზე“ჰო”იქნებაპასუხად...-შეიძლება...

VI

“შიშის ზარი” და “დედოფლობა” ისე გადაიხლართნენერთმანეთში ეთერის გონებაში, რომ ვეღარ ითმენდაბოლომდის განეგრძო სტუმართან ბაასი... აკი მაინც ვერშესძლო და გამოემშვიდობა... თავში ერთი აზრიუტრიალებდა: “სეფე-წული წუნიაა... ეთერი ხელ-ცარიელი ვერას გააწყობდა... მაშასადამე, ხელთ უნდაჰქონდეს ისეთი თილისმა, რომელიც სეფე-წულს ქედსმოახრევინებს”,ამთილისმასკი“შიშისზარში”ხედავდა.მაგრამროგორშეიძინოს?!.

- რადაც უნდადაუჯდეს, შეძენა აუცილებელია,თუ კი

დედოფლობაუნდა...დედოფლობაკი...უჰ...სიგიჟემდისმიდის...

მამამვერაგააწყორა,დაახლათითონუნდაშეეცადოს...

ეთერი გამოემშვიდობა თუ არა, თავის კოშკს მიაშურა,რომთავისოთახში მოეფიქრნა,რა გზასდასდგომოდა...შევიდათუარაკოშკში,მაშინვეფარულმაკარმამიიპყრომისი თვალი; კოშკის ძირის სართულის კედელში იყოშეუმჩნევლადდატანებული... ამ კარის არსებობა არავინიცოდა,გარდაკაციაბატონისა,ეთერისადაგადიისა...

ამ კარით სარგებლობდნენ კაციას წინაპრები, როდესაცმტერი გარს შემოერტყმოდა და ლამობდა აღებას,რადგანაცეგონა,ციხეშიწყალიარექნებოდათ,რაკიციხისწყაროს სათავეს ჩაშლიდენდა წყალს მოუწყვეტდნენ...მაგრამ ამაოდ...ციხეშიუწყლობით არავინშეწუხებულა.

ესკარიფარავდაგვირაბს,რომელსაცმდინარისმიუვალნაპირამდისგაჰყავდაკაცი...აქედანშემოჰქონდათწყალიდა სხვა სანოვაგეც. ხშირად ამ გზითვე მეომარნიგადიოდნენ; ღამე უეცრივ თავს ესხმოდნენ და გულ-გახეთქილიმტერი,თუკივინმეცოცხალიგადარჩებოდა,უგზო-უკვლოდგარბოდა.

მდინარის ისეთ ნაპირას გადიოდა, სადაც გარეშეადამიანისფეხივერმოხვდებოდადავერცმიუდგებოდავერცდღე,და ვერც ღამე... ცოტა ქვევით კიდის პატარაველზე განმარტოვებით ვერხვი მედიდურად იყოამართული და გაიცქირებოდა ქვევით, თითქოსთვალყურს ადევნებს მხიარულად მჩქეფავ მომღერალმდინარეს...

რამდენჯერ ეთერი და გადია გვირაბით გამოდიოდნენმდინარის პირას, ბანაობდნენ მდინარეშიდა შემდეგ ამ

ვერხვისქვეშსიცხეშიმოუსვენიათ...

მდინარისნაპირიდავერხვიგვირაბისახლოსიყო,მაგრამკოშკიდანრამდენიმე გორაკიუნდა გადევლო, ადამიანირომ მდინარის პირას მისულიყო... აქედან კი ოდნავმოსჩანდა ვერხვი, რომელსაც არავინ ყურადღებას არმიაქცევდა, რადგანაც ის აქედან მთაზე შეფენილ ტყესუერთდებოდა, და ვერ წარმოიდგენდა, თუ ამ ვერხვსდაუჭერიაწარმტაციმიდამო...

არც ადვილი იყო იმ ვერხვამდის მისვლა... კიბე-კიბეკლდეზე უნდა ბობღით ასულიყავი, რომ გენახა ისმიდამო...

და არც არავინ ადიოდაიქ,დავერხვზეწარმოდგენაც არჰქონიათ...

სწორედ ესობლად მდგომი ვერხვი წარმოუდგა ეთერს,როდესაცგვირაბისკარიდაინახადამაშინვეყველაფერიგაითვალისწინა... “ეთერმა ამაღამ მახარე თავის “შიშისზარით” უნდა ინახულოს იმ ვერხვის ძირას”... სხვაგანშეუძლებელია...

კაცია ბატონს არდასჭირებია ამ ხვრელით სარგებლობა,რაც მამის შემდეგ საბატონოს ბრძანებელი გახდა,სამაგიეროდ, ეთერი და გადია თითქმის ყოველდღესარგებლობდნენ ზაფხულობით და მთელი საათობითმდინარეშიბანაობდნენ...

ეთერმამაშინვემახარესთანგაგზავნაგადიადადაავალა,ყველაფერი საიდუმლოდ ეთქვა: “მთვარის ამოსვლისასმდინარისპირასიდგესთავისი “შიშისზარით”დამაშინეთერითითონგასწავლის,როგორმიხვიდეიმასთანო”...

გადიამ ჩქარა შეუსრულა წადილი ეთერს... ყველაფერიმახარეს შეატყობინა და შემდეგ კი ეთერისავეგანკარგულებით საუცხოვო ნამცხვარი და სამწვადეგვირაბით ვერხვის ქვეშ დააწყეს... გაიტანეს კიდევდოქებით შესანიშნავიღვინო... ეთერითანდათანთავისგანზრახვის ბადეში ებმოდა, ფრთებს ისხამდა, სადღაც,ჯერ სულ უხილავ სამეფოსკენ მიექანებოდა... წამსსახეზე სიამოვნების ალმურიუკრთოდა, წამს კი შიშისადაკრძალვისა...

- გადია, ამაღამ, არ ვიცი, რა მომელის... ამას კიგადაწყვეტითგეტყვი: ის “შიშისზარი” ჩემიუნდა იყოსდაიქნებაკიდევაც!..-იცი,ჩემოკარგოეთერ,რასგეტყვი?..-როგორ არ ვიცი!.. “მაკვირვებს შენი საქციელი... გირჩევყველაფერს თავი მიანებოვო!..” არა, ჩემო გადი?!. -შეეკითხაეთერიდაგადიკისკისა...

-სწორედმაგასგირჩევ...მერწმუნე,თავირომმიანებო,ისემჯობინება!..- არა, ჩემო გადი, შენი რჩევათავს არ მომდის... მარტოამას გთხოვ: ცოტა ბანგი მიშოვო... არა მგონია,დამჭირდეს, მაგრამ ყოველივე შემთხვევისათვის კარგიახელთმქონდეს.-ეთერ,განაუმაგისობაარიქნება?!.-აკიგეუბნები,ყოველივეშემთხვევისათვის-მეთქი!..- კარგი, მაგრამ არა სჯობია, ისევ ბატონი მამამოელაპარაკოსდა...- ახლაუკვეგვიან არის...წეღანეგუნდაგერჩია,ვიდრემახარესმოელაპარაკებოდი...ახლარასაცგთხოვ,ისუნდააასრულო...-ეთერ,არმეგონაწეღან...- ნურც ახლა გეგონება... ვეცდები ოქრო-ვერცხლითშევიძინო... შევაძლევ. თან წავიღებ. ვგონებდავითანხმო...მხოლოდმაშინჩავურევღვინოში...ოდნავ

რომმიეძინება, “შიშისზარს”წამოვიღებ...მამამმითხრა,მძიმეარარისო,ოქრო-ვერცხლსკიჯიბეშიდავუტოვებ...-თუმაგრემოიქცევი,მაშინშეიძლება...- შენ კი ჩემ დაბრუნებამდის, თუ მამამ, ვინიცობაა,მიკითხა,უთხარი:სძინავს-თქო!..-უეჭველად!..

VII

მახარე გამოურკვეველ მდგომარეობაში ჩავარდა, როცაგადიამ ცალკე გაიხმოდა ეთერის სურვილი გაუცხადა...ვერწარმოედგინა,თუ ეთერიმარტოდ-მარტოპირისპირშეხვდებოდამახარესდაიმღერებდა...ესძილისდროსაცარესიზმრებოდა,თუმცასიზმარიყოვლადშემძლებელია:კუტს ფეხს აადგმევინებს, ბრმას თვალს აუხელს დამუნჯისენასაამეტყველებს...

“მაგრამესხომსიზმარიარარის?!”-გაიფიქრამახარემდათვალებიმოიფშვნიტა...

არა, არა სძინავს... ჯერ ხომ არ დაუძინია, რაც ბატონი“ბაგეს” სთხოვდა, და უარი უთხრა... მერე ვიღაცეებიცხენებით მოვიდნენ... ბატონი და ისინი გალავანშიშევიდნენ... ის კი საოქრომჭედლოში დაბრუნდა...მამასთან ერთად ისადილა... მერე სამხარიც ერთადჭამეს...არდაუძინია...და,აი,ეთერისგადიაელაპარაკა...ეთერისსურვილიგადასცა...

“...ეთერი ჩემთან ერთად მდინარის პირას და”... ვეღარადაუმატარა,რადგანაცესდაუჯერებელიიყო.

მაინცგუნებაშიოდნავადემზადებოდაიქწასასვლელად,თავის ქმნილ “ბაგეს” რამდენჯერმე გადაჰხედა დაუნებურადწამოიძახა:

“ნუთუ,ჩემობაგევ,გაიმარჯვე?!.“

-რაო,შვილომახარე?!.-არამითქვამსრა...- როგორ არა, “ნუ თუ, ჩემო ბაგევ, გაიმარჯვეო!..”მკაფიოდმომესმაშენისიტყვები...- ეგ სიტყვები ჩემი ნაფიქრებია, მაგრამ არ მეგონა,თუსიტყვებშიგამოვხატე...მეგონა,გავიფიქრე...- არა, ხმამაღლივა სთქვი, თორემ, აბა, როგორშემოგეკითხებოდი...-რავიცი,ბატონიისეჩამომციებია,რომაღარვიცი,როგორმოვიქცე?!. აგერ, წეღან რომ აქედან გამიხმო, ბატონისასულის გადია იყო... ისიც ჩამაცივდა ბატონის ასულისმხრივ...- ჩემი აზრი იცი, შვილო, და კიდევ გიმეორებ: სჯობიამისცე...დათუ კი მაგრე გენატრება მაგისი ეგრე ყოფნა,

შენ ხელთ არ არის?!. იმოდენა საფასურს გაძლევსბატონი,რომხუთიმაგისთანაშეგიძლიანგაიკეთო...-მართალსამბობ,მამავ!..ამაღამკიდევვიფიქრებ...

ამ დასკვნით გათავდა მახარესა და ოქრომჭედლისსაუბარი... ცოტა კიდევ იმუშავეს და კიდევაცშემოაღამდათ...

ოქრომჭედელიშინწავიდადამახარეთავისაღელვებულგონება-გულითსაოქრომჭედლოშიდასტოვა...

“ესღამერასგიქადისმახარე?!”რამდენჯერმედაეკითხამახარე თავის თავს, როცა მარტოდ დარჩა, და კოშკისსარკმელსთვალიმიაპყრო.

ძნელიგამოსაცნობი იყომახარესათვის,თუ ესღამერასუმზადებდა...

იცოდამხოლოდ,რომეთერმადაიბარამდინარისპირას...ეთერის ეს სურვილი იმისთვის კანონი იყო.უეჭველადწავა,მაგრამშემდეგრაიქნება,რამოხდება?!.ესსაკითხიუღრღნიდატვინს,დაპასუხიკივერმიეცა.

წამს წარმოუდგებოდა თვალწინ ეთერი, ბროლისგანგამოკვეთილი ეთერი, რომელიც იმის “ბაგეს” ხელსავლებსდამიაქვს...მახარესდგასდახმავერ ამოუღია...იმას უკან მისდევს იმისი გულიც: ფუღურო მახარე,უგულო მახარე რჩება მდინარის პირას... ადგილიდანვეღარიძვრის...წამსკიდევსულსაოცნებობადეშიეხვევადაეთერთანერთადდანავარდობსკიდითკიდემდის,დაეთერის ხმა და “ბაგისა” აუწყებენ ქვეყანას მახარესნეტარებას...

თან მახარე სარკმელსთვალს არ აშორებს. იქ სანუგეშო

არამოსჩანსრა...ერთხელაცარგაიღოსარკმელი...ესრისნიშანია?!.

“თუკიმე,-ფიქრობსმახარე,-თვალსვერვაშორებიმისსარკმელს...მინდანიშანირამმივიღო,ნუთუეთერს,თუკიჩემინახვაუნდა,სურვილიარაქვსგაიგოს,თუმერასვაკეთებ?!.

მახარე თავის სულისკვეთების მიხედვით ზომავდაეთერის გრძნობას, აზრსდა ამისთვის გაუგებარი იყო...მერესრულებითგამოუცდელიდაგულუბრყვილო...ვერწარმოედგინამახარესსხვაგარემოება...

ეთერიც გამოუცდელი იყო, ისაც ისეთივე ახალგაზრდა,როგორც მახარე და ამისთვის ვერ წარმოედგინა, თუმახარეასეეწვალებოდა...

ეთერს ერთი აზრი ასულდგმულებდა: “შიშის ზარი”ჩაეგდო ხელში და ამით სეფე-წულზე ძლიერიშთაბეჭდილებამოეხდინა,რათაგადედოფლებულიყო...

მახარეკისულსხვააზრისაიყოამშემთხვევაში...

“...რაკიეთერმაშეხვედრამთხოვა,მაშასადამე,პირადმევუნდივარო”, და ამის გამო ჯავრობდა და ვერ აეხსნაასეთიდაუდევრობაეთერისა...

ეთერიდამახარეესწრაფოდნენერთმანეთისშეხვედრასსულ სხვადასხვა მიზნით. ეთერი აჩქარებდა გადიასყველაფერი რიგზე დაეწყო და მოემზადებინა მახარესშესახვედრად; მახარე კიდევ - ცას, რათა, რაკისარკმლიდანარავითარინიშანივერმიეღო,ჩქარაამოეშომთვარე...

VIII

სჩქეფს, ქუხს მდინარე... არე-მარე ბანს აძლევს...იდუმლად მოსთქვამს თავის მრავალ-წლოვანებისამბავს... გულწრფელად, გულღიად გეუბნება თავისწარსულს, არ მალავს არც ერთ თავის განვლილცხოვრების ნაბიჯს... აგერ გეუბნება, როგორ მთისგულიდან წვეთად გამოიცრემლა, შემდეგ როგორ იქცაცრემლინაკადულად.ახმაურდა,როგორაგეთივეცრემლ-ნაკადულები ერთმანეთს შეხვდნენ, შეერთდნენ დაძლიერი ძარღვი ჩაქსელეს, ჩახრამეს, სძლიესთანდათანობითწინჩაჩხირულბექობებსდაახლალაღისგზითმიექანებიანსიმღერით...იმასაცკიმოგვითხრობენ,თუ დრო-გამოშვებით როგორ ამღვრევენ და დახშობასუპირებენიმათშემოსულიღვარები,სულსუმწარებენდასუნთქვასუხუთავენ,მაგრამყოველთვისანკარაცრემლიროგორ გამარჯვებული გამოდის და შემოსულს

სწმენდავსდაქვევითისტუმრებს...

მახარეს ეს მოთხრობა ამ წამს არ ესმის. ის მხოლოდეთერით არის შებოჭილიდა იმაზეოცნებობს. ის,დიდიხანია, მდინარის პირას მოვიდა, ერთ ნარიყალ კუნძზეჩამოჯდა,თავისიქმნილება “ბაგე”გვერდითმოიდვადამთვარისამოსვლისლოდინშიიყო...

რა ნელის ნაბიჯით მიდის დრო?! კუს ფეხი მობმია...მახარეჯერ ათვალიერებდა არე-მარეს.ბნელოდა,მაგრამთვალიუჭრიდა,მიდამოსმოხაზულობამკვეთრადთავისსიდიადით ეკუმშებოდა თვალ წინ... ცდილობდაამოეცნო, თუ ეთერი მიდამოს რომელ ნაკეციდანამოქანდაკდებოდა... ან, იქნება, ეთერი მთვარესამოჰყვეს?!

“ჰო... ჰო... ჰო!..” ემოწმებოდა მდინარე. “ჰო, მთვარეს

ამოჰყვება, თორემ სხვანაირად როგორ გაჩნდება ეთერიაქ!..”გაიფიქრამახარემაც...დამიიხედასამხრეთისკენ...

ცას ცოტა შუქი შეჰპარვოდა. ამის დამნახველსშეკუმშული გული ოდნავ მოეფონა. სულ რამოდენიმეწუთიცდასამხრეთისმთისმწვერვალსმთვარემნათობგვირგვინადთავსმოექცა...

- ააა უუუ!.. - შემოესმა მახარეს სულ წინააღმდეგმხრიდანნაცნობიხმა.

გული აუკანკალდა, კანკალით ფეხზე წამოიჭრა დაჩრდილოეთისკენპირიიბრუნა...

რასხედავს?!

კლდის ნაპრალის პირას ამართულა თეთრი სამოსით

ვინმეასული...მთვარეეალერსებაასულს.ასულიკიდევ-მთვარეს...აგერასულმამკლავებიმთვარისკენგაიშვირა,ოდნავ წინ წამოიხარა, თითქოს მთვარესთანშესაერთებლად გასრიალებას აპირებსო. მახარეს ფერიკიდევაცეცვალა.

- მადლობას გწირავ, ჰოი, მნათობო, რაკი ჩემი გოდებაშეისმინე და სურვილი ჩემი იმას აცნობე!.. - შემოსძახაზევითასულმა.

მახარე ჯერ ვერ გამოერკვია. ნაცნობი ხმა იყო, მაგრამკილო კი, ნაღვლიანის მაგივრად, რაღაც დიდებული...თითქოსმხიარული...მახარეჩრდილშიიდგადაამისთვისზემოდანვერხედავდაასული.

მახარემხმამკაფიოდგაარკვია...ის ეთერისა იყო... აიღოთავისი “ბაგე” და ხმა შეუწყო, როცა ეთერმა მეორე

მუხლიდაიწყო:

“დღესაქველოდი,გადიასვავალე...”

ახმაურდა“ბაგეც”მახარესხელშიდა...

-ხა,ხა,ხა,ხა!..-გადიხარხარაეთერმა,რაკითავისმეორეხმა აედევნა, და წამოიძახა საჩქაროდ: - მახარე რასდამალულხარ, თავი იჩინე!.. ახლა ვეღარ დამემალები,გიპოვე!.. კლდის ძირას ჩრდილს შეფარვიხარ... ამოდიჩემთან!..- მშვენიერო მოჩვენებავ, კი არ გემალები, გეძებ, მაგრამროგორმოგიახლოვდე,არვიცი...კოშკშიშემოსვლაუფროადვილიიყო,ვიდრემაგსალკლდეზე!-დამიუახლოვდაკლდეს.- ხა, ხა, ხა, ხა!.. - გადიკასკასა ეთერმა... - აქ ამოსვლა,ძალიან ადვილია, თუ კი მოინდომებ და ხელმარცხნივ

ბილიკსშემოჰყვები...-თუვიპოვებილიკი...-მონახედაიპოვი!..

მახარე მიბობღავდა ზევით... ეთერი წინ ჩამოეგება დამერე კი უფრო მარდად დაიწყო სვლა... ეთერი წინმიუძღოდადაგზასაჩვენებდა...

მოაგონდაუეცრივ მწყემსის ამბავიდა სიმწრის ოფლმაშუბლი შეუსველა... “იქმნება მეც იქ... ზევით სამარევპოვო?!” წამს გაიფიქრა მახარემ... მაგრამ იმავე წამსმოაგონდა, რომ მახარე მისდევს მხოლოდ ქალსდა არცსალამურსუკრავს.

IX

მახარეგანცვიფრებისაგანპირღიადარჩა,როდესაცზევით

ავიდნენ და ვერხვს შეხედა. ასეთი მშვენიერი ადგილითავისსიცოცხლეშიარენახა...არიცოდა,რაეთქვა.

-მახარე,ესჩემისამეფოა!..აქმედედოფალივარდაშენკისტუმარი...- დედოფალო, ნება მომეცი შენ ფეხის ნადგომსვეამბორო!..წამოიწახამახარემდადაიმუხლა.

ეთერი შეკრთა, მაგრამ ჩქარა შეურიგდა ასეთპატივისცემას... “ხომ ჩქარა დედოფალი ვიქნებიო”,უნებურადგაიფიქრადაფეხიასწია...

მახარე ხარბად დაეკონა ნაფეხურ მოლს და აღარინძრეოდა,თითქოსდააკვდაო.

- მახარე, გეყოფა თაყვანის ცემა! ახლა ამაღამ ერთადუნდა ვივახშმოთდა ვიმღეროთ... აი სუფრაუკვე მზად

არის.

მახარე სწრაფად წამოვარდა ფეხზე და გაფითრებითშეეკითხა:

- მაპატიებ, თუ არა, შენი ხმა ძირს დამრჩა?.. ახლავეამოვიტან!..-“შიშისზარი?..”-შეეკითხაეთერი.- ჰო, “შიშის ზარი”. ყველაფერი დამავიწყა მისმამოწოდებამ:“აქამოდიო”.

ეთერი საშინლად განრისხდა, და თავი შეიმაგრა დაწყნარადუთხრა:

-დავიწყების გასწორება შეიძლება... მარტო იმდენ ხანსვერვიქნებითერთად,რამდენიცშესაძლებელიიყო...მაშმოიტანე...ახლამარტოკავიქნები,ვიდრემოიტან...

-ამწუთსაქგავჩნდები,-წამოიძახამახარემ...-ფრთხილადკი!..

ეთერიდაღონდა,თითონაც არ იცოდა,თუ რა იყო ამისმიზეზი... ან რისთვის გააფრთხილა?!. ხომ იმ აზრითმიიპატიჟა მახარე, რომ “შიშის ზარი” გამოერთვა დაშემდეგში აღარ შეხვედროდა მახარეს. კისერი რომოეტეხნა მახარეს, უფრო კარგი იქნებოდა... ჩავიდოდათითონდაწაიღებდა“შიშისზარს”უდავიდარაბოთ.

მაშრისთვისგააფრთხილა?!იქნებიმისთვის,რომთითონ“შიშის ზარზე” წარმოდგენა არა ჰქონდა და ვერიპოვიდა...

ეთერსთავშიაერიასულწინააღმდეგიაზრებიდაკლდისპირას ჩაიკეცა... თან დილანდელი მახარეს თვალებიცწარმოუდგაწინ.ვერაგამოერკვიარა...თანგაფაციცებით

თვალყურს ადევნებდა მახარეს ყოველ მოძრაობას დაფეხისხმას...

აგერ მახარე ძირს ჩავიდა... რიყე გადირბინა. პირდაპირკლდისძირასმივიდა...აღარაჩანს,რადგანაცჩრდილში...კიდევ გამოჩნდა... რაღაც მოაქვს... რიყე გამოირბინა დაშეუდგა კლდეს... გულმა ფანცქალი დაუწყო... ოდნავტანიც შეუნოტიანდა... თითქოს სატრფოს ელისო...მოუთმენლობა ეტყობა... წამი საათად ეჩვენება... ვეღარითმენსდაწინეგებება...

-მახარე,მარტოკასმომწყინდა!..რადდაიგვიანე?!.

მახარე, ამოვიდათუ არა, ეთერის ასეთშეგებებაზეწამსშესდგა... მკერდი საშინლად აუდიოდ-ჩაუდიოდა,სუნთქვამძიმეჰქონდა.

შემდეგ“შიშისზარი”გადასცა...ესახსოვდაკარგად...

შემდეგ დაახსომდა კიდევ, მუხლები როგორ ჩაეკეცა...თავში კიდევ გაუელვა მწყემსის არაკმა და გონებადაკარგა.

ეთერიდაემხო მახარეს... ბევრს ეალერსა...თმა ხუჭუჭითავის ბროლის თითებით უვარცხნა... უყივლებდამახარეს... მაგრამ ამაოდ... მახარე უგრძნობლად ეგდო...ბოლოსეთერიგონსმოვიდა,მოისაზრაწყალიეხმარებინადა ამ საშუალებას მიმართა. ვერხვის იქით, სულრამდენიმე ნაბიჯზე მდინარის ჩაბარუხის∗ სათავე იყო,სადაც ეთერი ზაფხულობით ბანაობდა გადიასთანერთად; ბუერის ფოთლით მოიტანა წყალი, სახე ნაზადუპკურა...პკურებარამდენჯერმეგაუმეორა,დასწორედსასწაულიმოახდინა...

მახარემთვალიგაახილა...ჯერვერავისდავერცარაფერსხედავდა... მძიმედ, ღრმად ამოისუნთქა და მხოლოდახლადაინახამომღიმარიეთერი...

ეთერს საშინლად გაუხარდა მახარეს გამობრუნება. რაგრძნობა ამოქმედებდა ეთერს. ეს ვერ გამოერკვია...“შიშისზარი”ხომახლაიმისხელთიქნებოდა?!.ანიქნებეშინოდა მახარეს სიკვდილის, მხოლოდ იმისთვის, რომმახარევეღარასწავლიდა“შიშისზარის”მოხმარებას?!.ანიქნებ უფრო სხვა მოსაზრება რამ აიძულებდაშებრძოლებოდა სიკვდილს, მახარე იმის კლანჭებიდანგამოეგლიჯა?!.

-უ...უ...ბედშავო,რაღორივითდაგდებულხარ?!-უთხრათავის თავს მახარემ და საჩქაროდ ტანი აიმართა. -მაპატიე,დედოფალო, ჩემი ასეთი სიბრიყვე!.. - მიმართამოწიწებითმახარემშემდეგეთერს...

- ბრალი არა გედების რა... მიპატიებია, თუმცასაპატიებელი არა მაქვს რა... ჩემ სამეფოში, ხომ ხედავ,ერთიშენახარჩემიქვეშევრდომიდამეშინოდაშენაცარდამკარგოდი...ახლაკი,აგერიმმნათობსმადლსავწირავ,რომსააქაოსკენპირიგაქნევინა...-ლაჩარი ვყოფილვარ, დედოფალო,ლაჩარი!.. ჩემ თავსვერვაპატიებ!..-დავანებოთთავიბოდიშ-პატიებასდამო,პურივჭამოთდაღვინოვსვათ.შენსტუმარიხარ,მემასპინძელი... აი,ხომხედავ,ვახშმადგადიამრადაგვიმზადა...-მიიპატიჟასუფრისკენ,რომელიცვერხვისქვეშიყოგაშლილი.- დედოფალო, ვახშმად მე მიწვევ?!. - განცვიფრებითშეეკითხა მახარე, და სწრაფად გონების თვალ წინგადაეფურცლამწყემსისარაკი...

“იქნებ მე უფრო ბედნიერი ვიყო მწყემსზე... ვარკიდევაც... ის მოკვდა და მე კი ისევ ცოცხალი ვარ...”

გაიფიქრადაშემდეგეთერსმიმართა:

-იყოსნებაშენი,დედოფალო!..-ძლივსასთქვისასიამოვნოსიტყვა!.. -უპასუხაეთერმადაგვერდითმოისვა...

X

ეთერიდამახარეერთიწლოვანებისაიყვნენ,მაგრამიმათშორის დიდი განსხვავება იყო გონების მხრივ...ლაღადაღზრდილიეთერიგაცილებითმაღლაიდგამახარეზედათითქმისხელმძღვანელიგამოვიდაამღამეს...

ერთი ესეც იყო, რომ ეთერი განსაზღვრული მიზნითშეხვდა მახარეს. მახარე კი, გატაცებული თავისგრძნობით, ყურ-მოჭრილ მონასებ ემორჩილებოდაეთერს...

მაგრამ ამ ღამეს ეთერსაც შეეშალა ნახტომი. ეთერითუმცა განსაზღვრული მიზნით იყო გამოსული, მაგრამთავის თავის სიმტკიცე ვერ გამოზომა. ეს უთუოდახალგაზრდობისმიზეზით...

ეთერი ვახშმობის დროს მახარეს ძალას ატანდა ღვინოესვა... როგორც ყურ-მოჭრილი მონა ისიცა სვამდა დაგაბედულობაც ემატებოდა... ისე მონურად აღარელაპარაკებოდა,როგორცპირველში...

როცა ეთერმა სიმღერა მოისურვა, მახარე უკვეგაბედულად მოქმედებდა... იმან სწრაფად აიღო “შიშისზარი”დაეთერსმიმართა:

-ჩემოყველავ,ერთადდავიწყოთ!..

ამ სიტყვებს, სიკვდილითაც რო დამუქრებოდნენ, ვერწარმოათქმევინებდნენ სხვა დროს. მაგრამ ახლა,გათამამებული ეთერის ქცევით, ვის დაერიდებოდა, ანმოეკრძალებოდა!..ეთერიპირისპირედგა...

ეთერი ვერ მიხვდა მახარეს სილაღეს და აღტაცებითშეეკითხა.

-რაკარგისიტყვაა!..ვინგასწავლა?..-შენ!..-როგორ?-ისე!-მაშვიმღეროთ!..-ვიმღეროთ...მემზადავარ!

ეთერმა დაიწყო აღგზნებული სიმღერა... სულ სხვა...კილო სრულებით არ ჰგვანდა იმ კილოს, რომელსაც

მახარეკრძალვითუსმენდა.ესკილოუფროწარმტაციდავნების ამშლელი იყო, ვიდრეწინანდელი კილო. ეთერმაუეცრივშეწყვიტასიმღერადაგანრისხებულიშეეკითხა:

-მახარერაღასდაგიმუნჯებიაშენი“შიშისზარი?!.”- განაგრძე, განაგრძე ეთერ. ჩქარა ჩემი “შიშის ზარიც” -უფროშენიხმა-აგედევნება...რამდენიმემუხლიიმღერე,დაროცაგაიმეორებ,უკვემოგყვებახმა...-კარგი,გაემზადე...ვიწყებმეორედ...-მზადავარ!..

შემოსძახა ეთერმა, და მახარემაც უკვე შეთვისებულადაახმაურა“ბაგე”.კილოსხვაიყო,მაგრამხმაისევისიყო...რაკი მახარემ კილო დაიხსომა, ადვილი იყო იმისთვისასდევნებოდაეთერისსიმღერას...

მართლადაცსაუცხოვოდიყოშეთანხმებახმებისა...

- მახარე!.. ეს შენი სადღეგრძელო იყოს!.. - უეცრივშესწყვიტასიმღერადაფიალაღვინითაიღო...-ღირსიარავარ!..- ეე... შენ კიდევ კუდს იქნევ!.. - უკმაყოფილოდწამოიძახაეთერმადაფიალაგამოცალა...-ეთერ?!.- შენს ყველას... შენსდედოფალს სურს შეივსო ფიალა,მადლობა გადაუხადო, და შემდეგ შენი “შიშის ზარი”ხელთმისცედაასწავლო,როგორმოიხმაროს...-მზადავარყოველივეეგშევასრულო!..-მაშახლავეშეასრულე!..

მახარემ სავსე ფიალა გამოცალა, “შიშის ზარი” ეთერისგვერდითმიიტანადაუთხრა:

- აი, ენა... ამას ხელი წაავლე და შენი ხმის მოძრაობის

მიხედვით ენა გარს შეახე იმ სიძლიერით, რასიძლიერითაცშენიხმაიქნება.

შეასრულა დარიგება, მაგრამ სრულებით რაღაც უშნოხმაურობაგამოუვიდაეთერს...

-ნუთუშენთანუნდამყვანდე,რომეს“შიშისზარი”ჩემსასარგებლოდ გამოვიყენო?!. -უნებურად წამოიძახადასასოწარკვეთილებასმიეცა...- ჩემო დედოფალო, მაგას რას ბრძანებ?!. ემაგისმოხმარება უჩემოდ ძალიან ადვილია. ხელი არა გაქვსმიჩვეულიმხოლოდ,ხელისმიჩვევაკიძალიანადვილია.-იქნებაშენთვის?!- ყველასათვის... აი, ახლა,თუ ნებას მომცემ, შენ ხელსავაყოლებდანახავ,როძალიანადვილია...- ოოო... ნებას გაძლევ კი არა, გთხოვ!.. - შეემუდარაეთერი...

მახარემ “შიშის ზარის” ენა ხელთ მისცა, თითონ კიეთერისხელსთავისიხელიბუდედმოუქციადა...

-ეთერ,ჩქარადაიწყესიმღერა!..-შეევედრამახარე.

პირველად შეეხო მახარე ეთერის ხელს და ეს შეხებასაშინელიმწვავედათავბრუდამსხმელიგამოდგა...

ეთერმახმისკანკალითდაიწყოსიმღერა...იმასაცეტყობარაღაც ცვლილება... ხმა კრთის... “შიშის ზარის” ხმაცაკრთის...

მახარემვეღარგაუძლო...ხელიუშვადაფეხზეწამოდგა...

-დედოფალო, ახლამიხვდი,როგორუნდამოიხმარო?.. -უთხრაჭირისოფლისგანდანოტიავებულმა...

-მგონი,მივხვდი!.აბაგავიმეორებუშენოთ...-დადაიწყოსიმღერა.

ჯერ ცოტათი გაუბედავად ააყოლა ხმა “ბაგისა”... ხმასსწყვეტდადა ხელის მოძრაობასუცდიდა, შემდეგ,რაკიგაიგოსაიდუმლოება, აამოძრავათავისიბაგედა ააყოლამწყობრად “შიშისზარის”ენაც.საუცხოვოდ ახმაურდნენორივენი... მახარე აღტაცებაში მოვიდა... ათამაშდა დაშეხტამაღლა,ვერხვისქვედატოტსსტაცაორივეხელიდათვალისდახამხამებაზეზედწამოსკუპდა...

ეთერმათვალი შეასწრო იმის მოძრაობასდა სიმღერითშეეკითხა:

- მახარე, მახარე, რამ აგაღელვა, რამ გაიძულა მაღლააფრენა?- შენმა სიმშვენემ... შენმა ხმამ!.. - ჩამოსძახა ზევიდან

მახარემ...

ეთერმა ხელი უშვა ზარის ენას და გულიანადგადიკასკასა...

- მახარე, ჩემმა ხმამ მთოვარს არ მიგაკრას!.. - კისკისითდაუმატა.- არა, ახლაშენკენმიზიდავს!.. -დამთრთოლვარეძირს,ეთერისგვერდით,გაჩნდა.- ეთერ, არ ვიცი, რა მემართება?!. - ხმის კანკალითწამოიძახა მახარემ და იმის გვერდით ჩაიკეცა: - მინდასულ ვმოძრაობდე... წამს კი ძარღვებში ვიშლები...მთლად ვდამბლავდები!.. აი, ამ წამს ოდნავად ხელისაწევისარაქათიაღარამაქვს...

მახარეშეეცადახელიმაღლააეწია,მაგრამვერშესძლო...მოდუნებულიხელიისევკალთაშიჩაუვარდა...

- აიფიალა, ღვინო შესვიდა მოღონიერდები... - ეთერმასავსეფიალა პირთან მიუტანადა,რომუფრო მარჯვედდაელია,მეორეხელიმახარესნიკაპსშეახო...

მახარეს ჟრუანტელმა დაუარა ტანში. სხეული ისევგაუმაგრდა,გაუნძრევლადფიალაგამოცალა.

- ოო, ეთერ, თილისმიანი ყოფილხარ!.. შენმა შეხებამმთლად გამკურნა... - წამოიძახა მახარემ და მკლავშიხელიგაბედულადწაავლო...

ეთერი შეკრთა... მკლავი აეწო, და ტანი სინოტივემშესხურა...

-ღვინომ,მახარე,ღვინომ!..-წაილუღლუღაეთერმა...-არა,ეთერ,ღვინოსაცვერდავლევდი,რომშენიხელიარ

შემხებოდა...

ეთერიჩქარაგამოერკვა...

- მახარე! - დამშვიდებით უთხრა ეთერმა, - ახლა დროარის, წავიდე... ხვალ ამავ დროს, როგორც დღეს, აქგიპოვი...- როგორ! ნეტარების კარამდის მიმიყვანე და ახლამიხშობ?..-ხვალ,მახარე,ხვალამდროს...- ეთერ!.. ჩემო ყველავ, არ მეგონა, თუ ასე ძლიერადშევიბოჭებოდი!..-დამძლავრადმიიზიდათავისკენ.-მახარე...- ეთერ!.. - მიიზიდა კიდევ თავისკენ და ტუჩი ტუჩსშეუწება.

ეთერი მოიშალა,დაკარგა წინააღმდეგობისუნარი. წამს

მომწიფდა, მომწიფებულ ხილივით მოსწყდა და ძირსდაეცა.

ორივე ერთი სიახალგაზრდავის გრძნობით შეპყრობილიმიეცა წამს თავ-დავიწყებას და მათ გარეშე აღარაარსებობდარა...

ხმაურობდა-ღაჩაბარუხი?!.მთვარემნათობდა-ღა?!.

ამათ აღარა ესმოდათრადა არცრა ემხედველებოდათ...მხოლოდ გრძნობდნენ ერთმანეთის... გაერთიანებას დაამითუმაღლესსიამოვნებას...

წამს ესაც მიყუჩდა... მიფერფლდა... იმათ თავშიაღარავითარი მოსაზრება ან გულში გრძნობა რამ აღარარსებობდა...ჩააკვდნენერთმანეთს.

ცხოვრებაში გაუთავებელი არა არის რა, ისინიცგამოერკვნენდასულსხვადასხვააზრიდაებადათ...

პირველად ეთერი გამოერკვა... შეწითლდა. მოაგონდათავისიგანზრახვადამთვარესპირიმოარიდა...

მახარე კი ნეტარების მორევში გაცურდა... ეთერსგადახედა,უკვდავებისწყაროდმოეჩვენადაკვლავხელიგადაავლოდასაწაფებლად...

- კმარა, მახარე, თორემ თავს დაგვათენდება!.. - ცოტასასტიკად უთხრა ეთერმა... და ცოტა სიჩუმის შემდეგდაუმატაალერსით:-მახარე,ხვალიმავედროსაქგელი...ახლაკიწადი...-ეთერ,ჩემოყველავ,მოჩვენებახომარახარ?!.-აჰ,რასულელიხარ!..-გადიკასკასაეთერმა...- აჰ, რა სულელი ხარ!.. - წარიტაცა ხევმა და მთის

მწვერვალებამდისაიტაცა...

წარიტაცააგრეთვე“ჩაბარუხმა”დაბარისკენგააქცია.

XI

სეფე-წულიგამოემშვიდობათუარაეთერს,თავისქერქშივეღარჩავარდა,ისეძლიერადაუფორიაქასულიეთერმა...თუ ვერ მოვახერხე ამ გზით გაწვევა, უეჭველადგამოვუტყდებიდავითხოვო,ფიქრობდასეფე-წული,დაგარეშე ამისასყურს აღარასუგდებდა.ვახშამიისეჭამესკაციამდასეფე-წულმა,რომორი-სამიშეკითხვა-პასუხისმეტიარასმენიარა...

როცა კაცია გამოეღამემშვიდობა და ძილისთვის ოთახიმიუჩინა,მაშინღაგამოერკვადაჰკითხა:

-უკაცრავადკივარ,ბატონოკაცია,ამოთახიდანროგორუნდა, თუ ვინიცობაა ჩემი ცხენის დათვალიერებამომინდა,გავიდედასაჯინიბოვიპოვო?..- შენ ცხენისას ნურას იფიქრებ!.. ნაბრძანები მაქვს: ისემოუარონ,როგორცთავიანთთვალისჩინს!..-დარწმუნებული ვარ, ეგრეც იქნება, მაგრამ “ჩვეულებარჯულთ უმტკიცესიაო”, გვეუბნება ჩვენი მამა-პაპა...ჩვეულებადმაქვს,უეჭველადდავათვალიეროხოლმე.- მართალს ამბობ, ჩემო ნადირავ! - უპასუხა კაციამდაასწავლა, თუ სასახლიდან როგორ გავიდოდა გარედგალავანში, ანიშნა საჯინიბო და ისაც კი უთხრა, თუვინიცობაა გალავნის გარედ გასვლა დასჭირდა,უმარცვლოურდულისკარიცაჩვენა...

სეფე-წულს არ შეეძლო გამომწყვდეულიყო ოთახში,როდესაც არ ეძინებოდა. ნამეტნავად ახლა, როგორდაეძინებოდა, როდესაც მთელი იმისი არსება ეთერმა

შებოჭა.იმისგარეშესხვააღარაარსებობდარა.მხოლოდეთერი ეჩვენებოდა, ამისთვის გარედ მიიწევდა... კაციადასაძინებლადწავიდათუ არა,სულრამდენიმეწუთისშემდეგ სეფე-წული გალავანში გამოვიდა და, ღრმადამოსუნთქვის შემდეგ, ჩაუფიქრდა თავისმდგომარეობას...

რამდგომარეობაშიჩავაგდეჩემითავი,-ფიქრობდასეფე-წული, - ჩემი სიცრუვით?! ხვალ რომ უარი სთქვასწამოსვლაზე, მაშინ, კიდევაც რომ გამოვუტყდე, ხომიფიქრებს:მატყუარავარ?!.მეტყვის: “წადიიქ,საიდანაცმოსულხარო”... ვაი, სირცხვილო?! რა გამოასწორებს ამგარემოებას?!. ვგონებ, ერთად ერთი გზა დამრჩენია,დილაზეადრეგავემგზავროშინისკენდაიქიდანშიკრიკიგამოვაგზავნინო მამას დასაპატიჟებლადო... ამგადაწყვეტილებას დაადგა, თავი მაღლა აიღო დასამხრეთისკენ გაიხედა... მომხიბლავი სურათი

წარმოუდგათვალწინ...

მთვარე გვირგვინად დასდგომოდა მთას და არე-მარესნაზსინათლისქსელშიხვევდა...

ისე წარმტაცი იყო ეს სურათი, რო წამს გაეფანტანაღვლიანიფიქრებიდასაოცნებოფიქრებმაწარიტაცეს...

რასაკვირველია,ამოცნებისგვირგვინიეთერიიყო.

მთვარე ეთერად მოეჩვენა. თავის თავი კი - მთად...სხივები კი... ეს ეთერის სული იყო და მთელ იმისსამეფოსსიამესჰფენდა...

ისე გაიტაცა ამ ოცნებამ, რომ დაავიწყდა თავისგანზრახვა: ენახა ირემადა განკარგულება მიეცა,დილა-ადრიანადცხენებიდაემზადებინა...

გალავნის შუა დიდი კაკალი იდგა... იმის ტოტები,ფართოდ გაშლილი, იწვევდნენ თავისკენ, ვერც სეფე-წული გაუმკლავდა ამ სურვილს, და დაემონავა. სეფე-წული კაკლის ქვეშ მთვარის შუქისგან ახალიჩებულმდელოზე წამოწვა და უფრო ფართოდ მისცა თავიოცნებას...

ღმერთო,რასახეარმიიღოეთერმა?!.იმასთანერთადცადა ქვეყანა მოიარა სეფე-წულმა, ზღვა და ხმელეთიგანვლესერთად...

ეთერი ხან შიშველად, ვითა მთოვარე შუქისმფრქვეველად ეჩვენებოდა, ხან კიდევ თავის გზისმნათობად,თავისითავიკიბრმად...ეთერიხელსაძლევსდაბეწვისხიდზეგაჰყავს...ამდროსეშინიან,არგაწყდესბეწვის ხიდიდაუფსკრულში არ ჩატყორცნოს... გადიან

მშვიდობიანად...უხარიან...

იმისავე გვერდით, სადაც წამოწვა, შორიდან მილითგამოყვანილიწყაროგადმოჩუხჩუხებდადაიმისოცნებასახმატკბილებდა. სეფე-წულის ოცნებაათასფეროვანდებოდა, ეხვეოდა საამო ბადეში და უკვეეთერი დედოფალია, სამეფო ტახტზე ერთად სხედან,მთელი ერი თაყვანსა სცემს... შენატრის ბედნიერებას.ესენი კი მეფურად უხვად ურიგებენ მოწყალებასყველას... აფრქვევენ სიყვარულს, ვითა მთოვარესხივებს... კმაყოფილი ერი, აღტაცებაში მოსული, “ვაშას”უყივისდადღეგრძელობასუსურვებს...

- “მეფე-დედოფალი დაიღალა!..” - მოესმის ჩურჩულიერისა...-“წავიდეთ,მოისვენონ”...

უხილავად შემოეცალა ერი... აღარავინ არის... ეთერი

კრძალვით იჩენს მკერდს... მკერდის დანახვაზე სეფე-წულსცეცხლიეკიდება,მაგრამითმენს...არეხმარება...არჰფცქვნის სამოსისაგან ეთერს, რათა არდააფრთხოსდასამუდამოდარდაკარგოს...

აგერ ეთერმა მთლად მკერდი მკლავებიანად გაიშიშვლადასთქვა:

-“ახლაწყაროსწყალითდაბანვასიცოცხლეიქნება”...- “ღმერთო... სიზმარია,თუ ცხადია?!” - წამოიძახა სეფე-წულმადათვალებდაჭყეტილიზეწამოიჭრა...-“უი!”-იკივლაეთერმადაწელიაიმართა...

ცრემლებად ეფინებოდა იმის ბროლად ნაკვეთ მკერდსწყაროსწყალი...

რაკი შენიშნა მცქერალი, სწრაფად მშველივით მეორე

მხარესამოეფარადაშეიმოსამკერდი.

- ვფიცავ ღვთაებას, ვერა გამიგია-რა!.. - წამოიძახასასოწარკვეთილებითსეფე-წულმა.-გაუგებარიაქარაარისრა...-მშვიდადწარმოსდგაეთერიუკვე შემოსილი. - ჩვეულებად მაქვს რიჟრაჟისას ამწყაროზე პირის ბანვა... ამ დროს ჯერ კიდევ ყველასსძინავსდა ამის გამოუშიშრად ვიბან ხოლმე...დღესაცჩვეულებასარვუღალატე...მაგრამშენროგორგაჩნდიამდროსაქ?!.აქგეძინა,თუ?!.

სეფე-წული აწითლდა... წამს დაიბნა, მაგრამ ჩქარაგამოერკვადაწარმოსთქვა:

- “თუ” სულ მეტია... ნავახშმევს ცხენი მინდოდადამეთვალიერებინა, მაგრამ გალავანში რომ გამოველ,მთვარეცამოდიოდა...ისეთილამაზისურათიიყო,თვალი

ვეღარ მოვაშორე და ამ წყაროს გვერდით წამოვწექ...მინდოდა დიდხანს დავმტკბარიყავ ამ სურათით...უთუოდ ჩამძინებია, რომ ისიც ვერ გავიგე თუ როგორმოხვედი აქ, თორემ წინადვე გამოგეხმაურებოდი...უნებურადგავხდიღირსიისეთიმშვენიერებისხილვისა...

ეთერიაწითლდა...

-უნდადაივიწყოეს...-მკაცრადუთხრაეთერმა...- მხოლოდ ერთის პირობით,თუთანახმა ხარ მეფესთანგამომგზავრებაზე...-რომარვიყო,რასიზამ?!.-სეფე-წულსვუამბობამსურათს...- ჰა, ჰა, ჰა!.. - გადიკისკისა, ეთერმა, - მერე რა გინდამაგითი სთქვა?!. განა ჩემთვის სულ ერთი არ არის,უამბობ, თუ არა?!. განა გუშინ არ გითხარი: თუგადავსწყვიტე წამოსვლა, მხოლოდ იმ პირობით, რომ

სეფე-წულიარმეჩვენოს?!.

სეფე-წულს ალმურიმოედვა...ბოლოს,სიჩუმისშემდეგ,დაუმატა:

-მართალსამბობ,დედოფალო!..-კიდევ“დედოფალო”?!-წყრომითწამოიძახაეთერმადაგატრიალდაწასასვლელად...

მოაგონდა წუხანდელი გატაცება ამ სიტყვით... მთლადთვალწინწარმოუდგაწუხანდელისურათიდა...

აღარუნდოდამოგონება...კიდევ“დედოფალი”...

- ბოდიშს ვიხდი, ეთერ.როგორც გეტყობა,დედოფლობაძალიანგძულს...აღარმოგიხსენიებმაგწოდებით...

უფრო გაუასკეცდა ჟინი სეფე-წულს და გადასწყვიტაყოველივე საშუალება იხმაროს, რათა ეთერი თავისადიგულოს...

-შინმიხვალ...არასმეუბნებიგადაწყვეტილს...გელოდო,თუახლავეგავემგზავრომეფისკენ?..ისეცდავიგვიანე...

ეთერი შესდგა... წამს ჩაფიქრდა... ჩასაფიქრებელიცჰქონდა... ყოველ ღამ მთვარეს ემუდარებოდა - სეფე-წულს შეხვედროდა... დედოფალი გამხდარიყო, ახლაშემთხვევაეძლევადა...

-იმპირობით,რომელიცწუხელისგითხარი,მზადავარ...-წუხელისავეგითხარიმაგპირობისშესრულება.-მაშწამოვალ!..მხოლოდდღესარავისარუნდაუთხრა,შენს მხლებელსაც კი... ამაღამ ისეთ დროს უნდაგავიდეთ, რომ არავინა გვნახოს... აქ არავინ არ უნდა

იცოდეს,თუსადმივდივართ.- ჩემი მხრივ ყოველივე შესრულებული იქნება, თუ კიშინაურებიარგაავრცელებენ...- მაგისი ფიქრი ნუ გექნება! მამაჩემსაც ნუ ეტყვი, თუთანახმავარ.თითონმოველაპარაკები...- იქნებ ისეთი გზებით გინდა სიარული, რომ არავინაგნახოსდაარგიცნოს?-სწორედმაგნაირიმგზავრობამინდა...-მაშთუეგრეგინდა,ურმითმგზავრობაარშეიძლება.-ურმითმგზავრობაარცმიფიქრია...

XII

კაციაბატონიმთლადგაკვირვებულიდარჩა,როცაეთერიმივიდადაგამოუცხადა:

- მამავ, წავიდეთ მეფესთან სტუმრად. მაგრამ ისე კი

უნდა გავიდეთ აქედან, რომ არავინ იცოდეს, თუ სადმივდივართ. მერე ისეთ დროს უნდა გავიდეთ, როცაყველასეძინება...

მამამ აათვალიერ-ჩაათვალიერა ეთერი და ვეღარ იცნო.იმისთვალ-წინ იდგა გამობრძმედილი ადამიანიდა არაგასათხოვარი უდარდელი ასული, როგორსაც გუშინგაჰშორდა. “ერთ ღამეს?!” გაიფიქრა კაციამ და უფროდააკვირდაეთერს...

- ვიცი, რადაც მაგრე განცვიფრებით მაცქერდები, -წყნარად წარმოსთქვა ეთერმა... - და გეუბნები, ეს ასეუნდა მოხდეს... რადგანაც არა მსურს ჩემზე აქაურებმაილაპარაკონ: “წავიდა მეფესთან, სეფე-წულმა დაიწუნადაუკანვემოვიდაო”...ესგესმის,მამავ!..-შვილო,შენხომიმისთვისარმიხვალ?..-სწორედმაგისთვისარამსურსჩემზეილაპარაკონ...თუ

გაიგეს,უეჭველადილაპარაკებენ.პირზეკლიტესვერავისდაადებ.-შენიყმავარ,მიმსახურე!..-სიცილითუთხრაკაციამდახელებიძირსდაუშვა...-მაშ,აი,ჩემომამავ,როცასოფელიმიიძინებს,დამთვარეამოაშუქებს,ჩვენგავემგზავრებით.ამისთვისსამიცხენიმზადუნდაიყოს:შენთვის,ჩემთვისდაგადიასთვის...-განაგადიაცუნდაწავიყვანოთ?!.-უეჭველად...მხოლოდგადიასვენდობი...ისმომივლისიქ...- დაიცა, რატომ ცხენებით გინდა სიარული?! ეს ხომძალიანდაგღალავს?!-იმავემოსაზრებით,რამოსაზრებაცმაიძულებსმალვითაქედანგასვლას...-ვფიცავშენიმშობელისხსოვნას,ვერაგამიგიარა!მაგრამმიმსახურე... ველი სხვა განკარგულებას... ურემი ხომუნდასანოვაგისთვის?!..მეფემდისშორიგზაა...

- თუ კი ურემი იქნება, მაშინ ხომ მეც ურმითვიმოგზაურებდი?!. იმისთანა გზით ვივლით,რომლითაცურმით მგზავრობა არ შეიძლება... ამისთვისსანოვაგისთვის ორი ცხენი და ორი მხლებელი კმარა...მხოლოდ მხლებლებს უნდა უთხრა - მზად იყვნენდანიშნულდროისთვის,მეტიარაფერი...-ყველაფერიშესრულებულიიქნება,მაგრამწინამძღოლივინიქნებამაგნაირიგზითმგზავრობისა...-მაგისინუგეფიქრებარა!..ნადირაიქნებაწინამძღოლი...იმგზითწაგვიყვანს,რაგზითაცთითონმოვიდა.-მაშნადირამუკვეიცისგადაწყვეტილება?!.- იცისდა ისიც მზად არის შეასრულოს ყოველივე ჩემიგანკარგულება...- მაშ ეგრე... ყველაფერი მზად იქნება დანიშნულდროისთვის...

მართლაც დანიშნულ დროს ყველაფერი მზად იყო და

სულუჩუმრადგაემგზავრნენ...ძე-ხორციელმაარიცოდა,თუ სად მიდიოდნენ. თან მხლებლები ბევრსაფიქრობდნენ, მაგრამ ვერა გაეგოთ რა. წინ სეფე-წულიმიუძღოდა კაციათი, და დანარჩენები კი უჩუმრადმისდევდნენ...

მთვარეამოვიდა.ჩაბარუხსუკვემიუახლოვდნენ.

- ეს ადგილი ძალიან საშიშოა!.. - წასჩურჩულა ირემამნადირას...-რისთვის?..-იმავეხმითშეეკითხანადირა.- წუხელის არ მეძინებოდა... გალავან გარედ გამოველდა... -დაიწყო იმავე ხმით ირემამ... - აქეთ გამოვიარე...მთვარე უკვე კარგა ამოსული იყო. მივუახლოვდი ამმდინარესთუარა,შემომესმარაღაცახმაურობა...-ახლაცხმაურობსჩაბარუხი...-არა,ჩაბარუხისხმაურობასგარდაკიდევსხვახმაურობა,

რომლის აღწერა არ შემიძლიან... უნდა გაიგონო, რომწარმოდგენაგქონდეს...-მერე?- მერე, სეფე-წულო, ალების ბუქნაობა ვიხილე. თმაყალყზე ამიდგა. ქუდი გადამივარდა... სწრაფად ქუდსხელიდავტაცედამოვკურცხლე...ასეთიშიშიჩემდღეშიარმიჭამია!-უთუოდახლაცშიშისზარიგიტანს...-მარათლსუბნობ,სეფე-წულო!..სჯობს,ჩქარაგავიაროთესადგილი...

ამდროს ეთერსდა გადიას რაღაცუცნაურობადაეტყო.ცხენებს შეუტიეს. საჩქაროდ მდინარე გაარღვიეს დამეორენაპირსმოექცნენ...იქაც არშეუყენებიათცხენები,ისევაჩქარებითმიერეკებოდნენ...

-უთუოდიმათაციციან,რომესადგილისაშიშოა,თორემ

რად გააჩქარებდნენ ცხენებს?!. - ნიავივით წასჩურჩულაირემამსეფე-წულს...- ჩვენც უნდა ავაჩქაროთ!.. - უპასუხა სეფე-წულმა დასწრაფადეთერისგვერდითგაჩნდა.იმასკაციადაირემამიჰყვნენ...

ეთერმა, რაკი კარგა გასცდა ჩაბარუხს, მალვით უკანმოიხედა და დაინახა კლდის ნაპრალის პირასქანდაკებასავითამოკვეთილიმახარე...

ღაწვებიაეწვადა...

მესამეკარი

I

“მახარე!..” “მახარე!..” - ხშირად იხმობდა თავის თავს

მახარე, ეთერს განშორდა თუ არა, და მდინარის პირსვეღარ შორდებოდა. თუ რა უნდა ეთქვა თავისთავისთვის, რად იწვევდა, ვერ გეტყოდათ... ან კიფიქრობდარასმე?!.

არადა არა. ახლა ის გახვეული იყო მხოლოდ გრძნობისქსელში, როდესაც აზრი არ მუშაობს, და თუ რამ ენისმოძრაობა, ან კიდევ სხეულისა ხდება, მხოლოდუნებურად,უაზროდ.

აი,სწორედამდონემდისიყომახარემისული...

ერთხელ კიდევაც ისე გადიხარხარა, რომ ჩაბარუხისხმაურს შეეჯიბრა...თითქოს კიდევაც ცდილობდათავისხარხარით ჩაბარუხის ხმაური ჩაეხშო... მერე კიდევაციკივლა და ამ სიჩუმეში ხევი ხუთ მუხლადგამოეხმაურა...

კარგია კიდევ, მოწმედ არავინ იყო, თორემ გიჟადჩასთვლიდა...

აგერ, ახლა იდუმალის ღიმილით ცასთვალები მიაპყროდა თან ტანისამოსის ხდა დაიწყო... ჩქარა მთლადგაშიშვლდა...

წამს ასე იდგა გაშიშვლებული... თითქოს არე-მარეს არამჩნევსო!.. ნელ-ნელა ტანმა რხევა დაიწყო... ფეხებიცაამოძრავა...აათამაშა...

თანდათანგააძლიერატანისრხევა,ფეხებისთამაშიდა...

უეცრივმოსწყდადაგვერდითმორევშიგადაეშო.

წამს ჩაიმალა მახარე მორევში, მეორე წამს კი გამოჩნდა

და ფრუტუნით და ხელების ფლასუნით ნაპირასგამოვიდა...

-ღმერთო,ესრაამბავიაჩემსთავს!..-წამოიძახამახარემდააქეთ-იქითმიიხედა...

ახლა კი აუმუშავდა გონება. თავს ძალა დაატანა -მოეგონებინათუაქასეშიშველიწყალშიროგორგაჩნდა,მაგრამვერადავერმოიგონა...

“ნუ თუ კლდიდან გადმოვარდიო, ან კიდევ... იმან...”მაგრამ ამ დროს ტანისამოსს ფეხი წამოჰკრა და აღარდაამთავრათავისიეჭვი...

საჩქაროდ ჩაიცვა ტანთ... განთიადი მოტანებული იყო.ცოტათი კიდევაც შესცივდა.ტანი აუკანკალდა... მაგრამადგილიდან არ იძვროდა, თავს ძალას ატანდა,

მოეგონებინა ყველაფერი... კარგად ახსოვდა კლდეზეასვლა, ეთერის ნახვა... იმასთან ვახშმობა. პირველიკოცნაც კი მოაგონდადატანშიჟრუანტელმადაურბინა,გულიგადაეფინა,ისეესიამოვნა...

მაგრამ შემდეგ რა მოხდა?!. ჩაეკითხა თავის თავს დაპასუხიკივერმიიღო...

“არა, უნდა კლდეზე ავიდე და ყველაფერი გავიგო!”...გადაჭრით წარმოსთქვა და სწრაფად კლდეს მიაშურა...“იქნება ეთერი ჯერ იქ იყოსო”, დაუმატა, მაგრამსასწრაფოდ აწითლდა და გაიფიქრა: “თუ იქ არის, ხომდამინახავდაშიშველსდაახლაროგორღავეჩვენოვო...”

ამაზრისშემდეგკლდეზეასვლანელინაბიჯითდაიწყო.ფიქრობდა: “ჩუმადმივათვალიერებ;ეთერითუიქ არის,მაშინ... მაშინ”... ფიქრობდა, და ვერ მოეფიქრებინა, თუ

რასიტყოდა,ანროგორმოიქცეოდა...

ამფიქრით ავიდაკიდევაცზევითდაუეცრივმოაგონდაეთერისნათქვამისიტყვები:“ხვალმთვარისამოსვლისასაქვე ვიყოთო...”და გაუხარდა... უსაზღვროდ გაუხარდა,მაგრამ ისიც მოაგონდა, რომ ეთერმა თითქმის ძალითგამოისტუმრადაფეხიშეუდგა...

“ხომმითხრა,მთვარისამოსვლისასაქვეშევხვდეთო,დარაღას ახლავე ვეჩრებიო”, გაიფიქრა და მაშინვე უკანდაბრუნდა.

საჩქაროდ ჩამოირბინა კლდე და საოქრომჭედლოსკენგაეშურა.

მხოლოდ ახლა მოაგონდა საოქრომჭედლო, მამისა დანარგიზა, მოაგონდა თავისი ქმნილიც, რომელიც ეთერს

უსასყიდლოდგადასცადა...

“როგორთუუსასყიდლოდ?!. - წყრომით შეუტიათავისთავს. - განა ეთერთან ყოფნა, ეთერის გვერდითჯდომა,იმისიკოცნადაუფასებელისასყიდელიარარის?!.”

“ხა...ხა...ხა...ხა!..”-საიდანღაცწამოესკუპაგზაზეპატარამახარე, შეგირდი მახარედა ხარხარიდააყარათავსდიდმახარეს. - ვისია ის, რაც შენ ისე ადვილად უბოძეეთერს?!.”

-ჩემი!..-მოკლედუპასუხახელოსანმამახარემ...- შენიი?! - გაკვირვებითდადაცინვით შეეკითხა პატარამახარე... საოქრომჭედლოც შენი იქნება, რომელშიაცლითონისრამდენიმემისხალიცაღარმოიპოვება...- ჩემია, მაშ!.. და ნახავ, საოქრომჭედლო სავსე იქნებალითონებით...

-ჩქარაწადი,თორემვაითუსხვაპატრონიმივიდესდა...-სუუ, კარგი!.. -წამოიძახამახარემდარისხვითშეხედაპატარას.

II

მამისა ოქრომჭედელი დილაადრიანად ჩამოვიდასაოქრომჭედლოში... ნახა, კარები გარედან იყოგადარაზული...

“უთუოდ მდინარისკენ წავიდოდა მახარეო”, რაკიწყაროსთანარმოჩანდა,გაიფიქრადაგულდამშვიდებითკარებიგააღოდაიქვეჩამოჯდა.

წინათაც ოქრომჭედელს კარები ასე დახვედრია, მაგრამმაშინზაფხულიიყო.მახარესისხამდილითმდინარისკენგარბოდა საბანაოდ. იბანავებდა, ოქრომჭედელის

ჩამოსვლას ხანდახან მოასწრობდა, და ხან კიოქრომჭედელი, როცა მახარე ბრუნდებოდა, იქუხვდებოდა... მაშინ ორივენი მხიარულად მუშაობასერთადიწყებდნენ.

ახლაკიოქრომჭედელსცოტათი ეუცხოვა.ჯერ ერთი, ამბოლოდროსმახარეგართულიიყო“ზარის”მუშაობითდაბანაობა არც ერთხელ არმოგონებია,მეორე კიდევ, ახლაშემოდგომას ფეხი წამოეყო, და ბანაობისთვის ცოტადაგვიანებულიიყო,რადგანაცდილაობითკარგადციოდა.ასეუეცრად, ამოდენადროისუბანაობისშემდეგ,საშიშიიყო.

“კი არ გაცივდეს ი ბალღი!..” გულმტკივნეულობითხმამაღლივწამოიძახაოქრომჭედელმა.

ამ დროს აჩრდილივით თავს წამოადგა პირ-აბურული

მანდილოსანი,დამოსვლისთანავეწამოიძახა:

-მახარეაქარის?!.-არა!..უთუოდმდინარეზეწავიდასაბანაოდ.-კარგია,მარტოკაშენაგნახე!..-სთქვადასწრაფადსავსექისახელშიგადასცა.-ესრაა?!.-შეეკითხაოქრომჭედელიმანდილოსანს.-თვალ-მარგალიტი...ჩემიგაზრდილიგიგზავნის.მახარესკიარუთხრა.ნუგაამჟღავნებ!..-ვერაგამიგიარა!..- ამას რა გაგება უნდა?!. მახარემ თავისი “ზარი” ჩემსგაზრდილს უსასყიდლოდ უძღვნა... იმას ვერ მისცასასყიდელი, რადგანაც არ აიღებდა. ახლა შენგამოგიგზავნა, რომ იყიდო სამაგიერო ლითონები, დამახარემმუშაობაშესძლოს...-ახლაკიმესმის!..მაგრამ...-მეჩქარება!..მახარემარუნდამნახოს!..

გატრიალდაამსიტყვებითდასასახლისკენგაეშურა.

ოქრომჭედელმათვალიგააყოლა.შევიდაგალავანშიდაამდროს პირველი მზის სხივი კოშკს ეცა და სარკმელიააბჭყვრიალა. მახარეც ამ დროს საოქრომჭედლოსდერეფანშიშემოვიდადამიესალმაოქრომჭედელს...

ოქრომჭედელიშეკრთა.ქისაუბეშიჩაიდოდაისეშეხედა.

მახარესსველითმაროდაინახა,უთხრა:

-შვილო,ახლადროარარისბანაობისა.რამდენიხანია,არგიბანავნიადა...- მე ვიბანავე?! - განცვიფრებით შეეკითხა, მაგრამსწრაფადმოაგონდა,რომმორევშიიყოდადაუმატა:-მეცარვიცი,როგორჩავვარდიმორევში...

- რას ამბობ, შვილო, როგორ ჩაჰვარდებოდი, როცატანისამოსიმშრალიგაქვს?!რაღაცარაკსმიამბობ...- მართალს ამბობ, მამავ, ჩემ თავს რაღაც არაკიმეორდება... - სიცილით უთხრა მახარემ და შუბლიმოიწმინდა...-მიამბე,შვილო,რაიყოშენთავს?!.გეტყობააღელვება...უთუოდ.- ცოტათი დრო მომეცი, მამავ, და მერე თითონ საქმეგამოაჩენსრაციყოდაარისჩემთავს.-შენინებაიყოს,შვილო!..- აი, მაგისთვის მიყვარხარ, მამავ, რო კრიჭაში არჩამიდგებიხოლმე,როგორცჩემიპატარამახარე...-ვინშენიპატარამახარე,შვილო,რასბოდავ?!.- ხახახახაა!.. - გულიანად გადიხარხარა მახარემ დადაუმატა:-მართალიხარ,მამავ,ვბოდავ...ვბოდავ!..- შვილო, როგორც გატყობ, ღამე გიტეხია!.. შევიდეთსაოქრომჭედლოში... მე მივალაგ-მოვალაგებ, ცოტას

ვიმუშავებ...შენკიჩაწექლოგინშიდათვალიმოატყუე...-გულთმისანი ყოფილხარ, მამავ...ღამე გავტეხე,მაგრამკიარმეძინება...მინდა...-სუუ,ჩემომახარე,წამოწექიდამერევნახოთ...-კარგი,მამავ,მაგრამ,ვეჭვობ,დამეძინოს...-არდაგეძინება,დასხეულიმაინცდაისვენებს...

ამ ლაპარაკით შევიდნენ საოქრომჭედლოში. მახარელოგინზე მიწვა,ოქრომჭედელი კი მიუჯდა მაგიდასდარაღაც ჩხირკედელაობა დაიწყო, რადგანაც იქ სამუშაოთითქმისარაჰქონდარა...

-რასაკეთებ,მამავ?!.-ბევრს არაფერს...შენსქინძისთავებსვსინჯავ...იქნებარამეგავაკეთო...- მამავ... მამავ... ჩქარა... შენ აღარ უნდა იმუშაო... მე...ჩქარაავავსებ...

-დაიძინე,შვილო,იმედიმაქვსაავსებსაოქრომჭედლოს...-საოქრომჭედლოსსს...სასა...სახლე...ოქროს...ზო...

ღრმადჩაეძინამახარეს...

თუმცა ეგონა მახარეს არ მეძინებაო, მაგრამ თავიბალიშზემიდვათუარა,მაშინვეთვალებიმიელულადაგონებააერია...

III

- ნარგიზა, აბა, აქ მოდიდა ნახე!.. კი არ შეჰკივლოდამახარეარგააღვიძო?!-მიიხმოთავისთანოქრომჭედელმა,როცა ნარგიზამ შუადღისას სადილი ჩამოუტანა დაჩვეულადგილსდადგასაჭმელი.- რა დროს ეგეებია, კაცო, ადე, პური ჭამე, თორემგაგიცივდება...

-არა,არგეხუმრები,ადამიანო,მოდი-მეთქი!..

ნარგიზამივიდაქმართანდაუეცრივიკივლა:

-უი!..კაცო,ეგვინგაგიცარცვავს?!.- სუუ!.. აკი გითხარი: კი არ იკივლო-მეთქი... -წასჩურჩულა ოქრომჭედელმა და ნარგიზას ტუჩებზეხელიმიაფარა.

ნარგიზამკითითონთავისიხელებითვალებზემიიფარადაწაიბუტბუტა.

-კიარდავბრმავდე!..- ეს, ჩემო ნარგიზ, ჩვენმა შვილობილმა მახარემშეგვძინა...-როგორ,კაცო?!.- როგორადათავის ხელობით!..ოსტატობით... ამოდენა

თვალ-მარგალიტი სოფელსდაიოკებს,თორემ ჩვენ ხომსულთავზე საყრელი გვექნება ყველაფერი. ეხლა, ჩემონარგიზავ,უნდაკარგაეცადოდა...-რასუნდავეცადო?!.-რასადამახარესკარგისაცოლეავუჩინოთ.-უიმე, შენ შემოგევლოსთავს შენი ნარგიზა, ვინუნდაამოვაჩინო მაგის საკადრისი? თუ კი მაგოდენა სარჩოსუნარი აქვს, მაგას ენაცვალოს ჩემითავი, აბა მე როგორავუჩენსაცოლეს?!.ბატონისქალითუეკადრება,თორემაბა,სხვავისდავასახელებ.

ოქრომჭედელიცოლისსიტყვაზეღრმადჩაფიქრდა...

- მართალს ამბობ, ჩემო ნარგიზავ, მაგრამ სიტყვაარასდროსარჩამოუგდო...მეორეაირასაგთხოვ:ნურცამთვალ-მარგალიტზეეტყვირასმე.-რატომა,ქაა?!.

-მანარიცის,თუჩვენესმაგისშრომაშიმივიღეთ.-ვერაგამიგიარა?!.- ეგ არ აიღებდა ამ განძს, თუ პირდაპირ მაგასგადასცემდნენ. ამისათვის მე გამომიგზავნეს დადამავალეს:“მახარესსამუშაოარდააკლოვო”.-ვინ?-ვინადაბატონისქალმა!-ენამხოარმიყივლა,ქა,წეღან.მაგრამ,გაიგე,მეფისგანკაციმოსვლია ჩვენბატონსდა იპატიჟებსო.სეფე-წულსეთერისშერთვაუნდაო...-გუშინკივიღაცმხედარიმოვიდაბატონთან,დაისკიარვიცი,ვინიყო.- მაშ მართალი ყოფილა; დილას ეთერის გადიასთავისდისწულისათვის ეთქვა: “ბატონსდა გამზრდელს მეფეიწვევსო,დაისინიცამაღამწავლენო...”- ღმერთმა აბედნიეროს!.. - წამოიძახა ოქრომჭედელმაგულწრფელად.

- კიდევ ეთქვა: ჩემი გაზრდილი იქაურობას სულმოაჯადოებს, ისეთირამ მიაქვსთანაო... ნეტა ისეთირაუნდაწაიღოსეთერმა?!.

ოქრომჭედელმა მახარეს გადახედა, რომელიც ისე იწვა,როგორც დილას, თავი მწარედ გაიქნია და შემდეგნარგიზასუთხრა:

-კმარა,ახლავისადილებ,შენკი,რაცმეგიამბე,მახარესარგაუმეორო.-უი,დამიდგესთვალები,სულგაცივდებოდა.-არაუშავსრა!..ამისათვისთვალებსნუიყენებ...

ამსიტყვებითოქრომჭდელისადილისჭამასშეუდგა.

ნარგიზამ კი ამ დროს, როგორც ჩვეულება ჰქონდა,საოქრომჭედლო მორწყოდა ჩამოგავადა ნაგავი გარედ

გაიტანა...

სადილის შემდეგ ოქრომჭედელი ვითომ სამუშაოსშეუდგა,რაღაცას ჩხირკედელაობდა მხოლოდ იმისთვის,რომ ნარგიზასთან აღარ ელაპარაკნა და სახლშიგაესტუმრებინა.

მართლადაც ნარგიზამ ჩქარა ჭურჭელს ხელი წამოავლოდაწასვლისასწაიბუტბუტა:

-მახარესკერძიიქადგას!- კარგიო! - უპასუხა ოქრომჭედელმა, მაშინვე ხელისფათურსხელიანებადაჩაფიქრდა.

“...რას მოასწავებს ეს?!. ამოდენა თვალ-მარგალიტი...მახარეასეგადარეული...ღამისგატეხვა...ბანაობა...სად?!.ეთერი... გადია... სეფე-წული... მეფე... დედოფლობა...”

ჭიანჭველებივით აუფუსფუსდნენ ტვინში ეს ამოდენაგაგონილი და ნახული, თავ-თავის ადგილასმოითხოვდნენ,მაგრამოქრომჭედელსვერმოეხერხებინაეჩვენებინა თავისი ბინა... ამისთვის ორჯერ-სამჯერსაოქრომჭედლოდანაცგავიდა,დიდხანსუმზერდაკოშკს,გალავანს,ეგონაიქრასმეამოიკითხავდა,მაგრამარა.

მოიქანცა ოქრომჭედელი... მოსაღამოვდა კიდევაც.მახარესჯერკიდევეძინა.უნდოდაგაეღვიძებინა,მაგრამთავისგანზრახვაუკუაგდო.

“სჯობსდროს მივანდოვო”,უკანასკნელად ეს გაიფიქრადადამშვიდდა.

ახლა უკვე გადაწყვეტილ აზრს დაადგა: გამოძიებამოესპო.მახარესთვისარაეკითხნარა,დაარცსხვისთვის.

“საიდუმლოარდაიმალება.ამისგამომჟღავნებელიდროარისო”.

დამშვიდებული ოქრომჭედელი ელოდება მახარესგაღვიძებას,რომშინწავიდეს.

IV

...უკვე კარგა შებინდებული იყო, როცა მახარეელდანაკრავივით ზე წამოიჭრა და თვალების ფშვნეტადაიწყო.წამსვერმოიფიქრა,თუსადიყო.

ოქრომჭედელმა, რაკი მახარეს მოძრაობა შენიშნა, ხმამიაშველადადაეხმარაგამორკვევაში.

- შვილო მახარე, შინ მივდივარდა ახლა შენუპატრონესაოქრომჭედლოს...

-უჰ,მამავ,რამოდენამძინებია?!.- მა რა იქნებოდა, შვილო, ღამის ნათევს მთელ დღესგეძინებოდა.

თუმცა ოქრომჭედელმა გადასწყვიტა არა ეკითხნა რა,მაგრამ თავის-და უნებურად ისე ელაპარაკებოდა, რომგამოკითხვას ემსგავსებოდა. უთუოდ ოქრომჭედლისბუნებაეგეთიიყო.

-იქნებამაღამაცვათიო!-უნებურადუპასუხამახარემდაამითსაიდუმლოთითქმისგასცა.-თუ ათევ, შვილო, ხვალაცდღედაიძინებ!.. -ღიმილითუთხრაოქრომჭედელმადაშემდეგდაუმატა:-ღამემშვიდობისა!..შენისადილ-ვახშამიმანდარის.

ოქრომჭედელითითქმის მიხვდა,რომ ეთერიდა მახარეერთადყოფილანდაამაღამაცერთადყოფნასაპირებენ...

დაცოტადაკმაყოფილებულიშინწავიდა.

მახარე კი წყაროზე პირისდასაბანად გაქანდა, სწრაფადშეიბანადაიქვექანდაკებადგადაიქცა:ეთერისსარკმელსშესცქეროდადაწინაღამესამბავსიგონებდა.

ახლა კი სულ ყველაფერი თავის სიგრძე-სიგანით დასიღრმითთვალ წინ გადაეშალადა მთლად მოაჯადოვა,შებოჭა თავის ნაზი ქსელებით და ნეტარების მორევშიშეითრია...

დიდხანს, დიდხანს ყურყუმალაობდა მახარე შიგ და,თითქოს მეორდება ის ღამეო,თავისუსაზღვრო სიამითგანიცდიდა ამ წამსაც... აგერ ეთერი სადედოფლოდანძირს ისტუმრებს, თითქმის ძალით აგდებს დაუკანასკნელად კოცნის... “მთვარის ამოსვლისას აქვეიყავიო!..” მკაფიოდ შემოესმა ეთერის სიტყვები და

გამოერკვა...

იგრძნო საშინელი ძალა თავის სხეულში. ძარღვებიღვედებად დაჭიმა და ლომსაც კი ნეტარებითგაუმკლავდებოდა, რო ამ წამს წინ სდგომოდა;დაჭიმული მკლავების კუნთები მოაფონა და სიამითწამოიძახა:

-ახ,რაკარგია!..

“ჰაჰა, ჰაჰა, ჰაჰაჰა, ჰაა!..” - გარკვევით ჩაეწვეთა ყურშიდაბალინიავსავითმფრინავიდაცინვითიხარხარი...

თითქოსწყაროსმილმაწყალთანერთადგადმოანთხიაესუსიამოვნოხარხარიო...

მახარეწამსშეკრთა...გაფითრდა...მაგრამესწამითიყო.

მეორეწამსკიძლიერადმოავლოხელიწყაროსმილსდაშესძახამეხად:

-ვინგაბედაჩემბედნიერებასდასცინოს?!.გამოდი!..

პასუხად მხოლოთ წყაროს წყლის ნაზი ხმაურობაეგალობებოდა...

დაწყნარდამახარე,დამშვიდდა,წყაროსხმაურობისმეტიარამოესმარადასაოქრომჭედლოსაკენწამოვიდა.

ახლაღაიგრძნოსიმშილი...მერერასიმშილი!შევიდათუარასაოქრომჭედლოში,მაშინვენაზადღველფიგადაქექა,ნაკვერჩხლები ამოაჩინა, ჩინჩხვარი დაყარა და გააჩაღაცეცხლი. რამდენიმე ხმელი ნაჭერი შეშა გუზგუზებდაბუხარში,საოქრომჭედლოსაშუქებდა.ჭრაქიცაღარაანთომახარემ. ისე კარგად იყო გასინათლებული

საოქრომჭედლო...

თავის წილ სადილ-სამხარ-ვახშამს, იქვე შენახულს,მოუჯდა,სულერთიანადგულიანადშეექცა...

-ასეგემრიელად,მგონი,ჩემდღეშიარმიჭამიაპურიო!..-წამოიძახა მახარემ, როცა წყალი დალია და ახლადგადაშლილიწვერ-ულვაშიჩამოიწმინდა...

V

როდის გადმორაზა საოქრომჭედლოს კარი, კიდევაცდაავიწყდა მახარეს. მთელ საუკუნედ ეჩვენება.დაჩქარდა მახარე, რათა ეთერისათვის სადედოფლოზემიესწრო, იმაზე ადრე იქ ყოფილიყო, მიმალულიყოკლდის ძირას და ენახა ეთერისა და მთვარის ერთადამოსვლა...

ჩაბარუხი დიდიხანია თავის თავგადასავალს უამბობსმახარეს... პირველში თუ დიდის გულმოდგინებითუსმენდა,ახლასულყურსაღარუგდებს.

რაში ეპრიანებოდა ჩაბარუხის თავგადასავალი! თუპირველში დიდის გულმოდგინებით ყურს უგდებდა,მხოლოდ იმისთვის, რომ ეგონა, ეთერის შესახებ რამეწამოსცდებაო,მაგრამისთავისასიმეორებდადაეთერზეკი,თითქოს ის არც კი არსებობსო,ხმას არ იღებდა. არე-მარეს ბევრჯელ შეეკითხა ეთერზე, მაგრამ მხოლოდწუხანდელ ამბავს იმეორებდნენ, სხვას არასფერს... არცხე, არც ველი კრინტსაც არა სძრავდნენ... საშინელიმესაიდუმლოენი იყვნენ... მხოლოდ ერთ წამს ხემწამოიშრიალა და წასჩურჩულა ყურში: ეთერიწუხანდელივითღამეებსხშირადატარებსო...

- სუ!.. - წამოიყვირა მახარემ და სწრაფად წამოიჭრაფეხზე.

უნდოდა ხელი მოევლო იმის ძირისთვისდაფესვიანადამოეძრო, მაგრამთავი შეიმაგრადა ისევ მიჯდა კლდისძირას. ის ხომ დამალული იყო და ეთერის ამოჩენას,ამოსვლას ელოდა. მახარეს შეტევამ გასჭრა და ხემიჩუმდა.იმისფოთლებიუხმოდღათრთოდნენ.

მახარე ხესუმზერდა, იმისფოთლებს,ტოტებსთვალისისრებსუყრიდადაელოდა,მაგრამხმააღარამოუღია...

ახლათვალისისარისტყორცნა კლდისნაპრალისკიდესდა შეეკითხა... მაგრამ იმანაც თავის თავგადასავალზედაუწყო ამბავი. ზედ ნაპრალის პირას რაღაც ციხისნანგრევი იყო. აი, იმის ამბავს მოუთხრობდა. ეთერისშესახებ კი სდუმდა. მარტო წუხანდელი ამბავი

აგონდებოდა.იმასდაწვრილებითუამბობდა...

-ეთერი??.-ეთერი...ეთერსაც...-დაგაჩუმდაკლდე.

როგორც კატა მოგეპარებათ და სულ მოულოდნელად,სულ უჩუმრად თავს წამოგადგებათ დაწამოგკნავლებსთ:“მიაუუ!..”ო,ისემთვარემთავისიცივი,უხილავისხივებითგააშუქაარე-მარე.

მახარე შეკრთა, თვალები დაჭყიტა და კლდისნაპრალისკენოდნავადწაიხარა.ეგონა,ეთერისამოსვლაგამომეპარაო...

მაგრამეთერიარასჩანდა.მიავლოთვალისადედოფლოს,ვერციქიხილა...

“იქნება ისიც ჩემსავით სადმე ციხის კუთხეში მიიმალა,რაკი მომელოდაო”, გაიფიქრა და მაშინვე სწრაფადკლდისნაპრალისციხისნანგრევებსმიაშურა.

სულ გადაჩხრიკა ყველა კუთხე შიგნით და გარედ,ვერსად ჰპოვა. შემდეგ ავიდა იმ მაღლობზე, სადაცწუხელის ეთერი იდგა და მიათვალიერა არე-მარე იმიმედით,რომუეჭველია,მთვარისშუქისსივრცეშისადმეიშობებოდაეთერიო...

და,აი,ქვევითთვალიმოჰკრარამდენსამემხედარს.

-უჰ, - წამოიძახა მახარემ: - ეს რაა?!. ეთერის მაგივრადამდენიცხენოსანი?..

უნდოდათვალიმოეშორებინა,მაგრამვერახერხებდა...

თითქოს სხვაგან ძებნა არ შეიძლებოდაო, გული ძალასატანდაამას!..

მახარეცდააცქერდა.

აგერორიმხედარიდაწინაურდა...

სწრაფად გაარღვიეს მდინარე... ერთმა მათგანმა კიდეცშემოხედა მახარეს... უცნაური ტანისამოსით იყვნენესენი...

იმათმიჰყვაორიმხედარისხვა...მერეკიდევსხვები...

დაჩქარაყველამხედრებიიმისთვალსმიეფარნენ.

მახარეიმათკვალსთვალსვერაშორებდა.გულინებასარაძლევდა...იმათკვალსაედევნამახარესგული...

გულს ძალა დაატანა კარგახნის შემდეგ და ისევსადედოფლოს თვალიერება დაუწყო. თან ყოველნაბიჯზეყურიმახვილადეჭირა,ეგონა,ეთერისთუხმა-არა,მოძრაობამაინცშემომესმისო.

მაგრამ არც ერთი და არც მეორე იმის ყურს არ სმენია.მხოლოდვერხვისქვეშახალსუფრასწააწყდა.

VI

გამხნევდამახარე. “სუფრასრადგააწყობინებდა,თუ კიმოსვლა არ სდომნოდა”, ფიქრობდა მახარე და თანსუფრას ათვალიერებდა, ეგონა, ახლა ან ერთ მხარესმოუჯდება ეთერი, ან კიდევ, მეორესაო, და თანცდილობდა გამოეცნო, თუ რომელს მხარესმოუჯდებოდა...

- მე დავასწრო... - წამოიძახა მახარემ და სუფრასაღმოსავლეთით მოუჯდა... აქედან უფრო კარგადდავინახავ ეთერს... -დაუმატადა აჩქარებით არე-მარესთვალიმოავლო...

მახარე ყოველ წუთს მოელოდა ეთერის მოსვლას.თვალის ძაფებს ძალას ატანდა და სწრაფად ირგვლივატრიალებდათვალებს.

დაიქანცა,თვალებიმილულადამოწყვეტილიფიქრობდა:“უთუოდ ახლა მომეპარება,თვალებზე ხელს მომიჭერსდა შემეკითხება: გამოიცან, ვინა ვარო?” და სიამისჟრუანტელი ტანში უვლიდა. მაგრამ ყოველგაფაჩუნებაზე თვალებს ახელდა და ირგვლივატრიალებდა...

-ეხ,მახარევ,ვერყოფილხარმომთმენი!.. -საყვედურითეუბნებოდათავისთავსდაისევთვალებსმილულავდა.-უთუოდ ახლა უნდოდა მომპარვოდა,და შენ კი შენიმოუთმენლობით დააფრთხე... იჯექ გაუნძრევლად...დაიწყნარეგული...

მაგრამასეთირჩევაარშველოდა.

სწრაფად გული აუტოკდებოდა ყოველივე ხმაურობაზედათვალებისძაფებსისევდაჭიმავდა...

- იქნება ეთერი იმისათვის არ ჩნდება, რომ მთვარისამოსვლასარმოუცადე,როგორცმითხრა,დაუფროადრეამოველსადედოფლოში?!.უთუოდშემნიშნადა...

გაფიქრებისუმალმახარეწამოხტადადაეშოქვევით...იქპირდაპირკლდისძირიდანდაუწყოცქერაზევითკლდის

ნაპირს,სადაცწინაღამესეთერიიდგა...

დიდხანს უმზირა, დიდხანს, მაგრამ რაკი ეთერი არგამოჩნდა,ისევაირბინა.

კიდევ მოუთმენლობა უსაყვედურა თავის თავს დაუკანვედაბრუნდა...

რამდენჯერმე აირბინ-ჩამოირბინა, საშინლად მოიქანცა,როცა უკანასკნელად უკვე განთიადისას ავიდა ზევით,ვეღარ სუნთქავდა, გული საგულედან გადმოვარდნასლამობდა, ძლივას მილასლასდა სუფრამდის დამოწყვეტითმიეგდოიმისგვერდით.

ახლამახარეუხალისოდეგდო,განძრევაცეზარებოდა,არამჩნევდა არავითარ ხმაურობას, მარტო თავის გულისბაგაბუგიეყურებოდადარაღაცშუილი...

უკვემოშუადღევებულიყო,როცამახარეწამოდგა.ეძინა,თუგულწასულიიყო,ვერგამოერკვია.თუეძინა,ასეთიუსიზმრო ძილი არასდროს არ ჰქონია. ერთხელაც არსძინებია,რომსიზმარიარჰქონოდა.ახლაკი...

- მაშ აქ არავინ მოსულა!.. - გულის ტკენით წამოიძახამახარემ,როცახელ-უხლებელსუფრასთვალიგადაავლო,დაჩაფიქრდა...- ღმერთო! - წამოიძახა ცოტაფიქრის შემდეგ მახარემ. -იქნება ავადგახდა.მეკი აქრაღაცღობე-ყორესვედები...ავრბივარ-ჩავრბივარდა...

“მაგრამ, რას ვამბობ, - გაიფიქრა მახარემ: - თუ ავადგახდა,რატომარმაცნობა...გადიაცხომმასთანერთადარგახდა ავად?!. ვინ იცის... იქნება ორივეს რამედაემართათ...”

წამოდგამაშინვემახარედასუფრასლმობიერადმიაპყროთვალები:

“ეთერ, ეთერ!.. სუფრა კიდაამზადე... გინდოდა ერთადგვესვა, მაგრამ ვეღარ მოხველი... აი, შენი ნაზი სულიეტყობადოქს,თასს,საჭმელს...”

უეცრივმუხლზედავარდადაკოცნადაუწყოსათითაოდყველაფერს...

-შენც...შენც...შენცხომხელიგახლო...შენც...! -პურსაცემთხვია.

აიღო ხელში პური, რაზედაც რამდენიმე ჭიანჭველადაცოცავდა,მოაშორა,აკოცადაშუაზეგადატეხა.

არგრძნობდასიმშილს...მაინცლუკმაპირშიჩაიდო,რომეთერის სიახლოვე უფრო მეტად ეგრძნო. ამავეგანზრახვით სხვა სანოვაგესაც ხელი მიჰყო და ჩქარაგულიანად შექცევა დაიწყო, თურმე ძალიანაცმოშივნოდა...

ვერც კი შეიტყო,თუროგორმოაოხრა სუფრადადოქიცგამოსცალა...

მახარეუკვეუკეთესგუნებაზედადგადაგაიფიქრა:

-ამაღამუეჭელადმოვაეთერიო!..ახლაკიშინწავალდასწორედმთვარისამოსვლისასიქდავდგები,საცაპირველღამესვიდექიო...

შინ წასვლამდის მოუნდა ეთერის სადედოფლოსმოჩხრეკა...ხომჯერდღისითაქარყოფილა.

სწორედ მჩხრეკავისთვალი მიავლო... კლდის ნაპრალისპირას ნაცნობი ციხის ნანგრევი დაინახა... მივიდა დააქედანგადიხედა:აღმოსავლეთისაკენჩაბარუხიჩაქუხდასწორედ ამ მდელოს ნაპრალიდან. სამხრეთისკენჩაბარუხიმთებსშუამიექანებოდადასულერთმუხლადჩანდა, ჯვარედინად კი მთებ შუა სასოფლო შარა-გზამიდიოდა,რომლითაცთითონმოვიდაჩაბარუხამდის...ესსულ მოკლედ მოსჩანდა, რადგანაც აღმოსავლეთ-დასავლეთის მთების ქიმები სჭრიდნენ. დასავლეთითმხოლოდ გონების თვალით დაინახა მდელოსკენამოსასვლელიბილიკი,რადგანაცსულშეუმჩნეველიიყოუბრალო თვალისთვის. მახარე ვერასდროს ვერმოიფიქრებდარომ აქ ამოსვლაშეიძლებოდა,თუ ეთერიარასწავლიდა...ეთერისკოშკისესადგილიალესილიდახეებითდაფარულიიყო.

ნანგრევ ციხეს მოშორდა და აღმოსავლეთით კლდისკონცხზეაბობღდა.ესკონცხიფარავდაჩაბარუხს.

კონცხისწვერიდანმხოლოდჩაბარუხისნაპირიდაინახა,საიდანაც მდინარეთავდაუჭერლივ ქვევით რუხ-რუხითჩადიოდადაბანდასალკლდეს.ზევითჩრდილოეთისკენსწრაფადთვალსეფარებოდადასადღაციკარგებოდა...

მახარეახლაჩრდილოეთისკენჩავიდა...იქშეფენილიტყეიყო. ვერხვიდანდასავლეთისდა აღმოსავლეთის მთებიჩრდილოეთისკენტყითშემოსილმკერდსწარმოადგენდადა ვერავინ იფიქრებდა, რომ ეს ორი მთა ძუძუებადწამობურცული სადღაც შორს, მიუვალ ადგილასერთდებოდნენ...

შევიდათუ არატყის პირში,უეცრივ შესდგა, რადგანაცთვალს გადაეშალა ანკარა სარკესავით უძრავი მორევი,

რომელსაცრამდენიმეათიწყრთასიგანეჰქონდა,სიგრძეკიარუჩანდა.

მახარესისემოეწონაესდაფარულიუმანკომორევი,რომმაშინვე გაიძრო ტანისამოსი და შიგ შეცურდა. ზევითმიდიოდამახარე.მორევიღრმაარიყო.დაყურყუმელავდათუ არა, მაშინვე ფეხზე დადგა და წყალი მხოლოდმკერდამდის შესწვდა... ფეხდაფეხ აჰყვა ზევით.თანდათან სიღრმე აკლდებოდა. მახარემ უეცრივდასავლეთისკენ შენიშნა რაღაც გვირაბი... შეეცადაასულიყო, მაგრამ ყოვლად შეუძლებელი გახდა... აჰყვამდინარეს ზევით... უკვე მუხლამდის-ღა ფარავდა.კალაპოტითანდათან ვიწროვდებოდადათან ზევიდანწყლისშუილიმოისმოდა.

ჩქარაჩაბარუხისმეორემუხლსწააწყდა.

გადმოსჩქეფდა ჩაბარუხი ერთი სამოცი წყრთისსიმაღლიდან. ორსავ მხრივ კი ჩამოლესილი კლდეებიჰქონდა.

მახარე გამოტრიალდა უკან. მით უმეტეს, რომ სიცივეიგრძნო,და აჩქარებულის ნაბიჯით წამოვიდა. გვირაბისკარიდაბრუნებისას მკაფიოდ ჩნდა,და აგრეთვეოდნავმოჰკრათვალი,გვირაბისპირასქვევითმიმავალბილიკისდასაწყისს...

უფროგამოაჩქარაფეხიდაჩქარაშეიმოსა.მახარეთავის-და უნებურად ეძებდა ეთერის კვალს. არ ფიქრობდაამაზე,მაგრამუნებურიგრძნობა აიძულებდაგაეგო,თუეთერიამმდელოზეისეუჩინრადროგორგამოჩნდა.

ჩაიცვათუ არა ტანისამოსი, მაშინვე გვირაბის ბილიკისძებნას შეუდგა, რადგანაცდარწმუნებული იყო, რომ იმ

გვირაბსაქეთექნებოდაგზა...

ბუჩქებით მიმალულ მშვენიერ ბილიკს ჩქარა წააწყდა.მარტო ბუნების ხელი არ ეტყობოდა ამ ბილიკს,ადამიანისაც... მახარე ჩქარა გვირაბის პირს მიადგა.შეიხედა შიგდადაინახა,რომ იქვე ქალისთავმანდილიეგდო.

მაშინვე ხელში აიღო და, თითქოს თითონ ეთერიშეეფეთაო,აღარიცოდარაექნა:ხანგულშიიკრავდა,ხანკოცნიდა,ხანკიდევუბეშიიჭუჭკავდა...

- ახლა კი ვიცი, საიდანაც მოდიხარ, ჩემო დედოფალო,ვიცი და გთხოვ, ნუ გამიწყრები!.. ნუ გამიწყრებიაგრეთვე,რომშენსაბანაოშიმეც ჩავიყურყუმელავე... არვიცოდი, თორემ... - აღარ დაათავა, რადგანაც შემოესმარაღაცხმაურობა.

მახარესწრაფადმიიმალაბუჩქებშიდაგატვრინდა...

VII

სისხამ დილას ერთ მთის კალთაზე დიდ მუხის ძირასისხდნენ ეთერი, კაცია და სეფე-წული. წინ სუფრაჰქონდათგაშლილი.გადიაციქავეახლოსიჯდადაიმასაცხორაგი ეწყო. ცოტა მოშორებით,ტყის პირას, მშვენიერიცეცხლი გუზგუზებდა და მხლებლები თხილისწამწვეტებულ ტოტებზე წამოცმულ ირმის ხორცსნაკვერჩხლებზე აშხრიალებდნენ. ხაშლამად მოხარშულიირმისხორციწინბევრი ეწყოთ,კარგადაცშეექცეოდნენ,მაგრამ მწვადის სუნი ცხვირის ნესტოებს უღიტინებდადა ძლიერ მადას უღვიძებდა მგზავრებს, თუმცა არცერთიიმათგანიუმადობასუიმისოდაცვერიჩივლებდა.

აგერ ერთი მხლებელი მოარბენინებს უკვე ორთხილისტოტსდაერთსკაციასგადასცემსდამეორესკიდევსეფე-წულს. ისენი სწრაფად სთლიან, ლავაშები ლბებიანწვნისაგან.სეფე-წულიეთერსაწვდის.კაციაკი -გადიას.მწვადი ჩქარა დნება იმათ ხელებსა და პირში. მორბისკიდევმწვადებითახლამეორემხლებელი.

თავსმდგომი ირემაფიალებს ავსებსღვინითდა აწვდისჯერ ეთერს, შემდეგ კაციას, შემდეგ კიდევ სეფე-წულს.რამდენიმე ფიალა პატარა ხონჩაზე ეწყო. შეავსებდაფიალებსდაშემდეგჩამოურიგებდა.

ეთერი თუმცა არა სვამდა, მხოლოდ ტუჩებსგაისველებდა ხოლმე და წინ დაიდგამდა, რომ მეორედირემას არ მოეწოდებინა. მაგრამ ირემა მაშინვე აცლიდაფიალასდახონჩაზესდგამდა.პირველადეთერიკიდევაცწინაღუდგა...

-იდგესაქესფიალა,მეტიარმინდა!ხომხედავ,ისევ-ისესავსეაო?!.- არა,დედოფალო - წამოესარჩლა სეფე-წული ირემას. -“ჩვეულებარჯულთუმტკიცესია!”ჩვენეგეთიჩვეულებაგვაქვს...

ეთერიც აღარ ეწინააღმდეგებოდა, სავსე ფიალას ისევუკანუბრუნებდაირემას...

ჩვეულებაკი არა...სეფე-წულიდამთვრალიიყოეთერისნდომითდარაკიესსურვილივერაფრითმოეკლა,ირემადაარიგა, რომ ეთერის ფიალა იმისთვის მოეწოდებინამეორეჩამორიგებაზედაიმისიკიდევეთერისთვის.ამითსეფე-წულიოდნავად ჟინს იკლავდა.თითქოს კოცნისო,ფიალას ისე ეწაფებოდა, როდესაც ეთერის ფიალა იმისხელშიგადადიოდა...

პირველდღის ერთადმოგზაურობისუმალსეფე-წულმაგადასწყვიტა: “მივიყვანთუ არასასახლეში, იმავედღესვიქორწილებმეტიმოთმენააღარშემიძლიანო”.

და ეს იყო იმის მიზეზი, რომ სეფე-წული საშინლადაჩქარებდამგზავრებს...

იმართლებდა თავს იმითი, რომ მეფე გამიწყრება, თუთავისდროზეფარშავანგისამბავსარშევატყობინებო...

მოიქანცნენმგზავრები...ეთერი,შებინდდებოდათუ არადა ბინას ამოირჩევდნენ, მაშინვე მკვდარივითმიეგდებოდა, ღრმად ჩაიძინებდა. სხვებსაც ესევეემართებოდათ...

მხოლოდ სეფე-წული ფხიზლობდა. ოდნავად თვალის

მოტყუებაცკიკმაროდა,რომისევძალ-ღონითსავსეგზასგასდგომოდა. ჩვეული იყო ნადირობას და ტყე-ღრესლხენითსიარულს, არცირემა ჩამორჩებოდასეფე-წულს,მაგრამ ირემას არა ადარდებდა რა და ამისათვის კარგაისვენებდა. მაგრამ სეფე-წულს ყოველთვის აასწრებდა,გააჩაღებდა ტალკვესით ცეცხლს და დააღვიძებდამხლებლებს, რომლებიც ვერ მიხვედრილიყვნენ,თუ ასეადრერადაყენებდნენ.

გაამზადებდნენ თუ არა საუზმეს, მაშინვე სეფე-წულიხმაურობასდაიწყებდა.კაციასგააღვიძებდადაისკიდევქალებს...

როცასიცხეშეაწუხებდათ,მაშინცოტათიშეისვენებდნენ,შენაყრდებოდნენდაისევჩქარამიდიოდნენ...

ირემადა სეფე-წული ხოცდნენ ნადირს.ფრინველს... ან

კიდევ მწყემსების ბინას რომ მივიდოდნენ, რძით,მაწვნით, ხბოს ხორცით იკვებებოდნენ... არც ცხვარიდაბატკანიაკლდათ,ამმგზავრობაშიიმათახალიხორციარშემოჰკლებიათ...

ეთერი მგზავრობისდროს ერთ წუთსაც არ ეკუთვნოდათავის თავს, რომ იმას ან წარსულზე ეფიქრნა, ანმომავალზე, ან კიდევ გადიასთვის ჩვეულებისამებრგულიგადაეშალა...

დღეს კი სეფე-წული არ აჩქარებდა... თუმცა ადრიანადდააღვიძა, მაგრამ საუზმეს ძალიან მძიმედშეექცეოდნენ... მხოლოდ მხლებლები ჩქარობდნენჩვეულებრივდამწვადებიზედი-ზედმიჰქონდათ...

- ცოტა მოიცადეთ, მწვადები ცეცხლს შორი-ახლოდაუწყეთ... თქვენ კიდევ ისაუზმეთ... - უბრძანა სეფე-

წულმა,როდესაცეთერისფიალაიმასერგო...-ესშენისადღეგრძელოიყოს,დედოფალო...-კიდევდედოფალო!..-ღიმილითუთხრაეთერმა...- უკაცრავად, რაღაც მემართება და სულ დედოფალსგიწოდებ...შენისადღეგრძელოიყოს...სურვილებიბევრიმაქვს,მაგრამვერვამჟღავნებ...-რაგიშლის?...-თევზივითპირიწყლითსავსემაქვს...-არამგონია,წყალშიიმყოფებოდე!..-უჰ, სულ ჩაყურყუმელავებული ვარდა როცა მივალთმეფესთან, მაშინ შეიტყობ, ახლა კი ბატონ კაციასთანგადავდივარფიალით.- ღმერთმა ადღეგრძელოს ჩვენი მეფე თავის წულით,შენცდღეგრძელობამოგცესდაჩემსეთერსაც!..

დაილოცაკაცია,დაფიალაიმანაცგამოცალა...

- ბატონო ნადირ, როგორც გეტყობა, დღეს ცოტა სულსამოგვათქმევინებ, შენი სადღეგრძელო იყოს!.. - ბოლოსწარმოსთქვაეთერმა.-მართალსბრძანებ,ბატონისასულო,ახლააღარვჩქარობ,რადგანაცუკვეახლოსვართმეფესთანდამენანება,რომუნდადროებითმოგშორდეთ...-როგორ?!.- მეფეს უეცრივ ხომ ვერ წაგაყენებთ თავს?!. უნდავაცნობო,რომ სტუმრად მობრძანდებით,და მერე სეფე-წულიც გავაფრთხილო. ხომ პირობა გვაქვს: სეფე-წულიარუნდაგეჩვენოს...

ახლა-ღა მოვიდნენ გონს ეთერიც და კაციაც, რა სახითწარუდგებიანმეფეს...

ორივენი აიწვნენ... ასეთი სტუმრობა არ შეშვენოდათდიდბატონსკაციასდაიმისასულსეთერს...

-იცი,ბატონონადირ,ჩვენროგორღაცგაგვამასხარავეს!..-ცოტაწყრომითსთქვაკაციამდაეთერსგადახედა...-როგორ?! -დაეკითხა ამ სიტყვებითფერწასული სეფე-წული.- როგორა და რას ემსგავსება ეს, როგორც ჩვენმივდივართ?!.- მამავ, ჩვენ ხომ უგზო-უკვლოდ ვიარეთ. ნადირობითმოვდივართ და, მაშასადამე, ჩვენი ასეთი სახითშემთხვევითსტუმრობასრულებითარასგვავალებს...

მამაზე ადრე გონს მოვიდა ეთერი და გამოსავალი გზაჰპოვა.

- მგონი, ბატონი ნადირაც დაგვეთანხმება, რომშემთხვევითისტუმრობაა!..- ოჰ, დედოფალო!.. არა, არა, ბატონის ასულო, შენ

სწორედ ბრძენი ხარ და სწორედაც მოისაზრე... ესშემთხვევითი სტუმრობაა და ამაზე თქვენ ვერავინდაგზრახავს... ამისთვის მივეშურები მეფეს ვაუწყო ეს...თქვენ აქ კარგად დაისვენებთ, დილაზე კი თქვენთანგავჩნდები...

VIII

როცა ნადირამ და ირემამ ცხენებით გაჰკრეს დამიეფარნენ, ახლაღა შენიშნეს იმათ თვალწინ მდებარეთვალუწვდენელი მიდამო... ის იყო, მაშინ ტყორცნაპირველიისარიქვეყნისმნათობმადამთლადგააცოცხლაარე-მარე, ააფერადა და დიდებული, დიადი სანახაობაგადაეშალათთვალწინ...

არც ეთერს, არც კაციასდა, მითუმეტეს, გადიას ასეთისიმშვენიერეარაოდესუნახავთ...მარჯვნივდამარცხნივ

შორი-შორს ერთმანეთისაგან მთები, შუაშიდაუსრულებელიმინდვრები,რომელსაცმიაპობდადიდიზლაზნიამდინარე.არცკიეტყობოდა,მიდიოდათუარა,ისე ნელი იყო იმისიდენა.დაუსრულებელი მინდვრებიმთებსაც კვეცავდნენ და სადღაც შორს... შორს ცასუერთდებოდნენ, და ამ შეერთებიდან იშვებოდა ახლამნათობი...თითქოსმზემოცურავსზღვაშიდააქეთ-იქითაფრქვევსათასადაფერადებულზღვისწინწკლებსაო...

აგერმზეკარგადამოცურდა...უკვესაგნებმათავისისახემიიღეს... ახლა მკაფიოდ მოჩანან სოფლები, მარჯვნივმთის გრეხილზე შეფენილითავის ვენახებით, გზებიდამინდვრად კიდევ ყვითლად, ოქროსფრად მოდებულნამკლებით. მდინარის მარცხენა ნაპირსაც ვიწრომინდვრები ნამკლებად მოსჩანდა, უფრო კი ტყითშემოსილიმთებიდავენახებიაქა-იქგაბნევით...მდინარემოლაპლაპებდა და სადღაც შორს იკარგებოდა... თვალი

ვერარჩევდადაზღვადიმჩნევდა...

- რა ყოფილა მეფის ე დალოცვილი სამფლობელო!.. -გულუბრყვილოდწამოიძახაგადიამ...-განა,გადი,ჩემდამტვრეულსაბატონოსარაჰგავს?!.-რასმიბრძანებ,ბატონო,შენისაბატონოძალიანკარგია,მაგრამ ესეც კარგი ყოფილა!.. - შეეცადა გაექარწყლებინათავის უნებური წამოძახილი, რადგანაც ეგონა, ბატონსეწყინაო...-ნუ,ჩემოგადი,ნუაქარწყლებშენსიტყვებს.ესმთელისამეფოსთვალია. მეფეტყუილად კი არ ევლებათავს...დადარაჯობს.

ეთერი კი ხმაგაკმენდილი უმზერდა ამ დიად სურათს.არცკიგაუგონიამათილაპარაკი...

კაცია დააცქერდა ეთერს. გული გადაეშალა ეთერის

სიმშვენიერით...სიამაყეიგრძნო,რომასეთისიმშვენიერემისიასულიიყოდანაზადხელიშეახო.

- ჩემო ეთერ, როგორ მოგწონს ბატონ მეფისსამფლობელო?!.-ნაზადშეეკითხა.-ჰა?!.ოჰ,მამავ,შენახარ?!.-მოგწონს,შვილომეფისსამფლობელო?!.-ამბობ-მეფისააო?!.მეკიმეგონა,ჩემიიყო!..-რასბოდავ,შვილო?!.- არ ვიცი!.. ისეგაბნეული ვიყავი ამსანახაობაშიდა ისეამერიაგონება,რომჩემისამეფომეგონა...-რაშენისამეფო,შვილო?!.- ჰო, მამავ, რა მიუხვედრელი გახდი!.. გეუბნებისაბანაოზე...-ჰოო!..-ჰოდამეიქმეგონაჩემითავიდა...-ეჰ,მამავ,რატომმახარეცარწამოვიყვანეთ?!.ისაქდიდ

ხმებსიპოვიდადა...-რასბოდავ,შვილო?!.იმისთვისხომარგინდამახარესაქყოფნა,რომგეყიდნარაღაც“ზარი?”-მამავ,ზარიაქაგვაქვს!..-როგორ?

ეთერი სულ გამოირკვა ამ კითხვაზე... მამის კილომგამოაფხიზლა და განათებული გონებით მტკიცედუპასუხა...

-მახარემშემომთავაზაჩემიხმა...- მერე არა მიეცი რა?!. ხომ დაღუპე ის საწყალიოქრომჭედელი.- გადი, ოქრომჭედელს გადაეცი ქისა?!. - პასუხისმაგივრადშეეკითხაგადიასეთერი.-როგორარა,ჩემომშვენიერო!..-უპასუხაგადიამ...-მერექისაშირაიყო?-დაეკითხაკაცია...

-თვალ-მარგალიტი...ჩემითვალ-მარგალიტი...-სულმიეცი,რაცთვალ-მარგალიტიგქონდა?..-დედისეულსგარდა,სულ!..- კარგი სასყიდელი მიგიცია... სიკვდილამდისუზრუნველია მამისა და ნარგიზა, თუ იმან კიდევ არამოიგონა რა და აგრე ბედოვლათად არ გაასაჩუქრა,როგორც შენ შემოგთავაზა. ხომ შეიძლებოდა არა მიგეცარადამაშინ...-მამავ,როგორშეიძლებოდა?!.-რატომთითონმახარესარმიეცი?!.-არმიიღებდა!-მეცმანდავარ.შენიცი,რომნივთებიმამისასიიყოდაკარგია თუ იმას გაუგზავნე. დღეის შემდეგ მახარეთითონ არის ოქრომჭედელი. მამისა შენი თვალ-მარგალიტითლითონებსშეიძენს,ესყველაფერიმახარესექნება ხელთ... გუშინ შენი ხმა მოეწონა, დღეს სხვისაცხვირიმოეწონება,ხვალსხვისათვალი,ზეგკიდევყური

და...-რასამბობ,მამავ?!-თითქმისწამოიკივლაეთერმა.

ეთერსელდადეცაამისსიტყვები:მახარეს“დღესსხვისაცხვირი, ხვალ...” და სხვა... “ნუ თუ მახარეს მოეწონოსსხვისაცხვირი,სხვისათვალი,ანყურიდა...”გაიფიქრადადასკვნახმამაღლივწამოიძახა:

- მახარეს, მამავ, ეგ არ დაემართება!.. ის სხვისა ყურს,თვალსდაცხვირსვერგააკეთებს...-რატომგგონია,შვილო?..თუკიყველაზეძნელიშესძლოდა შენი ხმა ლითონში გამოამწყვდია, თვალისა დაცხვირის გამოსახვა უფრო ადვილი არ უნდა იყოსმახარესთანა ადამიანისთვის?! აბა შენი ქინძის თავიამოიძრე და დახედე, მაშინ ნახავ, შეუძლიან რისამეგამოსახვა მახარეს, თუ არა?.. მამისამ მითხრა, ქინძისთავიმახარესგაკეთებულიაო...

-მამავ,მახარესყველაფერიშეუძლია,მაგრამთითონ არმოინდომებსსხვისაცხვირისანთვალისგამოხატვას!..- ჩემო ეთერ, მახარე, ეტყობა, ოცნების ახალგაზრდა...კაცია...ოცნებისკაცებსკივერაფერსმიუხვდები...აბა,ვისმოუვიდოდათავში,თუ არა მახარეს, რომ ქინძისთავისამკაულად გაეხადნა... თუ კი ქინძი სათაყვანებლადგაიხადა, რატომ თვალი ლამაზი ქალისა არ გაუხდებასათაყვანებლად...-მერე?..-მერეისა,რომშეუყვარდებავისიმეთვალი,გააკეთებს,როგორც შენი ხმა შეუყვარდა და ლითონშიგამოამწყვდია, და უთავაზებს... ყველა შენსავით ვერმოიქცევა...- ოცნება რა შუაშია, როცათავის ოცნებას ახორციელებსდა...- იმის ოცნება სიყვარულია და, აი, სწორედ ეს ფუჭადჩაუვლისდაგააღატაკებს!..

ეთერსუნდოდაეპასუხნა,მაგრამთავიშეიმაგრა...

ისესასწრაფოდმოხდაყოველივეეთერისათვის,რომვერგამორკვეულიყო,ანგარიშივერმიეცათავისთავისთვის,თუ ახლარა ასულდგმულებდა...თუმახარეზე ამგვარმაბაასმა რად ააღელვა ესე და რად მიავიწყა თავისიპირვანდელი ოცნება, რომელსაც მთვარეს ანდობდა...ამავეოცნებამ მახარეს შეჰყარა,და,როცა კარებში იდგა,ახლასრულებითაღარიტაცებდა...

IX

რაღაც ხმაურობაზე დამფრთხალი მახარე ბუჩქებშიმიმალული,გულისფანცქალითდიდხანსელოდა;ეგონაეთერიგამოჩნდებაო,მაგრამხმაურობამაშინვემისწყდადააღარცგამეორებულა...გამოვიდაბილიკზედაქვევით

დაეშო.

მივიდა ვერხვის ქვეშ. ჩაჯდა და ვერხვის ძირს ზურგიმიაყუდა... თითქოს რაღაცას ფიქრობდა, მაგრამმოუსვენრობა ეტყობოდა, ერთი აზრის დაჭერაც ვერშესძლო, რომ ბოლომდის მიჰყოლოდა... ხან ეთერთანგატარებულ ღამეს ჩაებღაუჭებოდა, ხან უიმისოდგატარებულს, ხან “ზარის” შექმნის დროს, ხან კიდევაწმყოს.

-“ეთერიავადხომარარისო...”

ამფიქრმაძალადაატანა.მაშინვეზეზეწამოდგა.

დახედა სუფრას. წამს ჩაფიქრდა. წამისფიქრის შემდეგყოველივე ეს აალაგა, გამოკრა ბოღჩად, ღვინის დოქიცაიღოდაგადაწყვეტილისაზრითგვირაბსმიაშურა.

გვირაბი სინათლიანი იყო. სანათურები ჰქონდადატანებული. მახარე მაინც ფრთხილად მიდიოდა დააქეთ-იქითიცქირებოდა.“არავისწავაწყდეო”,ფიქრობდა.მით უმეტესად უნდა გაფრთხილებულიყო, რომ არიცოდაგვირაბისდასაწყისი.ესკიბოლოდანმიდიოდა...

კარგასიარულისშემდეგმიადგაკარებს,რომელიცხელისშეხების უმალ გაიღო, და უეცრივ კიბეს წააწყდა.კიბესთანვე იყოდიდი კარები. მიაწვა... მერე გამოსწია...მაგრამვერაგააწყორა.

შეფიქრიანდა მახარე... “სადა ვარო...” დაეკითხა თავისთავს,მაგრამპასუხივერმიიღო...

ფეხაკრეფით აჰყვა მახარე კიბეებს... კიბეებმა კიმიიყვანესოთახისოდნავღიაკარებთან...

გული აუტოკდა. შედგა კარების ახლოს და ფიქრიდაიწყო, თუ რა მოემოქმედნა: უკან დაბრუნებულიყო,თუ...

“ერთითვალითმაინცშევიხედავშიგდა...ვნახავ,თუშიგრაა?!”

მაშინვედაიწყოოდნავადღიაკარებიდანჭვრეტამაგრამსიბნელის მეტი იმისთვალს არა ჰხვდებოდა რა... რაკიგადასწყვიტა ნახვა, ახლა უკვე გაბედულად დაიწყომოძრაობა. მეტად გამოაღო კარი, მაგრამ სიწყნარით კი,რომ არ ახმაურებულიყო,და მიხვდა,თურად იყო იმისთვალწინსიბნელე.შიგნიდანშესავალისქლადქსოვილორიფარდით იყო აფარებული,რომლისნაპირებიშუაშიერთიმეორესეფინებოდა...

მოსწყინდა მახარეს ასეთი კეკე-მალულობით სიარულიდა სწრაფადორფარდის შუა შეიჭრადა წამს პირიღიადარჩა...

კარგადიდიოთახიმორთულიიყომშვენიერიხალებით,ჭერი, იატაკი, კედლები სულ ხალებით იყო მოფენილი...ერთკედლისგვერდითმიდგმულიტახტიხომსაუცხოვოოქრო-ქსოვილებითდაბალიშებითიყომოწყობილი...

მახარე ჩქარა გონს მოვიდა. გადადგა წინ რამდენიმენაბიჯი.ფეხიხალისსიმსუქნეშიეფლობოდა...

- რა მომკლავდა, ასეთ ფუფუნებაში რომ ვიყოვო! -წამოიძახადაერთსსარკმელთანმივიდა...

გადიხედადანახაგალავნისშუამომწყვდეულისასახლეთავისმოწყობილობით...გალავნისშუა კაკლისხე...მზე

კარგად გადახრილიყო დასავლეთისაკენ... მახარეგამოტრიალდა და ახლა მეორე მოპირდაპირესარკმელთანმივიდა,გადიხედადამიხვდა,სადიყო,ვინციყოდარამოვალეობაცჰქონდა.

სხეული აუთრთოლდა... გულის ცემა შეუდგა... დაკედელსმიეყრდნო...

მახარემსარკმლიდანდაინახამამისასსაოქრომჭედლო...დერეფნისწინ ქვაზე ჩამომჯდარიღრმად ჩაფიქრებულიმამისადამიხვდა,სადაციყო...

სწორედ ამ სარკმლიდან მოესმა პირველადმომჯადოებელი ხმა ეთერისა, ამ სარკმელმა გამოაჩინაბროლადგამოკვეთილიეთერისმკლავები...

სწრაფად გონების თვალწინ გაურბინა ეთერის “ბაგის”

შექმნამთავისშედეგებითდა...

- მაშ სად არის ეთერი?! - წაილუღლუღა მახარემ დამიიხედ-მოიხედა...

ეთერის სურნელობით იყო სავსე ეს ოთახი,დათითონეთერიკიარასჩანდა...

მახარემ გადახედა კიდევ საოქრომჭედლოს... კიდევაცდააპირა სარკმელი გამოეღო და ეყივლნაოქრმჭედლისთვის, მაგრამ თავი შეიმაგრა... დიდკადნიერებადეჩვენაამისჩადენა...

უარეს კადნიერებად ეჩვენა იმის მიერ ეთერის ოთახშიშესვლა... სწრაფად მივიდა ტახტთან, ეამბორა, იქვეთავისიბოხჩადადოდაგარედგამოვიდაოთახიდან...

საჩქაროდ ჩაირბინა კიბე,ფარული კარი გაიარა, მიხურადაგვირაბშიჩაიფლო.

მახარეს ახლა ერთი სურვილი ჰქონდა: ჩქარა მისულიყოოქრომჭედელთან და მოლაპარაკებოდა, გულიგადაეშალა...

უკანასკნელად თვალი გადაავლო “სადედოფლოს”, დაქვევითდაეშო. ჩამოვიდათუ არადარამდენიმე ნაბიჯიგადადგა შარაგზისკენ, წინ შეეხეჩა ბატონ კაციასმოურავი.

-ოჰ,მახარე,სადყოფილხარ!!.მამისაძალიანსწუხს!..-რათასწუხს,სადდავიკარგებოდი?!-ცოტადარცხვენითუპასუხა...- მართლა, მახარე, რისთვის გაამწყრალე ბატონი?..წუხელის მთვარის ამოსვლისას რო ვისტუმრებდი,

მაშინაცკიწამომძახა: “ერთივნახავმახარერასმოიგებს,რომგაყიდვაზეუარსამბობსო!..”რაარმიჰყიდე?..-რის მიყიდვაც არ შეიძლებოდა!.. მთვარის ამოსვლისასსადუნდაწასულიყობატონი?!.- მეფის კაცი რო იყო თავის მხლებლებით, იმათთანერთადწავიდნენ.უთუოდ,მეფესესტუმრებიან.-ბატონიკაცია?!.-ჰო,თავისქალით!..გადიაცკითანწაიყვანაეთერმა.

მახარეს სუნთქვა შეუდგა. ცივმაოფლმა შებურა, გულიდაეძაგრა, უეცრივ მოსწყდა, რიყის ქვას დაეცა დამოკლედ გაჟღრიალდა ისე, როგორც ის ლითონისფირფიტასძირსისროდადააჟღრიალებდა...

ახლა სწრაფად მოაგონდა ყოველივე ზაფხულის ხანა,ეთერისვედრება:“ჩემოღვთაებავ,მეფის-წულსუთხარ...იმისსურვილითთავბრუმეხვევა...ბევრვაჟკაცთუარის

თქმით გული ჩავუკალ... შენ გელი... გელი, ჩემოსაუნჯევ!..”მაშინაცკიწამოაკვნესამახარეამსიტყვებისგაგონებამდაახლახომთვალებიაუხილა...

“მაშ”...

-მახარე,რადაგემართა?..- არაფერი!.. - ძლივს წამოიძახა ღრმად ამოსუნთქვისშემდეგ... - სულ თვალთმაქცობა ყოფილა!.. -ჩაილუღლუღათავისთვისმახარემ...-რათვალთმაქცობა?!.-გულისკისკასი,თვალთაისარი,ტუჩთაგადაშლა!..- მახარე, მგონი ბოდავ, ალი ხომ არ გეჩვენება?!. ამმდინარემ იცის... აქ ბუდეა ალებისა. ღამე აქ არსადდარჩე...-დავრჩიდაკიდევაცმეჩვენა!..- საწყალო მახარე, მგონი, შენი საქმე ცუდად არის...

მამისასმოველაპარაკები...-მეთვითონაცმოველაპარაკები...თუგინდა,შენც...შენინებაა...-ეუბნებოდადათანფიქრობდა:

“როდისმომშორდებაო”.

მაგრამმოურავიმოშორებასარფიქრობდა.

-მახარე,მანდითრათმიდიხარ?!.-საქმემაქვს,ახლავედავბრუნდები.

მოურავმა თავი გაიქნ-გამოიქნია და სოფლისკენგაემგზავრა...

რაკიმახარემთავიმარტოდიგრძნო,მაშინვეგზისპირას,ხისქვეშჩაჯდადამოიფიქრათავისგარემოება...

შავ ღრუბლებით შეიმოსა იმის ცა. რა გზას უნდადასდგომოდა, რომ ცა მოეწმინდა, არ იცოდა. იქნებამართლა ალის მსხვერპლი გახდა?!. მაგრამ არა!.. ეთერიიგრძნო... ის, მაშ, ალად ქცეულია. ან ალიგანხორციელებულა ეთერში, თორემ ასე მოღორებაადამიანისა როგორ შეიძლებაო!.. მამისას ხომ ვერვეჩვენები...რა ვუპასუხო,როდესაცგავცარცვე,და ახლასამუშაო ლითონებიც აღარ მოიპოვებასაოქრომჭედლოში?!.

მკერდიაეწო...იგრძნოსაშინელიწვა.ჩაიყოხელიუბეშიდა ამოიღო ძვირფასი მანდილი ეთერისა... წამს თავშიგაუელვა აზრმა - “დაეხიადა გაეცამტვერებინა”, მაგრამმეორეწამსმოიფიქრა:“შეიძლებაამანრამეუშველოსდამამისაგაჭირვებისაგანდაიხსნასო”...

მოუვიდა თავში ეს თუ არა, მაშინვე გადასწყვიტა:

მიეტანა იმ ღამეს საოქრომჭედლოში და სალითონოშიჩაედო.

“როგორცუნდა,მოიხმაროსო”,გაიფიქრადაასეცმოიქცა.შუაღამისას საოქრომჭედლოში შეიტანა ეთერისთავმანდილი,გადარაზაისევსაოქრომჭედლოდა...

ამ ღამემ ჩანთქა მახარე. იმის მნახველი მამისამვეღარავინიხილა...

X

სულ სამი საათის სავალი იყო მეფის სასახლემდის იმადგილიდან, სადაც სეფე-წულმა ეთერი დასტოვა.ცხენებით კი ერთ საათში მივიდნენ სასახლეში დამაშინვემამა-მეფეინახულა...

-არცისმოგწონებია,შვილო,როგორცაჩანს?!.- მაგას ნუ მეტყვი, მამავ, მომეწონა კი არა, მეტიცდამემართა.-როგორ,შვილო?..- ხვალ თუ არ ვიქორწილე, ვეღარ ვიცოცხლებ... მეტისმოთმენააღარშემიძლიან.

მეფემ ააყოლ-ჩამოაყოლა გაკვირვებული თვალებიშვილს... “ხომ არ გადარეულაო”, გაიფიქრა და წყნარადუთხრა:

- მოხარული ვარ, შვილო, რომ ძლივას იპოვე შენიშესაფერი საცოლე... მო, გადამეხვიე... მინდა გულშიჩაგიკრა, მაგრამ ხვალვე ქორწილობაზე კი ხელი უნდააიღო.-რამიზეზით,მამავ?.. -ღიმილითდაეკითხასეფე-წულიდამხურვალედგადაეხვია.

- მიზეზი ბევრია: ჯერ ერთი, შენი სატრფო ცხრა მთასიქითარის...-მეორე?..-დაეკითხასეფე-წული,როცამეფეგაჩუმდადააღარგანაგრძომიზეზებისჩამოთვლა...-უმთავრესიეგარის,შვილო;თუშენისაცოლეფრთებსშეისხავს, მაშინ კი... მერე ამბობ,დიდებული ქორწილიუნდა გადავიხადოვო... დიდებულ ქორწილსდიდებულად მომზადებაუნდა...უნდა ყველა მოიწვიოდაამასკიისევისფრთებიუნდა.მესამეც,მოფრენილთადახვედრას და გამასპინძლებას ისევ დრო უნდა, ანკიდევმფრენავივით ხელიდაფეხი...მიპასუხედამერეგეტყვი,ხვალშეიძლება,თუარა.

სეფე-წული სულ იღიმებოდა ამ მიზეზებისჩამოთვლაზე... ამ გარემოებამ, ცოტა არ იყოს, მეფეშეაფიქრიანადადაინანა კიდევაც რომდასთანხმდადაკაციასთანთითონ ნადირა,თავის მემკვიდრე გაგზავნა.

ერჩივნა თავმოყვარეობისათვის ეძლია და მოპატიჟეგაეგზავნაკაციასთვის...

-ახლამეგიპასუხებ,მამავ,-დაიწყონადირამ,რაკიმამასდაღვრემილობა შეატყო, - პირველი შენი მიზეზი უკვედაძლეულიადამიზეზადარგამოდგება,რადგანაცეთერიდაიმისიმამაკაციაცხრამთასიქითკიარა,დაჩვენშუააიესპატარაგორაკიდაველია...

-როგორ?..განაგადმოსახედშიარიან?!.-სწორედიქ,მუხისქვეშ...დამემხოლოდმახარობლადწამოველ,რადგანაცარმინდოდაჩემიბედნიერებასხვასეხარებინაშენთვის...- ვეჟო, თუ კი მაგრეა საქმე, მაშინ სხვა მიზეზებისდაძლევას შევძლებთ!.. მო კიდევ ჩაგიკრა გულში დატახტიცგადმოგილოცო...- არა, მამავ, მხოლოდ ხვალ, როცა ეთერი ჩემი იქნება.

დღესიმანარაიცისრა...მე,როგორცწასვლისასგითხარ,მეფისკარისკაცადგამოვაცხადეთავი.ძლივსდავიყოლიეწამოსულიყვნენ... ნამეტნავად ეთერს არ უნდოდაწამოსვლა, რადგანაც ჩემზე ბევრი ცუდი ხმა მისვლია.ვითომც ისეთ ხმას ვავრცელებ, რომ ქალები სტუმრადიმისთვის მოდიან, რომ თავი მომაწონონ და შევირთოცოლად.მეკიწუნიაპატარძალივითყველასვისტუმრებ...-მართალიუთქვამს,შვილო!..ჭკვიანიგოგონაყოფილა...-აი,სწორედამისთვის,რომჭკვიანიგოგონაა,დავპირდი,რომ იმაზედაც არ იფიქრონ: “დაწუნებული უკანგამოისტუმრესო...”-შენმაშინვეითხოვედაგამოუტყდი,ვინცახარ?..- არა, მამავ, ეგ არ ჩავიდინე, რადგანაც უკვე თითონშემეშინდა, არ დამიწუნოს და უარით არგამომისტუმროს...მერეკიდევიქნებაარდაეჯერებინათ,რადგანაც, ჯერ ერთი ვუთხარ და მერე მეორე - რომეთქვა...ხვალკი,როცაშენდალოცავ,სულსხვაიქნება...

მანამდის კი, ეთერს უნდა ვეგონო ისევ კარის-კაცი.მხოლოდ ამ პირობით წამოვიდა, რომ სეფე-წული იმისსტუმრობისდროსშინარიქნება.- ეჰე, მართლა ამაყი ყოფილა, ნამდვილი სადედოფლო,თუსილამაზეცაქვს...-მამავ,ციდანმოწყვეტილივარსკვლავია! ჩემსაყვარელდაიამარეხსარჩამოუვარდება...-იქნებაუკეთესია...-არამგონია!..

მეფეს ესიამოვნა,რომიმისსაყვარელმარეხზეუკეთესიარარის.

-მაშასე,მამავ,ვიდრეშენარდამლოცავ,არცკაციამ,არცეთერმა და არც იმისმა გადიამ არ უნდა იცოდნენ, თუსეფე-წული ვარ. მარეხიცუნდა გავაფრთხილო, ყველანისასახლეშიდამოწვეულნიც.

-ეგადვილია,შვილო,მაგრამკაციადათითონეთერირასიფიქრებენ, რას იტყვიან, როცა ყველაფერიგამომჟღავნდება?!- რა უნდა სთქვან, როცა ეთერიდედოფალი იქნებადაიმისიმამაკიდევდედოფლისმამა?!.

მეფე ჩაფიქრდა. მოაგონდა თავის წარსული... თავისსათაყვანებელი ცოლი, რომელმაც დედოფლობა არადჩააგდო, როდესაც მარეხი დაბადა, და ვიღაც მეჯინიბეშეიყვარა... აკი ამ მეჯინიბის მსხვერპლი გახდა...დაივიწყა შვილები და უკვალოდ სადღაც გადიკარგა...რამოდენა ცდა დასჭირდა მეფეს, რომ ეს მიეფარებინაშვილებისადაქვეშევრდომთათვალთაგან...

ამას როგორ გამოუცხადებდა ახლა შვილს, ან ეჭვსშეატანინებდა,რომდედოფლობაისეთითილისმაარიყო.

-ახლაყველაფერიიცი,მამავ,დაიმედია,ყველაფერიასეიქნება...-შენიბრძანებაშესრულებულიიქნება...-მამავ,ბრძანებელიშენხარ!..-არა,შვილო,ძლივსმოვესწარამდროს,როცაშემიძლიანბრძანებლობა გადმოგცე, და ახლა გინდა უკანვედამიბრუნო?!. არა,შვილო,ბრძანებლობა ჩემთვისდიდიტვირთიიყო...ახლაშენიტვირთე...- ხვალამდის მაინც, მამავ, ვიცი, გინდა ტვირთიზურგიდან მოიხსნა,და, აჰა, მეც ვცდილობ ჩემიზურგიმოგაშველო...მაგრამხვალამდის.მეკიდევუკანვეუნდადავბრუნდეამაღამ,მაყრიონიწავიყვანო.მთელღამესკივუდარაჯო ჩემ ეთერს და დილაზე შესაფერისადდავბრუნდე.ტახტრევანიუნდაწავიღოეთერისთვის.

XI

უკვე ჭამეს ვახშამი გადმოსახედზე დატოვებულებმა,მხლებლებმა მაშინვე დაიძინეს... კაცია ბატონიც მიეცაძილს...არსძინავთჯერეთერსდაგადიას...

თუმცა გადიას ეძინება, მაგრამ ეთერი არ აძინებს მალი-მალშეკითხვით.

- დაიძინე, ჩემო თვალის ჩინო, - ემუდარებოდა გადიაეთერს... -დარწმუნებული იყავი, ჩემო გვრიტო, ნადირადაპირებასშეასრულებსდადილაზეგაუთენებლივთავსდაგვადგება... უძილობა შეგეტყობა სახეზე, და აბა,როგორწაუდგებიმეფეს...-ჩემოგადი,ეგსრულებითარმადარდებს!..-მაშრაგადარდებს...შენიოცნება...ესდღეიყო,და,ახლამეუბნები: ეგ სრულებით არ მადარდებსო!.. მაშ რაგადარდებს,ჩემოკარგო?!.მითხარი...დღესსულგატყობ,რაღაცგაწუხებს...ბარემმიამბედა...

- მეც არ ვიცი, გადი, რა მადარედებს!.. მხოლოდ ერთივიცი, როგორ წავიდეთ შინ... უკან დაბრუნება მინდა...ამაღამვეროდავბრუნდეთშინ,ოჰ,რაკარგიიქნებოდა.-გენაცვა,მაგასრასმეუბნები?!.- არ ვიცი, გადი, არა ვიცი რა... სურვილი მაქვს შინდაბრუნების...ვიშ!..-უეცრივწამოიძახაეთერმა.- ხედავ?!. - და ხელით გადასახედის წინ ალაგ-ალაგველზეგაჩაღებულცეცხლზეუჩვენა...-თურამდღეობაა!..-დაუმატაეთერმადაისევჩაჯდა.

ცეცხლების გარშემო ხალხი მოძრაობდა. ჩქარა სიმღერაცშემოესმათ...

მეტად წარმტაცი იყო ეს სურათი. ეთერს თვალი აღარმოუშორებია...

-ამდროსარვიცი,რადღეობაუნდაიყოს?.. -წამოიძახა

გადიამდა,რაკიეთერმაპასუხიარმისცა,მიწვა...

ჩქარა ჩაეძინა გადიას. ეთერი კი, გატაცებული ამსურათზეაშენებულსურათებით,არასამჩნევდა...

მთელ დღეს გამოურკვეველ მდგომარეობაში იყო,აწუხებდა რაღაც, მაგრამ ვერ გამოერკვია, თუ რა?!.უკმაყოფილო იყო თავის თავად და კი ვერ გაეგო, თურად?!.მოუსვენრობაყოველიმისმოძრაობასეტყობოდა.წამს მივიდოდა დასკვნამდის, ეამბნა გადიასთვის,როგორცწინადიცოდა,მაგრამმეორეწამსსულსხვააზრიგაურბენდათავში,და ისევ შეაყენებდა... იმის გონებაშიმახარედასეფე-წულიიბრძოდნენ...თუერთწამსსეფე-წულიგაიმარჯვებდა,მეორეწამს-მახარე...

სრულებით მარტოკა რო ყოფილიყო, იქნებაგარდაწყვეტილ დასკვნამდის მისულიყო, მერე კიდევ

შინ...მაგრამმთელდღესმამა,გადიადამხლებლებიერთწუთსარმოშორებიან...

კიდევაც დააპირა განმარტოვება შუადღისას, ტყესმიაშურა, მაგრამ უკან მამა, გადიადა ერთი მხლებელიაედევნენ...

- საშიშია ტყეში მარტოკას შესვლა!.. - უპასუხა კაციაბატონმა,როცაეთერმაუკმაყოფილობაგამოაცხადა...

და მართალი იყო ეთერი როცა გადიასუპასუხა: მეც არვიცი,გადი,რამადარდებსო...

მხოლოდ ახლა, როდესაც აქა-იქ გადასახედის წინგაჩაღებულიცეცხლიმოჩანდადაარავინაწუხებდა,თავიოცნებასმისცა...

ოცნება კი... მახარეზე შორს არ მიდიოდა... სულუკლებლივ მოაგონდა მახარესთან გატარებული დრო...ტანში ჟრუანტელმადაუარადა მიწვა... მოაგონდა ისიც,თუ როგორ თავის ხელით სუფრა გაშალა მეორე დღესვერხვის ქვეშ... ვახშამი მოამზადა, რომ მახარეს ეთერისმოსვლისიმედიჰქონოდადა...

- ღმერთო, რა საზიზღარი ვყოფილვარ!.. - წამოიკვნესაეთერმა...“ეს ხომ მახარესთვალის ასახვევად ჩავიდინე, რომ გზადაკვალიამერია!..მახარე!..მახარე!..”“-რისთვისმომიწოდე,რაგინდა?..“-როგორთურამინდა?!.“-მიმატოვედა...“-არა...არა...მიგატოვეკიარა...ვახშამიდაგიმზადე!..და,გეფიცები,მეცარვიცი,რადდამიგვიანდა...“-არიცი?!.რათასტყუი?!.

“-ვსტყუი?!.“- ჰო!.. თუ არა სტყუი, მაშ რა არის?.. გული შენსკენმომირბოდა... მთვარის ამოსვლისას კლდის პირასგადმოვეკიდეშენკი...“- მართალს ამბობ, მახარე, მართალს, მომიტაცეს მეფისმხლებლებმადაგემუდარები:დამიხსენ!..”- შვილო, ეთერ, ადექ!..დროა... ნადირაუკვე აქ არისდაგელის...- ეეხ, მამავ, წავიდეს უკანვე ნადირა, ჩვენ კი შინდავბრუნდეთ...- როგორ, ეთერ, მეფეს შენთვის ტახტრევანიგამოუგზავნიადაახლაამბობ-შინწავიდეთო?!.

ეთერი წამოდგა... მიიხედ-მოიხედა და გონს მოვიდა...გამოერკვა... ახლადრო არ იყო სიზმარისთვის ანგარიშიგაეწია... მახარეს მაგივრად ნადირა დაინახა დასულთამხუთველად ეჩვენა. მაგრამ, ხედავთ, უნდა

დამორჩილებულიყო,როგორცსულთამხუთველს...

სწრაფისაუზმის შემდეგ ეთერიდა გადიატახტრევანშიმოათავსეს, ნადირაც ცხენით ერთ მხარეს ამოუდგა დაკაციაკიდევმეორემხარეს...

დაბლობშირომჩავიდნენ,იწყესსიმღერა...

ეთერიჯერკიდევვერგამორკვეულიყო,თუიმისთავსრაიყო. იჯდა გაჩუმებული და ისმენდა მგზავრულსიმღერებს...

როცა შემოესმა მაყრული სიმღერა: “მოვდივართ,მოგვიხარიან, მოგვყავს ხოხობი დედალიო...” მაშინ კიშეკრთაეთერიდადაეკითხაგადიას:

-გადია,ესრაამბავიაჩემთავს?!.

-რაამბავიუნდაიყოს,დედოფლადმიყევხარ!..- ეს ხომ შეუძლებელია! სეფე-წულს არ ვუნახივარდა...მგონისხვისასიმღერაუნდა იყოს...სხვა ვინმემიჰყავთსაქორწილოდ...

მეფეწინმიეგება...მარეხმატახტრევანიდანგადმოიყვანაეთერიდაშეიპატიჟასასახლეში.

კაციაცგონსვერმოსულიყოთუასეთიყურადღებითრადმოექცამეფე,როცაეთერიმეფემმარეხისმფლობელობისქვეშ სასახლეში გაისტუმრა, კაციას მკლავში ხელიწაავლოდასასიყვარულოკილოთიმიმართა“ჩემოკაციავ,არმეგონა,რომასეთიგანძისპატრონიიყავი?!.”

კაციავერმიხვდამეფისაზრსდაშეეკითხა:

-დიდებულომეფევ,მყავსმრავალიყმა...მომდურავიარ

არისჩემიყმა...სხვაგანძიკიარამაქვსრა...-კმარა...კმარა...-შეაწყვეტინასიტყვამეფემ...

XII

უზარმაზარი სასახლის ეზო სულ სხვადასხვადიდრონიხეებით იყო შემკული. ხეებსა და ხეებს შუა გზებიმარმარილოთიიყოფენილი.

დიდიმხიარულებატრიალებდადღესამეზოში.თითქმისყველა ხის ძირას სუფრა იყო გაშლილი, და რასმოინატრიდი,სულოდაგულო,რომ აქ არყოფილიყოს...“ჩიტისრძესაც”კიიპოვიდისუფრაზე,და,აბა,სხვაამაზემეტირაიქნებოდაიშვიათი?!.

აუარებელი ქალი და კაცი, ამ დღისთვის მოწვეული,ყველათავისადგილასიჯდადაყველაერთადეძლეოდა

საზოგადოსიმხიარულეს...ყველგანერთისულიდაერთიგულიეტყობოდა,თუმცაყოველხისქვეშცალკესუფრაიყოგაშლილი...

ეზოსდამამშვენებელდიდი კაკლის ხის ქვეშ პირველისუფრა იყო გაშლილი. იქ მეფე, კაცია, ეთერი, მარეხი,სეფე-წულინადირადარჩეულნიისხდნენ...

და,აი,ესსუფრააერთიანებდაყველაიქმყოფთ...ყველასთვალის და გულის ძაფი ამ სუფრას უერთდებოდა დაექსოვოდა,დააქედანისრუტავდასიმხიარულეს...ანთუთვითონრამმიუვიდოდასასიამო,აქითგზავნიდადაესკიყველასაწვდიდა...

სიმღერა, სიცილი, სადღეგრძელო ერთი მეორესმისდევდა...

ეთერსაც დაუბრუნდა თავისი გაბედულობა,სიმხიარულე. დაითვრა ამოდენა პატივისცემით დადაიწყო თითონაც ბაასში მონაწილეობის მიღება; იმისიმოსწრებული კითხვა-პასუხები სწრაფად ყველასხვედრადხვდებოდა...

მარტო ერთი-ღა აფიქრებდა... სეფე-წული სად უნდაყოფილიყოს?!. “ნუთუ ისე წავალ,რომ სეფე-წულს ვერვნახავო...” მხოლოდ იმისთვის კი წამოვიდა აქ...პირველმა თავის ოცნებამ გაიტაცა ახლა ეთერი დაშეაცურაუფროღრმად...

- შვილო, ეთერ, შენ კი არ იმღერებ?!. აი, მარეხი რამშვენივრადმღერის...- მარეხს მშვენიერი ხმა ჰქონია!.. - წამოიძახა ეთერმა,როცამარეხმასიმღერადაასრულა...

მეფემ აღტაცებით შეხედა მარეხს და ეთერის პასუხადწარმოსთქვა:

-მარეხიჩემიიადონია!..-ოჰ,მამავ,ნუგამაწითლებ!..

მართლა წამოწითლდა მარეხი... კარგა გადახრილი მზეკაკლის ხის ხშირ ფოთლებს არღვევდა და აფენდა იქმსხდომთ თავის სხივებს... მარეხის ნაზი ლოყებისგაშუქებულინაწილებიწამსპარტახტებადიქცა...

ეთერს გული გადაეფერფლა... მარეხი მეტად ნაზი დალამაზი იყო... გონების თვალით შეადარა თავისი თავიმარეხსდა...

- ეთერ, რატომ ჩაფიქრდი?!. - შეეკითხა სეფე-წული: -მამამგთხოვასიმღერა...ველით!..

-ჰო,შვილოშენიხმაცაიყოლე!..-უთხრამამამ...

ეთერი სწრაფად გონს მოვიდა. გაუბრწყინდათვალები,ბაგე ღიმად გაეპოდა გადიას გადახედა, რომელიც იმისზურგს უკან იჯდა და ხან თმას უსწორებდა, და ხანკიდევმოძრაობისდროსშენაოჭებულკაბას...

გადია მიხვდა ეთერის სურვილს და სწრაფადსასახლისკენგატრიალდა...

-სულსწრაფიყოფილხარ,ბა-ნონადირ,ცოტამოითმინე.- ოჰ, ეთერ, თუნდ სულ მოთმინებად გარდვიქცევი,ოღონდშენისიმღერაგავიგონო...-ესრასნიშნავს,ბატონონადირ?..-ყველაფერს...-დაგადიხარხარა...

მეფემაცბანიმისცანადირასდაამათკიდევყველამ...

ყველამ იცოდა განზრახი თვალთმაქცობა. არ იცოდნენმხოლოდ კაციამ, ეთერმა და გადიამ. ეთერი ამ წამსყველას სადედოფლოდ მიაჩნდა და მხიარულობდადედოფლის ასეთ გარემოებით... თითონ სეფე-წული,მეფე, მარეხი და ამათთან ყველა სიამოვნებდა ეთერისგულუბრყვილობით.

ვერც თუ კაცია მოსულიყო გონს... ბევრი რამეუცხოვებოდა, მაგრამ ვერ ბედავდა მეფის შეწუხებასთავისგამოკითხვით...ჯერერთი,რომამნადიმისდროსარც კი უხსენებიათ სეფე-წული. მართალია, ნადირადაჰპირდა ეთერს: “სეფე-წული არ გეჩვენებაო”, მაგრამხსენებაზე კრინტი არ დაძრულა... ესენი არც-კიახსენებდნენ...

ეთერისთვისკისულერთიიყო.ეთერმანადირასსიტყვა

ჩამოართვა,ვიდრემახარესშეხვდებოდა. ახლანანობდა,რად ჩამოვართვი სიტყვაო... “მენახა მაინცო” ფიქრობდაეთერი... “დედოფლობა სრულებით აღარმასულდგმულებს” ... მხოლოდ სურვილი ჰქონდა ენახასეფე-წული...მეტიარაფერი.

ნადირა რომ იმ სუფრაზე არ ყოფილიყო, დიდი ხანია,ჰკითხავდამარეხს,მაგრამნადირასირცხვენოდა...

გადიამმოიტანარაღაცსუზანშიგახვეული.

ეთერს სახე აუფერადდა... სწრაფად სუზნის სუფრაგადახსნა, გადიას დააჭერინა ხელში, თითონ მარჯვენახელიენასწაავლოდაგაიფიქრა: “ახლაკიხვრელშიცროიყვესდამალულისეფე-წული,აქგაჩნდებაო!..”

მაგრამრისთვის?..ხომეთერსამწამსსეფე-წულისხილვა

იმისთვის არ უნდა რისთვისაც თავის ქალწულობისდროსიხმობდადამთვარესემუდარებოდა?..მაშ...ანრაუნდა ემღერა?!. “შიშის ზარმა” გაახსენათავდავიწყებისღამე... ამაყად ასწია თავი, ჩამავალ მზეს, რომელიცფოთლებს არღვევდა და უგზავნიდა სხივებს, მიაპყროთვალიდამედგრადამეტყველდადააამეტყველა“შიშისზარი”:

“მხოლოდ ერთხელ, ერთის წამით შენთან ვიყავ, შენგეგუე, და ის წამი ნეტარებად მექნება ნაზ ქსოვილითშემოსილი!..”

წამს არე-მარე განცვიფრებაში მოვიდა... პირიღიადარჩაყველასდა სამარისებური სიჩუმე ჩამოვარდა. მღეროდამხოლდ ეთერი და თან მისდევდა მისი მეორე ხმა...მხოლოდ კაცია და გადია იღიმებოდნენ ასეთშთაბეჭდილებით...

სეფე-წულიჩქარაგამოერკვა.აუძგერდაგულიდა,ისიყო,უნდა წაეგლიჯნა ხელიდან რაღაც ჯადო და ეტყორცნაშორს, რადგანაც იგრძნო, ეთერის გული სადღაცმიფრინავდადაშორდებოდა...

-ეთერ!..-წამოიძახამარეხმადაეთერსმკლავიდაუჭირა:-გეთაყვა,შენდაჩუმდიდამხოლოეგამღერე...შენხმასჰგავს, მაგრამ თითქოს სხვა მღერისო, სხვა სულიუდგასო.

ეთერმა შეწყვიტა მღერა... ყველამ თავისუფლადამოისუნთქა... სხეული გაუნთავისუფლდამოჯადოვებისაგან...

სეფე-წული მაშინვე მივიდა ეთერთან. გადიას ხელიდანწაგლიჯა“შიშისზარი”დამიმართათავისდას:

- ჩემოდაო მარეხ, ამის სულის ძებნას შენ შეუდექდადაეპატრონე, შენი იყოს და ეთერი კი თავის ხმით დასულით-ჩემი!..მეფე-მამავ,დაგვლოცე!..

უკანასკნელ სიტყვებთან ერთად სეფე-წულმა “შიშისზარი”მიწოდებისმაგივრადგადააგდომარეხისკენ...

“შიშისზარი”ცერადდაეცამარმარილოსქვასდაეთერისტკბილიხმისმაგივრადჟღრიალიგამოიღოდამიჩუმდა...

-აჰ!..-თითქმისყველამერთადწამოიძახაამჟღრიალზე,გარდასეფე-წულისა.

სეფე-წულს კიდევაც გაუხარდა ასეთი დამარცხება იმქაჯისა...

ეთერიიქვეწაიქცეოდა ამხმაზე,რომნადირასმარცხენახელი არ მიეშველებინა და არ მიესვენებინა თავისმკერდზე...თავმანდილიმოხსნადამკლავზეგადაიგდო.

მარეხი და გადია კი მაშინვე დასწვდნენ და ორივემერთადაიღეს“შიშისზარი”...

მეფე მიუხვდა შვილის წადილს... წამოდგა... იმის წინწინათვე გამზადებულს სუზნით წაფარებულგვირგვინებსხელიწაავლოდახმამაღლივდაიძახა:

-სმენაიყოსდაგაგონება!..

ყველაფეხზეწამოდგა.

-დღეისშემდეგთქვენიმეფეიქნებანადირა,ჩემიწული,და აი, ჩემი გვირგვინით იმისთავს ვამკობ.დავიღალე...

დასვენებამჭირდება...და,აი,ესკიდევჩვენისაყვარელიკაციასასულითქვენიდედოფალიადაიმისთავსაცჩემიმეუღლისგვირგვინითვამკობ.

თითქმის ტირილით წამოიძახა და ორთავეს თავიგვირგვინითშეამკო.

ეთერიგარინდებულიმისვენებოდანადირასმკერდსდასრულებით არა გაეგებოდა რა... არ უგრძვნია არცგვირგვინი,არცმამისმილოცვა...

- გენაცვა ეთერ, - შეემუდარა მარეხი, რომელსაც “შიშისზარი” ხელში აეღოდა ისე ეჭირა,როგორც გადიას, - აბაკიდევხელიშეახე!..

ეთერმა ხელი ენას მოსდო და შემოჰკრა... ნაზი ხმისმაგივრადრაღაცჟღრიალიგამოიღო...

ამ ხმაზე შეთრთოლდა, ტანი შეუსველდა, ყურებშიწაეშრიალადაგონებადაკარგა.

მარეხი კი ამ ხმაზე ერთი წამოკივლების შემდეგგულწასული მამას მიესვენა... “შიშის ზარი” ხელიდანგავარდა,დაისევისჟღრიალიგამოიღო...

მეოთხეკარი

I

ყველა ქორწილშიმყოფიმებატონეკაციაბატონსშურისთვალით შესცქერის... იმის ქალი ეთერი ახლადედოფალია.შურთყველას:იმათაც,ვისაცგასათხოვარიჰყავსდა სადედოფლოდ ამზადებდა,და იმათაც, ვისაცსაცოლე ვაჟიჰყვანდადა კაციაბატონის ქალისრძლობა

უნდოდა, რადგანაც იმის საბატონო დიდ განძეულადითვლებოდა...

ახლა კი ასეუცნაურად, მოულოდნელად ყველას პირშიჩალაგამოევლო...

- დიდი თვალთმაქცი ყოფილა კაცია!.. - პირველშეხმაურებაზედვე სხვა მებატონენი წამოიძახოდნენ... -თითქოსთავისთვის იჯდა, სასახლეს არ ეკარებოდადამარტო თავის ყმასა და მამულზე ფიქრობდა... ახლა კიირკვევა,თურახვრელით,სასახლისკენმიისწრაფოდა...

ჩვენკინაწლევზეფეხსვიდგამდითდა... -უმატებდნენშორიდანმეორე,მესამედღესმოსულისტუმრები...

ცხრა დღეს გაგრძელდა ქორწილი მეფე-ნადირასი, დათითქმის სამეფოს ყველა მებატონე დაესწრო. ზოგი

მეცხრე დღეს-ღა მოვიდა რადგანაც მოპატიჟე სიშორისგამოგვიანმივიდა...

მართალია,დედოფალი პირველდღესვე ცუდად გახდა,იმასთან ერთად მარეხიც... ცოტა ამან დაარღვიასიმხიარულე, მაგრამ ჩქარა ორივე მოსულიერდა დასიმხიარულეისევგაგრძელდა...

-მეფისასულომარეხ,ნურაგეფიქრებარამაგზარისა!..-განგებ მიმართა მარეხს კაცია ბატონმა. ამით თავისქალსაც დაამშვიდებდა... - მაგის გამკეთებელი უფრომალე გაამრთელებს, ვიდრე პირველად გააკეთადა ისევისენაზადაახმაურებს...- ნება მომეცი,დიდებულო მეფევ, გავგზავნო ვინმე ჩემსაბატონოში და ვაცნობო ჩემი ესეთი ბედნიერება!.. -მიმართაშემდეგმეფეს...-დღეისშემდეგ,ჩემომძახალო,ჩვენიმეფე-ჩემიშვილია

და დედოფალი კიდევ - შენი ქალი ეთერი!.. იმათმიმართე!..-მაპატიე,ჩემოსაყვარელოსიმამრო,ეგჩემიბედნიერებამე უნდა მეცნობებინა შენი ყმებისთვის. მაგრამდამავიწყდა, ისე ვიყავ მოცული და შებოჭილი ჩემიბედნიერებით!.. ახლავე გავგზავნი სასწრაფოდ ჩემერთგულს, შენს ნაცრობს ირემას... ყველაზე ადრე ისმივა...ამწამსვეგავგზავნი...-ირემასდამიძახეთ...-მიუბრუნდაშემდეგმეფე-ნადირამსახურთ...-ირემა!..-ირემა!..-ირემა!..

გადადიოდამსახურთახმაერთიმეორისგან.

-ამწამსაქიყო!..

-ამწამსაქიყო!..-ამწამსაქიყო!..- მოისმის პასუხად, მაგრამ ირემას გზა და კვალიდაიკარგა...

“სად გაქრა ირემა”... ყველა ეკითხება, ყველასთვალწინუდგას... აქ ტრიალებდა... მხიარულობდა. იხედებიან...თვალებს აცეცებენ, რომ მეფის ბრძანება შეასრულონ,მაგრამმიწამუყოპირი,თუცამუეცრივჩაყლაპა...

კარგახნისშემდეგმეფე-ნადირასმოახსენეს,რომ ირემავერ იპოვეს... მეფეს არ ესიამოვნა ერთგული ყმის ასეუცნაურობა, მაგრამ არავის შეამჩნევინა თავისუსიამოვნება...

- ნუღარ ეძებთ ირემას!.. - ბრძანა მეფე-ნადირამ... -გამიგეთახლავე,ვინიცისკაციაბატონისსაბატონოდაამ

წამსაქგაჩნდეს!..- ვინ არ იცის კაცია ბატონის საბატონო?!. - თითქმისერთხმად უპასუხეს იქ მდგომ მხლებლებმა: -გვიბრძანეთ!..- მაშ თუ აგრეა, ვეფხვავ, შენ წახვალ საბატონოში დააუწყე ჩემიდა ეთერის ბედნიერება...დარჩეული ყმებიკაციასიაქგვეახლნენ...- არა,სიძე-მეფევ, აქნურცერთყმასნუდავიბარებთ... -ჩაერია კაცია ბატონი... - მოიყვანე მხოლოდოქრომჭედლის შაგირდი მახარე... ჩემი ყმები,უეჭველია,თავიანთ ნებით გამოგზავნიან ვისმე მოსალოცავად...მახარეკიუეჭველადაქმოიყვანე...ისცოტაჯიუტია!..აი,აქდაგვჭირდებამეფისბრძანება,ისგაამრთელებსამას...- მიიშვირა ხელი გაბზარული ზარისკენ და მარეხსშეხედა...

ეთერს გული გადაექანა... მარეხს თვალები

გაუბრწყინდა...მეფე-ნადირასკიფერიეცვალა... “ხომესგანგებქვაფენილზედავანარცხე...-წამსგაიფიქრა...-რომგამეტეხა და ახლა ისევ”... მაგრამ ეთერს შეხედა დადამშვიდდა... ეთერი ამ დროს ნადირას შესცქეროდალმობიერადდანატრობდა: “ნეტავიმახარე არმოვიდეს,თორემ რა პირით შევხედავო”... თავის სასარგებლოდახსნა ნადირა-მეფემ... ეთერი კი ემუდარებოდა მეფე-ნადირას: შენი სახელით ძალას ნუდაატან მახარეს - აქმოვიდესო...

მეფე-ნადირას კიდევაც შერცხვა - ვიღაც ოქრომჭედლისშაგირდზეეჭვიმივიტანეო...

-უთხარ,მეფეგიბრძანებსდაუნდაწამოხვიდე-თქო...

ეთერიწელშიაიმართადამედგარისახემიიღო...

- ჩემ მოურავს კი ეტყვი: ცხრადღესდა ცხრაღამეს ჩემსახლში უხვი მასპინძლობა არ შესწყდეს... გამვლელ-გამომვლელიც არ გაუშვას მიუპატიჟებელი... -დაუმატაკაციაბატონმა.

II

... ეთერი ჯერაც ვერ გამორკვეულიყო, თუ ასე უეცრივრამდენიმე ამბავი თავს დაატყდა... მახარეს “ზარი”მოსტაცა... მერე ეს ნადირა... თურმე ეს სეფე-წულიყოფილა... ის უკვედედოფალი ყოფილა, როდესაც ამისგულისთვისზარისხელშიჩაგდებასაპირებდა,რომსეფე-წული მოეხიბლა... “უზაროდაც” თურმე მოხიბლულიჰყოლია ეთერს,და ეს კი არ იცოდა... “იქნება მაშინ” ... -გაიფიქრა ეთერმა, - როდესაც ოთახი შეიკეტა და თავიბალიშზემიდო.-“მაშინრა?!.”-უეცრივდაეკითხათავისთავს ეთერიდაიმისტანისიამის ალმა აწო...მახარედა

ნეტარება ერთად აერია, ერთ ქსოვილად ჩაენასკვა, დაამითწაიბურადაღლილ-დაქანცულისხეული...

მეორე დილას დასვენებული სხეულით და გონებითუფროსაღადშეხედაგარემოებას... ახლაუკვეუტყუარიამბავია იმის გადედოფლება. ეს მოხდა უცბადდა ასეცუნდა მომხდარიყო. “განა ტყუილ-უბრალოდევედრებოდა თავის ღვთაებას, რომ ასე არმომხდარიყოს?..”მაგრამესმახარერაღადგამოენასკვა?!.

აი, ახლათვითონ მეფემდაიბარა მახარე. ისუეჭველადმოვა, მეფის სიტყვას ვერ გადაუვა,უნდათუ არუნდანახვა. ასე ჩქარა არ მოელოდა იმის ნახვას... თითონაცფიქრობდა: “როცა დედოფალი გავხდები, მაშინ ჩემგვერდითვიყოლიებმახარესაო”,მაგრამასეჩქარახომარმოიწვევდა?!.

ჩვეულებად იყო: მეფე-დედოფალი, ვიდრე ქორწილი არგათავდებოდა,და-ძმურადიქცეოდნენ...

ეთერიც ამ ცხრა დღის განმავლობაში თავისთვისიძინებდა, როგორც შინ, თავის კოშკში და გვერდითმეორეოთახშიიმისმფარველადგადიაწვებოდა...

ჯერდღეცმახარესსახეარშორდებოდა...მითუფრო,რომმარეხიხშირადეკითხებოდამახარეზე,იმისქნარზე,თუროგორმოხდა,რომმაგრედაამსგავსაეთერისხმას...

ეთერიყოველთვისერთსადაიმავეპასუხსაძლევდა:არვიციო.მაგრამმარეხიმაინცკიდევდაკიდევჰკითხავდა...

ეთერი ყველასგან დღის განმავლობაში დიდსპატივისცემაში იყო... გულწრფელი იყო ეს თუპირფერული - ძნელი გამოსაცნობი იყო, მაგრამ დიდი

მეფე და ნადირა მეფე რომ გულწრფელად თავსევლებოდნენ,ესკიუტყუარიიყო.

მხოლოდ ეთერი ამას ყურადღებას არ აქცევდა და ერთდონეზე იქცეოდა... ყველანი თანაბრად მიაჩნდა დაგანსხვავებასარაძლევდა...

თითქოს მახარეც ავიწყდებოდა, როცა მარეხი არასჰკითხავდა...

ღამეკი...მთლადმახარესგანმოქსოვილბადეშიეხვეოდადა იმისი გაბზარულის ზარის, რომელიც ეხლა მარეხისოთახში ინახებოდა, ხმა ესმოდა და ეს ხმა ძილშიაცჰყვებოდა.

ერთხელაც არ მოგონებიათავისი ქმარი მეფე-ნადირა ამცხრაღამეს.

ქორწილის მერვე დღეს მეფე-ნადირამ მოიგონა ირემა,როცა მარეხი შეეკითხა: კაციას საბატონო შორია,რომ იქგაგზავნილმაკაცმადაიგვიანაო?..

- ირემა რო წასულიყო, აქნობამდის აქ გაჩნდებოდა!!.მართლა,-მერემიუბრუნდამახლობლებსდაშეეკითხა:-ირემაჯერკიდევარგამოჩენილა?-იმისშემდეგარავისგვინახავსო...-უპასუხესერთხმად.-საკვირველიაღმერთმანი!..-ჩაილაპარაკამეფე-ნადირამ:-რადაემართაიკაცს?!.უნდამოსძებნოთდაანმკვდარი,დაანცოცხალიაქმომიყვანოთ.-აირვადღეავეძებთდავერგვიპოვია!-უპასუხაერთმამხლებელთაგანმა.- ტყე-ღრე უნდა მიმოვლოთ და ან მკვდარი, და ანცოცხალიირემამომიყვანოთ,ანმომიტანოთ!..-მრისხანებრძანებაგასცანადირა-მეფემ.

ძალიან უყვარდა მეფე ნადირას ირემა და ახლა თავისთავზეგაჯავრდაკიდევაც,რომასეგადაავიწყდა,მაგრამგასამართლებელისაბუთიჰქონდა,რადგანაცეხლათავისთავიც კი დავიწყებული ჰქონდა. სულ ეთერისთვისზრუნავდადა იმას შესცქეროდათვალსადა წარბშიდაცდილობდა,თურითესიამოვნებინადარითარა...

ეთერსკიმარტოერთი-ღააზრიუტრიალებდათავში:თუმახარესროგორშეხედავს,როცა ისგამოცხადდება აქ, ამქორწილის დროს, და რას ეტყვის. მეფე-ნადირასფიანდაზადდაგებას არც-კი ამჩნევდა. ესთითქოს ასეცუნდაყოფილიყოსო,ისეიქცეოდა...

გათავდა ქორწილი მეათე დღეს. სტუმრები მოღლილ-მოქანცულნი დიდათ დაჯილდოვებულნი თავიანთსაბატონოებშიგაეშურნენ...

მეფე-დედოფალიმიიწვიესთავიანთას...

სწორედ ამდროს გაქაფებულ ცხენით შემოიჭრა ეზოშივეფხვა... სწრაფად ცხენიდან ჩამოხტა და მივიდამეფესთან.

- რა ამბავია, ვეფხვა?!. - ჰკითხა მეფე-ნადირამ: - ხომშეასრულედავალება?!.-მშვიდობა,დიდებულომეფევ!ყველაფერიშევასრულე...კაცია ბატონის ეზოში დიდი დღესასწაულია... მთელსაბატონოს მხიარულება მოედვა... სწრაფად ყველგან,საცაკისოფელიშემხვდადავუთხარი,დიდითუპატარასიხარულმა შეიპყრო და მაშინვე კაციას სახლისკენგაეშურნენ... სასახლეში ხომ, ენით გამოუთქმელია, რაალიაქოთი ასტეხეს... მაშინვე ამოირჩიეს დარბაისელნიდააქეთგამოგზავნესსაჩუქრებითმოსალოცად...

ეთერი, კაცია და მარეხი აქვე იყვნენ და სიამითუსმენდნენ ვეფხვას და ელოდნენ, მეორე დავალებაზერასიტყოდა...

- მე ბევრი მთხოვეს დავრჩენილიყავ იქ და იმათთანერთად მეღდესასწაულნა ბედნიერება, მაგრამ აქეთგამოვეშურე მომეხსენებინა, რომ ოქრომჭედლისშეგირდიმახარეთვალითაღარავისუნახავსიმისშემდეგ,რაც ბატონი კაცია თავის ქალით აქითგამომგზავრებულა...მარტომოურავიამბობს,რომმეორედღეს საღამოს პირას ჩაბარუხთან ვნახეო... - დაუმატაცოტასიჩუმისშემდეგვეფხვამ.- ესეც მეორე ირემა!.. - წამოიძახა მეფე-ნადირამ... - ესრაღაცუცნაურობაა!..

კაცია დაღონდა... ეთერი შეფიქრიანდა და მარეხი კი

სასოწარკვეთილებასმიეცა...

- რატომ თითონ ოქრომჭედელი არ წამოიყვანე?!. -შეეკითხაკაციაბატონიცოტასიჩუმისშემდეგ...-ისთვითონმოვა...სურვილიგამოაცხადარჩეულებთანერთადაქგეახლოსდამოგილოცოს...

III

ნადირა-მეფე სული-მწარეთ მოელოდა ამ მეათე დღისდაღამებას, რომ ეთერთან ერთად ღამე გაეტარებინამაგრამ,დახეუიღბლობას,ეთერიუეცრივავადგახდადათავის ოთახში კარი შეიკეტა. მხოლოდ რამდენიმეწუთით თუ შევიდოდა მეფე-ნადირა, რომელიცმიალერსებასაცვერაბედავდა,რადგანაცეთერსმუდმივგვერდითგადიაეჯდა...

სწუხდამთელისასახლემეფე-ნადირასთანერთად.კაციაბატონი ხომ სულ ირეოდა... მალი-მალ შედიოდაეთერთან, მაგრამ იქიდან არავითარი სასიამოვნო ამბავიარგამოჰქონდა...

მხოლოდ ყოფილი მეფე ანუგეშებდა ნადირასდა კაციაბატონს, თუმცა იმის საყვარელი მარეხიც კარჩაკეტილიიყოდაარავისინახულებდა...

თუმცა კაციამ რამდენჯერმე გადია გამოიხმო, როდესაცეთერს ჩაეძინებოდა, და შეეკითხა, თუ ეთერს რადაემართაო,მაგრამგადიასაგანვერაგაიგესრა...

მკითხავებიდამკურნალებიკიხანრასეტყოდნენდახანრას,და ათასნაირად შეულოცავდნენდა ბალახ-ბულახსუდუღებდნენ...რაც,რასაკვირველია,ეთერსშეღავათსარაძლევდა...

ეთერიკიმართლადაცავადიყო...იმასარასტკიოდარა...სხეული არას ეუბნებოდა და არ ანიშნებდა ტკივილისადგილს, მაგრამ მთლად კი მოდუნებული, ლოგინშიგადასვენებულიიწვაკიარა,იდო...განძრევისსურვილიცარჰქონდა...არცთურისამე...თავიცარემორჩილებოდა...უსიცოცხლოდ გამომცქერალი თვალები არავის არასეუბნებოდა...რასაჭმევდნენ,ანრასასმევდნენ,იმასაცარგრძნობდა... მთელ დღეს რომ არა ეჭმიათ რა, ის არმოითხოვდა,რადგანაცარგრძნობდაარცსიმშილსდაარცწყურვილს...

მარტო ერთხელ ოდნავად გაიღიმა, როდესაც მარეხმათავის თავს ძალა დაატანა, ძლივს ღონღილით შევიდარძალთან... ეთერი გაშტერებით უმზერდა მარეხს...მარეხმახელიშეახოდაჰკითხა:

-ჩემოკარგო,იქნება“ზარი”გინდაშემოგიგზავნო?!.

აი, სწორედ ხელის შეხებაზედა ამ კითხვაზე ოდნავადგაეღიმაეთერსდათავიგაიქნია,რითაც“არა”ანიშნა...

ეთერიყველასაცცნობდა,შეკითხვაესმოდა,მაგრამხმისამოღებადალაპარაკისსურვილიარკიჰქონდა.მხოლოდთავისგაქნევ-გამოქნევითუპასუხებდა...

მარეხიდაეთერიერთდროსგახდნენავად.ესიყომაშინ,როცავეფხვადაბრუნდაკაციასსაბატონოდანდაიქაურიამბავიმოახსენამეფეს...ეთერიდამარეხიიქვეიყვნენდაყველაფერი შეიტყვეს... მახარეს დაკარგვამ მარეხისაშინლად ააღელვა, აათრთოლა, გული აუკანკალა...ეთერიკიწარბ-შეუხრელიიდგა...

მარეხი მაშინვე თავის ოთახისკენ გაეშურა... ეთერი კი

იდგა იქ, ემშვიდობებოდა სტუმრებს...დაჰყო იქ, ვიდრეუკანასკნელისტუმარიარგაემგზავრადამხოლოდმაშინალერსით გამოეთხოვა დიდ მეფეს, მამას და ნადირა-მეფეს, რომელთაც მიაცილეს სადედოფლო ოთახისკარამდის... იქ კი მიესვენა გადიას მხარს და ძლივასშევიდაოთახში,ჩაწვალოგინშიგადიასდახმარებითდა...

თუეთერსამმდგომარეობაშიარააღელვებდა-რადაარარაიმესურვილიჰქონდა,სამაგიეროდმარეხსგარკვეულიაზრი შეედგინა და იმან თავის აღელვების მიზეზიცკარგადიცოდა...

როცა ეთერს შეევედრა და სთხოვა: “შენ ნუ მღერი,მხოლოდ ეგ აახმაურეო” და “ზარზე” (ახლა ღრევისშემდეგ მხოლოდ “ზარს”-ღა ხმარობდნენ) მიუთითა,მაშინვე იცოდა, რასაც ეძებდა. ის მოჯადოვდა “ზარის”ხმითდაიმისშემოქმედით...შემოქმედიკი“ზარის”ხმაში

იყოჩაქნილი... ამისთვისშეევედრა,რომეთერისხმასისარ დაეჩრდილოს და ამოეცნო იმის სული და ამითგაჟღენთილიყო. მაგრამ აგერ ნადირა მოუახლოვდაეთერს, თაყვანი სცა მას და “ზარი” კი ამას უთავაზა,მაგრამისეუცნაურადმიაწოდა,რომხელისმოვლებავერმოასწრო,ლოფენილს დაეცა და გაიბზარა. წამს გონებადაეკარგა, და როცა გონს მოვიდა, კაცია ბატონისგანკარგულება შემოესმა: “ამ ზარის გამკეთებელი აქმოვიდესო”.გამხიარულდა...მაგრამვეფხვასმოტანილმაამბავმაშემუსრაეთერიდალოგინადჩააგდო...

ყველა ამას იგონებდა მარეხიდა ბორგავდა. “ნუთუ ესაღარ მეღირსება, რომ ამის ხმა გავიგონოვო”... თანფიქრობდა მარეხი და უმწეოდ უმზერდა იმისავეგვერდითმდებარეგაბზარულზარს...

მერე მოაგონდა ეთერი... იმის ავადმყოფობაზე ბევრს

ელაპარაკებოდნენ...როგორციყო,წამოდგა...ამავედროსმოაგონდა ვეფხვას სიტყვები: “ოქრომჭედელიც მოვაო”და გამხნევდა... “იქნება გაამრთელოსო”, გაიფიქრა დაეთერისსანახავადწავიდა...

ეთერი რომ ასედახვდადადასთანხმდა ზარი იმასთანდარჩენილიყო,ამგარემოებამუფროგაამხნევა,დაჩქარაჩვეულებრივს ცხოვრებას ხელი მიჰყო... ამავე დროსსულიმწარედმოელოდაოქრომჭედლისმოსვლას...იმედიჰქონდა, ის გაამრთელებდა ზარს, თავის ხმასგამოაღებინებდა; იმის სულს შეიხმატკბილებდა მარეხიდამეტიცარაუნდოდარა...

IV

სწორედ მეოცე დღეს, ქორწილის პირველი დღიდან როვიანგარიშოთ, კაციას ბატონის ორმოცამდის ყმა ოცი

დატვირთულ ურმით სასახლის კარს მოადგა... იმათშორისოქრომჭედელიციყო...

თუმცა დიდი მეფე, მეფე-ნადირა და კაცია ბატონიდიდად შეწუხებულები იყვნენ დედოფლისავადმყოფობით, მაინც ასეთი სტუმრების ნახვა ძლიერესიამოვნათ.

ნადირა-მეფემ გასცა ბრძანება ხელმეორედ გადაეხადათქორწილი.ხელადამათიდღისწინადალაგებულისუფრაიმავე ადგილასგაიშალა,დაგაჩნდაშესანიშნავიმრავალყმათა სიმხიარულე... დარბაისლური სადღეგრძელოები,დარბაისლური შეჯიბრება სიმღერებისა მოსულთა დაიქაურთა ყმათა... გალაღებული ყმები კაციასი ერთსიმღერას მეორეზე უკეთესს ამბობდნენ, რომელიც ხანჩქეფდადა ქუხდა,როგორც ჩაბარუხი,ხან კიდევნაზადმორაკრაკებდაიმათიხმა,ვითაწმინდა ანკარა... არცთუ

ადგილობრივიყმებიუვარდებოდნენ.მოსულთაშემდეგახლა ისინი იწყებდნენ სიმღერას ჯერ დაბალის ხმით,ოდნავის ხმით, თითქოს თავიანთ მდინარის ჩუმბუტბუტსუნდადაამსგავსონთავიანთიხმა,თანდათანაძლიერებდნენ და ბოლოს კი ისე ძლიერადდასძახებდნენ, თითქოს ეს ზღვა სივრცე, როგორადაცეთერს მოეჩვენა გადასახედ ქედიდან, თავიანთ ხმითუნდათგაავსონ,გაჟღინთონო...

მარეხიც იქ იჯდა მამის გვერდით და აღტაცებაშიმოდიოდა კაცია ბატონის ყმების სიმღერებით...თავიანთებურიხშირადსმენიადაყურიკარგადჰქონდაშეჩვეული... და ფიქრობდა “აი, ზარის გამკეთებელს რახმები ჩაუქნია შიგ!..რა ძლიერი ადამიანი ყოფილა,რომხელშეუხებელიხმებიხელშიდაუჭერიადაშიგჩაუქნია...იმის-დაუნებურად,თუნებითთავისისულისხმაცშიგჩაურთავს, რომელსაც ოდნავ ყური მოვკარი, როდესაც

ეთერი ამღერებდა... ნეტამც ვეღირსო იმის ხმისგაგონებას...იმისდანახვასდამეტიარამინდარაო”!..

უეცრივ მარეხს თავში ელვასავით აზრმა გაუკვესა:“ეთერი იქნება, იმიტომ არის ავად,რო ისდაკარგა ჩემიძმის ვერაგულის მოქმედებით!!. ხომ ნახული ეყოლებაეთერს მახარე,რადგანაც იმასგამოართვესზარი?!. “ჰო!..ჰო!..”სწრაფადფიქრობდამარეხი: “ეს ასეუნდაიყოს”!..და თანდათან შუბლი ეჭმუხვნოდა, რადგანაც ეთერითანდათანებრალებოდა...

“შეუძლებელია”, გულისტკენით წამოიძახაუსიტყვოდ:“რომ ქალმა ისეთი ძლიერი ადამიანი ნახოს და არემონოს”!..

მარეხითითქმისდარწმუნდა,რომეთერსმახარეუყვარს,და ავადაც ამ მიზეზით არის... გადასწყვიტადაეხმაროს

რითაც კი შეიძლება, და თავისი სულისკვეთებასრულებითდაავიწყდა...

V

ეთერს თუმცა მოახსენეს იმის ყმების მოსვლა დაიმათთანერთადოქრომჭედლისაც,მაგრამარაგაუგიარა.მერეთითონკაციადამეფე-ნადირაშემოვიდნენ.ეთერმაჩვეულებრივშეხედა,იცნოისინი,მაგრამიმათინათქვამიარაგაიგონარა...

გინდაოქრომჭედლისნახვამაინცაო?!.როცაჩაეკითხნენ,ეთერმათავიგაიქნია...

გაიქნია თავი მხოლოდ იმისთვის რომ წასულიყვნენ...იმათისიტყვებიკიარშესმენია.

გადიააცრემლდა...აღარშეეძლოთავისგაზდილისასეთიყოფისათვის ეცქირნა და თავის ოთახში გავიდა, რათაგულიტირილითმოეოხებინა...

ეთერს უბრწყინდება თვალები, ელვარება ემატება.სხეულიუმოძრავდება,ღონეემატებადა...

“სიზმარია ეს, თუ ცხადია”?!. პირველად აუმოძრავდაგონებაც...ესმისსამშობლოსხმები...იქაურისიმღერები...იყუჩეს ამ ხმებმა... მერე სხვა ხმები, სხვა სიმღერები...მომჯადოვებელი სიმღერები!.. ეს უცნობია, მაგრამძლიერი, დამმონავებელი... “ხომ არ ვგიჟდები”?!. -წამოიკივლადაწამოჯდა...

- რა დაგემართა, ჩემო მშვენიერო?! - გულგახეთქილიეთერისხმაზეშემოვარდაგადიადამოეხვია.- გადი, მითხარ, რაა ჩემ თავს?!. შენც გეყურება

სიმღერები?!- ყრუ არა ვარ, ჩემო მშვენიერო... რასაკვირველია,მეყურება.-მაშამიხსენი,რაამბავია?!.- რამდენჯერმე მოგახსენეს ჩვენ საბატონოდანმოსალოცადმოსულებისშესახებ...მამაშენიციყოდაშენიმეუღლე მეფეც და გვითხრეს: “ოქრომჭედელი აქ არის,შენი ნახვა უნდა და ხომ არ ისურვებ მიღებასო”... შენუარიუთხარი...

ეთერს თანდათან შუბლი ეჭმუხნებოდა, უნდოდამოეგონებინა,მაგრამარააგონდებოდარა...

მერეგაბრწყინვებულისთვალებითშეეკითხაგადიას:

-მაშოქრომჭედელიაქარის?!.-აკიგითხარ!..

-მაშეხლავედამიძახე!..

გადიამაშინვეგახარებულიგარედგავიდა,კარიგააღოდაწინმარეხსშეეჯახა,რომელსაცგაბზარულიზარიხელშიეჭირა.

-ეთერიროგორარის?- მარეხ, შენა ხარ?.. - გამოეხმაურა ეთერიოთახიდანდამიიპატიჟა.

მარეხისიხარულითცასდაეწია,რომეთერისხმაგაიგონა,დასწრაფადიქგაჩნდა.

ნაზადგადაეხვიამარეხიეთერს...

-რა მიხარიან, ჩემო მშვენიერორძალო,რო მოგიხედნია,ღმერთსუნდავუმადლოდეთ...

ეთერს გაეღიმა და ზარს თვალი გადაავლო, რომელიცმარეხმაწინდაუდგა.

-განაოქრომჭედელმაუკვეგაამრთელა?!.-არა,ჯერარცკიუნახავს...-მაშრადმოიტანე?!.-შენიახომეს?!- არა... ჩემმა ქმარმა შენ შემოგთავზა და იმისი სიტყვაგარდაუვალია...-გინდაცრომარმივიღო?!-არძალგიძს!..-ეთერ,რაარაკითმელაპარაკები?!-მარეხ,მეცვერგამიგია,თურადმოიტანეესაქ?!- ჰო, ახლა კი მივხვდი!.. გენაცვა, ეთერ, მაპატიე!..მართლა, რა სულელი ვარ... სულელი რომ არ ვიყო,გაბზარულ ზარს რად მოგიტანდი!.. მესმის, ჯერ

გაემთელებინა და შემდეგ მომეტანა, მაშინ სულ სხვაიქნებოდა,თორემ...-მარეხ,მაშინაცკი...

სიტყვა შეაწყვეტინეს. ამდროს შემოვიდა მეფე-ნადირაგახარებული, კაციადა იმათ მოსდევდაოქრომჭედელი...ოქრომჭედელს ეტყობოდა, რომ ამ რამდენიმე დღისგანმავლობაშიძლიერგატეხილიყო...

- მიხარიან,დედოფალო,და მადლობას ვწირავზეარსთ,რომ პირი სიცოცხლისკენ გიბრუნეს... - აღტაცებითმიეალერსამეფე-ნადირა...- მადლობა, მეფევ, მომღერალთ უძღვენ. იმათმასიმღერამ ამიმოძრავა გონება... ოქრომჭედელს ვხედავ...როგორახარ?!.ნარგიზაროგორარის?..- ღმერთს მადლობასა ვწირავ, მშვიდობით გხედავ,დედოფალო, თორემ გული მამიკვდა, როცა შენი

უქეიფობამითხრეს...-ესუთუოდდავიღალე,თორემრაუნდადამმართოდა?!.მგზავრობა, მერე მოულოდნელი ცვლილება და ცხრადღის ქორწილი... მეფე-ნადირა ძალიან ეცადაგაჭიანურებას... ახლა უთუოდ დავისვენე და მეც გონსმოვედი,მოვღონიერდი...- რამდენი დღეა რაც გაუნძრევლად ვწევარ?.. - უეცრივშეეკითხაგადიას.- ეს მეთერთმეტე დღე არის!.. - თითქმის ყველამერთხმადუპასუხა,გარდაოქრმოჭედლისა...- ჰოდა ვგონებ,თერთმეტიდღისდასვენების შემდეგ,რაც უნდა დაღლილი იყოს ადამიანი, მოღონიერდება...ზედაცესსიმღერები...ვისარგამოაცოცხლებენ?!.

გაკვირვებით ისმენდნენ იქ მყოფნი... “ეთერი სრულსიმართლეს ამბობს და რატომ აქნობამდის არც ერთსთავში არ მოუვიდა, რომ მართლაც დაღლილობისგან

წაერთვაძალა”,ფიქრობდნენისინი,-“დაჩვენკიყოველდღე მოსვენებას არ ვაძლევდით, ვითომ დამზრუნველობისმიზეზით”...

მხოლოდ ოქრომჭედელი სულ სხვას ფიქრობდა დათვალითემუდარებოდა: “მითხარ...მითხარ...მახარესადარის?..”

ეთერმაცმიაპყროოქრომჭედელსთვალებიდაშეეკითხა:“მითხარ...მითხარმახარესამბავიო?..”

მარეხი შეინძრა... უნდოდა ამდგარიყო და წასულიყო,რადგანაც ეთერი მართალს ამბობდა, და ეს კი თავისდახმარებასუპირებდა...მაგრამეთერმასწრაფადმარეხსხელი წაავლო, რომ ადგილიდან არ დაძრულიყო დაოქრომჭედელს, თუმცა თვალით ისევ მახარეს ამბავსეკითხებოდა,სიტყვითმიმართა:

- ძვირფასო ოქრომჭედელო, ჩემი მული მარეხი ძლიერშეწუხდა,როცაჩემმამეუფემესზარისაჩუქრადმიართვაჩვენშეუღლებისნიშნად,მაგრამამდროსლოფინსდაეცადაგაიბზარა...- იქნება... - დაიწყო ოქრომჭედელმა... - მაგრამ ეთერმათითქოს იცოდა, რასაც იტყოდა ოქრომჭედელი, ისეშეაკვესათვალები,რომმაშინვეგაჩუმდა...- ახლამარეხისდასამშვიდებლად,გთხოვ,გაამთელოესზარი და, ხომ იცი, როგორი სასყიდელი გამოგიგზავნეგადიასხელითამზარისა?!.-დაილოცოსშენისახელი,დედოფალო!როგორარვიცი?!.მთელიქისა!- ჰოდა... ახალთუ გაამთელებ, მაშინდედოფლურად...ახლადედოფალივარ...დაგასაჩუქრებუკეთესად.- არა მგონია, დედოფალო, შევძლო მაგის გამთელება...ჩემიშვილობილირომაქიყოს...

შესდგა ცოტა ხანს ოქრომჭედელი და თვალებშიჩააცქერდა ეთერს,თითქოს იქუნდა ამოეკითხა მახარესამბავი...

- შენი შვილობილი რომ აქ იყოს, მაშინ შენც არმოგმართავდით ამ თხოვნით!.. ვიცით, შენმაშვილობილმა გააკეთა, ეს რამდენჯერმე მითქვამსმამაჩემისთვის, მაშ რატომ შენი შვილობილი არწამოიყვანე,თუკიასესაძნელოიყოშენთვის,ხომმეფემბრძანებაგამოსცა?!.-ჩემიშვილობილიარვიცი,სადარის...- შენ შვილობილს ხომ შენ ასწავლე ხელობა!!. მგონიაშენც შეგეძლება... მაშ წაიღე ეს ზარი და გაამრთელე...ზარი ჩემთან იქნება... ახლა, ცოტა არ იყოს,დავიღალე...შენც უთუოდ დაღლილი ხარ... დაისვენე... ბინას ჩემიმეუფე მიგიჩენს... როცა კი მოისურვებ, ყოველ წამს

შეგეძლება ჩემთან მოსვლა და ზარის წაღება. თუ რამიარაღიდამასალებიდაგჭირდეს,ისიცმაშინმითხარ,დამაშინვეშენხელთიქნება...

ეთერმაყველასგზამოუჭრასალაპარაკოდ.“დავიღალეო”სთქვა და, მაშასადამე, დასვენება უნდოდა, თუდასვენებას არ დააცლიდნენ, მაშინ შეიძლება ისდამართნოდა, რაც აქნობამდის დაემართა, - ისევ ისელოგინად ჩავარდნილიყო. პირველად მეფე-ნადირამაიკრიფა ფეხი, იმას მიჰყვა კაცია, ოქრომჭედელი დამარეხი.მარეხმაგადაკოცნათავისრძალიდაუთხრა:

-მაპატიე, ჩემო ეთერ, ამბოლოდროსსულსხვანაირადვფიქრობდი... მეგონა, შენი ავადმყოფობის მიზეზი სულსხვა იყო... ახლა კი დავრწმუნდი, რომ შენ რაც სთქვი,სულმართალია...ჩემძმასაცკივკიცხავდი...-რათა?!.

-მოტყუებითრომმოგიყვანადაშენ-დაუნებურადთავსმანდილიმოგხადა...

ეთერი აწითლდა...რომდაეფარათავის აღელვება, აკოცადასწრაფადბალიშსმიაფარასახე...

VI

ოქრომჭედელი გამოვიდათუ არა ეთერისოთახიდანდამოსასვენებელიბინამიუჩინეს,მაშინვემეფესდაკაციასმიმართა:

- სჯობს, ახლავე ი “ზარი” გამოვიტანო და გავსინჯო,შევძლებთუარაგამრთელებას...-რასაჩქარობ,ჩემოოქრომჭედელო,მოესწრები!-უთხრაკაციამ.-მერე,ვაითუუდრო-უდროვოდიყოს!..

-მართალსამბობსოქრომჭედელი!.. -წამოიძახამარეხმა,რომელიცამსაუბრისდროსმოვიდადაყურსუგდებდა:-ეთერს ჯერ არ სძინავს, ახლავე რომ გამოიტანოს,ემჯობინება...ეთერიცაღარმოელოდინებაოქრომჭედელსდაუფრომშვიდადდაისვენებსამისშემდეგ,დათითონოქრომჭედელიც...-მარეხიყოველთვისმართალია!..თითონაცუფროჩქარაიხილავსგამთელებულ “ზარს”!.. -მოუჭრასიტყვამეფე-ნადირამ.- ოჰ, ნადირ, გინდა გამაჯავრო, მაგრამ, ხომ ხედავ, არვჯავრობ?!.- ჩემო დაო მარეხ, განა არ იცი, რომ შენი სიამოვნებისმეტიარამინდარა?!.-როგორარვიცი,აკიისესიამოვნებითმომაწოდე“ზარი”,რომლოფინზედაეცადაგაიბზარა?!

ამ ხუმრობა-ბაასით დაუბრუნდნენ სუფრას მარეხი,

მეფე-ნადირა და კაცია. ოქრომჭედელი კი მაშინვეეთერისკენწავიდა...

-რანაირადმიხარიან,ჩემომშვენიეროდედოფალო,რომპირისააქაოსკენჰქმენ!..-წამოიძახაგადიამ,როცამარეხიგავიდაოთახიდანდაეთერიისევმომხიარულდა...-ეჰ,გადი,ცუდადჰქენ,რომიმდენიწამომაყენეთავს!..ოქრომჭედლისნახვამინდოდადაშენკი...- რა ვქნა, ჩემო მშვენიერო, უხილავად ვერ მივიდოდიოქრომჭედელთან, რადგანაც უჩინ-მაჩინის ქუდი არამაქვს, - შეაწყვეტინა გადიამ საყვედური ეთერს დადაუმატა: -უპირველესადისენიშემომეგებნენ,მკითხესშენზე, მეც ვუთხარი სასიამოვნო ამბავი... ფრიადგაუხარდათ და მაშინვე აქეთ გამოეშურნენ, თანოქრომჭედელიცწამოიყვანეს.-მართალიხარ,გადი,გაგეხუმრემხოლოდ...სხვანაირადარ მოხერხდებოდა ოქრომჭედლის მოყვანა ამ დროს.

ჩემივებრალია... ახლა,ცოტა არიყოს,გამოვასწორეჩემიშეცდომა. ახლა, მგონია,ოქრომჭედელი ისევ ჩქარა მოვააქ... შევატყვე, იმას უფრო უნდოდა ჩემი ნახვა, ვიდრემე... იქნება შენმა ჩემთან ყოფნამ ისევ ისედაამუნჯოსროგორციმათთანიყო,დაამისთვისგადიგარედდაცოტახანს დაუცადე... თუ დაინახო ოქრომჭედელი, აქითმოდიოდეს,მაშინვეშემოდი.კარიღიაკიდასტოვე...-იყოსნებაშენი!..უპასუხაგადიამმოკლედდაგავიდა...

სულ არ გასულა რამდენიმე წუთი, რომ გადია უკანვეშემობრუნდადადაიძახა:

- გულთმისანი ყოფილხარ, ჩემო მშვენიერო,ოქრომჭედელიმოდის!..- მაშ შედი შენ ოთახში და არ გამოხვიდე, ვიდრე არდაგიძახო...

ოქრომჭედელს ეთერის ოთახის კარი ღია რომ დახვდა,მოურიდებლივ შევიდა. ამავე დროს ეთერმაც ხმამიაწვდინა,რაკიფეხისხმაშემოესმა...

- ვიცოდი, ჩქარა მოხვიდოდი და ამისთვის კარი ღიადავაგდებინერომკარებსწინარგეტრიალნადადროარდაგეკარგნა...- ჩემო დედოფალო, - აღელვებით წამოიძახაოქრომჭედელმა, როგორც შეეძლო აჩქარებით მივიდაეთერის სარეცელთან და მუხლზე დაეცა: - თუ ემაგისგამთელების იმედით მომელოდი, ახლავე სჯობია გულ-ახდილადგითხრა:ტყუილიიმედიგქონია!..- არა, არა, ჩემო უტკბესო ოქრომჭედელო, ამისთვის არმოგელოდი. კარგად ვიცი, რომ ამის გამთელება შენ არშეგიძლიან... ამას მხოლოდ ის გაამთელებს, შენგანმხოლოდიმისშესახებამბისშეტყობასმოველი...-როგორ?!

- ჯერ დაჯექი, მუხლზე ნუ სდგეხარ, და მერე გეტყვი,როგორ.

ოქრომჭედელი იქვე სარეცელთან მდგარ სავარძელზეჩამოჯდა...

-აი,ახლამიამბე,თუმახარეროგორარისდასადარის?!.- დედოფალო, სწორედ მაგ ამბის შესატყობადმოვეშურებოდაშენკენდაშენმკითხავმაგას?!.-ოქრომჭედელო,სთქვისისწორით,ნუმატყუებ!..მახარეხომ იმისთვის დაიმალა, რომ მეფის ბრძანება არშეესრულებინადა აქით არ წამოსულიყო? ერთის მხრივკარგაც ქმნა!.. ოქრომჭედელო, დაგავალებდა რამეს,მითხარ...მითხარ...

ოქრომჭედელი განცვიფრებული შეჰყურებდა ეთერსდახმის ამოღებას ვეღარ ახერხებდა... “მცდის, თუ რა

არისო”?!.ფიქრობდაისამავედროს...

-რადშემომცქერიმაგრე,რატომარასმეტყვი!!.- დედოფალო, ენა აღარ მემორჩილება, ისე გამაცვიფრაშენმანათქვამმა!..-მაშგამოვიცან,განა?!.-არა,დედოფალო,დაკიდევარა!..-ნუმაჯავრებ,ოქრომჭედელო!..- ნუ გამირისხდები, დედოფლო, და ნება მიბოძე, ორისიტყვამოგახსენო!...-გინდასი,მხოლოდიმაზედამხოლოდმართალი.- ჩემი ნათქვამი მხოლოდ იმას შეეხება და მხოლოდსიმართლეიქნება...-მაშჩქარადაიწყე...- ჩვეულებისამებრ ერთ დილას საოქრომჭედლოშიშეველი...არცმახარედაარცენდეეგ,-“ზარზე”მიიშვირახელი, - არ დამხვდა, გამიკვირდა... გამოვედი და

დერეფანშიდავჯექიდა ველოდი მახარეს მოსვლას... ამდროს მოდის შენი გადია და სავსე ქისას მაწვდის დამეუბნება,რომ მახარესათვის კი არაფერი მეთქვარადაამისილითონებიმეყიდნა...

-ეგხომმეცკარგადვიცი!.. -მოუთმენლადშეაწყვეტინასიტყვაეთერმა.-ბოდიშსვიხდი,დედოფალო,დასწორედმეცამისათვისმოგახსენებ,რომმოგაგონოყველაფერი...-კარგი,განაგრძეუბოდიშოდ...-ჰოდაიმასმოგახსენებდი,რომმივხვდი,თუმახარესადიყო.დათავისი“ზარი”,ვისგადასცაუსასყიდლოდ...სულარ გასულა რამდენიმე წუთი, რომ მახარეც მოვიდადა,ღმერთო,რასჰგვანდა?!.-რას?!- თითქოს ფრთები გამოსხმოდა, ისე იქცეოდა... კი არდადიოდა,დაფრინავდა...კიარლაპარაკობდა,მღეროდა...

ეტყობოდა ზეცას ეალერსებოდა და დედამიწისა არაგაეგებოდა რა... როგორც იყო, დავაძინე... მთელ დღესეძინა გაუნძრევლად... მხოლოდ შებინდებისასგამოეღვიძა.

ეთერიგაბრწყინებულითვალებითუსმენდაუკანასკნელსიტყვებს,დათითონაცთითქოს ზეცას გაფრინდაო ისეშემსუბუქდადა სარეცელიდაავიწყდა... მახარეს მთელიდღისძილისამბავიარცკიშემოსმია...ისდანავარდობდათავის “სადედოფლოში” მახარესთან ერთად და თავისაუზშიბანაობდაგადიასთანერთადკიარა,მახარესთან...

გამოერკვა მხოლოდ მაშინ როცა ოქრომჭედელმა ამბავიშეწყვიტა, რადგანაც შეატყო რომ ის სრულებით ყურსაღარუგდებდაიმისამბავს...

-განაგრძე,განაგრძე,ჩემოოქრომჭედელო!

ოქრომჭედელიჩაფიქრდა.მერეგანაგრძო:

-შებინდებისასრომგამოეღვიძა...-ვისგამოეღვიძა?!.განაეძინა?!.- აკი მოგახსენე,დედოფლო, ძლივსდავაძინე-მეთქიდამთელდღესგაუნძრევლადეძინა...-ჰო,მართლა!..მერე?!.- მერე,როცა გამოიღვიძა, მე შინ წაველ,რადგანაცუკვეშებინდებული იყოდა ის საოქრომჭედლოშიდავტოვე...ამისშემდეგისთვალითაღარმინახავს...-ახ!..-წამოიკვნესაეთერმადაბალიშსმიესვენა.-დედოფალო,რა იყო? -გულგახეთქილიოქრომჭედელიზეზეწამოდგა...-დაჯექ,დაჯექდა განაგრძე! -უთხრა ეთერმადათავიისევასწია...-მეორედღესდილით,როცაჩამოველსაოქრომჭედლოში,

კარი ისევ გადარაზული დამხვდა... იმ დღეს მახარე არმოსულა, თუმცა კარგა შეღამებამდის ველოდი, მესამედღესკიგავაღეკარითუარადა,მაშინვეთვალთმეცა,აი,ეს!..-ოქრომჭედელმაუბიდანამოიღოხელსახოცი,გახსნადაიმისდედისეულითავმანდილიამოაჩინა...-აი,ესისეთვალსაჩინოადგილასიდო,რომშემსვლელიმაშინვედაინახავდა...

ეთერიგაფითრდა...ენადაება...

-არვიცი,რაგანზრახვითდადოამისმომტანმა.ვფიქრობ,მახარე იქნებოდა ამის მომტანი... იქნება სხვაა? შენგეცოდინება...რაგანზრახვითდადესსაოქრომჭედლოში,ვინ უნდა იყვეს ამის მომტანი, არ ვიცი, მაგრამ პირადგადავწყვიტე,უკანვედაგიბრუნო...ინებე!..

ეთერმა ჩამოართვა თავმანდილი და გაფითრებული

მიესვენაბალიშზე...

-ველოდიმთელდღეს...დაღამდა...შეშინებულინარგიზაჩამოვიდა. იმ ღამეს საოქრომჭედლოში დავრჩით... არმოვიდა... მეორე დღეს დილით გავიგეთ მოურავისგან,რომ მახარე მზის ჩასვლისას ჩაბარუხის ნაპირასყოფილა...მერეკიამისმნახველივეღარავინვნახეთ...

ეთერიგარინდებულიიწვა...ხმასარიღებდა...

- ეგ მანდილი, - განაგრძო ოქრომჭედელმა, - მაშინვედავმალე... ნარგიზასაც არ ვაჩვენე... აქედან რომმახარობელი მოვიდა შენი ბედნიერებისა, მაშინვეავედევნეჩვენებს,რომეგდამებრუნებინადა...- გმადლობ, ძვირფასოოქრომჭედელო, ვიცი კიდევ,რისგაგებაცგინდოდა,მაგრამ,ვფიცავზენას,მეცმენატრებაიმის ამბის გაგება, აითუნდა ამთავმანდილის შესახებ,

თუროგორჩაუვარდახელში,მაგრამარავიცირა!..- დედოფალო, ის ნაშვილებია და... ნუ დამიმალავ!.. -თვალცრემლიანიშეემუდარაოქრომჭედელი...-აკიგითხარ,გეფიცებიზენას,არავიცირა!

თითონაც გული აუჩუყდა,დათვალთ ცრემლი მოერია,მაგრამთავიშეიმაგრადაცრემლებსნებაარმისცა.

-გჯერაა?!.- მჯერა, დედოფალო!.. - ხმის კანკალით უპასუხაოქრომჭედელმა.-მაშთუგჯერა,ახლაესუნდაწაიღო...-რისთვის?!.- თუნდაც იმისთვის, რომ გაამართლო მიზეზი ჩემოთახშიშემოსვლისა!- მართალს ბრძანებ!.. - დაავლო ზარს ხელი და გარედგასასვლელადდაემზადა.

- ოქრომჭედელო, უნდა მაგას რამ უყო, რომ ხმაგამოსცეს... იქნება ძველებური არა, მაგრამ მაინც ხმა,თორემრაღაცნაირადჟღრიალებს...-ვეცდები,დედოფალო!..

VII

- ჩემო მშვენიერო, ყველაფერი გავიგონე, ყველაფერი... ედედისეული თავმანდილი იმის საოქრომჭედლოშიროგორ გაჩნდა?! - წამოიძახა გადიამ, როდესაცოქრომჭედელი ზარით ოთახიდან გავიდა, და მეორეოთახიდანგამოვარდა...- არც ერთი სიტყვა არ გამომპარვია თქვენინალაპარაკევიდან...- გადიავ... გადიავ!.. - სასოწარვეთილებით წამოიკვნესაეთერმა.დაცრემლებინაკადულადწამოაფრქვია...-გენაცვალოსჩემითავი,ჩემოუტკბესოეთერ,თვალებს

ნუ ითხრი!.. - ალერსით ხელი მოხვია ეთერსდა გულზემიისვენა...

ეთერს ჯერ ოქრომჭედელთან საუბრის დროსრამდენჯერმე გული ამოუჯდა, ყელს მიებჯინა, მაგრამსაშინელის ნებაყოფლობით თავი შეიმაგრა, ცრემლებსდენის ნება არ მისცა... კარგად იცოდა ეთერმა, რომცრემლებთან ერთად გულიც გაეხსნება, ყოველივესცხადყოფსიმისთვისიქჩამარხულსაიდუმლოებას...ახლაკივეღარშესძლოთავისშემაგრება.მითუმეტესად,რომახლაიმასეალერსებოდაგადია...

ალერსზეეთერსგულიუფროამოუჯდა,უფროახმაურდაის და თავისდა უნებურად, ცრემლის ნაკადს გულისნადებსაცაყოლებდა...

- ჩემო გადი... - ქვითინით ემუდარებოდა ეთერი. -

მიშველერამ!..ლამის,დავიხრჩო...-თავსშემოგევლოსშენიგადია,ჩემოლამაზო,მითხარი,რა გაწუხებს, და ცა და დედამიწას შევძრავ და შენ კიგიშველი...-გადი,მახარეუნდამოსძებნოდა...-უი,გენაცვალოსგადია,მაგასნუგამაგონებ!..ღმერთმაიმისკლანჭებიდანგამოგგლიჯა,ამისთანაბედსჩაგაგდოდაშენკიდევიმავსულსდაეძებ!..-ღმერთმაკიარა,ჩემითავითვითმედავღუპე!..რაღასაცვეძებდი,მიველტვოდიდა,რაცხელთმქონდა,რაც ჩემიიყო, ისიც დავკარგე... რაღაც მეგონა დედოფლობა, ამასმიველტვოდი... ამისმა ფიქრმა დამაკარგვინაბედნიერება... მინდა უკანვე დავიბრუნო!.. წავიდეთაქედან,ვიდრეგვიანარარის...-სად,ჩემოორთავთვალისსინათლევ?შენშენსსახლშიხარ... ნუ გავიწყდება, რომ დედოფალი ხარ, და შენიმეუღლე კიდევ - მეფე-ნადირა...თუ გაბზარული ზარის

დაბრუნება გინდა, დაანებე თავი ამას... იქნებაოქრომჭედელმაგაამთელოს,მაშინმარეხსმიეცი,როგორცშენმამეუღლემშესთავაზა...

ეთერი ცოტა გარინდებულიუსმენდა გადიას, რომელიცამავე დროს ალერსით იმის თმაში ჩაყრილ თითებსამოძრავებდა...

- გადი, ვერ მიმიხვდი, ვერა!.. გაბზარული ზარისრულებით არ მეპიტნავება, როცა თვით ჩემი გულიგაიბზარა...- გენაცვალოს შენი გადია!.. - გაკვირვებით ჩაეკითხაგადია... -თუგაბზარულიზარიარგეპიტნავება,მაშრა?!.თითქოს მხოლოდ იმის შეძენისთვის ყოველგვარისაშუალებამიიღე?!.-მაშინ,გადიმაშინ!.. - ახლაკივხედავ,რომუმთავრესიგამომეპარა...ახლაუმთავრესმაჩემიგულიგაბზარადა...-

აუვარდასაშინელიტირილი...

გადიას კიდევაც შეეშინდა. ხან რას ეუბნებოდა,და ხანრას...

თითქმის გულ-მკერდი სულ დაულბო გადიას... ეთერითანდათანდამშვიდდა... გადიას ალერსმა გამოიწვია ესცრემლის ნაკადული და იმისმავე ალერსმა შეწყვიტა...სამაგიეროდეთერისგულის-კარიყურამდისგააღო,დაიქჩამარხულისაიდუმლოგადიასთვალ-წინგადიშალა...

გადიადაიბნა ამის ხილვით... შეშინდა. ტანისთახთახიაუვარდა,დათვალებდაჭყეტილიეთერსშეჰყურებდა...

-ჩემოტკბილოგადი,ხომხედავ,უკვემახარესცოლივარდაროგორშემიძლიაახლანადირასივიყვე?!.

გადიახორცსიწიწკნიდა,დამაინცგონსვერმოსულიყო...თავისთავს კიცხავდადალაფს ისხამდა,რომ იმღამესმარტონიდასტოვადა...

- უჰ!.. - სასოწარკვეთილებით ამოიქშინა და ეთერსთვალიმოაშორა...

თითქოს ამ ამოქშინვამ ამოწმინდა იმის გული, გონებასგადაკრულიბადეგადააცალაო, ისეგამოერკვაგადიადაეთერსისევსიყვარულითშეხედა...

- ჩემო მშვენიერო, ღმერთმათითონ მოგცა გამოსავალიგზა: მახარე გადაიკარგა, ეგ ზარი გაიბზარა, და მეფემკიდევგაგადედოფლა...-გადი,სწორედეგმტანჯავს!..-სწორედ ამაშიუნდაეძიოხსნა...დახსნილიცხარ,ჩემოლამაზო!.. ღმერთმა თითონ გიხსნა იმ ავი სულისაგან,

რომელიც მახარეს სახით მოგევლინა... უთუოდდაბადების უმალ აგედევნა ავი სული, ბევრსგდარაჯობდა და, აი, რანაირად მოგაჯადოვა... მაგრამ,შენმა მფარველმა ღამის მნათობმა გიხსნა... ისემოგაჯადოვა, რომ იმ... იმ მახარეს დანებდი... ამითუფალმაგონებააუბნია...ზარითანგამოგატანადაამითხელ-ფეხიშეიკრა...შენრომარდანებებულიყავი,ზარსარგამოგატანდა და დღესაც იქ კოშკში იჯდებოდიუნუგეშოდ...-რასამბობ,გადი?!.-იმას, ჩემომშვენიერო,რომდღესშენდედოფლადხარდა რაც მოხდა იმ ღამეს, ყველაფერი ისევ უნდა ყრუდგულშიჩაიმარხო...მეც,რაცგავიგონე,ჩემგულშიმექნებაჩამარხული,დასაფლავშითანჩავიტან...-მევცდილობიმღამისდაბრუნებასდაშენკი,გადი,რასმეუბნები...- რამაც განვლო, ვეღარ დააბრუნებ!.. რომ განვლო, და

დიდხანს არ გასტანა ამან,უნდა გახარებდეს... გახსოვს,პირველად რომ შემოგესმა შენი ხმა, რანაირადშეგეშინდა?!. რათა? იმიტომ რომ ის წყეულისხელთქმნილი იყო... კეთილი სული არ შეგაშინებდა...მაშინვე ვამბობდით: ავი სული გვემანჭება... ავი სულირომ არ ყოფილიყო მახარე, აბა, ლითონში როგორგამოამწყვდევდა შენ ხმას?.. ვის გაუგონია, ლითონიმღეროდ-გალობდესო?!.-გადი,ნუამბობმაგას!..- რატომ, გენაცვალოს შენი გადია?!. ხომ არავის ახსოვს,არციციან,როგორგაჩნდამახარე...საიდანმოვიდა...ვისიშვილი... ვიცით მხოლოთ, რომ ოქრომჭედელმა ვიღაცდედაკაციშეიხიზნა,რომელსაცთანახლდაბავშვი...-განა ეგსაკმარსი არ არის,გადი,რომმახარე ადამიანიადაარაავისული...- საქმემ ხომ გვაჩვენა, რომ საკმარისი არ არის... ესმხოლოდ თვალის ასახვევლად ყოფილა. მერე სწორედ

შენი ხნისაა... აკი, გითხარ, დაბადებიდანვე ავი სულიაგდევნებია და კიდევ კარგი, ეგრე მოიშორე თავიდან...ახლაისგადიკარგა...ვეღარგავნებს...ზარიცგაიბზარა... -დაჩემიგულიც!..-წამოიკვნესაეთერმა...- ჩემო მშვენიერო, შენ გულს დრო გაამთელებს, და იმზარს კი, მგონი, უფრო გაბზარავს, თუ სულ არდაამშხვრიადაარგააცამტვერა...-ეგბოლოხომყველასმოგველის!..- ყველას მოგველის. მაგრამ მანამდის კი ჩვენვიცოცხლებთ, ვისიამოვნებთ, და ის კი უხმარებლადეგდება.- გადი, გაბზარული გულით, არა მგონია, ვისიამოვნორამ!..-დრო საუკეთესო მალამოა გულისა, მანამდის კი, ჩემოუტკბესო, გამიგონედა ნადირას ცოლობაუნდა ახლავეგაუწიო...-გაჩუმდი,გადი,მაგასნუღარმეტყვი!..

- ჩემო მშვენიერო, გაჩუმებით საქმეს წავახდენთ... ვაითუ...-გადი,გეხვეწები!..- ვაი თუ დაგვიანებამ საქმე სულ გააფუჭოს დასიჯიუტემმამაშენსდაჩვენცთავზელაფიდაგვასხას...-მაგასრასმეუბნები,გადი?!.- შეიძლება, იმ წყეულისგან ფეხ-მძიმედ შეიქნა დამაშინ... თუ ახლავე ცოლობა არ გაუწიე, ვაი თუ შენისაიდუმლო ყველასათვის ცხადი შეიქნეს, რითაც ავისულიგაიხარებს...-ვაჰმე!..-წამოიკივლაეთერმადაგონებადაკარგა...

VIII

ოქრომჭედელმა მეორე დილით შეუტანა ეთერს ზარი...მთელიღამეიმუშავა,დაროგორცშეეძლო,გააკეთა.აიღორკინა, გამოწკეპლა სოლად და გაბზარულში ჩაატარა...

ცეცხლის საშუალებით გამოკვერა და ამ სახითგამთელებული შეიტანა ეთერთან... უხაროდა კიდევაცოქრომჭედელს,რომასემოაგვარა...

ეთერმა მაშინვე მარეხს შეატყობინა ეს სასიხარულოამბავი, რომელიც იმ წამსვე მოვიდა... იმასდიდი მეფე,ნადირა-მეფე და კაცია შემოჰყვნენ და ზარს სინჯვადაუწყეს. გასინჯვისდროსზარს გამოკვერილი ადგილიეტყობოდა,მაგრამმთელისშთაბეჭდილებასკიახდენდა.

ფრიად გაუხარდათ მეფეებს, მარეხს და კაციას დაულოცავდნენოქრომჭედელსგამარჯვებას...

- ეს შენი ნამოქმედარიადატყუილად მახარეს მიაწერე,თორემ, აბა, ი შენი შეგირდი როგორ მოახერხებდა!.. -დაუმატაკაციამთავისმხრივდაოქრომჭედელსმხარზეხელიდაადო.

-გეფიცებიზენას,ბატონო,ეგმახარესდამუშავებულია!..მონაწილეობამეარმიმიღია...ახლაკი,არვიცი,იმისგანვემქონდა გაგონილი,თუ ეს ჩემით მოვიფიქრე, რკინადაცეცხლივიხმარედაისეგავამთელე.

მარტო ეთერი იჯდა ლოგინში გაჩუმებული და ამსიხარულში მონაწილეობას არ იღებდა. ისდარწმუნებული იყო,რომზარის შემქმნელი მახარე იყოდამხოლდისთუგაამთელებდა,თუკიდევ არსებობს...საეჭვოდ მიაჩნდა ზარის გამთელება... “უთუოდ ისეგაამთელაოქრომჭედელმაესზარი,როგორცჩემმაგადიამჩემიგულიო”,ფიქრობდა ამდროსდამხოლოდმარეხისხელისშეხებამგამოარკვია...-გენაცვა,ჩემოეთერ,ჩემოდედოფალო,აბა,აამღერეეგ!..

ეთერმამწარედგაიღიმა.ამღიმითენაშეაბაზარს,გადაისდააჭერინადათითონკიხელიაამოძრავადა...

მარეხმა უეცრი იკივლა და გულწასული წაიპირქვავა.გადიას ხელიდან ზარი გავარდა, კანკალმა აიტანა.დიდმეფეს, კაციას და ოქრომჭედელს კინაღამ სიდამბლემოუვიდათ. მეფე-ნადირა ეთერს მივარდა დააკანკალებულის ხმით შეეკითხა, რომელსაც ღიმი არშესცვლია:

-ჩემომშვენიერო,ხომ...- ჩემო მეუფევ, მარეხს მიხედეთ... -და მარეხზე ანიშნა,რომელიცგულწასულიწაპირქვავებულიიყო...

მხოლოდ ახლა შენიშნა ყველამ,თუ რა მდგომარეობაშიიყომარეხი,დამაშინვეიმასმივარდნენ...

- გარედ, გარედ ჰაერზე!.. გადი, შენ რაღას კანკალებ...მიეხმარე... ძმარი მოატანინედა... - ეთერიუკარნახებდა

იქ მყოფთდა ისინიც სასტიკად ემორჩილებოდნენ იმისგანკარგულებას...-შენკიაქდარჩი,ოქრომჭედელო!..

მარეხიგარედგაიტანეს...ოქრომჭედელიკიიქდარჩა...

-მაპატიე,დედოფალო, არმოველოდი ამას,მეცკინაღამდამბლადჩავვარდი,ისეშემზარამაგისმახმამ.- ენა აქ რადდასტოვე?! შენ რომ გეცადნა, მაშინ ეს არმოხდებოდა,რაცახლააქვნახეთ...-ჩემოდედოფალო,აკიგემუდარები...- მუდარებისთვის არ გეუბნები... - გააწყვეტინა სიტყვაეთერმა...-გუშინვეაკიგითხარი:მარეხისსანუგეშებლადგთხოვ წაიღო... არ მეგონა თუ ასე გულმოდგინებასგამოიჩენდი...-დედოფალო,გემუდარები!..- მუდარებასთავიდაანებე-მეთქი, აკი გეუბნები... ახლა

უკანვე უნდა წაიღო, შენ მიერ ჩარჭობილი სოლი ისევმოაშორე მახარეს ქნარს,თორემ მაგის ხმა სამარის ხმასემსგავსება... თითქოს კუბოს თავს ლოდებს აყრიანო,ისეთიხმაგამოიღო...- სწორედ მაგ ხმამ კინაღამდამადამბლავა,დედოფალოდა მაკვირვებს, შენ როგორ გაუძელ და მაგრე მხნედროგორგამოგვარკვიეყველანი?!.-უარესსმოველოდიდაიმისთვის!.. -მოკლედუპასუხაეთერმა.-ამაზეუარესირაღაიქნებოდა?!.- ჩემო ეთერ... - შემოვიდა ამ დროს მეფე-ნადირა დაეთერთანსიყვარულითმივიდა:-მარეხიგონსმოვიდადათავის ოთახში წაიყვანეს... შენი გადიაც იქ წაიყვანამარეხმა... გადიას მიესვენა მარეხიდა ისე წავიდა...თურამგინდა,მითხარ,გენაცვა,გადიობასმეგაგიწევ!..- ჩემო მეფევ, - მწარის ღიმილით მიუბრუნდა მეფე-ნადირას: -გადიასშველადიდხანიააღარამჭირდებადა

ამისთვის შენი მოშველებაც მეტია ამ წამს. ახლავემარეხთანწადიდამეცჩქარაიქმოვალ.-როგორ...მაშშენუკვეკარგადგახდი?!.- გუშინ აკი გითხარი მიზეზი ჩემი ავადმყოფობისა...დღეისშემდეგმიბრძანე,ჩემომეუფევ,რაცმოისურვო!..-იმავეღიმილითუთხრაეთერმა...-ოჰ,დედოფალო,შენხარჩემიმბრძანებელი,ჩემო...

უნდოდაგადახვევნოდა,მაგრამ ისეთითვალითშეხედაეთერმარომმეფემაშინვეცივ-წყალშიამოვლებულსავითშეთრთოლდა... მოწიწებითი ღიმილით ოდნავ რაღაცწაილუღლუღადამაშინვეგარედგავიდა.

ოქრომჭედელი განცვიფრდა ამ სურათით და თითონაცათრთოლდა...ზარსხელიწამოავლოდაწასვლადააპირა.

- ოქრომჭედელო, ვგონებ, ისევ ჟღარუნის გაგონება

სჯობია,ვიდრესამარის-კარისხმისა...ეცადე,გინდასხვაადგილასაცგაიბზაროს,შენისოლიამოიღო.-ვეცდები,ჩემოდედოფალო!..

მეხუთეკარი

I

უცნაურად მოეჩვენა ნადირა-მეფეს ირემას დაკარგვა.რამდენიმე კვირის ძებნის შემდეგ სულ გამოიგლოვესირემა...

ერთმაცვერათქვა,თუირემამპირისაითქნა,თუმცაისყველას თვალწინ ედგა, ყველგან ის ტრიალებდა,რადგანაცრიგისმიმცემიისიყო...

“ასე უცნაურად და უკვალოდ დაკარგვა ქათმისაც არ

შეიძლება, და ირემას რაღა მოუვიდაო?!.” კვირობდნენპირველდროს,დაერთი-მეორეზეუცნაურადაზავებდნენიმისდაკარგვას...

ზოგი ამბობდა, ირემა ალებმა მოიტაცეს და ნახეს, თუროგორმიარბენინებდნენ,მაგრამალებიდღისით არავისიტაცებენდაამისთვისჩქარაუარყვესესხმა.ზოგიკიდევ-დედა-მიწამ პირი ქნა, ირემა შიგ ჩავარდა,და შემდეგისევპირიშეიკრაო...როცაჰკითხავდნენ:სად...როდის...ვინნახა?!.ვერასამბობდნენ...

დაკიდევბევრსხვარამეუცნაურსამბობდნენ...

ასეიყო,თუისე,ირემაისემიიმალა,რომიმისიმნახველიარავინგამოჩნდა...

ნამდვილადკიასემოხდა:ირემაეთერისახლოსიდგადა

მხლებლებს განკარგულებას აძლევდა სუფრის შესახებ.იმანვერცკიშენიშნა,თუგადიამზარიროგორმოუტანაეთერს, ვერც ის შენიშნა,თუ ეთერმა როგორ მიიბრუნაპირიჩამავალმზისკენ,დაროცაეთერიუეცრივამღერდადაზარიც აახმაურა, აი,მაშინირემასისღამე ჩაბარუხისპირას წარმოუდგა თვალწინ თავისი მაშინდელისსიძლიერით, კინაღამ დამბლად ჩავარდა უეცრობით,ფერმიხდილმა მაშინვე მაშინდებურად არჩია მოშორებადასწრაფადკანკალითგაურბინაყველასთვალწინ...

ირემას ასეთ საქციელს ყველა ყურადღებას მიაქცევდასხვადროს, მაგრამ ახლა ყველა შებოჭილი იყოუცნაურორხმოვანობით...

ამისთვისიყო,რომყველას,ვინცკიიცნობდაიმასდავისწინაც ასე უცნაურის სისწრაფით გაიარა, მეხსიერებაშიმხოლოდმარტოიმისსახეაღებეჭდადამეტიარაფერი...

თითქოს ყველას წინ იდგა... ყველა ერთსა და იმასავეგაიძახოდა:“ამწამსაქიყო...თვალ-წინმედგა”!..როცაისმოიკითხამეფე-ნადირამ...

ირემა კი მაშინვეთავის სახლში შევიდა, მშვილდ-ისარიაიღოდაირმისსიმკვირცხლითტყესმოედო.

ტყუილად კი არ ერქვა ირემა,უწინ სახელს არქმევდნენმხოლოდ მაშინ, როდესაც ადამიანი რაიმეგანსაკუთრებულ თვისებას გამოიჩენდა... ესსაყოველთაო სახელი იყო... შინაურები, რასაკვირველია,თავისსახელსუწოდებდნენშვილებს,მაგრამბოლოსისსახელი შერჩებოდა, რომელსაც მეზობლები თვისებაზედამყარებულ სახელს უწოდებდნენ. ირემასაც დედამდედის ნუგეში უწოდა, მაგრამ დედის ნუგეშობა იმასარასდროს არ გამოუჩენია. მეზობლები მხოლოდ მაშინშეურიგდებოდნენ მშობლების სახელწოდებას, თუ

მართლასახელწოდებულნიგაამართლებდნენშინაარსს...მანამდისკიბალღო...გოგო...ბიჭო...-სუწოდებდნენ...

როცა ბალღი, ბიჭიდა გოგო განსაკუთრებულთვისებასარ იჩენდნენ და არც მშობლების სახელწოდებასამართლებდნენ, რჩებოდნენ სიკვდილამდისმეზობლებში“ბალღის,გოგოსდაბიჭის“სახელით...

ირემამ წამოიძახა მაშინ: “ამ სახლს უბედურებამოელისო” და გადასწყვიტა აღარ დაბრუნებულიყო.მოედოტყესდაველურადცხოვრობდა.

პანტა-მაჟალო შემოსული იყო,და ამიტომ ადვილი იყოიმისთვის საზრდოს შოვნა ტყეში. მწყემსებს პირველხანში ერიდებოდა: კარგად იცოდა, მეფე-ნადირამოაძებნინებდა,დამძებნელებიკიპირველადმწყემსებსშეეკითხებოდნენ... ამისთვის იყო, ასე უგზო-უკვლოდ

დადიოდაირემა,დახანაღმაიზამდაპირს,დახანდაღმა.ცდილობდა კი მეფის სასახლეს, რაც შეიძლებოდა,დაშორებოდა,რადგანაც ისწყეულიხმა არშორდებოდა,რომელიც, იმის აზრით, უბედურობას უქადოდა მთელსამეფოს... ხშირად... ხშირად ისე მკაფიოდ შემოესმოდაროცა იძინებდა, რომ ძილი უკრთებოდა და ტანისთრთოლვა აუვარდებოდა. ან კიდევ ჭამის დროს... თუიმის გონება რითიმე გართული არ იყო, ის ხმაყოველთვისსდევნიდა...

მეექვსე დღე იქნებოდა, რაც ის გამოიქცა, დაღალულიშუადღის დროს ერთ დიდ მუხის ძირას წამოწვა დათვალისმოტყუებისათვისმოემზადა...

ამ დროს შემოესმა თავზარ-დამცემი ნადირის ღრიალი,რამაც რამდენჯერმე ჩაიმუხლა და ბოლოს ოდნავხრიალადდაკვნესადღამოისმოდა...

ირემა ფეხზე წამოიჭრა, მშვილდ-ისარი მოიმარჯვა დახმაზეგაეშურა...

შორიდან ჩქარა დაინახა, ერთ განმარტოებით პატარაველისშუამდგომპანტისქვეშრაღაცმოძრაობდა.ირემამაშინვეფარულადტყე-ტყემიეპარა.ისრისსროლაზერომმივიდა და დააპირა სროლა, ამ დროს წამოდგა ვინმეჭაბუკი, ხელის თითები დაიზილა, თითქოსდაკვრუნჩხოდესო,აქეთ-იქითმიიხედ-მოიხედა,დაინახაიქვეახლოსლოდი...თითქოსამასეძებდაო,მაშინვეიქითწავიდა.მშვიდადაიღოლოდი,მიიტანაპანტისქვეშდაიქმგდებს შიგ თავში დაახალა... - ქვეშ მგდებმა ფეხებიმაღლა აიშვირა,დაჭიმა,რამდენჯერმეჰაერშიგაასავსავადაშემდეგმოლეშითგვერდზედაეშო...

II

ირემა გაფაციცებით თვალს ადევნებდა ამ სურათს დაგონს ვერ მოდიოდა, თუ რა მოხდა, ვიდრე ფეხები არდაინახა. მაშინ კი მიხვდა, რომ იმ ვიღაც ჭაბუკმაუიარაღოდ დაადუნა დათვი და ახლა თავში ლოდისდარტყმით მოკლა... განცვიფრებული ირემა მივიდაჭაბუკთან,რომელიცდათვისმოკვლისუმალჩაჯდაიმისლეშისგვერდითდახარბადპანტისჭამადაიწყო...

- უგულო ადამიანი ყოფილხარ, უგულო!.. - დაიწყოირემამმისვლისთანავე.- ძალიან გემრიელი პანტაა; თუ გშიან, დაჯექი დაშეექეცი...მეტითვერგაგიმასპინძლდები...

ირემამთვალებიდააჭყიტა.იმისგანცვიფრებასსაზღვარიარ ჰქონდა, რომ ჭაბუკი ასე გულ-გრილად შეხვდა დათავის გმირობაზე არა თქვა-რა... მაინც ჩაჯდა იმის

გვერდით. - მართლადაც უხვად იყო გაშლილი მწიფეპანტა. ჭამადაუწყო,თანთვალს არ აშორებდა ჭაბუკს,რომელიც შეუყენებლივ პანტას შეექცეოდა და ირემასსრულებითარამჩნევდა...

-უგულოყოფილხარ,ძმობილო,უგულო!..

ცოტასიჩუმისშემდეგწამოიძახაისევირემამდაშემდეგშეეკითხა:

-შენისახელი?!.-ჩემისახელი...-ცოტასიჩუმისშემდეგსთქვაჭაბუკმა,-ჩემისახელიაკიიცი,რაღასმეკითხები?!.-როგორ?!.როვიცოდე,ხომაღარაგკითხავდი...-ორჯერდამიძახე“უგულო”-ვოდაკიდევმეკითხები?..-განაუგულოგქვიან?!.-ჰო!..-უპასუხაჭაბუკმადაახლა-ღაშეხედაირემას...

ირემა ლამაზი, წარმოსადეგი, მოხდენილი ვაჟკაცი იყო,დაჭაბუკსმოეწონა...თითქოსუნახავსკიდევაცსადმეო,ისეთიშთაბეჭდილებამოახდინაირემამ...

-ნუთუმართლაუგულოგქვიან?!- ჰო, რისთვის გაიკვირვე ეგრე?!. თუ კი შენ პირველშეხვედრაზევეუგულომიწოდე,რატომსხვებიკიმაგასვეარმიწოდებდნენ!..- შენი სახელი?!. - ცოტა სიჩუმის შემდეგ შეეკითხაჭაბუკი...-ჩემისახელი... -დაიბნაირემა... -ჩემისახელისთქმაარმინდოდა, მაგრამ შენ გეტყვი, - გადაჭრითუთხრა ცოტაყოყმანისშემდეგირემამ:-ირემამქვიან!..-ირემა?..სიცრუესამბობ,თორემდათვისჩხავილზეაქკიარგაჩნდებოდი,ცხრამთასიქითგადიკარგებოდი...-ხა...ხა...ხა!..-მადიანადგადიხარხარაირემამ...

-შენანლომაგერქმევა,დაანკიდევვეფხვა!...- ჰუ, რა კარგი რამ მოიგონე!.. დღეის შემდეგ ლომამქვიან...წარმოიდგინე,ვფიქრობდისახელისგამოცვლასდა,თურასახელიდამერქვა,იმაზეკიარმიფიქრია...- ცხოვრებამ ბევრირამუცნაურობა იცის...რამ გაიძულასახელისგამოცვლა?!.- ირემა სიმარდისთვის მქვიან... მართალს გეუბნები...ვამაყობ კიდევაც ჩემი სახელით, მაგრამ დღესიძულებული ვარ სახელი გამოვიცვალო... გამოქცეულივარ და ვიმალები. არ მინდა ნაცნობებს შევხვდე... ჯერდათვსმოუაროთდაშემდეგყველაფერსგიამბობ...-დათვსრამოვლაუნდა...-შეეკითხაჭაბუკი.- გატყობ, ჩემო კარგო, მონადირე არა ხარ,თორემ მაგასარამკითხავდი.-მართალსამბობ,ჩემდღეშიარმინადირნია...- ჰო და ახლა მე მოვუვლი ამ დათვს, და მწვადებსავაშიშხინებ. მაშინ ჩემ თავგადასავალს გიამბობ;

მანამდისინ კი შენ მიამბე, ე დათვი უიარაღომ როგორმოკალი,ანროგორშეგეფეთა?

ამ სიტყვის უმალ ამოიღო დანა და დათვს გატყავებადაუწყო...

- სულ უბრალოდ!.. - დაიწყო ჭაბუკმა, თან პანტასშეექცეოდა. - როგორცა ხედავ, გზად ამ დაბერტყილპანტის ქვეშ მოველ, გამიხარდა... მშიოდა კიდევაც.მაშინვე ჩავცუცქდი და ხარბად პანტის ჭამა დავიწყე...მესმისრაღაცღრიღინი,ტოტებისლაწუნიდაფოთლებისშრიალი... სწრაფად წამოვდექ და ახედვა ზევით ვერმოვასწარი,რომჩემწინზღართანიგასძვრადათვს...ჯერვერცკივიცანი,თუდათვიიყო,ისებურთივითდაეცაჩემწინ. კარგია კიდევ თავზე არ დამეცა... როცა თავი დაფეხები გამოეკვეთა ამ ბურთს, მაშინ მივხვდი რომდათვიიყო...შენამბობ -უიარაღომავო,მაგრამუიარაღო

არავარ,ღვთისგანბოძებულიიარაღითანდამაქვს...

ირემამშეწყვიტადათვისგატყავებადახარბადდაეწაფათვალითდაგონებითჭაბუკს.

-თავი,ხელიდაფეხიიმისთვისაგვაქვსბოძებული,რომგაჭირვებაში გამოვიყენოთ... გაუჭირვებლობაშიც ამითვსარგებლობთ... არ ვიცი, დათვი რას აპირებდა, როცათავი და ფეხები გამოაჩინა: გაქცევას, თუ ჩემთანშებრძოლებას. მე კი სწორედ ზურგზე მოვექეც, იმავესისწრაფით ფეხები ბარძაყებ შუა გაუტარე, ხელები კიიღლიებსშუა...გავჩაჩხე.უთუოდვერმოისაზრა,თურამინდოდა, თორემ ფეხებს გაიბორძიკებდა და მაშინ,შეიძლება,ისეადვილადპირქვევეღარდამემხო...ასეიყო,თუ ისე, პირქვე, საჩქაროდ დავამხე. მაგრამ, აი, ამისშემდეგ დაიწყო ძლიერი ბრძოლა... დათვი ცდილობდამძლავრად -დამერერამძლავრად! -ფეხებიისევთავის

დონეზე მოეყვანა!.. მეც ჩემი ძალით ამის წინააღმდეგვებრძოდი, მაგრამ ხელ-ფეხი მიბუჟდებოდა...თავისუფალი ერთი ხელი მაინც მინდოდა მქონოდადა,აი, ამას ვცდილობდი. როგორც იყო, მარჯვენა თათითავზე გადავუტარე, მარცხენა ხელი მარცხენა იღლიისქვეშიდან ამოვაცურედა მარჯვენათათისთავს მაგრადჩავჭიდე. ახლა ერთი ხელით წინა ფეხები მეჭირა დამეორე მარჯვენა კი თავისუფალი მქონდა. დათვს კითავიც ისე ჰქონდა გაშეშებული, რომ კბილებს ვერმიიშველიებდა. რაკი მარჯვენა ხელი გავინთავისუფლე,სწრაფადმომაგონდა,თუამისთანაშემთხვევაში,გინდაცდათვსქვეშედო,მონადირეები...

-სანაშენომოუნახე?!.-ჰკითხაირემამდამთლადსმენადგადაიქცა.-ჰო!-უპასუხაჭაბუკმა...-მართლაცხვადიგამოდგადა...- ხვადი რომ არ გამომდგარიყო?! - გააწყვეტინა ირემამ

ისევსიტყვა.- ხვადი რომ არ გამომდგარიყო, მაშინ რა გაეწყობოდა,ყანყრატოს მივმართავდი და, სანამ არ გავგუდავდი,ხელს არ გავუშვებდი. მაგრამ ღვთის მადლით, ხვადიგამოდგა და ამისთვის სულ ჩქარა დავიმორჩილე.სანაშენოსხელიმოვუჭირეთუარა,მაშინვედაიღრიალა,მერე კრუტუნი მუხლობრივ დაიწყო და ხმაც ჩქარაგაკმინდა. შევატყე, რო გონება დაკარგა. მაშინვე თავიგავინთავისუფლედავაპირებდისადმემიმალვას,რომარვენახე, გონს როცა მოვიდოდა. პანტაზე ასვლაც კიდავაპირე,დარწმუნებულივიყავი,ძებნასარდამიწყებდადა გაიცქეოდა ისე, რომ თავის დღეში ამ პანტას აღარმოეკარებოდა, მაგრამ აქვე ე ლოდი დავინახე დაგადავწყვიტეკიდევაცმოკვლა.-ამდროსგიცქეროდიდავნახე,ლოდიროგორდაარტყი.- ნახე და მეც აღარას გეტყვი. მაგრამ ეგ ისევგაუტყავებელია,მემგონიშენიმწვადები...

- ირემა მოგიკვდეს, თუ ახლავე არ ავაშიშხინო... შენმანაამბობმაისეგამიტაცა,რომდამავიწყდა...- მე კი უფრო მომამშია და ამისთვის ისევ პანტასმივმართავ...- არა... არა... აკი გეუბნები, ახლავე იქნება-მეთქი!.. -წამოიძახა ირემამ და აჩქარებით დათვის გატყავებადაიწყო.

III

გარდამშვილდ-ისარისა,ირემასყოველივეიარაღი,რაცკიმაშინმოეპოვებოდა,ყველაფერიტანზეასხმულიჰქონდამეფის კარზედაც კი. განა მარტო ირემას?!. ყველას თანჰქონდასათული,სატევარი,წალდუნადასხვა...

ამისთვისგაუკვირდაირემას,რომჭაბუკს,როგორციმანუწოდა, “უგულოს” უბრალო ხელის დანაც არ ჰქონდა

თან.როცაგაიგო,რომტალკვესიცარააქვს,მაშინკიპირიდააღო განცვიფრებისგან. “ტყეს როგორ მოედო ასეუიარაღოთო”,ფიქრობდაირემა.

ირემამ თავის სასახელოდ, მართლაც, ჩქარა გაატყავადათვი, აკაფა სათულით, პანტის ტოტებზე ჩამოჰკიდა,ამოაჭრა სუკებიდა ცეცხლიც ჩქარა გააჩინა... მართალიაისაც,რომჭაბუკიც მიეშველაშეშისმოტანაშიდაჭამაშიხომმხურვალემონაწილეობამიიღო.

როცაკარგადმოინაყრეს,ირემამდაიწყო...

- რასაცდაგპირდი, ავასრულებ. ახლა შემიძლია გიამბო,რამმაიძულატყეშიგამოჭრა, ანსახელისგამოცვლარამმაიძულა.დღეის შემდეგ “ლომა” მქვიან. ჩემზე ბევრითახალგაზრდახარ,მაგრამგულიროგორღაცშემომივარდადამინდაგიამბოყველაფერი.

და უამბო თავის თავგადასავალი დაწყებული სეფე-წულისგამგზავრებიდანკაციაბატონისკენდაჭაბუკთანთავისშეხვედრამდის...

ჭაბუკი გულმოდგინედ უსმენდა და ცდილობდამღელვარება დაემალა. ნამეტნავად როცა ირემამ უამბო“ჩაბარუხის” ამბავი. ირემას რომ ცოტა დაკვირვებისუნარი გამოეჩინა, უეჭველად შენიშნავდა, რომ ჭაბუკიაწითლდა, მერე დაცინვის ღიმად გაეპო ტუჩები როცათავის თავზე სთქვა: “თმა ყალყზე ამიდგა დაგამოვიქეციო”და...

- ლომა ლომობს, მაგრამ ალებთან კი ირმად იქცევახოლმე?!.-წამოიძახათავის-დაუნებურადჭაბუკმა.

ამ წამოძახილმაც კი ვერ გამოარკვია ირემა. ის

გულმოდგინედუამბობდადაასედააბოლავა:

- ახლა შენი ჯერია. უნდა შენც მიამბო შენითავგადასავალი...

ჭაბუკიჩაფიქრდა,სახემოექუშა...მწარედამოიხვნეშადაწარმოსთქვა:

-რაგიამბო,ჩემოირემავ?!.-ირემასნუღარმეძახი,ლომადამიძახე!..- კარგი... რა უნდა გიამბო, ჩემო ლომავ, როცა ჩემცხოვრებაში ისეთი არა ყოფილარა,რაც მაგრე მდიდარიყოფილიყოს, როგორც შენი... მე არც მეფის კარზევყოფილვარ, და არც ბატონისა... ერთი ობოლი...ობლობაშიაღზრდილი...კარგიარამინახავსრა...მხოლოდერთიისიყოკარგი,რომთავისუფალივიყავი.-როგორ?..

-ვინცმეამიყვანაშეგირდად,ხელოსანიარის,ხელოსანიკი...- ჰო, ხელოსანი თავისუფალია მეფის კარზედაც კი!.. -წამოიძახა ირემამ, - მაგრამ რაში ადგებათ ეგთავისუფლება: როცა უნდა მეფეს, გააძევებს თავისსამეფოდან,თუ ისე არ მოიქცა ხელოსანი,როგორც იმასუნდა?!.-ისაცკარგია,ჩემოლომავ,რომძალადვერასწაართმევს,დავერცარასგააკეთებინებსროგორცყმებს...-ეგკიმართალია!..- ჰო და ამით ვიყავი ბედნიერი!.. იმითაც ვიყავიბედნიერი, რომ ჩემი მამობილი ძალიან ლმობიერადმექცეოდა...მეკიისთითქმისცალიერზედავსვი.და,აი,ჩემითავგადასავლი,სხვაარაფერი...-როგორ?- სულუბრალოდ... ჩემ ცხოვრებაში ალი ჩაერია... ქალისსახითმომევლინა...შემიყვარდა...როცავსთქვი: ახლაკი

ჩემია-მეთქი, სწორედ მაშინ წამივიდა ხელიდან დამიმემალა...-მერეშენიმამობილირაშუაშია?!.-იმისქონებასულიმასგავატანე...- უგულოვ, მართლა უგულო ყოფილხარ!.. ალებთანსაქმისდაჭერა, მერელმობიერ მამობილის ქონების ასეგათავაზებასწორედუგულოსშეუძლია!..- მე აკი ამისთვის გამოვცილდი მამობილს და ტყეშიდავეხეტები, ჯერ ერთი - ვიპოვო ის ალი, და შემდეგმამობილსდავუბრუნოთავისიასკეცად...

ირემამ გაკვირვებით თვალები მიაპყრო ჭაბუკს და ასეგაშტერებითშესცქეროდა...

ჭაბუკმაშეასწროთვალიიმისგაკვირვებასდაშეეკითხა:

-რატომეგრეგაკვირვებითშემომცქერი?!

- გაკვირვებით როგორ არ შემოგხედო, როდესაც ალისძებნასშესდგომიხარ!ალსროგორიპოვი?!.-ამტყემმასწავლა,როგორცვიპოვიდა,უფროუკეთესი,როგორცდავიმორჩილებ... მაგრამ ამასთავიდავანებოთდაერთიესმითხარი:სეფე-წულიჭკვიანია?!.- აბა, რა გითხრა?!. - გაკვირვებით დაეკითხა ირემა დაცოტასიჩუმისშემდეგდაიწყო:-სეფე-წულიგიბრძანებს-შენუნდაშეასრულობრძანება.ჭკვიანურიაესბრძანება,თუ არა, ამისგამხილველი არავინ არის...მგონი,ჭკვიანიარუნდაიყოს,რომკაციასთანწავიდადაისეფარულადიმისი ქალი მოიყვანა, როცა შეეძლო დაებარებინა, დამაშინვეკაციათავისქალითიმისწინგაჩნდებოდა...-კაციასქალიგზაშიროგორექცეოდა?!.- აკიგითხარ, ყურადღებასსრულებით არ აქცევდა. ესეცთავისბრალია,რადგანაციცრუადაუთხრა:მეფისკარისმხლებელი ვარო და მეც ამიკრძალა სეფე-წულიდამეძახნა... არც კაციამდა არც იმისმა ქალმა არ იცოდა,

თუისსეფე-წულიიყო...როცამეგამოვიქეცი,მაშინაცარიცოდნენ...

ჭაბუკს მწარედ მოეკუმშა გული, და კვნესა დაუწყო...“განა იმისი მთვარისადმი ვედრება, რომ”... გაიფიქრა,მაგრამ სასწრაფოდ შეჭმუხვნილი შუბლი მაგრა ხელისგასმა-გამოსმითშეისწორადაშესწყვიტაფიქრი...

-ღონიერიასეფე-წული?..- ღონისა რა გითხრა?!. არსად გამომიცდია და კაიცხენოსნობარომიცის,ესკიუტყუარია.იმაშიბადალიარაჰყავს...-როგორ?..-როგორდაისე!ისროცხენსგააჭენებს,იმისგვერდითმიყოლასვერავინშესძლებსხოლმე...- იქნება ეგ იმის ცხენის ბრალია?!.უთუოდ ის ყველაზეუკეთესცხენზეჯდება.

- ეგეც მართალია. აი, რაც მართალია, მართლია!.. ისყოველთვის საუკეთესო ცხენზე ჯდება. იმის ცხენებირაშებსაჰგვანან.რატომაქნობამდისარმომივიდათავში,რომ იმ ცხენზე მეც ისე თავისუფლად ვიჯდებოდი,როგორც ის... უგულობასთან ერთად, ჩემო უგულოვ,ჭკვიანიცყოფილხარ...ღმერთმანი,ძალიანმომწონხარდამოდი,დავძმობილდეთ!..-ნუივიწყებ,ჩემოლომავ,შენალებსგაურბიხარდამეკივეძებ...

ირემა ცოტათი შეფიქრიანდა. მერე კი გულიანადგადიხარხარა...

- შენთან ერთად ალებიც ვერას დამაკლებენ... -ხარხარითვე დაუმატა და შემდეგ დამშვიდებულმაგანაგრძო:-არა,ჩემოძმობილო,რაცუნდასთქვა,ახლაბედმაჩვენ

ერთმანეთსშეგვყარადავეღარაგაგვაშორებსრა...- ჩემთვის უკეთესი. ამ ტყეში უგზო-უკვლოდდავეხეტები.შენკი,გეტყობა,კარგადიციგზადაკვალი,როგორცმონადირემ...

ირემა სიხარულით ფეხზე წამოდგა. ამოიღო დანა,რომლითაცდათვიგაატყავა.დამაშინვემარცხენამაჯაშიწვერიიტაკა,მერეჭაბუკისმარცხენახელი აიღო, იმასაცდანისწვერიუტაკა.როდესაცორივესსისხლისწვეთებიგამოუჩნდათ, ირემამ თავისი მარცხენა ხელი ჭაბუკისხელს დაადო ისე კი, რომ ორივეს სისხლის წვეთიერთმანეთს შეუერთდა. ორივემ მძლავრად მარჯვენახელი მარცხენა მაჯას მოუჭირეს და მარცხენეებიერთიერთმანეთს მიაწებეს. ცოტა ხნის შემდე გააშორესხელებიდაერთიერთმანეთიგადაჰკოცნეს...

სისხლი რაკი შეურიეს, თითქოს ერთი მშობლისანი

იყვნენო. ეს უკვე ძმობის აღთქმა იყო, და კოცნა კი -უბრალოძმურიალერსი...

-ძმაოუგულოვ,ახლაჩვენ...-ირემავ...-ძმაო,აკიგთხოვე-ლომადამიძახე-მეთქი!..-აქხომჩვენმარტონივართდაყურსარავინგვიგდებს!..მაშრადუნდაშევიცვალოთსახელები.შენირემაგქვიანდამეკიდევმახარე...- მახარე?!. ოჰ, რა სამართლიანად დაურქმევიათ ეგსახელი!!.-არამგონია,ჯერჩემგანგახარებულიარავინმინახავს...- თუ არ გინახავს, აი ახლა შენ თვალ-წინ სდგას. შენიშეხვედრაჩემთვისსიხარულია.შენამდისკიდაკარგულიმეგონაჩემითავი...-დიდიგასახარიარარისჩემთანშეხვედრა,რადაგანცამტყეში უგზო-უკვლოდ, როგორც გითხარ, დავეხეტები.

თუ ამ ტყიდან გასვლის იმედს ჩემზე ამყარებ,სიმართლისგამომჟღავნებასჯობია,იმედინუგაქვს...- ჩემო მახარე, - მოელვარეთვალებით შესძახა ირემამ, -მაგასრასმეუბნები?!.კარგადვხედავ,რომ ამტყისაარაიცი რა თორემ უიარაღო როგორ შემოხვიდოდი. აი,სწორედ ამისთვის მინდა ამ ტყიდან გაგიყვანოუვნებლადთავისდროზედამეც არამევნოსრა.ჯერკიაქ, პანტის ძირას ქოხი გავიკეთოთ, ბინა დავიდოთ დაშემდეგ ღვინობისთვის გასულს ქვევით მწყემსებსმივეკედლოთბარში.

IV

პანტის ქვეშ მართლაც ჩქარა კარგი შესაფერი ქოხიგაიკეთესდა შეუშფოთებლივ სცხოვრობდნენ... მახარემთავისთვისაც გაიკეთა მშვილდ-ისარი და ორივემ ჩქარანადირობადაიწყეს...

აღმოსავლეთით ველებიდა ბოკერები ხშირი ჰქონდა ამტყეს. ამისთვის იყო, რომ მწყემსები აქა-იქა იყვნენგაბნეულნი თავიანთი ბინებით. ირემა ჯერ-ჯერობითუფრთხოდა ბინებს და ცდილობდა სულ დასავლეთითევლოსადაცტყეუფროხშირიიყო.ბინაცაკიიქდაიდო,სადაც ეგულებოდა, მწყემსები არ მოვიდოდნენ. რაკისაქონლისა და მწყემსების ფეხი აქ არ ხვდებოდა,ნადირიცუფროხვდებოდათ...უმიზეზოდარჰკლავდნენნადირს.თუ კი პანტაზე ჩამოკიდებული ეგულებოდათრომელიმე ნადირის ხორცი, სტკბებოდნენ ტყეშიხეტიალით და შეფეთებულ ირემს სიამოვნებითშესცქეროდნენ.მერეამინდიცხელსუწყობდა.მშვენიერითბილი მზე, რომელიც კი არ სწვავდა, სხეულსუღიტინებდა, იმის სხივები შიგ შედიოდნენ დასამოქმედოდ იწვევდნენ. აკი ესენიცმუდამმოძრაობაშიიყვნენ.ერთხელბინასძალიანდაშორდნენ.ისეგაიტაცა

მოძრაობის სურვილმა ორივე, რომ ვერც კი გაიგეს, რაშორს წავიდნენ. როცა შიმშილმათავისი სიტყვა სთქვა,მაშინვე გამოტრიალდნენ. ბინისკენ წასვლა დააპირეს,რადგანაც ბინაზე მშვენიერი ირმის ხორცი ჰქონდათ.სწორედ ამ დროს თვალი მოჰკრეს მშვენივრადდამკვრახებულკრიკინას∗...

- კრიკინით ცოტა კუჭი მოვიმაგროთ, თორემ ძალიანმოგვშივა, სანამ ბინამდის მივალთ! -წამოიძახა მახარემდაკრიკინასაკენგაეშურა.-ძალიანკარგიიქნება!..-უპასუხაირემამდაისიციქითვეგაეშურა.

ჩქარა ორივემ ხარბად დაუწყო ჭამა. როცა ოდნავ კუჭიმოიმაგრეს,ბაასიცკიგააბაირემამ...

-ახ,რაკარგიაახლასოფელში!..გაცხარებულირთველია.

მეფე და ერი, ქალი და კაცი, დიდი და პატარა, ყველამოძრაობს,სიხარულითმუშაობსდა...

...ახლამეფე-დედოფალსრაყოფაექნებათ?!.

-აკიამბობდი,მეფესცოლიაღარაჰყავსო!...- ახლამეფედუთუოდნადირაიქნება,დიდიმეფესულიმას ეხვეწებოდა, ჩქარა იქორწინე, რომ მეფობაგადაგილოცო და დავისვენოო... რასაკვირველია, დიდიმეფეციღებსმონაწილეობას,მაგრამნადირამმართლაისალებიანიშეირთო.ძალიანმხიარულებაშიიქნებიან...

მახარესხმააღარამოუღია.წარმოიდგინაეთერიდღისით,ამმზისნაზსხივებშიგახვეული,დატანშიჟრუანტელმადაურბინა. მერე ტვინში შეუთამაშა და შუბლიშეუნესტიანდა... წამს გაშტერებული იდგა და აღარა

ეყურებოდარა,თუმცაირემასლაპარაკიარშეუწყვეტია.

- წავიდეთ, ძმობილო, ახლა კიდროა!.. - კარგა სიჩუმისშემდეგწამოიძახადაბინისკენგაემართა.

ირემაც იმის ფეხს აჰყვა. მიდიოდნენ ორივენიგაჩუმებულებიდაერთმანეთისფიქრსარარღვევდნენ.

მახარე ჯერაც ვერ გამორკვეულიყო, თუ რისთვისდაეხეტება ასე ნადირივით. წამს თალ-წინ წარმოუდგაიმედის გაცრუება, რამაც ტყეში გამოაგდო, მაგრამ ხომიცოდა, რომ ეთერი სხვას ეტრფოდა და ენატრებოდა.რამდენჯერმე გაუგონია იმის მუდარა მთვარისადმი,როდესაც ისთავის გულსუგზავნიდა სეფე-წულს... ხომეს კარგად იცოდა?.. “მაშ... -ფიქრობდამახარე... -რითაცმინდოდა დამეტყვევებინა, ვერ გამიმართლდა...მართალია, ეთერი ერთ ღამეს ჩემი მეგონა, მაგრამ,

როგორცა ჩანს, მხოლოდ თვალთმაქცობა იყო იმისმხრივ... იმას დატყუება სდომებია, რომ თავისსაწადელისთვისმიეღწია.დააკიკიდევაცდამტყუვნა...

“რითი მოაჯადოვა ეთერი სეფე-წულმა?! ხომ არც კიენახა?!. სახელმა... ირემა ამბობს: ცხენოსნობა კარგიიცისო,ნადირობაო”...ნუთუ,მარტოამან?!.ქალისგულიგამოუცნობია!.. თუ მართლა ნადირობა და ცხენოსნობამომგებია, უეჭველათ ამ ზამთარს მეჯოგეებთან*დავრჩებიდაშევისწავლიცხენოსნობას...მაგრამ...

-ეი,ძმობლო,საითღამისდიხარ,ვერახედავჩვენბინას?!-უეცრივმხარზეხელიწაავლოირემამდაშეაყენამახარე,რომელიცგართულიფიქრებით,განაგრძობდაწინსვლას...

მახარემ მიიხედ-მოიხედა, ირემას დააშტერდა დაწამოიძახა:

- ირემავ, უეჭველად ძალის მოპოვება უნდა, რომუფლებაცხელშიგვქონდეს,უამისოდვერასგახდები...- რეებს ბოდავ, ძმობილო?!. - გაკვირვებით შეეკითხაირემა.- მართლა და რეებს ვბოდავ, - სიცილით წამოიძახამახარემ,როდესაცგონსმოვიდადადაუმატა:-უთუოდსიმშილმაგამაბრუადაბოდვადამაწყეინა...-ეხლავეკუჭსმოვიმაგრებთ.

V

ასე ცხოვრობდნენ მახარე და ირემა ტყეში, ვიდრეთოვლმაარდაფარაარე-მარე.მახარეისედავაჟკაცდადაისეთიბრგეგახდა,რომმამისაცკივეღარიცნობდა,ახლარომ ენახა. მუდმივმა მოძრაობამ სრულებით შეუცვალაელფერი.

საქონელი სულ ბარში ჩალაგდადაზამთრის საძოვრებსმოედო. ცხვარიდა ცხენისჯოგი ყველაზე ადრე წავიდამთის საძოვრებიდან. ახლა ჯერი მიდგა მეღორეებზე.მარტო ახლა ამორეკეს მეღორეებმა ტყეში ღორი.საზამთროდ აუარებელი საზრდო იყო ღორებისთვისტყეში. მიდამო მთლად მოფენილი იყო რკოთი დაწიფლისთესლით.

ღორების ჭყვიტინი შემოესმათ თუ არა, ირემამ უთხრამახარეს:

- ცოტა ხანს კიდევ დავრჩეთ აქ და შემდეგ კი ქვევითბარშიჩავიდეთ.დარწმუნებულივარ,აღარავინმეძებსდათამამადშეგვიძლიამწყემსებთანერთადბინადავდოთ...-მეჯოგეებთან!..- ვისთანაც უნდა იყოს! - უპასუხა ირემამ და ცეცხლი

გააჩაღამწვადებისთვის.

რაცეთერიდაკარგადატყეშიგამოიჭრა,მახარესგონებასსულ ერთი და იგივე კითხვა არ შორდებოდა: “რითიდაიმსახურა სეფე-წულმა ეთერის სიყვარულიო?!.” იმასისეთი წარმოდგენა ჰქონდა, ვითომ სეფე-წული უნდაყოფილოყოს ყოველის მხრივ შემკული, თორემ ეთერიიმას არ აირჩევდაო... “მაშ მარტო ხელოსნობა, რისამეშემოქმედება არა კმარა სიყვარულისდამსახურებისათვის”, - ფიქრობდა მახარე და ირემასხშირად, ვითომც ისე, სეფე-წულის ღირსებაზეჰკითხავდა... მაგრამ მახარე დარწმუნდა ირემასპასუხიდან, რომ არც ისე შემკობილი იყო სეფე-წული,როგორც ეგონა.თითონ ცდილობდადაწინაურებულიყო,სრულიყოფილიყო.სხეულს ავარჯიშებდამედგრად. აკიკიდევაც სრულებით შეიცვალა. ეს მახარე გამხდარშეგირდმახარესაღარაჰგვანდა.ნადირობაშიუკვეირემას

გაუსწრო. მშვილდ-ისრების კეთებაში ხომ ირემასთანშედარებითსაჩქაროდოსტატის ადგილიდაიჭირა,რამაცირემა სულ გააკვირვა და დაუმონავა. მშვილდს უფროძლიერილარი აუბა. ღარი გაუკეთა ისრისთვის,თითონისარიკიუფრომძიმეხისაგამოსჭრა.შედეგიამისაჩქარანახეს. პირველ ნადირობისასვე ამნაირ მშვილდ-ისრითსწორედ იმ ადგილას მოარტყა ისარი, რა ადგილსაცნადირსდაუმიზნა,და ნადირი იქვე ჩააჩოქა, ისეღრმადეტაკაისარი...

ირემას პასუხებმადაარწმუნეს მახარე, რომ სეფე-წულისაუკეთესოცხენოსანიიყო.ამისთვისმახარემმოინდომამეჯოგეებთანყოფნა,რომცხენოსნობაეცადნა...

ირემამუკვე მწვადებიდააშიშხინა, რომ ამდროსთავსწამოადგათ მშვილდ-ისრით შეიარაღებული შუახნისვაჟკაცი, რომელსაც უკან დასაპალნებული ცხენით

ახალგაზრდავაჟიმოსდევდა.

ირემამწვადებითდამახარეკიდევთავისფიქრებითისეიყვნენ გართულები, რომ ვერ შენიშნეს, თუ როგორმოვიდნენ,ვიდრეშუახნისკაცმაარწამოიძახა:

-აქამშვიდობა!..

მშვიდობა მოგცეს ღმერთმა! - უნებურად უპასუხაორივემდაგანცვიფრებითშეხედესახალმოსულებს.

წამსგონსვერმოვიდნენირემადამახარე.მაგრამირემამიცნომეღორეთ-უხუცესი.მაშინვემიხვდადამიიპატიჟა...

- კეთილი იყოს შენი მოსვლა! ჩანს, ბარშიაც თოვლიმოსულა, ტყისკენ ამოგიწევია და აქ ბინის დადებასაპირობ...

-განაშენცეგევეარჩაგიდენია!..-არა,ბიძიავ,ჩვენახლაამრამდენიმედღისშემდეაქედანდავიძვრებით!.. - უპასუხა ირემამ და შემდეგ მახარესშეეკითხა:-არა,უგულოვ?!.

მახარე მიხვდა რისთვისაც შეეკითხა ირემადა მოკლედუპასუხა:

-ჰო,ჩემოლომავ!..

ახლადმოსულისთვისახლაგამოირკვა,რომესენიბინისშემცილებლები არ იყვნენ, და ამისთვის სახეგაუბრწყინდა.თორემამანამზაფხულსვედაათვალიერატყე; ნახა, რომ მუხას და წიფელს მშვენივრად ასხია,დაბინავებაცკი ამპანტისქვეშირჩიამაშინვე,რადგანაცშუატყეშია...წყალიცახლოაქვსამპანტას.ღორისაითაც

უნდაგაერეკათ,საღამოთიამპანტაზეახლოადგილსვერიპოვიდი...

როცა ამ პანტის ქვეშ ვიღაცეები დაინახა, განრისხდა,ჩხუბისატეხასაცაპირებდა,თუმცაჯერმიესალმა.

ახლაკიგამხიარულდა,რაკიმოცილეებიარაღმოჩნდნენ,დაბიჭსგანკარგულებამისცა:

-მოხადეეცხენსდაარაყიამოიღე!..

მერე გადახედა ნახევრად გატყავებულ ჩასუქებულხარირემსდაწამოიძახა:

- ოი, ოი, რაზე ბუგავთ ამ მშვენიერ ირმის ხორცსცეცხლში!.. მეღორისთვის ხორცის ყველა წვეთი ოქროდღირს... თქვენ კი აგრე უდივრად მშვენიერი ნაჭრები

წამოგიცვავთჩხირებზედამთლადსიპოხიერეცცეცხლშიიბუგება... უთუოდ მეფისა ან რომელიმე ბატონისმოსამსახურენიხართ?!.

ირემააწითლდა.

მახარემმაშინვეუპასუხა:

- მეფეთვალით არ გვინახვს... ბატონებთან კიდევ ჩვენარავითარისაქმეარაგვაქვს...ჩვენმონადირეებივართდაერთადგილიდანმეორეზეგადავდივართ.- თქვენც იმათ გზას დასდგომიხართ!.. დაზოგვა არგცოდნიათ...ახლავეგასწავლით.

სთქვათუარა,მაშინვეტყავიგაიხადა,ამოიძროქამარშიგარჭობილიქარქაშიდანსათულიდაირმისხორცსკაფვადაუწყო... მშვენიერი მსუქანი სხეული ირმისა

ითლებოდაულმობლადძვლებიანადიმისხელითპატარანაჭრებად.

- ახლავე მოვლენ ჩვენებიც, ქვაბებს მოიტანენ და... -ბუტბუტებდაამმუშაობისდროსმეღორეთ-უხუცესი...

მართლაც არ გასულა დიდი დრო, რომ თავს წამოადგარამდენიმე დასაპალნებულ ვირებით კარგადატლუებული ახალგაზრდები იგეთივე ტყავებით,როგორიცეცოუხუცესს...

ამათრანახესირმისხორცისნაჭრები,თვალებიაენთოთსიამოვნებით. “აქა მშვიდობა” თქვეს თუ არა, მაშინვევირები გაანთავისუფლეს, შესაფერი ქვაბი საჩქაროდმოამზადეს.ისეთივესიჩქარითლოდებიმოიტანეს,შორი-შორს დააწყეს, შუაში ცეცხლი გააჩაღესუგანკარგულებრივ და დაჭრილი ხორცი, ჯერ კი ცალკე

გადაწყობილი ქონი, ჩაყარეს... მერე შემოდგეს ქვაბიცეცხლზე და ხუფი დააფარეს. ირემა და მახარე თვალსადევნებდნენ...

- ჩქარა იქნება!.. - წამოიძახა მეღორეთ-უხუცესმა... დაშემდეგერთს,რომელიცყველაზეუმცროსიიყო,უთხრა:- აბა, დედისავ, აგერ ი ბუწკნარის იქით ამ ზაფხულსხშირიშვინდივნახე, -გაიქედა,თუტოტებზეშერჩენიარამ,მოიტანე.

მაშინვე იქით გაქანდა დედისა და სულ მოკლე დროსმთელი კონა შვინდის ტოტებისა მოიტანა. ტოტებიგაკუნწლული იყო შემხმარ შვინდით, ჯერ ზამთარსთავისიგავლენავერმოეხდინადაისევზედიყო...

-უჰ,რამდენიშერჩენია!-წამოიძახამეღორეთ-უხუცესმა,- ნახევარი საკმარისია ქვაბში ჩაყაროთ, დანარჩენი კი

შეინახეთ... მერე,დედისავ, ძალიან ცუდი ჩაიდინე, რომასე ჩამოგილეწია შვინდი... ხვალ ყველანი წავიდეთ,ტოტებს კი ნუ მოვამტვრევთ, შვინდი მოვკრიფოთ დაშევინახოთ.ამზამთარსგამოგვადგება...

VI

მახარესთვის ცხოვრების ეს მხარე სულუცნობი იყოდაამისთვის ის გაფაციცებით თვალყურს ადევნებდამეღორეთ-უხუცესის მოქმედებას და სიტყვებს. ირემაცაგრეთვე იქცეოდა... იმას ხელში შერჩათავისი შემწვარიმწვადები და არც კი მოგონებია, რომ ამას შეჭმაუნდოდა...

- აბა, ახლა, ლომავ, ე შენი გამოფიტული მწვადებიმოგვაწოდე და, სანამ მომზადდება სადილი,შევნაყრდეთ...

ირემამ ახლაღა მოისაზრა, რომ თხილის ტოტებზეწამოცმულიმწვადებიხელთეჭირა...

-აბა,დედისავ,არაყიმოაწოდეჩვენსსტუმრებს...

მახარესწრაფადაენთოდაწამოიძახა:

-სტუმრებითქვენხართდაარაჩვენ!..- მართალს ამბობ, უგულოვ, თუმცა გული ჩქარამოგივიდა, მაგრამ გავიწყდება: ჩვენ ამ ზამთარს აქავრჩებით, თქვენ კი ორი-სამი დღის შემდეგ წასვლასაპირებთ... - ტკბილი ღიმილით უთხრა მეღორეთ-უხუცესმა და იმავე კილოთი განაგრძო: - მაშ დღეისშემდეგ თქვენთვის ზრუნვა, როგორც მასპინძლებს,მოგვანდეთ. ჩვენ დიდი მადლობელი ვართ, რომ მაგრედაგვხვდით. მაშ ამის სამადლობელოდ თქვენთვის

დღეისშემდეგვიზრუნებთ...

ასეთმა კილომ მახარე სულ დაარბილა, და მოღუშულისახეგაეშალა.

ამდროსდედისამგოზაური*მოუტანადაპატარაყანწიგადასცა.

-დედისავ,დედისავ,პურიდამარილიცმოაყოლე...ხომხედავ,პურიარაჩანს,მაშრაღათქმაგინდა?!

დარცხვენილიდედისასწრაფადგატრიალდა...

- ეს ღმერთმა ადღეგრძელოს სტუმარ-მასპინძელი... -დაიწყო მეღორეთ-უხუცესმა, როცა დედისამ პურიმოიტანა,მახარემკიდევმწვადებისნაჭრებიზედწააძრო,თხილისტოტებიგაანთავისუფლა... -უძლიეროსმკლავი

დაქონებაულეველი,საქონელიუმრავლოსდამინდორ-ტყეშიკიდევსანადირონადირი...

-ეგრეიყოს!..-უპასუხესერთხმად.

ყანწი მძიმედ გამოცალა, მეღორეთ-უხუცესმა, სახესიამოვნებითდაიჭმახადაძლივსწამოსთქვა:

- ძალიან ცხარეა!.. ჭაჭის წინწანაქარია. განგებ ტყეშიწამოსაღებად მქონდა დაგლესილი, ვინახავდი, დამართლაც,კარგადშენახულა!.. -ულვაშებიჩამოიწმინდა,პურის ლუკმა პირში ჩაიდო და ერთი ნაჭერი მწვადიცმიაყოლა...

ჭაჭითყანწიისევშეავსოდამახარესგაუწოდა.

მახარემჩამოართვაყანწი.

- რაღაც აკლია ამ მწვადს!.. - წამოიძახა მეღორეთ-უხუცესმა, როცა დაღეჭილი ლუკმა ჩაყლაპა დაჩაიგემოვა...- დედისავ... დედისავ!.. ჩქარა მარილიც მოგვაწოდე,თორემ...-ჩვენსულუმარილოსავჭამთ!..-წამოიძახაირემამ...

-ღვთისმადლით,ლომავ,ჩვენმონადირეებიარავართ!..მარილისგემოკარგადვიცით...

ირემას უნდა ეთქვა: “ჩვენც კარგად ვიცითო”, მაგრამჩაიცოხნადაამისმაგივრადწამოსთქვა:

- ჰო, მონადირეს არ შეუძლიან სამყოფი სანოვაგე თანატაროს...- შენ რაღასდასცქერი მა არაყს, არდალევ?!. - მიმართა

მეღორეთ-უხუცესმამახარეს...

მახარე მართლაც დასცქეროდა ყანწს და თან უსმენდალაპარაკს.

როცა მეღორეთ-უხუცესმა მოაგონა, რომ არაყს დალევაუნდა, მაშინვე ყანწი პირთან მიიტანა და ოდნავწაილუღლუღა:

- ასრულდეს შენი ნათქვამი!.. -და საჩქაროდ გამოცალაყანწი...

მახარეს სუნთქვა შეუდგა, თვალები დაეჭყიტა დაგამოცლილიყანწითხელიჩამოუვარდა...წამსისედარჩა,ვიდრეჩაფორიაქებასითხისაძირამდეჩავიდოდა,მერეკიმოეშვა.სიამეიგრძნოთვალებიგაუბრწყინდა...

მეღორეთ-უხუცესი თვალს არ აშორებდა, როცა მახარეარაყსა სვამდა, და იმის შემდეგ ხელი ჩამოუვარდა.იღიმებოდა...

როცამახარესთვალებიგაუბრწყინდა,შეეკითხა:

-როგორია?!-ცეცხლწყალა!..- ცეცხლწყალა!.. ოჰ, რა ნამდვილი სიტყვა სთქვი!!.ნამდვილია. რატომ ეგ სახელი თავში არ მომივიდა?!. -გაიძახოდამეღორეთ-უხუცესიდაალერსითშესცქეროდამახარეს...

მახარემ ყანწი გადააწოდა და ისეც მადააშლილსწინწანაქარისშემდეგუფრომადააეშალა...დედისამაცამდროს მარილი წინ დაუყარა და მახარე დამშეულმგელივით წაესია. მართლაც, ახლა იგრძნო მარილის

მნიშვნელობა...

ირემამაც გადაჰკრა ყანწი. იმანაც იგრძნო სიმწვავე დასინელიდაწარმოსთქვა:

—მართლაცცეცხლწყალაყოფილა!..- უგულოვ, დარჩი ჩვენთან... ჩემ შემდეგ უთუოდ შენგახდებიმეღორეთ-უხუცესი!..-შეევედრამახარეს,მაგრამმახარემ ყური მოიყრუა, თან გამალებით ანადგურებდაპურსადამწვადს...

ამ დროს ღორი მოედო ჭყვიტინ-ღრუტუნით არე-მარეს.ყველა მეღორე თავს წამოადგა და სადილს მოელოდა;რასაკვირველია,ერთიფარაძაღლისაც.

ქვაბი უკვე ჩუხჩუხებდა, მეღორეთ-უხუცესი კიგაიძახოდასიამით:“ცეცხლწყალა,ცეცხლწყალა”!..

VII

სამიდღისშემდეგმახარემდაირემამწასვლადააპირეს.მახარეს მეღორეებთან სავარჯიშო არა ჰქონდა რა.მართალია, სასიამოვნო იყო მეღორეთ-უხუცესისდარიგება და სადილის მომზადება. კინაღამ თითებიჩაიკვნიტა, ისე გემრიელი გამოდგა მეღორეთ-უხუცესისაგანმომზადებულისადილი...მეტსაქვეღარასისწავლიდა.

წასვლის წინა ღამეს მეღორეთ-უხუცესმა მშვენიერიბურვაკიდაუკლავახშმადდათავისებურადმოუმზადა.რასაკვირველია, ვახშმის წინ იმან “ცეცხლწყალა”ჩამოარიგა, მერე ღვინოც და კარგად შექეიფდნენ. უკვეკარგად შეღამდა, რომ მეღორეთ-უხუცესი, მახარე დაირემა ისევ ისხდნენ და ბაასობდნენ... დიდი ხანია

მწყემსები ვახშმის შემდეგ ტყეში შევიდნენ ღორებისსაყარაულოდ. ირგვლივ ტყეში ღორები იყომოთავსებული მყუდრო ადგილებში. იმათ ძილისღრუტუნიდადრო-გამოშვებით გამოურკვეველი ძილისჭყვიტინიც მოისმოდა. ამას ყოველთვის მოსდევდარომელიმე ძაღლის ზანტი წამოყეფება, და აგრეთვეზანტიმძინარემწყემსისწამოძახილი:“ჰაი,ჰაი”!..

მთვარე ქათქათებს... ირგვლივ დათოვლილი ტყემთვარის ჩრდილ-შუქზე დიდებულ, საოცნებო,ბჭყვრიალა, თვალ-მარგალიტებით შემკულ სასახლეებსმოამსგავსებდა... პანტის გარშემო კიდევ პატარა ველი,თუმცა აჭიჭყნილი იყო მწყემსების ფეხით, მაინც კარგაადგილი იყო დარჩენილი უმანკოდ, და, აი, ეს ადგილიმთვარის შუქზე მოელვარებდა, ბრჭყვინავდა, თითქოსგულუხვს მძლავრის ხელით დაუზოგველადგადუსროლია ძვირფასი თვლები და აუალმასებია ეს

მიდამოო.ხარბითვალიაქდაღლილობისგანსამუდამოდდაიხუჭებოდა,რადგანაცვერაკრეფდაყველასაუნჯეს...

მახარეგაიტაცაამსანახაობამ...დიდხანსუცქეროდატყისერთადგილს.ყურსარუგდებდამობაასეებს...

რასხედავს?!.

ეთერიგადმოწოლილაკოშკისსარკმელშითავისთლილიმკლავებითდაიწვევსთავისკენ...

მახარესწრაფადწამოდგადაიქითგაეშურა...

-აბა,ჩქარადავიჭიროთ,თორემდაიღუპება!..-წამოიძახამეღორეთ-უხუცესმადამახარესდაედევნა...

ირემა მაშინვე წამოდგა და სწრაფად მახარეს წინ

გადუდგა...

მახარეშესდგა...

-საითმიემგზავრები,ძმობილო?-შეეკითხაირემა.

მახარემ ირემას მხარს დახედა... იქ ეთერი აღარ იყო...გამოერკვადაუპასუხა:

-ისე,გავლამინდოდა!..

ამ დროს მეღორეთ-უხუცესიც მოვიდა და უკანდაბრუნდნენ...

- ამას წინად გთხოვე, უგულოვ, ჩემთან დარჩი-მეთქი,მაგრამ ახლა გეუბნები: წადი... წადი... ამ წამსვე წადი,თორემ ცუდი შედეგი მოგელის. იმ წყეულს, შეგატყვე,

ტყის დედოფალს თვალში ამოუღიხარ და უეჭველადდაგღუპავს... - უთხრა მეღორეთ-უხუცესმა, როდესაცისევცეცხლსგარსშემოუსხდნენ...

- რა ტყის დედოფალი, რას ამბობ?!. გავლა მინდოდამხოლოდ, სხვა არაფერი!.. - უპასუხა მახარემ დამუგუზლებიწაჩინჩხრა.

წამს აკვამლდა ცეცხლი, სულ ჩქარა კვამლს მოელვარეაწოწიებულიენაააელვადასწრაფადესენამუგუზლებსმოელვარე გვირგვინადდაემხო... კვამლი სულ მიიმალა,დაიქმჯდომთსახეაულაპლაპა...

-ტყისდედოფლისკენკიარწავალ;თუწავედროდისმე,ჩემიდედოფლისკენწავალ!..ვიცნობჩემდედოფალს!..

მკვეთრი სახე მეღორეთ-უხუცესისა ცეცხლის ალზე

უფრო გამომკვეთრდა...თვალები გაუელვდა,დაოდნავმწუხარებისღიმიბაგეზეგაუკრთა...

ჩქარასახესულდაუმშვიდდადაწყნარისხმითდაიწყო...

- გული შემომივარდა, ჩემო უგულოვ, შემიყვარდი,როგორც ჩემიშვილიდა ამისათვისგაფრთხილებ...ტყისდედოფალთანხუმრობაარვარგა...გულშიჩაგიკრავსთუარა, მაშინვე გაგყინავს და წუთისოფელსგამოგასალმებს... ძალიან მაცდურია. ნამეტნავადმეღორეებს ემტერება...უთუოდ მეღორე ჰგონიხარ, რომშენამოგირჩია...იმანიცისსაუკეთესობიჭებისამორჩევა.თითქმის ყოველწლივ ხდება ხოლმე ეს, მაგრამ ჩვენფრთხილადვართ:რაწამსამოირჩევსრომელიმემწყემსს,მაშინვე ამას ტყეს ვაშორებთ და ამით სიცოცხლესვუნახავთ.სხვანაირადვერგადურჩებაამწყეულს...

- ყური დამიგდეთ, ახლა გიამბობთ ტყის დედოფლისოინებს... - განაგრძო მეღორეთ-უხუცესმა... - თუ რადაჰმართაბიძაჩემს...

მახარემდა ირემამ ყურები ცქვიტესდა მთლად სმენადგადაიქცნენ...

VIII

“...ჩემბალღობისასბიძაჩემიიყომეღორედ...მეცღორებშიდავდევდი ხოლმე ბიძაჩემს... აი, სწორედ ამ დროსღორებიტყეშიამოვლალეთ...

“ღვთისნიერი იყო მეღორეთ-უხუცესი. ბიძაჩემიახალგაზრდა, წარმოსადეგი ვაჟკაცი, გამბედავი დაუშიშარი... შენ რომ დაგინახე თავაღებით მიმავალი,მაშინვე ბიძაჩემი მომაგონდა... - მიმართა მახარეს ამ

სიტყვებითდა განაგრძო: - მეღორეთ-უხუცესმა მაშინვეგვიამბო ტყისდედოფლის ოინებიდა გაგვაფრთხილა...ნამეტნავად ბიძაჩემი ამ სიტყვებით: მგელავ, - მგელაერქვაბიძაჩემს, -ამზამთარსშენუნდაუფრთხილდეო...შენზეუკეთესი ჩვენსშორის არავინ არისდაიწყეული,თუ ბრმა არ არის, შენ ამოგირჩევს... ამისთვის ნურცნახულსაჰყვებიდანურცგაგონილსაო...თურამდაინახოანძახილიგაიგონო,მაშინვეგამაღვიძეო...

“ბიძაჩემს ხელზე შეჩვეული ჰყავდა ერთი კერატი.*გვერდიდან არ შორდებოდა ბიძაჩემს. საცა ბიძაჩემიდაწვებოდადასაძინებლად, ისიც იქფეხთითუწვებოდადატკბილგანცხრომასეძლეოდა...უნდავსთქვა,კერატიძაანგალაღებულიიყოდადათვსაცკიშეებრძოლებოდა...მერე ისეთი ტანი ჰქონდა, რო კვებულა ზაქსმოგაგონებდათ... იმ ღამესვეთურმე მოეჩვენა ბიძაჩემსტყისდედოფალი...

“...ყველას ჩაეძინა, - ასედაიწყო მეორედღეს ბიძაჩემმა,როცაგონსმოვიდამთლადნაკაწრიდანათრევი -მეკირაღაცარმეძინებოდაო...გულირაღაცასმიჩქროლავდადარაღაც არ მემორჩილებოდა... დიდხანს ვიბორგე დაუეცრივ ვიღამაცდამიძახა: “მგელავო...” ისეთინაზი იყოეს ხმა, რომ სულ გულღვიძლამდის ჩამივიდა...თვალისდახამხამებაზე წამოვჯექ და აქეთ-იქით მივიხედ-მოვიხედე,მაგრამვერავინვნახე...ცოტახანს ასევიჯექი.მინდოდა მივწოლილიყავ, მაგრამ რაღაცა ფეხზემაყენებდა... თითქოს რაღაც ჩაუბამთ ჩემ სხეულში დაწამოყენებასვიღაცაცდილობსო...მთვარეამოსულიყოდაყველაფერი მოსჩანდა... აქნობამდის შორ არე-მარესვათვალიერებდი...ახლაკიწინდავიხედედასწორედჩემფეხთით ჩემ კერატს შევასწარ თვალი, რომელსაცგულიანადეძინა...ამდროსჩემდაუნებურადწამოვდექიდა რამდენიმე ნაბიჯი წინ წავსდგი... და რას ვხედავ?!.

ერთ წიფლის ქვეშ სდგას მზითუნახავი ქალი, სულვერცხლის ქსოვილით შემოსილი და დედოფლურადშემკული თვალ-მარგალიტით... მიცქერის და მიცინის...თანხელს,ბროლისხელს,მიქნევსდათავისკენმიწვევს.მეც გავეშურე მისკენ. მივდივარ გამალებული იმისკენ.ისიც იმავ მომხიბლავი ღიმილით და ბროლის ხელისქნევით თანდათან საითკენღაც მიდის... მიდის... მიდისდა მეცთან მივდევ... აგერდაეშორაღაც ხევშიდა იმისაჩრდილი გზის მაჩვენებლად ხევის პირას ამემართა...მივირბინესაჩქაროდ...აჩრდილიგაქრა.იმისადგილასმედავდექ და გადავიხედე... ღმერთო, რა სანახავი იყო...თავბრუდამესხა,პატარახევისპირასბროლისსასახლე.სარკმელები სულ ღია იყო. ერთ სარკმელთან ისდავინახე...მოესწროკიდევაცგახდადათავისსარეცელშიჩაწოლა... მერე რა სარეცელში!.. სულ ენთებოდა დაიქიდან ბროლის მკლავებს მიწვდიდა და თავისკენმიწვევდაჩასახუტებლად...წამსშევდექი,თავშიუეცრივ

გამიელვა აზრმა: “ოჰ, რა ნეტარებას განვიცდი იმისმკერდზე!..”დამაშინვეფეხიავიღეგადასაფრენად,რათაჩქარაჩავხუტებულიყავნეტარებას,რომამდროსლაჯებშუა რაღაც გაინძრა და ამგლიჯა დედამიწას... უკანგამაქანა, გატრიალდა, ხევისაკენ ზურგი მაქნევინა დადაეშო...

“ჯერ გონს ვერ მოვედი,თუ რადამემართა...დავიხედეწინ და ჩემი კერატი ვიცანი... არ მეგონა, თუ კერატიამედევნებოდა... ამისთვის შევშინდი... თმა ყალხზეამიდგა... ეშმაკი ჩემ კერატად მომეჩვენა-მეთქი.მოვდუნდი, მოვილეშე და კერატიდან გადმოვვარდი...მაშინვე ისიც შესდგა და თავით მომექცა. მეშინოდაიმისკენ მიხედვა. ვგრძნობდი, ის იქ იდგა... ამ დროსდავინახე ჩემ პირდაპირ ხევის პირას, იმავე ადგილას,საიდანაც ხევში ჩაეშო, ის... ახლაუკვე პერანგის ამარა...ღმერთო, რა ლამაზი იყო!.. იმისი სხეული, ბროლის

სხეული, თავის უსწორ-მასწორობით ისხივებოდაპერანგიდან... ბნედა მომგვარა... წამოვხტი მაშინვე,თითქოსახლადდავიბადედაარცრამშიშიმიგრძვნიაო!..დამავიწყდა ეშმაკი ჩემი კერატის სახით და გავქანდიდედოფლისაკენ... მაგრამ სწრაფად კერატი წინგადამეღობა და ისე ძლიერად მკრა გვერდი, რომ იქვეგადვიჩეხე, თვალი მაინც არ მომიშორებია ჩემიდედოფლისთვის...ისისევიქიდგადაუკვენაღვლიანისღიმილით მაინც თავისკენ მიწვევდა... კერატი-კი წინმედგა, ახლა გაალმასებული ეშვებით. გამიკვირდაკიდევაც, რომ ეშვები არ მოიხმარა და მარტო გვერდიმოიხმარა...აღარმეშინოდაკერატის...ისევწამოვდექიდადავაპირეწინსვლადედოფლისკენ,მაგრამკერატმაისეშემომაკვესა თვალები და ეშვები ისე გააკაპუნა, რომფეხის გადადგმა ვეღარ შევძელი. უეცრივ მოვიფიქრე,ზურგი მეჩვენებინა კერატისთვის... ასეც მოვიქეცი,ვიბრუნე ზურგი და სწრაფად გავიქეცი.... ვგრძნობდი,

დედოფალიიქვემელოდა...კერატისაკიარამესმოდარა...კარგახანსმივრბოდიდაროცაბუწკნარსწავაწყდი,მაშინშევდექ და ვიბრუნე პირი... ჩემი დედოფალიმიახლოვდებოდაიმავესახით...სწრაფადხელებიმისკენგავიწოდედა მინდოდა გავქანებულიყავ, რომ ამდროსკერატმა წაიღრუტუნა და... გაწვდილი ხელებიჩამომცვივდა... თვალთ დამიბნელდა... კერატი წინ იყოგაალმასებული... ყურთუკუღმა ნელ-ნელა წაველ...თვალს დედოფალს არ ვაშორებდი, რომელიც უფრონაღვლიანად მიწვევდა თავისკენ... ზურგი ბუწკნარსმივაბჯინე...მემაინცუკანვიხევდი...ზურგითბუწკნარსმივარღვევდი... ვგრძნობდი საშინელ კაწრვასმაყვლისგან, მაგრამ მაინც უკან ვიხევდი, რომკერატისგანმიმემალათავი...

“კერატისსუნთქვაცაღარისმოდა...შევდექი...

“დედოფალს ადგილი ეცვალა, ჩემ დასანახავად სხვაადგილი ამოერჩია... ისთავისკენ მიწვევდა... ჩაება ჩემისხეულისთვის ძაფებიდა ისე მიზიდავდა... არ შემეძლოარწავსულიყავი...ჩემისხეულიიმისკენმიისწრაფვოდა...

“მეც მაშინვე ისევ იმისკენ წაველი... ბუწკნარიდანგამოვყავთავითუარა,მაშინვეკერატმაისეგამიკაპუნაეშვები, რომ უკანვე წავძვერი... აქეთ ვეცი, იქით ვეცი,მაგრამ ვერას გავხდი... თურმე გაუვალ ბუწკნარშიშევმძვრალიყავ... ერთად-ერთი გზა ისევ უკანვეგამოსასვლელიიყო...

“მეცასემოვიქეცი,მაგრამმცველადამგზისაისევკერატიიყო...მოელვარეეშვებით...

“ხელთარამქონდარა,რომშევბრძოლებოდიკერატს...

-არჰგვანებიაუგულოს,თორემ...-უნებურადწამოიძახაირემამ.-როგორ?..-შეეკითხამეღორეთ-უხუცესი.-ისე,რომ...

მაგრამ ამ დროს მახარემ ირემას ცერად შეხედა და ესსაკმარისი იყო, რომ ირემა გაჩუმებულიყო და აღარგანეგრძო...

- ლომამ ძალიან უდრო უდროს იცის შეკითხვა...განაგრძე... განაგრძე, უხუცესო!.. - შეეხუმრა მახარემეღორეთ-უხუცესს,რაკიიმანირემასგაჩუმებაზეორივესრაღაცუცნაურადგადახედა...

მეღორეთ-უხუცესი მაინც იმავე სახით ხან ერთსშეხედავდა,დახანმეორეს,ამბისგაგრძელებასმაინცარაპირობდა...

-მოუთმენლადმოველიშენიამბისბოლოს,უხუცესო...-მიმართაცოტასიჩუმისშემდეგმახარემ...-შენკი,ლომავ,კრინტიაღარდასძრა,თორემ...- ჰო!.. - თითქოს გამოერკვაო მეღორეთ-უხუცესი ამმიმართვაზე...-რასვამბობდი?!.-ბიძაშენსხელთარაჰქონდარა?..- ჰო!.. ბიძაჩემმა სთქვა: “ხელთ არა მქონდა რა, რომკერატს შევბრძოლებოდი... ჩემი სული და გულიდედოფალთან იყო, ისე მომხიბლავად მიწვევდათავისკენა... მაგრამ მიახლოვებას კი ვერ ვახერხებდი,რადგანაცშუაშიგაალმასებულიეშვებიგვერჭოო...

“... რიჟრაჟამდის ასე ვიყავით... რიჟრაჟისას კიდედოფალი მიმემალა... მაშინვე იმ ადგილისკენგავქანდი, სადაც ის იდგა, რადგანაც კერატი ახლამუხებისქვეშრკოსდაეძებდადაღრუტუნებდა...შუაში

ეშვებს აღარ გვიალმასებდა... მაგრამ ვეღარ ვიპოვედედოფალი... ხევსაც გადავხედე, მაგრამ იქ სასახლე არიყო...თოვლისნამქერიიყომიყრილი,სადაცდედოფლისსასახლე იდგა... გამოვტრიალდი გულჩაწყვეტილი და...ჩემიკერატიღრუტუნითმეალერსება...შემეზიზღა...ფეხივკარი... წაიჭყვიტინა, მაგრამ ისევ ალერსითშემომღრუტუნაო”...

-იმავედღესბიძაჩემიცხონებულმამეღორეთ-უხუცესმაშინ გაისტუმრა... კერატიც უკან აედევნა, მაგრამბიძაჩემმა ისე ჰკრა კომბალი გვერდში, რომ კინაღამგვერდის ძვლები არ შეუმტვრევია, და შეევედრამეღორეთ-უხუცესს: “გეთაყვა, ე კერატი არგამომაყოლოვო!”კერატიდაიკარგა...რამდენიკაივაჟკაციგაუფუჭებია იმ წყეულს!.. ზამთარი არ გავა, რომრომელიმე ბიჭი არ გამოგვაკლდეს. თუ ნადირმა არგააფუჭა, ბინის ახლო სადმე ნამქერში გაყინულს

ვპოულობთხოლმე...ესსულტყისდედოფლისოინებია...კიდევ კარგი, ბიძაჩემი გადარჩა... მაგრამ რა გადარჩენაიყო?!. იმის შემდეგ აღარ გაუცინია... ქალი შესძულდა...ვერ უხსენებდნენ ცოლის შერთვას... ან კი ვინმოეწონებოდა ი დედოფლის შემდეგ!.. სოფლიდან ისეგადავარდა,რომუცოლშვილოდამოიფხვრა...-ღმერთმამტერსაცკიაშოროსიმისიხილვა...-განაგრძოცოტა სიჩუმის შემდეგ... - ხილვა კიდევ არაფერი. თუგაიტყუადათავისთანჩაიგორა,მაშინცოცხალიაღარავინგადურჩება... თურმე ისე ჩაიხუტებს, ისე დაეწაფებავაჟკაცს, რომ ნეტარებით რაც კი რამ სიმხურვალე აქვს,სულდედოფალსაძლევსდათითონკიიყინება...- არა სჯობდა, ბიძაშენს ეგ დამართნოდა, ვიდრე ისეგაუცინრად ამოფხვრილიყო?!. - წამოიძახა მახარემ დადააშტერდამეღონეთ-უხუცესს...

მეღორეთ-უხუცესი ჩაფიქრდა... კარგა ხანს ასე

ჩაფიქრებულიიყოდაშემდეგწამოიძახა...

- იქნება!.. მაგრამ შენ და შენი ამხანაგი დილაზე ადრეწახვალთ. ბიჭს გამოგაყოლებთ და პირდაპირმეჯოგეებთან მიგიყვანთ ისეთი გზით, რომ არც ერთისოფელიარშეგხვდებათ.-მაგასძალიანდაგვავალებ,-წამოიძახაირემამ...- თქვენც დამავალებთ, თუ ამაღამ უჩემოდ ფეხს არმოიცვლით...ნამეტნავადშენ,უგულოვ!..-ახლაჩემომეღორეთ-უხუცესო,ძალითაცრომგამაგდო,ფეხსარგავდგამ,თორემჩემინებითხომარსადწავალ!..-ღიმილითუთხრამახარემდამაშინვეთავისსარეცელზემიწვა, რომელიც ქოხში ტყავებისგან შესდგებოდა დაზევიდანაც ტყავები წაიხურა... ასევე მოიქცნენდანარჩენებიც...

ირემას და მახარეს ჩქარა ჩაეძინათ, ხოლო მეღორეთ-

უხუცესი ჯერ კიდევ ფხიზლობდა და ყურს უგდებდამახარესსუნთქვას...

როცაკიდარწმუნდა,რომმახარესმართლა ეძინა,მაშინიმასაცძილიმოერია...

მეექვსეკარი

I

გასაგიჟებელი დღე გამოვიდა ეს დღე გაზაფხულისპირას...სუსხიანი ზამთარი იყო... ძრწოდა ბუნება.ადამიანიხომშინიდანგარედცხვირსვერგამოჰყოფდა...თუ გამოჰყოფდა აუცილებელ საჭიროებისთვის,საცოდავისანახავიიყო...ბედშავადგამოიცქირებოდადაცდილობდაჩქარაისევკერასდაბრუნებოდა...

მეფე-ნადირაცმაგდღეშიიყო...დიდმამეფემსამუდამოდუარისთქვამეფობაზე,რაკიტახტითავისწულსგადასცადა ნადირას ხვეწნა,რომ ერთ წელიწადს კიდევ ემეფნა,არადმიიღო.თავისსაყვარელბაღსშეეხიზნა,რომელშიცთავისთვისწინადვეპატარასასახლემოიმზადა...

- არა,შვილო,ერთწელიწადსკიარა,ერთწუთსაცვეღარდავრჩებიმეფედ... -უთხრადიდმამეფემთავისწულს,როცაისშეემუდარადააუხსნამიზეზი...-ეთერსსახლშიარ გავუშვებდი,თუ კი შენზე მაგრე იმოქმედებდა იმისწასვლა...- მამავ, უმაგისობა არ შეიძლებოდა!.. სამუდამოდდავკარგავდი, რომ არ დავთანხმებულიყავ... ახლა კი,შემომფიცა, ერთი წლის შემდეგ შენი ვიქნებისამუდამოდო... ძალმომრეობა ვერ ვიხმარე... იმას კიყოველი ჩემი მიახლოვება შიშის ზარს სცემდა... და ამდროსაბაცოლქმრობაზევინიფიქრებდა?!.

-რაცუნდასთქვა,შვილო,არუნდაგაგეშო...ერთიწლისშემდეგკიშენიიქნება?!.-შემომფიცა!- “შემომფიცა!.. შემომფიცა”!.. - გაჯავრებით გაიმეორადიდმა მეფემ მეფე-ნადირას სიტყვა.. - ქორწინებაშეფიცვაარიყო?!.-მამავა,მეცმოვაგონეეგ,მაგრამიცი,რამიპასუხა?!“ჩემიქორწინებამოტყუებითიყო...მაშინსულდავიბენიო...მეშენ გიცქერდი, როგორც კარის კაცს... პირობა მომეცი:“სეფე-წული სულ არ გეჩვენებაო” და ის კი არა, შენყოფილხარ სეფე-წული. და ისე მოტყუებითწამომიყვანეო”... სრული ჭეშმარიტება ამოდიოდა იმისბაგიდან... მერე ი “ზარი” რომ გაიბზარა, თითქმისგულწასული მომესვენა გულს და, აი, მაშინ მოვხადეთავმანდილი და მკლავზე გადავიგდე... “გონს რომვყოფილიყავ მაშინ, თავმანდილის მოხდას არდაგთანხმდებოდიო... მერე კი, როცა გამოვერკვიე,

სიზმარშიმეგონაჩემითავიდაარამესმოდარაო”...- მართლადაც, ის იმ დღის შემდეგ, - განაგრძო მეფე-ნადირამ: - თავის გონზე აღარ იყო. სულ ვერვცნობილობდი.ხომნახე,მამავ,იმდღეს,რამომხიბლავიიყოეთერი,ვიდრეგამოვუცხადებდიჩემვინაობას?!.- მერეც, შვილო, მერეც!.. მერე უფრო ნამდვილიდედოფლისიერიჰქონდა...- დედოფლისა, მამავ, დედოფლისა, მაგრამ ჩემთანცივისა... მხოლოდ ამისათვისდავთანხმდი ერთი წლითდაშორებას... ამ ერთი წლის განმავლობაშიდაუფიქრდება, შეეჩვევა ჩემ ცოლობის აზრს დამოლხვება - მეთქი, მერე გადია გვერდით ჰყავს. ისდამპირდა:“ყოველდღეშენსახელსგავახსენებო”...-იქნება,გადიაუფრორევდეს!..- არა, მამავ, გადიამ ბევრჯერ დამიმტკიცა თავისიჩემდამი ერთგულობა... ვერ წარმოიდგენ, რანაირადტუქსავდა ეთერი გადიას, მაგრამ ის მაინც ამას არ

ერიდებოდა... თუ რამე გაბედული ნაბიჯი გადავდგი,მხოლოდგადიასდახმარებით...გადიასძალიანუნდოდა,ერთ ღამეს მაინცდავრჩენილიყავ ეთერთან, მაგრამ აკიგითხარი, ვერ მოვახერხე... სულ ცოფი ერეოდა დაგიჟდებოდა... -ხშირად,როცაკიმეშევიდოდიეთერთან,რასმემოიმიზეზებდადამარტოკებსგვტოვებდა...ეთერიკი ცდილობდა არ გაეშვა, მაგრამ ის ყოველთვისახერხებდა...-როცა ეთერსდავთანხმდი ერთი წლითდავშორებოდი,და გადიამ ეს გაიგო, მაშინვე ტირილით ჩემთანშემოვარდადასაყვედურებითამავსო...- ღვთისნიერი ადამიანი ყოფილა, ვფიცავ უფალსა!.. -წამოიძახაუფროსმამეფემდაჩაფიქრდა...-აკიგეუბნები,მამავ,ისარმიღალატებსდაყოველთვისცნობასმომაწვდის,თუკიიქახლოსადმევიქნები,ისეკი,რომ ეთერმა არ იცოდეს... ამ ერთ წელიწადს ისევ შენიმეფედამეკი...

-ააარა,შვილო,მაგაზეკინურასუკაცრავად...-წამოიძახადიდმა მეფემ და წამოდგა... - აკი გითხარ, ძლივასჩამოვიხადე ეგ ტვირთი და ახლა ხელმეორედ ერთიწამითაცარშემიძლიანისევავიკიდო...მეყოფა.ოცდაათიწელიწადივზიდე...ახლაშენზიდე...მეკი...- მამავ, მხოლოდ ერთ წელიწადს!.. - უკანასკნელადშეემუდარა ნადირ-მეფე... - მაშინ მარეხიც ისევგამხიარულდებადა...-შვილო,ნადირ,მარეხსაცშენჩაუკალგული...მეფეახლაშენა ხარ...რაღაცზარია, ისერომ არდაგენარცხებინადარიგიანად შეგეთავაზნა, იქნება, არ გაბზარულიყო... იმისშემდეგ მარეხს პირზე ღიმი აღარ ასთამაშებია, თორემგაცინებასვინღაიტყვის...მეფეხარ,გაამხიარულეისიც...მოანახვინე ვიღაც მახარე ყოფილა, გაამთელებინე ზარი,და იმედი მაქვს, მარეხიც გამხიარულდება და, იქნება,ეთერიც იმ წამს იქ დაიბადოს... როცა ზარი გაიბზარა,შევამჩნიე, სწორედ მაშინ ორივემ გონება დაკარგეს...

ახლა კი მშვიდობით იყავ... ჩემ სასახლეში მივალსამუდამოდდა...მგონიმარეხიცჩემთანგადმოსახლებასაპირებს...-უკანასკნელიშენიპასუხიესარის?!.-ესარის!..-სთქვადამოშორდანადირ-მეფეს...

ასეთპირობებშიმოემწყვდანადირ-მეფეთავისმეფობისპირველ ზამთარს. დარჩა მარტოკა უეთეროდ, უმამოდ,უმარეხოდ, და უირემოდ... ირემა მაინც რომ ჰყოლოდაგვერდით,კიდევარასინაღვლიდა...იმასგაენდობოდადათავის მაგივრად გაგზავნიდა ეთერის ამბებისშესატყობად,მაგრამახლარაჰქნას?!.ვისგაენდოს?!.

- რამდენი ღამე უთევია ამ ზამთარს და სიგიჟემდისმისულა,მაგრამვერამოეხერხებინარა...

სამეფოზეზრუნვახომსულგადაავიწყდა...კიდევკარგი,

სამართლისთვისაცარავისაუტალახებიაკარიამსუსხიანზამთარში... თორემ კაი სამართალსაც მიიღებდა მეფისსასახელოდ...სუსხიანმაზამთარმაგაზაფხულისთვეებიცმოიაყოლია და დიდი ზარალი მისცა მწყემსებს... ბევრიგაყინა... საქონელი ხომ აუარებელი დაუზარალა...ნამეტნავადცხვარი...

და, აი, გაზაფხულის მეორე თვის მიწურულში უეცრივმოლხვა, პირველ დღესვე ახმაურდა არე-მარე, ყოველღელე-ხევში ჩხრიალი დაიწყო წყალმა... მცხოვრებთთითქმის გამოეპარათ ეს პირველი დღე. ისეშეშინებულები იყვნენ ზამთრის სუსხით... იმ ღამესგულიანად ეძინათ... სახლებშიაც შეატანა სითბომ და,როცა გამოეღვიძათ, იგრძნეს სითამამე, სხეულისამოძრავება...ტანშიგასწორდნენდაგარედგამოიფინენ...აქ ხომ სახე გაეშალათ და მომღიმრებს სრულებითმიავიწყდათ საშინელი სუსხი... ყველა მხიარულობდა.

კაცი,თუქალი,დიდი,თუპატარა...შინაურფრინველმახომმხიარულიქორწილიგააჩაღა.

მეფენადირასაცესდაემართა...სუსხიანიზამთრისდღე-ღამეების წუხილი უეცრივ მიავიწყდა და ახლა მთლადიმედებითაივსო...დადიოდათავისსასახლისწინდასახეუცინოდა... ახლა ისეუიმედოდ არ ეჩვენებოდა ეთერისშორს ყოფნა. ეგონა, სწრაფადფრთები შეესხმოდა, წამსიმასთან გაჩნდება და უხილავად ისევ უკანდაბრუნდებოდა...

ამ ოცნებაში იყო, რომ შემოესმა რაღაც ხმაურობა... წამსყური ათხოვა. გამოერკვია და შენიშნა, რომ ხმაურობაუახლოვდება...

მეფე-ნადირასშეუწყდაოცნებისძაფიდაჩქარადაინახა:სასახლის წინ რამდენიმე უცხო ტომის, ტლანქად

გამოკვეთილი კუნძებივით, ტყაპუჭებით, გრძელწვერარამდენიმეათეული...

იმათდაინახესთუ არა მეფე - ნადირა მაშინვეთავებიმიწასახალესდაშესძახეს:

-თქვენუმაღლესობასთანვართგამოგზავნილიდა,აი,ესძღვენიც თქვენი მეუღლისთვის არის!.. - მოწიწებითუთხრეს მეფეს, მაგრამ იმათთვალში რაღაც მზაკვრობაგამოკრთოდა...-ვისგან?..-შეეკითხამეფე-ნადირაგანცვიფრებით...-ჩვენიმეფისგან...-ვინაათქვენიმეფე?-ჩრდილოეთისა!..- ჰოო!.. მაგრამ ასე სწრაფად როგორ გაიგო ჩემიდაქორწინება, და ან ასე როგორ სწრაფად იარეთ, რომმოასწარით ასეთი დიდი მანძილის გადმოლახვა ამ

ზამთარში?!.- ჩვენი მეფე სულ ახლოს არის. დავიპყარით მთელიხმელეთი... ამ დროს შენი ქორწინების ხმაც მოესმა დაჩვენცგამოგვგზავნასაჩუქრებით.

II

უფროსმა მათგანმა უბრძანა დანარჩენებს მოეტანათსაჩუქრები, რაც სწრაფად შეასრულეს და ერთიდატვირთულიჯაგვასასახლისწინდააყენეს,რომელშიაცოთხი ძლიერი ცხენი იყო შებმული და უკან კიდევცხრაკეც საბლით გამობმული რაში, რომელსაც ოთხიუზარმაზარიკაციჯაჭვებითძლივსიმაგრებდა.შედგათუარა, ერთი ისეთი დაიჭიხვინა, რომ ზეცას ასწვდებოდაიმისიჭიხვინი,დათვალებიდგანცეცხლისნაპერწკლებიწამოყარა...

მეფე-ნადირასამისდანახვაზეფერიეცვალა,დიდიმეფეცამ ხმაზე ქლოშინით სწრაფად აქ დაიბადა და შვილსშეხვდა...უკანმოჰყვაფერწასულიმარეხიც...

რაესენი,სწრაფადმთელიქალაქიაქდაიბადადაყველაგანცვიფრებული და შეშინებული გამოიცქირებოდა ამცეცხლისმფრქვეველრაშისმნახველი...

მეფე-ნადირამ სასახლეში მიიწვია უფროსი, რომელმაცგანკარგულებამოახდინა,შეეზიდათსაჩუქრები...

რაძვირფასიბეწვეულიგადუშალათვალ-წინ,რათვალ-მარგალიტი და რა ოქრო და ვერცხლი... მარეხს თვალიზედარჩებოდა...

შიკრიკი მომხიბლავის ხმით ამკობდა თავისმბრძანებელს,როცაალაგებდანივთებსდაცალითვალით

მარეხსუმზერდა...

-რაცშეეხებარაშს,ნებამიბოძეთცალკემოგახსენოთ... -დაუმატაშიკრიკმა,როცაამოლაგებასმორჩადადაატყო,რომ საჩუქრებმა ძალიან კარგი შთაბეჭდილება იქონიესყველაზე...-აქუცხოარავინარის,სთქვი!..-უპასუხამეფე-ნადირამ...- შეიძლება, მაგრამ ჩემმა მეფემდამავალა საიდუმლოდმოგახსენოთ!.. - სთქვა და მარეხს და უფროს მეფესგადახედა...

ისინიმაშინვეგატრიალდნენდადარბაზიდანგავიდნენ...

- მითხარი, რა დაგავალა შენმა მბრძანებელმა... ახლამარტონივართ...

ჩამოვარდა წამით სიჩუმე... შიკრიკი შეფიქრიანდა...

თითონვე იგრძნო უკმეხობა დავალებისა და ამისთვისენა აღარ ემორჩილებოდა... მერე ხელი ჩაიქნია,უკმეხადწამოიძახა:

-თავირა ბევრჯერ ვიმტვრიო, პირდაპირ გეტყვი: ჩემმამეფემ შემოგითვალა: “ეს რაში გამიხედნინედა უკანვეგამომიგზავნეოდა,თუვერგახედნითმანდ,მაშინშენიცოლიცმაგგაუხედნავრაშსუნდაგამოაყოლოვო”...

მეფე-ნადირა ამ სიტყვებზე აენთო... წამს ხელებიაუთამაშდა, მკლავებში ძარღვები დაეჭიმა, და, ის იყო,უნდა შიკრიკისთვის ყანყრატოში ეტაცა ხელი, რომ ამდროს მეფე-ნადირას სახის ცვლილებით შეშინებულმაშიკრიკმააკანკალებულისხმითწამოიძახა:

- ვიცი, შენო უზენაესობავ, ძნელია დათმობა იმისთანაუზენაეს სინაზისდა სიმშვენიერის, რომელიც ვიხილე...

ამისთანა სიმშვენიერეს კაცი თავს ანაცვალებს, მაგრამრატომარგნებავსშეეცადოგახედნას?..იქნება,სულ...-კმარა!.. -უკივლამეფე-ნადირამდაგასვლაუბრძანა... -ხვალ მოხვალ აქ... მანამდის კი თავისუფალი ხარ, დაყველა თქვენგანი დაბინავებული იქნება... რაშს თქვენუპატრონეთამაღამ.- ვასრულებ შენს ბრძანებას, ჩემო მეფევ!.. - წამოიძახაშიკრიკმა და ყურთუკუღმა მოწიწებით დარბაზიდანგავიდა...

მეფე-ნადირა აღელვებული დარბოდა დარბაზში და არიცოდა, რა გადაეწყვიტა... უეცრივ გაუელვეს გონებაშიშიკრიკისგან წარმოთქმულმა სიტყვებმა: “ძნელიადათმობა იმისთანა”... ნუ თუ მარეხი იმ ბრიყვს ჩემიცოლიეგონა?!.

“სწორედასეა,თორემასეარიტყოდა...ეთერირომენახა,

მაშინრაღასიტყოდა?!.იქნებააღარცკიგაებედნათქმადაისე წასულიყო... მაგრამ რადროს ამაზეფიქრია?!. ასეთუკმეხწინადადებასუკმეხივეპასუხიუნდაშეეთვალოს,მაგრამჩრდილოეთისმეფე”...

ამ დროს შემოვიდა დიდი მეფე და, რა შვილიაღელვებულინახა,შეეკითხა:

-რამოგივიდა,შვილო?-მამავ,მამავ,ვერწარმოიდგენ,რაუკმეხიწინადადებითმომმართა ჩრდილოეთის მეფის შიკრიკმა!.. ის რაშიგასახედნადგამოუგზავნიაჩემთანდამითვლის: “თუამრაშს ვერ გახედნი მანდ, მაშინ შენი ცოლი უნდაგამომიგზავნოვო”...-მერე,შენრაუპასუხე?- გავაგდე დარბაზიდან და ვუთხარ: “ხვალ მიიღებპასუხს!” მინდა მოვიფიქრო, ისეთი რა პასუხი

შევუთვალო, რომ იმასაც ისე აეწოს გული, როგორც მეამეწო...

დიდი მეფე ჩაფიქრდა. მეფე-ნადირა კი განაგრძობდაწყრომას...

- ვერ უყურებ იმ... იმ... - უნდოდა ისეთი რამ სიტყვაეთქვა ჩრდილოელ მეფის გასალანძღავად, მაგრამშესაფერისიტყვავერმოენახადაიმეორებდა:“იმ...იმ”...-არა!.. - მიანება სიტყვის ძებნას თავი და განაგრძო: -ეთერიჯერმეცოლადარმიგრძვნიადაისკი,მითვლის,თუ ამას ვერ გაახედნინებ მანდო, შენი ცოლი უნდაგამომიგზავნოვო!..კარგია,შენმამზემასეთიპირობები?!.არა... ხვალვე ავაკაფინებ იმ რაშს, ჩავაწყობ იმისავეჯაგვაში და შევუთვლი: “ასე ვხედნით შენისთანამეფეებისრაშებს!..”

გამოერკვიაამდროსდიდიმეფედაშეეკითხაშვილს:

-რაგადასწყვიტე,შვილო?!.-ხვალვეავაკაფინებრაშსდაისეგაუგზავნი...- ნუ, შვილო, მაგას ნუ იზამ!.. არა, სჯობია მართლაშევეცადოთგახედნას.იქნება,გავხედნოთდაბოროტებათავიდან ავიცილოთ... თორემ შენი გადაწყვეტილებაუეჭველად თავს დაგვატეხს ხალხის უაზრო ჟლეტას....შარიანიდაუკმეხიარიანჩრდილოეთისმეფენი...სჯობია,შარს ერიდო... შენა გგონია, ეგ წინადადება შარისგულისთვისარაამოგონილი,რომ...- თუ მაგრეა, ის ყოველთვის მოგდებს შარს და... -გააწყვეტინა სიტყვა მეფე-ნადირამ... - არა სჯობია,ერთხელდასამუდამოდავლაგმოთ,რომ...- არა, შვილო, იმას მრავალრიცხოვანი სამეფო აქვს...კალიასავით შემოგვესევა, მაგრე უეცრად რომგამოვიწვიოთ...გგონია,მარტოშენშემოგითვალა ეგეთი

საშაროწინადადება?..არა...ბოროტიადამიანიყველასთანბოროტია... უეჭველია, ის სხვა მეზობლებსაც შარსუდებს... სანამ ჩვენ ამ გზით ცოტათი ავიცდენთ იმისშემოსევას,სხვებს ამდროსწაესისინებადამაშინ ჩვენცგავმაგრდებით...ბოროტიადამიანითავისბოროტებაშივეჩაიხრჩობა... ვეცადნეთ, როგორმე მოვიგერიოთ, ვიდრეჩაიხრჩობოდეს...-საყვარელომამავ,კარგი,შევეცდებითგახედნას,მაგრამრომ ვერ გავხედნოთ, ნუთუ ეთერი უნდაგავუგზავნოთ?!.- ვინ გეუბნება, შვილო, მაგას... იმედი მაქვს ჩვენსამეფოში გამოჩნდება ვინმე, რომელიც რაშს ზურგზემოახტება და დაიწყებს ხედნას... თუ ვერ გახედნა დაგადმოაგდო,იმედია,რაშიუკანარდაბრუნდებადააღარცდაებმის... გადიკარგება სადმე. ან უკანვე მიუვაპატრონს... შენ შეუთვლი: ერთი შეეცადა გახედნას,მაგრამვერშესძლო...რაში,უეჭველია,უკანდაბრუნდა...

გამოგზავნე, სხვა მრავალი მხედნავი მყავს. ბოლოს დაბოლოსმაგრაშსუეჭველადგავახედნინებ-თქო...ვიდრეესენი შენ პასუხს მიუტანენდა ისრასმეს მოიფიქრებს,იმედია, მანამდის იმას სხვა ჭირი აუტყდება და,შეიძლება,ჩვენთვისაღარსცეხლოდეს...

მეფე-ნადირა ჩაფიქრდა ცოტა ხანს და შემდეგ უფროდამშვიდებითწამოიძახა:

- მართალს ამბობ, მამავ, მართალს!.. სჯობია, დრომოვიგოთ... მაგრამ არ ვიცი, ვინ გაბედავს იმაზეშეჯდომას...მგონია,ჩემზეკარგიგამხედნი არავინიყოს,მაგრამ, სიმართლე გითხრა, მამავ, ვერ გავბედავ იმცეცხლზეშეჯდომას...-იქნება,შვილო,ყველაზეუკეთესიმხედნავიიყო.მაგრამყველაზეგამბედავიკიარა...-არცგაბედულებამაკლია,მაგრამ...

-მაინც,სჯობია,შვილო,მეჯოგეთ-უხუცესიდაიბარო,ისაქარის.სწორედგუშინამოვიდასაჯოგედან...შენკირომგაბედო კიდევაც, არ გირჩევდი... რომ ვერდაიმორჩილორაში და გავნოს რამე, მაშინ ხომ იმ ბოროტს ვეღარმოვშორდებითდა აქ შემოგვეჭრება... მაშ, აფრინე ვინმემეჯოგეთ-უხუცესთან...

მეფე-ნადირაგავიდა...დიდიმეფემწუხარებამშეიპყრო.სწრაფადდაეღარა სახე... შვილთანთავს იმაგრებდადა,როცა ნადირა გავიდა, მაშინ კი ვეღარ შეიმაგრათავიდათითქმისთვალიაუცრემლიანდა...ბევრირამავიახსოვდაჩრდილოეთისმეფისა...ბევრიდამცირება,მაგრამამასარეუბნებოდა თავის შვილს... უმალავდა... ასე თუ ისე,თავიდანიცდენდაიმისშემოსევას,დააჰა,ახლაკიდევესუკმეხიშეურაცხყოფაშვილისა...

მარეხი შემოვიდა დარბაზში მამის წასაყვანად, რაკი

ნადირა გარედ დაინახა... უკვე სამხრობა იყო... დაინახარა, შეკრთა... ხმის ამოუღებლივ მივიდა მამასთან დაალერსით მხარზე ხელი დაადო... მაგრამ დიდმა მეფემვერცკიშენიშნა...

-მამავ,ვეფხვათითონმოვიდა.დაძახებააღარმომინდა...-თქვაშემობრუნებულმანადირამ.

შემდეგმარეხიშენიშნადამიმართაიმას:

-მარეხ,მამამოიკითხე?!.

მოაგონდაკიდევშიკრიკისსიტყვები...“რასჩამაცივდაესშიკრიკისსისულელე?!.წამსშეეკითხაუსიტყვოდთავისგონებასმეფე-ნადირა...

დიდმა მეფემ სწრაფად გაშალა ნაოჭები შვილის ხმის

გაგონებაზედა ახლაღაშენიშნამარეხი...ტუჩებიღრმადგადაეშალადა:

-მომნახე,ჩემოანგელოზო?!.-ჰო,მამავ,სამხრობაა,მომშივდა!-ახლავე,ჩემოკარგო!..ცოტაოდენიღადაგვრჩა...-მაშჩავიდე?!..- არა!შვილონადირ, ვგონებმარეხის აქ ყოფნახელს არშეგვიშლისმეჯოგეთ-უხუცესთანმოლაპარაკებას...-არა!..მეუკვევუთხარიდაძალიანიძნელა...

ვეფხვაშემოვიდაამდროსკრძალვით.

-აბაწინწამოდექ,ჩემოვეფხვავ!-ვახლავარდიდმეფეს!-ნახეირაში?!.-როგორ არა,დილასვე! იმისმა ჭიხვინმა ქალაქში ვინღა

დააყენააქმოუსვლელი?!.-მაშიმისგამხედნავიარავინგეგულებამწყემსებში?!.-გამხედნავიარვიცი,დაგამბედავიკიერთიმეგულება...ამ ზამთარს შემოგვეხიზნა ორი ვაჟკაცი - ლომა დაუგულო... უგულომ არც ერთი ცხენი არ გაუშვაგაუხედნავი... რაც უფრო გიჟი ცხენი იყო, იმასეტანებოდა... ახლა გაუხედნავი ჯოგში ცხენი აღარმეგულება... მოახტებოდა ხოლმე უბელოდ დადაიკარგებოდა... მხოლოდ მეორე ან მესამე დღესმოვიდოდა ცხენით უსაბელოდაც კი... იქნება იმანგაბედოს, მაგრამ ვეჭვობ... ეგ ცხენი რაღაც ღვთისრისხვაა...- მაშ, აბა, აფრინე კაციდა ხვალ აქ იყვეს ისუგულო... -უბრძანადიდმამეფემმეჯოგეთ-უხუცესს...-ახლავ!..-უპასუხადაგატრიალდა.- ახლა კი ვისამხროთ, ჩემო მარეხ!.. ნადირაც ჩვენთანისამხრებს...

-ოჰ,დიდისსიამოვნებით!..- “უგულო”!..პირველადმესმისესსახელი!.. -წამოიძახამარეხმა...

III

მართალია, ეთერმა გამობრუნების შემდეგ გადიისჩაგონებითგადაწყვიტაგაეწიანამდვილიცოლობამეფე-ნადირასთვის;ამაშიკიდევაცგამოუტყდანადირას,რამაცუმაღლესი სიხარული გამოიწვია იმაში. და ნადირასსულმა მწარედდაიწყო შეღამებისლოდინი... ეთერი კიჩვეულებრივად იქცეოდა, მარეხს ემსახურებოდა,ანუგეშებდა, რომ გამოჩნდება როდისმე ზარისგამმთელებელიო...

ეთერისთვის ეს დღე შეუმჩნევლად დაღამდა. მეფე-ნადირასთვის კი მთელ საუკუნოდ იქცა... სამაგიეროდ...

რა მწვავე და აუტანელი გახდა ეს ღამე ეთერისთვის...რომსცოდნოდა,თუასეთიღამედადგებოდა,ინატრებდა,რომისდღეარდაღამებულიყო.

ნადირასაც რომ სცოდნოდა, არც ის მოისურვებდა იმდღისდაღამებას...

იმ ღამისთვის დიდიხანია მომზადებული იყო მეფე-დედოფლისსაძილოოთახი,მაგრამთვენახევარსელოდაახლადნაქორწილევთ...

დიდიხანია ეს ოთახი გულ-ჩათხრობილი იყო... რაცდედოფალი ნანედიდი მეფისთვალს მიეფარა, იქფეხიარავის შეუდგამს... ელოდა... ელოდა, და, აი,ახალგაზრდებისთვის ძლივას მოამზადეს და ამათაც,აგერთვენახევარიალოდინეს...

ამ დღისთვის ხელმეორედ დაალაგეს ეს ოთახი გადიასხელმძღვანელობით.დილიდანსაღამოსჩასვლამდისმზეეალერსებოდა და უკანასკნელი სხივებიც კი აქშემოასრიალა და ისე ჩავიდა, რომ დილაზე პირველისხივიისევამოთახისთვისეძღვნა...

ნავახშმევს გადიამ შეიყვანა ამ ოთახში. მიეალერსარამდენჯერმე, როცა ტანთ ხდიდა და, რაკი ლოგინშიჩააწვინა,“ღამესიხარულისა”უსურვადაგავიდა...

ეთერი ცვილის სანთელის შუქზე ოდნავ ამჩნევდაოთახის მოწყობილობას. რამდენჯერმე თვალი მიავლ-მოავლო... და, ის იყო, გადაბრუნებას აპირებდა დაჩაძინებას, რომ ამ დროს მეფე-ნადირამ კარი შეაღო დააღელვებულიპირდაპირსაწოლისკენგაეშურა...

კარისგაღებისხმაურობამდანადირ-მეფისმიახლოვებამ

გამოაფხიზლა ეთერიდა ახლაღა იგრძნო, რომ ისტანთგახდილია, და მეფე-ნადირა იმისკენ მოეშურება... ტანიაეწო ისე ძლიერად, როგორც კი შეიძლებაუმანკო ქალსსირცხვილისაგანაეწოს,როცაშიშველსუცხოვინმეთავსწაადგება...

-ნუმოდიხარ...ნუ!..-იკივლაეთერმადასაბანშითავით-ფეხებამდისგახვევადაიწყო...- ხა... ხა... ხა!.. - ალერსით წაიხარხარა მეფე-ნადირამდაუფროგაბედულადმივიდაეთერთან...

იმისმა მორცხვობამ უფრო მოხიბლა მეფე-ნადირასგრძნობადავნებადგარდაექცა...ძლიერადჩაავლოსაბანსხელიდა სწრაფადზევით ასწია... ეთერმა წამს იგრძნო,თითქოსრაღაცაძალამზევითაიტაცაოდამეორეწამსკიისევძირსლოგინზესწრაფადდაეცა,მხოლოდუსაბნოდ,საცვლებისამარა...

ასეთმა ძალმომრეობამ ეთერს მორცხვობის კრთომადააკარგვინა...ისწამოიჭრაზედამრისხანებთითვალებიდააკვესა...

სიყვარულმა, უმანკო ბავშვობამ, ტანჯვამა დამრისხანებამარიცისმორცხვობა.

სიყვარულით დაკავშირებულთ აზრადაც არ მოუვათერთმანეთის სიშიშვლის ხილვაზე თვალები დახუჭონ,ისე როგორც უმანკო ბავშვებს სქესობრიობისმიუხედავად შეუძლიანთ შიშვლებმა ერთ გუბეშიიჭყუმპალაონ...და ამას ბუნებრივ მოვლენად სთვლიან.მხოლოდ გაჭირვება და მრისხანება დროებით ავიწყებსმორცხვობას...

ეთერს სწორედ ეს დაემართა... ანთებულ თვალებით,

პერანგით, ოდნავ წაფერფლილ მთრთოლვარესხეულით... ციდან მოწყვეტილ ვარსკვლავსემზგავსებოდა...

მეფე-ნადირა შეკრთა... ნაბიჯი უკან გადადგა, საბანიხელიდანგაუვარდა,დაშეაშტერდაეთერს...

- გადი აქედან!.. - უკივლა ეთერმა და ხელით კარებიაჩვენა...-ეთერ,გავიწყდება,ვისეუბნებიმაგას!..-ხმისკანკალითუპასუხა მეფე-ნადირამ. ეტყობოდა,თავს იმაგრებდა... -ჩემ სასთუმალს ვერავინ მომაშორებსდა, მით უმეტეს,ჩემიმეუღლე!..- შენი მეუღლე, რომელიც მოტყუებით მოიყვანე და...სირცხვილი, სირცხვილი მეფისთვის!.. ის კიდევ თავსმეფეს უწოდებს, რომელიც ჩემი მამის სახლშიმეფიცებოდა,სეფე-წულსარგაჩვენებო!..ეს!...

- ეთერ!.. - ბრაზმორეული მეფე-ნადირა მივარდა დამკლავში სწვდა... მძლავრად წამოიქნია და საწოლზეწამოაპირქვავა... ეთერმა წამს დაკარგა შებრძოლებისუნარი... არ მოელოდა ამ ძალმომრეობას. სირცხვილმატანიაუწო...ელოდაუარესშეურაცხყოფასდაფიქრობდაამას როგორ დახვედროდა... გაუნძრევლად იწვაწამოპირქვავებულიდაელოდაშემდეგს...- ეთერ... ეთერ!.. - შემოესმა მოწიწებითი ხმა... - რადგეზიზღებიეგრე?!.

ეთერიამხმაზემაშინვეწამოდგა...უკვეგამარჯვებულადიგრძნო თავი. ხმის ამოუღებლივ თავის ტანისამოსიჩაიცოდანადირასშეხედა,რომელიცმოჯადოვებულივითიდგადათვალსადევნებდაყოველიმისმოძრაობას.

- მეფე-ნადირ, რა გინდა ჩემგან?.. - შეეკითხა წყნარადეთერი...

-შენთანსიცოცხლე,შენთანსიკვდილი!..-ეგრომგდომებოდეს,მაგრეარმოიქცეოდი!..-შენმასიყვარულმაჩამადენინაეგ!..-თუგიყვარვარ,დამტოვემარტოკა!..- სწორედ მაგისთვის ვერდაგტოვებ მარტოკას!.. კმარა,რაცმარტოკაიყავი!.ახლაკიერთადუნდავიყვეთ...- არ ძალმიძს ერთ წამსაც შენთან ერთად ვიყვე, წადიაქედან!..-ეთერ,აქედანარსადწავალ!..- მაშ მე წავალ!.. - წამოიძახა ეთერმა და კარებისაკენგაიწია...- ვერც შენ წახვალ აქედან! - შეუტია ახლა კიგაბრაზებულმამეფე-ნადირამდაგზაგადუჭრა.- აი, შენი და ჩემი სასთუმალი. ამაღამ და შემდეგღამეებსაც აქვიქნებით...დაწექი!.. - ამსიტყვებითხელიმძლავრად მოხვია, ლოგინთან მიიტანა და ზედდაახეთქა...

- ურჯულოვ?.. - წამოიკივლა ეთერმა და მაშინველოგინიდანძირსჩამოვარდა...

ასეთი შეურაცხყოფა მეფე-ნადირასათვის არავისმიუყენებია!.. წამს ბრაზისაგან თავბრუ დაესხა,წატორტმანდა კიდევაც და უეჭველად წაიქცეოდა, რომიქავეკედელსარმისვენებოდა...

ეთერს ამ გარემოებით უნდოდა ესარგებლნადა გარედგასულიყო, მაგრამ მეფე-ნადირა გამოერკვია და, რათვალიშეასწროგარედმიმავალეთერს,ვეფხვივითერთინახტომითკარებშიგაჩნდა...

ეთერმაუკანდაიხია... შეეშინდა, ისევ შეურაცხყოფა არმომაყენოსოდაამისათვისწამოიძახა:

-ქალსძაღლიცარდაჰყეფსდაშენკი,მეფევ...

-კმარაეთერ,გემუდარები!.. -აღარდაათავებინასიტყვაეთერს მეფე-ნადირამ... - ვიცი, ცუდად მოგექეცი დავნანობ... ჩვენი ღმერთი* მამა ღმერთის დაა და იმისმსგავსისაზეძალმომრეობაურჯულობაა,მაგრამესსულშენისიყვარულითმომივიდა,გიმეორებ...გაძლევმეფისსიტყვას, ეს აღარ მოხდება!.. მაგრამ შენი ან ჩემი ამოთახიდანამაღამგასვლაშეუძლებელია!..-რამიზეზით?..-სამარცხვინოდ არმინდათავი ავიგდო...უნდამთელმასასახლემ შენზე და ჩემზე ილაპარაკოს, რომ ცოლიოთახიდანგამოექცაოდა...ეთერ,გაიგე,რასშვრები?-მაშრავქნა,როდესაცშენთანდაწოლაარშემიძლიადაცოლობის გაწევა?.. - სასოწარკვეთილებით წამოიძახაეთერმა...- აი, აქედან მეორეოთახში შევალ... აქედანდაკეტე,თუგეშინიან... ამაღამიქვიქნები,შენკიდაწექი აქდახვალდილით კარი გამიღე, ჯერ მე გავალ და შემდეგ შენ

გამოდიგარედ,თუმოისურვებგარედგასვლას...-კარგი!..- ახლაკი ამკარისგასაღებსმეწავიღებთან,რომჩემზეადრეარგახვიდე...

ესდღეამპირობითდამთავრდა.

ორივემპირნათლადშეასრულაპირობა,მაგრამიმღამესარცერთიმათგანსთვალიარმოუხუჭავს...

დილით ეთერი ისე მოიქცა... ადრიანად გაუღო კარიდასთხოვა გასვლა... მეფე-ნადირა გავიდა ოთახიდან იმწამსვე, რა წამსაც კარი გაიღო. იმ ღამეს თვალი არმოუხუჭავს და არც ტანთ გაუხდია... არც თუ ეთერისსძინებია. იმასაც ტანთ არ გაუხდია... სული-მწარედმოელოდა გათენებას,რომ გაესტუმრებინა მეფე-ნადირაგარედ...

გაისტუმრა თუ არა, მაშინვე ჩაკეტა კარი და მიწვალოგინზე...

მხოლოდ შუადღისას-ღა გამოეღვიძა ეთერს და გადიამოიკითხა.

საწოლი ოთახის კარი გაიღოთუ არა, მაშინვე გადია იქდაიბადა, იმის გამოსვლის უმალ კარი დაიხურა...უნდოდაშესვლა,მაგრამმეფემშეაყენა...

-დედოფალსმთელღამეს არსძინებია,მოისვენოს...ნუშეაწუხებ!..

გადიამშეხედამეფე-ნადირასდაშეატყო,რომიმასაცარსძინებია...სიამოვნებითჩაიცინადაგატრიალდა...

IV

დილა-ადრიანად მეფე-ნადირა, დიდი მეფე, მეჯოგეთ-უხუცესიდათითქმის ქალაქის ყველა მცხოვრები: ქალითუ კაცი, დიდი თუ პატარა ჩრდილოეთის მეფისაგანწამოგზავნილ რაშს შიშით შორიდან თვალ-ყურსადევნებდნენ და თან მოუთმენლად მოელოდნენუგულოს მოსვლას, რომლის მოსაყვანადაც წინა დღესშიკრიკიგაიგზავნა...

მარეხიცმეფეებსშუაიდგადაისიცსხვებივითღელავდადამოელოდაუგულოს...

ვინაა ეს უგულო, რომელსაც სირცხვილისაგან უნდადაეხსნა და, იქნება, სხვა უარესისგანაც, მეფეებიც დაერიც... არავინ იცოდა იმის ვინაობა, გარდა იმისა, რაცმეჯოგეთ-უხუცესმაუამბო: “ზამთრის პირას მეჯოგეებს

ორი ვიღაც უცნობი შემოგვეხიზნა... ერთს, რომელიცუფრო ახალგაზრდაა, უგულო ჰქვიან, მეორეს კიდევლომა, ორივე კაი ვაჟკაცები არიან; მაგრამუგულო ჩვენთვალწინდავაჟკაცდადაჯოგში არც ერთი გადარეულისამიწლისკვიციგაუხედნავიარდარჩაო”...

ამისმეტისხვაარავინიცოდარა...

დღეს უფრო ცხარე მზე ამოდიოდა... მთელ ღამესთბილოდა,რისგამოც არე-მარე ახმაურებულიიყო,სულრუებად ქცეულიყო... აქა-იქ ოდნავად-ღა მოსჩანდათოვლისნაგლეჯები...

რაშის დრო-გამოშვებით ჭიხვინი თუმცა შიშის ზარსსცემდა ყველას, მაგრამ უნუგეშობას არავინ გრძნობდა,რადგანაც მოელოდა უგულოს და ამისთვის იმისმოსვლისგზასყველათვალსადევნებდა...

მართლაც, აგერ მდინარის პირას, რომელიც აღელვებულზღვასავით ტალღას ტალღაზე მიაგორებდა, გამოჩნდამხედარი, რომელმაც თან და თან მოახლოვება დაიწყო.ყველას თვალი გაუბრწყინდა... მხედარი-კი მოაფრენდაცხენს და იმის ფეხთა ანასხლეტი ტალახნარევი წყალიცხენსაც და მხედარსაც წვიმასავით დასდიოდა... რაშენიშნა მეფეები და იმათ შუა მარეხი, რომლებიცსასახლის ეზოს კართან გამართულ ტახტზე იდგნენ,უბელო ცხენი სწრაფად შეაყენა, გადმოხტა, საბელიკისერზეგადაუგდოცხენს,რომელიცთავითფეხებამდისშეთხუპნილი იყო ტალახით გარდა იმ ადგილისა,რომელსაცმხედარითავისსხეულითფარავდა,მხედარმასასწრაფოდცხენსყურებიდაუტაცა,მძლავრადდაუჭიმა,თვალები დაუსრისა, ამის შემდეგ რამდენჯერმე ორივეხელიმძლავრადდაუსვაკისრიდანკუდამდისდა,ის-ისიყო,ახლაუნდაკუდიდაეჭიმა,რომმეჯოგეთ-უხუცესმა

მიირბინაიმასთანდახელიდაუჭირა.

-ცხენსსხვებიმოუვლიან,შენკიმეფეებსეახელდა...-დამაცა,კუდიცდავუჭიმოდაშემდეგსხვებმა ატარონ,მაშინ ვეახლები მეფეებს... -უპასუხა მახარემდა ცხენსკუდიმაგრადდაუჭიმა...

ცხენს ამ დროს ოხშივარი ისე ასდიოდა, რომ სულ შიგგაეხვია.

მახარეცისეიყოგათხუპნული,რომმოელვარეთვალებისმეტიარაუჩანდა-რა...მახარეამასარამჩნევდა,მხოლოდგრძნობდა, რომ რამდენიმე ათასი წყვილი თვალი იმასისრებსესროდადაიმათშორისმარეხისწყვილიც...

როცამახარეიმათწინწარსდგადამარეხსშეხედა,გონებადაებნა...მეფე-ნადირარამდენჯერმეშეეკითხა;შეეკითხა

აგრეთვედიდიმეფე,მაგრამმახარესარგაუგონიაიმათიშეკითხვა.

მარეხი ტანის კანკალმა აიტანა და მეფე-ნადირასმიმართა:

- ნადირ, ვერა ხედავ, დაღლილია და მთლად სველი!..უბრძანე...- მართლა, რატომ თავში არ მომივიდა ეგ?!. ახლავეწაიყვანეთ უგულო სასახლეში, სულ მთლად გაბანეთ,გაასუფთავეთ და საუკეთესო ტანისამოსი ჩააცვით...მიუჩინეთოთახი,რომდაისვენოსდასამხრობასჩემთანმოიყვანეთ...

V

მახარეს ეგონა, მეფე-ნადირას გვერდით ეთერი ედგა,

მაგრამ გონს ვერ მოსულიყო,თუ მართლა ეს ის ეთერიიყო,რომელიციმასუყვარდა...

მართალია, ეთერი დღის შუქზე არ უნახავს, მაგრამგრძნობდა, რომ აქ რაღაც უცნაური ცვლილება მოხდა...იმისსხეულიგრძნობდა,ესეთერიიმეთერსსრულებითარაგვანდა...თუმცაესეთერიუფროგანაზებულა.უფროდამშვენებულა... მაგრამ... ხმაც რომ გამოცვლია?! რამგამოცვალაასეეთერი?

ეკითხებოდათავისთავსდავერხსნიდა.

სამხრობამდის სულ ეს კითხვა უტრიალებდა თავში...კითხვითაც ვერავისთვის ეკითხნა... ან კი როგორგაბედავდა ამის კითხვას. დარწმუნებული იყო, რომეთერიდედოფლადგახდაამცხრათვისწინად,როცაიმასგაშორდადა ისემოტყუებით “ზარი”გამოართვა... “ჩანს,

დედოფლობას შეუცვლიაო”... მით უმეტესად, ეს უნდაეფიქრნა,რომთითონაცსრულებითგამოიცვალა ამცხრათვის განმავლობაში. ამას გრძნობდა მახარე დაფიქრობდა: “ოქრომჭედელმაცრომმნახოს,ვერმიცნობს,თორემ შემთხვევით მნახველი ხომ სულ ვეღარმიცნობსო”...

მართლადაც მახარე ახლა სულ სხვა იყო, რომ ამბობენ:“ვინწლითიზრდება,ესდღითაო”,სწორედესდაემართამახარეს. დღით იზრდებოდა და არა წლით... მარტოთვალის გამომეტყველებადა ხმისოდნავი მოძრაობა-ღაშერჩა ოქრომჭედლის შეგირდისა, თორემ გარეგნობითსრულვაჟკაცს,მერეთვალისწარმტაცსწარმოადგენდა...

დამშვიდებული იმ აზრით, რომ ეთერი ძალიანგამოცვლილა,თითონაცძალიანგამოცვლილია,“მაშვერცის მიცნობსო,თუ კი მე ვერ ვცნობილობ”... ამ ფიქრით

სამხრობისას, როგორც მეფე-ნადირამ განკარგულებაგასცა,გასუფთავებულიდასულახლებშიგამოწყობილი,რაც მარეხის განკარგულებით მახარეს მიუტანეს,მშვიდად წარსდგა მეფის წინ... იქდიდი მეფეც იყოდამარეხიც...

თვალი ზედ დარჩა სამთავეს... ასეთ ვაჟკაცს ჯერ არშეხვედროდა არც ერთი იმათგანი. მარეხი მოჯადოვდანამეტნავადმაშინ,როცამახარემთვალითვალშიგაუყარადაწამსასეიდგა...

“...უთუოდ მახარეც ასეთი შეხედულებისა იქნებაო”...სწრაფადგაუელვაამაზრმათავში.

ნადირამეფეგამოერკვაჩქარადამიმართა:

-იცი,უგულოვ,რისთვისაგრესწრაფადდაგიბარეთ...

-რაღაცასმეუბნებოდაგზირიჩრდილოეთისრაშზედაკიარვიცი,ნამდვილათრასაქმეა...-ახლავეყველაფერსგაიგებ...აბაწავიდეთ!..ხომსადილისჭამე?!.ხომარადაგაკლეს-რა?!.-ყველაფერიმრავლადიყო...

გამოვიდნენ სასახლიდან და საგანგებოდ მეფისბრძანებით გამართულ ადგილას მიიყვანეს მახარე...ჩრდილოეთისრაშიგამოეყვანათჯაგვაზედდაბმულიდაწინდაეყენებინათ...აქეთ-იქიდანჩრდილოელიმცველებიდარაზმულიყვნენ...

ჭამის დროსაც კი არ ასვენებდა მცველებს... სულბორგავდადაფეხისანასხლეტებსთავ-პირზეაყრიდა...

ხალხი არ დაშლილიყო... მახარეს დანახვამ ყველასსიამოვნების ღიმი გადუშალა. მაგრამ ეს წამიერი იყო,

რადგანაც ამდროსდაიჭიხვინა ჩრდილოეთის რაშმადაყველასსასიამოვნოღიმიმწუხარეაზრითშეეცვალათ:ვაითუესმშვენიერივაჟკაციამწყეულმაწაახდინოსო...

მარეხიხომსულდაიბნადა...

მეფე-ნადირადადიდიმეფეშეკრთნენ...ორივემერთადმახარესშეხედეს...მახარეწარბშეუხრელიიდგა...

-უგულოვ, ჩრდილოეთის მეფეს გამოუგზავნია ესრაშიგასახედნად, რადგანაც იქ ვერ უშოვნია გამხედნავი...მეჯოგეთ-უხუცესმა გვითხრა: “თუ გახედნის -უგულოვო,თორემსხვაარავინმეგულებაო”...

მახარედააცქერდარაშს...დიდხანსუცქეროდადაშემდეგმეფესმიმართა:

- მეფევ, რისთვის კისრულობ მაგის გახედნას?!გაუგზავნეუკანვედაამითგაათავე...- იცი,უგულოვ, - ცოტა სიჩუმის შემდეგ გულწრფლეადგამოუტყდა მეფე-ნადირა... - მითვლის, -წასჩურჩულა, -თუ ვერ გახედნი, შენი ცოლი,რომლის ქებაც მომივიდა,უნდაგამომიგზავნოვო...

მახარე აწითლდადაოდნავადმარეხსგადახედა...გულიაეწო...

- მეფევ, “ცდა ბედის მონახევრეაო”, ნათქვმია... მეცვცდი...მხოლოდ,ესადგილისრულებითშეუფერებელიაგახედნისთვის... აქ ორღობეები ბევრია... ამისთანა რაშსთავისთავის დაშავებაც შეუძლიან და მხედრისაც...ორღობეების ბოლოში გაშლილი მინდორია... იქამდისჩააყვანინედაიქკივეცდები...

მეფემ მაშინვე განკარგულება მოახდინა, - რაშიორღობეებისბოლოსკარგამოშორებითჩაეყვანათ...

მეფე-ნადირასარგამოეპარამახარესმარეხისკენთვალისგადახრა, და გაიფიქრა. “ამასაც მარეხი ჩემი ცოლიჰგონიაო”, როგორც ჩრდილოეთით მოსულებსაო...ჩაფიქრდა მეფე... მახარემ კიდევ გადახედა მარეხს,რომელიც აღტაცებით შესცქეროდა იმას, თვალი თვალსმოხვდა,ორივეაწითლდადაორივემთავიდახარა...

“ნუთუ ეთერმა მიცნოო?!” შეეკითხა თავის თავს დაშემდეგიმისკენსრულებითაღარმიუხედნიადამხოლდნიშს-ღაადევნებდათვალს.

მარეხიკიგამოურკვეველმდგომარეობაშიჩავარდა...ვერაეხსნა თავისი სიწითლე და მორცხვობა... ახლა სულმორიდებით-ღა შეხედავდა ხოლმე მახარეს, რომ იმას

აღარშეენიშნაასეცხადიაღტაცება...

მეფე-ნადირაკიცოტაფიქრისშემდეგგამოერკვაუეცრივდა კარგგუნებაზედადგა...ღიმილითგადახედამარეხს,მერე მახარეს და სრულიად კმაყოფილმა თავისგადაწყვეტილებით გასცა ბრძანება, რომ ცხენებიმოერთმიათ ორღობის ბოლომდის, რადგანაც ფეხითჩასვლატალახისგამოარშეიძლებოდა...

ხალხმა რომ გაიგო, რომ ორღობეების ბოლოშიდაიწყებოდა რაშის ხედვნა, მოსწყდა და ტალღასავითყველაფერი წალეკა... ღობე-ყორე აღარად მიაჩნდა დავიდრერაშსორღობისბოლოში ჩაიყვანდნენ,ისუკვე იქიყო გაფენილიდა საცქერლად გამზადებული... კიდევაცჰკვირობდა, რომ ასე დაუგვიანდა რაშს აქნობამდისჩამოსვლაო...

რაში კი შიშითა და კანკალით, დიდის კრძალვითმოჰყვანდათ... მერე რა, ვიწრო ორღობე იყო!..ჩრდილოელნი, ფართო ველებს მიჩვეულნი, ამ ვიწროორღობეში თითქმის რაშის წიხლის პირდაპირდგებოდნენ.

რაშისგამოჩენამორღობეებისბოლოსსიხარულიდაშიშიგამოიწვია ხალხში. ერთმანეთს მიეჭუჭკა და ახლამახარესგამოჩენასგაფაციცებითელოდა.აგერგამოჩნდა.ორივე -მეფედამარეხი -ცხენებით...ცოტახნისშემდეგმახარეცხენითგამოჩნდა,მეფეებსგვერდიაუქცია,ცხენიწინგააქროლადახმამაღლივდაიძახა:

- მეფევ, უბრძანე, რაში იქ მომიყვნონ, სადაც ცხენსშევაყენებ...

მეფემაცმაშინვეგანკარგულებამოახდინა...

მახარეკარგაშორსტრიალმინდორშიშესდგა...

რაკი აღნიშნა ადგილი, სადაც უნდა მიეყვანათ რაში,უკანვე დაბრუნდა ისევე ცხენის ქროლვით... მიაჭენაცხენიმეფესთანდაუთხრა...

- მეფევ, ხალხი გააფრთხილე, შეიძლება რაში პირველშიიმათკენ გამოქანდეს... არ ვიცი, რა მოხდება, რადგანაცგახედნის დროს რაში სრულებით თავისუფალი იქნებასაბლისაგან... აი, საბელი წელზე მაქვს შემორტყმული...მერევხმარობსაბელსადასხვასამკაულებს...

მეფეგაკვირდა, მაგრამ არაუპასუხა-რა... განკარგულებაკიმოახდინა....

მახარემ ახლაღა შეხედა მარეხს... უნდოდა იმისი სახე

ჩარჩენოდა,რადგანაცძალიან

ძნელ,საშიშოსაქმესკისრულობდა...

მართალია, ეს ის ეთერი არ იყო, რომელიც იმის გულშიიყოამოჭრილი,მაგრამმაინცეთერიეგონა,რომელიც...

გაბედულად რამდენიმე წამიუმზერდა, როდესაც მეფე-ნადირა განკარგულებას აძლევდა... მარეხმაც თვალივეღარ მოაშორა... გული გამოენასკვა და თვალთწამოჟონა...

მახარემ ეს შენიშნა... სწრაფად ცხენი გაატრიალა დაგაკურცხლადანიშნულადგილისაკენ...ახლარაკიქალისთვალში სინოტიედაინახა, ცა ქუდად აღარ მიაჩნდადადედამიწაკიდევ-ქალამნად...

მარეხმა თვალი გააყოლა. წყვილი ცრემლი ღაწვებზეჩამოუგორდა და სული ყელში მოებჯინა... უნდოდადაეყვირნა:

”უგულოვ, შესდექ, ნუ ენდობი მაგ რაშს, თორემგაგაფუჭებს!..” მაგრამ ვერ მოახერხა... გული მოეკუმშა,პირველწყვილცრემლსნაკადულიმოჰყვა,დასუნთქვაგაუძნელდა... მამამ შენიშნა ეს და მზრუნველობითგამოჰკითხა,თურაატირებდა...

მარეხისიტყვისთქმასვერახერხებდა,რადგანაცცრემლიაღრჩობდადაუმწეოდხელსმახარესკენიშვერდა...დიდიმეფემიუხვდადადაეკითხა...

-გგონიაგააფუჭებს?!.

თავიდაუქნიადაძლივსწამოილუღლუღა:“ჰო”!

-როგორცეტყობა,ძლიერივაჟკაცია!..ჩრდილოეთისრაშივერგააფუჭებს!..-ანუგეშამამამ...

მარეხი, ცოტა არ იყოს, ანუგეშა ამ სიტყვებმა დადამშვიდებითწარმოსთქვა:

-ცოდოამაგისთანავაჟკაცისგაფუჭება!..

მახარე ამ დროს უკვე რაშის გვერდით იყო დაჩრდილოელთ განკარგულებას აძლევდა. იმან თავისცხენი შორი-ახლოს დასტოვა... მივიდა რაშთან ახლოს,რომელიც ცოტათი დამშვიდებული ბალახს ძოვდა,საბელები დაუშინჯა და ნახა, რომ ერთი თვალისდახამხამება კმაროდა, რომ უეცრივგაენთავისუფლებინა...საკმარისიიყომხოლოდროგორმეჩაეხსნა...ფრთხილადმივიდასაყბეურამდის,ფრთხილად

გაუხსნასაყბეური...

ჩრდილოელთ ჯავრი მოსდიოდათ... ნამეტნავად მაშინ,როცასაყბეურისგახსნადაუწყო,რადგანაციმისგახსნითრაშიყოველწამსთავსგაინთავისუფლებდადა...

უნდოდათ ეყვირათ, მაგრამ მახარემ წინადვე ყველაჩრდილოელთხელითანიშნა,რომჩუმადყოფილიყვნენ...რადგანაც ენა არ იცოდა იმათი, ასე მოიქცა... ესენიცძალაუნებურად ჩუმად იდგნენ... ნაბრძანები ჰქონდათუფროსისგანდამორჩილება...

რაკიესსიძნელესძლია,ახლაწუთისსაქმე-ღაიყო...

მართლაცერთითვალისდახამხამებაზესაბელებიწაყარაერთი ხელის გაქნევით და ამავე დროს რაშს ზურგზემოახტა...

ეს ისე სწრაფად მოიმოქმედაუგულომ, რომ რაშმაჯერვერც კი მოიფიქრა,თუ იმისთავს ეს რა მოხდა...თავიმაღლააიღო,ყურებიცქვიტადათვალებიისედააბრიალა,რომ ჩრდილოელნი შეძრწუნდნენ და აქეთ-იქითმიიფანტნენ.ხოლოჯაგვაზემჯდომმაკისწრაფადგარეკაცხენები, და ამგვარად რაში თავის მხედრით მარტოკადარჩა... რა იგრძნო თავი უსაბლოდ, სიამით სხეულიშეათამაშა და ერთი ისეთი დაიჭიხვინა, რომ იმისჭიხვინისხმაზეცასსწვდებოდა...

მეფეების და მარეხის ცხენებმა ფრუტუნი დაიწყეს,შიშით აკანკალდნენ, და ყურებ-დაცქვეტილებმაგასაქანისძებნადაიწყეს...ხალხიკიდაფრთხადამწიფეპანტასავით, როცა ბერტყავენ, ისე დაიწყო უკან,ღობეების იქით ცვივნა... კეთილ-გონიერნი სირბილითმივიდნენ.

ხოლო ცნობის-მოყვარეთ გონებამ უსუსტა და ისე არმოიქცნენ, როგორც პირველნი. იმათ ღობეები საფრადმიიღესდა იმის იქიდან ბარტყებივითთავები ამოეყოთდაისეუმზერდნენოინს...

რაში კი ყალყზე შემდგარიყო და ცდილობდა მხედრისჩამოგდებას... მახარესფაფარში მაგრა ხელი წაევლოდაფეხები რაშის გვერდებზე შემოეჭირა... ტკიპივითდაჰკროდა რაშს ზურგზე... რაკი ამ გზით ვერ მოიშორამხედარი, ახლა სხვა მხრით შეეცადა. სწრაფად წინაფეხები ძირსდაუშვა,თავი მედგრად წაიქნიადაუკანაფეხები მაღლა აისროლა... თითქოს მახარე მოელოდარაშის იმ მოქმედებასო, მარცხენა ხელით ძუა დასტაცასწორედ იმ დროს, როდესაც რაშმა წინა ფეხების ძირსდაშვება დააპირა... თუ ასე არ მოქცეულიყო მახარე,თვალის დახამხამებაზე ცხენის წინ გაიშხლართებოდა,

მაგრამმახარეძუისწყალობითისევრაშისზურგსშერჩა.

მარეხი გულისფანცქალითუმზერდა ამ სურათს... წამსფერი ეკარგებოდა და გულის სიმის შეწყვეტამდისმიდიოდა,და წამს კიდევუბრუნდებოდა გულის სიმისსიძლიერე...

რამარეხს?!.ყველასესემართებოდა,ვინცკიამსურათსუყურებდა... მეფე-ნადირა სულ გიჟდებოდა... ცხენსმახარე რომ ჩამოეგდო, დამარცხებას ნიშნავდა და...შედეგზეფიქრიცკიუძნელდებოდა...

მხოლოდდიდი მეფე გულგრილადუმზერდადათავისასულსამაგრებდა:

-შვილო,მარეხ,უგულოთავსარწაიხდენს!..ხედავიმისმოძრაობას?!. ეტყობა, გამოცდილია, თორემ ეგრე

თავხედურადზურგზეარმოექცეოდაუბელორაშს...- აკი გითხარ, გამოცდილია-მეთქი... - წასჩურჩულამარეხს,როდესაცრაშმაუკანაფეხები მაღალ აიქნია,დამახარეისევრაშისზურგზემოჩანდა...

რაშის ყოველგვარ ხერხმა უნაყოფოდ ჩაიარა. მხედარიზურგიდან ვერ მოიცილა... ამ გარემოებამ საშინლადგაახელა...კიდევმედგრადერთიდაიჭიხვინა,თვალთაგანბრდღვილებიწამოაფრქვიადამოსწყდაადგილს...

ყველა გაფაციცებით თვალს ადევნებდა... მიფრინავდა,თუმიჭენავდარაში, ამის ამომცნობი არავინ იყო... აგერ,რაში აღელვებულ მდინარის ამაღლებულ ნაპირსმიუახლოვდა... უმალ კონცხის მწვერვალს მოექცა დასწრაფადთავსგადაევლო...

რაშიცდამხედარიცთვალთმოეფარნენ...

-უი!.. -იკივლამარეხმადაცხენიდანგადმოვარდებოდა,რომმამაგვერდითარჰყოლოდა.

დიდმამეფემგულზემიისვენაგულ-წასულიმარეხიდამხლებლებისსაშუალებითშინწაიღოუგონო...

მეფე-ნადირა კი შებინდებამდის ადგილიდან არდაძრულა,დაარცთუსხვავინმე...

სული-მწარედ მოელოდა მახარეს, ან რაშის გამოჩენას,მაგრამამაოდ...

მხოლოდ მაშინ დაიშალა ხალხი, როცა თვალივეღარაფერს არჩევდა. მეფე-ნადირაც დაღონებული შინდაბრუნდადამაშინ-ღაიკითხამარეხი...

მარეხი კარგადდახვდა... იმანუგულოს ამბავი იკითხა,მაგრამსანუგეშოვერამიიღო-რა...

- საცოდავს, მდინარე დააღრჩობდა, და იმის ცოდო შენმოგეკითხება საიქიოს!.. - წამოიძახა მარეხმა გულისტკენით...- რისთვის მომეკითხება,როდესაცთავის ნებით იკისრარაშისგახედნა?!.-უპასუხაწყრომითმეფე-ნადირამ...

იმ ღამეს ქალაქს არა სძინებია, თუმცა ყველა თავისსახლშიიყოდაწოლილი...სულუგულოეკერათპირზედაგაშმაგებულირაში...თუწასთვლემდავისმე,მაშინვეწინცეცხლისმფრქვეველი რაში გამოეჭიმებოდა, მაშინვესწრაფად გაოფლიანებულ მთრთოლვარე სხეულითთვალებ-დაჭყეტილი წამოხტებოდა და გაქცევასდააპირებდა...

VI

დილაადრიან ჩრდილოეთის შიკრიკი თავს წამოადგამეფე-ნადირასდადავადაუწყო...

-გახედნისმაგიერრაშიმთლადგადაგვიღუპე...ახლათუშენ მეუღლეს თან არ გაგვატან, იცოდე, თავსდაგესხმებითდა...-რაშითუდაღუპვასგადარჩა,შენმეფემდისმივა.გზასარ დაკარგავს... თუ ერთი მხედნავი დამეღუპა, ახლამეორე სცდის და, უეჭველია, თქვენი რაში გახედნილიიქნება... ახლა კი, თუ თქვენ მეფეს კეთილმეზობლობაუნდა, ამით დაკმაყოფილდება და რაშს ისევგამოგზავნის... - ეს პასუხი გასცა ნადირ-მეფემ მამისჩაგონებით.ჩრდილოელთმეტადყურიაღარათხოვა.

მეტირაღარჩებოდათ ჩრდილოელთ,რომწასასვლელად

არდამზადებულიყვნენ...

თუმცამეფე-ნადირამმამისრჩევითასეთიპასუხიგასცა,მაგრამგულშიწინააღმდეგი იყო.თუუგულოდაიღუპა,მაშინ სხვას ვიღას იპოვიდა... ხომ მეჯოგეთ-უხუცესმაგადაჭრით უთხრა - “უგულოზე მეტი არავინმეგულებაო”.“მაშრაღაგაჭიანურებაუნდა...-ფიქრობდაის... - არა სჯობია, ახლავე გავგზავნო მარეხი, რომელიცჩემი ცოლი ჰგონიათ ჩრდილოელთდა იმუგულოსაც კიჩემიცოლიეგონამარეხი...მაშვერაფერსგაიგებენ,თუკიმამადავიყოლიე...მარეხიგასათხოვარია... ჩრდილოეთისმეფეზე უკეთეს ქმარს ვერ იშოვის... იმასაც ხომ ჩემიცოლი ეგონება... ოჰ, რა მადლობელი ვარ ეთერისა, რომწავიდა და ახლა აქ არ არის!..” თითქმის ხმამაღლივწამოიძახანადირ-მეფემ...

მართლადაც, ძალიან უხაროდა, რომ ეთერი აქ არ იყო...

პირველად,რაც ეთერი წავიდა, მისმა გულმა სიხარულიიგრძნო და პირველად იმის გამო ღმერთს მადლობაშესწირა,თორემსულმუდამსამდურავსუთვლიდა...

ჯერესთავისგულისნადებიმამისათვისარგაუზიარებია,მაგრამრაცამდასკვნასდაადგა,დამშვიდებულიიყო...ესდამშვიდებაკიგუშინიგრძნო,როდესაცმახარემმარეხი,როგორც იმან შენიშნა, იმის ცოლად მიიღო... პირველად,როდესაც ჩრდილოელებმა ეს შეცდომა დაუშვეს, რაღაცბუნდათ დაებადა თავში... ეს ბუნდოვნობაგუშინდლამდისჰქონდადაგუშინკი... ჩამოეყალიბადასრულიადდამშვიდდა...ახლარაშისგახედნასრაშედეგიმოჰყვებოდა, იმისთვის სულ ერთი იყო. ამიტომ ისსრულებით დამშვიდებული იყო, როცა სხვები მახარესხვედრით ძალიან შეწუხებულები... დილა ადრიანადთითქმის მთელი ქალაქი ისევ გამოფენილიყო დამდინარისკენ გაიცქირებოდა, თითქოს ის რაიმე ამბავს

მოუტანდა...

მდინარეკიუფროაზვირთებულიყო,რადგანაცესღამეცძალიანთბილიიყოდა,თუკითოვლისადმეიყო,სულდამდნარიყო, და ხევ-ხუვები საშინლადახმაურებულიყვნენ...

ცხრა-თვალა მზე კი სხივებს უხვად უგზავნიდაატალახებულ დედამიწას და ოხშივარით ბურავდა არე-მარეს...თითქმისშუადღემოტანებულიიყო,მოქალაქეთმოეწყინათ ლოდინი და თანდათან სახლებსუბრუნდებოდნენ... ჩრდილოელნი უკვე გაჯავრებულნიმოემზადნენდასაბრუნებლად... მხოლოდ მეფე-ნადირამშეაფერხა ისინი, რადგანაც სადილად მიიწვია... ძალიანმხიარულიმასპინძელიცგამოდგა...

მხოლოდმარეხისულერთადგილასიდგადათვალსარ

აშორებდა მდინარეს... რამდენჯერ მოეჩვენა მდინარისპირასმხედარი?!.მაგრამმოჩვენებაქრებოდა...იმედიდაუიმედობა ერთმანეთში ათქვეფილიყოდაუპირატესობავერც ერთს ვერდაეჭირა... მარეხის გული არ სთმობდა,რომ იმისთანა ვაჟკაცი, როგორიც იყო მახარე, ასეუმნიშვნელოდ გაფუჭებულიყო... ხან კი გაიფიქრებდა:“უგულოს ყოფნა-არყოფნა ჩემთვის სულ ერთი არარისო?!.”მაგრამმაინცშებრუნებაარუნდოდა...

აგერკიდევგამოჩნდამდინარისპირასრაღაცაჩრდილი...მარეხმათვალებზეხელიგადისო,თვალიხომ კიდევ არმატყუებსო,მაგრამარა,მდინარისპირასვიღაცმოსჩანდათუმცა მკაფიოდ არა, რადგანაც დედამიწიდანავარდნილიოხშივარიჰბურავდა...

ვიღაც იყო, კარგა ხანს ადგილობრივ რაღაცასტრიალებდა... ცოტა ხნის შემდეგ სასახლისაკენ

წამოვიდა... ეს იგრძნო მარეხმა, კი არ დაინახა... ჩქარამარეხმაუკვედაინახა,რომვიღაცმხედარისასახლისაკენმოდიოდადინჯად, აუჩქარებლივ...შეუძლებელი იყო ესუგულო ყოფილიყო,რადგანაც ისცეცხლისმფრქვეველმარაშმა გაიტაცა და მდინარეში გადაიტანა, და დღეს კითითქოს ბედაურით ვიღაც მოდის ისე დინჯად... მაინცმარეხი სასახლეში შევარდა სიხარულით და მეფეებსუთხრა:

- მდინარის მხრიდან ვიღაც მოდის ბედაურით... იქნებაუგულოსამბავირამმოაქვსო!..

სადილიუკვეგაეთავებინათდაწამომდგარიყვნენ,როცამარეხიშევიდადარბაზში...

მაშინვე სუყველანი გარედ გამოვიდნენ და თავიანთთვალებს არ დაუჯერეს... ეს ვიღაც უგულო იყო და

ბედაური კი გუშინდელი ცეცხლისმფრქვეველი რაში...საბელით საცხვირე გაეკეთებინა უგულოს, ფეხებიჩამოეკიდნადაისეწყნარისნაბიჯითმოჰყავდარაში...

ყველა წინ მიეგება... მარეხი ყველაზე წინ მიდიოდა...დაუახლოვდნენ ერთმანეთს თუ არა, მახარემ რაშიშეაყენა, გადმოხტა და გავაზე ხელი გადაუსო... ისეგათამამებულიყომახარე,რომკუდიცკიგამოენასკვა...

ყველა სახტად დარჩა, როცა რაში ისეთ გარემოებაშინახეს...ნამეტნავადჩრდილოელნი...

- ახლა, მეფევ, ეს რაში ბალღისათვისაც საშიშო აღარარის!..-წარმოსთქვამახარემ...- კარგად ვხედავ, შვილო, - უთხრა დიდმა მეფემ დააღტაცებითგულშიჩაიკრა...

მახარე დაიბნა... არ მოელოდა ასეთ მიალერსებას...აწითლდა.

მარეხს ენა დაება... უნდოდა რაღაც საალერსო ეთქვა,მაგრამ ვერა მოახერხა რა და ისიც აწითლდა და თავიდახარა...

მხოლოდ მეფე-ნადირა ჩქარა გამოერკვა დაგაკვირვებისაგანმახარესმხარზეხელიდაადოდა:

- იცოდე, უგულოვ, დღეის შემდეგ ჩემ კარისკაცადგნიშნავ და ჩემი სასახლე დღე მუდამ შენთვის ღიაიქნება...- ეგ ჩემთვის დიდი წყალობაა, მეფევ, მაგრამკარისკაცობა, ვეჭვობ, გავწიო, რადგანაც ერთი უბრალოხელოსანივარ...მიჩვეული...-როგორ?!-წამოიძახამარეხმადათვალებშიჩააშტერდა:-

განახელოსანიხარ?!.

მახარე დაიბნა, მაგრამ სწრაფად გონება მოიკრიბა დადაწყნარებითუპასუხა:

-ხელოსანივარ,მაშრა...ჩემიხელობაატყეშიდაველშიხეტიალი, ცხენების ხედნადა ნადირის ხოცვა... ეს განახელობაარარის?!.ამხელობისკაცი,ვაითუკარისკაცადვერგამოდგეს?!- ნადირ, თქვენ ნასადილევი ხართ, - მიმართა მარეხმაძმას, - უგულო კი, არა მგონია, მაძღარი იყოს... არც მემისადილნია...- ოჰ, მართალს ამბობ, ჩემო კარგო, “მაძღარი მშიერისამხანაგი არ არისო”, ნათქვამია... ჯერ ვისადილოთ დაშემდეგ ვიბაასოთ... ახლა კი ეს რაში მინდა ჩავაბაროპატრონს...- მამავ, ჩვენ პატარა სასახლეში ვისადილებთ, ჩემ

ოთახში... წამოიყვან უგულოს... მე კი მოვამზადებყველაფერს...

ამ სიტყვებით გატრიალდა მარეხი და პატარასასახლისაკენგაემგზავრა...

VII

...მარეხიძალიანეჭვობდა,რომუგულოუბრალომეჯოგეყოფილიყო... იმისი თვალების გამომეტყველებასრულებითსხვასამბობდა...მერემისილაპარაკიდახმისმოძრაობა სრულებით არ ემოწმებოდნენ იმას... ამასგრძნობდამარეხიდაკიდეცესიყომიზეზი,რომმარეხმათავისოთახშიმოისურვასადილობამახარესთანერთად...იქ სათვალჩინო ადგილას გაბზარული “ზარი” ედო, დაშეუძლებელია, თუ კი რამ კავშირი ჰქონდა მახარესხელობასთან, ეს არ შეემჩნია... თუნდაც არ შეემჩნია,

მაინცგანგებაჩვენებდამარეხი...პირველშეხედვაზედვე,პირველ იმის ხმის ამოღებაზე მარეხმა იგრძნო, რომ ესუბრალო მეჯოგე არ იყო და რაღაც კავშირი ჰქონდაზართან... მით უმეტესად გაიფიქრა მარეხმა ეს, რომმახარეს ხმა ლაპარაკის დროს ისე საამოდ ფრთენდა,როგორც მაშინ, როცა ეთერმა ზარი აახმაურა... რაღაცმზგავსებაიპოვა,დაამაშიუნდადარწმუნებულიყო...

როცაორივე მეფემ მახარე შეიყვანა მარეხისოთახში, იქუკვე ყველაფერი მზად იყო... სუფრა უხვად იყოგაწყობილი. გარს მშვენიერი ბალიშები იყოშემოწყობილი...

მახარე სულ ახლებში გამოეწყოთ... იმის ტანისამოსიმეფის ტანისამოსს უდრიდა... ნადირ-მეფე რაშისგახედნამ ისე გაახარა, რომ მახარესათვის აღარასშურობდა... მართალია, ის უკვე დამშვიდებული იყო,

გინდაც არ დაბრუნებულიყო მახარე, რადგანაცგადაწყვეტილი ჰქონდა, ეთერის მაგივრად მარეხიგაეგზავნა,მაგრამმაინცძალიანგაეხარდარაშისგახედნა.რაცუნდაიყოს,მარეხიდაიყოდა...

დასიძება ჩრდილოეთის მეფისა სასიქადულოდაცმიაჩნდა,მაგრამაქმარეხიცოტაუსიამოვნოგზითუნდაშეეთავაზნა... ეს კი, ცოტა არ იყოს, შეურაცხყოფისგრძნობასიწვევდამეფე-ნადირაში...

რაკი ესუსიამოვნობაც მოშორდა, ახლა იმის სიხარულსსაზღვარიაღარჰქონდა...

გახედნილირაში ჩრდილოელთ ჩააბარა... გულწრფელადსთხოვა დარჩენილიყვნენ კიდევ რამდენიმე დღე, რომენახათ, თუ რა დღესასწაულს გადუხდიდა რაშისგამხედნავს...ესენიცდასთანხმდნენ...

- მეფეებო, თქვენთვის არა მომიმზადებია-რა!.. თქვენუკვე ნასადილევი ხართ... მხოლოდუგულოსთვის არისესსუფრაგაშლილიდა...ჩემთვის!.. -დაუმატასიცილითმარეხმა...- ოჰო, ჩემო კარგო, - სიცილითუთხრა ნადირ-მეფემ... -გინდა,მარტოშენგიამბოსრაშისგახედნისამბავი!?.არა...ჩვენცგვინდამოუსმინოთუგულოს...- ლაპარაკისთვის სრულებით არა მცხელა, ისე მშიან!..მგონია,უგულოსუფროეშივება!..- მართალს ბრძანებ, დედოფალო, ძალიან მშიან დამოუთმენლადმოველი,როდისმომაწვდილუკმა-პურს...

მახარემ პირველ შემოსვლაზედვე შენიშნა სუფრისახლოსსამფეხზედადებულითავისიქმნილი...მოაგონდამაშინვე მამისა და ნარგიზა... იმისგან გაძარცული, დაკინაღამიქვეარდაეცა...ჭირისოფლმამთლადშეასველა,

ყურებმა შუილი დაუწყო, და რომ მთლად თავისნებისძალა არ მოეკრიფა, იქვე გულწასულიგაიშხლართებოდა.

ოდნავ კედელს მიესვენა, როდესაც მარეხი და ნადირაერთმანეთს ესიამტკბილებოდნენ, და შესძლო ისევთავისიძალამოეკრიფნა...სწორედკარგდროზეწამოძახამარეხმა, თორემ შეიძლებოდა სულ გამოემჟღავნებინათავისგულისნადები...

- ოო, თუ მაგრეა, ნუღარ გვიანობთ და შეუდექითსადილობას...ჩვენცაქთქვენთანჩიბუხებსმოვწევთ...- არა... არა!.. გინდათ, პირში ლუკმა დაგვითვალოთ?..წადით!.. სადაც გინდათ, იქ მოსწიეთ ჩიბუხიდა, როცაჩვენც ვისადილებთ, მაშინ მოდით და უგულოცგვიამბობს რაშის გახედნის ამბავს... პირობას გაძლევთ,უგულოს რაშის შესახებ ერთ კითხვასაც არ მივცემ,და,

მგონი, ესაც პირობას მოგცემთ, გინდათ შევეკითხო,უთქვენოდპასუხსარმომცემს...არა,უგულოვ?!.

- მართალს ამბობ,დედოფალო!.. როცა სიმშილს იკლავ,მაშინლაპარაკიშეუძლებელია...აი,საჭმელსრომვხედავ,პირსნერწყვიმომდისდაკუჭიმიკანკალებს...

- წავიდეთ, მამავ, თორემ, როგორც ეტყობათ, ჩვენცშეგვჭამენ,თუაქდავრჩით...

VIII

მარეხისუფრასმოუჯდადამახარეცმიიპატიჟა...

მახარეც და მარეხიც მართლაც მშივრები იყვნენ დაგულიანად დაიწყეს ჭამა... ხმა არ გაუციათერთმანეთისთვის, ვიდრე კარგა არ შენაყრდნენ... მაშინ

მარეხმა ფიალა გაავსო მშვენიერი ღვინით დაწარმოსთქვა:

-უგულოვ, ეს შენი სადღეგრძელო იყოს!.. - მოსვა ცოტადამახარესგადააწოდა...-დედოფალო, ესსაწამლავიცრო იყოს, მაინცგამოვცლიდა შენსავით ტუჩებს არ დავისველებ... შენისადღეგრძელო იყოს, შენზე უკეთესს ვისვადღეგრძელებ!.. - უთხრა და თვალებში აღგზნებითჩააცქერდა...

მარეხმა დაბლა ცქერა დაიწყო... მახარე კი ისევაღგზნებით უმზერდა და ფიქრობდა: “თუ მიცნო მაშმაგრე სხვანაირად რად მელაპარაკება?... ნუ თუდაავიწყდა ის ღამე?.. მაგრამ იმ ღამის მხილებელი ხომგვერდითუძევსდა... მაშ ვერ მიცნო...” გულისტკენითგაიფიქრადაუეცრივ ახლა სულ სხვა აზრმა გაუელვა...

“მაშ მე ვერ მიცნო... სხვა ვგონივარ და მოვწონვარ...მეფესაცუგულოზესცვლის,როგორცმე,მახარე,მეფეზეგამცვალა”...

ამ აზრმა საშინლად ააღელვა... ფიალა დაინახა და სახემრისხანებითმოეცვა...

მარეხმა სავსე ფიალა დაინახა და სწრაფად სიცილითმიმართა:

- როგორ გეტყობა, საწამლავისა ძალიან გშინებია, რომტუჩებიცკიარდაისველე!..

მახარესუეცრივ სახის გამომეტყველება შეეცვალა ასეთგულუბრყვილო სიტყვაზე, სწრაფად ფიალა ტუჩებთანმიიტანადაუეცრივგამოსცალა...

-ესემტერიდაგეცალოს!..-წამოიძახადაცარიელიფიალაწინდაუდგა...

ორივეს აზრი სულზარის გარშემოტრიალებდა,და არცერთ იმათგანს საერთო ენისათვის ვერ მიეგნო...ორივესუნდოდა ჩამოეგდო ზარზე ლაპარაკი, მაგრამ ვერახერხებდა.

დაიწყეს ისევ ჭამა...თითო-ოროლა სიტყვას ერთმანეთსესროდნენ...

-აბა,ახლა,უგულოვ,მიამბე,თუროგორმოახერხერაშისგახედნა?!. ჩვენ კი გვეგონა, დაიღუპებოდი! - მიმართაბოლოს მარეხმა მახარეს, რაკი ვერ მოახერხა ზარზელაპარაკისჩამოგდება...-ხომმერეკიდევგამეორებადამჭირდება?!.-მაშდავუძახებ...

-არა...არა...ჯერნუ!..-შეემუდარამახარემარეხს...

ახლა იგრძნო, რომ შეიძლება შემდეგში ამისთანაპირისპირ ყოფნის შემთხვევა აღარ მექნესო დაგაბედულადჰკითხა...

- ეს რა არის?!. -და ზარზე ხელი მიიშვირა... - რამდენიხანია შევცქერი... - დაუმატა მახარემ... - სუფრასთანახლოს ძევს, მეგონა სადილობის დროსდაგვჭირდებოდა... მაგრამ ისე გავათავეთ სადილი, რომარმოგვიხმარია...

- ეს... ეს... ზარია!.. - უპასუხა მარეხმა და გულში კიგაიფიქრა:“უთუოდკარგადიცი,რაცარის,მაგრამგანგებმკითხეო”...-ზარი?!.-გაკვირვებითჰკითხამახარემ...-ჰო,ზარი!..

-მერერისგამოსადეგია?!.-რომსუფრაზევამღეროთ!..-ამღეროთ?!.მერერატომარამღერებ?!.

მარეხს გულწრფელად მოეღუშა სახე და ნაღვლიანისხმითწარმოსთქვა:

-გაბზარულია!..ხმაჩახლეჩილიაქვს...- როგორთუ გაბზარული?!. - გულწრფელად გაიკვირვამახარემ.-აი,როგორ!.. -მარეხმაზარიყურითხელშიაიღო,ენაამმოძრაობაზე ზარის ნაპირს მოხვდა და უსიამოვნოჟღრიალიმოიღო...

ამ ხმაზე მახარე გაფითრდა, და ხელების კანკალითმარეხსჩამოართვაზარი...

მახარემ გადაატრიალ-გადმოატრიალა ზარი და, რა ნახაცალი მხარე თითქმის ყუნწამდის გაბზარული, გულისსიღრმიდან ამოსკდა კვნესა, და მარეხს საყვედურისსავსეთვალებითშეხედა...

თითონაც არ იცოდა მარეხმა რად დაიწყო თავისმართლებადათითქოსბოდიშისმოხდა:

-ვფიცავღვთაებას,ჩემსამზესა,სახელმწიფოშივინცკიხელოსანი გვეგულებოდა, ყველა მოვღალეთ და ვერგავამთელებინეთ!..

მახარეს ამის მოსმენა არ უნდოდა... ისედაც კარგადხედავდა,რომბევრხელსუწვალებიაზარი...

შეებრალათავისითავიდათავისიოცნება,გატაცებულიძიება, ღამეების თევა!.. რა სინაზით... რა გრძნობით...

აღფრთოვანებითმოელოდაამისხმისგაგონებას?!.

ახლაკიეთერისწყალობითრადამართნიაიმისქნარს?!.

კიდევ გადახედა მარეხს საყვედურით და ცივადგადააწოდაზარი...

ამას კი აღარ მოელოდა მახარე, რომ იმის გრძნობას ასეაბუჩადაიგდებდაეთერიდა...

მარეხმა ჩამოართვა ზარი. ენა უფრო ძლიერად მოხვდაპირს, და უარესი ჟღარუნი გამოიღო... მახარეს ტანიაუჟრჟოლდა, და იმის გულის ხმაც ზარის ჟრიამულსშეუერთდა...

მეფეები ამ ოთახის ახლოს ისხდნენ და უგულოზებაასობდნენ, რომ ზარის ჟღრიალი მოესმათ და ორივე

მეფესტუჩებზენაზიღიმიგადაეფარა...

ესენი მაშინვე შევიდნენ მარეხის ოთახში სწორედ იმდროს,როდესაცმახარეწამოდგადაოთახიდანგასვლასაპირებდა...

-დაომარეხ,უგულოსკარგადსცოდნიარაშებისგახედნა,მაგრამ არა მგონია, გაბზარული ზარის გამთელებაციცოდეს!..

მახარემთვალებიდააჭყიტა...თავის ყურს არდაუჯერადახანერთს,დახანმეორესთვალითშეეკითხა...

მარეხმადადიდმამეფემვერაგაიგესრა,ხოლონადირ-მეფეკიიღიმებოდა...

-რაო,უგულოვ,არგესიამოვნა,რომმარეხიჩემიდაადა

არა ცოლი?!. - ცოტა სიჩუმის შემდეგ შეეკითხა ნადირ-მეფე...

მახარეგამოერკვა...

- ცოლია შენი ეს ქალი, თუ დაა, - ჩემთვის ორივეშემთხვევაში სათაყვანებელი დიასახლისია... ძალიანმადლობელივარასეთგულ-უხვმასპინძლობისათვის... -უპასუხამახარემდამარეხსთავიდაბლადაუკრა...

მარეხიაწითლდა...

- ჩემი ქალის ავადმყოფობაა: ვინც უნდა მოვიდეს,მთხოვარი იქნება ის, თუ დიდებული, ყველას აქუმასპინძლდება და სადილობის დროს უეჭველადგაბზარულ ზარზე უნდა ებაასოს და ჰკითხოს:“გამთელებახომარშეგიძლიანო”?..

-ცილსნუსწამებ,დიდომეფევ,შენქალს...მაგასზარისშესახებ არა უთქვამს რა. პირიქით, მე ვკითხე დამხოლოდამისშემდეგმომაწოდაგასაშინჯათ...- ოო, ტყუილად ამართლებ, უგულოვ, ჩვენ კარგადვიცნობთმარეხს...- ნადირ, სულ შენი ბრალია ამ ზარის გაბზარვა დაკიდევაცდამცინი?!.- ოჰო, მაბეზღებ კიდევაც?!. - სიცილით უთხრა ნადირ-მეფემ.

მახარე ახლა უფრო გამოურკვეველ მდგომარეობაშიჩავარდა... მარეხი, თუმცა ძალდატანებით, ეთერადეგონა... მაშ ეთერი სადღაა?!. ან ეს ზარი მარეხს რადააქვს?!. ვერა გაეგო რა, და, აი, სწორედ ამის გაგებაგანიზრახა, მაგრამ როგორ გაეგო ისე, რომ ეჭვი არავისმოსვლოდა?!.

- რო გაგეგონა ამ ზარის ხმა, სულ გადაირეოდი,უგულოვ!.. მაგრამ ახლა რაღა ხმა აქვს... სამწუხაროდჟღრიალებს... წეღან შეგატყვე, ამისმა ხმამ გუნებაგაგიფუჭა... - ნაღვლიანად დაუმატა ეს უკანასკნელისიტყვებიმარეხმა...

მახარეს ნაღვლიანად გაეღიმა, და გულმომბალმაალერსითუპასუხამარეხს...

- კარგია, არ გავიგონე, თორემ გადარეული რასვემსგავსებოდი?!.

ორივემეფემხარხარიდაიწყო...მარეხიკიგაწითლდადასაყვედურისკილოთიმიმართაუგულოს:

-განასამუდამოდგადაირეოდი?!.- ვხუმრობ, მეფის ასულო, ვხუმრობ!.. მაგრამ ერთი ეს

მითხარი,რატომიმასვეარმიმართავ,ვინცესგააკეთადავისგანაც შეიძინე... უეჭველია, ყველაზე ადრე ისგაამთელებს, ვიდრე მოხეტიალე მათხოვრები, ან კიდევდიდებულნი?!-დაეკითხამახარემარეხს.

ეს შეკითხვა მოულოდნელად მოუვიდა. ამ კითხვითთითქმისყველაფერსგაიგებდა...

- ეჰ... - გულისტკენითუპასუხა მარეხმა... - ეს ეთერმამაჩუქა,როცა გაებზარა... ამის გამკეთებელსდიდი ხანიადავეძებთ,მაგრამვერვიპოვეთ...-ვინეთერმა?!.

- ჩემმა მეუღლემ... კაცია ბატონის ასულმა... - მარეხისმაგივრად უპასუხა ნადირ-მეფემ... - ეს ზარი ვიღაცშეგირდმახარესგაუკეთებია...ეთერსუყიდნიაიმისგან...როცაშემთხვევით ჩემ ქორწილშიგაიბზარა,გავგზავნეთ

იმის მოსაყვანად, რადგანაც ჩემ დას მარეხს ძალიანეწყინაამისგაბზარვა...ზარშიესდაეძებდაგამკეთებლისსულს...უნდოდამოესმინამარტოზარისხმაუეთეროდ,მაგრამ ამ დროს ძირს დავარდა... ქვას მოხვდა დაგაიბზარა... გაბზარულმა კი ისე ჟღრიალი დაიწყო, რომმარეხი ავადაც გახდა... კაცია ბატონმა მახარესმოსაყვანად გაგზავნა გზირი, მაგრამ ის სადღაცგადაკარგულიყო... ოქრომჭედელიც აქ იყო, მახარესოსტატი, მაგრამ ვერა გააწყო რა... დედოფალი ეთერიგულკეთილიქალია...მარეხისასეთიმწუხარებარომნახა,აჩუქადაუთხრა,თუოდესმემახარესადმეგამოჩნდება,გავამთელებინებდამაშინვეეგზარიცდაისმახარეცშენიიქნებაო...

მახარე ისე იწოდა მეფე ნადირას სიტყვებზე, თითქოსმეფის ყოველ სიტყვის შემდეგ საშინელის სიძლიერითიფნის სახრესურტყამდნენზურგზედაო... მაგრამ იმავე

დროს ნუგეშს ჰპოვებად მარეხის უმანკო სახისკრთომაში...

- კმარა!.. - წამოიძახა მარეხმა... - არა მსურს ჩემზემაგდენი ილაპარაკოდა... - აუვარდატირილიდა გარედგავარდა...

IX

ნარგიზა უშვილო იყო. პირველში ღმერთს მხურვალედემუდარებოდა, შვილი ჰყოლოდა... მაგრამ იმის მუდარაამაოდრჩებოდა...წელიწადიწელიწადსმისდევდადაისმაინცუშვილოდრჩებოდა...როცაკიიტყოდნენ, ამასდაამას ამ დღეზე შვილი უნდა ეყოლოსო, სიხარულისიმედით იმოსებოდა და მაშინვე იმისკენ გარბოდა...გვერდიდანარშორდებოდადაბებიასეხმარებოდა...თუმშობიარე ძალიან იტანჯებოდა, ნარგიზა სანუგეშოდ

ეუბნებოდა: “შვილი ისეთი ბედნიერებაა... მე რომ შენადგილასვიყვე,კი არვიყვირებდი,სულვიცინებდიო!..”ამას გულწრფელად ეუბნებოდა, და რომ შვილსღირსებოდა, შეიძლება, მართლაც ტკივილების დროსკრინტიც არდაეძრა... მაგრამ, იმისდა სამწუხაროდ ვერეღირსა... მერე რა ალერსით და სიამით უვლიდაახლადშობილს?.. ზედ დასტრიალებდა მფარველსულივით და ნიავს არ აკარებდა... ბებიას აკვირვებდანარგიზას ასეთი საქციელი, მაგრამ უხაროდა, რომნარგიზაასედაუზარებლივდასიყვარულითასრულებდაიმის მოვალეობას... თითონ კი ამ დროს ისვენებდაგანცხრომით...მერესულუსასყიდლოდ...

როცა კი ბებიას ვინმე დაუძახებდა, ის თავის მხრივშეუთვლიდანარგიზას: “ესადა ეს ამაღამმოილოგინებსდახომარგესიამოვნებადასწრებაო?!.”

ეს საკმარისი იყო, რომ ნარგიზა სიხარულითმელოგინესთანბებიაზეადრეგაჩენილიყო...

დროგადიოდა...ნარგიზახანშიშევიდა...შვილისყოლისიმედი დაკარგა, მაგრამ სიყვარული მშობიარეთადმიუფროგაუცხოველდა...

წინადვე, ბებიის სიცოცხლის დროსვე, მშობიარენინარგიზას სთხოვდნენ ბებიაობა გაეწია, მაგრამ ნარგიზაუარს ეუბნებოდა და ბებიის მოწვევას ავალებდა...თითონაც უეჭველად ესწრებოდა... როცა ბებიაგარდაიცვალა,მხოლოდმაშინდაიწყომარტოდმუშაობა...ისევ უსასყიდლოდ, მაგრამ მშობიარენი უფრო უხვადაჯილდოებდნენსხვადასხვასახითდაგზით...

ნარგიზაუკვესახელ-განთქმულიბებიაიყო,როდესაცესამბავიმოხდა...

როცანადირ-მეფემმარეხიაატირა,სწორედიმწამსგადიანარგიზასთანშევიდადამიიპატიჟაეთერთან...

- რა ვიცი, ჩემო ნარგიზ, ჯერ კი დრო არ არის, მაგრამიქნებაუდღეოდდაებადოს...-დაუმატაგადიამ...- უი, დამიდგეს თვალები!.. იმისთანა ქალს უდღეოდროგორ დაებადებოდა?!. ღონით სავსეა... რატომ უნდაუდღეოდდაებადოს?!. ”მაშ გამოდის, ორითვითუფროადრეუნდადაებადოს...უი,უი!.. ეთერი ისე სუსტი არარის, რომ ეგდაემართოს… ხომ ჯერ ორითვე აკლია?!.სულ ნაანგარიშები მაქვს, როდის უნდა დაებადოს…მეფესმხოლოდშვიდითვისწინადეამბორა,მანამდისკი,როგორცშენმიამბე,მგზავრობა,ქორწილი,მერეეთერისავადმყოფობა და... მხოლოდ ორ კვირას ცხოვრობდნენ,როგორც ცოლ-ქმარნი, და მერე აქეთ გამოემგზავრადედოფალი...

გადიამ ტუჩები მოიკვნიტა... თურმე თითონვე გაუციაეთერი...

-ჩემონარგიზ,მაინცნახე,იქნებამცდება...- ახალვე, შვილო, ახლავე... დედოფალს როგორ არვნახავ?!.მეფესშეატყობინეთ?!.-არა!..დედოფალსარცუნდაშეატყობინოს,რადგანაცასეადრე მოუვიდატკივილები... იქნება მახინჯიდაებადოსდამაშინ,სჯობია,სულარვაცნობოთო...

ნარგიზა სიხარულით გაჰყვა გადიას... ამას კი აღარმოელოდა ნარგიზა, თუ ოდესმე დედოფალსმოალოგინებდა, სეფე-წულს პირველად ის ხელსშეახებდა...

ეთერიხშირადიბარებდახოლმენარგიზასთავისთანდა

სხვადასხვა ამბებს ჰკითხავდა... ეთერს ესიამოვნებოდაიმის ნახვა... თითქოს ამით დაკარგულსუახლოვდებოდა... ნარგიზაც ხშირად მოდიოდა, თავისთავგადასავალსუამბობდა...ეთერიაღტაცებითუსმენდახოლმე, როცა ნარგიზა მახარეს დედის შემოხიზვნაზეუამბობდა,დაშემდეგთითონმახარეზე,თუიმანროგორიშვილამახარედაბოლოსკი...ასედაიკარგა...

ეთერი თავის მდგომარეობაზე სულ არას ეუბნებოდა...იმანკიშინდაბრუნებისასიგრძნო,რაცმოელოდა...ჯერარ სჯეროდა... მერე კიდღითი-დღე რწმუნდებოდა,თუიმისთავსრაციყო.მაშინკიგადიასგამოუტყდა...

- ე მაგისი მეშინოდა, ჩემო კარგო, და აკი არ აგვცდა?!.მაგისთვის გემუდარებოდი, მეფესაც ვშველოდი, ძალამაინც ეხმარა, იმასთან მარტოკას გტოვებდი ამისთვის...შენ კი მლანძღავდი, უკიდურესად მექცეოდი…

მოღალატესმიწოდებდი...აი,ახლახომდარწმუნდი,რომმემართალივიყავი?!.ერთღამესრომდანებებოდიმეფეს,მაშინ თამამად გამოაცხადებდი, რა გარემოებაშიიქნებოდიდამეფეცაღტაცებულიდარჩებოდა...ახლაკი...ღმერთო...ღმერთო...თავშირაქვაუნდავიცეთ,რომეს...იქნებანარგიზამოვიხმაროთ,რომ...

ეთერი უსმენდა გადიას “ვიშ-ვიშს” ღიმილით, ბოლოსვეღარმოითმინადაგულიანადგადიხარხარა...

-ხა...ხა...ხა!.. -ეთერისგულიანიკისკასიმოესმაგადიასდათვალებიდაჭყეტილიდარჩა...

ეთერიკიგულიანადხარხარებდა...

როცა ეთერი დამშვიდდა, მაშინ მხურვალედ გადაეხვიაგადიასდაჩაჰკოცნა...

- ჩემო ძვირფასო გადი, მეფემ რომ იცოდეს, თუ რადერთგულობდი, ხომ სამწვადესავით აგაცვამდა ხისტოტზე და ისე შეგწვამდა... ახლა კი ჰგონია, იმისერთგული ხარ, და კიდევაც დაგავალა თვალ-ყურიმადევნო...-დედოფალო,ვერაგამიგია-რა?!.- გინდოდა, ჩემი და მახარეს შვილი მეფის შვილადგამოგეცხადებინა...-სხვაგზაარიყო,რაკიიმისცოლიგახდი...-ხომხედავ,სხვაგზაც არის...მევიქნებიდედამახარესშვილისადაესასეციქნება.-ეთერ...ეთერ...დაუკვირდი,რასამბობ?!.- ეს მარტო ჩვენ უნდა ვიცოდეთ და სხვამ არავინ...მამაჩემაცკი...- ბოლოს ხომ მაინც უნდა კიდევ ვინმემ იცოდეს,რომელიცმიიღებსშენშვილს?!.

- თუ კი ახლა ნარგიზას მოწვევა გინდოდა, მაშინაცნარგიზა მიიღებს...უთუოდ იმისი იმედი გაქვს, რომ ესდამარხულიიქნება...-იყოსნებაშენი...-ჩემოგადი,ხომხედავ,აი,იქროგამოკრულიძევს...ისიმღამისსუფრაადაჭურჭელიშიგგამოკრული...ეგსულვერხვის ქვეშ იყო... შენ გატანა გინდოდა... ნება არმოგეცი... ეგ იმის ამოტანილია... მაშ, გვირაბისათვისმიუგნია...სხვაგზითვერამოიტანდააქ...ისმოვაისევ...მაშინკი...

-რომარმოვიდეს?!.-თუცოცხალია,მოვა,დათუმოკვდა,სანუგეშოდ იმისშვილი მეყოლება... მაშინ შენდა სასიხარულოდშევასრულებ პირობას, რაც ნადირ-მეფეს დაუდევი...წელიწადი ჯერ შორს არის... გვირაბის კარიდაუკეტავიუნდა იყოს... მაშინ სიჩქარითდაუკეტავიდამრჩენიადა

ძალიანმიხარიან,რომესასემოხდა.თუისმოვა,ამგზითმოვა...

ამის შემდეგ მომხიარულდა ეთერი და უდარდელად,სიამით იტანდა თავის მდგომარეობას... გადია კი სულკანკალებდაშიშით...

როცადრო მოვიდა, ნარგიზაც მოიწვიესდა ეს ბუნებისდიდისაიდუმლოებასაიდუმლოდჩაატარეს...

ეთერი მთელ დღეს იტანჯებოდა და მხოლოდ შუაღამისას განთავისუფლდა... ტკივილების დროს კრინტიარდაუძრავს...ითმენდა...

ნარგიზას კიდევაც ეშინოდა, არა დაემართოს რაო, დაურჩევდა ეკივლნა... მაგრამ ეთერი ქვასავით ხმას არიღებდა...

როცანარგიზამმიიღობავშვი,ისუგრძნობლივმიეგდო...დიდხანსიყოასე,თუცოტახანს,ესეთერსარუგრძვნია...გადიადანარგიზაბავშვისმოვლასმოუნდნენდა ეს კითითქმის მიავიწყდათ... როცა ეთერისთვის მოიცალეს,მაშინეთერიუკვეღრმაძილშიიყო...

წინა ღამისდა ამდღის ტანჯვამთავისი იმოქმედა დაეთერი ისე მოიქანცა, რომ რა წამს კი მოეშვა ტანჯვა,მაშინვეღრმადმიეძინა.

გადიასდანარგიზასუნდავაჟიანობაეხარებინათ,მაგრამგაღვიძებამდისგადადეს!..

X

-მეფევ,ძალიანსასტიკადმოექეციშენდას...

- ოჰო, მფარველი გამოუჩნდი?!. კარგი!.. ერთი მითხარ,რის მაქნისია ეს, რომ გიჟივითთავსდასტრიალებსდათვალთაგან არ იშორებს?! - უპასუხა მეფე-ნადირამ დაზარზეხელიმიიშვირა...-აკიშენვესთქვი,იმედიაქვსგამთელებისაო!..- აქნობამდის არავინ გამოჩენილა... ან ვინ გამოჩნდება,როდესაცამისგამკეთებელიდაიკარგადა...-იქნებასხვამაცშესძლოს...- თუ კი შესძლებდა, აქნობამდის გამოჩნდებოდა,რადგანაცახლაყველამიცისმთელსამეფოში,რომმარეხიიმასცოლადგაჰყვება...-მერეშენწინააღმდეგიარიქნები?!-წინააღმდეგირათვიქები,როდესაცმამაჩემიმზადარისმთელითავისი საუფლისწულო მამულები სულ მარეხსგადასცეს იმ ვიღაცის სასარგებლოდ... აი, ეს სასახლეცთავისსაკარმიდამოთიმამასგადაწყვეტილიაქვსმარეხსშესთავაზოს, თუმცა ჩემთვის ძალიან უხერხული

მომიჯნავე იქნება ვიღაც ხელოსანი, ჩემიდის ქმარი... აქსაოქრომჭედლოს გამიხსნის... მაგრამ ჩემთვის ერთისმხრივძალიანხელსაყრელიიქნება,რადგანაცჩემეთერსსამკაულიუყვარსდა,თურამდასჭირდა, შორსწასვლაარმოუნდება...

მახარეს ეთერის ხსენებაზეთავში სისხლი აუვარდადაწამოწითლდა... სწრაფად გაბზარულ ზარს ხელიწამოავლოდა,ვითომგულცივად,სინჯვადაუწყო...

-რა,ხომ არგინდაშეეცადო?! -შეეკითხადიდიმეფე... -ძალიანმოხარულივიქნებოდი,თუკიდაგვისიძევდები...

მახარეჩაფიქრდა.ატირებულიმარეხიუეცრივთვალ-წინწარმოუდგა და გული მოეკუმშა... იმისი თვალებილმობიერებითაივსო.უმანკოარსებაშეებრალა,დაჟინმამოუარა ამოეკოცნა სველი თვალები და ამ გზით

ამოემშრალებინა...

მერემახარესსახემოექუშა...ეტყობოდა,რაღაცსულიერიბრძოლახდებოდაიმაში...ისმეფეებს აღარ ამჩნევდადააღარციმასგრძნობდა,რომხელშიზარიეჭირა...

მეფეები შესცქეროდნენ და უკვირდათ იმის სახისცვალებადობა...

მახარემგადასწყვიტაქედისმოუხრელობა...ეთერითუმცუფრო ძლიერად უყვარდა, მაგრამ იმისგან ასეთგაწბილებასვერშეურიგდებოდადა...

- დეე, თავის თვალით ნახოს, რომ უღირსი არვყოფილვარ! -წამოიძახაუსიტყვოდდამარჯვენახელი,რომელშიაც ზარი ეჭირა, ამ გადაწყვეტილების ნიშნადმედგრადჩაიქნია...

მოისმა გულშემზარავი ჟღრიალი და შემდეგნაწილობრივი წკრიალი... სახტად დარჩნენ მეფეები ამსანახაობით... მახარე გამოერკვია ამ ჟღრიალ-წკრიალზედა...

ამ დროს ხმაურობაზე მარეხი შემოვარდა გულ-გახეთქილიდაშეჰყვირა:

-რამოხდა?!.

მახარესწრაფადგადახტამარეხისაკენდახელიშეაშველადაუთხრა:

- მეფის ასულო, ნუ გამიწყრები!.. ვეცდები,თუ მე არა,გიპოვოგამმთელებელი...

ისეთი ნაზი ხმით უთხრა მახარემ მარეხს, რომ ისსწრაფად გონს მოვიდა და სხეულში რაღაც სიამემგაურბინა...კარგია,მახარემესმოახერხა,თორემმარეხი,თუიქვეგულწასული არდაეცემოდა, აფთარივითმაინცთავპირსგამოკაწრავდამახარეს,როცაშუაზეგადაშლილიზარიმარმარილოსიატაკზედაინახა...

მეფეები ჯერ განცვიფრებულები დარჩნენ... მარეხისშემოსვლაზეფერიეცვალათ...შეეშინდათ,ვეღარაიტანსოდა, როცა დაინახეს, რომ მარეხმა ბოლოს მშვიდადუპასუხა:იმედიმაქვსო!..ორივემხარხარიდაიწყო.

- უგულოს ეგონა, ზარსაც ისე სწრაფად გაამთელებდაროგორის სისწრაფითაც რაშს ზურგზე მოახტა!.. -თითქმისორივემერთადწამოიძახა...

მახარემ კი ნამტვრევები სიყვარულით ააგროვა, სუზანი

სთხოვა მარეხს, რომელმაც სწრაფად მოუტანა, შიგგამოახვიადასთქვა:

- ახლავე შევეცდები,თუმცა იმედი არა მაქვს,თუ ნებასმომცემთ და ადგილს მიჩვენებთ, სად არისსაოქრომჭედლო...- ააარა... ჯერ ვერ გაგიშვებთ, ვიდრე რაშის გახედნისამბავს არ გვიამბობ!.. - თითქმის ერთად უთხრა ორივემეფემმახარეს!..-ჯერგვიამბედაშემდეგ...-რაგიამბოთ,როცათქვენითვალითნახეთყველაფერი?!.მერე კი, როცა ორივე მდინარეში გადავვარდით დათვალთმიგეფარენით... -დაიწყომახარემ... -ზვირთებმამოგვიტაცა...ამასარმოველოდი,რომრაშიიმკონცხიდანშიგზვირთებშიგადაეშვებოდა...მეგონა,დაინახავდათუარააზვირთებულმდინარეს,მაშინვეგაუხვევდასაითმე,მაგრამისკი,როგორცნახეთ,შიგგადაეშო...როცაგონება

მოვიკრიფე,დავინახე,რომ კარგა მოშორებით განივრადიშლებოდა მდინარე და მაშინვე განვიზრახე იქამდისჯერ-ჯერობითარმიმეშო.რადგანაციქშეიძლებოდაისევნაპირზე გასულიყო და ვინ იცის, ისე ჩქარა ვერდამემორჩილებინა, როგორც წყლის საშუალებითშეიძლებოდა...მაშინვეზურგიგაუნთავისუფლედაძუახელზედავიხვიე.მდინარემმომიტაცადამძიმედმაგრამთანდათან რაშმა ცოტა პირი იბრუნა ჯერ ცერადნაპირისკენ, მერე პირდაპირ და ცოტა ხნის შემდეგსწრაფად ძალაუნებურად პირი აღმა ქნა... აი, მაშინდაიწყოიმისბრძოლა...ცდილობდაგაერღვიაზვირთები,მაგრამფრუტუნით,ფრთხიალითვერასხდებოდა...ჩემისიმძიმითნალოსავითკუდზევიყავიმობმულიდაიმასაცკივერ ახერხებდა,პირინაპირისკენექნა...თანდათანკიგაშლილ ადგილს ვუახლოვდებოდით... როცა შევატყვე,რომრაშიუკვე მოიქანცადა,თუ ცოტახანს კიდევ ასეთბრძოლაში ვამყოფე სულ დაიღუპება მეთქი, მაშინ მეც

შევებრძოლე ზვირთებს... უკვე გაშლილ მდინარეშივიყავითდაზვირთიისეძლიერი აღარიყო... ჩქარაძუისმაგივრად ფაფარი ჩავიგდე ხელში. კიდევ მდინარისდახმარებითამგზითპირიცერადვაქმნევინედაბრძოლაშევუმსუბუქე. რაკი ოდნავი შვება იგრძნო და ნაპირიდაინახა, უკანასკნელი ძალა მოიკრიფა და ნაპირისაკენმიაშურა...მეცმხარდამხარმივდევდიდახელისშეხებითვამხნევებდი... აღარ მიწყრებოდა რაში. როცა ნაპირისახლოსფეხიმდინარისძირსმოჰკიდა,უკანასკნელიძალამოიკრიფადა გაეშურა ნაპირისაკენ... მაგრამ წყალიჯერკიდევ მუცლამდის სწვდებოდა. რომ შესდგა, სხეულისთრთოლვააუვარდა...

მაშინვედავუზილეზურგი,გვერდები,კუდიდავუჭიმე.გავაც გადავუზილედა მხოლოდ მაშინ წინდავუდექი...თითქოს არაფერს ხედავსო, ისე იცქირებოდაგაშტერებული თვალებით... დაზელის შემდეგ ტანის

თრთოლვა შეუდგა... ახლა ყურები დავუჭიმე, თვალისქუთუთოებიდა ქუთუთოების გარშემოდავუსრისედაშემდეგ კისერი ჩავუზილე... ისევ წინ დავუდექი დაალერსით ნესტოები მოვუზილე... რაში თითქოსგამოერკვა... ლმობიერად შემომხედა... ძლიერადდაიჭიხვინადატუჩებითსახისცმუცვნადამიწყო...

ამას მოველოდი და ესეც მოხდა... რამდენი ცხენიცგამიხედნია, ყოველთვის ამით გათავებულა, და რაკირაშისგახედნაცამითგათავდა,მაშინვეწელიდანსაბელიშევიხსენ... კისერზე შევაბი და საცხვირე გავუკეთე...სწრაფად ზურგზე მოვექეციდადამორჩილებული რაშიჩემ ნებას ასრულებდა... აქით წამოსვლა უკვე გვიანღაიყოდაამისთვისმეჯოგეებთანწაველი...

რაში ძალიან კარგიადა შევუყვარდი კიდევაც... ახლა მერომ დამინახოს, ჭიხვინს მორთავს და სიხარულით

ტუჩებით სხეულის ცმუცვნას დამიწყებს... წინად კიკბილებითდაგლეჯასმიპირებდა...

XI

როცა დიდის საჩუქრებით და გახედნილი რაშითჩრდილოელნიგაისტუმრეს,მახარემსუზანშიგახვეულიზარის ნამტვრევების განგებ მომზადებულსაოქრომჭედლოშიგადატანაუთხრამეფეებსდამარეხს...

-როგორცდაგპირდით,უნდაესზარიგავამთელო,მაგრამამისთვის დამჭირდება ჩემი ძმად-ნაფიცი მოვიყვანო...იმედიმაქვსდამთანხმდება...ახლა,როგორცმახსოვს,ისხშირად იმეორებდა, რაღაც ხმებზე, ლითონზე... ტყეშიშემხვდა...ძმადგავიფიცენით...ერთხელკიდევაცსთქვა-ოქრმჭედლისშეგირდივარო.ვიმალებიიმიტომა,რომჩემმამობილს სულ გავუფლანგე, რაც კი რამ ჰქონდა, და

ახლა სანამ სამაგიეროს არ ვიშოვი, ისე ვეღარვეჩვენებიო...-მახარეხომ არ ჰქვიანშენძმობილს?.. - იკითხანადირ-მეფემ...-ლომაჰქვიან...იქნებამახარეცერქვას,არვიცი...

მარეხიკისულსხვასფიქრობდა... “განგებიგონებს,რომთავიდანმომიშოროსო”,დადანაღვლიანდა...

მახარემ შეხედა მარეხს და, რა დაინახა იმისიდაღვრემილისახე,უთხრა:

- მეფის ასულო, გაძლევ პირობას, ზარი ხუთ დღეშიგამთელებულიიქნება...

მახარეს ძალიან უნდოდა დედოფლის ნახვა...უკანასკნელ ზეიმებში მონაწილეობა არ მიუღია... არ

იცოდა,თუსადიყო.ვერცეკითხნა.ეშინოდათავისითავიგამოემჟღავნებინა, რადგან მაშინ დედოფალს ისეთამამად ვეღარ ელაპარაკებოდა... უნდოდა ბოლომდის“უგულო”სახელადშერჩენოდადაამისთვისარჩია,ირემაამ საქმეში ჩაერია და იმისთვის მახარე ეწოდებინა...მაგრამესაცკარგადიცოდა,რომირემამეფე-ნადირასვერეჩვენებოდა,რადგანაცისმაშინვეიცნობდა.ირემაისეარშეცვლილა, როგორც მახარე... ეს გარემოება ცოტათიართულებდასაქმეს...მაგრამამისთვისაცგამოსასვლელიიპოვა.ირემასსაოქრომჭედლოშიამყოფებდადღედაღამდა, როცა ზარს ხელმეორედ ჩამოასხამდა, მალვითგაისტუმრებდა... სხვა პირობით არც ირემაწამოჰყვებოდა...

სულ ხუთიდღე არ გასულა ამლაპარაკის შემდეგ,რომახლად ჩამოსხმული ზარითავის პირვანდელ სახითდახმითმახარემმარეხსმიუტანადაუთხრა:

- მეფის ასულო, მიიღე ეს ზარი, რის გამთელებაც მედამავალე...-რისგამთელებაშიაცსხვადაიხმარეგანა,უგულოვ?!- სამწუხაროდ!..უმისოდ შენ სურვილს ვერშევასრულებდი...-მერესადარისის?!.-წავიდა...მხოლოდამპირობითგამამყვადაიმუშავა...-მერესასყიდელიარმიეცი?- ჩემი ძმობა აქვს იმას ხელთ... მეტი სასყიდელი არშემეძლომიმეცა...- თავის მამობილის ქონებას შენი ძმობა ხომ ვერაუყენებს?!. შენ კი სთქვი: “გაფლანგულს რომშეაგროვებს, მხოლოდ მაშინ დაუბრუნდება თავისმამობილსო!...”-სწორედმაგრესთქვა.- მაშ, ჩვენ მივცემდით, რომ გეჩვენებინა, და ჩქარა

დაუბრუნდებოდა თავის მამობილს... აგერ მამაჩემი დანადირაცმოდიან,ესენიცამასვეგეტყვიან...- რაო, რაო, შვილო?!. - შეეკითხა დიდი მეფე, როცამარეხისხმაგაიგონა...-მამავ,აი,გამთელებულიზარი!..- რას გვეუბნები?!. უკვე?!. - ორივე მეფე შეეკითხათითქმისერთდროს...-აბა,გაგვაგონეთმაგისიხმა...- უგულოვ, მე არ ვიცი მაგისი მოხმარება... შენ თუმასწავლი?!.-ეშმაკურადშეეკითხამარეხი...- ოო, დიდის სიამოვნებით!.. წუხელის იმან მასწავლაწასვლისწინ...- უეჭველია, მაგრე იქნებოდა, თორემ რად გვინდოდაზარი,თუ კი ვერ მოვიხმარდით... - სიცილითვე უთხრამარეხმა...

მარეხი ამ ხუთიდღის განმავლობაში მალვითუგულოს

ფეხის-ფეხად უკან-უკან დასდევდა. გული ნებას არაძლევდა, რომ უგულო ისევ ის მახარე არ ყოფილიყოს,რომელმაც ეს ზარი გააკეთაო. და მართლაც თავისთვალითნახა,რომმახარე“უგულო”იყოდაისვიღაცრომმოიყვანა, ის კიდევ - ირემა... მარეხიც მახარესავითიძინებდადაღამე კიფხიზლობდადა საოქრომჭედლოსსანათურიდანშესცქეროდა...იქიდანკიკარგადხედავდა,თუ მახარეროგორ მუშაობდა გაჩაღებულ ქურის შუქზედა ირემა კიდევ როგორ იმასავით თვალებდაჭყეტილიუცქეროდა... ირემას მუშაობა მხოლოდ ხანდისხანსაბერვლისდარხევაშიიყო...ისიცხშირადავიწყდებოდა...

მახარემაამღერაზარი!..

ორივე მეფე განცვიფრდა, ისე ემცნაურათ ხმა... მარეხიკი...აღტაცებულმაზარიგულშიჩაიკრადაწამოიძახა...

-ისევისსულიუდგია,ისევის!..- უგულოვ, სწორედ თვალთმაქცი ყოფილხარ!.. -წამოიძახანადირ-მეფემ...-ახლავამაყობკიდევაც,რომ...- ეს ხომ სხვამ გაამთელა!.. - შეაწყვეტინა სიტყვამახარემ...-მერესადარისის“სხვა”?!.-შენსმეტიჩვენსხვაარავინგვინდა!..-დაუმატადიდმამეფემ...- ის “სხვა” ისევ წავიდა... მხოლოდ ჩემი თხოვნითგაამთელა...-მერესასყიდლადმხოლოდხელშითავისიძმობამიუციაუგულოს, როდესაც იმ სხვას მამობილის გაფლანგულქონების ანაზღაურება უნდა!.. - სიცილით დაუმატამარეხმა...

მახარე შეკრთა... იგრძნო რომ უნებურად ბევრი მახედაიგოდა...

- მარეხ, რატომ არ მოაყვანინებ მაგ ზარისგამმთელებელს?!. აკი აღთქმაგაქვსდადებული:ცოლადგაჰყვე,ვინცზარსგამიმთელებსო!..- ძმაო ნადირ, მზათა ვარ აღთქმა შევასრულო, მაგრამიმის აღთქმა არ დამიდვია, რომ ძალად შევართვევინოთავი!.. რაკი იმას არ ვუნდივარ, მაშინ მეც ხსნილი ვარაღთქმისაგან...მეხომ,აი,იმისსულიხელთმიჭირავს!.. -დაუმატადასიამოვნებითგადიკასკასა...

მახარემ თვალები დააჭყიტა, ისე განცვიფრდა: “ჩემისული,გული,ჩემი”...

- ოო, ძალიან კარგად მოიქცა ის ვიღაც არის, რომ არგვეჩვენადა მარეხი აღთქმისაგან ხსნილ ჰყო... უგულორომ არ ყოფილიყო, მარეხიც გამთელებულ ზარს ვერიხილავდა და იჯდებოდა აღთქმის თანახმად

გაუთხოვარი... ახლა კი უგულოს წყალობით ორიგანსაცდელიაგვშორდა...მაშ...-არა,მამავ,ძალადთავზევერავისმოვეხვევი...ვიცი,რაცგინდასთქვა...უგულომაცრომუარისთქვას,მაშინხომ...- მეფის ასულო, თუ მიკადრებ... - ოდნავი ყოყმანისშემდეგწაილუღლუღამახარემ...- გიკადრებ?!. უგულოვ, მომიახლოვდი... არა... არა... მემოვალ!..-დასწრაფადიმისგვერდითგაჩნდა...

XII

მეფე-ნადირამმოისურვამარეხისდაუგულოსქორწილისგადახდა,როცაეთერიდაბრუნდებოდა...უიმისოდძნელიიყოსტუმრებისმოწვევა...რაუნდამოემიზეზებინა,რომდედოფალიმარეხისქორწილშიმონაწილეობასრატომარიღებსო?!. ამაშიდიდი მეფედა მარეხიც,თუმცადიდისყოყმანით, დასთანმხდა... ეს კი მხოლოდ შემოდგომას

მოხდებოდა...მართალია,გაზაფხულიუკვეთავდებოდა,სამაგიეროდმთელიზაფხულიდაშემოდგომისპირველინახევარი წინ ედოთ... მარეხისთვის ეს დიდი სასჯელიიყო, მაგრამ რა გაეწყობოდა, როცა მამას და ძმას ასესურდათ...

მახარესთვის კი ცოტა გასახარებიც იყო, სასიამოვნოც...მანამდისთავისმამობილსდადედობილსინახულებდა...ახლა უკვე შეეძლო ასკეცად აენაზღაურებინამამობილისთვის ზარი, მეფეებმა ისე მდიდრულადდაასაჩუქრესმახარერაშისგახედნისთვის.

ერთიკვირისშემდეგგამოემშვიდობამეფეებსდამარეხს,ვითომც ტოლ-ამხანაგების სანახავად, და შეჰპირდა -დანიშნულდროზედავბრუნდებიო...

მარეხმა მალვით ბევრი იტირა, მაგრამ ამას არავის

ამჩნევინებდა...

წასვლისდროსმეფეებმაგამოუტანეს კიდევსაჩუქრებიზარის გამთელებისათვის და სთხოვეს, გადაეცა იმსაცოდავ შეგირდისთვის, რომ “თავის მამობილისქონების ანაზღაურება შესძლოსო”... უთხრეს დაგადაკოცნეს...

თავისძმობილს ირემასდანიშნულ ადგილასშეხვდადაორივე შარაგზით კაცია ბატონის საბატონოსკენგაემგზავრნენ...

ახლაირემასსიცილად აღარჰყოფნიდათავისსაქციელი,რადგანაც თავის თვალით ნახა, რამაც დააფრთხოჩაბარუხთან და შემდეგ კიდევ სასახლეში... ნახა, რომგამკეთებელი მახარე ყოფილა, და აქ ალს არავითარიადგილიარააქვს.მაგრამერთირამაკვირვებდამხოლოდ,

თუიმღამესქალთანერთადვინიყო...

რამდენჯერმე შეეკითხა ირემა გზაში, მაგრამ მახარემპასუხიარგასცა...

- ირემავ, შენრომ გაბედულება გქონოდადა შენითავიზარის გამამთელებლად გამოგეცხადებინა, როგორცგირჩევდი, ახლა მეფის სიძე იქნებოდი... მარეხს აღთქმაჰქონია, - იმას გაჰყოლოდა ცოლად, ვინც ზარსგაამთელებდა...- მახარე, ხომ სიცილად არ ეყოფოდათ, მე რომ ეგჩამედინა?!.ხომმიცნობდნენ?!.-მერერარომგიცნობდნენ?!რაცესენიაღარგხედავდნენ,განაარშეგეძლოშეგესწავლაზარისჩამოსხმა?..-რომეთქვათმეორისჩამოსხმა!..-მეშენთანარავარ?!.

ირემასცოტაეჭვიშეეპარა...მარეხიცოლადეძლეოდესდასხვასსთავაზობდეს!.. ეს ძალიან ეუცხოვადაგაიფიქრა:“იქნება მცდის ჩემი ძმობილიდაუნდა მათქმევინოსო”დაჩაუკვირდაამთავისფიქრს...

რამდენიმედღეერთადმიდიოდნენდაირემასესფიქრიაწუხებდა...

“იქნება ჩემი გულის ზრახვა რითიმე გამოვამჟღავნედაახლა ნამდვილად უნდა გაიგოსო?!.” ფიქრობდა ამასირემადათავისგულისზრახვასუფროღრმადმარხავდათავისგულში...

ეს ზრახვა კი... ირემას გულის შორეულ კუნჭულშიიმალებოდა და, როცა იმისი გული მიყუჩებული იყო,მხოლოდ მაშინ გამოყოფდაჯეროდნავთათებს, ნაზადაუსვამდა, შეათბობდა და შემდეგ სულ მთლად

გადაეფარებოდადაჩაეხუტებოდა...

ბევრჯერ დამართნია ეს ჯერ მეჯოგეებთან ყოფნისდროს...მახარესსიმამაცეამუნჯებდაიმასდაჯერიმაშიმიბაძვას იწვევდა, მაგრამ მიბაძვით კინაღამ კისერიმოიტეხა...მერეკი...ჩაენასკვაესგულშიდავეღარაფრითგაედევნა...

ახლა კი, როცა მარეხი მახარეს დანიშნულად შეიქნა,ფრთა გაშალა იმის გულშიჯერ შეუმჩნეველმა, ახლა კიმწვავე შურმა... ცდილობდა აღმოეფხვრა გულიდან,მაგრამვერახერხებდა...

მარეხი იმის თვალ-წინ გაიზარდა... როცა მარეხიმოჩიტდა, შეიბუმბლა, ირემას ბევრჯერ უნატრია იმისითავი და ეს ნატვრა ისევ გულში ჩაუკლავს, რადგანაცმიუწდომლადმიაჩნდა,დაახლაკიიმისავითუბრალოს-

რავუყოთ,როოსტატია,-დანიშნულია?!.

სწორედ შუა დღე იყო, როდესაც ჩაბარუხისთავდაღმართსდაეშვნენ...მზეთუმცაძალიანმწვავიიყო,მგზავრებს აგრე რიგად არ აცხუნებდა, რადგანაც გზათითქმისხისტოტებითიყოდაფარული.

- აი, იქ ვიჯექი იმ ღამეს, როცა ზარის ხმა და ქალისსიმღერა შემომესმა... ქალი, უეჭველია, დედოფალიიქნებოდა, მაგრამ მეორე კაცის სახით ვიღა იქნებოდანეტავი?!.-ჩაილაპარაკაამდროსირემამ.

მახარეს ემწვავა ეს სიტყვებიდა ცოტა სიჩუმის შემდეგამოოხვრითწამოიძახა:

-უთუოდგადიაიქნებოდა!..-გადია?!.

-ჰო...-მოკლედუპასუხამახარემდაჩაფიქრდა...

წამს თვალწინ წარმოუდგა ის წარმტაცი ღამე, და ისეგაიტაცა ამსურათმა,რომ აღარაგაუგონია-რა,თუირემარას ეუბნებოდა და ეკითხებოდა... ირემას კი პირი არდაუყენებია...

მახარე მხოლოდ მაშინ-ღა მოვიდა გონს, როცა სულმდინარის პირს მიადგნენ და კლდიდან გადმომჩქეფიჩაბარუხის საამო წინწკლები სახეზე შეეპკურა... სახემოიწმინდა... მწარედ გაეღიმა და მეორე ნაპირს ცხენისაჩქაროდ გააგდო. ირემაც მიჰყვა... აქ კი ჩამოხტაცხენიდანდასადავეირემასგადაუგდო...

- ძმაო ირემავ, გაიყოლიე ჩემი ცხენიც დასაოქრომჭედლოსთან მომიცადე... მამობილი იქ იყოს,უთხარ, მეც ჩქარა მოვალ-თქო... მე კი ცოტა ტანს

წავიბან...დიდიხანია,ჩაბარუხშიარმიბანავნია...მიყვარსჩაბარუხშიბანაობა...

XIII

ეთერს როგორც კი გამოეღვიძა, მაშინვე შვილიმოიკითხა...დახედათუ არა, წამოიძახა: “თვალები სულმამ...”დაჩაიკრაგულში...

-ჰო,სულმეფისააქვს!..-დაამთავრაგადიამ...- ჩემო გადი, ჩემ მახარესთვალები ისეუგავს მეფისას,როგორც მტრედს - მგლისას... აბა, ნარგიზ,დახედე ამისთვალებს!.. ნუ თუ შენი შვილობილის თვალებს არგაგონებს?!.

გადიამგაიფიქრა:“უი,დამიდგესთვალები,გადაირიაო!..”

ნარგიზა კი აწითლდა და მაინც დააშტერდა ჩვილისთვალებს...

-განა,ნარგიზ?!-დედოფალო, ჩვილისთვალებს,ვისთვალებსაცგინდა,დაამზგავსებ!..- ეჰ, ჩემო ნარგიზ, შენი შვილობილის თვალები არგხსომებია!..- დედოფალო, ერთხელაც არ შემიხედნია იმისთვალებისთვის, და, აბა, საიდან უნდა მახსოვდეს... აი,ჩემიკაციკი...ნამდვილადგეტყოდა...-ჰო,მამისასძალიანუყვარსმახარე!..ეგკარგადვიცი,დავხედავ კიდევაც... ახალი საქრომჭედლო იმისთვის არააშენა,მაშვისთვის!..- უყვარდა და ეგრე, ლამის არის, გადამერიოს კაცი...მთელ დღეს საოქრომჭედლოს წინა ზის და გზასგასცქერის... მოვა საღამოთი და გულ-დაწყვეტილი

წამოიძახებს:“დღესაცარმოვიდაისაძაგელიბიჭიო!”დამიეგდება ტახტზე. თითქოს მთელ დღეს მუშაობითმოქანცულაო...- ჩემო ნარგიზ, მაშ ახარე, რომ შვილი-შვილიდაებადა...მაგრამესკიჩვენისაიდუმლოუნდაიყოს.-დედოფალო!..- მე ჯერ დედოფალი არა ვარ... ვარ მხოლოდ შენიშვილობილის შვილისდედა... მერერა იქნება, არ ვიცი...აი,ამჩვილსაცმახარესვარქმევ...-ჩემიკაციგაგიჟდება!..-არაუშავსრა...

მეორედღეს,როცა ნარგიზა მივიდა, ეთერი მხიარულადდაუხვდა,თავისმახარესეალერსებოდა...

- დედოფალო, კინაღამ ჩემი კაცი გადამერია... ჯერ ენაჩაუვარდა...შემეშინდაკიდევაც...მერედაიჟინა:მაჩვენეთ

ჩემიმახარესშვილიოდა აქითმოიწევდა...როგორციყო,ძლივასდავარწმუნე,რომესჯერ-ჯერობითსაიდუმლოა-მეთქი...დილაადრიანადსაოქრომჭედლოსკენგამოეშურადა მითხრა: “სხვა გზით მოველოდი მახარეს და იქითვიცქირებოდიო...ახლაკივიცი,საითვიცქიროვო!...”- ნარგიზ, მამისა მახარეს თვალებს შორიდანაც კიიცნობს...

როცაეთერისულგამორჩადასიარულიცდაიწყო,ხშირადსარკმლიდანმამისასგადასცქეროდა,რომელსაციმისკენჰქონდა თვალები მოპყრობილი, და დრო-გამოშვებით,როცა გამვლელ-გამომვლელი არ ჩანდა, ბავშვსაცდაანახვებდა... მამისა მაშინთითონაც ბავშვად იქცეოდახოლმე და საოქრომჭედლოს წინ, თითქოს თავისმკლავებზეუწევსბავშვიო,დაიწყებდახელებისნძრევას,ღიღინსდაალერსს.ეთერისთვისესგამალხობელიიყო...დნებოდა იმისი გული, როცა მამისა ასეთ სიყვარულს

იჩენდაიმისშვილისადმი...

ახლა ხშირად ეთერის გასართობი ეს იყო... სარკმელსგააღებდა, მამისასდაანახვებდათავის შვილს, ის კი ამწუთებს ელოდა... სულ იმის სარკმელს უმზერდა...ნამეტნავად შუადღის დროს, როცა გზაზე არავინმოჩანდა, შორიდან მამისას და პატარა მახარეს ალერსსბოლოაღარჰქონდა...

მამისადაოთხდა, ვითომ პატარა მახარეზურგზედაისოდაასეგაატარ-გამოატარასაოქრომჭედლოსწინ...ეთერიცისე აყოლებდა სარკმელთან თავის შვილს, ვითომცზურგზე ზის და თითონ გვერდით დასდევს, და თანიცინოდამამისასსაქციელით...

ამ თამაშით რომ გართულნი იყვნენ, უეცრივ თავსწამოადგამამისასირემაორიცხენით...ცოტასშეფერხდა

კიდევაც, რადგანაც ვერა გაიგო-რა,თუ ეს მოხუცი კაცირისთვის დადიოდა ოთხზე... ეთერმაც თვალი მოჰკრაირემას და მაშინვე სარკმელს მოშორდა და ბავშვიგადასცა... თითონ კი მალვით ცქერა დაიწყო... ირემარაღაცემცნაურა...დაფიქრობდა,თუსადენახაესკაცი...უეცრივმოაგონდათავისიმგზავრობა...“ესხომსულთანგვდევდა... ნადირას ერთგული!..” შეაჟრჟოლა ამმოგონებამდატანიშეუნესტიანდა.

- აქ რაუნდა?!. - წამოიძახა ეთერმა, -და... მერე მეორეცხენითვინღაიქნებოდა?!.ნუთუმეფენადირა?!

ამ აზრმა გააფთრა ეთერი და მოემზადა მედგრადდახვედრისთვის...სარკმელსმოშორდადაგადიასმეორეოთახში გასვლა უთხრა... თითონ კი სიარული დაიწყოიმავეოთახში...ცოტახნისშემდეგგადასწყვიტამამასთანჩასვლა და იქ მიეღო მეფე შესაფერად და სამუდამოდ

უარი ეთქვა ცოლობაზე,რადგანაც პირობა არ შეასრულადა დანიშნულ დროზე ადრე მოვიდა... მოიხვიათავმანდილიდაკარიგამოაღო...

-მახარე!..-შეკივლაეთერმადაკარებთანმდგომმახარესგულზეუგონოდმიესვენა...

მახარედაიბნა...ძლივს-ღამოასწროხელებისშეშველება...უგონოეთერიშემოიტანაოთახშიდატახტზედააწვინა...კივილზე გადია შემოვარდა ბავშვით და, რა დაინახავიღაცუცხო,შეკრთა...

მახარე,ბავშვისდანახვაზეუფროდაიბნადააღარიცოდა,რა ექნა... მახარე სრულებით არ მოელოდა, რომ კოშკშივინმეიქნებოდა.ეგონამაშინდელივითშევიდოდაკიდევშიგ, ცოტახანს იქნებოდა და შემდეგ იმავე გზითდაბრუნდებოდა. სასახლეში ვერავის ჰკითხა

დედოფალზე,რადგანაც ეშინოდათავის გამომჟღავნება.მარეხსაცკივერაჰკითხა...მართალია,მარეხიდანიშნულიიყო იმისი, უყვარდა კიდევაც, მაგრამ ეს სიყვარულირაღაც გამოურკვეველი იყო... მზად იყო სიცოცხლეშეეწირნა, მაგრამ მარეხი იმის გულში უფრო და-ძმურსითბოს აჩაღებდა, ვიდრე ნამდვილ სიყვარულისცეცხლის კოცონს... ერთხელ არ მოსვლია ჟინიაღგზნებული კოცნისაც კი... თუ სურვილი ჰქონდაალერსისა,მხოლოდთბილი,უანგაროალერსისა...

ახლა კი ეთერის ხელის ხლებამ ალი მოსდო და სულატრუსა. ეთერის ხსენებაზეც კი ელვასავით სხეულშიუვლიდამწვავეგრძნობა...სწორედამმიზეზითმარეხსაცვერა ჰკითხა, რომ თავისი ვინაობა სახისგამომეტყველებით ეთერის ხსენებაზე არგამოემჟღავნებინა... ყველაფერს მოიფიქრებდა, მაგრამიმასკივერათუეთერიახლათავისკოშკშიიქნებოდა...ამ

გარემოებამ და ეთერის შეხებამ სულ დააბნია, აწო,მაგრამ ბავშვის დანახვამ ცივი წყალი გადაასხა დაგამოაფხიზლა...

“აი, რისთვის მოსულა ეთერი სამშობლოს...მოსალოგინებლად!..* რატომ ეს წინად თავში არმომივიდა, იქ რო ვერ ვნახედედოფალიო...” - გაიფიქრამახარემდაგატრიალდაგასაქცევად...

- სიზმარია, თუ ცხადი?!. - წამოიძახა ამ დროსგონმოსულმაეთერმა...-სადარისჩემიმახარე?!.

მახარეშესდგა...

- ჩემო კეთილო, აი, შენი მახარე!.. - მიაწოდა ბავშვიგადიამ...- არა... არა... ჩემი... - გადმოხედა და მახარეს ზურგი

დაინახა... წამოვარდა მაშინვედა მახარეს მხარზე მაგრადაებღაუჭა...-როგორ,გულიგამელია შენლოდინშიდა ახლაზურგსმაჩვენებ?!.-დედოფალო!..- იქ, ვერხვის ქვეშ ვარ შენი დედოფალი!.. გახსოვს,მახარე?!.-რომარმხსომებოდა,ახლააქარვიქნებოდი!..-კარიხომღიადაგხვდა?!.ვიცოდი,მაგგზითმოხვიდოდიდა ამისთვის აღარდამიკეტნია... აი ის შენი ამოტანილისუფრადადოქი,შენსახსოვრად,აქვეა...-მაგრამ,დედოფალო,მაინც...- აკი გეუბნები, დედოფალი იქა ვარ და აქ კი - შენიშვილისდედა...-როგორ?!.

მხოლოდძლიერგულწრფელსიყვარულსშეუძლიანისე

ადვილად დარწმუნდეს. როგორც მახარე ეთერისსიტყვებმადაარწმუნეს,რომპატარამახარეიმისიშვილიადამეფე-ნადირასთანეთერსცოლქმრულიცხოვრება არაჰქონდა...

-ჩემოყველავ,მაშრადგამწირეიმღამეს?!.- ნუღარ ვიფიქრებთ მაგაზე, ჩემო სანატრელო, ნუღარ...ახლამარტოერთმანეთისსიყვარულითვიცხოვროთ!..

XIV

სასახლეშინადირ-მეფედამარეხიდღეებსასთვლიდნენ,თუ როდის მოვიდოდა იმათი ბედნიერების დღე... რაცუფრო ახლოვდებოდა, მითუფრო გრძელდებოდადღე...შემოდგომადადგა.დარჩაკიდევერთითვევადამდის...

მარეხი ზარს არ შორდებოდა... გაიტანდა ბაღში,

ჩამოჰკიდებდა ხეზე და ჩრდილოში დაღიღინებდასიმღერებსდათანზარსახმაურებდა.

მართალია, ზარის ხმა იმის ხმას არ გვანდა, უფროუკეთესად გამოდიოდა. თითონ პირველს ამბობდა დაზარი კი მეორეს... ბანიც რომ ყოფილიყო, მაშინ ხომსრული გამოვიდოდა... დროგამოშვებით მარეხიშესწყვეტდასიმღერას,უნებურადფიქრსმისცემდათავს,და ფიქრი სულ იმის წინააღმდეგ იბადებოდა... ვერმოეშორებინა თავიდან ერთი აზრი, რომელიც მალიმალგაუელვებდასწრაფად,მთელიმის არსებასშეიპყრობდადატანსაუწვავდა.

ესფიქრიიყომახარესდაეთერისდამოკიდებულებაზე...მართალია, ეთერის ნალაპარაკევიდან ირკვეოდა, რომმახარემზარიმიჰყიდა;მახარესაც,რაციქიყო,ერთხელაცარ უხსენებია ეთერი, მაგრამ მაინც ვერ წარმოედგინა,

რომმახარეეთერისმნახველი,დაეთერიკიდევმახარესმნახველი ერთმანეთისადმი გულგრილნიდარჩენილიყვნენ... “ან მახარე რად ჩაურთავდა ზარშიეთერის ხმას, თუ?..” ვეღარ ათავებდა მარეხიდაბოლოვებას, რადგანაც იმისთვის შხამი იყო... მერეკიდევ,თუმცადანიშნული იყო მახარე იმისი, მაგრამ ისმარეხსსულრაღაცსულსხვანაირადექცეოდა,იმისინაზიალერსი მარეხის ანთებულ გრძნობას ანელებდა დაფერფლავდა...იმაშიმარეხისამაგიეროსვერიწვევდა...

ასეთფიქრებშიიყოგართულიმარეხი,რომნადირობიდანდაბრუნებული ნადირ-მეფეთავს წამოადგადა,რა ნახათავისიდაასედაღონებული,ხუმრობითუთხრა:

-ეჰ,ჩემოდაომარეხ,შენიუგულოუთუოდგიორგულებსდააღარდაგიბრუნდება!..

მარეხიშეჟრჟოლდაამხმაზე...ვერშენიშნანადირ-მეფესმოსვლა, და იმისი ხუმრობა ისეთ ფიქრებითშებოჭილისათვისყვავისჩხავილსდაემსგავსა...

მარეხმა ძლივას მოიკრიფა გონებადაუნდოდაუეცრივეპასუხნაძმისთვის:

“თუმეუგულოარმომივა,შენცეთერიარმოგივაო”!..

მაგრამსხვასთქვა:

-თუ არ მომივაუგულო, იმის სულიდა გული ხელთამაქვსო!..-დაზარსშეეხო...-ეგხომუგულოსიარარის?!.-მეფევ,ჩრდილოეთიდანშიკრიკიკიდევმოვიდა!..

ამდროსთავსწამოადგამსახური,დამარეხსსაპასუხოდ

გაპობილიბაგემოეკუმშა...

მეფე-ნადირა შეკრთა... ცოტა სიჩუმის შემდეგ მეფე-ნადირადამარეხიერთადგაემგზავრნენ...

სასახლის წინ ცხენზე იჯდა ნაცნობი შიკრიკიჩრდილოეთისა, რომელსაც უგულოსაგან გახედნილირაში,დატვირთული,სადავითეჭირა.

- რისთვის გასჯილხართო, - ზრდილობიანად ჰკითხამეფე-ნადირამ...-ჩემიბატონი,ჩემიმეფე,ძლიერგანრისხებულია,უკანვეგიგზავნისთავისრაშსდაგითვლის:

“გასახედნად გამოგიგიგზავნე რაში... შენ კი ვირადგიქცევიაო... თუ ამ ვირით შენი ცოლი არ მოგიყვანიაშენივეფეხითჩემთვის,მზადვარშემოვესიოშენსამფოს

და მთლად წავლეკოვო!..” მედიდურად უპასუხაშიკრიკმადაეშმაკურადგადახედამარეხს...

მეფე-ნადირაგაფითრდა...ხმაჩაუწყდასიბრაზით...

მარეხს ახლა ყველაფერი თვალ-წინ წარმოუდგა...უგულოს ცხენის გახედნა!.. მაშინაც თურმე ესევემოთხოვნილებაყოფილა...ნადირასმკვახედგადახედადამრისხანედწამოიძახა:

- როგორ, ასეთი წინადადებით მოდის შენთან და შენკიდევ გაჩუმებული ხარ?!. უბრძანე ახლავე ამისდატუსაღებადასწრაფადდაგზავნეგზირებიდაამცნონყველასჩრდილოეთთავხედობა!..- ახ, უგულო რომ ახლა აქ იყოს!.. - წამოილუღლუღანადირ-მეფემ.- ყველა აქ გაჩნდება, თუ კი აცნობებ... ეგ კი ახლავე

დაატყვევე!..უგულოსაცმისწვდებაესხმა...

XV

ახ,რასიამითდასიხარულითჩავიდნენეთერიდამახარესადედოფლოშიდარათავდავიწყებასმიეცნენიქმახარესმოსვლის მესამედღეს!.. რა სინაზითდა მხურვალებითევლებოდნენ ერთმანეთსთავზედა ერთი მეორეს აღარაცლიდა -დაგუბებული გრძნობა ძღვნად მიერთმიადაშიგგაებანა...

ბოლოსშეცურდნენერთადდედოფლისაუზშიდაწყალსშენატრობდნენ, რომ ერთმანეთის სხეულს წყალსავითვერფარავდნენ...

სიშიშვლე იმათთვის არ არსებობდა. არ რცხვენოდათერთიმეორისსიშიშვლისა...

ეს იყო დასაწყისი იმათი ბედნიერებისა. და მახარეიდროვებდათუარა,მაშინვესადედოფლოსკენგასწევდა,სადაც ეთერი თავის პატარა მახარეთი და გადიითუხვდებოდა...

როცა ერთად პატარა მახარეს ალერსით ჟინსმოიკლავდნენდააბანავებდნენკიდევაც,გადიასპატარამახარეთი კოშკშიგაისტუმრებდნენ,დამაშინიწყებოდაიმათი დაუსრულებელი სიამე... ერთმანეთი აღარეთმობოდათ განშორების წინ. განშორებას კი მახარესსაქმეთხოულობდა...

ეთერმაპირველდღესვეკოშკიდანგაახედადადაანახვასაოქრომჭედლო...

მახარეგანცვიფრდა...სულვეღარიცნოსაოქრომჭედლო...

სულახალილამაზიშენობამოხვდაიმისთვალს...ირემადა მამისა იქ რო არდაენახა, ეგონებოდა, რომ ახლა იქსხვასვისმეაუშენებიაოდამამისაკი...

მაგრამ ეთერმა განუმარტა, რომ მამისას მაშინვე ახალიშენობა ააშენებინადა იმის შემდეგ ყოველდღე მოდის,ზისდერეფანშიდაშენმოგელისო...

მახარეს ამ სიტყვაზე აუჩუყდა გული და ცრემლებიმოადგა თვალს, მაგრამ თავი შეიმაგრა და ყრუდწამოიძახა:

-მერერით?!.თურამჰქონდა,სულ...-ოო,ჩემო,ჩემო,რანაირიგგონივარ!..ნუთუსამაგიეროსარასმივცემდი?!.-იმდროს...

აღარდაათავებინა, რადგანაც მაგრად, მაგრად ჩაუკოცნაეთერმატუჩები...

- რაც გაიგო რომ აქ კიდევ პატარა მახარე არის, იმისშემდეგსულაქეთიცქირებადა...-ეთერჩემო...-სთქვი!..სთქვი!..რავარშენი?..

მახარეჩაფიქრდა...

-სთქვი!..-ეთერ,მთლადჩემშიხარდამეკიდევშენშიდაამითვისვსთქვი“ჩემო”.- ოოო, მახარე, რა კარგი ხარ!.. - და კიდევ აღგზნებითჩაკოცნა...

მახარე ჩქარა გამოემშვიდობა ეთერს, რადგანაც ეგონა,

რომმამობილიჩაბარუხზეჩაეგებებოდა...

მართლაც ასე მოხდა. მალულ ბილიკს ჩავიდა თუ არამდინარისპირას,მამისადაირემაცმოვიდნენდამახარედამამისაერთმანეთსგადაეხვივნენ...

- ოო, შვილო, რა მინდა გახარო!.. ჯერ წავიდეთ, პურივჭამოთ. თორემ მშივრები იქნებით. დედაშენსშევუთვალეშენიმოსვლადაკიდევსტუმრის...- მამავ, ეს ჩემი ძმად-ნაფიცია და ისე უნდა მიიღოთ,როგორცმე...- ჩემო კარგო, შენი თავი დაგვანატრულე და ახლა კისამაგიეროდსამკეცადგვახარებ...რაგქვიან,შვილო?-ირემა!..- მოდი, გადამეხვიე, ირემაც იგრევე დაიბუდებს ჩემგულში,როგორცმახარემდაიბუდა...-ოო,შვილომახარე,რასგახარებ?!.

მიდიოდნენშინისკენდამამისახშირადლაპარაკისდროსამასჩაურთავდა...

მახარე არც კი ეკითხებოდა, რადგანაც იცოდა, თუ რასახარებდა...

როცა საოქრომჭედლოსთან მივიდნენ, მახარემ განგებჰკითხა:

-მამავ,ესხომარუნდაგეხარებინა?!.-ოო,ესრასახარობელია!ესმხოლოდშენთვისავაშენე...უფროკიჩემთვის,რომჩემისახელიიხსენიებოდეს...შენუნდა იმუშაო, აიყვანო შეგირდები და მამისასსაოქრომჭედლოში ამუშავო... ეს ჩემი საფლავის ქვაიქნება, როცა მოვკვდები... შენთვის. ოოო... სახარობელისხვა არის!.. ეს დედიშენის და კიდევ ერთის

საიდუმლოებაა..თუისინინებასმომცემენ,მაშინ...

- პირობას გაძლევ, მამავ, შენ საოქრომჭედლოს, სანამცოცხალივარ,არმოვშლი...- ოო, თუ შენ პირობას მაძლევ, შენი შვილი უფრომომცემს!..

მახარემარაუპასუხა-რა...

XVI

ხშირად, ხშირად ნახულობდნენ ერთმანეთს ეთერი დამახარე და ერთხელაც არ უფიქრნიათ იმაზე, თუ რითიდაბოლოვდებოდა ამათი დამოკიდებულება... ერთხელმამისაც წაიყვანა სადედოფლოში, რადგანაც გადაეკიდადა მოსვენებას აღარ აძლევდა - ჩემი შვილის-შვილიერთხელმაინცხელშიამაყვანინეო...

ოოო,რასიცილიდაკისკისიიდგასადედოფლოში,როცამამისამ პატარა მახარე ხელთ იგდო და ვერხვის ქვეშაათამაშა?!. რას არ სჩადიოდა მამისა?!. მგელი, დათვი,მელა, ტურა, ვეფხვი და ან კიდევ ფრინველები სულთვალ-წინდაუხატათავისმოძრაობითდახმით...

-ახლაკიბედნიერივარ!.. -წამოიძახამამისამდაპატარამახარე დედას გადასცა... - მაგრამ... - დაუმატა... - ასემალვითბატონისასულო,როდემდის...-ჩემოოქრომჭედელო,ბატონისასულსნუღარმიწოდებ...ახლა...-ჰო,მართლა,მაპატიე!დედოფალიუნდამეთქვადა...- სუუ... ეგუფროუარესი!.. მახარეს ცოლი ვარ,დათუმახარეშენიშვილია,მე-შენირძალი...მაშდღეისშემდეგ“რძალოეთერ”,ანსულურძლოდ,ეთერობითმომმართეხოლმე!..

-იყოსნებაშენი,შვილოეთერ!..-ოჰ,მამავ,აი,ეგრესჯობია!..-თითქმისორივემ-ეთერმადამახარემერთადწამოიძახა...

დიდად ნასიამოვნები წამოიყვანა მახარემ მამისა,რომელიც გზაში სულ ბავშვის ქებაში იყოდაზეცამდისაჰყვანდა... მხოლოდ საოქრომჭედლოში გაჩუმდა,რადგანაც იქ ირემა იყო, და იმასთან კი კრინტს არასძრავდა ეთერზე და იმის შვილზე... არც მახარეამჟღავნებდაირემასთან...

ირემა კი თვალს ადევნებდა და თითქმის მიხვდაკიდევაც, თუ საქმე რაშიც იყო... ის პირველი ღამემოაგონდა,როცაშეშინებულიჩაბარუხიდანგამოიქცა,დამეორეარსებადმახარედააყენა...

ერთხელ კიდევაც შეეკითხა ირემა - გახსოვს, მახარე,

ტყეშირომ მითხარი: “შენ ალებს გაურბი,და მე კი იმასვეძებო”...წავიდეთ,ვიპოვოთიშენიალი...

- ოო, ჩემო ირემავ, მე თურმე სხვაგან ვეძებდი, ის კითავისბუდესდაბრუნებიადა...

ირემამ ხმა აღარ ამოიღოდა ხმის ამოუღებლივ მახარესთვალი აღარ მოაშორა, რომელიც ამ დროს რაღაცსამკაულსამზადებდა...

ახლაუკვეცხადიიყოირემასათვის,რომეთერიდამახარეიმღამეს ერთად იყვნენ... მაგრამ ვერა გაეგო-რა,თურაკავშირი ჰქონდათ. მაშ მარეხის დანიშვნა დასაქორწილოდმზადებარაღაიყო?!-ფიქრობდაირემაამასდა... - “ეჰე, ორ ადგილას ბუდის გაკეთებას ხომ არაპირობს?!” გაიფიქრა ირემამ, და შუბლიუკმაყოფილობითაენაოჭა...

- მახარე, - ცოტა სიჩუმის შემდეგ მიმართა ირემამმახარეს... -აი,მესამემთოვარიდაიბადა,რაცაქავარ,დაშენიხელობისავერავისწავლერა...საბერვლისდაბერვისმეტს ვერას ვახერხებ... ვეჭვობ, ან კიდევ შემდეგშიმოვახერხო რამ... გადავწყვიტე, ისევ ჩვენიმეჯოგეებისაკენ წავიდე... იქ უფრო შინაარსიანიცხოვრებამქონდა...

მახარემშესწყვიტამუშაობადაირემასთანმივიდა...

-ძმაოირემავ,მეცვხედავ,რომაქმოწყენითახარ...როცააქეთ წამოგიყვანე, სრულებით არა ვფიქრობდი აქდიდხანსდარჩენას...მინდოდამენახაჩემიმამობილიდადედობილი, მიმეცა იმათთვის ის, რაც მედავაკელი,დაისევერთადდავდგომოდითჩვენსგზას.მაგრამ აქსულშემეცვალა გარემოება... ამ გარემოებაში, მეგონა შენც

ჩაგითრევდი და გასწავლიდი ცოტაოდენ რამეს, რაცგამოგადგებოდა,რადგანაც...-მაგრამაღარგაათავა.

რომ გაეთავებინა გულ-ახდითუნდა ყველაფერი ეთქვა,მაგრამ რომ ვერ შეესრულებინა ეს, მაშინ თავისძმობილისწინდამნაშავეგამოვიდოდა...

-მართალიხარ...აქუმოძრაოდყოფნაძნელია...წადიდაიცოდე,თურამდაგჭირდეს,მზადიქნებაშენიძმობილითავს შემოგევლოს... აგრეთვე თუ მე დამჭირდა რამ,გაცნობებდა,იმედია,შენცმაგრემოიქცევი...-მახარე...განაჩემშიეჭვისშეტანაშეიძლება?!.მარეხთანხომარასდამაბარებ?!.-მარეხთან?!.ირემავ,ნახავმეფესდამარეხს?!- იმათ არა, მაგრამ მეჯოგეებმა ხომ იციან, რომ ერთადწამოველით... ისინი უეჭველად მკითხავენ “უგულოს”ამბავს... მეჯოგეებიდან კიდევ მეფის სასახლემდინაც

მივაშენიამბავი...- ჰო, მართალს ამბობ... უთხარ: უგულო, აქეთ რომმოვდიოდით, ცხენმა გაიტაცა და უფსკრულში ორივე -ცხენიცდაუგულოც-ჩაიღუპა-თქო...-რასმეუბნები?!.- სწორედ მაგრე უთხარ... სასახლეში აღარდავბრუნდები...

ირემამცერადშეხედა,მაგრამაღარაუთხრა-რა...

XVII

კაციაბატონიეთერისდაჟინებამსახლშიწასვლაზეჯერდაადარდიანა და უკმაყოფილებას უცხადებდა თავისასულს, მერე კი,როცა ჩაუფიქრდა გარემოებას, კიდევაცგაუხარდა...კაციაჩვეულიარიყოსასახლისჩვეულებებსდა ამის გამოთავისთავსთავის ქერქში არა გრძნობდა...

როცა ეთერი თავის გარემოებაში ჩააყენა, იგრძნო, რომეთერიც ვერ იტანს ამ ჩვეულებებს და ამისთვისმიილტვისშინისკენო...

რაკი დაბრუნდნენ შინ, მაშინ იგრძნო, რა დიდებულიყოფილა თავის კერა. თავის კარ-მიდამო, სადაცთავისუფლადშეუძლიანადამიანსამოსუნთქვადასხვასარ შესცქერის... წინათ ამას არ აფასებდა... ახლა კითითქმისსულამასეუბნებოდაყველას...

როცამახარედაბრუნდადანახა,მაშინვეესუთხრა:

-დაუბრუნდი,განა,მახარე,ისევშენმამობილს?სხვაგანუთუოდ უეკლო მაყვალი გეგონა,დათურმე კი უფროქარაფიანია, ვიდრე შინ... თუმცა სხვაგან ძალიანდავაჟკაცებულხარ... ბედნიერებას სხვაგან ვეძებთ, დათურმეკიცხვირწინგვიძევს!..

- მართალსა ბრძანებ, ბატონო, მართალს!.. ბედნიერებასსხვაგან ვეძებდი და აქ კი ყოფილა... - უპასუხამხურვალედმახარემ...-ახლააღარგაიქცევიდაშენმამობილსაღარდააძმარებ,თორემ...- ოო, ახლა აღარსად წავა ჩემი მახარე... აი, ახალისაოქრომჭედლოშენისწყალობით...-ჩემითკიარა,ეთერის,ისეთისასყიდელი...- ისაც შენია, ჩემო ბატონო, - განაგრძო მამისამ... - დაამისთვისგეუბნები,შენისწყალობით-მეთქი...

კაცია ბატონი თითქმის გაახალგაზრდავდა, რაც გულიდაიმშვიდადამთხოვნელებიაღარაწუხებდნენ...

ერთად-ერთირამაწუხებდა,რომეთერიშეიძლებაკიდევდანიშნულდროსშემდეგაცვერშეეჩვიოსსასახლისწეს-წყობილებასო...

კაცია ბატონი ამითა ხსნიდა ეთერის დაჟინებას,სახლისკენ წამოსვლას, და სწყევლიდა იმ წამს, როცანადირ-მეფე ესტუმრა და ისე გულუბრყვილოდ ორივემამა-შვილისასახლისკენგაიტყუილა...

“ზესიძედ რომ შემოგვეყვანა ვინმე, მაშინ ეთერიც შინიქნებოდადაჩვენბედსძაღლიცარდაჰყეფდაო”...

მაგრამ რაც დრო გადიოდა, და მისი ცხოვრება ისევძველებურად იწყებოდა, თითქმის ავიწყდებოდა მეფისსასახლეშითავისი ყოფნაც კი... იქნება ათასში ერთხელრომელიმემებატონეშეაწუხებდათავისგაჭირვებითდადახმარებასსთხოვდა...

ასე გადიოდა იმისი დღეები მშვიდად, აუშფოთებლივ,რომგაოფლიანებულიცხენითმეფისგზირიშემოდგომის

კარსშეეჭრაკაციას:

- ქუდზე კაცს თხოულობს მეფე... ჩრდილოელთ მეფეშემოიჭრა და მთელ სამეფოს წალეკვას უპირებს!.. თუუგულოაქმოიპოვება,იმასაციბარებსმეფე!..

დიდად შეაწუხა კაცია ბატონი ამ ხმამ... ჯერახალგაზრდობაშიც მშვიდობისმოყვარე, ახლა ხომ სულდააძმარაკაციაამამბავმა...მაგრამრაგაეწყობოდა!!!კარსგაჭირვება მოსდგომოდა და მტერს მტრულად უნდაშეგებებოდა... მაშინვე თავის მხრივ თავის საბატონოშითავისი გზირი კომლეურად დაატარა და შეუთვალა:ვისაც გული ერჩის და მკლავი უჭრის, გამოვიდეს,რადგანაცმტერიკარსმოგვდგომიაო!..

კაციას ყმებში თურმე ყველას გულიცა და მკლავიცმჭრელი ყოფილა. ოჯახში ქუდოსანი აღარ დარჩა...

მოხუცებულნი და მცირეწლოვანიც კი გამოცხადდნენკაციასსასახლეშიდაემუდარებოდნენმტერზეწაყვანას...

კაცია ბატონს გული აუტოკდა, ასეთი ერთსულობარომდაინახა, და შეემუდარა მცირეწლოვანთ დამოხუცებულებს ოჯახს დაბრუნებოდნენ და კერა არგაეცივებინათ, ვიდრე გამარჯვებული მეომრები უკანდაბრუნდებოდნენ...

თუმცაგულნატკენებმა,მაინცმყისვეშეასრულესკაციასთხოვნა...

მესამედღესყველაშეიარაღებლნიკაციაბატონისეზოშიიყვნენდაისიცათვალიერებდა.

მეფისგზირიცახლოსიდგაამდროს.ესმესამედღეა,რაცმეომარნი თავს იყრიან კაცია ბატონის ეზოში... კაცია

ბატონი ნაპირის ბატონი იყო. ვისთანაც გზირი უნდაუკანასკნელად მისულიყო. გზა და გზა ყველასშეატყობინა,ყველგანუგულოსაცკითხულობდა,როგორცმეფემ დააბარა, მაგრამ ყველგან ეუბნებოდნენ:“მაგისთანა სახელის კაცი არ გვინახვსო”... კაციაბატონისაგანაც ეგევე პასუხი მიიღო... ჯავრი მოუვიდა,რომ იმას არ ხვდაწილადუგულოს ამბის შეტყობინება,არამედსხვაგზირებს,რომლებიცსხვამხარისკენიყვნენდაგზავნილები...მაინცისიცყველასათვალიერებდა...

როცაკაციაბატონმათავისეზოშიშეგროვილიმეომრებიშეათვალიერა,შეღონდა...

“ვაითუ ამ გულადთ ჩემი სიბერით ვერ ვუწინამძღვროდარაიმეხიფათიშევამთხვიო”,-გაიფიქრადაგამოსავალგზასძებნადაუწყო...

სწორედამდროსწარსდგამახარეკაციაბატონისწინდამოახსენა:

-ბატონო,მეცნუგამომწირავმეომრებშიდაწამიყვანე...-შენც,ჩემომახარე?!.მართალია,კაივაჟკაციხარ,მაგრამოცნების კაცი ხარ, ჩაქუჩიც კარგად გიჭრის, მაგრამ, ვაითუისარმადასატევარმა...- უგულოვ, ჩქარა შეჯექ რაშზე და მეფისკენ წადი!.. -მყისვემიმართაგზირმა.- რასა ბოდავ?!. - თითქმის ერთად შეეკითხნენ კაციაბატონიდამახარე...- ვბოდავ?!. მოხარშული რომ მოეტანაუგულო, მაშინაცვიცნობდი,დაცოცხალსვეღარვიცნობ?!.- ვინუგულო,რას ამბობ?! -უკვე მრისხანედ შეეკითხაკაციაბატონი.- უთუოდ მიმამსგავსე ვისმე!.. - მოკლედ მოუჭრამახარემ...

-შენიგახედნილირაშითმეგამომგზავნადიდმამეფემ...კიდევაცმეშინოდაშევმჯდარიყავი,მაგრამრომშევჯექი,მერე კი გავიფიქრე: უგულოს გახედნილი რაში საშიშიაღარ არის-მეთქი და მოვკურცხლე... დამავალა, საცაშეგხვდეს, რაში იმას გადაეცი და აქეთ სასწრაფოდგამოეშუროსო...- გცდება, ძმობილო, გცდება! - უპასუხა მახარემ დაშემდეგ კაცია ბატონს მიმართა... - იქნება სატევარმადაისარმაგამიჭრას!..-მცდება?!.სასახლეშირამდენჯერგნახე?!.იქნებარაშსარშესცდეს...-ბუტბუტებდაგზირიდასადღაცმიიმალა...-მერემამისასრაღაპასუხსაძლევ?!.- მამისა ორივე ხელით ზენას ლოცვა-კურთხევასშესთხოვს,ჩემობატონოკაცია.-თუკიაგრეა,ზენამგაკურთხოს!..მოემზადემახარედადილაზეადრიანადგზასგავუდგეთ...

ამ დროს მეომართა შორის ჩოჩქოლი შესდგა... ყველამყურადღება იქით მიაპყრო... ჩქარა გამოჩნდა გზირი,რომელიც ცხენით მოარღვევდა მეომრებს, რის გამოცუკმაყოფილებასიწვევდამეომართაშორის...მოვიდათუარა მახარეს ახლოს, ჩამოხტა და თავი მიანება ცხენს...ცხენი დააშტერდა მახარეს... ძლიერად დაიჭიხვინა დათავი მაღლა ასწია. თან თვალები დააკვესა... მახარემუნებურადხელიასწიადაიმისნესტოებსშეეხო...

ცხენი მაშინვე მოტკბა... სიამოვნებით ოდნავწაიფრუტუნა, ფეხები და კუდი აათამაშა და ტუჩებითიმისხელს,მერესახესცმუცვნადაუწყო...

-ახლაცარგჯერავთ?!.-მედიდურადწამოიძახაგზირმა...-ეი,უგულოვ,მაგასაცხომუარსვერეტყვი?!.

მახარე მართლაც დამუნჯდა... ცხენი კი აფორიაქდა...

შექნა ჭიხვინი, ყალყზე შესდგა... თითქოს რაღაცმოაგონდაოდა...

მახარე იძულებული გახდა სადავესთვის ხელი ეტაცნა,თვალისდახამხამებაზეზურგზემოაჯდადა...

-წინდაგიხვდებით...გამოეშურენითკი...

ესღა მოასწრო ეთქვა... რაკი ცხენმა შესაფერი მხედარინახა, ძველებურად აენთო, ათამაშდა ადგილობრივ,რადგანაც სადავეს არ უშვებდა მახარე და მძლავრადიზიდავდა... მეომრები ტალღად ერთ მხარეს მიაწყდნენდა გზა გასხნეს... მაშინ კი მახარემ სადავე მიუშვა, დაცხენიცადგილიდანმოსწყდა...

-ახლაცარგჯერათ,რომეგუგულოა?!.-შემოესმაკაციასამდროსგზირისსიტყვები...

XVIII

ნადირ-მეფემ მარეხის დასამშვიდებლად განკარგულებამოახდინა შიკრიკის დატუსაღების და გზირებისდაგზავნის შესახებ, მაგრამჯერ არავინ ასრულებდა. იმღამესდიდ მეფესთან საიდუმლო რჩევა ჰქონდა...დიდმეფეს ძალიან ეწყინა ნადირ-მეფის გადაწყვეტილება,მაგრამ ეს წყრომა არ აგრძნობინა და თითქოსდასთანხმდა კიდეც: მეორე დღეს დიდის ამბითწაეყვანათ მარეხი, ვითომც დედოფალი ჩრდილოთმეფისთვის...

დიდმა მეფემ, როდესაც ნადირ-მეფე დასაძინებლადგაისტუმრა, ცოტახან იშფოთა ნადირ-მეფის თავხედურგადაწყვეტილებისგამო,შევიდამარეხთანდაუბრძანა:

-ახლავემოემზადეგასახიზნავად...- განა უბრძოლველად უნდა გავიდეთ?!. ხომ გზირებიდაგზავნა?!.-სანამყველაშეგროვდება,მარტონივიქნებით.მტერიკიახლოს არის... დააჩქარე... ახლავე გასახიზნად ცხენებსდავამზადებინებ...

დიდმა მეფემ გზირებიდაგზავნა ყველა მებატონეებთანდა ვეფხვა კი რაშით კაციასაკენ აფრინა და დაავალა:“რაკი კაციამდის ბევრი მებატონეა, ყველას აცნობე დაუგულოც იკითხეო, და თუ შეგხვდეს, ეგ რაში იმასგადაეციო” ... და გასახიზნავად დაამზადებინა ცხენები.აღსრულებასთითონადევნებდათვალყურს...

“რაკი დილაზე მარეხს არ ნახავს ნადირა, - ფიქრობდადიდი მეფე, - ძალაუნებურად საბრძოლველადშეემზადება და შინაყმებს საომრად იხმობს, და ვიდრე

მებატონეები მოვლენ, მტერს დროებით მაინცმოიგერიებს”... ამასთანავე ერთს დაავალა, რომ ნადირ-მეფისთვის დილაზე მოეხსენებინა: “მებატონეებთანგზირებიგაგზავნილიადაჩქარაისინითავსმოიყრიანო”...

ნადირ-მეფეარხეინადიყო...არჩქარობდაადრეადგომას.როცა ადგადა სასახლედაცარიელებული ნახა,დაიბნა...მეტი ვეღარა მოიფიქრა-რა,რომთითონაც ცხენს მოახტადარამდენიმემხლებლებითტყესშეაფარათავი...

დარჩასამეფოუპატრონოდ...

XIX

იგრძნორარაშმაშესაფერიმხედარი,გაკაჟდა...რასაცსხვაცხენი ერთ დღეს გაივლიდა, ის საათში მიდიოდა დათითქმის ერთი კვირის სავალიორდღესგანვლო...წამს

თუშეისვენებდა,რომრაშსფერდიამოეღოდაოდნავადმოეწიწკნა რამ, თორემ სულ მიდიოდა... უპირველესყოვლისამახარემირემამონახა...იცოდამეჯოგეებისბინაამდროსდაამისთვისიქითგაეშურა...

მეჯოგეებსძალიანგაუხარდათმახარესნახვა.ირემახომსულაღელდადააღარიცოდა,როგორგამოეაშკარავებინათავისისიხარული...

-ლომავ,აქეთრაამბავია?-მოკლედჰკითხამახარემ...- შენი მტერი, რაც აქეთ ამბავია!.. ლომას მაგივრადუპასუხა მეღორეთ-უხუცესმა და უამბო, თუ რაცამბავია...

თურმე მეფეების მიმალვამ ხალხში შიშისზარიდაბადადაისიცდაიბნა...ზოგმატყესმიაშურა,დაზოგმაკიდევველს... ყველამ თავს უშველა... ვისაც იმედი გვქონდა,

რომ რკინის გული ჰქონდა, ისიც კი მიიმალა, ცვილისგულიაღმოაჩნდა...ახლათავისუფლადშემოესიამტერი,დაისაკუთრასასახლედამიდამოები,დაჩვენცველოდითტყეშიიმათშემოსევას.მაგრამრაკიშენმოხველი,იმედიმოგვეცა...ვგონებმტერსგავდევნით...

- ნუ გეშინიათ, ძმებო, აუარებელი მეომარი მოდის...თქვენ ფხა გამოიჩინეთ და მტერს მტრულადდაუხვდით... ლომავ, შენ ყველა გიცნობს ტყეებში დაველად გაბნეულნი, აიხადე ახლა პირბადე და მოიხმეყველანი საომრად და აცნობე ყველას, რომ მეომრებიმოდიან...ესირემაა,ამერთიწლისწინათდაიკარგა...- მოიცა... მოიცა... ირემა... - და დააცქერდა ირემასმეჯოგეთ-უხუცესი... - გამოცხადებული ირემაა...რამდენჯერ მინახვს სეფე-წულთან ერთად!.. თვალებიისე როგორდამიბრმავდა, რომ აქნობამდის სულ ვიღაცლომამეგონე?!

- ჰო და, ირემავ, ახლა კი საჩქაროდ წადი და ყველამოიხმე, ვისაც კი საბრძოლველად გული ერჩის, რომქვეყანამონობისაგანდავიხსნათ!..-ოო, ახლაკიგული ამიტოკდადა,გეფიცებიზენას,მეცწამოვალ საბრძოლველად... - აღტაცებით წამოიძახამეჯოგეთ-უხუცესმა...-მაშეგრე,ირემავ!..შეაგროვოთუარამეომრები,მაშინვეაქმოდიდამერეგანვსაჯოთ,როგორმოვიქცეთ...-ირემავ,გვითხარ,მაინც,მაშინრათდაიმალე...მერერაგაფაციციებითგეძებდნენ?!.-ოო,ახლამივეშურებისწრაფადშევასრულოჩემიძმად-ნაფიცისგანკარგულება...ეგევეგიამბობსთ,რადაც...- სულუბრალოდ... - მოკლედ გადასცა მახარემ მიზეზი,თურადდაიმალაირემა... -დედოფალი ალადმიიღოდაეგონა, ეს ოჯახი დაიღუპებაო, და, თითონაც რომ ამდაღუპვასარმიჰყოლოდა,არჩიაგაცქევა!..-მართლაუფიქრია!.. -წამოიძახამეჯოგეთ-უხუცესმა... -

სასახლეში ყველამ იცის, რომ დედოფალს ნადირ-მეფისთვის ცოლობა არ გაუწევია... ამას ბალღიც კიამბობს, და მერე მართლა იმის უბედურება მაშინდაიწყო...

მახარე აღტაცებით ისმენდა ამ სიტყვებს, ეთერისსიტყვები მტკიცდებოდა... თუ რამ სადმე კუნჭულშიეჭვის სიო მოძრაობდა, მეღორეთ-უხუცესის სიტყვებმაისიცდაახშოდა ეჭვის მაგივრად მხოლოდ სიყვარულისალიჩაეშო...

-ირემავ,ველადგასვლაცარდაგავიწყდეს!..- ჩემო მახარევ, სწრაფად შემოვირბენ ტყე-ველ-მინდორს!..-უპასუხადასწრაფადმოსწყდაადგილს...

ირემამმართლაცორდღესშესძლოის,რასაცსხვამთელკვირასმოუნდებოდა...

აქა-იქ გაბნეული ვაჟკაცნი მეჯოგეების ბინაზეგროვდებოდნენდაჩქარადიდძალიმეომარიმოგროვდა.გამხნევებულნი მაშველით მზად იყვნენ ცეცხლშიგადაცვივნულიყვნენ...

მახარემ,რაკი ასეთი სული შეამჩნია, ირემა ცალკე იხმოდაუთხრა:

- ჩემოძმაო, ამათწინამძღვრად შენ იყავ.გზები კარგადიცი და მალვით ჩრდილოელთ უკან დაბრუნების გზაგადუჭერ... ვეცადნეთ ამბის მიმტანიც აღარ გაუშვათ...ახლავეგაემგზავრენით,თორემდაიგვიანებთ...დღესთუხვალ მეომრები მოვლენ და შევუტევთ... მინდა ამბისმიმტანიცარგადარჩეს...

XX

მზე იცინოდა... შემოდგომის მზემ მერე რა თბილი,გამამხნევებელი სიცილი იცის!.. არც ერთი იმის სხივი,სიცილით ნატყორცნი, უშედეგოდ არ იკარგებოდა,სასახლის წინ შეგროვილ ხალხს სხეულში საამოდუვლიდა... იმის სხივი ირემასაც ხვდებოდა და უფროძლიერად აღიზიანებდა იმის ოცნებას და ფრთებსუფერავდა...ისკიმოუთხრობდახალხსომისამბავს...“მემოვუყარე ტყე-ველად გაბნეულ მეომრებს თავი...წავიყვანე ის მეომრები და ზურგით მოვექეცით... ჩვენრომ არვყოფილიყავით,დღესთქვენ აქ ასესიხარულითმოცულნი არ იქნებოდით... ჩვენმა მეომრებმა ერთიც არგაუშვამთასიქითდააქითაცარგადმოუშვა...ჩვენროარვყოფილიყავით,ყველასგანადგურებამოელოდათ”...

-გაუმარჯოსირემას.-ყვიროდაიმისიმეომრები...- რა ტანჯვით და გველებივით ხევ-ხუვებში

ვძვრებოდით!..-განაგრძოირემამთავისიამბავი...-ასეთტანჯვასვერავინგაუძლებდა...ჩვენკიშევძელითდააი...

ამდროსგამოჩნდანადირ-მეფეთავისმხლებლებითდაწინწასდგა...

-ირემავ!..-წამოიძახანადირ-მეფემ.-ხალხო,აითქვენსწინსდგასის,ვინცგაჭირვებისდროსმიგატოვათ და თავის თავს უშველა... თქვენ კი მტერსმიგცათ პირში... ახლა თქვენ იცით, რა სასჯელსაცმიაყენებთ...-უთხრახალხსირემამ.

მეფე-ნადირაათრთოლდაამსიტყვებზე...

-ჩავქოლოთ!..-მოისმაირემასმხლებლებისაგანერთიანიხმა...-ჩავქოლოთ!..ჩავქოლოთ!..-ახმაურდაირემასმხარე...

უეცრივ ქვამ გაიზუზუნადა ნადირ-მეფეს საფეთქელშიმოხვდა...ისმაშინვედედამიწაზედაემხო...

- რაკი დაიწყეთ, დაათავეთ!.. - დაიძახა ირემამ, -ჩაქოლეთ!..

მახარე ხის ძირას იდგადაუსმენდა ირემას... გონს ვერმოსულიყო,თურას ამბობდა...რა იყო იმისგამარჯვება,ანკიდევიმისიასეთიხალხისწინდამსახურება...“იქნებამართლაც ისეთი რამ ჩაიდინაო”, ფიქრობდა, როდესაცირემა თავის ღვაწლს აზვიადებდა და მწარედიღიმებოდა... მაგრამ მწარე ღიმი სწრაფად აღშფოთებისნასკვებმა შეიპყრეს, როდესაც მეფე-ნადირა დაემხო დაირემამწამოიძახა:“ჩაქოლეთო!...”

სწრაფადწინწავიდადამეფისგვერდითგაჩნდა...

- რას შვრებით, უგუნურებო?! - მრისხანედ დაიყვირაუგულომ...-ეგაცმიაყოლეთ,ვერხედავთ,როგორესარჩლებათქვენსდამღუპველს...-პასუხადმიაძახაირემამ...

მაგრამ ყველას გაწვდილი ქვა ხელთ შერჩა... მახარემნადირ-მეფესხელისტაცა,მაგრამისუკვემკვდარიიყო...

მახარემშეხედაირემას...ირემამთვალითვალშიგაუყარადაწამოიძახა:

-უნდაგიხაროდეს!..ეგაცჩემიწყალობაა!..-გაუმარჯოსირემას,გაუმარჯოს!..-ყვიროდნენამდროსირემასმეომარნი.

წამს მახარე მზად იყო მოეხრჩო ირემა, მაგრამ სწრაფად

გონსმოვიდა,გულიმოეკუმშადა...

სწრაფადგატრიალდადამეომრებსშეეფარა...

მაშინკიაქნობამდისმუდმივმშრალთვალებსჩაბარუხისმსგავსად ცრემლი გადმოსკდადა მისმა გულმა ჟრიალიგამოიღო, როგორც გაბზარულმა ზარმა, როდესაც ისუნებურადსტყორცნა...

- შვილო მახარე, - ალერსით მხარზე ხელიდაადო კაციაბატონმა,მახარერომასეთმდგომარეობაშიდაინახა.- მამავ!.. - სასოწარკვეთილებით წამოიძახა მახარემ დაგულზემიესვენა...-წავიდეთაქედან,შვილო,ახლაყველაფერივიციდა...- მამავ, მამავ!.. - ქვითინებდა მახარე... - ძმად-ნაფიცმახალხისმოღალატედგამომაცხადა!..

∗ ჩაბარუხი - წყალვარდნილის სახელია ადგილობრივ.უთუოდ ორი სიტყვისაგან შესდგება: ჩაბანვა დარუხრუხი(ჰბანსზევიდანრუხრუხით).ძველად ქალსთუთავმანდილს მოხსნიდადა მკლავზეგადიგდებდავაჟკაცი,ესშეუღლებასნიშნავდა.ავტორი.∗ ზოგ ადგილას ტყის ვენახს “ბაბილოსაც” ეძახიან.ავტორი.* * მეჯოგეებს - განსაკუთრებით ცხენების მწყემსებსეძახიანარაგვისხეობაში.ავტორი.* გოზაური -დიდითიხის ჭურჭელია, რომელსაცტუჩიაქვს წამოშვერილი, რომ ცოტ-ცოტად შეიძლებოდესდასხმა.ავტორი.* კერატი - მამალი ღორია, სანაშენოდ გაშვებული.ავტორი.*მთვარესგულისხმობს.ავტორი.*იმდროსპირველიშვილიუეჭველადქალსუნდათავის

მშობლების სახლში დაებადნა. ეს ყველასათვისსავალდებულოიყო.ავტორი.

“ჩემიბრალიარარის,ღმერთო!..”

დათუაშრომიშვილიდაჰყრდომოდაბარისტარსვენახშიდაგასცქეროდა აღმოსავლეთით ახლადშემოსილსმთისწვერს, რომელსაც ოქროს-ფრად მოელვარე გვირგვინიდასდგომოდა, რის გამოც, იგი ისე გამოიცქირებოდა დამოელვარებდა, თითქოს ცეცხლი წაჰკიდებიაო.ელვარებდა იგი, გაჰქონდა ლაპლაპი; მისი ალი ცასსცემდა, მაგრამ ობლად მდგომნი მთის წვერზე ახლადგაშლილიხეებიუვნებლადდანაზადგამოიცქირებოდნენცეცხლისშუაგულიდან;ეკიდებოდაიმათცეცხლი,მაგრამკიარიწოდნენ.

დათუაშრომიშვილი,დამთვრალისიცოცხლისნექტარითშეზავებული დილის ჰაერით, მთლად ჩანთქმული იყობუნების ამ დიდებული სურათის მზერით და მთელიტანით თრთოდა. იმას არ ესმოდა იმის გარშემოფრინველთა გატაცებული ჭიკჭიკი, რითაც ისინიუგალობდნენბუნებისდიდებულსურათსდილისჰიმნს,და განსაკუთრებით, იქვე ახლად აკოკრებული ვარდისბუჩქზე მჯდომ ბულბულის აღგზნებულ სტვენას,რომელიც სრულებით არ ამჩნევდადათუას სიახლოვეს;დათუას არ ესმოდა აგრეთვე ვენახის გვერდით წყალშითევზების შლაპუნი,რომლებიცუეცრად ამოხტებოდნენჰაერში, რომ დაენახათ დიდებული სურათი, და ისევუეცრად, წყალში ჩაშვების დროს, ბოლოთიგამოადენდნენ ხოლმე ტკაცანს. ის ვერ ხედავდა იქავეთვალწინ მდგომ ვაზის სიხარულის ცრემლს, და სხვამცენარეების მოძრაობას ვიღა იტყვის, რომლებსაც

მოებრუნათ შენამული გული აღმოსავლეთისაკენ დათაყვანსა სცემდნენ იმ სურათს, რომლის წინაშესულდგმული თუ არა სულდგმული, პირუტყვი თუმეტყველი,გენიოსითუარაგენიოსი,ნიჭიერითუუნიჭო,ველურითუარაველური,-ყველაერთგვარადმონავდებადა თავის პიროვნებას იმის დიდებულ სიმშვენიერესუერთებს.

აგერ,დათუაზეკარგამოშორებითტყისპირსგამოსულახარ-ირემი,რომელსაც მრავალ-შტოიანირქები გადუხრიაუკან, და იმაზე არა ნაკლებ თავ-დავიწყებით უმზერსიმავესურათს.

დათუა მოცული იყო სურათისდიდებულებით; მთელიიმისი არსება ჩანთქმული იყო იმითი და იმისიმოსაზრება, გონება სხვა რაიმე საგნისათვისდაჩლუნგებულიდამოდუნებულიიყო.

სურათს-კი თანდათან ელვარება და სინათლეაკლდებოდა. ცოტახანიც და ცამ, მთის წვერმაჩვეულებრივისახემიიღო.მზემაცთავიიჩინადაყველასერთად თავისი სხივი სტყორცნა, რომლისმოხვედრაზედაც, თითქოს ელექტრონმა დაურბინატანშიო, აქნობამდის მოდუნებულ და გატაცებულარსებებს ჩაედგათ ენერგია, მიეცათ ძალადა მოსაზრებადა მოძრაობა იწყეს: ფრინველები ჟივილ-ხივილითგამოეთხოვნენ თავიანთ ღამის ბინას და ცაშიგანავარდნენ;მწერებმაც-კიზუზუნიმორთესდახანერთმცენარეს ეწვეოდნენ და ხან მეორეს, რომელთაც მზისსხივისმოხვედრაზენაზი,მწვანეფოთლებიშეიბერტყესდაწელიაიმართეს.

დათუამაც მაშინვე თავისდა უნებურად ამოიკვნესა დაუნებურადვე ბარს ფეხი ღონივრადდაჰკრა, რის გამოც,

ბარის პირი მომბალ მიწაში ღრმად წავიდა და დიდიბელტი ამოაგდო. პირველ ბელტს მეორე, მეორეს კიდევმესამემოჰყვადაასებელტიბელტსმიეწყო.

ირემი-კი განუსაზღვრელ აღტაცებაში მოვიდა დაგაგიჟებით დახტოდა ველზე. ის უეცრივ გაქანდებოდახტუნაობით ტყის ერთი ნაპირიდან მეორემდის დაუეცრივ ასევე მოტრიალდებოდა, უკან ხტუნაობითვედაბრუნდებოდა; ხან უეცრივ შუა ველზე შედგებოდა,პირს ახლად ამწვანებულ ბალახს დაადებდა დაჩაჰბღავლებდა მიწას, თითქოს იქ, ქვესკნელს ჩასძახისთავისტოლს,რომიქიდანამოვიდესდაამასთანერთადისიამოვნოს,დასტკბესსიცოცხლითდათავიდავიწყებასმისცეს. ჩაჰბღავლებდა ერთი-ორჯერ კიდევ და, რაკიიქიდან პასუხს არავინ აძლევდა, ისევ ასწევდა მაღლათავს და რქებგადაშვებული იწყებდა ისევ ისეხტუნაობას.

აგერ, ის შედგაუკანაფეხებზედარამდენსამეწამს ისეგაჩერდა;იმანაღგზნებულადდააჭყიტათვალებიდაის-ისიყოტყისკენგაშვებასაპირებდა,რომამდროსთოფმაიგრიალა. ირემი შეტორტმანდა და გულის საკლავისამობღავლით, წინ გადახტომის მაგივრად, გულაღმაგადავარდა.

ტყის პირიდან გამოვარდა ახალგაზრდა ყმაწვილი დაგადაჩეხილ ირემთან მირბენისთანავე სიხარულითწამოიძახა:

-შიგგულშიარმოხვედრია!..

ირემმა-კიძალ-დატანებითქუთუთოებიგანზეგასწიადაცრემლში მოცურავი თვალის კაკლები თავის მკვლელსმიაპყრო,რითაცთითქოსამასეუბნებაო:“გაუმაძღარო,რა

დაგიშავე,რომსიცოცხლესმისპობ?!”

ამის პასუხად ყმაწვილმა ხანჯალი ყელში გაუგდო დამოუსწრაფასიცოცხლე.

-ეხლარომელიქრისტიანიადამიანიესვრისრასმეთოფს!- წამოიძახა დათუამ იქით მიხედვის დროს, საიდანაცთოფისხმამოესმა,და,ყმაწვილირომიცნო,განაგრძო:-მამანახე,დედანახე,შვილიისეგამონახე!..

ბოლო სიტყვა სიმღერით გაათავა და რამდენჯერმე, ამდროს,ბარსფეხიდაჰკრა.

დათუას ამის შემდეგ თავი მაღლა აღარ აუღია დაგამალებულიბარავდა.ბარვისდროსდათუა ჩამღეროდადა ჩაჰკვნესოდა მიწას, რითაც თავს იმხნევებდა დადაღალვასარტყობილობდა,თუმცაიმისსახიდანოფლი

ჩამოწკრიალებდადანაბარშიჩადიოდა.

მოატანა სადილობამ და დათუამაც უკანასკნელადჩასძახამიწას:

“შობიდანსიკვდილამდისაშენჩამოგტირით,დედაო,სიკვდილისშემდეგშენავე

მიგვიკრამხოლმემკერდსაო!..”

გათავებისასდათუამ ღონივრადდაჰკრა ბარს ფეხიდაასემიწაშიჩარჭობილსგაანებათავი,თითონ-კიგამოხსნაჭრელი ხელსახოციდან გამხმარი ქერის პური და ვაზისძირში მიმჯდარმა ლოღნა დაიწყო. იმას ძალიანუჭირდებოდა ჩაყლაპვა, რადგანაც ქერის პური პირშინამცეცებად იშლებოდა და, რომ ნამცეცებისათვის თავიერთად მოეყარა, წყალს ხშირად მიმართავდა ხოლმედა

ლიტრასმალი-მალიყუდებდა.

ნახევარი ჯერ არ შეეჭამა, რომ თავს მისი ცოლი ნენეწამოადგა.

- ცარიელი რა მოგატლიკინებდა, რომ მოტლიკინებდი,შაჭამადსვერასმაადუღებდი? -მიმართადათუამთავისცოლს ხველებით, რადგანაც იმას ქერის პურის ნამცეცისასულეშიგადუვარდა.- რისაუნდა მამედუღებინა, რომ მაგრე იცი? -უპასუხანენემდაიმისგვერდითჩაჯდა.- მარილის წყალს მაინც მაადუღებდი და წამოიღებდი,რომჩამელბოქერისპურიდააღარდავერჩე.- იჰ,რადროს ეგეებია,თუღმერთი გწამს! მერისთვისმოვედიდაესშაჭამადსგაიძახის!-მერედარატომარიტყვი,რისთვისმოხვედი?-როაღარდამაცალე!

-ჰოდა,ეხლათქვი!-უთხრადამოსასმენადმოემზადა.

ჭამაშესწყვიტადალიტრასხელიდააჭირა.

- იმად მოვედი, რომ იასაულმა და პრიჰტავის ჩაფარმაპოესტკაგადმომცეს.-რაპოესტკა?-სუდშიიბარებენდათუასაო.-რიჰთვისა,ადამიანო?-რავიცი,რიჰთვისა!..აი,დაიჭიდაგაიგერიჰთვისაც.

მან ამ სიტყვებთან ერთადჯიბიდანუწყება ამოიღოდადათუასგაუწოდა.

-არა,შეოჯახქორო,მაგასრომაწვდი,გადავაბულბულებთუ?!-მეკიგადავაბულბულებ?

-დიდება შენთვის,ღმერთო!.. - პირჯვარი გადაიწერა ამსიტყვებზედდაშემდეგცოლსშეტევითუთხრა:-რატომარა ჰკითხე, რიჰთვისა-თქო? სასუდე რა მჭირს, რადავაშავე,ადამიანო?!- მერე, არა ვკითხე, რომ აგრე ცუდ-უბრალოდ ჭყივილიიცი!როარმითხრეს,რამექნა?ღვდელიკიდევშინარიყო,როწამეკითხებინა.-ჩაფარმარატომარგითხრა,იმასხომეცოდინებოდა?- ღმერთმა ნუ იცის იმისი თავი, რა ვიცი, რატომ არმითხრა?! “იქ წავიდეს და გაიგებსო, რიჰთვისაც არისდაბარებულიო”.ასემითხრა,მერომვკითხე.- დიდება შენთვის, ღმერთო, სასუდე რა დავაშავე?!ქურდობაარგამიწევია,ვალიარავისიმმართებსდავახშიდა სუდში რად უნდა მიმათრევდნენ!.. ერთი სამიოდთუმანი-ღა მმართებს კომლობა-ამოწყვეტილისადა ხომშემოდგომაზეტკბილიუნდამივცე,პირობაასეგვაქვსდაისრადმიჩივლებდა!..

-ვისი-ღაგმართებს,კაცო?-ვისი-ღადააგერაი,სახლობა-ამოსაწყვეტისაკასი!- აი, ღმერთმა-კი ნუ ახეიროს იმისი თავი და ტანი!..უთუოდისმქვსვინავიგიჩივლებდა!იმასხომღმერთიარდაასვენებს,თუარავისარაუხიმანა-რა.-რაზეუნდამიჩივლოსიმსახლ-კარ-დაქცეულმა?!-ეშმაკმაიცისიმისითავიდატანი,რავიცი,რაზეუნდაგიჩივლოს! რამდენჯერ გითხარ, მაგ სახლ-კარ-ამოწყვეტილს ჩამოეცალე-მეთქი, რომ მაგრე უღვთოდყველასტყავს აძრობს,მაგრამშენმაინც არიშლი,მალი-მალწახვალდაიმასმიადგებიკარს.-რასმიედ-მოედებიდაროშავ,როდისერთხელმივადექკარს,ჰა?!-რა ვიცი,თუ არ მიადექი, მაშრაში აძლევ ჩვენ სარჩო-საბადებელს ყოველ წელს? გეთაყვათ, ყოველ წელსბატონივითსამსეტომრებიდატიკები-კიმიაქვსდა!..

-იმაშიმიაქვს,რომგაკოტრებულივითძველთამასუქებსდაუწყო ძებნა და მალი-მალ კანცელარიაში ხან ერთსუჩივლებსდახანმეორეს:ესმამა-შენმააიღოვალადო,ესკიდებიძა-შენმაო,არვიცი,მართლააიღესთუარა.ამღებიარარისცოცხალიდამოწმეები.-თუ მაგრე არამზადობით არ შაიძინა, ხომღმერთი ვერგააძღობსიმისთვალს!- მაგრე რო არ ეარამზადნა, მაშ რითი გადაჰჭიმავდა იორატაჟიანს სახლებს, ეხლა რო შიგ ბატონივითცხოვრობს? მაშ არა და თავის ალალად მოგებულიფულითგადაჰჭიმა,აი!

დათუა და მისი ცოლი ნენე გაებნენ ისაკას ლანძღვა-წყევლაში, რადგანაც ისინითითქმისდარწმუნებულებიიყვნენ, რომ ისაკას მეტი არავინ “უხიმანებდა” რასმე,თუმცა-კიუწყებისშინაარსიარიცოდნენ.

- ადამიანო, აბა, ერთი წააკითხა ვისმე, მართლა იამოსავარდნელი და ამოსაბუგელი მიჩივის თუ არა! -უთხრადათუამბოლოსდაწამოდგა.-რაღაწავაკითხოვისმე,ისიქნებადაის, აბა,სხვასვისრადუნდა ჩვენიცოდო! -დარწმუნებითუპასუხანენემდაწასასვლელადწამოდგა.

II

- ბიჭო, სანდრო! - გასძახა ისაკა ჭამიაშვილმა ახლადმოსულბიჭს,რომელმაცბარიიქვემიაყუდა.-რასმიბრძანებ,ბატონო!-სხვებისად-ღაარიან?-ახლავემოვლენსხვებიცა.-სანამისინიმოვიდოდნენ,შენწადიგიგოდალევანთანდა უთხარ, ამაღამ ვახშმად ჩვენსა წამოვიდნენ. ესაცუთხარ,ირმისმწვადებიცგვექნება-თქო.

- ეხლავე, ბატონო! - უპასუხა სანდრომ და როცაგაბრუნდა, უკმაყოფილოდ თავისთვის რაღაცწაიბუტბუტა.- პაპა! - უკანიდან მიაძახა ჭამიაშვილს ჩვიდმეტ-თვრამეტიწლისქალმა,რომელიცისიყომაშინგამოვიდასახლიდანდაიმასთანმივიდა:- მამაშამ, რომელი ღვინისა ჩამოვასხმევინობოთლიკებშიო?- დათუას ღვინისა-თქო, იმისმა ვენახმა კარგი ღვინოიცის, -უპასუხა ისაკამ,რის შემდეგაც ქალი შესრიალდაშინ,დათითონ-კიღიმილით განაგრძო: - მალედათუასმაგივრად, ჩემსას დავუძახებ იმის ვენახს, სულ მალე...რამდენი ხანია, - განაგრძო იმან ცოტახნის სიჩუმისშემდეგ, - ხან საიდან მოვუვლი და ხან საიდან იმისვენახს და მაინც ვერა მოვუხიმანერა. ვერ იქნა და ვერჩავიგდე იმისი ვენახი ხელში, ვერა! რამდენიც სარმაგავუსვი,იმანმაინცაიცდინა.კიდევაცშევევაჭრე,მაგრამ

არა ქნა: “ჩემი მამა-პაპის ოფლი შიგაა ჩაღვრილიდა მეროგორ გავყიდო”. ჰმ, არ გაჰყიდი?! აბა,თუ არ გაჰყიდიდა მაშ ეხლა მიყურე,როგორი მოგვერდი გიგდო! მგონიისედაგცე, რომ ცხვირ-პირი ჩაიმტვრიო. ამ ორი კვირისშემდეგ საქმეს გაარჩევენ და მერე მე ვიცი: ავიღებისპოლნიტელნილისტსდამაშრას იზამ,თუვენახს არჩამაბარებ?! მაგრამ მოწმებმა რომ მიმტყუნონ?! ამუკანასკნელ სიტყვებზე ისაკას სახეს, ცოტა არ იყოს,სიამოვნებისზეწარიგადაეცალადაშუბლიშეეჭმუხვნა.

ამ გვარმა მდგომარეობამ სულ ცოტა ხანს გასტანა. იმისსახეს დაფიქრების ჩრდილი გადაეცალა დაგამხიარულებულმა წამოიძახა: “მოწმები როგორმიმტყუნებენ?.. გიგო და ლევანი მშიერიაზნაურიშვილები არიან, ორ გროშად მამის სულსგაჰყიდიანდამერომერთი-ორითუმანიმივცე,ხომსულფიცით დასკდებიან. მამასახლისს კიდევ მოვუხერხებ

რასმე...” დაჭეშმარიტებით წარმოსთქვა: “მოვუხერხებრასმე”, ცოტა ჩაფიქრების შემდეგ და თავის სახლ-მიდამოს გადათვალიერების შემდეგ აივანზე ბოლთისცემადაიწყო.

ყოველთვის, როდესაც-კი ისაკა ჭამიაშვილი თავისგარშემოს თვალს გადაავლებდა და აივანზე ბოლთისცემას დაიწყებდა, უეჭველად თავისი წარსულიმოაგონდებოდა და ამ წარსულის მოგონებითსიამოვნებდა.

“რა ვიქნებოდი ეხლა მე, რომ შინ დავრჩენილიყავ დაგარეთ ფეხი არ გამედგა?” უსიტყვოდ დაეკითხა ისაკათავისთავსკარგახნისბოლთისცემისშემდეგ,როდესაცნიდაყვებით დაეყუდა აივნის მოაჯირს და დიდხანს,დიდხანს დასცქეროდა იქვე, იმის სახლის გვერდით,ჩამომჩანჩქარ წყალს, რომელიც თავის ჩხრიალით

ატკბობდა მის სმენას და მოგონებისათვის ფანტაზიასუცხოველებდა.

მართლაც, რა იქნებოდა ისაკა, რომ თავისი მამა-პაპისთვის მიებაძნა და შინ დარჩენილიყო, როგორცდათუა და იმისი მოძმე გლეხები შინ დარჩნენ დათავიანთ მამა-პაპას ბაძვენ, რის გამოც,თუმცა ალალისშრომით ალალლუკმას სჭამენ, ნახევარზე მშივრებიდატიტვლები არიან! ხომ ისიც, როგორც იმისითანამემამულეგლეხები,ყველასმონაუნდაყოფილიყო,ყველას იმისთვის უნდა ებრძანებინადათავში ჩაეკრა!ვინც-კი სოფელში სამი რუსული სიტყვით მოვიდოდა,ხომ ყველას წინ უნდა ქუდ-მოხდილი და გულ-ხელდაკრეფილი დამდგარიყო და წარბებში შეეცქირა, რომიმის ბერვა-პრანჭვის აზრს მიხვედრილიყო დააესრულებინა ყოველივე იმისი სურვილი!.. მაზრისუფროსი, ბოქაული, მათი თანაშემწეები და

გადამწერლები,გადამწერლებისგადამწერლებიდამათითანაშემწენი,ასისთავები,მათიჩაფრებიდამოჩაფრეები,- ერთი სიტყვით, მაზრის მოხელეების მთელი გუნდი,რომელიც მრავალზე მრავალ-შტოიანია, ხომ მარტოიმისთვის არსებობს და მოდის სოფელში, რომ გლეხსთვალებიდაუბღვიროს,დასჭყივლოსდა,თუმოისურვა,სილა გასტკიცოს ან მათრახი გადაუჭიროს; თუ რამგადასახდელი აქვს, წაართვას, გააგდოს ბეგარაზე,მიაყენოს გაჭირვება და ყელში წაუჭიროს და არაიმისთვის, რომ გლეხის საკეთილდღეოდ იზრუნოს...გლეხის ყველა ამ დამცირებას და დაჯუჯკვას კარგადამჩნევდა ახლა ისაკა და ამისთვის, ყოველთვის, ასეთავის წარსულის მოგონებაში, როდესაც გაერთობოდა,ადიდებდა იმ დღეს, რა დღესაც იმისმა მამამ ის ერთმედუქნეს, რომელსაც დუქანი საქართველოს სამხედროგზატკეცილის პირას ჰქონდა, მისცა ბიჭად. ისდღე იყონიშანი ისაკას ახლანდელი მდგომარეობისა; იმდღიდან

ამოიშვა გლეხისტანჯვიდანთავიდა მიაღწია იქამდის,რომ ისდღეს სოფელში პირველ კაცად ითვლება: ყველაკრძალვითდამოწიწებითექცევა;მაზრისმმართველები,უფროსები, - თორემ ნაბოლარებს ხომ თითონაც არიკადრებს, - ჭყივილისა და კივილის მაგივრადპატივისცემით ხელს უწვდიან, იმის სახლში სტუმრადმიდიან, სადაც სოფლის ხარჯით უხვს მასპინძლობასუწევს, და ამით თავბრუ-დახვეულები ყველგან დაყველასთან, თუ-კი რაიმე მიზეზით იმაზე ბაასიჩამოვარდებოდა, ამას გაიძახდნენ: “ისაკა პატიოსანიკაციაო”.

მართალია, პირველ ხანს დუქანში დიდი სიდუხჭირეგამოიარა, მაგრამ რა? განა ის ტანჯვა სახსენებელიაიმასთან, რომ ეხლა ის თავისი მდგომარეობითკმაყოფილია?! ის დამცირება და მიწასთან გასწორება,რომელიც პირველ ხანს დუქანში წილად ხვდა,

სასიქადულოდაც ჰქონდა იმას და ბევრჯერსხვებისთვისაცუამბნია.

აი, ეხლაც, მოაჯირზე დაყრდნობილს რომ თვალ-წინწარმოუდგა თორმეტი წლის ისაკა, რომლისპიროვნებასაც მედუქნე უწყალოდ ფეხქვეშ სრესს,ტალახით სთხუპნის, არ შეჰზარა-კია ამ სურათმა,პირიქით, მის გულში სიხარული დაჰბადა და იმის-დაუნებურად წარმოათქმევინა: “იმისი დედ-მამა ვაცხონე,რომასემექცეოდა;ასერომარმომქცეოდა,მეახლაისარვიქნებოდი,რაცავარ!”

დიაღ,ისაკაისეთიარიქნებოდა,როგორიცეხლაარის.ასერომ არ მოჰქცეოდა, იქნება ცოტაოდენი სიკეთე კიდევშერჩენიყორამ ისაკას, მაგრამ მედუქნე სხვანაირად ვერმოექცეოდა,რადგანაციმასაცისეექცეოდნენ,როგორცისისაკას. ჩვენებური დუქნები-კი ერთგვარი სკოლაა,

რომელშიაც მეფობს აღზრდის ერთგვარი მეთოდი. იმისსაშუალებით ამზადებენ “ისაკებს, გეურქებს დაარტემებს”, რომლებიც მზად არიან თავიანთი მოძმეთასისხლი დალიონ. სამ წელიწადს ისაკა ისე გაიწვრთნა,რომმედუქნისთვალისდახამხამებისაზრსაც-კიიგებდა.

გზა-ტკეცილისპირასმოვაჭრემედუქნეები,გარდაიმისა,რომ მგზავრთ ვაჭრობაშიტყავს აძრობენ, სხვანაირადაცმოქმედებენ იმათ გასაყვლეფად; არც ერთი გაძარცვაგზაზე ისე არ მოხდება,რომ მედუქნეებმა მონაწილეობაარმიიღონ:ბევრჯერწაურთმევიათმგზავრისთვისფულიდა ნივთეულობა, და ამაში მედუქნეები, პირველიადგილი თუ იმათ არა სჭერიათ, დამხმარებელნი მაინცყოფილან. ბევრჯერ შიგავე დუქანში გაუძარცვავთდამთვრალი მგზავრი და, ვინ იცის რამდენჯერსადგურების ახლო ნივთეულობით სავსე ყუთებიაუცლიათსაფოსტოეტლებითმოგზაურთათვის.

ყველა ეს საიდუმლო გაანდო მედუქნემ ისაკას,რომელმაც ამაშიდიდი გამჭრიახობადა ფხა გამოიჩინა.ამის გამო ისაკა, ჯერ თუ ბიჭად იყო დუქანში, მერეამხანაგად გაუხდა, და ასე თვე-თვეებს გასდევდა,წელიწადი წელიწადებს და ისაკას თანდათან ზურგიუმაგრდებოდა.ამხანობაშიისაკამცოლიცშეირთო.

როცა ისაკამ ზურგი კარგა მოიმაგრა, თავის ამხანაგს,რომელმაც აღზარდა და გაწვრთნა, ისეთი მოგვერდიუგდო,რომცარიელზეგაიყვანა.

ბევრის ხვეწნისა და მუდარის შემდეგ თავისიგამწვრთნელი ისევე მიიყვანა ამხანაგად იმ პირობით,რომ გზის პირას ევაჭრა და საქმე ეწარმოებინა,წელიწადშირამდენჯერმემიეცაისაკასთვისანგარიშიდამოგების ნახევარი ჩაებარებინა; საბრუნავი თანხა-კი

უკვდავადისაკასიუნდადარჩენილიყო...

რაკი გზის პირას ვაჭრობის საქმე ასე მოაწყო, თითონდაბრუნდა თავის სოფელში და იქ საკუთრივ დუქანიგააღო, რომელშიაცდახლიდრადთავისივე გაწვრთნილინათესავიდააყენა.

აქედანიწყებაისაკასცხოვრებისმეორეხანადაამასთანორგვარი მოღვაწეობაც სოფელში, როგორც ვაჭრისა და,როგორცსაზოგადოებისწევრისა.

ვაჭრები თუ როგორ სძარცვენ სოფლებს, ამაზე ბევრითქმულა და დაწერილა. ყველა ამას ჩვენ იმას-ღა თუდავუმატებთ, რომ სოფელში მოვაჭრე ერთისადა იმავენივთის გაყიდვაში ერთსა და იმავე დროს ორნაირსარგებელს იღებს. ამის გამოსარკვევად მაგალითსმოვიყვან:

ვსთქვათ, ვაჭარს რომელიმე ნივთი, რომელსაც გლეხიყიდულობს, უღირს სამ შაურად, თითონ-კი, სულ რომნაკლები, ცხრა შაურს მაინც გამოართმევს. გლეხმა რომქისაგახსნასდაცხრაშაურიგადაუთვალოს,მაშინვაჭარსსამშაურიანნივთშიექვსიშაურიწმინდამოგებადარჩება,მაგრამგლეხსქისაცარიელიაქვსდაამისთვისისთავისნაწარმოებს, მაგ: ხორბალს, ქერს, სიმინდს და სხვ.აძლევსცხრაშაურში,იმფასად-კიარა,როგორცბაზარშიფასობს, არამედ ნახევარ ფასად. ფუთი ხორბალი რომთვრამეტშაურადღირდეს,ისცხრაშაურადიღებს,მერეჰყიდის ხშირად იქვე გლეხზე თვრამეტ შაურად დაამგვარად სამშაურიან ნივთში ექვსი შაურის მოგებისმაგივრადთხუთმეტშაურსიგებს.

ისაკა სოფელში სხვა მოვაჭრეებსთუ არგადააჭარბებდაამგვარ მოქმედებაში, უკან არ ჩამოურჩებოდა. ის,

როგორცვაჭარი,დღითი-დღეტყავსაძრობდაგლეხებსდამდიდრდებოდა. მაგრამ ისაკას, ვაჭრობის გარდა,გლეხების გასატყავებლად კიდევ სხვა გზაცა ჰქონდა.სხვა ვაჭრები, რომლებიც შეხიზნულან სოფელში,ვაჭრობის გარდა, სოფლის საქმეებში ვერ გაერევიან,რადგანაც ისინი იმ საზოგადოების წევრებად არითვლებიან.ისაკასსაქმე-კისულსხვანაირადიყო.ისაკაიმ საზოგადოებაში ვაჭრობდა, რომლის წევრადაცითვლებოდა, და ამისთვის ნება ჰქონდა გარეულიყოსოფლის ყოველ საქმეში. ასეც მოიქცა ისაკა, თითქმისყოველსასოფლოსაქმეშიძალითათუნებით, ისაკა იყოთორმეტიკაცისრიცხვში,რომელთაც,სხვამოვალეობათაშორის, სახელმწიფო ხარჯის გაწერაც ჰქონდათმინდობილი. ისაკა იყო მაწარმოებელი სასოფლოდავთრებისა,ისაკაიყომწერალიც,ისაკააწარმოებდასხვაორ კაცთან ერთად სასოფლო მაღაზიასაც. ერთხნობითმამასახლისადაც იყო ამორჩეული. რასაკვირველია,

ისაკასთანა კაცები ამ გარემოებით ისარგებლებდნენდაარც ისაკა აკლებდა. სადაც-კი ისაკამ გამოსარჩენი რამშენიშნა, იქ დააგო თავისი ფაცერი და დღე-მუდამგანუწყვეტლივწვრილსადამსხვილთევზსაბამდა.

ხარჯის გაწერის დროს ის ყოველთვის ერთ ორმოცთუმნამდის მაინც თავის სასარგებლოდ გააწერდასოფელს. კერძო ჯარიმებს, რომელსაც სოფლისმოსამართლეები ახდევინებდნენ რაიმე საქმეშიდამნაშევე გლეხებს,თავის სასარგებლოდ აკრეფინებდაიასაულებს და დავთრებში სწერდა, რომ ეს ამაზედაიხარჯა და ეს ამაზეო. სასოფლო მაღაზია ხომსაკუთრებადგაიხადა.

ვინ ჩამოსთვლის კიდევ, რითი არ სარგებლობდა ის.ისაკასთანა კაცი ყოველთვის დაინახავს სოფელშიუპატრონოდდატოვებულსრამსარჩოს,რომელსაცთავის

სასარგებლოდიღებს.

ისაკა ხედავდა, რომ ხმის გამცემი არავინ იყო დაამისთვისთავისუფლადფარფაშობდასოფელში.

მართლაც და, ვინ გაუძალიანდებოდა? გლეხები,რომელთაც შეამჩნიეს ისაკას მრუდობა? გლეხებმაყოველთვისიციან,ვინჰყვლეფავსიმათ,მაგრამხმასვერიღებენ, და ძალა-უნებურად ხმის ამოუღებლად წინუწვებიანცხვრებივით,რომელთაცდუქარდითშიგძირშიპარსავენ.

რამდენს სულ ტყუილად გადაახდევინა - ვითომ-დაიმისიმამისაანბიძისვალი.

როდესაც მამასახლისად იყო, დასწერდა თამასუქს დადაბეჭდავდა, მოწმეებად იმისთანებს ჩასწერდა,

რომლებიც უკვე გარდაცვლილები იყვნენ, ან კიდევთავის ერთგულ გიგოს და ლევანს, რომლებსაცცოტაოდენ წილს უდებდა, და სასოფლო კანცელარიაშიუჩივლებდა თავის ტყუილ მოვალეს, სადაც,რასაკვირველია, საბუთების წინააღმდეგ ვერწავიდოდნენდაგადასწყვეტდნენ,რომმოვალემნაღდადჩააბაროს ისაკას და ამით მშობლების ცოდო კისრიდანმოიშოროსო.

გლეხებიხმასვერასცემდნენდასხვამოწინააღმდეგე-კიარავინიყო.

დუქნისსაშუალებითდასოფლისსაქმეებისწარმოებითისაკა ისე გაიჭიკნა, რომ ახლო-მახლო სოფლებშისიმდიდრით აღარავინა სჯობდა. ერთის აოხრებულიაზნაურიშვილის მამული შეირჩინა თითქმის სულმუქთადდა ხვნა-თესვას მიჰყო ხელი, “გადაჰჭიმა” ორ-

სართულიანი სახლი, რომლის ოთახები ევროპულადმოაწყო, და შიგ დაესახლა თავისი ცოლ-შვილით.ევროპულად მორთოთავისი ორი ქალიდა ორი ვაჟი-კისასწავლებელში მისცა, საიდანაც უფროსი უკვე სწავლადაუმთავრებლად დაუბრუნდა შინ და აგერ ჯერ-ჯერობით ნადირობას მიჰყო ხელი, თუმცა ხანდისხანსოფლის საქმეების წარმოებაშიაც ეშველებოდა ხოლმემამას,რომელიცშემდეგში,რასაკვირველია, ამსაქმეებისწარმოებასიმასგადასცემს,რადგანაციმისთანებშიდიდსუნარსადაფხასიჩენს.

თუმცა ისაკას ეხლა აღარა უჭირდა-რა, მაგრამ მაინცწართმევის სურვილი უფრო უცხოველდებოდა დაგაუმაძღრობაემატებოდა.

წართმევის სურვილი თითქმის სენად გადაექცა ისაკასდა, ხანდისხან ეს ჟინი ისე მოუვლიდა, რომ მზად იყო

ყოველივე საშუალება ეხმარა, ყოველისავესისაძაგლისათვის ხელი ჩაევლო, ოღონდ-კი წაერთმიავისთვისმერამ.

აი,ეხლაიმასთავისიწარსულიმოგონებითგატაცებულსდასიამოვნებითმოცულსუეცრადწამოჰკრაამჟინმადამთელიტანითშეარყია.მაშინვემოტრიალდადააივანზეაჩქარებითგაიარ-გამოიარა.

უკვე დაბნელებულიყო. აქა-იქ ღრუბლებს შუადგანვარსკვლავები მოწყენით გამოსცქეროდნენ სოფელს,სადაც მიწყვეტილიყო ადამიანის ხმა და მარტოხანდისხანძაღლებისგაგრძელებულიყეფა-ღამოისმოდა,და თავიანთ მკრთალი შუქით მიძინებულს სოფელსუფროძილსჰგვრიდნენ.

-ბაბე!-წამოიძახაისაკამგაჯავრებულიხმითდაკარებს

შეხედა, საიდანაც ამ დროს იმისი გასივებული ცოლიგამოვიდა.-ადამიანო,ბალკონზერასაკეთებდაშინარშამოხვალ?!-საყვედურისკილოთიუთხრაბაბემდამიუახლოვდა.-ბიჭიარდაბრუნებულა?სადარისაქნობამდისისოხერ-ტიალი?!-რამდენიხანია,რაცდაბრუნდა!-მერე,რათქვა,მოვლენო?-რასარ...- აუ-აუ-აუ!.. - ამ დროს წამოვარდა კიბეზე მწოლიარებროლია და თავ-პირის მტვრევით დაიწყო ბოხი ხმითყეფადაგზისკენგადახტა,სადაცორიკაციგამოჩნდა.- გადი, გადი!.. - დასძახეს იმათ და ჯოხებით ძაღლისგერებადაიწყეს.- აი, შე ვერანავ, შენა!.. გამოდი, გამოდი!.. - ყვიროდნენცოლიდაქმარიდაიმათკენმიეშურებოდნენ.

ბროლია-კიარეხსნებოდაიმათდაზედვარდებოდა.

-რაკაპასირამაგყავთ,კინაღამარშეგვჭამა!..-წამოიძახაგიგომ, როდესაც ისაკამ ქვის სროლით ძაღლი წინგაიგდო, და ბაბეს ხელის ჩამოსართმევად თავისიგაუწოდა.- ხანდისხან იცის ხოლმე მაგრე გაგიჟება, თორემ ისეჭკვიანია.-რაღა ჩემზე გაგიჟდა! - ჩამოართვა სიტყვალევანმადაიმანაცხელიგაუწოდაბაბეს.- იმიტომა, ჩემო ლევან, რომ ძალიან ძვირად მოდიხარჩვენსა!- აზნაურის სტუმრობაო, ნუ გგონია ხუმრობაო, ხომმოგეხსენებათ ქართული ანდაზა? ხშირადრომ ვიაროთ,მაშინ...- მაგისი ნუ გეფიქრებათ, გიგო, თქვენ დასახვედრადკიდევ მოგვეპოვება რამ, - თავმომწონედ გააწყვეტინა

სიტყვაგიგოსბაბემა.-მოიწვიე,რაღამანდებაასები? -უთხრაბაბეს ამდროსმოსულმაისაკამდაგიგოსხელიჩაავლო.

მასპინძელ-სტუმრები ერთად შევიდნენ მშვენივრადმოწყობილ სასტუმროში, სადაც ორი თავშიშველა ქალიდაუხვდათ. ესენი მიესალმნენ სტუმრებს, რომლებმაცმოწიწებით ჩამოართვეს ხელი, და დედის გვერდითდასხდნენ.

- რატომ არ დაათხოვებ ე შენ ქალებს, რაღას ელი? -მიმართაგიგომისაკას,როდესაცქალებსხელიჩამოართვადაიმისგვერდითდაჯდა.- იმას ველი,რომ კარგ კაცებს ვეძებ;უბრალოს ხომ ვერმივცემ.-უბრალოს მიეციო, ვინ გეუბნება, განა კარგები ცოტანიარიან?

-ჩემიქალებისამსახურისკაცებსუნდამივათხოვო.თუარ სამსახურის კაცს, არც თითონ ნდომობენ სხვასმისთხოვდნენვისმე, - ჩაერიალაპარაკშიბაბედათავისქალებს შეხედა, რომლებმაც დედის სიტყვაზე თავებიძირს ჩაჰკიდეს და გაწითლებულებმა რაღაცწაიბუტბუტეს.- სამსახურის კაცები რას დაგიჟინიათ, აიღეთ დამამულიშვილსმიათხოვეთ,რომ...-ისარასჯობია,მამულიშვილიციყოსდასამსახურისაც!-ჩამოართვა ბაბემ გიგოს სიტყვა: -დაიცათ,ჯერ ქალაქშიგადავსახლდეთ, მაშინ ნახავთ, როგორ სულ დაწკეპილაფიცრებს მივათხოვებ. ენაცვალოს დედა ჩემს სონას,შარშანრომჯარმააქეთგაიარა,აფიცრებზედარჩათვალიდაერთიამოიოხრა,რომ...-კარგი,ერთი!..-წაჰბუზღუნესთავ-ჩაღუნულმაქალებმადედასდასაჩქაროდმეორეოთახშიგაცვივდნენ.- ეი, ეი, რას გარბიხართ? შეგრცხვათ, რომ თქვენი

სურვილი დედამ გაგიმჟღავნათ?! - სიცილით მიაძახალევანმაქალებს.- ძალიან მორცხვები არიან, ენაცვალოთ დედა! -სიამოვნებითწამოიძახაბაბემ.-ოჰ,მონადირესგაუმარჯოს!-ლევანმადაგიგომერთადმიაძახეს ილას,რომელმაც ამდროს შემოაღო კარებიდაღიმილითსტუმრებისაკენწავიდა.- სად იყავი, შვილო, აქნობამდის? - მზრუნველობითჰკითხადედამილას.-დუქანში.ეხლადაკეტამიტრომდაწამოვედიმეც.- დუქანში კი არა, ნათლიდედასთან იქნებოდი! -სიცილითუთხრალევანმადაილაგვერდითმოისო.- ეე,ლევან, შენ ჩემი მტერი ხარ, - სიცილითვეუპასუხაილამ,-ეგენიარიყოს,თორემ,ხომიცი,მეცგაგიქვეყნებ!-მაგასრაღადამალვაუნდა,დღეთუნადირობ,ღამე-კიარგინდანადირობა?..-გაეხუმრაეხლაგიგო.- ღამე რად მინდა ნადირობა, როცა ნადირი დაბმული

მყავს!- ვერ უყურებ ამას! - სიცილით წამოიძახა გიგომ: - მემეგონა, ჯერ ისევ ნადირობს-მეთქი და შენ-კი თურმეკიდეცდაგიბამს?!მაშ,შენისაქმეკარგადიქნება!-კარგად,კარგად,ღმერთმანი,წინაღარაგვეღობება-რა!..ერთი ეს არის, რომ ნათლიმამაც შინ არის ხოლმე დაამისთვისვერასვარიგებ...-ეე, არვარგებულხარ,შვილო:მაშინმიდიხოლმე,როცანათლიმამაშინ არიყოს! -უთხრაისაკამდამერეცოლსმიუბრუნდა, რომელიც სიყვარულის ღიმილით თავისილას შესცქეროდა. - აბა, ბაბე, ვახშმის თავ-დარიგსშეუდექი!-სუფრაგაშლილია,წამობრძანდით!

ამ სიტყვებზე ყველანი მეორე ოთახში გავიდნენ, სადაცგაშლილისუფრადახვდათ.

ვახშმად ყველაფერი ჰქონდათ: წვნიანიც, შემწვარიც,ხმელიცდანედლიც.ღვინოხომუხვადიყო.

სტუმრები გამალებული სჭამდნენ; რაც მოჰქონდათ,შეუჭმელს და დაულეველს არას უშვებდნენ. არცლაპარაკს აკლებდნენ: ლაპარაკობდნენ ამ მთისას, იმმთისას;ძველისადაახლისას.ისაკამდაგიგომთავიანთჯეელობისამბებიცმოიგონესდაორნივეიმდასკვნამდისმივიდნენ,რომ “წახდადროებაო... მაშინდელიჯეელებისჯობდნენეხლანდელებსაო”.

ქალები-კი, ბაბეს გარდა, გაჩუმებულები ისხდნენ დამოწიწებით კიკნიდნენ საჭმელს, როცა მწვადებიშემოუტანეს, თითო ნაჭერი შეჭამეს და სტუმრებსდასაძინებლად გამოემშვიდობნენ. ბაბემაც ცოტა ხანსშემდეგ თავის ქალებს მიბაძა და ისიც მოშორდა იმათ.სუფრას შერჩნენ მარტო ისაკა, გიგო, ლევანი და ილა,

რომლებმაცღვინისსმითშუაღამესგადააცილეს.

ბოლოსისაკამხერხიანადჩამოაგდოდათუაზელაპარაკიდაგიგოსადალევანსაგრძნობინა,რომიმათიმოწმობისიმედიარააქვს.

-რაო?-იფეთქაწყრომითისაკასეჭვზეგიგომდაგულზეხელი დაიკრა, - გიგო მოკვდეს, თუ ჩემ სიტყვასვუმტყუნო, გინდაც ამისთვის თავს მჭრიდნენ!.. შენ,როგორცგეტყობა,ჯერკარგადვერმიცნობ!..- არა, ჩემო გიგო,თავი მომიკვდეს,თუ მე ან შენზე, ანლევანზე ეჭვი შემომეტანოს, - ოსტატურადვე მოუქონათავიგამწყრალგიგოსისაკამ,როდესაცდარწმუნდა,რომგიგო და ლევანი არ მიმტყუნებენო და მამასახლისზედაიწყო: - მე, აი, მამასახლისზე ვამბობდი. ცუდადმოვიქეცით,რომიმისსახელითშევამოწმეთ.

გიგოსადალევანისთვის ეს საკმარისი იყო, რომ ამათითავმოყვარეობა დაკმაყოფილებულიყო და ამ საქმეშიისეთი მონაწილეობა მიეღოთ,თითქოს ეს იმათ ღვიძლშვილსშეეხებაო.

- ეგ-კი საფიქრებელია! - მზრუნველობით წამოიძახაორმავედაღრმადჩაფიქრდნენ.-მინდოდა,-დაიწყოისაკამისევიმკილოთი,-ეხლაისიცმომეწვია,მაგრამგვერდითრომმოგვესო,ვაითუუფროგატყლარჭულიყო.- კარგი გიქნია, რომ არ მოგიწვევია, თორემ, ხომ იცი,გლეხიკაცის ამბავი: რაც თავს გაუყადრებ და პატივსასცემ, უფრო თავს წამოგაჯდება. ეს მე კარგად ვიცი! -უპასუხა გიგომ ისაკას ამ უკანასკნელის სიტყვებითუფროთავ-მოპოხილმა.-მამი,შენმამასახლისისანუგეშინიან!-ჩაურთოსიტყვაილამ, როცა მამას მართლა-და შიში შეატყო: - როგორ

შეუძლიან სთქვას რამე და არ გიმოწმოს, ხომ ციმბირსიქითგააცილებენ!ჯერშაამოწმადაეხლაუარსიტყვის?!შენ ციმბირით შეაშინე და მაშინ ნახავ, როგორ ფიცითყბებიამოიგდებინოს,რომშენიდათუასმართებს.- მართალია, ეგ თავში სულ არ მომსვლია ფიქრად? -სიხარულით წამოიძახა ისაკამ, მაგრამ უეცრად შუბლიისევმოეჭმუხნადასიხარულიმოსცილდა.- ეგ-კი, -დაიწყო შუბლ-მოჭმუხვნილმა ისაკამ, - მაგრამიმან რო არ იცოდა, საქმე რაში იყო, როცა ბეჭედიდავასმეინეთ, და არც ეხლა იცის. იმას ხომ შეუძლიანთქვას,რომმესულარვიცოდი,რასმამოწმებინებდნენო,რადგანაცკითხვაარვიციო.- მითუკეთესი! რო სცოდნოდა, ხომ არც შეამოწმებდა!ეხლა გააგებინე და რას იზამს, თუ არ დაგემოწმება?!.როგორ შეუძლიან გააცხადოს, რომ შევამოწმე და არვიცოდი, რას ვამოწმებდიო! იქნება იმას ხემწიფეზეამოწმებინებენრასმე,უნდაშეამოწმოსისეგაუგებრად?!

აბა, ეგათქვასდა მაშინ ნახავს, საითუკრავენთავს!.. -ილამ დარწმუნებით წარმოსთქვა ეს მოსაზრებანი,გაბრწყინებულისსახითშეხედამამასა,რომელიცმაშინვესიხარულითწამოვარდადაშვილსგადაეხვია:- ღმერთმანი, შვილო, შენ ჩემზე მოსაზრებული ხარ!.. -შესძახაიმანდაგატაცებითჩაკოცნა.

III

მაზრისსამსჯავროშიდიდიხანია,რაცხალხიშეიყარადაადგილებიდაიჭრა. მომეტებული ნაწილი გლეხობა იყო.ყველას თავპირი ჩამოჰკიდებოდა და ნაღვლიანადშესცქეროდამომრიგებელმოსამართლესმაუდისწითელსუფრა-გადაფარებულ ტაბლას, რომელზედაც საწერ-კალამიდარამდენიმეწიგნიიდო.

დათუაშრომიშვილიციმათშორისიჯდადახშირ-ხშირად

გადახედავდა ხოლმე ისაკასა და იმის მოწმეებს,რომლებიცხმა-დაბლარაღაცაზედბაასობდნენ.

“ვაიმე!” თავისთვის წამოიძახებდა ხოლმე ბრაზ-მორეული დათუა ყოველ შეხედვაზე და თავისთვისვეგანაგრძობდა: “რა უნდა მაგ კომლობა-ამოსაწყვეტსჩემგან,რომტყუილ-უბრალოდაქამომათრია!ვითომრასწაიღებს,რომმიჩივლა?!“

“ვითომ რას წაიღებს, რომ მიჩივლა”-ო, იძახოდადათუაიმისთვის, რომ ის დარწმუნებული იყო თავისსიმართლეში და ვერ წარმოედგინა, თუ ტყუილადგადაახდევინებდავინმერასმესამართლისძალით.

როცამღვდელმაუწყებაწაუკითხადაგამოუცხადა,რომისაკასამოცთუმანსგიჩივისდაამისთვისგიბარებენო,ისგაოცდადაკარგახნობამდისგონსვერმოვიდა.

“მერერასწაიღებს,რომმიჩივის?!განადაალალობაა,რომარ მემართოსდა ისე წამართვას! სამართალი აღარ არისქვეყანაზე?” დამშვიდებით წარმოსთქვა პირველიგაკვირვებისშემდეგიმანმღვდელთანდაშინწამოვიდა.

მას შემდეგ დათუას ამაზე აღარც-კი უფიქრია დადანიშნული დღისთვის არხეინად წამოვიდა მაზრისსამსჯავროში, სადაც აი ეხლა სხვებთან ერთად ელოდა,თუმომრიგებელიმოსამართლეროდისგამოვიდოდადადაიწყებდაიმისსაქმისგარჩევას,რომისგამართლებულიშინგაესტუმრებინა.

აგერ, ტაბლას იქით პირდაპირ კარი გაიღო დამომრიგებელი მოსამართლეც გამოვიდა, რომლისდანახვაზეყველანიფეხზეწამოდგნენ.ისისედაჯდადაძეწკვი ისე ჩამოიკიდა, რომ ხალხისთვის არც-კი

შეუხედნია. დაჯდომის უმალ ქაღალდებს ჩხრეკადაუწყო, რომლებიც თითონ შემოიტანა და ზოგი-კიმდივანმამიაწოდა.

- დასხედით!.. - დაუძახა ხალხს კარებში მდგომმამოსამსახურემ.

ხალხიდასხდა. ამდროსშემოვიდაიღლიაშიპორტფელ-ამოჩრილი ახალგაზრდა კაცი და მოღიმარის სახითმოსამართლისკენ წავიდა, რომელმაც ღიმილითვე ხელიგამოუწოდადაჩურჩულიდაუწყო.

-ეგაა,რომაქებენ?!-გაკვირვებითჩაეკითხაერთიგლეხიმეორესდაგიორგი“ადვოკატს”დააკვირდა.- სუდიასთან როგორ დაახლოვებული ყოფილა, აგერროგორუცინიანერთმანეთს!..-განაგრძოისევიმგლეხმა,როდესაცდასხდნენ.

- მაშა, კაცო!.. ეგადა სუდია ესე არიან, აი!.. - უპასუხაპირველმა და საჩვენებელი თითები ერთმანეთსმიატოლა.-ნეტავიმაგას!..-წამოიძახამეორემდაგაჩუმდა.

მოსამართლისდანახვამდათუა, ცოტა არ იყოს, შეაშინადა იმისმა მოქუშულმა სახემ იჭვნეულებითგააფიქრებინა: “ვაითუ გამამტყუნოსო”. მაგრამ იმან ამდროს სარკმლის ახლო ჯვარსა და სახარებას თვალიშეასწროდა იმედი ისევ მოეცა: “როგორ გამამტყუნებს,როცა მართალი ვარ!” გაიფიქრა იმან და მოსამართლისმოძრაობასთვალყურისდევნადაუწყო.

მოსამართლემ გაათავა გიორგი “ადვოკატთან” ბაასიდაპირდაპირსაქმეებისგარჩევასშეუდგა.

ამოიკითხა ჯერ ერთი, ახლა მეორე, მესამე და ასე

რიგრიგად არჩევდა საქმეებს და ყოველ განაჩენისწაკითხვაზეხალხსფეხზეწამოაყენებდახოლმე.

მიდგაჯერიდათუაზედაც.

ამოიკითხა მოსამართლემ ისაკა ჭამიაშვილი და დათუაშრომიშვილი,რომლებიცმაშინვეწარსდგნენ.

-შენ,-უთხრამოსამართლემ,-ისაკაჭამიაშვილისსამოცითუმანიგმართებიადარატომარაძლევ?..-რისამმართებია,შენიჭირიმე,ჩემდღეშიმაგისგანვალიარ ამიღია! ერთი სამიოდ თუმანი მმართებს, ისიცმამიჩემისაღებული,დაშამოდგომაზეგავუსწორდები.- სამიოდთუმანს კი არა, სამოცთუმანს გიჩივისდა აი,თამასუქიც აქ არის.ტყუილად ხომ არდაუწერდნენდაშეუმოწმებდნენ!- მაგისგან განა ძნელი მოსალოდნელია, რომტყუილად

დასწეროს.-ბევრსნულაპარაკობ,აგერმოწმეებიცაჰყავს.-რაცარამმართებს,როგორარვილაპარაკო!- ჩუმად, კარგი! - შეუტია მოსამართლემ და მოწმებიგამოიძახა.ისაკა-კიგაჩუმებულიიდგაამდროსდა,როცადათუაუარსჰყოფდა,გაკვირვებისნიშნადიღიმებოდა.-დავაფიცო?-დაეკითხამოსამართლედათუას,როდესაცგიგო,ლევანიდამამასახლისი,რომელსაცმკვდრისფერიდაედო,გამოვიდნენ.- დააფიცე და მაშინ როგორღა იტყვიან ტყუილს! -უპასუხა დათუამ და მერე მამასახლისს მიუბრუნდა: -როდისვისესხე,რომშაგიმოწმებია,ჰა?!

ამუეცარმაკითხვამმამასახლისისულდააბნიადაჭირისოფლიდაასხა,რისგამოცისკინაღამგადაიქცა.

- რა ვიცი, როგორ აიღე! - წაილუღლუღა თავისდა

უნებურადდაისაკასისეთითვალებითშეხედა,თითქოსამისითქმაუნდაო:“შენიოჯახიდააქციოსღმერთმა,რომამცეცხლშიჩამაგდეო!”- თუ არ იცი, შე ოჯახქორო, და... ამ ბეჭედს რაღასუცემდი?! - უფრო ხმა-მაღლა წამოიძახა დათუამ დათვალებშიჩააკვირდამამასახლისს.-თქვენიკანცელარიანუგგონიააქ,ნუჰყვირი!-შეუტიამოსამართლემდაშემდეგდანარჩენებსმიმართა:-წადით,დასხედითდამღვდელიეხლავმოვა.

ისინი ყველანი გამობრუნდნენ თავთავიანთადგილებისკენ. მოსამართლემ-კი სხვის საქმეებისგარჩევადაიწყო.

დათუას მღვდლის ხსენებაზეგამართლების იმედი ისევმოეცა, რომელიც მოსამართლემ სულ შეურყია დამოაშორა. მამასახლისი-კი უფრო შეაშინა და დააფიქრა.

როცა ის მოსამართლემ გაიძახა, ეგონა, იქნებადაუფიცებლივგადავრჩეო,რადგანაციქმღვდელსთვალივერსად მოჰკრა, მაგრამ იმედი გაუცრუვდა. ის უნდადააფიცონ.

“ჯანი და სული წაუვიდეთ, გამგზავნონ ციმბირს!”დიდის ხნის ფიქრის შემდეგ წამოიძახა უსიტყვოდმამასახლისმა; მაგრამ ამავე დროს თვალწინ ცხადადწარმოუდგა თავისი კარმიდამო, ცოლშვილი და ტანშიგააჟრჟოლა. “ღმერთო, რა ცეცხლში ჩამაგდე!”საყვედურის კილოთი წაიჩურჩულა თავისთვის დახელები წინ გაიშვირა,თითქოსუნდოდა ხელში აეყვანავინმე და გულში ჩაეკრა, რომ გამომშვიდებოდა.ყმაწვილისმაგივრად,რომელიციმასმოელანდა,ხელებიწინ მჯდომ კაცსწაავლოდა ესუკანასკნელი მოხედვისშემდეგდაეკითხა: “რა გინდა”-ო. ამ კითხვაზე ის გონსმოვიდა,ხელებიგაუშვადაუთხრა: “არაფერი,მომიხვდა

ხელი”-ო.

“ვერა, ვერ დავთმობ!” გადაწყვეტით წამოიძახა იმან,როცა იმის წინ მჯდომმა კაცმა ისევ იქით მიიხედა, დაგაოფლიანებულიშუბლიმოიწმინდა.

ამდროს მღვდელიც შემოვიდადა ის სხვა მოწმეებთანერთადდასაფიცებლადგავიდა.

დაფიცების შემდეგ მოსამართლე ისევ დათუას საქმესდაუბრუნდადამოწმეებსსათითაოდჩვენებაჩამოართვა.

სამმავემოწმემერთნაირადაჩვენა,რომდათუასისაკასინამდვილადჰმართებსსამოცითუმანი.

-ისეთქვენიოჯახიაშენდეს,როგორცმართალსამბობთ!-გულჩაწყვეტით,თითქმისტირილით,წამოიძახადათუამ

დამუხლებიჩაეკეცა.

რაკი მოწმეებს ჩვენება ჩამოართვადა ხელი მოაწერინა,ცოტა ხნის წერის შემდეგ მოსამართლემ დადგენილებაწაიკითხა,რომლისძალითაცდათუაშრომიშვილმაუნდაგადიხადოს სამოცი თუმანი ისაკა ჭამიაშვილისსასარგებლოდ და აგრეთვე სამსჯავროში საქმისსაწარმოებელიფულირვამანეთი.

- ღმერთი აღარ გწამთ, ტყუილად რად უნდაგადავიხადო?! - წამოიღრიალა დათუამ, განაჩენი რომმოისმინა,დაჯავრისაგანცრემლებიგადმოჰყარა.- როგორ თუ ტყუილად! - შეუტია მოსამართლემ დაგანაჩენიიქითგადასდო.- ღმერთი, რჯული, არა მმართებს... დაიჯერეთ,ქრისტიანებიარახართ?..- კარგი, წადი... თუ გინდა, აქედან ასლი გაიტანე და

სხვაგანგადიტანესაჩივარი.- სხვაგან სადღა გადავიტანო? თუ-კი აქ არ მაძლევთსამართალს,იქ-კიმამცემენ?!- გაიყვანეთ ეგდათვი... - წამოიყვირა მოსამართლემდათავპირ-ანთებულიზეზეწამოვარდა.

IV

ნენემადაიმისმარვაწლისვაჟმაგაბრომდიდიხანია,რაცდაიძინეს.დაიძინეს აგრეთვესხვებმაცსოფლებში, ან-კიაქნობამდის დაუძინებელი ვინ დადგებოდა სოფელში,სადაცმუშაობითმოქანცულებიშებინდებისასვეწვებიანდა გარიჟრაჟებამდის ფეხს არც-კი გაიქნევენ. დათუასთვალებს-კიძილიარეკარებოდა.ის,აგერ,რამდენიხანიადერეფანში თავის ცოლშვილის გვერდით შამფურივითტრიალებს და ბოღმა აწვება გულზე, ამას ვერმოუნელებია, რომ დღეს ვენახი ისე უსინდისოდ

ჩამოართვესდაისაკასგადასცეს.

მთვარე-კი შემოსციმციმებდა დათუას და თითქოს ამასეუბნებოდა: “საწყალო, შრომიშვილო, როგორც ვხედავ,შენ ბედი არ გაგიღიმებს!.. რამდენი საუკუნეა, რაც შენმონადა ხარ და შენი სარჩო-საბადებელი სხვას მიაქვს...წინად თუ ლუარსაბები, რევაზები და არჩილებიგაცლიდნენ ხელიდან შენ საცხოვრებელს, ეხლა ისაკებიგიხდებიანბატონადდა...ეჰ,საწყალო,როდემდისუნდაითმინო?!” თითქო მთვარემ ვეღარ გაუძლო დათუასმზერას,ღრუბელსმიეფარადადერეფანშიჩამოაბნელა.

“ღმერთო, დაილოცოს შენი სამართალი!..” წამოიძახადათუამ მთვარის მოფარებაზე და წამოჯდა. იმანგადახედა ნენეს და გაბროს, რომლებიც დამშვიდებითფშვინავდნენ, და ტირილი ყელში მოებჯინა: “რითღაუნდა გაცხოვროთ?!. ან მტერს, ან მოკეთეს, ან ღმერთს

რითღა უნდა გავცე პასუხი?!.” აკანკალებულის ხმითჩასძახანენესდაიმისკენუფროგადიხარა.

- დათო, დათო, გენაცვალე, ეგრე როგორ წაგართვესვენახი, რომ ხმა არ გაეცი?! - მიკნავებულის, მაგრამსიყვარულითსავსეხმითწამოიძახაამდროსნენემ.

ამ ხმამდათუას სწრაფადდაურბინატანშიდა მთლადშეარყია.

- ნენე!.. - ჩასძახა მან ცოლს, მაგრამ პასუხი ვერ მიიღო.ნენესღრმადეძინა. -სძინავს,სძინავს!.. -თავისქნევითდა მწარის ღიმილით წამოიძახა და დიდხნობამდისთვალი აღარ მოუშორებია ნენესთვის, როგორ მძიმედსუნთქავდა და ტუჩებს მალი-მალ ანძრევდა, თითქოსრაღასაცლაპარაკობსო.

“კაცივარმეცა!”დაიძახაიმანკარგახნისმზერისშემდეგდაისევმიწვა:“მამულსგართმევენ,სულსგიხუთავენდაშენ-კი ცხვარივითთავი ჩაგიღუნავსდა ხმას არ იღებ!..ვაიმე, შეოხერო, ჩემოთავო!..” წამოიყრანტალა იმანდათავში მაგრად შემოირტყა ხელი: “სხვა უჩემო სისხლსდაღვრიდა,კარებშიჩაკვდებოდა,არავინშაეშო,დამე-კითითონ შევიყვანე და ჩავაბარე... თფუი!..” სიბრაზითგადააფურთხადათუამდათვალებიდახუჭა...

-მემაინცგამიშვი,კაცო,თუშენარასეუბნები!.. -იმავეკილოთი აჩქარებით წამოიძახა ნენემ და ხელებიგააფათურა.-დედაკაცისლეჩაქიუნდამეხუროსთავზე,კაცისქუდიკიარა!..-წამოიღრიალანენესხმაზედაფეხზეწამოიჭრა.- ეეეხ!.. - ღრმად ამოიოხრა ნენემ და გულ-აღმაგადმოტრიალდა.

ამდროსმთვარემაცგამოიხედაღრუბლებიდანდანენესმიაყენაშუქი.

იმისგამხდარფერ-მკრთალს,ნაზსახესამშუქზესინაზეუფროგაუორკეცდა,დაამანდათუადაიმონავა.იმასჯერარ ენახა თავისი ცოლი იმისთანა მშვენიერი და ამშვენიერების დანახვაზე იმან თავისდა უნებურადჩაიჩოქა.

- ნენე, ნენე!.. - ჩასჩურჩულა იმან ნენეს მოწიწებით, -გენანება განა, რომ ამისთანა ლაჩარ კაცს მისთხოვდი?განა,მეშენიღირსიარავარ?!.არა,ნენე,მაგრელაჩარიარავარ,ნუნანობ...- ჰა-რა-ლეეე, სუფ-რისათავსა მჯდომარეე... - მოისმა ამდროსსიმღერისხმა.

დათუასაჩქაროდწამოხტაამხმაზედასმენადგარდიქცა.

იმას ეგონა, რომ სმენამ მოატყუა, მაგრამ სიმღერა არასწყდებოდა.

- ისაა... ისა... ის ქეიფობს!.. უხარიან, რომ ვენახიწამართო!.. - დაბნეულად გაიძახდა ის და ხელებსაფათურებდა.

სუფრული სიმღერა-კი უფრო და უფრო მკაფიოდმოისმოდა.

-ჩემიბრალიარარის,ღმერთო!.. -ჩაჩოქვითდახელებისმაღლა აპყრობით წამოიძახა დათუამ და ცრემლ-მორეულმა მერე თავისი მთრთოლვარე ტუჩებიმოწიწებით ნენეს ჩათბუნებულ ტუჩებს შეუერთა,რომლებიც დათუას ტუჩების შეხებაზე ოდნავშეთრთოლდნენ.

V

ისაკა ჭამიაშვილის ბალკონზე სანთლებით გაჩაღებულტაბლასგარსშემოსხდომოდნენსტუმრები:სამსჯავროსადა პოლიციის ბოქაულები მოაჯირებისკენ ისხდნენ,ტაბლისთავსადა ბოლოს - გიგოდალევანი, ისაკადაიმისიშვილიილა-ბოქაულებისპირდაპირ,კედლისკენ.

ყველანი მომხიარულებულები იყვნენ, სტუმრებიცა დამასპინძლებიც. ნამეტნავად ისაკა კელაპტარივითდნებოდა ამ საღამოს.დღეს ამას შეუსრულდა ამოდენახნისსურვილიდამაშ,არმოელხინა!!

ისაკამ,როცა ის კარგად შეზარხოშიანდა, სუფრულიც-კიშემოსძახა,რომელსაცგიგომადალევანმამეორედაბანიუთხრეს,დაბოლომდისაცშეუცდომლადგავიდა,თუმცაკარგა ხანია ეს სიმღერა იმას აღარ უთქვამს, რადგანაც,

იმის ფიქრით, გლეხებს უნდა ემღერათ და არაიმისთანებს,როგორიცისაკაიყო.

- ბრავო, ბრავო!.. - ბოქაულებმა შეჰღრიალეს და ტაშიდაჰკრეს,როცაისაკამსუფრულიდაათავა.- ვერ უყურებთ ისაკასა, როგორ კარგად მღერის! -წამოიძახესგიგომადალევანმადასიცილიდაიწყეს.-ექსტრა,ექსტრა!..ისაკასსადღეგრძელოდ!..-დასჭყივლაპოლიციისბოქაულმადაჭიქააივსო.

სხვებმაცშეავსესდაჭიქებისჭახა-ჭუხიასტეხეს.

-ისაკა!.. -სახლისკარგამოშორებიდანდაუძახავიღამაცისაკასამდროს.ჭიქებისჭახა-ჭუხიშესწყვიტესდაიქითმიიხედეს, საიდანაც ხმა მოესმათ, მაგრამ სანთლიანისთვალითვერაგაარჩიეს-რა.ისაკა-კისავსეჭიქითწამოდგადადაიძახა:

-ვინარის?!-აბა,ცოტახანსეგრეგაჩერდი!..-ვინახარ...

თოფისგრიალმაისაკასსიტყვაგააწყვეტინა.

სანთლები ჩაქრა. მოისმა ჭურჭლის ლაწა-ლუწი,მაგიდების ბრახა-ბრუხი და რაღაც მძიმის და რბილისზართანი.

-უი,უი!.. - კივილითგამოცვივდნენსახლიდანბაბედაიმისიქალები.-ვინ?!.რა?!.როგორ?!.სადა?..სანთელი!-ყველაიქმყოფიუეცარის შემთხვევით გულ-გახეთქილი გაიძახოდადაბნეულად და გონს ვერ მოსულიყო, თუ თავს რადაატყდათ.

უმცროსმა ქალმა გამოარბენინა სანთელი, რომლისშუქზედაციქმყოფთშემდეგისურათიწარმოუდგათ:

მაგიდებს შუა, ჭურჭლის ნამტვრევებთან ერთად, გულ-გაგმირულიისაკაღვინოსადასისხლშისცურავდა.

1893წ.