8.- 10. bekkur
-
Upload
elin-g-johannsdottir -
Category
Documents
-
view
256 -
download
4
description
Transcript of 8.- 10. bekkur
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 1
Íslenska 8.—10. bekkur
FRÁ SKIMUN MEÐ LTL T IL LOGOS Unnið með styrk frá Verkefna– og námsstyrkjasjóðs FG og SÍ
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 2
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 3
Íslenska 8.—10. bekkur
Frá skimun með LtL til LOGOS Grunnþættir og lykilhæfni
Grunnþættirnir 6
1. Talað mál, hlustun og áhorf.............................................. 5 Leið þín um lífið, lífsleikni
Leið þín um lífið, valdir kaflar fyrir hvern árgang Nám um velferð, lífsleikni, Að sitja fíl og Mp3 spilari Orð eru til alls fyrst, tjáskipti fyrir unglinga
Stefnan sett í 10. bekk, lífsleikni 2. Lestur og bókmenntir....................................................... 13
Vefur með lesskilningi Unnið með greiningu á sögu, Sverðberinn, 40 vikur, Leikur á borði eftir Ragnheiði
Þemavinna, hópvinna úr verðlaunabókum Ragnheiðar Miðbjörg, greining á sögum
Gegnum holt og hæðir með hljóðbók Með fjaðrabliki til á hljóðbók Léttlestrarbækur og Mályrkjubækurnar 3 með hljóðbók
Bækur með hljóðbókum og vinnubókum Skrifa um kjörbók, sjá málbjörg
Að skrifa örsögu Lestu nú og með verkefnum
3. Ritun................................................................................ 29 Málbjörg ritun og stafsetning, gagnvirkar æfingar á vef á nams.is Tölvutækniöld
Gátlistar fyrir mat á ritun Verum virk að læra félagsfærni, Hugsi heimspekisögur
4. Málfræði........................................................................... 34 Mályrkja 1,2 og 3 bækur með hljóðbók 5. Lestur heima fræðsla til foreldra....................................... 37
Góðar bækur til að lesa heima í lífsleikni Einkenni lesblindu
Fjölbreyttar leiðir við lestur Námstækni á vef Vallaskólaleiðin
Að efla sjálfstraust nemenda
Að koma í veg fyrir sjálfsvíg og sjálfsvígstilraunir meðal unglinga
6. Námsmat.................................................................. 47
Samræmd próf Frammistöðumat
Lykilhæfni í 8, 9 og 10 bekk
7. Einstaklingsnámskrá í lestri...................................... 60
Bls.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 4
Íslenska 8.—10.
bekkur
Frá skimun með LtL til LOGOS Grunnþættir og lykilhæfni
1) Íslenskukennsla það fag sem kennir beinlínis læsi en læsi snýst
þó um annað og meira en það að verða læs. Læsi í ís-
lensku snýst einnig um að öðlast orðaforða, hæfni í málnotkun,
ritun, læsi og skilning á bókmenntum svo eitthvað sé nefnt.
2) Sköpun er einnig nátengd íslenskukennslu því tungumálið er
skapandi í eðli sínu. Læsi og sköpun eru þeir grunnþættir
menntunar sem eru gegnumgangandi þættir í allri íslenskukennslu.
Bent er á að hvetja skuli börn og ungmenni til leiks og ýta undir
skapandi aðferðir í námi og að virkja ímyndunarafl nemenda í
tengslum við úrlausn viðfangsefna í skólanum. Með því að hlúa að
hinum skapandi þætti er stuðlað að persónulegu námi sem
frumkvæði nemenda og skyldi tengjast inn í allt skólastarf.
3) Heilbrigði og velferð er í aðalnámskrá skilgreint sem alhliða
heilbrigði og vellíðan, bæði líkamleg, andleg og félagsleg. Skólinn
skyldi því stuðla að líkamlegu heilbrigði með því að sjá til þess að
nemendur fái nauðsynlega hreyfingu og heilsusamlegt fæði.
Einnig er það hlutverk skólans að huga að andlegu og félags-
legu heilbrigði og velferð með því að skapa nemendum öruggt,
jákvætt og uppbyggjandi umhverfi í skólum. Stuðla þarf að því að
byggja upp jákvæða og heilbrigða sjálfsmynd nemenda og
skal þeim gefinn kostur á að þroska hæfileika sína á einstakl-
ingsmiðaðan hátt.
4) Jafnréttismenntun miðar að því að nemendur beri virðingu fyrir
því sem aðskilur okkur og að kenna nemendum að þennan rétt þurfi
að standa vörð um til að hægt sé að skapa samfélag sem
raunverulega virðir jafnan rétt allra.
5) Lýðræði og mannréttindi í víðum skilningi fjallar hér ekki
einungis um lýðræðissamfélag, lýðræðislega stjórnskipan eða
mannréttindamál heldur einnig um lýðræðisleg vinnubrögð og virð-
ingu fyrir mannréttindum í samskiptum á milli fólks, hvort sem
er inni á heimilum, í skólanum eða í samfélaginu.
6) Í félagslegu tilliti snýst sjálfbærnimenntun um að jafna bilið
milli fólks og miðar að því að allir eigi jafnan rétt til afkomu og
góðra lífsskilyrða.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 5
Hæfniviðmið fyrir íslensku í 8.– 10.bekk
1.Talað mál, hlustun og áhorf
Við lok 10. bekkjar
flutt mál sitt skýrt og á heyrilega og hefur tileinkað sér við-
eigandi talhraða og fas.
gert sér grein fyrir eðli góðrar framsagnar og framburðar
og nýtt leiðbeiningar um framsögn, svo sem um áherslu,
tónfall, hrynjandi og fas og lagað það að viðtakanda og
samskiptamiðli á fjölbreyttan hátt, m.a. með leikrænni
tjáningu.
nýtt aðferðir sem hann hefur lært til að taka virkan þátt í
samvinnu, samræðum og rökræðum, tjáð skoðanir sínar
með ýmsum hætti, rökstutt þær og valið þeim miðil sem
hentar.
hlustað, tekið eftir og nýtt sér upplýsingar í töluðu máli til
fróðleiks og skemmtunar, einnig notið myndefnis, upp-
lestrar, leikins efnis og tónlistar og gert grein fyrir skoðun
sinni á viðkomandi efni.
nýtt sér fjölmiðla, svo sem útvarp, sjónvarp, kvikmyndir og
rafrænt efni, og tekið afstöðu til þess sem þar er birt.
átt góð samskipti þar sem gætt er að máli, hlustun, tillits-
semi, virðingu og kurteisi og gert sér grein fyrir hvað er ó-
viðeigandi við mismunandi aðstæður.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 6
1.Talað mál, hlustun og áhorf
Lífsleikni
Bókinni er ætlað að skapa grundvöll að umræðu nemenda um heimspekileg og sið-
fræðileg málefni. Henni er ekki ætlað að kenna tiltekinn fróðleik heldur er markmið
hennar að fá nemendur til að ígrunda, spyrja spurninga, rökræða, draga ályktanir
og gagnrýna. Í bókinni er mörgum áleitnum spurningum beint til nemenda. Við
þeim er ekki eitt rétt svar heldur reyna þær á ályktunarhæfni, rökhugsun og siðvit.
Bókin Leið þín um lífið skiptist í átta kafla sem hægt er að lesa í hvað röð sem er.
Mismörg verkefnablöð fylgja hverjum kafla. Á sumum blaðanna eru verkefni sem
tekin eru beint úr bókinni. Blöðin eru merkt númeri kafla og raðnúmeri auk þess
sem tilgreint er hvaða blaðsíðu í bókinni verkefnið tengist.
Búið er að velja kafla fyrir hvern árgang 8.—10. bekkjar og vinnuverkefni.
Hér koma nokkur atriði sem gott er að fara yfir almennt.
Bls. 8 1. Vitund ( að veita athygli) Í mörgum tilfellum þarf að sýna nem-
endum og kenna þeim að taka eftir sínum líkama. Eftirtekt kemur með rósend og
þolinmæði.
2. Inngrip ( aðhafast/gera) inngrip eða athafnir frá nemendum til að þeir
blómstri.
3. Mat (ígrunda) er ekki vangaveltur, það er að hugsa í þaula. Ígrundun leiðir til
hugsunarvitundar, það er að hugsa um hugsun. Ýmsar framfarir í lífi einstaklinga
eiga rætur í þannig hugsun. (hana vantar eða er lítið að hjá ADHD).
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 7
Sjálfstal byggir á
1.Taka eftir: Ég veit þegar eitthvað gerir gagn/ógagn í lífi
mínu. Ég veit það vegna þess……
2.Gera: Þegar x gerist í lífi mínu veit ég að ég þarf að gera
Y….
3.Ígrunda: Ég veit hversu árangursríkt Y er vegna þess…..
Gott er að hvetja nemendur til að nota dagbækur, að skrifa kemur skipan á hug-
myndir okkar og gott er að skrifa niður atvik og ráða fram úr þeim í dagbókinni.
Vitundin er að stíga út úr okkur sjálfum til að skoða fortíðina og taka ákvörðun um
framtíðina. Hæfni mannsins birtist meðal annars í samúð, gæsku, hugvitssemi,
sköpun, hugrekki og þrautseigju.
1.Nám á sér stað í samskiptum en ekki í kvíða.
2.Menntun snýst um að styrkja færni okkar.
3.Við erum í essinu okkar þegar við gerum eitthvað sem við erum niður-
sokkin í að nýta styrkleika okkar. Styrkleikar okkar eru ekki bara með-
fæddir heldur þjálfaðir upp.
Bls. 51. Innri verkstjórinn er talinn vera staðsettur í ennisblöðunum (framheila).
Hæfni okkar til að hafa stjórn á hegðun okkar geðhrifum, hugsunum, líðan og
óskum við allar aðstæður, ræðst að innri verkstjórn. Ef börnum er kennt um innri
verkstjórann gengur þeim betur að takast á við lífið og búa yfir meiri seiglu. Það er
gott fyrir persónulegan þroska, velferð, árangur á vinnustað og námsárangur.
Innri verkstjórn lærist af reynslunni. Grunnurinn er lagður í barnæsku. Hún byggist
á jákvæðri sjálfsmynd, sterku sjálfsáliti og mikilli félagslegri og tilfinningalegri
færni. Börnin læra innri verkstjórn í raunverulegum aðstæðum, hvernig þau eiga að
bregðast við. Talið er að listgreinastofur séu fyrirmyndarumhverfi til að þroska
færni í innri verkstjórn.
Bls. 79 Tilfinningar. Huga þarf að tilfinningavitund sem er að vita hvað tilfinningar
eru og hvernig þær starfa. Styrkja þarf nemanda í tilfinningavitund og færni.
Samkvæmt flokkunarkerfi eru megintilfinningarnar 8.
1.Reiði -Ótti -Hryggð -Ánægja -Ást -Andstyggð -Skömm -Undrun
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 8
Geðhrif og tilfinningar þróuðust til að gegna 2 meginhlutverkum. Þær draga
okkur að hlutum, fólki, atburðum, sem tryggja að við lifum af og beina okkur frá
hinu.
Geðhrifin eru eins og viðvörunarkerfi, stór hluti þess starfar í undirmeðvitundinni til
að halda okkur á réttri stefnu í átt að blómstrandi tilveru.
Dagbók: nemendur kanna hvað þeir sjá bæði hjá sér og öðrum margar tilfinningar
og hvað ákveðin tilfinning varaði lengi. Skrifa athugun í dagbókina.
Stjórn á tilfinningum. Við getum lært á þegar neikvæðar tilfinningar nálgast. Það
er mjög mikilvægt að þroska með sér færni til að taka eftir tilfinningum okkar.
Nefnd eru fjögur tilfinningaleg svæði bls. 90—92
Jákvæðar aðgerðir þegar neikvæðni nálgast er
1.Ánægja: lesa, hlusta á tónlist, gera eitthvað skemmtilegt
2.Líkamlegt: út að hlaupa eða ganga
3.Fullgera: ljúka einhverju verki, taka til
4.Flæði: gera eitthvað sem fær mann til að gleyma stund og stað (t.d. Mála )
5.Kyrrð: hugleiðsla.
6.Góðmennska: hjálpa einhverjum
Vinsælt barn er almennt talið:
1.Hjálpsamt
2.Vingjarnlegt
3.Tillitsamt
4.Hlýlegt
5.Næmt á félagslegar vísbendingar og geta fylgt samþykktum reglum í spilum og
leik
Óvinsælt: árásargjarnt og lítur tengsl eða fórnarlömb forðast tengsl
Bls. 100 að komast inn í hóp.
Efnisþættir í heilladrjúgum tengslum
1.Samhygð: geta til að skynja tilfinningaástand annarrar manneskju (bls. 156)
2.Góðmennska, ósérplægni (bls. 158)
3.Traust (bls. 163)
4.Fyrirgefning
5.Geta til að leysa úr ágreiningi (bls. 167)
6.Sameiginlegur málstaður og gildi (bls. 170)
7.Áhugahvöt (bls. 173)
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 9
9. bekkur
2. kafli. Frá vináttu að ást bls. 43 –51
1. Vonbrigði
2. Að tala um ást
3. Af hverju elskar fólkið? 4. Er ástin list?
5. Ástin í bréfum og ljóðum 6. Um ástina
4.kafli. Hvernig haga ég lífi mínu?
Tímaskipulag bls. 100—118 Vinnutími fyrr og nú.
Á mánudögum hefst vinnuvikan bls. 103 1.Málshættir
2.Ummæli skálda og hugsuða 3.Harmsaga Jóns Jónssonar
Skólinn bls. 110
1. Fyrr og nú
2. Að hugsa öðruvísi 3. Hvers eru skólar megnugir, til hvers
eru þeir? Frítími bls. 114
1. Frítími á mismunandi tímum
Talað mál, hlustun og áhorf
Valdir kaflar úr Leið þín um lífið eftir Aldri og þyngd efnis. 8. 9. og 10. bekkur
8. bekkur
1. kafli. Æskan—unglingar eða gelgjur bls. 16 –29
1. Hver er ég ?
2. Að hugleiða sjálfan sig. 3. Óskir og draumar.
4. Hvernig er ég? 5. Deilur meðal unglinga.
6. Árekstrar við fullorðna. 7. Hvernig vil á annars vera?
2. Kafli. Hverju skipta ástvinir og
félagar og vinir i lífi mínu? Reynsla af vináttu bls. 37—43
1. Spakmæli 2. Vinátta í mörgum myndum.
3. Virðing og vinátta 4. Nánd og fálæti.
7. kafli. Hvernig tek ég ákvarðanir? Upphafsspurningar bls. 169—175
1. Hvers vegna þarf ég að taka ákvarðanir?
2. “ Flúið af vettvangi” 3. Hvað er ábyrgð
4. Á hverju ber ég ábyrgð? 5.Sögur til umhugsunar.
6. Sögur til umhugsunar.
þýðing Stefán Jónsson. (2002) Góð verk-efni eru í bókinni, til lesturs, umræðu og
samvinnuverkefni. http://www.nams.is/lifsleikni/
l_t_u_lifid_v.blod.pdf
Verkefni úr bólinni á þessari vefslóð
Bókin er til í hljóðbók
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 10
10. bekkur
1. kafli. Hvernig líður ævi mín? bls. 29—36
1.Ellin
2.Aldraðir eða hrukkudýr
3.Að hugleiða dauðann
4.Dauðinn í mörgum myndum
Lífið sem fljót bls. 36
2. kafli Hverju skipta ástvinir og
félagar og vinir í lífi mínu?
Sambúð bls. 59—64
1. Jafnrétti karla og kvenna
2. Karlmannlegt, kvenlegt, dæmigert? 3. Hlutverk breytast
4. Hjónaband, fjölskylda, á fallanda
fæti?
4. kafli Hvernig haga ég lífi
mínu?bls. 106-109 Starfsval
Starfslýsing Hvernig viltu læra?
Til hvers er unnið?
8. kafli Af hvaða viðmiðum og gildum ræðst lífið?
Bls. 206—224
1. að skýra gildi 2. að átta sig á ólíkum gildum. 3. þegar gildi rekast á. 4. tilefni
og ástæður. 5. mynduð gildishugtök. 6. gildi og hegðun. 7. gildi og menning. 8.
grunngildi 9. gildi—hugsjónir og veru-leiki. 10 grunngildin og réttarfarið.
Frekari fróðleikur um lestur
fyrir börn, foreldra og
kennara á þessum vef:
http://lesvefurinn.hi.is/
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 11
MP3-spilari
Ítarefni í Lífsleikni
Dæmi úr bókinni: Sjálfshuggun, færni til að draga úr áhrifum af vondu skapi eða
neikvæðum tilfinningum
1. dreifa huganum: hugsa um eitthvað annað gera eitthvað sem kreifir þeim ss.
Fara í göngutúr, skokka leika, horfa á fyndna mynd, lesa bók.
2. Snerting: bjóða faðminn, hugga, róa .
3. Grípa á lofti og skrifa niður til að endurmeta hugsanirnar.
4. Málsvari engils: spyrja sig Hver er orsökin. Því fyrr því betra , ekki leyfa nei-
kvæðninni að setjast að
5. Endurskoða: fá nýtt sjónarhorn á atvikið
6. Beina í réttan farveg: breyta neikvæðninni í jákvæðan farveg.
7. Dagbók: sjálfshuggun. Koma í veg fyrir að neikvæðnar tilfinningar.
Vinsælt barn er almennt talið
1. Hjálpsamt
2. Vingjarnlegt
3. Tillitsamt
4. Hlýlegt
5. Næmt á félagslegar vísbendingar, geta fylgt samþykktum reglum í spilum og
leik. Hópvera.
Óvinsæ: árásargjörn: slítur tengsl og fórnarlömb: forðast tengsl.
Í vinnu þarf frumkvæði, samhygð (geta til að skynja tilfinningarástand annarrar
manneskju), að aðlögunarhæfni og samfæringarkraft.
Í heilladrjúgum tenglum þarf að vera Samhygð, góðmennska, ósérplægni,traust,
fyrirgefning, geta til að leysa úr ágreiningi, sameiginlegur málstaður, gildi.
Að sitja Fíl, Nám í skóla um hamingju og velferð, Ian Morris 2009, Erla Krist-
jánsdóttir þýddi. Námsgagnastofnun 2012
MP3 eða samskonar tæki er orðið nauðsynlegt í námi, heima eða í skólanum. Það
má nota það við að:
1. Hlusta á sögur og fylgjast með í bókinni.
2. Ræða við félaga um sögurnar.
3. Endursegja sögur sem hlustað er á.
4. Teikna myndir úr sögunni á meðan hlustað er á söguna.
5. Á nams.is eru hljóðbækur sem auðvelt er að hlaða niður og geta nemendur
hlustað á bækurnar heima, bæði til skemmtunar og námsbækur.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 12
Stefnan sett! Námsgagnastofnun 2011 efni í lífsleikni í 10. bekk
námsefni í tjáskiptum, eftir Stein-
unni Hrafnsdóttur, félagsráðgjafa.
2000
Orð eru til alls fyrst,
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 13
Hæfniviðmið fyrir íslensku 8. - 10.bekk
2. Lestur og bókmenntir Við lok 10. bekkjar
lesið almenna texta af öryggi og með góðum skilningi.
skilið mikilvægi þess að geta lesið og eflt eigið læsi,
og m.a.valið og beitt mismunandi aðferðum við
lestur.
greint og skilið aðalatriði og aukaatriði í margs konar
texta og glöggvað sig á tengslum efnisatriða.
gert sér grein fyrir eðli og einkennum margvíslegra
textategunda og gert öðrum grein fyrir því.
lesið, túlkað, metið og fjallað um fjölbreyttar íslenskar og
erlendar bókmenntir og gerir sér grein fyrir gildi bók-
mennta.
beitt nokkrum grunnhugtökum í bókmenntafræði,
svo sem minni, fléttu, sjónarhorni og sögusviði og
kannast við myndmál, algengustu tákn og stílbrögð.
notað algeng hugtök í bragfræði í umfjölum um bundið mál
og óbundið, lesið og túlkað ljóð af ýmsum toga og frá
ýmsum tímum.
leitað og aflað sér heimilda úr ýmsum gagnabrunnum og
lagt mat á gildi og trúverðugleika ritaðs máls, svo sem,
fjölmiðla- og margmiðlunarefnis, og tekið gagnrýna afstöðu
til þess.
unnið úr tölulegum og myndrænum upplýsingum, túlkað
þær, tengt saman efni sem sett er fram á ólíkan hátt og
nýtt sér.
valið sér lesefni til gagns og ánægju og komið fram sem
sjálfstæður lesandi sem gerir sér grein fyrir gildi þess að
lesa.
hlustað, tekið eftir og nýtt sér upplýsingar í töluðu máli til fróðleiks og skemmtunar, einnig notið myndefnis, upplestrar, leikins efnis og tónlistar og gert grein fyrir skoðun sinni á viðkomandi efni.
nýtt sér fjölmiðla, svo sem útvarp, sjónvarp, kvikmyndir og rafrænt efni, og tekið afstöðu til þess sem þar er birt.
átt góð samskipti þar sem gætt er að máli, hlustun, tillitssemi, virðingu og kurteisi og gert sér grein fyrir hvað er óviðeig-andi við mismunandi aðstæður.
http://vefir.nams.is/ma
lbjorg/bokmenntir.html
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 14
http://egskil.is/
Þetta er síða með mörgum aðferðum í lesskilningi. Góður vefur með
mörgum verkefnum, leiðbeiningum um hverja aðferð fyrir sig.
Gagnvirkur lestur
Kann, vil vita, hef lært
Ályktun út frá bakgrunnsþekkingu
Lesa - skrifa - spjalla
Að greina aðalatriði í texta
Að spyrja höfundinn
Náms- og kennsluefni í lesskilningi
Nemendur, sem hafa náð góðum tökum á lestri þróa yfirleitt með sér
góðar lesskilningsaðferðir. Þeir sem eru með slaka umskráningu þróa
síður með sér lesskilningsaðferðir og virðast hafa þá afstöðu til lestrar að
lesa orð fremur en að reyna að skilja textann sem heild. Hægt er að efla
námsvitund nemenda með því að útskýra lesskilningsaðferðir og sýna
nemendum hvernig eigi að nota þær við lestur.
Mælt er með því að nemendur vinni saman í litlum hópum þegar þeir eru
að reyna að ná tökum á ákveðinni lesskilningsaðferð. Kostirnir eru þeir
helstir að allir eru virkir þátttakendur, þeir taka meiri þátt í lengri tíma,
þróa betur með sér aðferðirnar, ná betri skilningi en ella og fá auk þess
tækifæri til þess að æfa félagsfærni.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 15
Verðlaunabókmenntir, unnið er með greiningu á sögum.
BÓKMENNTAVERKEFNI:
Sögubyrjun
Umræður: Í upphafi hverrar sögu þarf að koma til skila ákveðnum
upplýsingum, kynna aðalpersónur og nánasta umhverfi þeirra, gefa
lesandanum til kynna hvar og hvenær sagan gerist og svo framvegis.
Ævintýrin byrja oftast á setningunni einu sinni var... og í ritsmíðum barna er
þeirri formúlu oft beitt. Upphaf sögunnar má skoða með tilliti til þess hvernig
nauðsynlegum upplýsingum er komið á framfæri við lesandann. Hvenær
vitum við hvað stelpan er gömul? Hvenær fáum við að vita hvað hún heitir?
Hvernig vitum við hvernig henni líður? Hvað fáum við að vita um umhverfi
hennar?
Ritunarverkefni: Skrifaðu byrjun á sögu, að minnsta kosti nokkrar setningar.
Reyndu að koma upplýsingum til skila án þess að telja upp staðreyndir, láttu
hlutina koma í ljós án þess að segja þá beinum orðum. Dæmi: Í stað þess að
segja: Einu sinni var strákur sem hét Palli má til dæmis byrja eitthvað á þessa
leið: Þegar Palli vaknaði um morguninn ...
Sjónarhorn
Umræður: Þegar talað er um sjónarhorn í bókmenntum er átt við að höfundur
velji annaðhvort að vera alvitur og sjá inn í hug allra persónanna, eða að sjá
atburðina með augum ákveðinnar persónu og lýsa hugsunum hennar og
tilfinningum. Hann getur líka valið að sjá ekki inn í huga neinnar persónu og
lýsa aðeins því sem heyrist og sést. Hvaða sjónarhorn er notað í bókinni? Yrði
sagan öðru vísi ef annað sjónarhorn væri valið?
Ritunarverkefni: Veldu einhvern atburð úr bókinni og segðu frá honum í
nokkrum setningum frá sjónarhorni einhvers annars en Sóleyjar. Þú getur líka
valið að lýsa atburði á hlutlægan hátt, t.d. eins og fréttamaður myndi gera eða
eins og gert væri í skýrslu.
Lýsingar
Umræður: Til hvers eru lýsingar í bókum? Hvað segja lýsingar á útliti og
umhverfi um persónurnar? Geta lýsingar verið of nákvæmar? Geta þær verið
of yfirborðskenndar? Útliti Sóleyjar er ekki mikið lýst í bókinni. Hvers vegna
haldið þið að það sé?
Lýsingar á umhverfi og veðri endurspegla stundum líðan persóna í
bókum. Þið hafið eflaust oft tekið eftir því hvernig óveður er notað í
kvikmyndum til að skapa óhugnað og spennu. Getið þið fundið dæmi um að
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 16
Verðlaunabókmenntir, unnið er með greiningu á sögum.
umhverfislýsingar í bókinni segi eitthvað um líðan persónanna?
Með því að lýsa draumum er oft hægt að segja mikið um líðan
persónanna. Skoðaðu drauma Sóleyjar á bls. 42 og 103. Hvað segja þeir okkur
um hvernig henni líður?
Ritunarverkefni: Skoðaðu hvað sagt er um útlit Sóleyjar á bls. 9 og á bls 31.
Hvernig heldur þú að aðrar persónur í bókinni (t.d. Linda Björk, mamma
Sóleyjar, Margrét kennari eða Bára bekkjarsystir hennar) myndu lýsa henni?
Skrifaðu stutta lýsingu.
Skoðaðu lýsinguna á Lindu Björk á bls. 16-17. Hvað gefur þessi lýsing
til kynna um persónuleika Lindu Bjarkar? Hvernig kemur hún heim og
saman við þá Lindu Björk sem við kynnumst síðar í bókinni? Skrifaðu álit þitt
í stuttu máli.
Aðalpersónur og aukapersónur
Umræður: Oftast nær er auðvelt að sjá hver er aðalpersóna í sögu, en
aukapersónur skipta mismiklu máli. Hvaða aukapersónur skipta mestu máli í
þessari sögu? Væri hægt að kippa einhverjum þeirra út úr sögunni án þess að
breyta söguþræðinum? Eru einhverjar aukapersónur í bókinni sem hægt væri
að skrifa um aðra sögu?
Ritunarverkefni: Veldu þér einhverja af aukapersónunum í bókinni og skrifaðu
nokkrar setningar um hana. Bættu einhverju við sem alls ekki kemur fram í
sögunni. Veldu eitthvert af dæmunum hér að neðan eða finndu aðrar
persónur til að skrifa um.
Dæmi:
- Af hverju er Báru svona illa við Sóleyju? Lýstu degi í lífi Báru.
- Hvernig verður pabba Sóleyjar og Guðrúnu við þegar hún hleypur frá þeim?
Skrifaðu stutt samtal.
- Margir af bekkjarfélögum Sóleyjar standa hjá þegar henni er strítt. Lýstu
árásinni á Sóleyju á skólalóðinni út frá sjónarhorni einhvers þeirra.
- Hvað heldur þú að foreldrar Lindu Bjarkar hafi sagt hvort við annað þegar
Sóley var búin að tala við þau? Skrifaðu stutt samtal.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 17
Leikur á borði var valin besta sagan í samkeppninni um íslensku
barnabókaverðlaunin árið 2000. Hún hefur verið þýdd á sænsku, tæ-
lensku og færeysku.
Leikur á borði er skáldsaga ætluð börnum frá um það bil 10 ára aldri.
Aðalsöguhetjan, Sóley, er 11 ára stelpa sem býr hjá mömmu sinni.
Heima fyrir er Sóley sterk og ábyrg og samband hennar við foreldra
sína er ástríkt og gott.
Sóleyju líður líka vel í návist afa síns og ömmu og finnst gott að heim-
sækja þau. En í skólanum er Sóley í hlutverki fórnarlambsins. Hún er dugleg að
læra, en hún fellur ekki inn í hóp jafnaldra sinna og kann ekki að bíta frá sér þegar
henni er strítt. Leikur á borði fjallar um einelti, en er þó fyrst og fremst saga um
mátt vináttunnar. Ný stelpa, Linda, kemur í bekkinn og hún hefur þor og dug til að
rjúfa samskiptamynstrið og vingast við Sóleyju.
Bókin gefur tilefni til umræðna og verkefnavinnslu bæði á sviði bókmennta
og lífsleikni. Hér á eftir fara hugmyndir að umræðuefnum og verkefnum sem
vinna má í hópum eða með bekknum í heild. Ritunarverkefnin eru að mínu
mati við hæfi barna frá um það bil 11-12 ára en umræðuefnin geta jafnframt
hentað yngri börnum.
LÍFSLEIKNIVERKEFNI:
Einelti og stríðni Hver er munurinn á stríðni og einelti? Hvort er það sem Sóley
verður fyrir? Hvernig upplifa gerendur, þolendur og áhorfendur sama atburðinn?
Skoðið atvikið í upphafi bókarinnar þegar húfan er rifin af Sóleyju. Upplifir hún það
á sama hátt og bekkjarfélagar hennar? Af hverju segir Sóley ekki mömmu sinni
hvernig henni líður í skólanum? Af hverju kvartar hún ekki við kennarann sinn?
Ábyrgð
skólasystkina, kennara og foreldra
Hver ber ábyrgð á því að einelti byrjar eða viðgengst? Hverjir taka á sig
ábyrgðina í bókinni og á hvaða hátt gera þeir það? Skoðið viðbrögð
kennarans, skólastjórans, mömmu Sóleyjar, Lindu Bjarkar og hinna
bekkjarfélaganna. Hvað er árangursríkast?
Vinátta
Hvað er vinátta? Hvers vegna vingast maður við einn fremur en annan? Geta
allir verið vinir? Þurfa allir að vera vinir? Hvað felst í því að vera vinur
einhvers? Hvernig sannast að Linda er raunverulegur vinur Sóleyjar? Hvernig
sýnir Sóley að hún er vinur Lindu? Haldið þið að Sóley eigi eftir að eignast
fleiri vini í bekknum? Hvað þyrfti að breytast til að það gæti gerst?
að öll bókin hefur verið lesin.
Verðlaunabókmenntir, unnið er með greiningu á sögum.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 18
Unglingasagan 40 vikur kom út árið 2001 og fékk verðlaun Fræðsluráðs Reykja-
víkur sem besta íslenska barna og unglingabók ársins.40 vikur er saga Sunnu, 16
ára stelpu sem verður barnshafandi eftir Bigga, sætasta strákinn í bekknum, þetta
eina kvöld sem hann virðir hana viðlits.
Sunna afneitar því í lengstu lög að hún geti verið ófrísk, en það kemur
óhjákvæmilega að því að hún verður að horfast í augu við sannleikann.
Atburðarásin spannar 40 vikur, allt frá getnaði fram yfir fæðingu Sólrúnar
litlu. Sunna segir söguna sjálf og dregur lesandann inn í hugarheim sextán ára
unglings sem þarf að kljást við blendnar tilfinningar og taka á sig nýtt og erfitt hlutverk. Bókin er vin-
sælt lesefni stelpna allt frá 12 ára, en verkefnin hér að neðan miðast við unglinga frá 14 ára aldri
eða svo. Ef til vill er erfiðara að kveikja áhuga stráka á sögunni, en vel að merkja kemur saga um ó-
tímabæra þungun þeim ekki síður við en stelpunum! Bókin gefur tilefni til umræðna og verkefna-
vinnslu bæði á sviði bókmennta og lífsleikni. Hér á eftir fara hugmyndir að umræðuefnum og verk-
efnum sem vinna má í hópum eða með bekknum í heild. Sum þeirra má vinna eftir að hlutar bókar-
innar hafa verið lesnir upphátt fyrir bekkinn eða nemendur hafa lesið þá sjálfir, önnur henta betur til
umfjöllunar eftir að öll bókin hefur verið Lesin
LÍFSLEIKNIVERKEFNI:
Eldfimar kringumstæður
Þegar krakkarnir eru reið yfir óréttlæti skapast andrúmsloft þar sem hlutirnir geta auðveldlega farið úr
böndum. Hver ber ábyrgð? Var rétt af skólastjórnendum að hætta við ferðalagið? Var það þeim að
kenna að krakkarnir ákváðu að sletta ærlega úr klaufunum? Eru það krakkarnir, skólinn eða foreldr-
arnir sem bera ábyrgðina þegar skemmtanir unglinga fara
úr böndunum?
Tilfinningar eða skynsemi
Er alltaf hægt að láta skynsemina ráða? Hvað er það sem veldur því að Sunna sleppir fram af sér beisl-
inu? Hverjar eru tilfinningar hennar gagnvart Bigga? Er hún ástfangin af honum eða er hún upp með
sér yfir að hann skuli taka eftir henni? Hvers vegna leyfir hún honum að ganga svona langt?
Þetta getur ekki hafa gerst
Það er erfitt að játa fyrir sjálfum sér og öðrum að maður hafi gert mistök og ótrúlegt hve auðvelt er að
afneita erfiðum staðreyndum, að neita að horfast í augu við það sem maður vill ekki að sé satt. Hvað
er til bjargar við slíkar aðstæður? Hefði verið rétt af Sunnu að tala við einhvern fyrr um grunsemdir
sínar? Við hvern mynduð þið tala?
16 ára og ólétt
Hvað þýðir það? Hvaða kosti á Sunna um að velja? Haldið þið að hún hefði
kosið að eiga barnið ef hún hefði átt um það val? Skoðið samtal Sunnu og
Brynju á bls. 104-106. Haldið þið að Sunna hefði orðið söm og áður ef hún
hefði ákveðið að eiga ekki barnið? Er hún söm og áður eftir að hafa eignast
barn?
Að segja frá einhverju erfiðu
Viðbrögð fjölskyldu, viðbrögð vina. Eru þau alltaf eins og maður gerir sér í
Verðlaunabókmenntir, unnið er með greiningu á sögum.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 19
Verðlaunabókmenntir, unnið er með greiningu á sögum.
hugarlund fyrirfram? Bregðast foreldrar Sunnu við fréttinni eins og hún hafði
búist við? Hver eru viðbrögð ömmu hennar? Hvað um Bigga?
Að taka á sig ábyrgð eða afneita henni
Sunnu reynist erfitt að hafa samband við Bigga og eiginlega finnst henni lengi
vel að barnið komi honum lítið við. En hvað finnst Bigga sjálfum? Skoðið
viðbrögð hans þegar Sunna hefur samband við hann, þegar hún verður veik
og þegar barnið fæðist.
Pabbi og mamma Lesið samtal Sunnu og ömmu hennar á bls. 152. Eiga börn alltaf
rétt á að
kynnast báðum foreldrum sínum? Eiga allir feður rétt á að fá að kynnast
börnum sínum?
Samhjálp
Skoðið hvernig vinir Sunnu bregðast við þegar hún veikist. Hvað gera þau til
að gera henni lífið léttara? Í sögunni eru líka dæmi um að ókunnugt fólk komi
til hjálpar og láti sig varða líðan Sunnu. Ber þeim skylda til að aðstoða hana?
Meðganga og fæðing
Hvað vitið þið mikið um meðgöngu og barnsfæðingar? Stundum vill bera við
að um slíkt sé fjallað sem feimnismál. Hvað finnst ykkur um það? Haldið þið
að fræðsla auki eða minnki hræðslu við fæðingar? Hvernig leið Bigga meðan
barnið hans var að fæðast? Hefði hann átt að fá að vera viðstaddur
fæðinguna?
Umönnun barns ungra foreldra
Hver á barnið hennar Sunnu? Haldið þið að henni muni reynast erfitt að fá að
ráða sjálf uppeldi Sólrúnar litlu? Eiga mamma hennar og pabbi ef til vill rétt á
að ráða einhverju? Hvað haldið þið um hlut Bigga í uppeldinu?
Framtíðin
Berið saman framtíðarmöguleika Sunnu og ömmu hennar til að mennta sig og
sjá fyrir sér og barninu sínu. Hvað hefur áunnist síðan amma var ung? Standa
allar ungar mæður jafn vel að vígi og Sunna?
http://vefir.nams.is/malyrkja/
Sverðberinn er skáldsaga ætluð unglingum sem kom út árið 2004.
Hún var valin besta barna- og unglingabók ársins af Menntaráði Reykjavíkur og fékk einnig viðurkenningu IBBY á Íslandi. Sumarið
2005 fékk Ragnheiður Norrænu barnabókaverðlaunin fyrir höfundar-verk sitt með sérstakri áherslu á Sverðberann. Sverðberinn hefur
komið út í danskri og norskri þýðingu og er væntanleg á færeysku.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 20
Hópvinna Þemavinna Um er að ræða að lesa 1 bók.
Valið stendur milli þriggja verðlaunabóka eftir Ragnheiði.
Hópurinn vinnur saman, les saman eða hlustar saman á bókina. Skiptir með sér verkum. Segir okkur síðan frá bókinni í lokin.
Verkefnið áætlað í 1 mánuð.
Í hópnum eru________________________________________________
Verkefnið heitir______________________________________________
Verkaskipting í hópnum______________________________________
______________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________
__________________________________________________________
Hvernig langar ykkur að skila verkefninu?
1. Ritgerð.2. munnleg frásögn.3. Í ljóði.4. Myndasýningu.5. vídeó 6. tónlist.7.
plakat.8. hugar kort 9. búa til bók. 10. Myndasaga.11. leikrit 12. semja út-varpsþátt.13. leika látbragðsleik.14. útbúa skuggaleikhús.15. búa til
fréttablað. 16.Sauma og föndra.
Metið verður
Kennari:
Framsetningu/ Uppbyggingu
Nemandi:
Ég hlusta vel á aðra.
Koma innihaldi/boðskap sögunnar til skila. Ég er kurteis.
Unnu nemendur vel saman? Ég er ánægð(ur) með vinnu mína í hópnum.
Var lokaverkefnið áhugavert? Ég reyni að leggja eitthvað til málanna, kem
með hugmyndir.
Höfðu allir gaman að verkefninu? Samkomulagið í hópnum var mjög gott.
Hver skipulagði vinnuna? Tekur vel gagnrýni á eigin verkum.
Eru þrautseig og gefast ekki upp. Klára
verkefnið.
Kemur vinnunni yfir á aðra.
Sýna skapandi vinnubrögð. Fer ég í fýlu ef mér mislíkar?
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 21
Persónusköpun er meginatriði í skáldskap. Tvær helstu leiðir við
persónusköpun eru:
• Bein lýsing
• Óbein lýsing
Meginmunur á beinum og óbeinum lýsingum:
• Beinum lýsingum er tekið sem staðreyndum.
• Af óbeinum lýsingum eru dregnar ályktanir og sköpuð
heildarmynd af persónunni.
Málbjörg / SKS4
Um bókmenntir
Persónusköpun og mannlýsingar
Bein og óbein lýsing persóna
Bein lýsing
– Höfundur eða sögumaður lýsir persónum beint; ytra útliti, atgervi,
hátterni og jafnvel innræti.
Dæmi: Gunnvör var alltaf í skærum fötum, hló mikið og var yfirleitt í
góðu skapi. Hún var skemmtileg og góð manneskja.
Óbein lýsing
– Framkoma persóna og hegðun, orð þeirra og athafnir, misræmi eða
samræmi milli þess sem þær segja og gera.
– Viðhorf og umsagnir annarra.
– Hvernig ytri atburðir eða hughrif orka á persónuna, t.d. í einræðum og
hugsuðu tali
Málbjörg / SKS5
Um bókmenntir
Um bókmenntir
Tími
Tími er einn af grundvallarþáttum frásagna.
– Ytri tími: Hvenær þeir atburðir gerast sem greint er frá samkvæmt
almanakstíma.
– Innri tími (sögutími): Sá tími sem líður innan takmarka verksins frá
upphafi þess til enda.
– Lestrartími: Sá tími sem lestur verksins tekur.
– Frásagnartími: Hvenær höfundur hugsar sér að verkið verði til og
fjarlægð þess sem söguna segir frá atburðum.
– Skrásetningartími: Hvenær höfundur færir verkið í letur.
1Málbjörg / SKS
Umhverfi: Allar ytri aðstæður, náttúrulegar, félagslegar og menningarlegar.
Sögusvið: Vettvangur sem saga gerist á, umhverfi sem persónurnar hrærast í.
Sögusvið er t.d.:
Lýsingar á landslagi, hýbýlum og öðrum ytri aðstæðum.
Tímabundnar aðstæður, s.s. sögulegur tími viðburða, árstíðir,
veðurfar o.s.frv.
Lifnaðarhættir og störf persóna.
Félagslegt umhverfi, s.s. pólitískt, fjárhagslegt, trúarlegt eða
siðferðilegt.
Málbjörg / SKS2
Um bókmenntir
Umhverfi og sögusvið
Í frásögn er um tvær leiðir að velja; hlutlæga og huglæga.
Hlutlæg lýsing eða frásögn leggur áherslu á staðreyndir.
• Markmið hlutlægrar frásagnar er að fræða og veita upplýsingar. Miklu máli skiptir að segja einungis frá staðreyndum.
Huglæg lýsing eða frásögn felur í sér tilfinningaleg viðhorf og dóma. Dæmi: Mér finnst . . .
• Markmið huglægrar frásagnar er að tjá afstöðu mælanda og höfundar og hafa um leið áhrif á viðmælanda
Málbjörg / SKS3
Um bókmenntir
Hlutlægni og huglægni
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 22
Hæfniviðmið fyrir íslensku 8. - 10.bekk
2. Lestur og bókmenntir Gegnum holt og hæðir
Með vinnubók á netinu og hljóðbók
Þjóðsögur eru frásagnir sem hafa lifað í munnmælum mann fram af manni. Það þýðir
að ekki er vitað um uppruna þeirra, höfunda eða hver sagði þær fyrstur. Sögurnar
eru misgamlar, sumar þeirra hafa varðveist öldum saman. Við vitum að sögurnar eru
ekki alltaf byggðar á sönnum eða raunverulegum atburðum. Sumar þjóðsögur eru þó
þannig að það mætti hugsa sér að þær væru sannar. Þær segja okkur líka ýmislegt
um það hvernig fólk hugsaði fyrr á öldum, hverju það trúði og hvað það aðhafðist.
Fáar þjóðir eiga jafnstórt safn af þjóðsögum og Íslendingar.
Um sögurnar
Í þessari bók er að finna fjölbreytt safn af sögum. Hér eru tröllasögur, útilegu-mannasögur, sögur af álfum og huldufólki, sögur af körlum í koti sínu, kóngum í
höllum sínum, karlsonum og prinsessum, helgisögur, galdrasögur, ýkjusögur, sögur af sæbúum og draugasögur. Sumar sögurnar eru heldur óhugnanlegar og voru
kannski notaðar til að hræða eða skelfa börn. Aðrar eru fyndnar. Margar hafa í sér einhvern boðskap, eitthvað sem við getum lært af.
Með því að lesa þjóðsögur og ævintýri kynnast nemendur bókmenntagrein sem á
sér hefð meðal flestra þjóða. Þeir efla orðaforða sinn og málvitund og svo hafa sögurnar auðvitað líka skemmtigildi. Þjóðsögur hafa ákveðin einkenni sem
stundum er kallað þjóðsagnastíll. Til dæmis má nefna:
Sögurnar eru yfirleitt frekar stuttar.
Sagt er frá í réttri tímaröð.
Málfar er kjarnmikið.
Yfirleitt eru persónur í sögunum fáar.
Margar þjóðsögur innihalda vísur eða stef.
Draumar koma oft við sögu.
Andstæður eru áberandi í persónusköpun; ríkur – fátækur, vondur –góður, lítill – stór, vitur – heimskur.
Endurtekningar eru algengar.
Þrítala er mikið notuð.
Tölurnar þrír, fimm og sjö og margfeldi þeirra eru mjög mikið notaðar.
Gegnum holt og hæðir, þjóðsögur fyrir mið– og unglingastig, útgáfa 2011
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 23
Hæfniviðmið fyrir íslensku 8. - 10.bekk
,,Með fjaðrabliki....’’ Bókmenntir fyrir efri bekki grunnskóla
2. Lestur og bókmenntir
Við val á efni í bókina var leitast við að finna eitthvað sem
höfðar til viðtakenda um leið og kynntar eru helstu greinar
frásagnarlistar. Að öðru leyti var tekið mið af þeim mark-
miðum í bókmennta-kennslu og lestri sem fram komu í Aðal-
námskrá frá 2007 þar sem ný námskrá var enn í vinnslu.
Nú þegar drög að nýrri námskrá hafa verið birt á vef
menntamálaráðuneytisins kemur í ljós að efnisvalið fellur vel
að því sem þar kemur fram um bókmenntir og lestur.
Við leggjum til að fremur en að lesa bókina kafla fyrir kafla
velji kennarar saman t.d. ljóð og smá-sögu, skáldsögubrot og kvikmynd, teikni-
myndasögu og örsögu og beri saman frásagnarmáta bókmenntagreinanna.
Einnig er hægt að kynna allar greinarnar í lotu með því að velja eitt verk úr
hverjum kafla sem lesið er með nemendum og frásagnaraðferðir m.a. bornar
saman. Höfuð-áherslan þarf þó alltaf að vera á því að nemendur lesi, ræði,
túlki og meti efni bókmenntatextanna.
Anna Steinunn Valdimarsdóttir og Ingibjörg Sigtryggsdóttir
Í Kennsluleiðbeiningum eru svörin úr bókinni
Með fjaðrabliki námsbók og kennsluleiðbeiningar
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 24
Mályrkjubækurnar og verkefni á vefnum til í hljóðbók.
Mályrkjubækurnar og verkefni á vefnum til í hljóðbók.
Bækur með hljóðbókum og vinnubókum, léttar, litlar og spennandi. Gengur fyrir miðstigið og börn sem eru að læra íslensku.
Á vef náms.is
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 25
http://vefir.nams.is/klb/bragfraedi_klb.pdf
Bækur með hljóðbókum og vinnubókum, léttar, litlar og spennandi.
Gengur fyrir miðstigið líka
Á vef náms.is
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 26 Velja kjörbók og skrifa ritgerð
Farið inná málbjörg
Skrifað um kjörbók
• Nafn bókar og höfundur – Ein lína.
• Bókaforlag, útgáfuár, blaðsíðufjöldi – Ein lína.
• Söguþráður bókarinnar – Fimm til tíu línur.
• Viðfangsefni bókarinnar, vandamál sem tekin eru til umfjöllunar o.fl. –
Fimm til tíu línur.
• Aðalpersónur sögunnar – Fimm til tíu línur.
• Umhverfi sögunnar og tími; bær, borg, úthverfi, smábær, sveit, árstíð,
veður, fjárhagur fólks, menntun, viðhorf o.fl. – Fimm til tíu línur.
• Hvort hentar þessi bók frekar stelpum en strákum? – Þrjár línur.
• Hver gæti boðskapur sögunnar verið? – Þrjár til fimm línur.
• Hver er helsti kostur bókarinnar? – Þrjár til fimm línur.
• Hver er helsti galli bókarinnar? – Þrjár til fimm línur.
1Málbjörg / SKS
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 27
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 28
Efni ætlað grunnskólum.
Vinnubókin hefur að geyma eyðublöð til ljósritunar svonefnd
Framfaraspor hraði númer 1-4 og skilningur, fréttakaflar,
leskaflar.
Í vinnubókinni er endurtekinn
lestur– hraðaæfingar þar sem tekinn er tíminn.
Efnisspurningar, orðaleit, setja inn rétt orð, ljúka við setningu
og fleira.
Alltaf er unnið með tímann og lestur. Lestur og minni er
þjálfað ásamt því að auka leshraðann sem er aðal þjálfunin.
Lestu nú—leskaflar og vinnubók: Fjölnir og Guðni
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 29
Hæfniviðmið fyrir íslensku í 8. - 10.bekk 3. Ritun
valið viðeigandi heimildir, vísað til þeirra og sett í
heimildaskrá, svo sem reglur kveða á um.
Skrifað rafrænan texta og tengt texta, mynd og hljóð
eftir því sem við á.
Við lok 10. bekkjar
skrifað skýrt og greinilega og öðlast persónulega rithönd.
beitt skipulegum vinnubrögðum við ritun, skipað efnis-
atriðum í röklegt samhengi og mótað málsgreinar og
efnisgreinar.
tjáð hugmyndir sínar og skoðanir og fært rök fyrir þeim í
rituðu máli.
valið og skrifað mismunandi textagerðir sem hæfa við-
komandi verki og beitt mismunandi orðaforða og málsniði
við hæfi.
beitt reglum um réttritun og hefur náð góðu valdi á staf-
setningu. Gerir sér grein fyrir að góð stafsetning er virðing
við mál, texta og lesanda.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 30
http://vefir.nams.is/malbjorg/ritun.html
Málbjörg vefur um kennsluleiðbeiningar og hugmyndir
Í ritun er fjallað um
Bókmenntaritgerðir
Dagbókarskrif
Mannlýsingar
Tímarit og hönnun
Þýðingar
Ferilsritun—gátlisti
Hugleiðing
Einfalt matsblað
Ítarlegt matsblað
Prófarkarlestur
Tíu góð ráð
Sjálfsmat í ritun
Gagnvirkar æfingar í stafsetningu
http://www.nams.is/Namsefni/Valid-namsefni/?productid=52f9275d-3b30-4127-a89e-afce5772cbcf
Glærusafn
Að skrifa úrdrátt
Dæmi um ritdóm
Ritun-leiðbeiningar
Hæfniviðmið fyrir íslensku í 8. - 10.bekk 3. Ritun
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 31
Tölvutækniöld
Hæfniviðmið fyrir íslensku í 8. - 10.bekk
3. Ritun
Nota má Dropbox til að geyma verkefni og hafa kennarar og
nemendur þá aðgang að sama geymsluhólfinu, Dropbox.
Foxit Reader er gott forrit sem er frítt og er notað þegar
nemendur vinna verkefni í skannaðar verkefnabækur, beint á
tölvuna.
Hugkort er hægt að finna frítt og hjálpar mörgum að skipu-
leggja ritgerðir.
Goanimate. Com er heimasíða þar sem nemendur geta búið
sér til sín eigin myndbönd.
Teiknimyndasögu hönnun er hjá—lego
Lego Comic Builder er leikur þar sem nemendur útbúa sín
eigin teiknimyndasíðu.
Photostory er forrit frá Windows, þar sem hægt er að raða
saman myndum og setja inn texta og hljóð.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 32
© Miðbjörg / SKS19
Gátlisti
Eru upphafsorðin í lagi og líkleg til að vekja áhuga?
Eru lokaorðin skýr og áhugaverð?
Er textinn líklegur til að vekja áhuga lesandans?
Er byggingin í lagi þ.e. upphaf – miðja – endir?
Er orðalag og stafsetning í lagi?
Eru greinaskil í textanum?
Eru sömu orð notuð aftur og aftur?
Er of mikið af samtölum í frásögninni?
Er textinn eins og upptalningarfrásögn? (og svo, síðan, þá . . . )
Er eðlilegt samhengi í textanum, þ.e. leiðir eitt af öðru?
Er textinn lipur og þægilegur aflestrar?
Er fyrirsögnin áhugaverð?
Er tilgangurinn með skrifunum skýr?
Eru punktar og kommur á réttum stöðum?
Mætti sleppa einhverju? Er einhverju ofaukið?
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 33
Verum virk
Hæfniviðmið fyrir íslensku í
8. - 10.bekk
3. Ritun
Bókin VERUM VIRK fjallar um
Félagsmá, Lýðræði, mannréttindi og félagsmál, Samskipti, Sjálfsmynd og sjálfs-virðing, tjáning og framsögn, fundarsköp, nefndarstörf, rökræður, ágreiningsmál
og málamiðlanir.
Hulda Sólrún Guðmundsdóttir, námsgagnastofnun
Mjög góð bók
Efnisyfirlit
1. Félagsmál
2. Lýðræði, mannréttindi og félagsmál
3. Samskipti Þetta er sérstaklega góður kafli.
4. Sjálfsmynd og sjálfsvirðing Þetta er sérstaklega góður kafli.
5. Tjáning og framsögn
6. Fundarsköp
7. Nefndarstörf
8. Rökræður
9. Ágreiningsmál og málamiðlanir
Gott er að taka þessa bold kafla með íslenskunni.
Bókin Hugsi, á að efla málfærni, ritleikni og rökvísi nemenda. Beitt er kennslu-
aðferð sem kölluð hefur verið heimspekileg samræða en tilgangur hennar er að
þjálfa gagnrýna hugsun ungmenna og auðvelda þeim að skilja hugtök og viðhorf
dýpri skilningi en áður. Bókinni er skipt í ellefu sjálfstæða kafla þar sem fengist er
við fjölmörg siðræn vandamál, en stuðst er við blaðagreinar, ljóð, smásögur, og
heimspekitexta sem krefjast bæði ígrundunar og skapandi hugsunar.
Er sérstaklega góð fyrir nemendur að skilja og læra spakmæli, málshætti og
fleira t.d. Hvað er hroki, reiði, vit og skynsemi, hégómleiki, um grimmd og einelti,
hamingja, maðurinn, lög og siðir, sannleikur, dygðir og lestir. Góð bók.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 34
Hæfniviðmið fyrir íslensku í 8. - 10.bekk
4. Málfræði Við lok 10. bekkjar
beitt helstu málfræðihugtökum í umræðu um notkun
málsins og þróun þess.
beitt allauðugum orðaforða og gert sér grein fyrir mikilvægi
þess að rækta hann og geti nýtt reglur um orðmyndun og
einingar orða við ritun.
flett upp í handbókum, orðasöfnum og rafrænum orða-
bönkum og getur nýtt sér málfræðilegar upplýsingar sem
þar er að finna.
áttað sig á beygingarlegum og merkingarlegum einkennum
orðflokka og gert sér grein fyrir hlutverki þeirra í eigin
texta og annarra.
notað fleyg orð, algeng orðtök, málshætti og föst orðasam-
bönd til að auðga mál sitt og gerir sér grein fyrir þýðingu
lestrar, ekki síst bókmennta í þessu skyni.
gert sér grein fyrir mismunandi málnotkun og málsniði
eftir efni og tilefni. Áttað sig á staðbundnum, starfs-
tengdum og aldurstengdum tilbrigðum í orðaforða og mál-
notkun og þekki til helstu framburðarmállýskna.
áttað sig á skyldleika íslensku við önnur mál og að tungu-
mál, þar á meðal íslenska, breytast sífellt.
gert sér grein fyrir mikilvægi góðrar færni í máli, ábyrgð
sinni við að bæta mál sitt og þekkir leiðir til þess.
áttað sig á og beitt sköpunarmætti tungumálsins og nýtt
það m.a. við ritun, tal, við nýyrðasmíð, í orðaleikjum og
skáldskap.
nýtt þekkingu sína á málfræðilegum eigindum við nám í er-
lendum tungumálum.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 35
Mályrkja I og vinnubækur. Hljóðbók
Mályrkja II og bækur með henni þ.m. hljóðbók
Fyrsta kennslubókin í flokki Mályrkjubókanna. Efnið er flokkað í fjögur þemu
sem nefnast: Skilaboð, Strákur - Stelpa, Hópurinn og Fyrirmyndir. Textar bókar-
innar eru sóttir í bókmenntir og blöð og tengdir með margvíslegum fróðleiks-
greinum um málfræði, stílfræði, orðaforða o.fl. Aftast í bókinni eru upplýsingar
um höfunda bókmenntaefnisins og atriðisorðaskrá.
Önnur bókin í flokki Mályrkjubókanna. Efnið er flokkað í þrjú þemu sem
nefnast: Umhverfið, Tískan og Lífsgleðin. Í bókinni eru fjölbreyttir bókmennta-
textar, ljóð, fræðandi greinar og hugleiðingar, svo og kennsla um málfræði, stíl-
fræði, orðaforða o.fl. Heimildaskrá er í bókinni.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 36
Mályrkja III með hljóðbók og verkefnabók
Þriðja og síðasta bókin í flokknum Mályrkja sem er námsefni til heildrænnar
móðurmálskennslu á unglingastigi grunnskólans. Silja Aðalsteinsdóttir bók-
menntafræðingur og ritstjóri og Höskuldur Þráinsson prófessor eru höfundar
þessarar bókar. Í Mályrkju III hefur Silja tekið saman kynningu á 40 skáldum og
rithöfundum frá síðustu tveim öldum, allt frá Bjarna Thorarensen til Diddu, auk
þess að velja lestrarefni. Höskuldur skrifar yfirlit yfir íslenska málfræði í víðasta
skilningi. Beitir hann nýjustu og nútímalegustu rannsóknaraðferðum og styður
greiningu sína á málinu mjög traustum vísunum til textanna í bókinni. Fjölmörg
verkefni er að finna í Mályrkju III, bæði til umræðna og hópvinnu og til einstakl-
ingsbundinnar úrvinnslu í stílabók.
Finnur III er einnota verkefnabók í málfræði og stafsetningu, einkum ætluð í
10. bekk.
Hún tengist bókunum Málfinni og Skriffinni svo og bókmenntahluta Mályrkju
III
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 37
Íslenska 8.—10.
bekkur
Frá skimun með LtL til LOGOS Grunnþættir og
5. kafli
Lestur heima,
fræðsla til
foreldra. Lífsleikni heima
Einkenni lesblindu Fjölbreyttar leiðir við lestur og
lestrarkennslu Námstækni
Vallaskólaleiðin, lotukerfi í
heilstæðri íslenskukennslu
Að efla sjálfstraust nemenda
Að koma í veg fyrir sjálfsvíg og sjálfsvígstilraunir meðal unglinga
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 38
Hvað get ég gert - við of mikla NEIKVÆÐNI ?
Hvað get ég gert - við of miklar ÁHYGGJUR?
http://www.hvadgeteggert.is/index.html
Hvað get ég gert - við of mikla NEIKVÆÐNI ?
Bókin leiðir börn og foreldra þeirra gegnum aðferðir
hugrænnar atferlismeðferðar sem notaðar eru til að breyta nei-
kvæðri hugsun. Með ”skref-fyrir-skref” leiðbeiningum er börn-
unum beint í átt til jákvæðara og hamingjusamara lífs. Þessi
gagnvirka sjálfshjálparbók er því heilsteypt úrræði til að fræða,
hvetja og styrkja börn í að bæta líf sitt og líðan.
Bókin hjálpar börnum og foreldrum við að beita aðferðum hug-
rænnar atferlismeðferðar, sem oftast er notuð við meðhöndlun á
kvíða. "Skref fyrir skref"
aðferðir og verkefni í formi teikninga og orða hjálpa barninu að
öðlast nýja færni til að draga úr kvíða. Þessi gagnvirka sjálfs-
hjálparbók er heilsteypt úrræði til að fræða, hvetja og styrkja
börn í því að vinna bug á ofvöxnum áhyggjum. Bókin er 80 blað-
síður.
"Skref fyrir skref" lýsingar kenna börnum aðferðir í reiði-
stjórnun sem miða að því að kæla reiðar hugsanir og stýra reiði-
tengdri hegðun, sem leiðir til þess að börnin verða rólegri og af-
kastameiri. Þessi gagnvirka sjálfshjálparbók er heilsteypt úr-
ræði til að fræða, hvetja og styrkja börn í því að vinna að breyt-
ingum. Bókin er 96 blaðsíður, efni hennar er sett fram með ein-
földum og skiljanlegum hætti.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 39
Einkenni lesblindu 37 algeng einkenni lesblindu (Hljóðbókasafnið)
Um það bil 10 af eftirfarandi einkennum má sjá í fari flestra lesblindra. Einkennin
geta verið breytileg frá degi til dags og mínútu til mínútu. Traustasta einkenni les-
blindra er óstöðugleikinn.
Almennt
Virðist skýr, mjög greindur og vel máli farinn en slakari í lestri, skrift og stafsetningu
en jafnaldrar almennt. Stimplaður latur, vitlaus, kærulaus, óþroskaður, barnalegur,
leggur ekki nógu hart að sér eða með hegðunarvandamál.
Er ekki „nógu langt á eftir“ eða „nógu slakur“ til að fá aðstoð í skóla.
Er með háa greindarvísitölu en útkoma á bóklegum prófum er léleg. Útkoma á
munnlegum prófum er betri en á skriflegum prófum.
Telur sig heimskan og hefur lítið sjálfsálit. Felur eða hylmir yfir veikleika sína með
snjöllum aðferðum; kemst auðveldlega í tilfinningalegt ójafnvægi út af lestri eða
prófi í skólanum. Býr yfir miklum hæfileikum í listum, leiklist, tónlist, íþróttum, með-
ferð véla, frásagnarlist, sölumennsku, viðskiptum, hönnun, byggingarlist og verk-
fræði. Virðist detta út eða gleyma sér oft í dagdraumum; týnist auðveldlega eða
missir tímaskyn. Á erfitt með að halda athyglinni; virðist of- eða vanvirkur
(dagdreyminn). Lærir best með því að framkvæma, sjá, gera tilraunir, athuga, skoða
og með sjónrænum áreitum. Virðist eiga við sjónræn vandamál að stríða þó svo að
augnlæknir finni ekkert að augunum og sjóninni. Mjög athugull eða vantar dýptar-
og jaðarskyn. Les og endurles með litlum árangri varðandi lesskilning.
Stafsetur samkvæmt hljóðaaðferð. Stafsetning mjög misjöfn.
Heyrn og mál Hefur mjög góða (of mikla) heyrn; heyrir hluti sem ekki hafa verið
sagðir eða sem aðrir hafa ekki heyrt; öll hljóð trufla viðkomandi.
Á erfitt með að koma hugsunum sínum í orð; talar í ókláruðum setningum; hikar;
stamar undir álagi; mismælir sig þegar notuð eru löng orð eða víxlar setningar-
hlutum, orðum og atkvæðum þegar hann er að tala.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 40
Einkenni lesblindu 37 algeng einkenni lesblindu
Heyrn og mál Hefur mjög góða (of mikla) heyrn; heyrir hluti sem ekki hafa verið
sagðir eða sem aðrir hafa ekki heyrt; öll hljóð trufla viðkomandi.
Á erfitt með að koma hugsunum sínum í orð; talar í ókláruðum setningum; hikar;
stamar undir álagi; mismælir sig þegar notuð eru löng orð eða víxlar setningar-
hlutum, orðum og atkvæðum þegar hann er að tala.
Ritun og hreyfifærni Á í erfiðleikum með ritun eða að skrifa eftir upplestri; blýants-
grip óvenjulegt, rithönd misjöfn eða ólæsileg.
Klunnalegur, léleg samhæfing, lélegur í bolta- eða hópíþróttum; á í erfiðleikum með
fín- og/eða grófhreyfingar; bíl-, sjó- eða flugveikur.
Getur verið jafnhentur og ruglast oft á hægri/vinstri, yfir/undir.
Stærðfræði og tímastjórnun Á erfitt með að segja til um tímasetningu, stjórna
tímanum, læra hluti sem þurfa að vera í ákveðinni röð (vikudagana, mánuði, marg-
földunartöfluna o.fl.), eða að vera stundvís. Notar puttana eða önnur brögð við út-
reikninga í stærðfræði; veit svörin við dæmunum en getur ekki sýnt útreikning á
blaði. Kann að telja en á erfitt með að telja hluti og eiga við peninga.
Getur reiknað talnadæmi en á erfitt með orðadæmi; á í erfiðleikum með algebru og
flóknari stærðfræði.
Minni og hugsun Man mjög vel það sem hann hefur upplifað (langtímaminni), staði
og andlit. Man illa atburðaröð, staðreyndir og atriði/upplýsingar sem viðkomandi
hefur ekki upplifað. Hugsar aðallega í myndum og tilfinningum, ekki með hljóðum
eða orðum (lítið innra tal).
Hegðun, heilsa, þroski og persónuleiki
Sérstaklega óskipulagður eða áráttukennt skipulag.
Getur verið trúðurinn í bekknum, vandræðagemsi eða of hljóður.
Óvenju bráð- eða seinþroska (tala, skríða, ganga, reima skó).
Fær oft eyrnabólgu; viðkvæmur fyrir mat (mataróþol), aukefnum og efnavörum.
Sefur mjög fast eða mjög laust; vætir rúmið lengur en eðlilegt telst.
Sterk réttlætistilfinning; tilfinninganæmur; með fullkomnunaráráttu.
Mistök og einkennin aukast verulega ef viðkomandi kemst í uppnám, í tímaþröng, við
tilfinningalegt álag eða veikindi.
Textinn er fenginn af vef lesblind.is (©1992, Ronald D. Davis)
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 41
Einkenni lesblindu 37 algeng einkenni lesblindu
Hegðun, heilsa, þroski og persónuleiki
Sérstaklega óskipulagður eða áráttukennt skipulag.
Getur verið trúðurinn í bekknum, vandræðagemsi eða of hljóður.
Óvenju bráð- eða seinþroska (tala, skríða, ganga, reima skó).
Fær oft eyrnabólgu; viðkvæmur fyrir mat (mataróþol), aukefnum og efnavörum.
Sefur mjög fast eða mjög laust; vætir rúmið lengur en eðlilegt telst.
Sterk réttlætistilfinning; tilfinninganæmur; með fullkomnunaráráttu.
Mistök og einkennin aukast verulega ef viðkomandi kemst í uppnám, í tímaþröng, við
tilfinningalegt álag eða veikindi.
Textinn er fenginn af vef lesblind.is (©1992, Ronald D. Davis)
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 42
Helstu aðferðir hljóðlesturs eru:
Nákvæmnislestur: Nákvæmnilestur byggir á því að lesa hvert orð. Hraðinn er mismunandi
eftir því hvað er lesið. Þar sem lestur er virkt ferli er mikilvægt að lesandinn velti alltaf
fyrir sér hver sé tilgangurinn með lestrinum. Hvernig hann ætlar að nota hann, skoða
textauppbyggingu og leita að lykilorðum sem geta auðveldað honum skilning. Nákvæmnis-
lestur krefst greinandi hugsunar við túlkun og mat á efninu og því er leshraðinn minni en
þegar lesið er hratt í hljóði.
Leitarlestur: Leitarlestur er notaður til að finna ákveðnar upplýsingar í texta t.d. í orða-
bók, verðlista og símaskrá. Lesandinn rennir augunum yfir textann þar til hann finnur það
sem hann leitar að og les þá vandlega yfir til að vera viss um að hafa réttu upplýsingarnar.
Lesa allt að 1500 orð á mín.
Yfirlitslestur: Yfirlitslestur er notaður við t.d. lestur tímarita og dagblaða og er þá oftast
lesið hratt. Þegar textinn er þungur er algengt að lesa þurfi textann aftur. Lesa 250—350
orð á mínútu.
Með hljóðlestri:
• auka börn leshraða sinn
• gefst börnum tækifæri til að lesa á sínum hraða
• þjálfast börn í að einbeita sér og úthald við lesturinn eykst
• styrkist og eykst málskilningur og orðaforði
• verða framfarir í lesskilningi
• læra börn að njóta og lifa sig inn í efnið og setja sig í spor annarra
Fjölbreyttar leiðir við lestur og lestrarkennslu.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 43
Rætt er um á vefnum:
1. Að skipuleggja tíma sinn
2. Lífsvenjur sem hafa áhrif á árangur í námi
3. Minni, gleymsku og einbeitingu
4. Árangursríkar lestraraðferðir
5. Glósur
6. Að skrifa ritgerð
7. Prófundirbúning og próftöku
8. Að vinna gegn prófkvíða
9. Jákvætt hugarfar og líðan
10. Að setja sér raunhæf markmið
11. Sjálfstæð vinnubrögð og ábyrgð á eigin námi
Margir þættir hafa áhrif á það hvernig okkur gengur að læra, s.s.
lífsvenjur,
heimilisaðstæður,
líðan í skóla,
kennslan sem við fáum,
áhugi og einbeitingar-hæfileikar.
Markmiðið er að þú finnir út hvernig þú getur unnið vel og skipulega
að þínu námi. Þú getur lært, hafðu trú á þér.
Það er mjög einstaklingsbundið hvaða vinnuaðferðir skila árangri hjá
hverjum og einum nemenda.Þess vegna þurfa allir að skoða vinnuað-
ferðir sínar út frá eigin forsendum og í ljósi þess hversu sáttur einstakl-
ingurinn er við þann árangur sem hann nær.
http://vefir.nams.is/namstaekni/
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 44
Vallaskólaleiðin,
námsefni í íslensku á
unglingastigi. Þetta
námsefni var gert af
þremur kennurum á
Selfossi og er einstakl-
ingsmiðað. Þetta nám
er Hlítarnám sem
grundvallast á sjónar-
miðum atferlisfræð-
innar. Það er skilgreint
þannig samkvæmt at-
ferliskenningunni:
Námið er sett fram á
skipulegan hátt. Við-
fangsefnin kennd í
réttri röð og innihaldið
er ákveðið af námskrá.
Náminu er skipt í
smáar námseiningar
eða lotur. Námsefnið
er afmarkað í 8—10
lotur á vetri. Nemandi
hefur góða yfirsýn á
efninu, vinnur sjálf-
stætt á sínum hraða,
eftir innlögn kennara.
Einstaklingsmiðað nám
gerir nemendum kleift
að vinna út frá áhuga-
sviði þeirra og þroska
með fjölbreyttum
kennsluaðferðum. Ein-
staklingsmiðað nám
felur í sér að miða eigi
við skipulag kennslu
og nám nemenda út
frá hverjum og einum
en ekki heildinni.
Barnið setur sér við-
mið í samvinnu við
kennarann. Hann setur
sér markmið og
einkunn sem hann þarf
að ná í hverri lotu.
Einkunnin sjálf verður
ekki aðalatriðið heldur
að nemandinn hafi
getað náð sínu mark-
miði í lotunni. Sam-
keppni milli nemenda
minkar, nemandi
keppir við sjálfan sig
og sitt markmið. Nem-
endur læra að skipu-
leggja nám sitt, koma
með tillögu að verk-
efnum vinna það og
kynna fyrir framan
bekkinn. Í ákveðnum
tímum er ætlast til að
nemendur vinni saman
og hjálpist að. Nem-
endur fara misdjúpt í
verkefnin. Viðmiðunar-
einkunnin sem notuð
er til að setja nem-
endum mark á að
endurspegla getu
þeirra. Það ríkir á-
kveðið frelsi þ.e. Nem-
endur ráða hvaða
verkefni þeir vinna í
tíma og hvað heima.
Þessi leið hentar mjög
vel mismunandi getu
nemenda í íslensku-
kennslu á unglinga-
stigi. ma ritgerð Guðbjargar Gríms-
dóttur, um Vallaskólaleiðina.
Hver nemandi vinnur á sínum
hraða, sýnir sjálfstæði og
samvinnu, setur sér markmið,
sem hann keppist við að nám í
hverri íslensku-lotu.
Vallaskólaleiðin. Lotukerfi í heildstæðri íslenskukennslu.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 45
Að efla sjálfstraust nemendanna
Áfram tekið úr: Upplýsingariti Alþjóðaheilbrigðismálastofnunar-innar ætlað kennurum og öðru
starfsfólki í skólum.
http://www.landlaeknir.is/
servlet/file/store93/item2752/2761.pdf
Gott sjálfstraust verndar
börn og unglinga gegn
andlegri kreppu og depurð og gerir þeim kleift að
kljást við erfiðar og streituvaldandi kringum-
stæður.
Hægt er að beita margs
konar aðferðum til þess að efla sjálfstraust hjá
börnum og unglingum. Hér verða taldar upp nokkrar
leiðir að þessu marki sem mælt er með:
• Draga skal fram í
dagsljósið ánægjulega
viðburði í lífinu sem munu stuðla að því að
móta jákvæða sjálfsmynd barna og unglinga.
Ánægjulegar minningar auka sjálfsöryggi ungs
fólks.
• Ekki skal beita börn og
ungmenni stöðugum þrýstingi til að gera meira
og standa sig betur.
• Það nægir ekki að full-
orðnir segi að þeim þyki vænt umbarnið sitt.
Barnið verður að finna
fyrir kærleika og ást.
• Það á bæði að taka
börnunum eins og þau eru og hrósa þeim fyrir
það. Þeim verður að finnast þau sjálf einstök
bara af því að þau eru til.
Meðaumkun grefur
undan sjálfstrausti en samhygð eflir það þar sem
í henni felst enginn dómur. Sjálfstæði og færni í dag-
legu lífi eru grundvöllur þess að sjálfstraust þróist
frá frumbernsku. Skilyrði
þess að börn og unglingar fái eðlilegt sjálfstraust er
að þeim takist að þroska með sér líkamlega, félags-
lega og starfstengda kunnáttu og færni. Til þess
að öðlast eðlilegt sjálfs-traust þurfa unglingar að
skapa sér eðlilegt sjálf-stæði frá fjölskyldu sinni
og jafnöldrum, ná tengi-lum við hitt kynið, búa sig
undir starf til að geta
framfleytt sér og móta með sér jákvæða lífssýn
sem nýtist þeim og gefur lífinu tilgang.
Árangursrík leið í þessu
skyni er að koma á þjálfun í lífsleikni. Slíkt nám ætti
að miðla þekkingu til jafn-aldra um það hvernig er
hægt að veita stuðning og
að leita aðstoðar fullorðinna.
Skólakerfið ætti enn fremur
að ýta undir það að sjálfs-
mynd sérhvers nemenda fái
að þroskast og eflast. Annað
mikilvægt markmið er að
stuðla að stöðugleika og
samfellu í skólagöngu nem-
enda.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 46
þekkja úr nemendur með persónuleikaraskanir og
bjóða þeim sálfræðilega aðstoð
skapa nánari tengsl við ungmenni með því að tala
við þau og reyna að skilja þau og aðstoða
draga úr vanlíðan vegna sálrænnar kreppu
gefa gaum að og þjálfað sig í að þekkja einkenni
um sjálfsvígshugleiðingar á frumstigi, hvort sem
þau eru tjáð með orðum eða koma fram í breyttri
hegðun,
hjálpa illa stöddum nemendum með námið
gefa gaum að skrópi úr skóla
fjalla um geðsjúkdóma án fordóma og leitast við
að útrýma misnotkun áfengis og vímuefna
vísa nemendum í meðferð við geðröskunum og
áfengis-og vímuefnavanda
takmarka aðgengi nemenda að leiðum til sjálfsvíga
– hættulegum og banvænum lyfjum, eiturefnum,
skotvopnum og öðrum vopnum o.s.frv.
veita kennurum og öðru starfsfólki skóla tafar-
lausan aðgang að úrræðum til þess að draga úr
streitu í starfi.
Tekið úr: Upplýsingariti Al-þjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar ætlað kennurum og öðru
starfsfólki í skólum
http://www.landlaeknir.is/servlet/file/store93/item2752/2761.pdf
Sjálfsvíg kemur ekki
eins og þruma úr heiðskíru
lofti: nemendur í sjálfs-
vígshugleiðingum gefa
fólki sem þeir umgangast
nægjanleg aðvörunarmerki
og svigrúm til þess að
grípa í taumana. Í sjálfs-
vígs forvörnum þurfa
kennarar og aðrir starfs-
menn skólanna að vera
vakandi fyrir þessum ein-
kennum og í því efni
skiptir sköpum að:
SAMANTEKT TILMÆLA
Að koma í veg fyrir sjálfsvíg og sjálfsvígstilraunir meðal unglinga
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 47
Íslenska 8.—10.
bekkur
Frá skimun með LtL til LOGOS Grunnþættir og
6.Námsmat
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 48
Huga þarf að umsókn um stuðningsúrræði í ágúst.
Framkvæmd samræmdu prófa 2013
Í 10. bekk er boðið upp
á samræmd lokapróf í sex
greinum, íslensku,
stærðfræði, ensku,
dönsku, samfélagsfræði
og náttúrufræði. Prófin
eru haldin í maí ár hvert.
Nemendum sem eru veikir
á prófdegi er boðið upp á
sjúkrapróf. Sjúkrapróf eru
haldin einni til tveimur
vikum eftir aðalpróf
Tilgangur samræmdra
lokaprófa er að:
veita nemendum og
forsjáraðila þeirra upplýs-
ingar um námsárangur og
námsstöðu.
vera viðmið fyrir inn-
töku í framhaldsskóla.
athuga eftir því sem
kostur er hvort náms-
markmiðum aðalnámskrár
í viðkomandi námsgrein
hafi verið náð.
veita upplýsingar um
hvernig skólar standa í
þeim námsgreinum sem
prófað er úr
Dagsetningar samræmdra könnunarprófa haustið 2013:
Íslenska mánudagur 23. sept. kl. 09:00 - 12:00
Enska þriðjudagur 24. sept. kl. 09:00 - 12:00
Stærðfræði miðvikudagur 25. sept. kl. 09:00 - 12:00
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 49
Sértæk úrræði
Almenn stuðningsúrræða eru
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 50
Einkunn á Samræmdu prófi:
Panta þarf geisladiska og taka það
sérstaklega fram í stuðningsúrræðinu
Uppbygging íslenskuprófsins
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 51
Uppbygging íslenskuprófsins
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 52
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 53
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 54
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 55
Frammistöðumat fer fram tvísvar á ári fyrir foreldradag. Þá skrifa bæði
nemendur og kennarar í mentor hvernig hefur gengið og nemendur
setja sér markmið og telja upp veikleika sína og styrkleika. Þeir merkja
einnig við hvernig þeim líður í skólanum. Þessi vinna fer fram með
foreldrum og skapast góð vinna um stöðu náms og líðan í skólanum.
Mentor sér um uppsetningu sem kennarar og nemendur fylla inn í þar til
gerða reyti. Hvernig stend ég mig í skólanum í samanburði við mat
kennarans? Þetta á við í öllum námsgreinum skólans.
Það er líka fjallað um annað eins og:
Veikleikar– skráðu það sem þú telur helstu veikleika þína í námi:
Dæmi. Sá sem skrifar: mér finnst íþróttir erfiðastar
Styrkleikar—Skráðu það sem þú telur helstu styrkleika í námi:
Sá sem skrifar: Ég er góð í myndmennt og textíl og mér finnst það gam-
an.
Markmið—Skráðu þau markmið sem þú ætlar að vinna að fram að
næsta stöðumati.
Sá sem skrifar: Ég ætla að reyna að mæta alltaf á réttum tíma í skólann
og vinna vel í tímum.
Líðan
Mér líður vel í kennslustundum nemandi v
Mér líður vel í íþróttum nemandi v
Skipulag
Ég nýti tímann í skólanum vel nemandi O
Hegðun
Ég er kurteis við starfsfólk skólans nemandi V
Heimanám
Ég lýk öllu heimanáminu á tilsettum tíma nemandi V
V merkir ávallt O merkir oftast / merkir stundum X merkir sjaldan.
Frammistöðumat
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 56
Lykilhæfni í 8. bekk
Tjáning og miðlun
Tjáð hugsanir sínar, hugmyndir, upplýsingar og til-
finningar með ýmsum miðlum
Myndað sér skoðun og tjáð sig um hinar ýmsu upp-
lýsingar og hugmyndir í skoðanaskiptum
Notað hugtök sem tengjast umfjöllun og tjáð sig í skýru máli.
Talað fyrir framan hóp um málefni, útskýrt og sagt frá
Notað fjölbreyttar aðferðir í kynningum og sýnt
vandvirkni við að miðla þekkingu sinni
Skapandi og
gagnrýnin
hugsun
Spurt spurninga og notað mismunandi leiðir við
efnistök og úrvinnslu verkefna.
Sett sér viðmið með leiðsögn sem eru raunhæf til
árangurs.
Notað skapandi leiðir við lausn verkefna og að mis-tök geta leitt til nýrra lausna.
Gagnrýnt gefnar upplýsingar með rökum.
Fjallað af gagnrýni um afmörkuð viðfangsefni og kynnt öðrum.
Sjálfstæði og
samvinna
Skilið mikilvægi sjálfstæðra vinnubragða og frum-
kvæðis í námi.
Gert sér grein fyrir sterkum hliðum sínum og beitt
þeim í námi og starfi samhliða því að rækta jákvæða
sjálfsmynd.
Unnið í hóp og tekið þátt í jákvæðum samskiptum við
aðra í námi og félagsstarfi
Verið virkur og fengið aðra til samstarfs.
Tekið gagnrýni og gefið uppbyggjandi gagnrýni.
Skilið hvað felist í að vera virkur og ábyrgur borgari í
lýðræðissamfélagi.
Nýting miðla og upplýs-
inga
Tamið sér gagnrýni á mismunandi upplýsingar sem
nýttar eru í námi
Gert sér grein fyrir hvaða miðill hentar við nýsöpun,
þróun og framsetningu upplýsinga og hugmynda í
námi sínu.
Skilið hvað felist í siðferðislegri ábyrgð í notkun miðla
og nefnt dæmi um slíkt.
Ábyrgð og
mat á eigin
námi
Gert sér grein fyrir sterkum hliðum sínum og
hvernig þær hafa áhrif á sjálfsmynd manns.
Skilið tilgang markmiða og lagt fram vinnuferli til
að fylgja þeim eftir
Fylgt eftir hæfnisviðmiði frá upphafi til enda með leiðsögn
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 57
Lykilhæfni í 9. bekk Grunnur að lífsleikni
Tjáning og
miðlun
Tjáð hugsanir sínar, hugmyndir, upplýsingar og til-
finningar af nokkru öryggi með fjölbreyttum leiðum.
Myndað sér skoðun og tjáð sig um hugmyndir og upplýsingar sem upp koma, tekið þátt í skoðana-
skiptum um viðfangsefni og rökstutt mál sitt. Fjallað um ólík viðfangsefni af öruggi og þeim orða-
forða og hugtökum sem hæfir efnisvali. Talað af öryggi fyrir framan hóp um málefni og á
viðeigandi hátt. Notað fjölbreyttar aðferðir í kynningum og sýnt
öryggi og vandvirkni við að miðla þekkingu sinni.
Skapandi og
gagnrýnin hugsun
Spurt spurninga og farið fjölbreyttar leiðir við efnis-
tök og úrvinnslu verkefna
Sett sér skilgreind viðmið um árangur.
Beitt gagnrýni og skapandi hugsun við úrlausn
verkefna á uppbyggilegan hátt.
Gagnrýnt gefnar upplýsingar með rökum og dregið
ályktanir.
Fjallað af gagnrýni um mismunandi viðfangsefni út frá ólíkum sjónarhornum.
Sjálfstæði og
samvinna
Sýnt frumkvæði í námi sínu og sjálfstæði í vinnu-
brögðum.
Nýtt sér aðferðir til að efla sterkar hliðar sínar og
byggja upp jákvæða sjálfsmynd.
Unnið í hóp og tekið þátt í jákvæðum samskiptum í námi og félagsstarfi.
Verið virkur og skilið ábyrgðina við að vera þátttak-andi í samfélagi.
Tekið leiðsögn og gagnrýni á uppbyggilegan hátt og
sett eigin gagnrýni fram á sanngjarnan máta.
Útfært og tekið þátt í samfélagsverkefni með öðrum
á lýðræðislegan hátt.l
Nýting miðla
og upplýs-inga
Tamið sér gagnrýni á mismunandi upplýsingar og
skilji hvað felst í ábyrgri notkun upplýsinga við eigið nám.
Notað fjölbreytta miðla við skipulag, nýsköpun, þróun og framsetningu upplýsinga og hugmynda.
Notað heimildir og upplýsingar á siðferðislega verj-
andi hátt í námi, í eigin lífi og á rafrænum sam-skiptamiðlum.
Ábyrgð og
mat á eigin námi
Nýtt sér sterkar hliðar sínar til að styrkja sjálfs-
mynd sína með einföldum aðferðum.
Útfært markmið, fylgt þeim eftir og lagt mat á það í
lokin hvernig til tókst.
Lagt mat á árangur sinn í námi og endurskoðað markmið sín með hliðsjón af viðmiðum
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 58
Lykilhæfni í 10.bekk grunnur að lífsleikni
Tjáning og miðlun
Tjáð hugsanir sínar, hugmyndir, upplýsingar og til-
finningar á skipulegan og viðeigandi hátt.
Brugðist með rökum við upplýsingum og hug-
myndum sem eru á margvíslegu formi, tekið þátt í rökræðum um viðfangsefni og rökstutt mál sitt af
yfirvegun og tekið tillit til ólíkra sjónarmiða.
Rætt á viðeigandi og skýran hátt um málefni þannig að áhugi viðmælenda sé vakinn.
Notað orðaforða á fjölbreyttan hátt og viðeigandi hugtök sem tengjast margs konar umfjöllunarefni.
Nýtt fjölbreyttar aðferðir við að miðla þekkingu
sinni og leikni, skoðunum, hugsunum og tilfinn-ingum á skipulegan og skýran hátt sem við á hverju
sinni.
Skapandi og
gagnrýnin
hugsun
Spurt rannsakandi spurninga, skipulagt eigin
áætlun og endurskoðað ferli við efnistök og úr-vinnslu verkefna.
Skilgreint og rökstutt viðmið um árangur.
Verið óhræddur að nýta sér mistök og óvæntar niðurstöður á gagnrýninn og skapandi hátt og séð í
þeim nýja möguleika.
Tekið upplýsta afstöðu til gagna og upplýsinga,
dregið ályktanir og skapað eigin merkingu.
Beitt mismunandi sjónarhornum, gagnrýninni hugsun við mótun og miðlun viðfangsefna á skap-
andi hátt.
Sjálfstæði og
samvinna
Tekið frumkvæði í námi sínu og verið sjálfstæður
og ábyrgur í vinnubrögðum.
Gert sér grein fyrir hvernig hann nýtist styrkleika
sína og hefur skýra sjálfsmynd.
Unnið með öðrum og tekið á jákvæðan hátt þátt í samskiptum og lagt sitt að mörkum í uppbyggingu
samstarfi sem tengist námi og félagsstarfi innan skóla.
Verið leiðanandi í samstarfi og borið ábyrgð á út-færslu leiða að sameiginlegum markmiðum.
Tekið leiðsögn og gagnrýni á uppbyggilega fram.
Nýtt hæfni sína til að vera virkur og ábyrgur borgari í lýðræðislegu samfélagi.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 59
Nýting miðla og
upplýsinga
Notað fjölbreytta miðla og hjálpartæki á ábyrgan
hátt við að leita upplýsinga í tenglum og til stuðn-ings við nám sitt.
Notað sjálfstætt og í samvinnu við aðra fjölbreytta miðla við skipulag, nýsköpun og þróun og framsetn-
ingu og upplýsinga og hugmynda.
Sýnt ábyrgð í meðferð upplýsinga og heimilda og verið meðvitaður um siðferðislegt gildi ábyrgrar net-
notkunar og tekur ábyrgð á eigin samskiptum á neti og netmiðlum.
Ábyrgð og mat á eigin
námi
Gert sér grein fyrir hvernig hann getur hagnýtt
sterkar hliðar sínar á skapandi hátt í námi og haft skýra sjálfsmynd.
Sett sér raunhæf marmið um frammistöðu og fram-vindu náms, unnið eftir þeim og lagt mat á hvernig
til hefur tekist.
Skipulagt og borið ábyrgð á eigin námi með hliðsjón af hæfnisviðmiðum aðalnámskrár, skipulagt og
endurskoðað með tilliti til mats á árangri.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 60
Grunnþættir og lykilhæfni
Einstaklingsnámskrá í lestri
Íslenska 8.—10. bekkur
Greining á stöðu nemenda Einkunnir
Bakgrunnsupplýsingar
Niðurstaða úr
LOGOS
Framsagnar
lestur
Hraðlestur
Taka D1eða
C2 í LtL
Lesskilningur í
Orðarún
Ritun
Stafsetning
Hvað eyðir nemandi
löngum tíma í heimanám.
Hvað finnst nemanda
erfiðast í skólanum
Hvað finnst nemanda skemmtilegast í
skólanum
Eru lestrarerfiðleikar í fjölskyldunni hjá
foreldrum eða systkinum
Hefur nemandi einhverjar
greiningar frá sálfræðingi
Félagsleg staða nemanda
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 61
Einstaklingsnámskrá í lestri
Markmið
Hvað á að kenna Hvernig, hvar og/eða hjálpargögn
Námsgögn Í hvað langan tíma
t.d. Hraðlestur Lesið í hljóði
Tímataka, stopp-
klukka
Í sérkennslustofu.
Lestu betur, námsbók og
vinnubók
Námskeið einu sinni á dag í þrjár
vikur
Markmiðið mitt er að:
Ég geri það með því að:
1.
2.
3.
Hvað gæti truflað mig eða haft áhrif á að ég nái markmiði mínu:
1.
2.
3.
Þetta get ég gert til að passa upp á það að ekkert trufli mig:
1.
2.
Eftirfylgni:
Skoða hvað gekk vel. Hvað þarf að bæta.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 62
Einstaklingsnámskrá í lestri
Námsmat
Lykilhæfni í hverju er nemandi sterkur, bls.árgangs 55—57
Símat Les-fimi/frams
ögn
hlustunar-skilningur
Stafsetn-ing
ritun lykilhæfni frammi-stöðumat
Sept.
Okt.
Nóv.
Des.
Jan.
Feb.
mars
apríl
maí
júní
Þeir sem komu að þessari einstaklingsnámskrá:
Nemandi___________________________________________________________________________________________________
Umsjónarkennari___________________________________________________________________________________________
Deildarstjóri sérkennslu____________________________________________________________________________________
Nafn forráðamanns________________________________________________________________________________________
Tjáning og miðlun
Skapandi og gagnrýnin hugsun
Sjálfstæði og samvinna
Nýting og miðla, upplýsinga
Ábyrgð og mat á eigin námi.
Elín G. Jóhannsdóttir, greinandi LtL og LOGOS, sérkennari og myndlistarmaður
Læsi 8. - 10. bekkur 63
Hæfni og Gagnrýn hugsun
Í aðalnámskrá grunnskóla 2013 stendur:
. Leita þarf allra leiða til þess að bæta stöðu þeirra
nemenda sem af einhverjum ástæðum gengur illa að
læra að lesa. Þar þarf að grípa inn í sem allra fyrst.
. Í bókmenntum finna ungir lesendur fyrirmyndir og
geta sett sig í spor persóna. Þannig getur bókmennta-
kennsla í skólum stuðlað að sterkari sjálfsmynd nem-
enda, kennt þeim umburðarlyndi í garð ólíkra menn-
ingarsamfélaga og minnihlutahópa.
Hæfni er ekki einn af grunnþáttunum en er aftur á móti það markmið
sem menntun í grunnþáttunum stuðlar að. Hér er átt við að sé lögð áhersla á að
flétta grunnþættina sex inn í skólastarfið fái börn og ungmenni aukna og mikilvæga
hæfni í að taka þátt í samfélaginu sem heilbrigðir og sterkir einstaklingar.
Í inngangskafla að grunnþáttum menntunar í aðalnámskrá kemur eftirfar-
andi fram í stuttri málsgrein sem fjallar um sköpun: „Allir grunnþættirnir eiga sér
rætur í gagnrýninni hugsun, ígrundun, vísindalegum viðhorfum og lýðræðislegu
gildismati.“
Gagnrýnin hugsun leggur grunninn að áherslubreytingum í skólastarfi sem og
öðru starfi. Til að hægt sé að innleiða grunnþættina sex inn í skólastarfið þarf starfs-
fólk skóla að horfa á starfið, gildin sem unnið er eftir, kennsluaðferðir og námsefni á
gagnrýninn hátt og með opnum og skapandi huga. Auk þess sem það að virkja
gagnrýna hugsun nemenda ætti að vera hluti af lýðræðismenntun þeirra.
Nám til framtíðar-Kynningarvefur mennta– og menningarmálaráðuneytis
http://www.namtilframtidar.is/#!/