1

https://naghd.com

شمار تحلیلی گاه

در ایران انکارگر یابی تشکل ها و ها، اعتراض اعتصاب

(7931-7821)

بخش نخست

یاشار دارالشفاء

7933اردیبهشت 77

2

هقذه:

ډ١٭ی از ٽ ٽبځی ى ایان بی ځیی ي سپیه سپڄ سبین ا٭شا١بر ي ډجبار ٽبځان ي وی پڄ

آن ث ثبن ٵبی ي ٱی ا آن اوؼبڇ ځٵش از؛ اډب ث جت يٮز ٹبثڄ سػی دیاډن بی سب ٽىن دي

ث ٥ هب، داٽىيځی « ی ٽبځ ٥جٺ»٥ ٽچی ي ث« ٥جٺ»دىای دیاډن ډٶڇبی ډ٫١، ؿبڅ

آن ثبىبی ڈ هى ٽبځان ى سج٬ ٹبثڄ سػی ا سبین ػىج ؿخ، ي ثډىبث٬، ډميع ثىن آن ثب ثو

ى سب بی ثای اډي،ي ى ایه ی ي سلچیڄ ي سجییه آن ثىيی، ىيی ٥جٺبسی یبثی ي ډجب سپڄ

ٽب ىاى.ی یبىی اويا

پچی ٥ ٽچی ي ث بن ډجبارٽبځی، بی سپڄځیی پڄامیز ایه ٽب ديی ى آن از ٽ

ى. ث ٹڃ ډشڅي ډی« ٥جٺ»بیی از ٽ ډٶڇ ، آن څل٪بن ا ٽىڂی ٽبځان ډشأط ا یز ٥جٺبسی

ى يیسڅ ی یٽ ای ٽىىي هییٵب سٮ ،«ىيیآ یځىڈ وم»ؿن ډىڇ ځ ٭ملا ى ٥جٺبر »یىييى ډیټ

–ډشٻ ی ډبث سؼث ییي ثيين ػ٫ ث ؿ یث بىځ ساوي یوم ٽىي، ی٥جٺبر ا٭مبڃ ډ ییځ پڄ

٭مڄ ی ي ى ٭ يځبن،ٽىى ي سبكت يٽىىيځبنیسڅ بنیډ مبریسٺ ،یيیا ډىبجبر سڅای وي ی سؼث

ی سؼث ٸیا ٥ بنیډ هیى. ى ا بنیومب -ډىبٹبر ي ډجبار وٶش ى ډىبجبر اشظمب ی سؼث

ىييى،ی ټی$ډ «ىیځ یپڄ ډ یث ٵشب ٥جٺبس یي ما ثب آن ځا یاػشمب٭ یاځاوي از ٽ آځب

ياى ا بی از ٽ ٵب «ډشٻ ی سؼث» ی ث يا٦سبډذن دی. ث ثیبن ای. #.122-121: 1386

ډل٠ ث «ډشٻ یىى»ي ٽىي یډ ڂیپيی ی ډشػ ډبث ابی ڂبیي ى ػب اٵاى ياٹ٬ ي،یسڅ ی ی

هاي ٽى. ییا ىشو سٲ« ىى ډشٻ»ٽ هى آن ٽي یډ یا د يیػي یطم وشه، ډبئچ ث

:ٽىيؿىیه ثیبن ډی ایها ی٥جٺبس ڄیى سلچ« ىى ډشٻ»ا٦لاف ث هیڅلب٩پىن ا زیدلاوا ام

#.263: 1390$دلاوا، «يػى ىاوي ی٥جٺبس ی ٵٺ٤ ى ډجب یاػشمب٭ ٥جٺبر»

ٽ بن ى ایان ډين، ١مه ایهبییبثیٵا ي ویت ډجبار ٽبځان ي سپڄث ډیبوؼی ډي سبین د

ایبن ي سأطیځای آن ث ثیى ي ډى ٽبځان ي ډياٵٮبن ډىبٵ٬ بی ساویڈ ډجشىی ث ٹیب، سللار ډیه ډی

اػشمب٭ی# ا ىیبثیڈ، ٹبى هایڈ ثى سب اڅڂیی ا ٵشب -یبیبی $ي ثبڅٮپ سأطی ایه ثیى ي ډى ث يوي

ثيای $ؿ ى ٹبډز ىيڅز ي ؿ ٵى اشظمبځ# وی ثيز آيیڈ.

٭مڄ بی زثډبويځب ى وٺي ثهٽمټ هاي ٽى سب آن څل٪بر ىين ډب ا ی ىیڂ ډي ایه سبین ث

$وٺي ټیثلان سئی ٽة، ډشپڄ ٥جٺبسی ا ى ډیبن ٽبځان $ث يی اډي# ىیبثیڈ ي ٵبٯ ا ډإڅٶ

ی هى ث ى ډبن ي ډپبن هی ثبىبیڈ. ایه اډ ث وثا ی $وٺي ډظجز#ویي ثلان ؿڈ اويا سب ډىٶی#

ویه داسیپی ث بی ی سئیټ ي سؼثی ډياٹث يا٦سان ډب ٽمټ هاي ٽى سب اډپبوبسی ا ٽ ډی

ىاز، ٵٮبڃ ٽىیڈ. ،اويا سبیوی ي سئیټث سسیت ثلان ؿڈ ،ډى٪ ایؼبى ځبیی ى

3

بی ػمٮجىيی ٽبثىی ډىبجی ثای سجییه ىاى« ی ډش٤اٵبو ي اٵن ٥جٺ»ی ٽمبڃ هيی ى ډٺبڅ

ی ثيایی ى یأر يػ يػىی ٥جٺ ډچڈ ا ا٭٢بی ػبډٮبی ډشٶبير دیاډن ٵشببی سبیوی ىي

آوپ ث ىي. اي ډىجٮض ا ایه يػ، ثیىز ډیث« اډ ایيئڅیټ»ي « اډ یبی»، «اډ اٹشبىی»

« ډیبوی»ي « ىاانډبی»، «ٽبځان»ځي ومببیی ا يثی ىثٲچ٦ي، ز« آڃسیخ ایي»بی ىٻ

ثىب ث - ا یټ ځي ي ياثشڂی ي دیز ث ځي ىیڂ ٵى اډپبن وبياثشڂی ي ځزىي ٽ ىز ډی ث

ٽىي:ٵاڈ ډی ا -ىیبٵز هى ٵى ا هى

ا ي ى ی سڅیي ي سلٺٸ يا٦ ثیبی ، یٮىی ػبیڂب ٭٢ ى ٵآیىي«اٹشبىی»يػ ثب٦لاف 1#

ىااو؛ سڅیي ډىبجبر سڅیي ډبیبی ٵآیىي

ىځی ي ى ٽبٽ ى بی يػ یبی، یٮىی ياثشڂی ي دیشڂی آيډىياو یب ياٹٮی ث وبى 2#

ی بډبويی ػبډٮ؛ ډىبجبر ٹير یب ی

اوشا٭بر دیپیبٵش، مبوب ی ډوب٥ت ٹاځٵشه ى ثاث وبىب ي يػ ایيئڅیټ، یٮىی اډپبن ثبڅٺ 3#

.ب ایيئڅی

ځبو ا 12ثىيی مب ډجبار ٽبځان ایان ا ا هلاڃ یټ ىيایڈ سب ځبثب سپی ث ؿىیه اثای ډب ٽیي

بیی ر ځٵش ي اوٺلاة ډي٥ سب ث اډي ثببی ٽىیڈ. ایه ثببی سمبډب ث ٽمټ اىبى ي دي

ټ ى ىڃ ایه ثببی ی ٽبځ ایان از. ثیی ډىبث٬ ىز ايڃ ثای ٵڈ سپیه ٥جٺٽ ى ډ

هى ٽ ډشأط ا ایىپ ثب ؿ يیپىی بیی ث ؿڈ ډیډىبثٮی ٽ ٽ ي از، سلچیڄ ا مباو ډىجٮض ځب

اډب ایه وپش سٲییی ى ب ډوبڅٴ یب ډاٵٸ ثى، سان ثب م یب ثوی ا آنوڂیڈ ډیث ٽچیز ډ٫١ ډی

ٽ ا و٪ هاي ځز سمبډب ا آن ډإڅٴ از ي مـىبن ٽ ای ځبو12ثىيی ىي. ىيب ومیلز ىاى

ی هيی ٽ آن آډي ایه ٽب ث اب سأطی ي ىٻ ډه ا ىو٪ ځٵشه يػ يػىی ثای ٥جٺ ى ډٺبڅ

اوي ا:ىي ٭جبر 12از. ایه

ا (: خستیي جا1299-1285) در ال

ا (: فریاد زیر چکو1320-1300) در دم

ی طلایی (: د1332-1320) در سم

(: رام کردى اسة سرکص1341-1332) در چارم

(: زهستاى است1348-1341) در پجن

(: از کارخا ت جگل1355-1348) در ضطن

4

اقلاب(: ت سی 1357-1355) در فتن

ی ضرایی (: اى، کار، آزادی، ادار1360-1357) در طتن

داییز (: سرکب تطکل1369-1360) در ن

(: خارج از هحذد1380-1369) در دن

(: احیا1389-1380) ازدنیدر

(: علی تازار1397-1389) در دازدن

ٽب ډى يیٮی ا ویيی بی ٽ ډىؼ ث ډبػر ثوای دی ا ييى ث اسٶبٹبر ىي، ډیى ي ډبو

ی ٹا ان ٽى ٽبيی ى ىاهڄ ي يوٸ ىبی٬ ډين ى يی ي، ي ث يا٦يایان ثای ٽبیبثی ى ى

ؿخ آن ىیب سأطیار یبی بی ػیبنبی ځٵشه آن ى ٽان ډجبار اوٺلاثی ٽبځان يی ي ٵٮبڅیز

ایڈ سب امیز ایه آٱبځب دیپیبٵشڂی يػ يػىی ثای بهشه یټ ٥جٺ دیٵز ا ػياځبو آيى٭میٺی

ا وبن ىیڈ.

یاتی ی تطکل قفقاز: هذرس

م(1900-1906ش )1278-1285

هاثی ىٺبوبن آن هبوٹن وىڈ ى ایان ي ث ما ٵيدبی و٪بڇ اٹشبى ىشی ى اياه علت هاجرت:

ػٲاٵیبیی -، ث يی ىٺبوبن، ډىؼ ي. ډٹٮیز هب سبیویٽبی ویيی ٽب ث بیی ي ثیيان ي دی

ىشی آاى بی اٹشبى ایان ى ډبن اىٱبډ ى و٪بڇ ػبوی ؿىبن ثى ٽ ویيی ٽب ډباىی ٽ ا ثو

وبی ا ایه ياٹٮیز ایه . اٹشبى ىػيیي ىيثب ػة بی ساوز ا ٥یٸ اشوياڇ ى ثو ، ومیي ډی

ىٮشی بی ، و٪بڇ اٹشبىی ػيیي ایان ى ػز ایؼبى ي ي ثىڂبىای ى ايدب ثى ٽ، ثهلاٳ ډبی

آاى ي ای ػ ٵشه ث ډبػر وياز، ٽ ىشی بی وشیؼ، ویيی ٽبی ٽ ا ثوى . ي يایز ومی

$ث يی اوڂچشبن# ا ډع هبػی بی ٽىڅڂیبی دیيا ٽى. ځاای ىى آٱب ٹن ثیشڈ اثٮبى ځش

ب كبٽی ا آن از ٽ سٮياى یبىی ا ىٺبوبن چمب ي بی واكی آثبیؼبن ایان ى ووز ایه ډبػر

#.113-115: 1384# ٵش ثىوي $وټ: بٽی، ی ٹٶٺب ػشؼی ٽب ث ثبٽ، ایيان ي سٶچی $ډى٦ٺ

ځای ى ځى ي ډبی ىٮز ث ٹٶٺب ا ،ی وىڈ ى ی بڃ دبیبوی ي ضعیت کار در قفقاز:

ىڀ ي وٶز ایه ډى٦ٺ ا ث یپی ا ډاٽ ىٮشی اډذاسی سجيیڄ ٽى. ث ما ىٮشی ين، آه، ٱبڃ ا

5

دیبډي ډبػر ث ٹٶٺب، ث ه ى ډىب٥ٸ ػمٮیز ب ث ٭ز ي ٽى. اٵای ػمٮیز سب كي یبىی

بن ا ایه ٹا سیه دػمٮیز. یشىي ي ى ایه ډی ی، ثى. اٵاىی ا ؿڄ ي ؿب ډچیز ىبهش

ا وٶ. 5/8ا وٶ، ي ایاویبن 34ب ، اډىیا وٶ 54ثډی بی ا وٶ، آثبیؼبوی 74ب : يثىوي

1903بڃ ى . ثىوي ډی ب ى ثبٽ ث ا آنویمی . يوي ا وٶ ډی 100ٽبځ ٹٶٺب ى كييى ی ٥جٺ

#.69-68: 1391$یىاوی، ځىاويوي ا ٽبځ ډی 30ىٮز وٶز ایه ا بی ؿم

یب یيی كييى ؿب سب دىغ ا ایاوی ى ثبسڇ ث ٭ىان ٽبځ ٱیډب ضعیت کارگراى هاجر ایرای:

ب كبٽی ا آن ٵي ثىوي. ځا ؛ اٽظ آوبن ثبث ثىوي، ى كبڅی ٽ كييى دىؼب وٶ ا آوبن ډیٽىوي ٽب ډی

آه ٵاوی ه ډٲڃ ثىوي، ٽبځان ىائمی ٭ميسب ایاوی از ٽ ا اان وٶی ٽ ى ٽب بهشه ا

#. 121: 1384ثىوي $بٽی،

ی ایان ى ثبٽ ىڃ ایان ى ثبٽ ث ىيڅز سان ا٥لا٫ ىاى ٽ كييى ثیز ا سجٮٽ 1284ى بڃ

اوي. اٵين ث ي١ٮیز ثیب ىای ٽ ٽبځان ډبػ ایاوی ى ٹٶٺب ى آن «ځىڂی ٽیي»ي « سیيز»

ی ثای ومو كشی كٺٷ ثیمٽىوي. ، ومبیىيځبن ىيڅز ایان وی ثای آوبن ځٵشبی ىز ډیثىوي ډی ث

بن ى ایان ثشڂبنځٵز ث يوي سٮچٸ ډی ډی ٽشٹٶٺب بی ٭م ٽ ث ٽبځاوی ٽ ى ډٮبىن یب ٽبهبو

ٽىوي. ٽبځان ایاوی ى ٹٶٺب ي آیبی ډیبو، ، ثچپ ٽبٽىبن ٽىڅڂی آن ا ١ج٤ ډیي ډشى ومی

وجز ث ىمىی . يوي ي ډی ی ػمٮیز ډلچی وی ثب ٵشب وبهبیىيی يثجت، ٵٺبن ا ، یب ثٱڈ ٭چی

ث « می»آوبن يیي ثى. ٽشټ هىن ٽبځان ایاوی ا ی ٽبځان ىیڂ اسٶبٷ وبډٮمڅی وجى. ٭ىان

#.122-123دیيا ٽى $مبن: « اوبن ج»ي « ځيا»، «كیان»يىی ډٮىبی

ثى ٽ ٱبڅجب ػبیڂیه ي٬١ ایاویبن ا و٪ ای٤ ي ياث٤ ٽبی ث ایه رى ډیبن ٽبځان ډبػ،

، و٪ی ډىب٥ٸ ثبسلاٹی، ځډبی يیي، ي ثيين يوي ٽ كب١ وجىوي ى ي١ٮیز ٱیثياشی چی ډیٽبځان ډل

ٱچت ى مبن ا. ىاىوي اوؼبڇ ډی سیه ىشمىب سیه ٽبب ا ى ډٺبثڄ دبییه آة آبډیيوی، ٽب ٽىىي. وز

بی ياى ثىڂب یغسي هاثیيوي. ثب ځز ډبن ي اٵای سٮياى ایاویبن، آوبن ث ، ډیٽىوي ډلچی ٽ ٽب ډی

ىي ى 2/22ث 1272ىي ى بڃ 1/11سٮياى ٽبځان ایاوی ى ىٮز وٶز ثبٽ ا ډظلا . ىٮشی يوي

جت كب١ ب ا ث و٪ی ثباويا# ڈ اٵشبى، سب كيی ٽ ایاوی$ب اٵای یبٵز. ایه اسٶبٷ ى ىیڂ ٭ 1282

. ى ياٹ٬ ىمىی ځشى ىاىوي ب سػیق ډی ي ىاىن ث ای٤ ٽبی وز ثب ىشمى ٽڈ ث بن ث سه ثىن

ىاشه ٦ق وجز ث ډبػان ایاوی ى ثو آیبیی يی ٭ميسب وبی ا وٺ ایبن ى دبییه وڂ

: ډچمبوبن، ی ډىبٵ٬ اٹشبىی ډش٢بى ىي ځي ػمٮیشی ډىثڂی اشا ثى ثى. ایه ىمىی ث دبی ىشمىب

ٽبٵډبیبن ثب .ٽى ب. اهشلاٵبر ایيئڅیپی ٱبڅجب ایه ىمىی ا سيیي ډی ، ي يب ب، ځػی یٮىی اډىی

، ثچپ ا ىوي ىیىی ي ٹډی ىاډه ډی سىب ث سٮجبر ، وډبويځی یبی ډبػان ایاوی ځیی ا ٭ٺت ث

#.124-127$مبن: ٽىوي په وی اشٶبى ډی ډبػان ث ٭ىان ا٭شبة

6

ٽبځی ى بی ډجشىی ث ایه سیٶبر یپی ا ىلایڄ اچی ایؼبى بډبن کارگراى ایرای:« طثق ضذى»

په ياىا ث ی ثى ٽ آوبن ث ٭ىان ا٭شبة$ؿ سبسبب ي ؿ ایاویبن# وٺ دچیيډیبن ډچمبوبن ٹٶٺب ػىثی

ی ډبػان آن ډبن ىثببی یبڃ ىډٽاربی ډئچ ډ٫١ اچی سمبڇ ځٶشڂایه . يوي اوؼبډ ډی

#.127ایاوی یب اوٺلاة ى ایان ثى $مبن:

آه یپی ا ا٭شبة ىوي. اىن ؿىيثب ىز ث -آه سٶچی، ثبسڇ، شٴ ٽبځان ا 1903سب 1900ا بڃ

1905آه ى سب يی ا دیشبان اوٺلاة ي ي ٽبځان ا ىٮز مى ډیبی سیه ثو دیٵش

م ىاى. ډب ثٮي ایه كٽز ا ځٵش ي. اوؼبڇ ى ډب يئه 1903ثىوي. ا٭شبة ثٿ ثبٽ ى ډب

ا ٽبځ ٽز ىاشىي. دچی ډٮشٺي ثى ٽ آن ػىج 45 آن ا٭شبة ٭مډی ثبٽ ا ٵاځٵز ٽ ى

ا٭شبة ٭مډی ىیڂی 1904ىبډج ى . اوي هشا اويا ب ث ډبیز یبی ىاش از ي یبڃ ىډٽار

ي آډيویبی وی ث ډیبن بی اٹشبىی ډ٦ف يوي، اډب هاشبی ىٮز وٶز ثبٽ ا ا ٽب اوياهز. هاش

؛ ډوبڅٶز ثب سا ي سٺب١بی ثدبیی ب ي ا٭شبة ٽ ؿىیه ثىوي: آاىی ٽبډڄ ډؼبډ٬، وه، اوشبار، اسلبىی

ٵی ډؼچ ډإبن، ثاثی كٺٷ يويی، ي دبیبن ثویين ث ػىڀ ثب اده. ٽبٵډبیبن ى ثاث

ىيی ا اډ٢ب ٽىوي ٽ ووشیه آيىوي ي ثب ومبیىيځبن ٽبځان اٹشبىی سچیڈ ٵي بی هاش

ب٭ز ٽب ياو، اٵای ىشمى، دىاهز 9وٶز اثبثبن . ى ى يی ىبهش ډی« ػمٮیی وبډ ساٵٸ»

#.71-72: 1391، سأډیه هز ایڂبن ثای ٽبځان ا دیٵشىي $یىاوی، ٽبی كٺٷ ثیمبی، اڅٲبی ا١بٵ

، ثبوی، ډچیبی ډ مجشڂیٽبځان . ىلایڄ ځوبځن امیز ىاشىيث 1903-1904بی بڃبی ا٭شبة

ا ػمچ -ی ٥جٺبسی ىاىوي. ٽبځان ي ي اډىی ي ډچمبن ي ډجی ا ىوىیيوي ي ث ػىج هى ػىج

#.72$مبن: ب ٽز ػشىي ى ا٭شبة -ایاوی

آډي: یبن ب ى ؿىي ا٭شبة ث ډ ث ایه سسیت ثى ٽ وبڇ ایاوی

ی اچی ش»يىی ى اډىشبن ٽبځ ایاوی ډٮبىن ډ الله 2500# كييى 1906$ 1285ى -

ي ث ٥ڃ اوؼبډیي ي ث میه جت ٽبځان ایاوی 16ا سپیڄ ىاىوي. ا٭شبة « ا٭شبثین

.ثبی یوشىي ي ث ی ډ ایان ٵشبىويبی ډٮشت ا ى ياځه

ی وبػی ، ى ٽبهبوب ي ٹٶٺبی ب ٽبځان ایاوی، ث ما ي 150# 1906$ 1285ى سبثشبن -

یٴ، ىز ث ا٭شبة ىوي ي ا ٽىڃ ایان هاشىي ث وٶ٬ آوبن ث وبڇ سٺیىای ایاوی ډبی

وڂاوی يػى ىاز ٽ ایه ایه . ی وٶز ا ایه ىهاز دشیجبوی ٽىوي ډياهچ ٽىي. ٽبځان ك

ي 110-109: 1391ډئچ ث ا٭شبة ٭مډی يا ٽبځ ى ثبٽ ډىؼ ى $وټ ث: یىاوی،

#.129-130: 1384بٽی،

7

ٽبځان ایاوی ثای سجییه وٺ آوبن ى ػیبن ایه « ٥جٺ ين»ا٦لاف سان ا ډجشىی ث ایه سیٶبر ډی

ٽبځان ایاوی ىیبٵشىي ٽ ػمٮی ډشپڄ ثى ٽ بی ډجبار اشٶبى ٽى. ى ياٹ٬ ث ا٭شجب ایه ٽى

ز ای از. ایه سؼث« ی ٽبځ ٥جٺ»ای سٮیٴ ٽىىي ٽ مبوب وبډ «یز ػمٮی»ساوىي هى ا یڄ ډی

اويٽب ا ىز آيىوي ي ث يا٦ثب هى ث ما ای بن ث ایان، مـن س آوبن ىڂبڇ ثبځزٽ

.یبثی ػمٮی ٥جٺبسی يوي یزبی ، ا٭شبثبر ي اوا٫ ي اٹبڇ اډپبنب سپڄپڄ ىاىن

(:1299-1285)ا خستیي جا

ی یټ ځي ا ووشیه اٹياڇ طجز ي :1285آرر -اعتصاب هایگیراى تذر اسلی در آتاى -

ر ،1285آ 24آثبن ي 30دسلا٥ڈ اوٺلاة ډي٥یز، یٮىی ثیه بی ٽبځان ى ٥ڃ ډب

-دبییىی ٽ بكت اډشیب يیبی ځٵز، ي آن ىڂبډی ثى ٽ ډبیڂیان ى ثىي اوڅی ث ٹیمز

ىاشىي ٽ ا ایه د یي ، ا٭شا ٽىوي. آوبن ا٩ب ډیدىاهز اډىی څیبوبيٳ ثای یيبن ډی

ی ٽى. ى وشیؼهى ا ث ٽز سلیڄ وواىي ىاى ي هى ډشٺیمب اٹياڇ ث ٵي آن هاىي

، ىیپشبس ياٹٮی بكڄ ایاوی ىیبی ه، یټ ىيڅشی سلز ٽىشڃ ٽىڃ يبی ی ویي كمچ

ب ي ٽبن وٶر ب ث ایبڅز ٽىىيځبن ٥جٮب وى ډىڇ، ٽ ا سچ٤ ي ډبیڂی ٽش ي. ا٭شبة

ا سه ٽ ي ٽ ى #. مب ا٭شبثین 134: 1384، ډلجثیز دیيا ٽىوي $بٽی، ىاشىي

آىډیز ٵیيين . ا ث ډؼچ ای ډچی سچڂاٳ ٽىويای وبډ ، پبیزىيڅشیبی ی ویي ػیبن كمچ

، ٽ یپی ی ډؼبيیه اوڅی ثى څیز ٵٹی ٵٮب ی ايڃ وشیؼ ن اوڅی ى ىػڂیاډٮشٺي از، ٹیبڇ ډبی

بی ٥ ٽچی به ىي ٽ ث آډي. ذ س١یق ډی كبة ډی ث« اػشمب٭ین ٭بډین»بی ا به

ثىوي، ى مبڃ وٶ ىاشىي ي « اػشمب٭ین ٭بډین»ی ډؼبيیه ٽ مڂی ا ی ٵٹ ځبو ؿبى

#.112: 1381ٽىوي $ډلمىی ي ٮیيی، ٵٮبڅیز ډی

ایه ٽبځان ٽ ثای هى اوؼمىی کارگراى سیستن تراها در تراى: 1285اعتصاب آرر -

ایه ا٭شبة بی ی ثیپبی ى ډشبن ىز ث ا٭شبة ىوي. هاز سپیڄ ىاى ثىوي، ث يا٦

ٽ ىياى ي ث ٥ڃ اوؼبډیي ٭جبر ثى ا:

ډلييى ين اهشیبار ډيییز

ثجى ي٬١ ٽبځان

#.135: 1384ز ى ي $بٽی، آوبن دیٵش ي اډب ىيډی ثب ٹب٥ٮیی ووشیه هاش

8

ٽ ډب د ا آن 1285ى اٶىي کارگراى تلگراف: 1285اعتصاب عوهی اسفذ -

، ا٭شبة ډڈ ىیڂی م ىاى. ایه یټ ډیا ث ىوجبڃ ډٿ دي ث چ٦ىز یي ډلمي٭چی

آوبن ا ایه بی ا ی ٽبځان سچڂاٳ ثى ٽ ى اشوياڇ ىيڅز ثىوي. هاز« ا٭شبة ٭مډی»

ٹا ثى:

آيى، و ٽبځان ډشٺڄ؛كبة ب ا ثبیي ډشويڇ ىيڅز ث ؿی سچڂاٳ

ٽ ډسپت ه٦بیی ي ثبي، اهاع ى؛ آنػز ي ثيين ای وجبیي ثی ؿی یؾ سچڂاٳ

سٵی٬ ٽبځی ثبیي ث اب بیشڂی ثبي ي وجبیي دی ا بڃ هيډز اوؼبڇ ځیى؛

؛ی هيډز دىاهز ى ثٮيی ثبیي ث اب بثٺبی ىشمى ٵی ي اٵای ىشمىاٵای

اڅٮم ث ډیان وٴ ىشمى ډببو دىاهز ى. بڃ هيډز، یټ ډشمی ډبىاڇ 25ثبیي د ا

ی آوبن ا دیٵز، یا ٽىشڃ ایبلار ا ی ىيڅز ى ىيبی ىوڀ هاز ب ػيیي سٺیجب ثی

ي ٽ ایه و٪ ډی ث. ير ثشڂی ىاز وبدبیيای یبی ث اسجب٥بر ا ٥یٸ ىشڂب سچڂاٳ ث

#.134-135$مبن: بن بډبن یبٵش ثى ب سلز جی اوؼمه ؿی اٹياڇ سچڂاٳ

بی وهب ٽبځان ؿبح 1286ى ثب تراى:ای کارگراى چاپخا 1286اعتصاب تار -

ی هبو ؿبحئی -بن ٽ س٤ ا٭شمبىاڅچ٦ى ی مجشڂی ثب یپی ا مپبان وبوسان ث

#.112: 1381ٽىىي $ډلمىی ي ٮیيی، ٽشټ هى ثى، ا٭شبة ډی -ىيڅشی

ن اىا ډىجب كتػز اٵای كٺٷ ي ٭چی ٵشب هه ب :چیاى اعتصاب هجذد تلگراف -

$مبن#.

ث ىوجبڃ سٹیٴ 1286سی ډب گاراى کتاتذاراى: رزاها، چی چاج 1286اعتصاب تیر -

ىاان ي ... ى كييى یټ ، ٽشبةوڂبان ب مڂبڇ ثب يوبډ هبو ، ٽبځان ؿبح«څمشیها كجڄ»ی وی

سان ث ٭ىان ووشیه ا٭شبة ای ى سبین ډ٦ج٭بر یبى ٶش ا٭شبة ٽىوي ٽ ا آن ډی

$مبن: اڅمشیه ٵ٬ سٹیٴ ي ب ځىن وبىوي ي ا كجڄ ا٭شا مڂبوی، ىيڅشی. ث ىوجبڃ ایه ٽى

117.#

1286ډىاى ډب 11 الضرب تراى: کارگراى کارخا ترق اهیي 1286اعتصاب هرداد ها -

ى سان ي ا٭شبة ٽىوي ي ثوی ا دبیشوز ا ا ثٷ اڅ٢ة ی ثٷ اډیه ٽبځان ٽبهبو

ثيوی ي بی ىي. آوبن هاشب یټ ي سٮ٦یچی ثب كٺٷ ى ٶش، څجب ٽب، ي ٱاډز آیتډليڇ بهش

#.136: 1384 ،ی$بٽثىوي « ی وٺب٣ ىویب ثٺی»١بیٮبر ىائمی وبی ا ٽب ډبوىي

9

ٽبځان ساډا ى ػیبن ایه کارگراى سیستن تراها در تراى: 1286هرداد 20اعتصاب -

#.135سٮ٦یڄ يوي $مبن: بی ىشمى ثای يا٭شبة هاشب

س يوي ا٭شبة ٽىوي ي هاشب ىشمى ثی :ا ظاهی دلتی تاکای کارگراى کارگا -

$مبن#.

ى ثىي اوڅی 1286ايایڄ ی تذر اسلی:ای چی تلگراف 1286اعتصاب ضریر ها -

$مبن#.وىي ډی اٵشبى ىز ث ا٭شبة ٭ٺتبی ب ثب هاز دىاهز ىشمى ؿی سچڂٳ

ایه ٽبٽىبن ث کارکاى دارای تحصیلات عالی زارت اهر خارج: 1286اعتراض هر -

یز ٽٶب يی ػيیي ثب ى٭ر ا اٵاى ثی ،ا وڂب ډٮش١بن. ٽىىي ا٭ش ډی ی ػيیي ٵشب يی هبػ

ٽىوي ٽ سٮياس ا یدب ځاش ثى. آوبن يی ا ډشڈ ډی وبآىب ثب ياسوبو ثای مپبی ثب هى،

آوبن ث يی ایان اىای اكشاڇ ٽىىي؛ ثب سیه ث ٽبٽىبن ياسوبو، ي ثبلاه ثب ثڂاى ووز

هبػی ث اا بی ٥ی ٽ یئز سػی ي وبىیي ځٵشه ډلډبو ثىن اډ ایه ياسوبو ث ثی

#.136، أن يار ي ډچز ا دبییه آيى ثى $مبن: ثىوي ډچی دی ثى

هيډشپبان 1286ډ :1286اعتراض خذهتکاراى ایرای خارجیاى هقین ایراى در هر -

آوبن اوؼمه هى ا سپیڄ ىاىوي .ا٭شبة ٽىوي ،ٽىوي ای ٽ ثای هبػیبن ډٺیڈ ایان ٽب ډی ایاوی

ٽىوي ى٭ر ٽىوي ٽ ثای ىیذچمبسیټ هبػی ى دبیشوز ٽب ډیبی ي ا هيډشپباوی ٽ ثای یئز

آوبن ثذیويوي $مبن#.بن ث ډجب ث هب٥ ډىبٵ٬

ٽبځان 1286ډ ي آثبن :1286تطکیل اجوی از سی کارگراى کفاش در هر آتاى -

، ثای ډمى٭یز ډیىی هىی ٽٶبی یټ اوؼمه ډشٺڄ سپیڄ ىاىوي ي ث ٭ىان ي٩یٶبی ٽبځب

بهز ٽ ث ډجب ىز ىوي بی هبػی ي ى ٭یه كبڃ ثجى ٽیٶیز ٽٶبی ييى ٽٶ

#.136: 1384$بٽی،

ب ثب هاز دىاهز ؿی ى سجی سچڂاٳ :1286تثریس در دی ها ای چی اعتصاب تلگراف -

$مبن#.وىي ډیاٵشبى ىز ث ا٭شبة ٭ٺتبی ىشمى

ٹبیٺاوبن ثىي اوڅی ىز ث ا٭شبة ىوي ي 1287ى بڃ : 1287اعتصاب قایقرااى اسلی در -

هاز . ٽىوي سؼبی ػچځیی ډیبی ا ىشی ث دی ثبا ثای ثبځیی ي ثباويای ٽشی

.#137$مبن: ډسی ا څىڂځب ثىبی ي ٹبیٸ ب ٽبځان اهاع ٽػی

ٽبځان ځمٻ اوڅی ا٭شبة ٽىوي 1287ى بڃ : 1287ب کارگراى گورک اسلی در اعتصا -

.$مبن# ب ػچځیی ٽىوي ي ا ثبځیی ي ثباويای ډلمڅ

11

3ٽبځ 150كييى 1287آثبن 6ى :1287سازی تثریس در آتاى اعتصاب کارگراى چرم -

ي ىز ث ا٭شبة ىوي. آوبن 4ثای ډير ی اشجياى ٲی بی سجی ى ثلجك ی ؿڇ ٽبهبو

:ی ا دی ٽیيويبی هاز

اٵای یټ بی ث ىشمىبن؛

اشوياڇ ي اهاع ٽبځان سىب ثب ډر ثب ٽبځان؛

سأډیه ي١ٮیز ثياز ډلی٤ ٽب؛

سأډیه ډاٹجز دپی ا ی ډيییز ى ډير ثیمبی ٽبځ؛

ډٺ ى ایبڇ ثیمبی؛بی دىاهز ویمی ا ىشمى

؛ٽبی ٽب ا١بٵ

؛ٽبی دىاهز ىيثاث ىشمى ٭بىی ثای ا١بٵ

ػبیڂیه وپىن ٽبځان ا٭شبثی ثب ٽبځان ىیڂ؛

دىاهز ىشمى ایبڇ ا٭شبة؛

.٭يڇ اهاع ٽبځان ث هب٥ ٽز ى ا٭شبة

٭يڇ »ي « ٽبځان ا٭شبثی ثب ٽبځان ىیڂػبیڂیه وپىن »ی ا٭شبة سىب ثب ډاٵٺز ىي هاش

وڂبان ډٮشٺيوي $مبن#. سبین یبثي دبیبن ډی« اهاع ٽبځان ث هب٥ ٽز ى ا٭شبة

ځا ي ٽ مـىیه . ٹٶٺبی ى پڄ ىاىن ایه ا٭شبة وٺ ىاشىيبی ىډٽار یبڃ

اٽ ثب ٽبٵډبیبن اوشوبة ٽىوي سپیڄ ىاىوي ي ٽمییوی ثای ډ« ىييٷ ا٭شبة»ٽبځان

ب ا ث وبؿی ا٭شبة، یبڃ ىډٽاربی آيى #. ىز115-116: 1381$ډلمىی ي ٮیيی،

#.137: 1384آډ ٽبځان ى آن ياىاز $بٽی، بډبويی ډلٶڄ ثای

بكڄ ه ا ی ٽىڃ يی ى 1288ی کارگراى در طل سال اقذاهات پراکذ -

ثای ىٵب٫ » ازػب ٽ ىيڅز يی اكب ٽى وبځی ، سب آني دشثٿ ډوبث ډی ىدی ث ه دی

ا ىشڂب اىای ثىي ى ثاث ير ٭مڄ ٽبځان، ٽ هاشب آن ثىوي ٽ ډٺبډبر ثىي ىشمىبن

#.137-138$مبن: « ا ثذىاوي، ا ویيی و٪بډی اشٶبى ٽىي

11

ب ىيډیه ا٭شبة ؿی سچڂاٳ 1289ى بڃ :1289ا در سال چی اعتصاب تلگراف دهیي -

ٽياڇ ي ایىپ ايڅیه بی ؿی }ډو ویز ٽ سچڂاٳ# 138$مبن: ىىي هى ا اوؼبڇ ډی

ٽی ثى؟{ 1289ا٭شبة بڃ

اٹياڇ ث ب ٽبځان ؿبدوبو 1289ى سی ډب :1289اعتراض کارگراى چاپخا در تیر -

اسٶبٷ $» ٽ ډث٣ ث بډبن هىبن ثىای ب ثؼ وی ٽىىي ي اوشب سمبډی يوبډ ا٭شبة ډی

سی 5بن ا٭لاڇ ي ثى $ ویی ووز ى مب آوبنبی ٽىىي. هاز ا سٮ٦یڄ ډی«# ٽبځان

1289

ډب ثبي؛ ٽبځاوی ٽ سب ٽىن كياٹڄ ىشمى ثای ٽبځان كيٵـیه وجبیي ٽمش ا سډبن ى

سب 5؛ ٽبوی ٽ ىي ا١بٵ ى 15ځٵشىي ثبیي ث ىشمىبن ثیه سب دىغ سډبن ى ډب ډی

، 10، 12ځٵشىي، ثبیي ث سسیت سډبن ډی 25سب 20سډبن، ي 20سب 15سډبن، 15سب 10سډبن، 10

ىي ث ىشمىبن ا١بٵ ى؛ 5ي 8

ی اشٲبڃ ث ٽب ٽبځی ٽ ثيين ىڅیڄ اهاع ى ثبیي ا ٥ٳ ٽبٵډب ث اب بثٺث

ي، ثی ا یټ بڃ، یټ ډب ىشمى، ثی ا 15؛ ثای ډب، ىشمى هبر دىاهز ى

ىي بڃ، یټ ډب ي ویڈ ىشمى؛ ثی ا بڃ، ىي ډب ىشمى؛

ىڅیڄ اهاع ٽىي ٽ دبوى ي ػچس ث اي ا٥لا٫ ځی ا ثیٽبٵډب سىب ى سی ډی ساوي ٽب

؛ىاى ثبي

ث٤ اىة ي اكشاڇ ثبي؛اٵشب ثب ٽبځان وجبیي ثهلاٳ ١

بیی ٽ ٽب ىي وم ىشمى ډٮمڅی دىاهز ى؛ ؿبدوبو 150ثای ٽب ا١بٵی ي جبو ثبیي

؛ٲڄ هب اشوياڇ ٽىىي ی ىائمی ىاوي ثبیي ٽبځاوی ا ثای ایه جبو

؛ى ث ٭ىان كٸ ډچشی ىبهش ډی یټ ي اشاكزای ٭لاي ث سٮ٦یلار ٭مډی، ٶش

ىشمى ٽبځ ثیمبی ثبیي دىاهز ى ي اي كٸ ىاش ثبي ث ٽب بثٺ ثبځىى؛

؛ثبیي دټ ډو هى ا ىاش ثبيای ؿبدوبو

ٽب آیت ثجیىي ثبیي سب ډبن ثجىی، كٺٷ ٽبډڄ هى ا ىیبٵز ٽىي، ٽ ٽبځی ٽ ى كیه

ٺٴ آن ډب هاي ثى؛

ث ٽبځی ٽ ى كیه ٽب آیت ىائمی ثجیىي ثبیي ثبثز ١ ي یبو هبر دىاهز ى؛

ډیان هبر ا ثبیي ٽبٵډب ي ٽبځان ډشٽب سٮییه ٽىىي؛

12

؛ئی ىاش ثبي ثبیي یټای ؿبدوبو

ی هى ا ث اب ساٵٸ ثیه ډبڅپبن ي ومبیىيځبن ٽبځان سٮییه ثبیي ډٺار اىاای ؿبدوبو

.ٽىي

، ٽ ى آن ډبن اٽظ ډىثڂیاو ى ىبی٬ ىشی ډٲڃ ث ٽب ثىوي ي ب ثای ایان ایه هاز

هیچی ډين ي دیٵش ثى. ثىبثایه سى٪یڈ ي بن ٹا ىاشىي، ى سلز سأطی ٵىڀ یبی ىشی

. ڈ ب ثى یبی ٽبځان ؿبدوبو-ی ثبلای آځبی اػشمب٭ی ی ىػ وبو بیی ی ؿىیه هاز اائ

آن ث ا ی اسٶبٷ ٽبځان امیز سبیوی هبی ىاوي، سب ثيان كي ٽ ثاين ایه ا٭شبة ي ڈ يوبډ

ی ی وز اسلبىی . ىثبٽىي ځا ي یبڅیشی یبى ډی ٬٭ىان ووشیه ومى یټ ػىج ػم

یبثیڈ ٽ ایه اسلبىی ث ، ا ځا چ٦بواى ىډیب ا٥لا٭بر اويٽی يػى ىاى ٽبځان ؿبدوبو

يىی ډىلڄ یب وبځی ث اوللاڃ ي، ؿ ثب كة ىډٽار ایان اسجب٣ ىاز ٽ جاو ثب یڈ

#.138-140ياسی ځٵشىي $مبن: بی ػيیي ث ب یبی یيوي ي دز

( در تاک تیي کارگراى 1916) 1294اکثری در سال -تطکیل گر حستی آقایف -

د ا بڃ ٽى ػىج ٽبځی يی وبی ا ييى ایه ٽ ث ػىڀ ػبوی رای:هاجر ای

آن آٱب ځز. ى ایه ډیبن ٽبځان بیی ى ػز و٢غ ىاىن ثب ىیڂ سلا 1916ايڃ، ا ايایڄ بڃ

ي، ډبو٬ ػيی ى ثاث ي ي ځش ایه ػىج ایاوی ٽ مب آوبن ث ٥ ياٵين ثیش ډی

ی ثبٽی كة یبڃ آځبی ٽڈ#. ث میه هب٥ ٽمیشپه ثىن ث هب٥ ثىوي $ا٭شبة

آٹبیٴ ي ډلمي٭چی ىډٽار يی سمیڈ ځٵز ا٭٢بی ایاوی ایه ٽمیش ا سلز ډئڅیز ثاڇ

اٽجی ډأډ سجچی ي بډبويی ٽبځان ایاوی بٱڄ ى ىبی٬ ي ډٮبىن ثبٽ ٽىي. ثیش ا٭٢بی

ځ یبڃ ىډٽار يی، ٽبځاوی ثىوي ٽ ى ػیبن اوٺلاة اوی سپیلار ثبٽ كة ٽبای

يی ث ایه كة دیش ثىوي. ثهی ا ایه ا٭٢بی ډبوىي ثاڇ آٹبیٴ، ىيیی ي اٽجی ا 1905

1293هىاى ب ي س٪بار ٽبځی ثبٽ ى ٵٮبلان ٽبځی كة ثىوي ي ى بډبويی ا٭شبة

# وٺ ىاشىي ي ث میه ٭چز ىشڂی ي ډب وياوی يوي. ځي كثی ډٽ سب 1914$يئی

ٽى. ا # يی ث ر ډوٶی ى ثیه ٽبځان ایاوی ٵٮبڅیز ډی1295$ثمه 1917اوٺلاة ٵی

آوبن ى سجچیٲبر يی ث ی ػٮٶ دی اٹياډبر ایه ځي ثای بډبويی ٽبځان ایاوی، ثؼ اب

، ا٥لا٭ی ى ىز ویز. د ا «هه ي ٽظیٴ ٽبځیبی څى یب ي ى يی ویمپزآ ډٮبىن وٶز»

اٽجی ٽ مـىبن ٭٢ -اوٺلاة ٵی ي ځبی یبی وبی ا آن، ځي كثی ثاڇ آٹبیٴ

یبی ثبٽ بی سپیلار ثبٽی كة ٽبځ یبڃ ىډٽار ثىوي، ډبوىي ىیڂ اكاة ي ځي

ٵٮبڅیز هى ا آپب ٽىوي ي ځش ىاىوي. ا ػمچ اٹياډبر ډڈ ایه ځي كثی ثای ډشپڄ ٽىن

ثى. ایه ا، « ای ٽبځان ایاوی ډبػ»ٽبځان ایاوی ي ىٵب٫ ا ډىبٵ٬ ىٶی آوبن، سپیڄ

13

ځٵز ي ث ٭ىان سپڄ ىٶی ٽبځان ب ي ډٮبىن ثبٽ ا ىث ډی ٽبځان ایاوی بٱڄ ى ٽبهبو

ٽى ب مپبی ډی بٽه ثبٽ ثو ثچیټبی ٽبځی ىیڂ ډچیزبی ایاوی ثب ا

#.4-5: 1388$هيدىب،

ی صاتچی ت خاطر ( کارگراى ایرای هحل1917)هارس 1295اعتصاب اسفذ -

ٽبځان ایاوی ایه ډلچ ٽ تاک(:)وایذ کسلگری ایراى در الله خاى اجحافات حثیة

#، 1917$ډب 1295آډي ثوي، ى ايا٤ اٶىي سىڀ هبن ث الله ډیا كجیتبی ا اػلبٵبر ي سٮيی

اٽجی# ا ث ٭ىان ومبیىي ي وىڂی -ډیا ايالله ٱٶباى اىثیچی $ا ا٭٢بی ځي كثی آٹبیٴ

بی ب ي سٺب١ب څڂی ایان ى ثبٽ ٵشبىوي. ٱٶباى پبیزهى ى أ یئشی ا ٽبځان ث ٽى

ی بثوـی ا ثب ډیا ػاىهبن یىپی ٽىڃ ایان ى ډیبن ځاز ي هاشب ٽبځان ایاوی ډلچ

ؿب ي ٽبځان بی ب ي ىهاز سػی ٽىڃ ث پبیز ی ثی وشیؼى . الله هبن ي ٭ڃ كجیت

وي ثځا ي ثى ي سمبډی ی اسلبى ایاویبن ث ٭ىان ػه ډامی ٽ ى ډيثٮي، ى

، ٱٶباى ي ی ایاوی ثبٽ ي مـىیه ا٭٢بی ٽىڅڂی ك٢ ىاشىي ی ػبډٮ ثػشبی ؿ

ػمٮی ا ٽبځان بثوـی ثيان ډؼچ آډي ي وب١بیشی هى ا آپبا ثیبن ٽىوي. ٱٶباى ٽ ا

، ه٦بة ث كب١ان ب ي اػبثز ىهاز ٽبځان وباډیي ي ثى یيځی ٽىڃ ایان ث پبیز

ؿن ٹوڃ ایان ث پبیز ډب یيځی وپى څا هى ډب آځى٤ ډث ا ٭ڃ ي »ا٭لاڇ ٽى

ٽىڃ « ى.هىډبن ا ىیڂ ث آوؼب ياځا ووایڈ ٽبی ٹوڅڂی ا ڈ ]...[ ثبیٺر ٽىیڈ ي ٽب

ي ا٭٢بی ٽىڅڂی ایان ٽ ځیی ډشػ سٲیی ي سللار اي١ب٫ ثبٽ د ا اوٺلاة ٵی ي سأطی

آن ث ٽبځان ایاوی وي ثىوي، وىبن ي اسمبڇ كؼز ٱٶباى ا ػيی وڂٵشىي ي ډبوىي ىار ٹجڄ

ی دیڂیی ایه ډ٫١ ا ىاډٽبځان ىز ث وياشىي. ابی اٹياډبسی ثای یيځی ث پبیزا

ډ 10$ 1296اىیجز 20ی ٽبځان ث ومبیىيځی ٱٶباى ى وبیز ث ایىؼب اوؼبډیي ٽ

ی بثوـی ث ٽىڅڂی ٵش، ډیا ػاىهبن ا سٹیٴ ي اي ا # كييى ي وٶ ا ٽبځان ډلچ1917

ييى ٽىڃ ػيیي، ب٭ياڅا، بهشمبن ياىا ٽىوي ٽشجب ا ډٺبڇ هى اشٮٶب ىي ي سب ىڂبڇ

#.8ي 5-6ٽىڅڂی ى سٳ آوبن ثى $مبن:

بی هبو ٽبځان ؿبح 1297ى بڃ : 1297تراى در ای خا اعتصاب کارگراى چاج -

، «ب٭ز 8سجيیڄ ي ٽبی ث »، «ػمٮی ىشبی ٹاىاى»ثای ث ا٭شبثی ؿبى ي سان

آډين هيډبر ٵاڈ »ي «ی ٽبځان يی سٹٴ اهاع ثی»، «ٽبی ډٺی ثای ا١بٵسٮییه »

.بن یيوي بی ىز ىوي ي ث هاز« دپی

ضاگرداى ي ااا 1298ى بڃ :1298ی ااا ساجاى در تطکیل اتحادی -

سیذ آوبن ی اچی ىىي بډبن .هى ا سپیڄ ىاىويبی اسلبىی$وبػبن# تسازیای دکاى

14

ىڂبن د ا .ىی یبی ىاى $هجبان# وی ى ٽب بډبن تافاى پارچثىٽ ث هحوذ دگاى

یټ . ی ٽبځان بى ٽى ډبي ي١ٮیز ٽبی آوبن، ثای اسلبىی ٽبر ٭٢یز اسلبىی

آوؼب اوشوبثبر ر ځٵز ى٭ر يوي ي ى ی ػيیي ث ډىڃ یپی ا ا٭٢ب ٶش ثٮي، ا٭٢بی اسلبىی

ایان بی #. ث ػ سان ى بی اشبن11ي پالله ډبوی، ث مز ىثی اسلبىی اوشوبة ي $مبن:

اڅمچڄ ی آثبیؼبن ي ځیلان سپلاسی ایؼبى ځشىي. ٥جٸ ځا ىڂبن ث ىٵش اػایی ثیهث ي

15. ى ز ثب ب ٭٢یز ىاشىي ا وٶ ى اسلبىی 3ا ٽبځ، 30، ى سجی ثب مبی ىيیپب

، ځی ی ٽبځان ډبی ی آن، اسلبىی ا وٶ ى اسلبىی ډشپڄ ثىوي. ى اوڅی ي كډ 3ا ٽبځ،

#.132: 1381$ډلمىی ي ٮیيی، ىاىوي ب سپیڄ ډی ىي آوبن ا ي 30ا ٭٢ ىاز ٽ 9

ى :1299در « حسب کارگراى»اتحادی/اجوي کارگری در تثریس هسم ت تطکیل -

كة »، ثچپ ٽى هى ا و اسلبىی یب اوؼمه ٽبځی سجی، بډبوی ٽ ا كٺٷ ٽبځان ىٵب٫ ډی

ء ى ډٺبثڄ ډبڅپیه ٽبان ػ س ا ډىبٵ٬ ٽبت وبډیي. ٭لاي ث ایه، كة ډٽ ثی ډی« ٽبځان

ب ا ډٲب، اوجب، ٽبځب ي ٱی يػى ىاز. ا ایه 17ٽى. ى آن ډبن ى ثبا سجی، ډیثٿ ىٵب٫

ن ثٿ ثب اشٶبى ا ډٹٮیز ثس هی ډست ډبڅپب. ياكي ث ډبڅپبن ٽؿټ ډشٮچٸ ثى 1300

$ډلمىی ي ثىوي ىاان ا ډی ثڄ سػی ا ى ىٽبنىاىوي ي ډجچ ٹب ب ا اٵای ډی ی ډٲب ٽای

ساوىي ث ٭٢یز آن آډي ثى ٽ ٵٺ٤ ٽبوی ډیی ایه سپڄ وبډ #. ى ډاڇ132: 1381ٮیيی،

اى چ٦بن#. 111: 1397ىآیىي ٽ ا ٥یٸ اشظمب ٽب ىیڂان ويځی وپىىي $ث وٺڄ ا: اسبثپی،

:ویي ډی

بی ثیه ډبڅپیه ثٿ ي بكجبن ډٲب ی سجی $كة ٽبځان# ث ډى٪ سيیي س٢بى اسلبىی»

ی ومبیىيځبن كٵ ىٵش بن ډشپڄ بى. ػچ ، سمیڈ ځٵز ایىبن ا ث كت كٵٽؿټ ثبا

سىب ثيیه بن و .يبیوماٵٸ ثب ىٵش اسلبىی سجی، كڄ ٭مډی اوشوبة ومى ٽ ډبیڄ ډڈ ا ى س

ا 12ایه بډبن يی٬ ٽ ث ىي هى ثی ا یټ، ثچپ مـیه جی ٭مچیجی ایيئڅ

٭٢ ځىآيى از، ى ىز اسلبىی ]كة ٽبځان[ از. ډمشیه سمیمبر ډم ث اډ٢بی

اځبن اػایی اسلبىی ]كة ٽبځان[ از. ډظلا ى بڃ ځش ثىب ث دیىبى اسلبىی، ى ثبا

ػبز هڈ بكجبن ډشٲلار یٸ اوٺلاثی سلٺٸ یبٵز. ي ا ایهی ډٲب ا ٥ ىي ٽای 20سوٶیٴ

ثبا ]سجی[. يڅی ایىبن ٹبى وجىوي ٽبی ٽىىي، یا ډٲب ثب سپی ث سمیڈ كة ٽبځی ٹب٥ٮبو

#.133: 1381$ث وٺڄ ا: ډلمىی ي ٮیيی، « .ی بثٸ ثب ى ىي ٽای 80ا دىاهز ثی ا

بیی ٽ ث وبڇ ى اوڅی وی بډبن 1299-1298بی ى مبن بڃکارگری اسلی: ای اتحادی -

ی ٽمویز ی ا٭٢بی ٵٹي ب ي ث ٽمویزبی ی سلا س طم ، ثیاسلبىی سپیڄ ي ثىوي

س ر ىٹیٸ ، ث ثبن يی یب ثويىب ثای ٽبځان بهش ث ایان ثىوي. كشی وبڇ سپچی ٽ آن

15

ی ثػشبی ثى. یٴ اٵشوبی $ا ؿ« اسلبىی»ی يا وش ثبیڈ ډٮبىڃ يی

:ویي # ډی1308وٶز ػىة ى ا٭شبة ی ىىي ډبنب

وبډیيوي ډی« بی»ی ٽبځان ثىي دچی ]اوڅی[ ٽ ٽبځان ]آن ا[ ى آن ډٹ٬ ث وبڇ اسلبىی»

يی یٮىی اسلبىی#، ٵبٹي ا سپیلاسی ثى، یا ٽ اٽظ ا٭٢بی اسلبىی ا ثبثان $بی ث ثبن

ی ب ىبسی ثى ي ٭لاٹ آنىاىوي ٽ اٱچت ب سپیڄ ډی ن ٽدب ي ثبثا ځمٻ ي ثبثان ٽشی

ى ثځىوي. آيی ٽى ا٭ز ه هىبن ا ا ىبر ٹ٬٦ وپى ي ى ٵپ ایه ثىوي ٽ ډجچٲی ػم٬

هز كٸ ٭٢یز ي ك٢ ى وبن وياى ٵٺ٤ ث دىاای ی ٥جٺبسی ؿىيان ٭لاٹ ثىبثایه، ث ډجب

ٹمشی . ی ٹچیچی ٭٢یز اسلبىی ا دیٵش ثىوي ٽىوي ي كشی ا ثبثان ځمٻ ٭ي ػچبر اٽشٶب ډی

ٽبٵډبی ډٮیىی ]ٹا[ وياشىي ي ډشٺیمب اوبن[ ډبڅټ ٽػی ثىوي، ؿن ى ډٺبثڄ ]ثچڈثبوبن ا ٽػی

ٽىوي ، څا ډظڄ یټ وٶ ٽبځ ىٮشی ا اسلبىی كه اشٺجبڃ ومیيوي ا ٥ٳ ٽی اشظمب ومی

ی ، ٭يٽىوي اكشمبڅی ى اسلبىی ٽز ډیبی آډي ٵٺ٤ ثای كٶ٨ ډىبٵ٬ آوی ي ػچځیی ا دی

«ب وجشب ٽڈ ثى. آنډشٮت ي ٵياٽب سی

ڃ ډجبار ی ثىي دچی يی ا ی سٮچیمبر جان اسلبىی ٽچی»بى ٽ اٵشوبی هب٥وبن ډی

ج یبی اسلبىی ډیا ډلمي « ٥جٺبسی ي سلیڄ ٹير ػز سپیڄ كپډز ٽبځی ثى.

اى ي ډيی ػمبڃثبثب . ی ٽمویز ایان ثى ی ډٽی ٵٹ آهوياى $یي ثاڇ# ٭٢ ٽمیش

ا سجٮیي ایه جان، اسلبىی ٽ د . ثبوبن ي ثبثان ثىوي اثایڈ ځځبوی وی جان اسلبىی ٽػی

#.133-134: 1381، ډىلڄ ي $ډلمىی ي ٮیيی، ی لیلی وياز دبی

( کارگراى ایرای در اعلام وثستگی تا کارگراى 1920)دساهثر 1299اعتصاب آرر -

ٽبځ ىيی دبلایڂب وٶز آثبىان 2000ى ایه سبین كييى یطگا فت آتاداى:ذی در پالا

وپیي ٽ ٥څی . بن ىز ث ا٭شبة ىوي ی ىشمى ثیش ي ثجى ي٬١ ډٮیز ثای ډ٦بڅج

ٽبځان ایاوی دبلایڂب وی ث آوبن دیشىي. ځشىځی ا٭شبة ډيیان ٽز وٶز ا ياىا ٽى سب ث

12342آوبن سه ىىي $ى ایه ډبن مب ٽبځان ٽز وٶز ث بی ثهی ا هاشدی

# $اسبثپی، ىیڂ ثىويبی سه ایاوی ي ثٺی ا ډچز 8441سه ىيی ثىوي ي 3616یي ٽ ا ایىبن ډی

#. 124ي 111: 1397

بة ا ىيثب ایه ا٭ش (:1921)هارس 1299اعتصاب دم پالایطگا آتاداى در اسفذ -

# آٱب ٽىوي ي ى ٽسب ډيسی ٽبځان ایاوی وی 1921ډب 14$ 1299اٶىي 23ٽبځان ىيی ى

ثب ث آوبن دیشىي. هاز ٽبځان ى ایه ا٭شبة اٵای ىشمى ثى. يڅی ياٽى ٽز ایه

ځان هاز سب سمبډی ا٭شبةوٶز ا ین ه٭ڄ ٽز . ویىی ثى ىي ا ځو ب ي ٭ٺت ث

ایاوی ا ثبىاز ٽىي، ٽ ٽى. ذ وثز ث ٽبځان ىيی یي. ٽز وٶز ایان ي اوڂچی أی

16

ٽبځ ىيی ا ثب ىي ٽشی ث ٽبن 2000ث ثبځىاوين ایه ٽبځان ث ىي ىاى ي وىیټ ث

#.112ثبځىاوي $مبن:

اڅڃ بسه بی ا ث لجز ٽىي ي ىثب ٭ىان ډی 1301بڃ لاػىی سبین ایه ا٭شبة ا

$Elwell Suttonى اث٦ ثب ٽى یى ٶبر اوڂچشبن ى سان هيډز ډ 1310 ی # ٽ ى ى

:ىي اػب٫ ډیا٭شبة هیاوؼبڇ ا

لاػىی، « $ىي ا١بٵ ي 75ډبويوي یٽ ثبٹ یيػيان، ث ىشمى ٽبځاو یډه ثبة آىځ»

1369 :24.#

ا (: فریاد زیر چکو1320-1300) در دم

آثبن# 5ډ اڅی 25ى ایه سبین ډٮچمبن ث ډير ى ي $ا هعلواى: 1300هر 25اعتصاب -

#. اډب ث ؿایی ایه ا٭شبة 153ډيا ا سٮ٦یڄ ٽى ي ى ډؼي ذبلا سله ومىوي $مبن:

وي از.ای ابآن ی ثهى ثب ي ول

1300ى بڃ :1300در هر «تراى کارگریای ضرای هرکسی اتحادی»تطکیل -

ٽ ي اوؼبڇ ى مبن بڃ ثای ایه .ٽبځی ى سان ث ى اسلبىی یيبی # سٮياى اسلبىی$1921

، ى یشی ډچی ىىي بن بی ی یبی ٽ ا ث ومبی ثڂاوي ي ث هاش ك٢ هى ى ٭

ا سپیڄ ىاىوي. « ای ډٽی ٽڄ ٽبځان سان»مبن بڃ ثب یپيیڂ ډشلي يوي ي

ی ومبیىيځبن ٽبځان ى ای ډٽی ا اسلبىی ومبیىي ى ای ډٽی ٭٢ ثىوي. ٭ي

$هیبثبن ی كٺیٺز وبډىٵش يػمٮ ى بی یي. ى آٱب ػچبر ا ت وٶ ډی 40سب 30ث

.ځز څوشی، ٽؿ ٱٶبی# ي ثٮيا ى یپی ا ډىبڃ هیبثبن وبی ي یب ايڃ ثبا ثځا ډی

1300/1921ای کارگری در تراى ضوار اعضای آى در سالای اتحادی

1302/1923

1923/1302سال 1921/1300سال اتحادی

3700 3000 کارگراى اایی

2000 2000 خیاطاى

1800 1800 کفاضاى

17

120 90 کارگراى پست

564 180 کارگراى تلگراف

400 300 کارگراى قادی

200 180 کارگراى چاپخا

150 150 دزی کارگراى خاه

80 350 ضاگرداى دکاى

ای کارگراى تگا

هعاهلاتی

250 -

400 - هعلواى

500 - کارگراى ضرداری

2500 - ا سیگارپیچ

130 - ا کارگراى دارخا

12544 8300 جوع

(110: 1397)هثع: اتاتکی،

بیی ٽڈ# ى ایه ىي ډىج٬ وی ٹبثڄ ؤیز شىي: ىیڂی $ثب سٶبيربی %آډب

$ .ٽبځی بی ثچىي: ووشیه اسلبىی یټ هی #، ٷ1381ډلمىی، ػچیڄ ي ٮیيی، وب

.145#، سان: اوشبار ٹ٦، : 1320-1285$ ى ایان

$ .سػم: ١یبء يٹی، ٽبځی ي هىٽبډڂی ى ایانبی #، اسلبىی1377لاػىی، كجیت ،

.13-12سان: و و، :

# ث 1921$اٽشج 1300ى آثبن :1300در آتاى « حسب کارگراى تثریس»تذیذ ت اعتصاب -

ىوجبڃ ١ثبسی ٽ ىا سجی ث یپی ا ا٭٢بی كة ى ثى، كة ا اشبويا هاز سب ىا ا

ى ډٺبثڄ ىيى ثآډي ا وٶ هىثب ى. كة ثٽىب بى، يڅی اشبويا ا دی ایه اډ

18

، كة ا ویىی اشبويا ي ٽت اډشیباسی څی ث ىڅیڄ ٭ٺتاشٶبى ٽىي ي ثبا ا ث سٮ٦یچی ثپبوي. ي

#.133: 1381ایه ٽب ؿڈ دیي $ډلمىی ي ٮیيی،

# 1922$اوی 1300ى ىی ( کارگراى پست تلگراف:1922) 1300اعتصاب زهستاى -

ٽبځان دز ي سچڂاٳ ٽ ا ي١ٮیز ىشمى هى وبا١ی ثىوي، ث جت آوپ ډيی ئيی

ی آوبن ا ډىلڄ ا٭لاڇ ٽى ثى، ىز ث ا٭شبة ىوي. ى ػیبن ایه $ډڅیش#، اسلبىی هبو سچڂاٳ

ی اسٶبٷ، اكمي ٹاڇ $ٽ ووز يی يٹز ثى# ػبوت ډيی ئيی ا ځٵز ي ٽیي ثب يي ثوىبډ

#. ى ػیبن ایه 23: 1369ی، $لاػى ب ثب ىاى ی ٽبډىيان ىيڅز ا ا دیشه ث اسلبىی ، ٽچیىيڅشی

ډڅیش بی ث اٵبی سٮيیبر ي ىىیای ی دز ډٽی سان ثب اوشب ٽشبثـ اسٶبٷ اسلبىی

، اىبىی ى ډى اهشلا اي ډىش ٽى ي ډ٫١ ا ث اٵپب ٭مډی ٽبوي. كپډز اسلبىی. دىاهز

يي كپمی ٭٢یز ٽبٽىبن ىيڅز ى اسلبىی ا ٹاڇ آپبا ث كمبیز ا ډيی ثچیپی ثهبز ي ثب

، ا ډجب يی ب ثىوي ډى كمبیز ای ډٽی اسلبىیٽى. اډب ٵٮبلان اسلبىی ٽ ډمى٫ ا٭لاڇ

ى ي اسلبىی ى وجى ثب ډشب ثچیپی ي وڂىاويوي. اوؼبڇ ثب سلا اسلبىی، ډڅیش اهاع ډی

#.155-156: 1381ي $ډلمىی ي ٮیيی، آی كپډز ثچىي ثیين ډی

ی ىيڅشی وب٩ ث ډمبوٮز ا ٵٮبڅیز ى ياٽى ث ثوىبډ هعلواى: 1300اعتصاب دی ها -

ډب كٺٷ ډٮٹ، ډٮچمبن ډيا سان ىز ث ا٭شبة 6، ي وی ى ياٽى ث ٽبځیبی اسلبىی

ایه #.23 مبن:ي $وټ ث: آډان ث آن ما ىاو شهید ثبآهبی ٽ يىوي؛ ا٭شبثی

ي اىاډ ىاز ي ث یټ ومبی یبی ٭چی كپډز سجيیڄ ي. ځډبی ا٭شبة 22ا٭شبة ډير

آډان ډيا ا ىاوای ٭ي 1300ىی 21یؼبن ٭مډی ى سان ا ث ايع بوي. ي دىؼىج

ث آن « اكش٢ب ډٮبٳ»ب ثب دؿڈ یب وڂی ٽ ٭جبر ٽىوي. آناثشيایی سان س٪بار ډش٦ ي

« یب ډٿ یب ډٮبٳ»ي « وي ثبى ډٮبٳ!»بی هبو ځىڈ آډيوي ي ٵیبى وٺ ثش ثى، ى ډیيان سح

شىي ي ا ډیبن ب ا ډ٢ية به آډان سبهشىي، آن ب ثب ډز ي می ث ٶٳ ىاو ىاىوي. آان

وىشىي ي ث ٭ٺت . ی ډلچیه ا ىڈ وپز لاوشی ثىوي. اډب ٽة، ااىسه ا ث ٽ آوبن ىي

آن، اٵشبى ي ٹڃ دىاهز ډبثٺی ٭ٺتبی س٪بار اىاډ ىاىوي. اوؼبڇ ثب دىاهز ثوی ا كٺٷ

-154: 1381ى ثدب ي ي ډٮچمبن ډٹشب ٽب هى ثبځشىي $ډلمىی ي ٮیيی، بی ٽلا

153.#

ډؼچ ثای ی يٹشی ٽبځان ؿبدوبو: هجلس کارگراى چاپخا 1300اعتصاب زهستاى -

، ثچپ سىب دیٵش وي بن ثای اٵای ىشمى و اٵای ىشمىبن ا٭شبة ٽىوي، ىهاز

#.111: 1397ىيڅز، اڅجش ثب اٽا، ثب ىاىن ى ي ډهی بلاو ثب ىشمى وی ډاٵٺز ٽى $اسبثپی،

19

1300در زهستاى « کارگراى ایراىای حرفای ضرای هرکسی اتحادی»تطکیل -

ٽبځی ا ، ووشیه اسلبىیب ٽبځی سان ي شبنبی ثب دیشه اسلبىی (:1922)

ٽبځان بی كٳبی ای ډٽی اسلبىی»ػيیي یی ا ٽ سأی ي. ایه اسلبىی

وبڇ ځٵز. یيډلمي ىڂبن ث ىثیی ای ػيیي ثځیي ي. ى مبن بڃ ایه ا ث « ایان

اوشوبیوبڃ م اسلبىی ٽبځی $ديٵیىشن# دیز ٽ دبیڂب ى ډپ ثى. ىڂبن ى ؿبډیه

ی ډؼم٬ ٭مډی ديٵیىشن ى ډپ ٽز ٽى ي ى وىاوی هى ا٭لاڇ ٽى ٽ ای ډٽ

٭٢ ساوش از ثیز ىي ویيی ٽبځی 20000، ثب ٽبځان ایانبی كٳبی اسلبىی

ىبی٬ ٽ ا بډبن ىي $مبن#.

ب ث ٽبځان: هيډبر ای ډٽی اسلبىی*

؛ػيیيبی سیٸ ٽبځان داٽىي ث اسلبى ي بډبن ىاىن اسلبىی

٭٢؛بی اسلبىیبی مبىڀ ومىن ٵٮبڅیز

؛ثى ا٭شبثبر ٽمټ ث دی

اىآډی، ایؼبى ٽشبثوبو ي ٵٮبڅیز ٵىڂی؛بی سپیڄ ٽلا

ثځای ػه ي اػای ومبی ثای ٽبځان؛

ی سٮ٦یچی ي ايڃ ډب ډ ى ایان. ډ٦ف ٽىن ایي

ی ٽبثیىد ا ٺ٣ 1301ى هىاى ډب : ا خا کارگراى چاج 1301اعتصاب ضریر -

ثب ٭لاي ث ایهٹاڇ . يیی ډىة ي اڅچ٦ى ا ی ب ث ووز ډیاڅيياڅ ثب ىیڂ ٹاڇ

ب ي ػایي اء، وب يار اډ ىاهچ ا وی ث ٭ي ځٵز، یا ډمڈ ثى ٽب يوبډیبز ي

ثى ي « ایان آاى»ي « كٺیٺز»بی ډډمى٫ بى. ايڅیه سبػڈ ث يوب ا ب آنٽىي ي ډىشٺي ا یپ

ث ډيییز « ٥ٵبن»وي $ا ػمچ ىیڂی وی سٹیٴ يبی ی سی سب ی يوبډ ى اىاډ ٥ی ثب

{#. ٵٮبلان ی ډٮچمیه ث ډيییز اثاڅٶ٢ڄ څبوی }٭٢ اسلبىی« اٹشبى ایان»ٵهی یىی ي

ی هبو $ٽبځ ؿبحډظڄ ثبٹ وایی ای ػشىىيځبن ث ب بډبن آنی ؿبح ٽ ى ډیبن اسلبىی

# ك٢ ىاشىي، ٭چی 1285ی ؿبح ى ځا ووشیه اسلبىی # ي ډلمي دياو $دبیډؼچ ای ډچی

سپیڄ ىاى ي سمیڈ اڅٮبى ی ؿبح ػچ ٵٷ ىز ځٵشىي. اسلبىی ٽة ډ٦ج٭بر اثشپب ٭مڄ ا ث

بی ډإطی ثى، یا ثب ایه ٽب ا اوشب يوبډی ٽىبن ؿبح كثث ا٭شبة ځٵز. ا٭شبة ٽب

ى ي ىش ٽبځان ث ا٭شبة ډ٦چ٬ ډی اڅچ٦ى ا ٹي ٹاڇ. ي ډی٥ٵيا كپډز وی ػچځیی

، ا ىشڂی ىىيځبن ا٭شبة ځ ي ٭جيالله اډبڇ، ا بډبن ، ٭جياڅلیه بىارىي ثبٹ وایی ډی

21

# سٮیٴ ثبٵبن ی دبؿ ډبوی $ىثی اسلبىیپالله . وي ب ثبىاز ډی ث ایه سیشت ٵا آنٽىىي ي

ی $ٽٶیڄ يار ىاهچ# ي ډأډیه و٪می ثب ؿىيیه ىشڂب ىپ ث ى هبوڅچ٦ى اٽىي ٽ اىیت ډی

ر ياثش ا ؿبح ٽىىي. بب ثيوي ي ډ٦ج٭ ىاوي ث ؿبدوبو ي يا ډی ب ا ث ، آنيوي ٽبځان ډی

وي. ، ثچپ هابن آاىی ومبیىيځبن هى ډیيوي سىب ی ثب ومی ٽىىي ي و ٽبځان ډٺبيډز ډی

، اډب ثب ٽبځان ا ٽىي كپډز ث ایه ٣ ٽ ٽبځان ث ٽب هى ثبځىوي، ومبیىيځبن ا آاى ډی

، ٹیت ٽىوي ٽ ث اط سٹیٴ ؿبى يوبډ اشيلاڃ ډیب وىي. آن ؿبح ػایي ياثش ثب ډی

ځب ا٭شبة ا ب سأډیه ځز، آن ، ي ځب ٲڄ ثای آناوي بن ثیپب ي دبوي وٶ ا مپبان

ومىن ومبیىيځبن ا ، ډؼيى ىش ىشڂیثیىي اڅچ٦ى ٽ ډٺبيډز ٽبځان ا ډی اىیت. پىىي ډی

ډوشچٴ بی ي یي ډلمي ىڂبن ا ومبیىيځبن اسلبىی آنٵىای . ٽىي اوی ډیب ا وي ىي ي آن ډی

، ىثب ثدبیی یټ ا٭شبة ٭مډی سمیڈ ثڂیوي. ػچ ثځا ٽىي سب وشی سسیت ىاى ى٭ر ډی

ٽبځی ث بی ای ډٽی اسلبىیسمیڈ . ځىى ى ي ثب یټ ا٭شبة ٭مډی ډاٵٺز ډی ډی

اوؼبڇ . ى اڅمچټ $كه دیویب# ثى، بوي ډی ډبن ډإسمه آنډؼچ ٽ ى ا٥لا٫ ئی

، ىش آاىی ومبیىيځبن ىثىي ا بى ٽىي. ث ایه سسیت ٽبځان د ا ى اڅچ٦ى ياىا ډی ٹاڇ

1301ىاوي ي اوشب ډ٦ج٭بر سٹیٴ ي ىی ویىی يا ډی دىغ ي ا٭شبة، كپډز ا ث ٭ٺت

ایه ٵ٬ ډمى٭یز بډڄ كبڃ يوبډ كٺیٺز $اځبن اسلبىی# وي اڅجش . ځىى ثلاډبو٬ ا٭لاڇ ډی

#.168-170: 1381$ډلمىی ي ٮیيی،

ى ایه سبین ا٭شا ډٮچمبن وجز ث هعلواى: 1301ضریر -تحصي هرداد -

ټ ډب ى ډؼچ ډشله ثب ډٮچمیه ث ډير ی ایه. بن ث پڄ سله اىاډ یبٵز ی ىشمىب

وبډ بى ٽى ٽ ىيڅز سیت ،يوي. ایه كٽز ثب٭ض ي سب اوؼبڇ ث اډ ډؼچ ای ډچی

سډبن ا ٭بیيار ځمٻ ث ډيا دىاهش ى 8000ٵوڂی $ډیلاىی# ډجچ م ډب ى شڈ ډب

ى كب١ بی ٽلا ٥ اشلاٻ سأىی ځىى. ډٮچمیه ډشٺب٭ي ي ي ى ي كٺٷ ډٮٹ ث

#.154-155$مبن: يوي

اىیجز#. 11$ 1302ث ډىبجز ي ٽبځ اعتصاب کارگراى هطاتع تراى -

ثبوبن، یىيان، ٽػ ٽلا ی یس٤ اسلبى یاسل رضت در 1303ترگساری جطي رز کارگر -

بان. یكچج ي كمبلان

در فضای پس از آغاز سلطت رضا ضا ال ها هیای تلاش ترای ترگساری جطي -

ٽبځی ایان ثب بی ىیڂ ای ډٽی اسلبىی 1302ىي ٽ ى بڃ اي وبن ډی (:1304)

ب ثهی ا ومبیىيځبن اسلبىی 1308یب 1307آٱبیه هى ډػىیز وياش از، يڅی سب بڃ سٽیت

21

كييىی دیوي ډیبن هى ا كٶ٨ ٽى ثىوي. ى ایه ډٹ٬ ، ٽٶببن ي ثىبب سب ؿبحبی ث يی اسلبىی

٥ ٭چىی ډاڈ ثځياز ايڃ ډب ډ ث 1304ب سب بڃ آنس ثىوي ي ث اثشپب ؿیبن ٵٮبڃ وی ؿبح

آډي ي ډیمب و٭ی ػىبیز ث چی ث بی یي، ػه ٽبځانٽ د 1304اډب ا بڃ .ي دب ډیث

-1306بی ثب ایه يػى ى بڃ .ومى ځیی ي دبٵبی ډی ػچځیی ا آن وز ی و٪می ثای اىا

. وي ا ٽبځان ىشڂی ډیای ٭ي 1306ي د ا ډاڈ یټ . ډاڈ ايڃ ډب ډ ثځا ي 1305

ومبیىيځبن ؿىي وٶ ا ي ا ایه. ٽىىي بیی دیيا ډی آیىي ي ا٭لاډی ب ډی و٪می ث ؿبدوبوبی ویي

، كیه سا ٹچی، چمبن ٹبڅت ، كه ثاڇډاڇ ٽبځان ا ػمچ ثبٹ وایی، ډلمي دياو، ډيی ٽی

. ٽىىي ىیڂ ا ثبىاز ډیای اٲ ٽبي، يوی، ايبن، ډب٥بي ي ٭ي یبی، ٭چی آٹبی ٽبي، ٭چی

ب ډ ى سان ثځا ي، ى آهیه ډامی ٽ ث ډىبجز ايڃ ډٽىي ٽ پالله ډبوی سٮیٴ ډی

یبثي ي ى آن ػٮٶ اىيهبوی ثى از. ډاڈ ى ثبٯ ډٮیى وىیټ اډبډی ځبی ډی 1308بڃ

وي ي ثب ي ثٮي ډأډیه كپډز ا آن آځب ډیاډب . ى دىبوی ثځا ډیډاڈ . ٽىي وىاوی ډی

ای ی اسلبىی ا ایه د ٵٮبڅیه ىبهش ي. ٽىىي ىیڂ دىؼب وٶ ا ٵٮبڅیه ٽبځی ا ىشڂی ډی

هبو وی ب كشی ى ٽبٵ یب ٹ ولی ٽ ا ىیيا آنث . ځیوي يیي دچیی ٹا ډیبی سلز ډاٹجز

#.194-195$مبن: ى ػچځیی ډی

ی ىيډیه ٽىڂ 1306ى آثبن :ا اتحادی احیایی کویست ایراى ترای تلاش فرق -

ر یبٵش از، اډب ٩با ى « ٽىڂ ايډی»وز ث ایه . ی ٽمویز ایان ثځا ي ٵٹ

ي ثٮي ا 1307بی ٽىي ٽ ى بڃ ايٽایه سپیڄ ي از. اىی $آىا# آياویبن سٮیٴ ډی

يػى آډي ثى ي ډٲڃ ى سان ث« ٽمیین اسلبى»آن ا ٥ٳ ٵٹ ٽمییوی ث وبڇ

ځیي ٽ ا٭٢بی ٽمیین ډٽ ٭جبر ا هى ډی ،ثى ازای اسلبىیبی ىی ٵٮبڅیز بډبن

١بٹچی یٶی وی ډبوی ى آن اوي ي اى ثى ، كؼبی، اشبى ډیا ٭چی ډٮمب ي ٭٦بءالله ٭جياللهيی

، ی ىيڇ ٵٹ ٽىڂویي ٽ د ا ډیاي . ځیي ٵٮبڅیز ىاش از. يڅی ١یبء اڅمسی ٥ ىیڂی ډی

«. ي #، كؼبی، امٮیچی، ٵيی ي اواثی اىا ډیډاڇ ی ٽبځی ث جی كٺیٺز $ٽی اسلبىی»

ىي ٽ اث٦یه اي ى سان كیه یٴ اٵشوبی ٽ ى آن ډبن ى آثبىان ثى ى هب٥اس ف ډی

.اوي ١بٹچی $یٶی# ثىٹی، ٭٦بءالله آؤ $ډپبویټ ي اوىي# ي ثاى

آډي از. ى آن ډبن ٽب ث ایان 1308ویي ٽ ى بڃ اثایڈ ٭چیاى ى هب٥ار هى ډی

ی ٽمویز ی ٵٹ آثبى $بی# آٱب ي ثى ي ووشیه ك ٭چی-ه مبڃ ثىيبآ بهشمبن ا

ا٭٢بی ایه ك اثشيا وٶ ي مڂی ی ی بی ثدب ي از. ٭ي $بډبن ایبڅشی# ى ٽبهبو

.اوي ٽبځ بى ثى

22

دسیخ ي آىا آياویبن ډئڃ سپیلار ثىوي. ا 1308-1309ى هابن وی ى بڃ

اى ي ٭جب آی ثىوي. اسلبىی ث ثبٳ#، اكمي ٵػبډی ي ث $ٹبڅیاٽج ٵىی ا٭٢بی ٵٮبڃ آن ٭چی

1309ػب يػى وياز. ٵىی ى بڃ ، یا ٥جٺ ٽبځ آوـىبوی ى آنٽى ٥ ویم ٵٮبڃ ٽب ډی

#.197-198$مبن: ي ى ي ى ويان ث ٹشڄ ډی ىشڂی ډی

#:200$مبن: ٽبځیبی %ػمٮجىيی ا ٵٮبڅیز كة ٽمویز ى اسجب٣ ثب اسلبىی

ثب ٽبځان ځش ىىي ي ، ا٭٢بی آن ٽیيوي اسجب٣ هى ای ٵٹ ثٮي ا ىيډیه ٽىڂ

آډيوي.ػيیي ثبی ب یب سأی سپڄ ىيى ثببی اسلبىی

ی ٽبځی ث ډٶڇ ياٹٮی ٽچم بیی ٽ ا ی ٵٹ ایؼبى يوي، ٭ميسب اسلبىی سپڄ

بی كثی ثىوي. كة ثهی ا ٽبځان ٵٮبڃ ا ى كبی ، ثچپ ثیش جی كوجىوي

.ىاى بډبن ډی« اسلبىی»هى ث وبڇ ی يی

اډىیشی ي بی ب ى اويٻ ډبوی س٤ ویي ٵٹ ٱبڅجب وبٽبڇ ډبويوي ي ایه كبی سلا

.ځ ١بب ٽٴ ي ىڈ ٽثیي يوي ٽة

ى ایه ( کارگراى پالایطگا فت آتاداى:1929ه 1) 1308اردیثطت 11اعتصاب -

سبین، ٽبځان دبلایڂب وٶز آثبىان، ا دی ىي بڃ بډبويی یډیىی ث ډیبوؼی سپیلاسی سلز

كييى بی ، ا٭شبثی ٵاځی ا بډبن ىاىوي. ثٮ٢ی ا هاز«ػمٮیز ٽبځان وٶز ػىة»٭ىان

٭جبر ثى ا اٵای ٽبځ بٱڄ ى ىٮز وٶز ایان آن ډبن# 28000$ا ډؼم٫ ا٭شبثڂ 9000

دبوى ىيی ىشمىب، ٽب ب٭ز ٽب ياو ا ى ب٭ز ث ٶز ب٭ز ى سبثشبن ي ز

میز ىبهشه اسلبىی ٽبځان ىٮز وٶز ي وی ي ػبوی ٽبځ ث ٭ىان ب٭ز ى ډشبن، ث

ٽبځان ا٭شبثی بی زسٮ٦یڄ می. يڅی ٽز وٶز ایان ي اوڂچی ى ځا هى ث څىين ها

یبڃ، ىاشه كٸ 45ٽب ٽب ياو ث ب٭ز، كياٹڄ ىشمى ډببو »آيى: ځو ا ایه

ووشیه ياٽى ډيیان اوڂچیی «. ا٭شا ث ډيیان، ي ثاثی ٽبډڄ ٽبځان ىيی ي ایاوی

آس ٽبوين ٵ ثثواوىي ٽ ي« ثڅیپیای س٥ئ»ٽز وٶز ایه ثى ٽ ا٭شبة ا

وي يهاو« ثڅیپی ی ډوٶیبوبی دی ث ٵٮبڅیز»ٽبځان ا بی هشبن ثى. ایىبن هاز

ا٭شبة ي اىاډ ىاز. د ا ي، «. بن ثیب ١ٮیٴ از ػب آيىن اكشمبڃ ث»ٽ

ٽة « ا٥لا٭بر اس ثیشبویبی ثب اٹياڇ يیي ىيڅز ]ډلچی[ آثبىان ي ٽمټ ٵی اىا»ا٭شبة

دبییىی بی وبي یپلاډه هاز ٽ ث ثو ٽىڃ ثیشبویب ى هډ ا ڇ»ي. اٵين ث ایه

ثبىاز «. آثبىان ثبويس هى ا ث ی٬ يڇ ثشاوي ؿڅاڅٮة كٽز ٽىي سب ى ر ٤

ٵٮبڃ ٽبځی ا ، ىځیی ٽبځان 103اهاع آثبىان ي ځان ى دبلایڂب وٶز ی ا٭شبة ځشى

23

، ا ػمچ ډیيان وٶشی هی ي ډيیان ٽز وٶز ا ٵيوبوي، اډب ا٭شا ي ىځیی ث بی ډىب٥ٸ وٶز

ىٮشی هشبن وی یي. ثىب ث ځای ٽ ى بی ډؼي چیمبن، ٽبوي ي ي كشی ث ىیڂ ياكي

آثبىان ث ىٵش ٽز وٶز ى څىين ډوبث ي، كييى ی ىي # ا1929ډ 28$ 1308هىاى 7

ثب«. اوي هاشب ىیبٵز ىشمى ثیشی ي»آه ايڅه ى وىیپی اا ٽبځ ٽز بهز ا

هاشب ىیبٵز ىشمى ثیشی »ىیڂ، ي ایه ثب ث سی ٽز وٶز، ٽز ايڅه ا ٵډبويا اا

ث سی ٽز وٶز، ٽز ايڅه ا ٵډبويا اا ىهاز ٽى ثبڈ ي ایه ثب ثب ىیڂ،«. ي...

#. 112-113: 1397ا٭شبة ا ثبىاز ٽىي $اسبثپی، « ىډياان»ٽ

ساجی طي اصفاى: ی ( کارگراى کارخا1931)ه 1310اعتصاب اردیثطت -

ٽبځان ثای ثجى ای٤ ٽب ي ويځی هى ىز ث ایه ا٭شبة ىوي. ای٤ ٽب ى ٽبهبو

وثز جق ٽب ٽبځان . ځٵز . ډبن ٽب ياو ىياى ب٭ز ي ى ىي یٶز ر ډیٵب ثى ٥بٹز

وي ثيين يٹٶ سب ٽب وبؿب ثى ، ثيس ا آن، ٽبځان تب٭ز ثای ٳ ٱا اشاكز ىاشىي ٵٺ٤ ویڈ

بی ثى ي وبن ي ٽىٽبن ى بی سب یټ ٹان 50سب 25جق ٽب ٽىىي. ىشمى ډىان ا

یی ي و٪بٵز ثای ىزبثن . ب ډٮمڃ ثى ث ٽبځان ي ػیم ٽىن آنوباځیی . ځٵشىي ډی

ب ا ایهډمش . ځٵشىي ډیث ىڂبڇ هيع ا ډلی٤ ٽب ډى سٶشی ثيوی ٹا ٽبځان . يػى وياز

ي. ، یا ی آة ى یٶز ت ډييى ډیسىڂی ى سىڂىب ثىوي ٽب ثای ٵ٬ ایىپ ٽبځان ت

ی ٽمویز ایان ى ډیبن ایه ٽبځان ثای ایؼبى سپیلار ٵٹبی ډ١٭ی ٽ ثب٭ض ي سلا

ٽبهبو وبډ#ای ثى ٽ ا ی بكت $ٽىشار، مبوب ٹاىاى سلمیچی ي ى ډوٶی ثب اشٺجبڃ يث

يوي $ٵىی ث وبڇ كبع ډلميكیه ٽبيوی# ډ٦ف ځز. ث اب ایه ٹاىاى ٽبځان وبؿب ډی

، ډ٫١ ا ث آځبی ډئڅیه ٽبهبو ثبوىي. ى ٱی ایه یټ ډب ٹجڄ ا اواٳ ا ٽب ى ٽبهبو

ؿىبن ی ىیڂی ا ایه ٹاىاى وی آن ډبى. ي ٬ ٽبهبو ١ج٤ ډیب ث وٶ ر ىشمى یټ ډب آن

. ساوشىي ٽ ٽىىي ب ا ډی ٱیجز ٽبځان ډٮبىڃ ي ىشمى آن ي ثى ٽ ثای یټ ي سى٪یڈ

ب ي ثى ي ای٤ آن ډػت وب١بیشی آنډ٦ف ومىن ایه ٹاىاى ي ٵب ث ٽبځان ثای اډ٢بی

ٽبځان ي ٵٮبڅیز سییؼی ډیب ځش ثى. سپیلار ډوٶی ٵٹ ٽمویز ایان ث ثای ػچت

ډلیز ٽبوی ؿن والله الاوی $ٽبډان# ي یيډلمي سىب $ٽ ىي ى ىاوڂب ٽمویشی

ثىوي# ثی ا یټ ډب ث ٽب سجچیٲی ى ډیبن }ٽس{ ى ډپ سلیڄ ٽىٽبن ٷ كمز

: 1381ي آډبى ٽى $ډلمىی ي ٮیيی، ب ا ثای اوؼبڇ یټ ا٭شبة كبة هز ي آنٽبځان دىا

215-216.#

ي دبوىڈ اىیجز ٭ملا ا٭شبة آٱب ي. ډبوی ٽ ډأډیه، ٽبځان ا ثای اډ٢بی ٹاىاى

سپیڄ ىاىوي. ، سڅیي ا ډشٹٴ ٽىوي ي یټ ٽمیین ا٭شبةثب ى ب سلز ٵب ٹا ىاىوي، آن

24

ي ثٮي ى ٶٳ ډى٪ڈ ؿب وٶی ا ٽبهبو هبع ي ث ياى يوي ي ا ډی هیبثبن ؿب ثبٯ

ٽىىي. ي ڇ ب سٮياىی ا ٽبځان ا ثای ٽ س١یلبسی ػچت ډی ياى ډي ؿبثبٯ ځشىي. آان

ځیىىي. ز وٶ ا ث ٭ىان ومبیىي ثډی، ا ډیبن هى اػشمب٫ ٽىای ٽبځ ى ػبى 250ا٭شبة

٥ٳ ثىوي. ، ؿب وٶ ا ا٭٢بی سپیلار ډوٶی ي وٶ ثیب ا ا٭٢بی ٵٹ یټ وٶ ا آن

ي ئی ى اډب ایه ىیيا طمی وياى اوؼبڇ ئی ٽبهبو كب١ ث ىیيا ثب ومبیىيځبن ٽبځان ډی

ٶيڈ ي . ى ٽبځان ومیبی ای یيځی ث هازٽبهبو كب١ ث ىاىن ١مبوشی ٽشجی ث

د ا ٽبځان . ٽي ٽبځان ا ث ي ياى ٽبهبو ٽىي ٽىي ي ډی اىیجز، دچی ډياهچ ډی

ػبی ىياى ب٭ز، ٵٺ٤ ز آٱب ٽىىي، يڅی ثځیوي ٽ ٽب ا ډر ػمٮی ث اسٶبٷ سمیڈ ډی

سه ا ٽبځان ا ثای 30اڅی 25ب ډىبڃ هى ثيوي. ي ثٮي آانب٭ز ٽب ٽى، د ا آن ث

ا ای ، ٭يدچیبی ث اط ٵب. ٽىىي ثوي ي وٶ ا ومبیىيځبن ا كج ډی سلٺیٺبر ث و٪می ډی

، دىغ سه ىي ا ډیبن ایه وٶ. ٽىىي ىشڂیيځبن ث يػى سپیلار ډوٶی ٽبځان ا٭شاٳ ډی

ج ثىوي ي والله الاوی $ٽبډان# ٽ ٭٢ ٵٹ ثى، ډى ىببیی ىشڂب ا٥لا٭بسی ٹا ډب ى ك

#. یيډلمي سىب اډب 217-218$مبن: وي ومییځیى ي ډٵٸ ث ىشڂی ځیى. اډب اي ډی ډی

ځى ډیىيایی ى ويان ٹ ى ی یٴ اٵشوبی ث اط ځىڂی ي ثی ى ي ثىب ث ځٶش ثبىاز ډی

#.219$مبن:

#:218$مبن: سان ثمى ایه ا٭شبة ا ث ف ی ډیبی ىشبيى

ب٭ز ٽب یبٵز. 9ب٭ز ث 12ب٭ز ٽب ا

.سٶشی ثيوی ٽبځان څٲ ي

ثای ٳ ٱا ى ٽبهبو ایؼبى ځز.ای ٽبٵ

20 .ىي ث ىشمى ٽبځان اٵيى ي

ٽب یبٵز.وباځیی ي ػیم

ٽبهبو وت يبی آة ین ى سمبڇ ٹمزبی ٩ٳ.

.ډبن اشاكز ػز ٳ ٱا ث یټ ب٭ز اٵای یبٵز

وبډ څٲ ي. ٽىشار

ی ډمى٭یز ډاڇ لایل 1310د ا ایه ا٭شبة وجشب ډٵٸ ي يی٬ از ٽ ى ايڃ سی ډب بڃ

.ي اشاٽی ث سیت ډی

25

از ٽ ډ٦بڅجبر ٽبځان ى ػیبن ا٭شبة اٶبن ډىؼ ث ایه ي ٽ ىيڅز ثب سپی اسبثپی ډٮشٺي

ث آن ٹبون ػيیي سى٪یڈ ډىبجبر ٽبٵډب ي ٽبځ ا سى٪یڈ ٽىي. اي ثب ىز ځاشه ث میه وپش

، سىب ی ٽبځی ا ی كپډز ىاىهابوبی ٽزب ثای ك ا٭مبڃ ډلييىیزٽىي ٽ اب ډی

وجى. ثجى ای٤ ٽب ي ويځی ٽبځان ا وی ا ػمچ 1310٭چز ٽب ٵٮبڅیز ٽبځان ى اياه

ب ثبیي مى. يٳ الاكبر اٹشبىی ىيڅز، ىٮشی ٽىن ىلایڄ ىیڂ ثای ایه ٽب ا٭شا

ی ىى . ٽى ډب ا ث ػي ډ٦ف ډی اٹشبى ٽ ثى، ي ایه ویب ث ىاشه ٽبځان ډب ي ویم

# ډؼچ ایان ٹاویه ىیڂی سیت ٽى ٽ مڂی ث ولی ډث٣ ث ثپى ي٬١ $1930 1310

ی ٽبهبوؼبر ي وبډ ٽبځان ي ٽبډىيان ىيڅز ثىوي. ایه ٹاویه بډڄ ډاىی ثىوي ا ٹجیڄ و٪بڇ

ٽب ا ٥یٸ ياىا ومىن ډلجیه ٱییبی ث »# ي ٹبون 1936$ 1315ډإبر ىٮشی، ډة

#، ي ٹبون ثپى ي٬١ ٽبډىيان 1937$ 1314ډة اٶىي « اوشٺبڃ ث ډإبر ىٮشی ي ٵلاكشی

ٽىي ٽ ایه #. اڅجش هى اسبثپی سیق ډی1939$ 1318دپی ى هيډز ىيڅز، ډة بی ياكي

: 1397اسبثپی، $ىىي ىز ومی ٹاویه سی يىی ا ډیان ثجى ي٬١ ٽب ي ډٮیز ٽبځان ث

113.#

ى ایه بڃ ٽبځان آي ضوال )هازذراى(: ( کارگراى را1932) 1311اعتصاب سال -

ډٽ هابن اٵای ىشمى هى يوي ٽ ى وبیز ١مه ياىاٽىن ٽبٵډب ث دی ایه

ٽىي ٽ میه ٽبځان ى . ١یبءاڅمسی اب ډیبن ا وی ىیبٵز ٽىوي ډ٦بڅج، ىشمى ایبڇ ا٭شبة

ٽىي ٽ ى مبن بڃ ثبوی سپیڄ ىاىوي. آثابډیبن اب ډیای # اسلبىی1938$ 1317بڃ

ٽبځی ډوٶیبی ډبويان ڈ اسلبىیبی آه، ى ډٮبىن ي ثهی ٽبهبو ٽىي ٽ ثؼ ا ٽٴ ډی

ى 1320وي ي سب ی ثبىاز ډیځبن يىى وٶ ا بډبنٶي . پڄ ځٵش ي ٵٮبڅیز ىاوي

#.220: 1381$ډلمىی ي ٮیيی، ډبوىي ويان ډی

وٶ ا 800ا یث #1932$ 1311ى بڃ کارگراى ساختوای ضر: 1311اعتصاب سال -

ي ٽبځان ډٵٸ ث يیي ٥ڃ ٽ 8ا٭شبة هیٽبځان بهشمبن و ىز ث ا٭شبة ىوي. ا

ایان }ثو ايڃ{: بیز ثىیبى دبٻ#بی $ډىج٬: سبین ىيیپب ىشمى يوي یاٵا

ٽبځان هابن در ضیراز:« ترادراى دقاى»ی کارگراى کارخا 1315اعتصاب سال -

#.221ٵشب ثش ثىوي ي ٽبٵډبیبن دیٵشىي $مبن:

ى ایه بڃ ٽبځان ډٽ ( کارگراى کوپای فت جب:1939) 1318اعتصاب سال -

ب، ا٭شبة ىڈ پز $مبن#. آنی ا٭شبة ٽىوي يڅی ثب ىشڂیی جان هى ا آډبى

26

ی طلایی (: د1332-1320) در سم

ی ا٭٢بی كة ث ٭ي 1321سب ډ :1320ضریر 28ی ایراى در تطکیل حسب تد -

آوبن ٽبځ ي ثٺی ثیش ا يىٶپان ثىوي. ى ىي بڃ ىي 80ؿب ا وٶ یي ٽ ى كييى

ىي ىٺبوبن ي ثٺی 2ىي آوبن ٽبځ ي 75ثٮي، كة ثی ا ثیز ي دىغ ا ٭٢ ىاز ٽ

یڂب ٥جٺبسی كة سى ث كت سٮیٴ ا ی دب #. ثآيىب ىثب49: 1369$لاػىی، يىٶپ ثىوي

و٫ ا٩ب $هب٥ار ٭٢ كثی، آی يی، ديڂان# ډشٶبير از. ٥جٺ، بڃ ډى ثی ي

٭٢ دییه كة د ا ٽىسبی 3000ٹیت بی وبډ ثای ډظبڃ آثابډیبن ډجشىی ث ډشه وياډز

آوب ا ډىش ٽى، كبٽی ا آن از ٽ 1336سب ډىاى 1331ی ا٥لا٭بر ا ی ٽ يوبډ 1332

وٶ 860ډش٤ ػيیي، ی وٶ ث ٥جٺ 1276ثى، بن ډٮچڇ بی ٭بىی كة ٽ ٲڄ٭٢ 2419ا

وٶ ث ىٺبوبن سٮچٸ ىاشىي. 69ډش٤ ىشی ي ی وٶ ث ٥جٺ 169، ځ یٽب ث ٥جٺ

" ویيی ٽب ٽ 8يىٶپ، ٽ ٽمش ا ی سسیت، ثی ا وٴ ا٭٢بی ٭بىی كة ػي ٥جٺ ثيیه

" ویيی ٽب ٽ 15ٵيبن ی ٽ ى ډؼم٫ ، ثىوي ي ډىثڂیان ي ىزىاى ا سپیڄ ډی

#. كة سى ا 403-406{: 16}ؽ 1389ىاىوي $آثابډیبن، " ا ا٭٢بی كة ا سپیڄ ډی36ثىوي،

ى سان سپیڄ ي، كمبیز سبڇ 1321ډ 17اثشيا، ا ډبوی ٽ ووشیه ٽىٶاو ایبڅشی كة ى

د ا ووشیه ا٭شبة ٽبځان بهشمبوی اويٽی . ٽچی ٽبځان اثا ٽى ثىبی ا ا هاشهى

میز ػمٮی ث ٽبځی ي كٸ ډاٽ ىزبی ، كة سى ا٭لاڇ ٽى ٽ ثبیي اسلبىی1320ى دبیی

ثبي: ز ٭لاي، كة هاشب سیت ٹبون ٽبی ي ٽ بډڄ ډٺار یڄ ث. ىبهش ى

؛ كٺٷ ثبوشڂی؛ ډهی بلاو ثب ٽب ب٭ز ٽب ياو ي دىاهز ىشمى ا١بٵی ثای ا١بٵ

اشٶبى ا كٺٷ؛ ثیم ثیپبی؛ ثیم وبساوی؛ دىاهز ىشمى ى ي ػمٮ؛ ډمى٭یز اشوياڇ ٽىٽبن

ی ٽبځان ای ډشلي» #. سمبډی ایه ډاى ث ىڂبڇ سپیڄ67: 1369ی ؿبى بڃ $لاػىی،

ٽبځان ایان ى بی ٽ سمبډی ډٽیز آن ا ا٭٢بی كة سى ثىوي ث ٭ىان ىهاز« ایان

آيى يوي.« ا»ووشیه ٽىٶاو ایه

ا ي دبوي ٽبځ سدیک ت سار پاصذ کارگر ساختوای: 1320توي 19اعتصاب -

ٽىوي ثای ؿىي ي ىز ا ػيیي يار ىاىځشی ى سان ٽب ډیبهشمبوی ٽ ثای اكياص ثىبی

ىي ا١بٵ ىشمى، ډٺ ىاشه ز ب٭ز 25ٽبځان ٭جبر ثى ا بی هاش. ٽب ٽیيوي

هى ا ډشٺیمب بی ػمٮ. ٽبځان ا٭شبثی ٽیيوي هاشبی ٽب ياو، دىاهز ىشمى ي

اډب ډأډان ثبوی ا ييى آوبن ث بكز ىشڂب ٹبووڂای ػچځیی ٽىوي ي ،سچیڈ ډؼچ ٽىىي

ای ٽبځان سب اويابی بن ا ى ډیيان ثبشبن ىڈ پشىي. ثب ایه يٴ، هاش س٪بار

27

10ي ىي اٵای ىشمى ثای ٽبځان ٱیډب 25ب٭ز ٽب ى ي، 9آيى ي، یا ىيڅز ثب ث

ی ٽبځان، ٽ ىي ثای ٽبځان ډب، دىاهز ىشمى یټ ي ا٭شبة، ثیم ثای م 16سب

ویمی ا كٸ ثیم ا ٽبٵډب ثذىاى، ډاٵٺز ٽى. ى وبیز، سجبی ي٬١ ويځی ٽبځان بهشمبوی ٽ

#.63-64ځی ا آن وی اٶىبٻ ثى، آوبن ا ث ا٭شبة ثاوڂیوز $مبن:

ٽبځان ىهبویبر ٥بڅت اډشیبار ثاث ثب کارگراى دخایات: 1320تراض توي ها اع -

ثاث ثب یټ ډب كٺٷ هى ىیبٵز ای ٽبډىيان ىيڅز ثىوي ٽ یټ دبىا بلاو ي ياڇ ثيين ث

هاشىي ٽ ١يیبسی ډبوىي ثوغ ي يٱه هاٽی ي ١مه ٽبځان ىهبویبر ا ىيڅز ډیى . ٽىوي ډی

#.65-66آوبن ٭١ ٽىي $مبن: بثن ا ثب سوٶیٴ ٹیمز ث

ٽبځی اٶبن ووز بی اسلبىی :1321اعتصاب کارگراى ساجی اصفاى در تاتستاى -

شىي، ى ی وبػی ث ا٭شبة ډشٽی دی ٽبهبو 9، ىڂبډی ٽ ٽبځان 1321ى سبثشبن

ساوشىي ډٺبډبر ىيڅشی ا يا ىاوي سب ثب ا٭مبڃ وبػی ٽ ومیبی لى ديیيا ي. بكجبن ٽبهبو

ی ػبډٮی ا ى ك٢ كىٮچی و $واڅمچټ#، اشبويا وبډ ي ا٭شبة ا ٽة ٽىىي، ډاٵٺز

ث اډ٢بء یي ٭جبر ثى 1321ی 16ی ډث ٽ ى وبډ ٥ٳ اٶبن اډ٢بء ٽىوي. ډاٵٺز ثی

#: 268ا $مبن:

ٽب ب٭بر ٽب ياو ا ى ب٭ز ث ز ب٭ز؛

دىاهز ا١بٵ ىشمى ثای ا١بٵ ٽب؛

ٽبی؛ ىي دىاهز دبىا ثای ت 20سٮییه

یبڃ؛ 10كياٹڄ ىشمى ډىان

یبڃ؛ 5/4بڃ# 15 كياٹڄ ىشمى وبن ي ٽىٽبن د $ی

یبڃ؛ 4كياٹڄ ىشمى ٽىٽبن ىهش

ی دی ي ى ي ثبځبوی اشبن؛ اػب٫ اهشلاٵبر ثای كڄ ي ٵڄ ث اىا

ی ٽبځ#؛ سٮییه ىي ىز څجب بلاو ثای ٽبځ $یپی ایڂبن ي ىیڂی ث یى

ثجى ي٬١ ثياز ي يبیڄ ز‎ى ٽبهبو؛

ٽىىي. ب ٽب ډی سلیڄ ثای داوی ٽ ى ٽبهبوی يبیڄ سی

28

در تاتستاى «( ضرای هرکسی»کارگراى ایراى )هعرف ت ی تطکیل ضرای هتحذ -

:ډشٶبير از ي ٽڈ ي ٽیٴ آن ب ا سبین سپیڄ ایه ای ډٽی يایز: 1321

د ا ٺ٣ ١بب ى ثهی ډىب٥ٸ، ث #:427-435 {:16}ؽ 1389 بن،ی$آثابډآثابډیبن

، هى وبػی ؿبڅ ي بیبی ىڀ مټ ى وىیټ سان ي ٽبهبو يی ډٮبىن ٱبڃ

ډلچی ا ث بی بیی سپیڄ ىاىوي ي كشی ٽبهبو ٽبځان ثب اشٶبى ا هلأ ٹير، اسلبىی

ی ډبوي ا ػىج ايڅی سجی، اٵاى ثبٹیآيىوي. ى واكی ىیڂ ث يی سان، اٶبن ي سٳ ى

، 1321ى سبثشبن . دییه ا اكیب ٽىىيبی ىیب ثبځشىي سب اسلب ب ي ٽبهبو ٽبځی ث ٽبځب

ی ٽبځان ا سپیڄ آډيوي سب ای ډشليىىيځبن ویيی ٽبځی سان ځى ڈ ثیش بډبن

ٽبځان ا ی ىىيځبن، ووشیه ٽىٶاو ای ډشلي ن، مبن بډب1322ىىي ي ى سبثشبن

ٽىىي ى ایه ٽىٶاو ٽ اٱچت ا سان، مبڃ هابن ي ى سان ثدب ٽىوي. اٵاى ٽز

ذیي ، ىبی٬ ىشی ي یٺی ىٮشی اسلبىی 26ی ثی ا ځیلان ي ډبويان آډي ثىوي، ومبیىي

.ثىوي

، ب ٭جبر ثىوي ا: ٽبځان ثو هيډبر ډبوىي ٽبځان شاناسلبىی، 26%ا٭٢بی ایه

سابن ي ، ىڀىيب ، وؼبب، دیىهیب٥بن-ب ب، ٽبٽىبن ٽبځب یىمبب ي ٵشڂان ىای

س ث يی ٽبډىيان ىٵشی يار ىاىځشی؛ مـىیه ٽبځان ؛ ٽبٽىبن ډٵب ٽبځان وبوایی

بی ٹ٦ب، ٽبځان وبػی، ٽبځان ٽبځببی آه، ډپبویټ ـیبن، ٽبځان اىٮشی ډبوىي ډٮيو

ب، ٽبځان آثؼبی، ٽبځان بی بی، ٽبځان یچب، ٽبٽىبن ٽجیز ځچیییه

یمبن.بی بهشمبوی ي ٽبځان ٽبهبو

:ٽبځان ا ا٭٢بی ى ثبلای كة سى ثىوي ی ی ای ډشلي ثػشبی اٽظ ویز

؛1300ی ډؼة ویيی ٽبځی ا اياه ى ووز ىىي ١ب يشب، بډبن 1#

آىا آياویبن، ىايب اډىی ا كة ٽمویز دییه؛ 2#

ث ٭٢یز ٽمیش ډٽی ډٹز اوشوبة ي؛ 1321٭چی ٽجبی، ٽبډىي ډش٦ی ٽ ى 3#

ډٽی ډٹز ثى؛ ی پبی ٽ اي ڈ ٭٢ ٽمیشاثایڈ ډل٢ی، سا 4#

س ى آيى ثى ي دیىی ٽبځان يی كیه ػىر، اشبى ػان ٵییټ ٽ ث بډبن 5#

و٢ز ػىڂڄ ٵٮبڃ ثى؛

ث جی ىٽش سٺی ااوی ٽ « وٶ 53»ډلمي ٵػبډی، ا يىٶپان ٭٢ ځي ډٮيٳ ث 6#

آډي ثىوي؛٭بڅی ىبی ینی كة ث ٭٢یز ٽمی ى ووشیه ٽىڂ

29

ث جی ىٽش سٺی ااوی ٽ ى « وٶ 53»، ا يىٶپان ٭٢ ځي ډٮيٳ ث ای او هبډ 7#

آډي ثىوي؛٭بڅی ىبی ی كة ث ٭٢یز ٽمیین ووشیه ٽىڂ

ٽب ػىج ٽبځی ٽ اي وی ى ووشیه ٽىڂ كة كیه ػبوی، وؼب ي ا ا٭٢بی ٽى 8#

آن ىآډي ثى؛٭بڅی بی ٭٢یز یپی ا ٽمینث

ی ىيڇ كة ث ٭ىان یپی ا ا٭٢بی ٽ ى ٽىڂ« وٶ 53»اٽج بويډبوی، هیب٥ی ا ځي 9#

؛ی ػاوبن كة ي ډسی سٮییه ي ثى ي ثٮيب ئی به

ډٽی ىآډي ثىوي؛ ی آه ٽ ثٮيب ث ٭٢یز ٽمیش كپیمی، ا ٽبځان ا 10#

ډٽی ىآډي ثىوي. ی آه ٽ ثٮيب ث ٭٢یز ٽمیش ثبثباى، ا ٽبځان ا 11#

ٽ ی ٽبٽىبن ىٵشی ي يىٶپ اډىی اڄ ااٻ ىىي سیه بډبن ډڈ ٹبا یمویبن، 12#

ا 1350ی ىبی ٽبډىيی بٽه سان ثى. اي مپب وىیټ ١ب يشب ثى ي ثیش بڃ

ی سڅشی ا ث ٵبی ثځىاوي ثى. ى «آوب ٽبویىب»ػب ٽشبة ځاویي ي ى مبنى ويان

بی ډیلی اشبنبی اوشوبثبر ډؼچ ؿبىڈ ٽبويیيای كة سى ثى ي ٽی اٹچیز

آيى.ىز ډٽی ي ػىة ا ث

ٽ اڄ سجی ثى ي آه ثى. اي ا ٽبځان ی ی اچی اسلبىی ، ومبیىياى ١ب اثایڈ 13#

ا ڈ ىاز، ثٮيب ث ډبويان ٵز ي ى بڃ « ین ډلمي هیبثبوی»ی ك٢ ى ٹیبڇ بثٺ

آه ىشڂی ي. ى ويان ثب ځي ث ػڇ بډبويی ووشیه ا٭شبة ٽبځی ى ا 1310

آىب ي.« وٶ 53»

ی ىيی ثى ٽ ى ايایڄ ى ی ٽٶببن ثى. دیى ، وىڂی اچی اسلبىیډاڇ ډيی ٽی 14#

ای ي ځٽٶببن مپبی ىاز ي ث هب٥ ث ی ى سپیڄ ووشیه اسلبىی 1300ووز

ث ويان اٵشبى ثى. ثای ډيسی 1306ى بڃ ػبوی ٽبځ

ایه ؿبى وٶ، ا . ی ؿبى ج ای ډشلي ٽبځان ا ا٭٢بی كة سى ثىوي د م

ڂی ي ٶز سه ىیڂ يىٶپاوی ثىوي ٽ ى ووشیه ػىج ٽبځی ٽز ٽى ٶز وٶ ډىث

بی ، ث ػىج ٽبځی دیش ثىوي. ىياى وٶ ا ایه ٭ي ى بڃ1320ي یب د ا ی

ي و وٶ « وٶ 53»: وٶ ث ػڇ ٭٢یز ى ځي كپډز ١بب ىشڂی ي وياوی ي ثىوي

ی اٵاى وبډجى ا يی ٽبځان یب ٵٮبڅیز ى ثو ػاوبن كة ٽمویز. مث ػڇ بډبو

ٽبځی اٵاى بی ثب ځش بډبنؿىي . ی دبییه ي ډش٤ دبییه ثىوي ٥جٺبی هبواى

31

ی ػىج ٽبځی ٥ٵيا كة سى ب دیشىي، ایه ؿبى وٶ ى ياٹ٬ ش آنىیڂی وی ث

ثىوي.

بډبوی ډشٺڄ ي ػيا ا »ووشیه ٽىٶاو ای ډشلي ٽبځان ا٭لاڇ ي ٽ ا ى

سأډیه اياٳ ٥جٺ ٽبځ ی اكاثی ا ٽ ث ځي یبی از يڅی ٽمټ ي مپبی م

یډؼم٭، ث ډبئڄ بی مـىیه سیت ي ٽ اسلبىی« .دیى ډىي شىي ډی ٭لاٹ

بی ىي دىاهز ي ٽبځان ا ثيين سػ ث ډت، ثبن ي ىیيځباٹشبىی ي اػشمب٭ی ها

ی ځش ٭لاٹبی ؛ يىٶپاوی ٽ ثب ػبوٶبویبن ث ٭٢یز هاىي دیٵز یبی

ىىيځبن ٽبځان ، ث ٭ىان بډبناوي ی ٽبځ طبثز ٽى ٽىن ٥جٺ بن ا ث یبی بىٹبو

ان ا ثیين هاىي ٽى، سب ډسؼٮیه وشاوىي اى٭ب ٽىىي ٽ ایه ؛ اډب بی يىٶپدیوي ډی

ٽىٶاو، مـىیه، ثوبډ ىٹیٺی ثای ا ى . ډش٤ شىي ی ٥جٺبی ب اثا اسلبىی

: ز ب٭ز ٽب ياو؛ كٸ ډػى ى ایه ثوبډ ٭جبر ثى ابی سیت ي. ىهاز

ى ر څيڇ ا٭شبة؛ يی ٵز ي آډي ایڂبن؛ دىاهز سپیڄ اسلبىی، ډاٽار ػمٮی ي

؛ ىي ٶش ډهی ثب كٺٷ ٽبی ػمٮ؛ دىاهز ىشمى ىيثاث ثای ا١بٵبی ىشمى ثای ي

ثیمبی ي ثیم ثیپبی؛ دىاهز ىشمى ثاث ى بڃ؛ دىاهز ډشمی ىيان دیی؛ كٺٷ ىي

؛ س٢میه ى ثاث اهاع هىاو ٽبځان؛ ىىي مبوی اوؼبڇ ډیثای ډىان ي وبوی ٽ ي٩بیٴ

؛ ي ډؼبار ٽبٵډبیبن ي ثو وجز ث كاىص ىٮشی ډمى٭یز ٽب ٽىٽبن؛ اٹياډبر ایمىی

ٽىىي. ءاشٶبى ډیب كډشی ي ا آن ډيیاوی ٽ وجز ث ٽبځان ثيٵشبی ي ثی

كب سیٸ یب ٭يڇ سیٸ ا٭شبثبر ى ډبوی ٽ ى ایه ٽىٶاو ا ځٶشڂ ىثب ډ٫١

ی ٵب يیي ب ػىڀ ى ايدب اىاډ ىاز، هىىای ي. ى كبڅی ٽ ا٭٢بی ٭بىی اسلبىی

، جان ٽ ا څلب٧ ایيئڅیپی ث اسلبى ػیبو ثىوي شیبی سڇ ثی ا دی هابن اٹياڇ

ؿىیه ٽببیی ٭مچیبر ػىڂی ا ىؿب ډپڄ ٽىىي. ثىبثایه، هاشىي ثب يی سٮي ىاشىي، ومی

اٹشبى بی ا ثای كڄ ایه اهشلاٳ ث ساٵٺی ١مىی یي. ثيیه سسیت، ٹا ي ى آن ثو

هيډبسی ي بی ٽ ثب ٭مچیبر ػىڂی اسجب٣ سىڂبسىڂی ىاز ا٭شبة سیٸ وى يڅی ى ثو

، ا٭شبثبر 1322ى اشبی اػای ایه یبز، ى بڃ ا، .ىبی٬ جټ ډٵی سیٸ ى

ٽبځان وبػی اٶبن، سان، سجی ي ث؛ ٵشڂان ىای سان ي ث؛ ٽبځان

ي سان؛ ىثبٱبن ي ٽىی ي سسن لایؼبن ؿبی دبٻبی ډوبثار یا؛ ٽبځان ٽبهبو

ث يار ىاىځشی ى سان ا بډبويی ٽى. سجی؛ ي ٽبٽىبن ىٵشی ياثش بان ٽجیز

آه ډياهچ وپى ي كشی اڅجش ا ى ىبی٬ كیبسی وٶز ي مـىیه یشڈ كمڄ ي وٺڄ ا

ى سأیبر ٽز وٶز ایان ي اوڂچی ى ٽډبوب، 1322ا٭شبثبر ٱیډؼب ي هىاو بڃ

31

بی وىیټ سان ا بهبو ىيڅشی ډمبرىڀ مټ، ٽبهبو یمبن سان ي ٽ ډٮبىن ٱبڃ

ډلپڇ ٽى.« ٽبپىی ٵبیشی»ث ٭ىان

. اثیه ٵز 1323سيیغ ى ايایڄ بڃ ډیچی ث اڅجش ثب سٲیی يوي ػىڀ ى ػج ٹی، ایه ثی

ډػى بی آيى، بهيػى ػيیيی ثبی ځٵشه یبز سبػمی، به ، ا ثب ىدیثىبثایه

آثبیؼبن، سان ي ىٽى ي ثب ځي ىیڂ ى س ا ا ډیيان ث ا ځش ىاى، ٹجبی ٽؿټ

کارگراى ی ضرای هتحذ، سپیڄ 1323ىز ي ي ى ي ٽبځ بڃ ٽډبوب ڈ

ا ا٭لاڇ ٽى. زحوتکطاى ایراى

بډبويی ٽبځان ی ډشلي ای٤ ثیب ډ٦چثی ثایاث ىلایڄ ی ٥ی ی ډب ثٮيی،

دیيا ٽى:

، ثب ىیڂ ىيان ػىڀبی ب ي ډمى٭یز جان كة سى ثب ٽىبځاشه ډلييىیز 1#

ب ا ث ا٭شبة ي ىیڂ اٹياډبر اىیپبڃ سیٸ ٽىوي. اڅجش ى ډى ىٮز وٶز ایه اسلبىی

اىاډ ىاز. 1324ایه ډمى٭یز سب ډبن سچیڈ اده ى ډىاى

1324ى بڃ 1030ث 1321یبڃ ى بڃ 472ٽ ډیان یى ويځی ا ٹڈ ىكبڅی 2#

كڄ ډإط ىیڂی ػ دیشه ث ، ابن یي ثى، ډىثڂیان ثای ثبلاثىن ىشمىبی

.ب ي ا٭شبثبر وياشىي اسلبىی

ي وجى آ ڂٶز، ثىبثایه. ځٵشىي ٽب ډی ډشٶٺیه مـىبن مب ثیشی ا ٽبځان ایاوی ا ث 3#

وؼبډي.بٽ ایه ٭مڄ ث ٽمجى ویيی ٽب ي ى وشیؼ سٺیز ډٹٮیز ډاٽار ٽبځی ثی

یأر »ای ډشلي ٹیت ساوبیی وياز. ٹیت اچی آن، اسلبىی ٽبځان $ډڇ ث 4#

وٶز 1308س٤ یٴ اٵشوبی $ٽ ى ػیبن ا٭شبة 1321ثى ٽ ى بڃ «# ډٽی

، وشاوز بىٷ ثى جی ىاز# سپیڄ ي. اٵشوبی ځؿ یټ بډبويػىة وٺ

ٽبځان ثیشی ا ػة ٽىي. اوؼبڇ ووشیه ٥ٵيااو ث كة سى دیشىي ي ثی ا

، سپی ٽى.ويازای ػیبو ٽبځان ٭لاٹ دی ث یي١یبء ٽ ث سیٸ اٹياډبر ډجب

كة، ثای بی بډبن. ا كة سى ىیبٵز ٽىثبای بی ی ډشلي ٽمټا 5#

ٽىوي. يىٶپان كة، اٹياډبر ی ا اوؼبڇ آيی ډیډبڅی ځىبی ٽبځان ا٭شبثی ٽمټ

ی ٩ٶ ثای ای ډشلي ي آځب آډی، اوشب ډؼچاىبی : ثدبیی ٽلاىاىوي ډی

ىاوبن كة، ثای ىٵب٫ ا كٺٷ. ؿذیبی بهشه ٭مڇ ا پبیبر ٽبځان ا ٥یٸ يوبډ

اسلبىی، اوؼمه هيډبر كٺٹی سپیڄ ىاىوي. اٵين ث ایه، ٹ٢بر، ډىيبن ي اٵان دچی

32

ىىيځبن ویيی ٥ٵيا كة سى، ى ډٹ٬ څيڇ ا وٶ هى ث ى ا٭شبثین ي بډبن

.ٽىوي ٽبځی اشٶبى ډی

ثی ا ؿڄ 1322، ياى ٭مڄ ي، ى بڃ ا ایه اډشیبار ځیی ٽبډڄ ای ډشلي ثب ث

ٽؿټ ى اٶبن، ٵب ي ٽډبن ا ػة ٽى ي بی ا٭شبة ثٿ ا جی ومى، اسلبىی

20وی ثی ا 1323وٶ بوي. ى بڃ 200،000وٶ ث سٺیجب 100،000ثىبثایه ا٭٢بی ا ا

ؿڄ ا٭شبة ثٿ ىیڂ ا بډبويی ٽى ي 1324ى بڃ ا٭شبة ا بډبويی ٽى. مـىیه

ی ياثش ي ى ٽڄ ثی ا اسلبىی 33ساوز ډجببر ٽىي ٽ ، ډیػيیيبی ثب ایؼبى به

٭٢ ىاى. 275،000

، ډي٭ی ي 1325، ى بڃ ثٮي ثى. ایه ا، ى ايا٤ بڃ ای ډشليبی اڅجش ايع دیيی

ى آثبیؼبن، 50،000ى هشبن، 90،000٭٢ ىاى؛ 335،000 ي ى ٽڄ اسلبىی 186ٽ

٭٢ ى 25،000٭٢ ى اٶبن، 40،000ى ځیلان ي ډبويان، 45،000ى سان، 50،000

75بیی ثای كييى ى ٽډبن. ایه ا ثب سپیڄ اسلبىی 15،000ى هابن، ي 20،000ٵب،

بیی ىاز ي ا ی ٽبهبو ػيیي ٽ ٮج 346ٮشی، سٺیجب ى م ىي ا ویيی ٽب ى

ىبهش ي « سىب بډبن ٽبځی كٺیٺی ى ایان»ٽبځی بی ٵياین ػبوی اسلبىی

، ا ىببیی ای ډشلي هاز ډوبڅٶز ىيڅز ایان ا ثاوڂیى اڅمچچی ٽب ٽ ومی ی ثیه $اىا

سىب بډبن ځشى »هىىای ٽى ي ا ایه ػىج ثب وبڇ « ياٹٮی ٽبځی سىب ػىج»ث ٭ىان

ډشٶبيسی بی ی ياثش ث آن ا ډبٱڄ ي كٵ اسلبىی 186وبڇ ثى#. اٵين ث ایه، ا٭٢بی « ډچی

آه ي ىهبویبر؛ ٽبځان ٽبځان وٶز، ٽبځان وبػی، ابی : ٽبځان ا ػمچ اسلبىیثىوي

ٽبځان ؿبح، سٮمیٽبان هىي ي اوىيځبن ٽبډین؛ بی بٱڄ ػيیيس ث يی اسلبىیډب ډ

ډبوىي –، ډىثڂیان وجشب ٱیډب يان ىشی ډب ا ػمچ اسلبىی ثبٵىيځبن ٵ دی

ي وٺببن بهشمبن؛ ٽبځان ثو هيډبر یٽبځان بهشمبوی، ٵشڂان ىابی اسلبىی

ب ي ٽبٽىبن یىمبب؛ یی ، ٽبځان هټب شانبی اسلبىی دیويډزيی ث

، ب ٽبځان یٺ ذیي ډبوىي ىيیپبی ډىيبن ي سپىیهبی ي بډبنبی كٳبی اوؼمه

ی ي ىاوبن ي اسلبىی آډځبان ي ٽبٽىبن آډی؛ ډىثڂیان بٱڄ ى ثبا ث اوؼمه كٺٷ

يی ىٴ ىايځان، ٹىبىان ي ىاان ث بن، وؼبان ي ٽٶببن؛ ي كشی ثهی ډٲباسلبىی هیب٥

.ٵيبن يوبډ

بی ا٭شبة ثای ىشمى 160، ثی ا 1325ای ډشلي، مـىیه ى ډب آه بڃ

ثبلاس ا ثب ډٵٺیز جی ٽى.

33

$ ى دبیی «ای ډٽی»ډٮيٳ ث ، ی ٽبځان ایان اسلبىی #:51-61: 1377كجیت لاػىی ،

آي وجى ٽ سمبڇ یأر سپیڄ ي ي ى ډشبن مبن بڃ سؼيیي بډبن یبٵز. سٮؼت 1320

ډإ آن ا٭٢بی كة سى، ي اٽظ آوبن ٽمویز ثىوي. ثب آوپ ا ووشیه سلا ثای

ىڅیڄ اوللاڃ آن ا ا٥لا٭بر ؿىياوی ث ػبی ومبوي از، 1320سأی ای ډٽی ى بڃ

بی ي. سلا ياثش ث كة سى ډلة ډیایه بډبن ،: ى ابنىاویڈ ى مبن بڃ ډی

وشاوز ډىشٺيان ا ډشٺب٭ي ٽىي ٽ ایه بډبن ا كة 1323سب 1320ای ډٽی ا بڃ

.سى ډشٺڄ از

ای »اسلبىی ٽبځان سان، ٽ ٭٢ ، ى ووشیه ٽىٶاو ایبڅشی 1322ډىاى 7ي ػمٮ

ای ی او هبډ ثى، سػی و٪ی ػيایی ای ډٽی ا كة سى ډ٦ف ي. ث ځٶش« ډٽی

بډبن یبٵش، ا سمبډی ، ٹا ي ای ډٽی سؼيیيی ډث ثى وڂاان اسلبىیٽ یپی ا ثىیب

ٽبځی ي اكاة ثب اڃ ایيئڅیټ ي بډبوی بی اكاة یبی ډشٺڄ ثبي، ؿا ٽ اسلبىی

ٱڈ ایىپ ای ډٽی ٹي ىاز ا و٪ یبی وبډشؼبو ثبي، ث. وي ډشٶبيسی اىا ډی

ی ٽبځی ثبي ى وبوی ٽ كبٽی ا دیشه ا٭٢بی كة ىیڂی ػ كة سى ث ایه اسلبىی

ىز ویز.

ډإط ثى از ها و، ى ایىپ ایه ډاى ث ول ؿمڂیی ها ډاى ابىبډ ای ډٽی

و٪ ا . ٽبځی ٽ ا بوى بڃ ثیش ىاز، ٹ٬٦سان ىاز آاىیوابو ثى، سىیيی ومی

ډبىاڇ ٽ كب١ ثى ی ىٵ ي جی ای -، ثبن ډبىی، ػىیز، یب ډت وڀ دز

ى ٽىي ياػي ای٤ ٭٢یز ى ایه اسلبىی ثى. كشی سبثٮیز ډٽی ثای اكٺبٷ كٺٷ هى وج

ایان ڈ ثای ٭٢یز ١يی وجى.

، ىي ىي ثای ی ا٭٢بیی ٽ ا یبڃ ي یب ٽمش كٸ ٭٢یز ثاث یټ ىي ىشمى ډببو

ا یبڃ ي یب ٽمش، ي ىي ثای ا٭٢بیی ٽ ثی ا ىي ا یبڃ ىیبٵز يا٭٢بیی ٽ ى

ي ویڈ ىاى ی ډلچی ویمی ا ایه ډجچ ا وڂ ٽىوي، سٮییه ي ثى. ډٺ ي ثى ٽ اسلبىی یډ

، ای ډٽی اى٭ب ٽى ٽ ى ا ٭٢ 1322ىیڂ ا ث ای ډٽی ډشى ٽىي. ى ډىاى

ا ٽبځ يوي ي یى سب ٶي ځان ډلة ډیی ٽب ىاى. ى ا ٽبځ ىیڂ اىا اسلبىی

.ی ٽبځی سلز جی سٺی ٵياٽب ى اٶبن ثىوي ڈ ٭٢ اسلبىی

كٶ٨ اشٺلاڃ ای ډٽی ا كة سى ما اډی ىا ثى. اځؿ ای ډٽی ى بڃ

، سؼيیي بډبو ایه ياٹٮیز ا ی كة سى ثى ډىلڄ ي آٵیي اث هب٥ ایىپ آپب 1320

سىب سمبڇ ثىیبوڂاان ای ډٽی ٭٢ كة سى ثىوي، ثچپ ؿبڇ آوبن ا سٲیی وياى. و

بی يىٶپان ثىوي و ا ٽبځان. ى ایىؼب اي١ب٫ ثب ٵایبٵشی ٽ څىیه ا ٽىشڃ كة ث اسلبىی

34

# څىیه ډٮشٺي ثى ٽ T.T.Hammond$ی موي ځٶشث . ٽى ٽبځی ىاز س٦جیٸ ډی

ػب ٽ اډپبن ىاش ثبي »، يڅی ٱییبی ثبي ث ٥ امیساوىي ٽبځی ډیبی اسلبىی

« .ٹا ځیىای كٵبی ی كة ي ووجڂبن اوٺلاثی ثبیي ډوٶیبو ی چ٦ ي ىشپبی ډيثاو

، ای ډٽی دیيی ٽىىيبی ٽىوي ٽ ا ىمى ٽبځی ا سٱیت ډیبی ا٭٢بی اسلبىی

ای، ؿىبن ویيډىي ي ځشى ي ډشپڄ ځىى ٽ ا٭٢بی آن ى ا ٽ ٹڃ او هبډ سب، ث

ا « ي ٭مچی ياكي ي ٥ سٶپ ياكيی ىاش ثبىي ي ى ډجب یټ ا ياكيی ا ثذیمبیىي.»

يی كة سى ثى ي ى وبیز آوؼب ٽ ای ډٽی، یٮىی ج ثلاډىب٫ ٽبځان، هى ىوجبڅ

.ٽى ى ػىج ٽبځی ډشپڄ ایان ا٭مبڃ ډیای ه كة وٶ ٹبثڄ ډلاك٪ای

وٶ ٹب٬٥ اٵاى ٱیٽبځ ى یټ بډبن ٽبځی ا اوشٺبى ډوبڅٶبن كة سى ډن ومبوي.

ٽى ٽ يىٶپان كة جی ای ډٽی ى سػی سٽیت هى ؿىیه اشيلاڃ ډی

ٽىىي ي ډى اشظمب اٽ ىي ځي ثای ځان ويځی ٽب ډی، ؿاوي سیه ډشلي ٽبځان ٥جیٮی

آځب بن بځان ا ثیيا ٽى ي آوبن ا ا كٺٷ٭لاي، يىٶپان ٽ ث. وي ٽبٵډبیبن ياٹ٬ ډی

ي ثى آن ٭ي ا ا٭٢بی كة سى ډٺ . ىىي بن هيډشی ابی اوؼبڇ ډی بوي ي ثيیه ډی

ى ػچبر ای ډٽی ٽز ٽىىي. « ډبي»ی ٽبځ وجىوي ث ٭ىان ٽ ا ٥جٺ

، ٽىوي ی ډ١٭بر ٽچی ثای اسلبىی وىاوی ډی ثىیبوڂاان ای ډٽی، يٹشی ىثب

ومىوي. ډ٦ف ډی اایيئڅی ډبٽیشی هى ا آپب

ی ایبڅشی ی ٽمیشا ا٭٢بی ډٮييى. ی ای هى ا سپیڄ وياى ځب ٽىڂ ای ډٽی یؾ

اوشوبة ٽى 1322آوبن ا ى ډىاى ی كياٽظ ى ا ٽبځ ى سان سان ٽ وى ي دىغ ومبیىي

.ٽىوي اىا ډی ،ٽ ا ٱیٹبووی ي 1327ی ٽبځی ا ٽ ا سب بڃ ثىوي، اسلبىی

ی ٽبځی ډلچی یټ اسلبىی -ای ډى٦ٺ، ىٶی، یب ای ٽبهبوا -ی ٽبځی یټ یب ؿىي ك

ٽ ٽمش ا ي یب ثیش ا دىغ ٭٢ وياز اوشوبة ای ىاى ٽ یټ یأر اػائی سپیڄ ډی

ډیبن ا٭٢بی ایه یأر اػائی یټ وٶ ث مز اچی آن ا اوؼبڇ ىي. ا بی ٽى سب ٽب ډی

ی ثب ٽز ومبیىيځبوی ٽ یټ ومبیىي ى ثب ٽىٶاو ایبڅش یټبڅی . ي ىا اوشوبة ډی هاو

ٽى ٽ ا اوشوبة ډیای ٽىٶاو ایبڅشی ٽمیشذ . ځىیي ثى سپیڄ ډی ی ډلچی ٭٢ اسلبىی

سیه ٽىڂ ٽ ٭بڅیایه . ي ٽز ٽىي ثب سپیڄ ډی ی ای ٽ بڃ یټ ى ٽىڂ

ٽى ٽ ٭٢ ای ډٽی ا اوشوبة ډی ، ؿڄ ي دىغاځبن بډبن ٽبځی ا ٽ ثى

ډٽت ا دىغ ٭٢ ای یأر اػائیٽىوي ي ا ډیبن ا٭٢بی هى سمیمبر ٽىڂ ا اػا ډی

.ٽىوي ىا ډىة ډی آوبن ا ث سسیت ث مز ئی ي ىثی ي هاوځیيوي ٽ وٶ ثډی

35

آثبیؼبن، ځیلان، ډبويان، -مبڅی ایان بی ډلچی ای ډٽی ى اشبنبی اسلبىی

آن بی ى اٲبڃ ویي 1325سب 1320ى مبیڂی اسلبى ػمبی يی ٽ ا بڃ -هابن

بی ىٮشی ٹيیه، ٹڈ، سان ي وی اسلبىیبی ىيڅز ٹا ىاز، ډشمٽ ي ثى؛ ي ى

یؾ سلا ٭چىی ى ػز 1324ه بڃ سأی ځىیي ثى. ػبڅت سػ از ٽ سب ايا ډلچی

٥جٸ . ٭مڄ ویبډي ثى وٶشی هشبن ثبی ىاىن ز ا ٽبځ ډشمٽ ى بډبن

، ای ډٽی وشاوش ثى ی ىٽش ٵیيين ٽبي ٽ یپی ا جان كة سى ثى ځٶش

ىاشىي ثب ډسؼٮیه ي ب ٽ ث آن ډى٦ٺ سچ٤ ویيیی ى ػىة ٽت ٽىي، ؿاٽ اوڂچی

.ٽبځی ډشلي ي ثىويبی ډیىياان ثٿ ٭چی اسلبىی

تا هحریت خلیل اقلاب 1321ی کارگری در تثریس در هر تطکیل اتحادی -

ٽى هچیڄ ، ا٭لاوی ى ا سجی ث ىیاب وت ي ٽ ا٭لاڇ ډی1321ايایڄ ډ سرضت آى:

ٽبځی ياثش ث یأر ډٽی $سپچی ٽ بی سجی# ډؼب از اسلبىیاوٺلاة $ىاىشبن ٽڄ

ی اشبويا آثبیؼبن یٴ اٵشوبی ا اوياهش ثى ١ي كة سى ثى# ا سپیڄ ىي. يوز وبډ

، ډؼب «ى اډ یبی ډياهچ وپىي»ی ا٭لان ثى ٽ سپیڄ اسلبىی ا، ث ٣ ایىپ وی ١میم

ى.م ډی

هىىای « اډ یبی»ى ی ٽبځی، ثب آوپ ٹا ثى ا ډياهچ دشیجبوی اشبويا ا سأی اسلبىی

ایان ثب بی ثب هډز ډيايڇ ىيڅزای ٽىىي ٥ هی ي، ٽ ث و٪یی ډلة ډی ٽىي، يیياى ثی

ٽبځی ى س٢بى ثى.بی اسلبىی

اى ٽ یپی ا ثبډبويځبن اوٺلاة ډي٥یز ثى، ث مز ووشیه اٲ سیخ ، ٭چی1320ى بڃ

ی ٽىڃ اوڂچی، ٵیمی اشبويا آثبیؼبن ٽیي سب ج كة سى ى سجی ثځیي ي. ث ځٶش

ثب آيى. ا وشبیغ وبډ٦چثی ث ثب دشیجبوی ا هچیڄ اوٺلاة اثشپب ا ا ىز كة سى ثڂیى، يڅی وٺ

ب ي سلیپبر ٱڈ ایىپ كة سى ي ای ډٽی ا٭شبة ا ډمى٫ ٽى ثىوي، ثبلاٵشه ٹیمز ث

ثب آيى. هچیڄ اوٺلاة مبی اهشلاٵبر ٽبځی ث

ایه اهشلاٵبر بی ػىڀ ٵاځٵز ي یپی ا ؿمبی ٽ سجی ا ى بڃای اڅٮبى سڇ ٵٷ

ا ٽ وی ثبلاس ثى.ي ا ډیبوڂیه سڇ ى ډلة ډی

ٱڈ ا٭شىب ث ډلاك٪بر یبی، ا ٭اٹت سڇ ثای ٽبځان اثا وڂاوی ومى ي ث هچیڄ اوٺلاة، ثی

، ثیش يٹز هى ا ٳ ىیيا ا 1321ډٺبڇ می هى، یٮىی ىاىشبوی ٽڄ سجی، ى دبیی بڃ

ىيی ٽ ی ؿڇ ىيهز ي ٽبهبو وبػی ٽ دبڅش ډیبی يی ا ٽبهبو ث-ډلچی ٽى بی ٽبهبو

بهز. ډی يی ؿپمبی ثای ویي

36

م ىاى. اثاڅٺبڈ ػان یپی ا 1321یپی ا ووشیه اهشلاٵبر ٽبځی ى سجی ى آثبن

اٵای ىشمى ي سيیي ث ا٭شبة ى ر بی سڅیيٽىىيځبن ډڈ ٹبڅی ى ياٽى ث ىهاز

ير ډ٢ية ي ثیز ي ؿب ب٭ز ى وذیٵشه آن، يبیچی ٵاڈ آيى ٽ هچیڄ اوٺلاة ا ث

، چچ 1321آثبن 29ٽلاوشی ثبىاز ٽىوي. ىاىشبن ٽڄ سجی، د ا بیی ا ثبىاز ى

ډیي. ایه ثځش اوؼببی ىي اٵای ىشمى ى ٽبهبو 35سب 25ا٭شبثبسی ا بډبن ىاى ٽ ث

یبٵش یبڃ ي ٽبځ ډب ي ٽبځ ٵىی آډ 11ی ٽبځ ٭بىی ا ث اٵای ىشمىب ىشمى ياو

یبڃ بوي. 33ي 20ا ث سسیت ث

ٽ ثای بډبن ىاىن ٽبځان ث هچیڄ ای ی اػب ٵیمی اشبويا آثبیؼبن د ا سأډڄ ثیش ىثب

ان ىهاز ٽى ٽ اوٺلاة ا ا سجی ىي ٽىىي. ىڂبډی ٽ اكمي ٹاڇ، اوٺلاة ىاى ثى، ا س

ی ٽبځی ى ىش ٵاهان هچیڄ اوٺلاة ا بى ٽى، ج اسلبىی 1321آ 6يی، ى ووز

اسلبىی اىاډ ىي. اوؼبڇ، دبی ا هى ځمبز سب ى ٱیبة يی ث ٵٮبڅیزای ومبیىيای ٽبهبو

آډي مب هيع ا سجی ا ث سأهی اوياهز، ج ي سلمڄ ىيڅز ثىٵٮبر ثی ا آوپ هچیڄ اوٺلاة ث

ي ا ثیين ثى ي. ي هچیڄ اوٺلاة ىشڂی ي ث

ای ی ٽبځی آىب ي ثى، كة سى ؿب سجی ثب ػىج سپیڄ اسلبىیبی اٽىن ٽ ٽبهبو

ثپي سب ػىج ډث ا ی ٽىشڃ هى ځیى. ثای اوؼبڇ ایه اډ ي ډشلي بهشه وياز ػ آوپ

اډیهیی ي اىی ٽ ٭چیای ی سجی ٽ ا آٱب ىؿب آٶشڂی ثى، ٽمیین وٶ كة سى

ی ډٽی كة سى، ى آن ٭٢یز ىاشىي ذب سجی ځىیي. آياویبن، ا٭٢بی ٽمیش

وبی، یپی ا جان ډلچی كة سى ا، ډأډ ٽى ٽ سجی، ډلمي٭چی لاڃی كة سى

بی ، یپی ا بډبن1321آ 11ی هچیڄ اوٺلاة ث آن كة ػچت ٽىي. ى ٽبځان ا ا اسلبىی

وبډیي ثب اوشب ډی« ی ٽبځان آثبیؼبن ای ایبڅشی اسلبىی»ٽبځی كة سى ٽ هى ا

هچیڄ اوٺلاة $یأر ډٽی# ا سپیت ٽى « ٹلاثی»ی ٽبځی ثب اسلبىیای ځو اث٦ای ثیبوی

يىی آپب ٽى ٽ ی ډث ث هى ا ياثش ث ای ډٽی كة سى ډٮٵی ومى. ثیبوی

ی اچی ای ډٽی ا ٽىشڃ ػىج هچیڄ اوٺلاة، ػچځیی ا ا٭شبة از. اوڂی

ی هى ؿىيان ٽبی ی كة سى یب ای ایبڅشی سب ىي ډب د ا اوشب ثیبوی ی ٽبځی سب یاسلبى

ی یأر ډٽی ى سٹیٴ ثبوی ثى. ثب ایىم، اوؼبڇ وياى، سب كيی ث ایه ىڅیڄ ٽ ىٵبس ي اوييهش

ی اٽىن اشبويا سب، څپ كه ډٺيڇ، ٵډبويا و٪بډی دییه سان ٽ 1321ى ايا٤ ثمه

وبی، ج ای ایبڅشی ی یأر ډٽی ا ى اهشیب لاڃ سجی ثى، ډاٵٺز ٽى ٽ اوييهش

«.ىز هى وڂیى اډیهیی جی ا ث»ي ثى ٽ ثڂاى. ایه ٽب اڅجش ى ثیبن ډٺيڇ ثیش ا آن

37

ين هچیڄ اوٺلاة ا ث ا جت ػىڀ ي اوي ٱڈ ډاوٮی ٽ جان كة سى ث ث

ا٭شبة ایؼبى ٽى ثىوي، هاة ين اي١ب٫ اٹشبىی ٽبځان ډىؼ ث مبی ا ا٭شبثبر

ىيی هيی#. ی ؿڇ ٽبځ ٽبهبو 450كييى 1321هىاوڂیوش ځىیي $ا٭شبة ثمه

ی ډلچی كة سى ي بة، ٮجی ډٽی ى ډوبڅٶز ثب ا٭ش وبدی ٽمیش ثب سػ ث یبز اوٮ٦بٳ

١يٵبیڇ ډلييى ٽىىي.بی هى ا ث وىاویبی وياشىي ػ ایىپ ٵٮبڅیزای ؿب جان اسلبىی

ډیبن ٽبځان ثب جی كة سى ثى، ثبځز هچیڄ اوٺلاة ث ای ى ایه ای٤ ٽ پبٳ ٵایىي

ی كة سى ي اويا ځان ډاػ ځىیي ي جت ا ثیثب اشٺجبڃ د ٽب 1322سجی ى ی

ی ٽبځی دییه ا اكیب ٽبٵډبیبن ځىیي. هچیڄ اوٺلاة ى ثبځز ث سجی ٽ ومى اسلبىی

بیی ایاى ىاز ٽ ډ٦بثٸ ډٮمڃ ډوبڅٶبن اي ا ډىي ٽى. ثب ي٫ ث ٽب ډؼيى اي ٽىي ي وىاوی

ثیيو ٽىوي. ثب ىیڂ ىشڂی ي ا

ی وبػی دمیى ػیبن ىاز، بی ایان ي ٽبهبو ی ٽجیز ى كبڅی ٽ ا٭شبثبر ى ٽبهبو

ای »$ٽ ػیبوی ډوبڅٴ « انیا یٽبځبی یاسلبى یډٽ أری»یٴ اٵشوبی، ئی

اوٺلاة ا اىاډ ىي. اډب ثب }ډشٮچٸ ث كة سى{ ثى# ياى سجی ي سب ٽب هچیڄ « ی ٽبځان ډشلي

وىیټ ث ىي ا ٽبځ 1322ډ 7اٵشوبی ڈ ډبوىي اوٺلاة ٵشب ي. ٵىای آن ي، یٮىی

ډیبن ٽبځان ي بی ٽبهبو ى ثاث ثبوی ځىآډيوي ي آاىی اٵشوبی ا هاشب يوي. ىځیی

ډىؼ ي. ډأډان ثبوی ث چیټ سی ي ډؼيف ين ىي ٽبځ

ى ډإبر ىٮشی 1323ثب اهاع اٵشوبی ا سجی، ٽبځان وبؿب ا سچیڈ يوي ي سب سبثشبن بڃ

٥چجی ا ډجبای بثٺ ىىيځبن كة سى ډع ثی آاډ ثٹا ثى، سب ایىپ ى آن ىڂبڇ بډبن

ٽبځی ا ثاوڂیوشىي.

ػبوی ٽبځ# ای ډٽی ث جی كة سى، ي ځيی ا $ايڃ ډب ډ، ي 1323اىیجز 11

ی ٽبځی ياكيی ا ث ؿی، ډاٵٺز ٽىوي ٽ اسلبىی یأر ډٽی ث جی هچیڄ اوٺلاة ي ٭شیٺ

ی ډٽی سپیڄ ىىي. ٥ی یټ ٶش د ا اسلبى ي ايڃ ډب ډ ى سان، هچیڄ وبڇ ای ډشلي

٭٢ كة سى 120آیی ډشٻ وىیټ ث اىیجز یبز ځىڈ 17ى اوٺلاة ياى سجی ي ي

٭مڄ آډي ٽ ىي بډبن ا ى آیی ډاٵٺز ث ی هى ا ث٭ي ځٵز. ى ایه ځىڈ ي ا٭٢بی اسلبىی

ډى ډیبن ثی»ٽبځان آثبیؼبن اىٱبڇ ٽى، ثيیه يیچ ث اهشلاٳ بی ای ایبڅشی اسلبىی

«ٽبځی دبیبن ىىي.بی ځي

ی ډٽی س٤ اىیجز ث ى٭ر هچیڄ اوٺلاة، ای ډشلي 17آیی ؿىي ي د ا ځىڈ

ی دی ي ى ي ثبځبوی سجی ٵشبى ا٭لاڇ ٽى ٽ هچیڄ اوٺلاة ا سچڂاډی ٽ ا سان ث اىا

38

بی اوؼبڇ ىي. ث ىوجبڃ ایه ی ډٽی اهاع ي از ي كٸ وياى ٽ ا ػبوت آن ٽ ای ډشلي

ځی ٽىڃ يی ىوڀ كپڈ ثبىاز اي ا بى ٽى. ایه ډ٫١ ثب ډیبوؼی ډ٫١ اشبويا ثی

وؼبډیي ي كپڈ ثبىاز يی ډؼيىا بځی ؿىيان ث ٥څی وی ډىؼ ث ثبىاز اي وي. اډب اط ایه ډیبوؼی

ی يی ثای ثشه آن ي ډان ثبوی ث اسلبىیی ډأ بى ځىیي. ث ایه سسیت ى ػیبن ډاػٮ

ى ي مبی ىیڂ ا ا، اكمي ثاوي $ډٮبين هچیڄ اوٺلاة# ث ١ة ځچڅ ٽش ډی ثبىاز

#.172-181وي $مبن: ٽبځان وی ث میه سسیت ٽش ي همی ډی

د ا آوپ :1321ت رثری تقی فذاکار در آرر « ی کارگراى اصفاى اتحادی»تطکیل -

ٽبځان هى سچیڈ يوي، بی ډٹشب ثب هاش 1321وبػی ى ی بی بكجبن ٽبهبو

ى « ثبٯ ث»ى 1321ډىاى 28ى بی ٽبځان ثای ثځای ػه دیيی هى س٪بار ځشى

ا ا٭شبة وىاوی ٽىوي ٽ ث دشیجبویی ا يى ثځا ٽىوي. ى ایه س٪بار ٭ي ی ایىي ٽاو

یپی ا آوبن سٺی ٵياٽب ثى ٽ ى اٶبن ث يٽبڅز اشٲبڃ ىاز. د ا ایه، ٵياٽب ثب ومبیىيځبن

ډىش 1321آ 18ثى ٽ ى بی ٽبهبو وبػی ىیيا ٽى. ډبكڄ ایه ىیيا ا٭لاډی 9ٽبځان

#.271ي 269ىاز $مبن: ي ي سپیڄ اسلبىی ا ا٭لاڇ ډی

ی ٽبځان اٶبن ثب اسلبىی»ی ا٭لاڇ ډػىیز اسلبىی ډٮشٺي از ٽ لاػىی ى ه ول

٥چجبن ٹا سأٽیي ث كٶ٨ و٪ڈ اػشمب٭ی ي مبی ثب ٹاویه ٽ هى ا بىٹبو ى اىيځب الاف

ا٭٢بی ػىبف سىييی كة سى ی ٽبځان اٶبن ىاى ... ثب يػى ایىپ مبی ا جان اسلبىی

#.271$مبن: « ثىوي

یټ ومبیىي ي یټ ډٮبين ومبیىي ی ا ی ٽبځان اٶبن ا دبییه ث ثبلا ي ٽى. ٽبهبو اسلبىی

9ډٽت ا ومبیىيځبن ٶز ٽبهبو ا ی ا ی ٽبځان اٶبن ا ای ٶز وٶ ځیي. اسلبىی ثډی

ی مبن ٽبهبو ی اډ ىاهچی ٽبهبو ا یأر ډيی ٽى. اىا ډیی ثٿ اىا ٽبهبو

ی ٽبٽىبن ىٵشی ثىوي. ث٭ي ىاز ٽ ویمی ا ا٭٢بی آن ٽبځان سڅیيی ي ثبٹی ومبیىي

ی م يی ٽ اثشيا ی ٽبځان اٶبن مپبی ٽى ثى. ث ځٶش كة سى ا آٱب ثب اسلبىی

ا ٽ ا دشیجبوی ٽبٵډبیبن ثهىا ثى جی ی ا ٽى يڅی ثٮي اسلبىی مپبی ډیثب ٵياٽب

ث سلیټ ٭چی میي یپی ا ثىیبوڂاان كة سى ى اٶبن 1321ٽى، ا٭شبثبر بڃ ډی

ث هب٥ ٭٢یز ى 1310ر ځٵش ثى. میي ډبػی ا آثبیؼبن يی ثى ٽ ى بڃ

ى ثىي اوڅی ىشڂی ي ث اٶبن سجٮیي ي ثى. ى كبڅی ٽ میي ا « یز ایانكة ٽمو»

ٽى، لاكی ثای ياىاشه ٽبٵډبیبن ث سچیڈ وز ػبوجيای ډی ٽب ځٵشه ا٭شبة ث ډظبث ث

ث ومى. ثب آوپ ٵياٽب اڄ اٶبن ي وىی ٭بڅی ثى، میي ى ثا ٵياٽب ؿىيان سىييی ومی

ی ډٽی كة سى ى ٹي ٭چڈ ٽى. ثای ٵ٬ ایه اهشلاٳ، ىي وٶ ثب ٽمیش جی اي ى اسلبىی

39

ىاىوي، وٶ چیمبن ی ډٽی میي ا سػیق ډی سان ډلاٹبر ٽىوي. ثب آوپ اٽظیز ا٭٢بی ٽمیش

ياىاز ٽ ډٹٮیز ٵياٽب ی ډٽی ا ٥چت ىیڂی ثى، ٽمیش ډله $اپىيی# ٽ هى وی الاف

#.272ی ٽبځان اٶبن سأییي ٽىي $مبن: ا ى ډٺبڇ ج اسلبىی

ی کارگری در هعذى ضوطک ایجاد اتحادی در دیگر هعادى تطکیل اتحادی -

یكاڅ 1313ى نیلا پب،یډٮين ى ٽىب ډٮبىن ځبػ، اڅ هیا ت تعذ: 1320سرضت آى در

ي٫ ث ٽب آن ث ٭ىان ٽبځ ڄیډٮين ٽ ا ايا هیٽبځ ا یمی٭٪ لجة. ډي یسان ا اويا

ییځ ثب ډجبار ٽبځان ى سان ي پڄ ا ییآىب بنیډٲڃ ث ٽب ي ثى، ى ػ ټیډپبو

ٽبان ڈ بنیي سب ى ډ وشیثاوڂ 1320 ید ا یبیثب یى ٵ٢ب یٽبځبی سپڄ

،یځٶشمبو یب ىیىي ډ ټی یا ر ىي. ٥ یاٹياډبر ډبث یمټ و ينٽبځ ى ډٮ

ٽبځان ډٮين مټ يوي. ډؼم٬ یاسلبى یډي بریاوشوبثبر یٽبځان ډٮين آډبى ثځا

ثب ٮب یډي أری هیٽبځان ث ٭ىان ايڅ هیثٮي ا ٩ ي ػمٮ ثځا ي ي ا ټیى ی٭مډ

ثيو ا ى اوشوبة ىبنیي ا٥م یډىبت ساوشىي أ یٽبځان ډٮين ي ىشمى یويځ زی١ٮى ي ییسٲ

:هى ىاش ثبىي

ی#، ٭چی$ډئڃ ٵىڂ یآ ٽبډىي اىا ڄی#، امب٭یاسلبى ی$ىث ټیٽبځ ډپبو یمی٭٪ ډلجة

$ډئڃ آډ ي اث٤ یهاوب یمی٪ي ىييٹيا#، ٭ یٽبځ آىڂ $ډئڃ ډبڅ یډوي یػٮٶ

ٷ،سان#، ي اثاڅٶ٢ڄ ډلمي، اشبى ا یٽبځبی یٽبځان ډٮين مټ ي اسلبى یاسلبى هیث

.ییي آٹب ىا ییىاوب هی٭جياڅل

ى ډٮبىن ځبػ، یٽبځبی یاسلبى ڄیٽبځان ډٮين مټ ث ٭ز ثب٭ض سپ یاسلبى ڄیسپ

ما ثى، و سىب یلیي سٶ یآډبی ى مټ ٽ ثب ثوبډ یاسلبى زیي. اډب ٵٮبڅ پبیياڅ نیلا

ڄی. سپىاىٹا یډٮبىن ي ډىڇ ډى٦ٺ ا سلز سأط یٽبځبی یى ډٮين مټ ثچپ اسلبى

ٽبځان ډٮين زیي ٵٮبڅ یى ويځ یاب ارییډػت سٲ یي ى یٵىڂبی زیي ٵٮبڅ یاسلبى

ٽبځان ډٮين یو ٵٺ٤ ثا یاسلبى هیا ځایسأط یٵىڂبی زیٵٮبڅ ی مټ ي $ا ػمچ

ا یډلجٮچ ی٭چ یځي سئبس آن ث دش یډبويو بىیث بی ٽڄ ډى٦ٺ اػا یمټ، ثچپ ثا

ٽبځان ى ډٮين یبهشه ثبڂب ثا ،یٽبځبی ث هبو یيځیډٮين ثى#. یٽبډىيان كبثيا

ب، یوىاو یثى. بهش ين ثبڂب ډٮين مټ ثځا ارییسٲ هیا ی مټ، ا ػمچ

واى، یلاویٽى ثى $ځ س ٽبځان ا آبن بریث پب یيځیډٮين ي یػچبر ٭مډبی ییځىمب

.ٽبځان ډٮين مټ# یاسلبى وـیسب

41

ی١يٽبځ یشیٽز ث ما كة ٵب يیػي یئ بن،یډىي اوبئ ی ثب س٥ئ 1324آ ى

بنیاوبئبی یث ٽبپى یثب ٽبځان ډٮش اسلبىی ا ي یی ثوبډ ییىځ ب،ی١ يیااى ډچز

یا ا٭٢ب وٶ 29 ییډىؼ ث ىشڂ بی١ يیا ډىيان كة یپیٽ ثب ٽش ين ىیځ یر ډ

$ا یىیي ١مبوز ىٽش یٽبځبی یاسلبى یډشلي ډٽ یابی ییڂی. ثب دى یډ یاسلبى

ٽبځان یي اسلبى یىشڂ یسه ا ا٭٢ب 27 یمیالله سٵبن ي ډلجة ٭٪ كة سى# ث ػ يف

ډىاى ڄیالله سٵبن ڈ د ا ډب ى ايا ي يف یمی. ډلجة ٭٪وي یډٮين مټ آاى ډ

كٺٷ هى ا ډٮين مټ اهاع بٵزیاٵاى د ا ى هیا ی. مڂوي یا ويان آاى ډ 1325

ث یډٮين مټ ا وبثى بهز ي ١ث ډچپ یډٮين، اسلبى یچیاٵاى ي سٮ٦ هی. اهاع ايويیځى

، 1333ى بڃ ا ییىشڂ ډبنهى سب یڂید زیثب ٵٮبڅ یمیا٭٢ب ي ٽبځان ډٮين ى. ډلجة ٭٪

ي یي ا كٺٷ ٽبځ يیٽبځان ي كمشپبن اشبن سان یډشلي ډٽ یا ییث ىث

ڄیٽبځان ٽٶب ي سلم یپبیاي ى ا٭شبثبر ىي یىٵب٫ ٽى. وٺ ج ا یٽبځبی ىشبيى

س٤ یا٭شا١بر ډ١ٮ یي بډبوي یٽبځان ٽٶب ث ىيڅز ٽىسب ي كپډز و٪بډ یآاى

بنیوياوبی ث هبواى یيځی یاشبوجڃ، لاڅ ا، ثبشبن ي بډبويبی بثبنیٽبځان ى ه

سبیوـ »واى، ځیلاوی$وټ: ډشلي از یا یاي ي ا٭٢ببی ا بپب یي ٽبځ یبی

.«#اسلبىی ٽبځان ډٮين مټ

1321در سال « کارگری ایراىای یأت هرکسی اتحادی»تطکیل جریاى هسم ت -

ٽى ٽ ا و٪ یبی هى ا بډبوی ډٮٵی ډی« یأر ډٽی» تا هحریت یسف افتخاری:

، ا ډوبڅٴ كة سىبی ٽ يوبډیبشی –ٽىي ٥ٳ از ي سىب ثای ٵب ٽبځان سلا ډی ثی

، ډبوىي هى ابی دىيیيوي. یأر ډٽی ٵٮبڅیز $ډشٮچٸ ث یي١یب# آن ا ډی« ٭ي اډي»ٹجیڄ

يی ٹا ىاز ډشمٽ بی ډبويان ي آثبیؼبن ٽ ى اٲبڃ ویيبی ای ډٽی، ى اشبن

ىاى. ى ػیبن ډاٵٺز می هى اوشب ډیا ډيسی ث ٭ىان اځبن « ځیشی»ی ٽى ثى، ي يوبډ

# ي 1323اىیجز 8« $ی ٽبځان ایان ای ډشلي»اٽظیز ا٭٢بی ایه سپڄ ثب اىٱبڇ ى

$هچیڄ « یأر ډٽی»ډوبڅٶز یٴ اٵشوبی ثب ایه اىٱبڇ، اي ىي ٭٢ به ىیڂ ډٽیز

ا ث «{# یأر ډٽی»}ىثی ی ؿ الله ٭شیٺ ي ٭ر«{ یأر ډٽی»اوٺلاة }ډئڃ سجچیٲبر

ؿی ا ة ما ٶشبى سه ی ډشڈ ٽى. اٵشوبی، اوٺلاة ي ٭یشٺ ٹز اطبص ي اىبى ي ډ اسلبىی

ی اسلبىی 1323جت ثڈ ىن س٪بار ي ايڃ ډب ډ ا ا ث ىیڂ ا ا٭٢بی سمڄ ډ٦ج٫

م ىاى ثى، وپ ٽى. اٵشوبی مـىیه ايآثبى ياٹ٬ ى مبڃ سان ٽبځی هى ٽ ى يشبی

ا ډؼم٭ اهاع ٽى ثىدی ا اىٱبڇ ډٽ ؿی ي ثبوي يی ا ا٭لاڇ ٽى ٽ اوٺلاة ي ٭شیٺ

#.81: 1369$لاػىی،

41

یټ بڃ د ا ا٭شا ٽبځان ىهبویبر ث کارگراى دخایات: 1321اعتصاب توي -

هى ىیبٵز وپى بی جت آوپ دبن ډىبجی ثای هاش، ث بن ثب ٽبډىيان ىيڅز وبثاثی

، ا ٹا ډٮچڇ ث ثب ىيڅز ياٽى وبن ىاى ي ز ٽبځ ا ثىوي، ىز ث ا٭شبة ىوي. يڅی ایه

ی ىهبویبر اهاع ٽى يیی یي ثى، ا ٽبهبو ىز اكمي ٹاڇ ٽ د ا ٭چی یچی ث ووز

#.66: مبن$

تا 1321اصفاى تافقاه توي یکارگرای یاتحاد 1321ها ید اعتصاتات -

ی ٽبځان اٶبن ث مز سٺی ، یټ ډب د ا سپیڄ اسلبىی1321ى ىی ډب :داراى کارخا

بی ی ىیڂی ىوي؛ ى أ هاش ٽوبځن ىز ث ا٭شبة ٭ميبی ٵياٽب، ٽبځان ٽبهبو

ی ٽبځان ٹا ىاز ٽ دی ا سپیڄ اسلبىی 1321ی 16ی وبډ ډاٵٺزٽبځان اػای

ىاان ى ياث٤ هى ثب اسلبىی اٶبن ث سیت ومبیىيځبن آوبن ي ٽبٵډبیبن یي ثى. ٽبهبو

س ا ثشىي. ؿبڅ ځڅز ٽىڃ اوڂچشبن ٽ سیثیه ٽب ډی ی دز ځ اوياهشه ا ث ی

ٹچی ٽمبڃ يایز، یٮىی اشبويا سب اٶبن ا٭لاڇ ه٦ ٽى ىاان ثى، ث آوبن ي ث ډ٦ٶی بوٽبه

ی سیٸ ځڅز ي ایبثی اي ا ي٬١ ډث، ى وشیؼ«. ساوىي سب اثي ی شڈ ثبىي ٽبځان ومی»ٽ

ىاان ا ى ٽبهبو ی دی ي ى اشبن ىش ىاى ٽمبڃ يایز، اشبويا اٶبن، ث ئی اىا

25٭مڄ آيوي. ى ځى آيى ي ا آوبن ثواي سب ثای ثجى ي٬١ وبځا ٽبځان اٹياډی ثی ا ػچ

ىي ثیٶایىي. 10ی ىشمىب وبػی ډاٵٺز ٽىوي ٽ ث ٽچیبی ، بكجبن ٽبهبو1321ثمه

ب ثیب وبؿی ثى. اډب ی ٽبهبو ځا ي «ؿىي ىي»ایه اډشیب ثب سػ ث سڇ ٹمی ي ى

ی اډ٢ب ي ى ی ثمه ډب ثب وشی ډبث وز ډاٵٺشىبډ 25ی كبچ ى ډاٵٺشىبډ

ی ىاان ٽ ى وبن ا كمبیز ئی ثبوی اٶبن ي ئی اىا بڃ دی يثي ځىیي. ٽبهبو

ی ډث يٹٮی وىبىوي ي ى ٭، ثىوي ي مـىبن ث ىي ډاٵٺشىبډدی ي ى اشبن ا٥میىبن یبٵش

-274ا ه٦ ٽمویڈ ي ویب ث كپډز و٪بډی ثای ػچځیی ا آن وه ث ډیبن آيىوي $مبن:

273.#

یټ بڃ د اآوپ ٽبځان بهشمبوی ا کارگراى ساختوای: 1322فرردیي 22اعتصاب -

ب ا بن وباډیي يوي، ثب ىیڂ ىز ث ا٭شبة ىوي ي ایه هاشی ث وشیؼ یين ا٭شبة ايڅی

:ډ٦ف ٽىوي

ث ٹیمز ی ٱا ياو؛ سیبی یټ ډب دبىا ى وي؛ اٵای ډپٶی ىشمىب ثای سأډیه ویب

ا٭شبة؛ بی ٽب ياو ا و ب٭ز ث ز ب٭ز؛ دىاهز ىشمى يسمبڇ ي؛ ثیم ي ٽب

#.66ٹڃ ىيڅز ډجىی ث ایىپ ٽبځان ا٭شبثی ا ډؼبار یب اهاع وپىي $مبن:

42

ی کارگراى اصفاى در داراى اتحادی ی جذیذ هیاى کارخا اهضای هافقتاه -

10ثای اٵای 1321ثمه 25ی ساٵٺىبډ د ا سسیت اط ىاى وين ث :1322اردیثطت

وبػی، آوبن اشبويا ا ث هب٥ ځ ىاىن ث بی ىيی ىشمىب ا ی بكت ٽبهبو

ا سیٴ ٽىوي ي هابن ثٽىبی« ډى ه٦وبٽی ٽ ى اهشیب كة سى از»ځڅز بی سی

ی ډاٽ ثب ىيڅز دىاهز. يی ى سػی ډ٦بڅجيوي. ا ی ىیڂ اډب سٺی ٵياٽب ڈ ث

هى ا بی ىاان ٽ ٥ی بڃ ځش ٹیمز ٵآيى ىشمى ا ی ٽبځان یبىآي ي ٽبهبو ا١بٵ

اوي، ډبیڄ ویشىي ٽ كٸ ډٮب ٽبځان هى ا ثذىاوي ي ى ٭، ویيی دىغ سب ثاث اٵيى

اوي. ٭لاي ث ایه، ٽب ځٵش ی ٽبځی ي ایؼبى اٱشب ث ی اسلبىیډبڅی هى ا ى ا س٥ئ ٭چ

اوي سب ثب ځاش« و»ی ٵياٽب ٽبٵډبیبن ا ډشڈ ٽى ٽ يػی ى اهشیب بكت ٽبهبو

ىاىن ث ډٺبډبر سان ى اٶبن كپډز و٪بډی ثٹا ٽىىي.

1322 ىي ٥ٳ اډشیباسی ا٭٦ب ٽى. ى ايا٤ ٵيىیه ىيڅز ډٽی ى دبن ث اشيلاڃ ٵياٽب ث

ٽمبڃ يایز اشبويا اٶبن ث سان ٵاهاوي ي. ى مبن ايان، يار دی ي ى، ىٽش

اثاڅٺبڈ ین ا ٽ ډٮبين يی ي ډشو ٽبځی ٥ا ايڃ آن ياسوبو ثى ث اٶبن ا٭اڇ

ی ىاان ي اسلبىی ٽش ین ي بم، ٽٶیڄ اشبويا، ٽبهبواىیجز، ث ٽ ى 7ىاز. ى

اډ٢بء ٽىوي. ى ایه ډاٵٺشىبډ، ٽبٵډبیبن ٹڃ ىاىوي ٽ:ی ا ی سب ٽبځان اٶبن ډاٵٺشىبډ

ی ی وٴ ػی ځڇ ث وبن ٽبځ، ي ث اويا 340ی وبن ث ډىان ٽبځ، ٽیچ ػی 58/1ياو

ٽبځان ی یؼي بڃ ثيىي.ډىان ث

.ؿ يىس بهشمبن ثیمبشبوی ا ٽ ٽبځان ى آوؼب ث ایڂبن ډٮبڅؼ وي ث اسمبڇ بوىي

.بلاو ىي ىز څجب ي ىي دیاه ي څجب ی ث ٽبځان ثيىي

یه ٽىىي.یبڃ سٮی 8بڃ# ا 14یبڃ ي ٽىٽبن $ی 10یبڃ، وبن 15كياٹڄ ىشمى ډىان

ىي ا١بٵ ىشمى ثذىاوي. 20ثای ډبٱڄ ىا ٽبهبو

.ثای ٽبځان وببهی ىز ٽىىي

.ا اشوياڇ ٽىٽبن ی ىياى بڃ هىىای يوي

٭مڄ آيوي ي آوبن ٽ ثیمبوي ث ایڂبن ډٮبڅؼ وي. ډبی یټ ثب ا ٽبځان آډبی دپی ث

ب ا ٭بیز ٽىىي ي ا ډياهچ ى اډ وي ٽ ٹا٭ي ي ډٺار ػبی ى ٽبهبوٽبځان ڈ ډشٮي ي

ی ٽبهبوؼبر ي ډإبر وبډ و٪بڇ»ډيییز هىىای يوي. ٭لاي ث ایه ٽبځان ساٵٸ ٽىوي ٽ

43

ساوشىي ٽبځان ا ث هب٥ ا وی ٭بیز ٽىىي، ٽ ث كت آن ډی 1312ډىاى 19ډة « ىٮشی

ی ا اىای ا بی ى اوؼبڇ ي٩یٶ ػیم ٽىىي. یأر كڄ اهشلاٵی ډٽت ا ٵډبويا ي ومبیىيٽس

ی دی ي ى سپیڄ ي ثى ٽ ثی اهشلاٵبر ي كڄ ي ٵڄ آوب ىاىځشی اشبن ي ئی اىا

ي. چځیی ډیا ث ٭ي ىاز. سمیمبر یأر ډث وبیی ثى، ي ث ایه سسیت ا ا٭شبثبر ػ

ىز آيى اډشیباسی سان ځٶز ٽ اسلبىی ى ډاٵٺز ثب ای٤ ډث ث ډیان اډشیبار ث ډىٶبو ډی

ی ایه ي٬١ اٵای ډلجثیز ٵياٽب ى ثیه ٽبځان ي ث سج٬ آن اٵای ٭٢یز ى ىاى ثى. وشیؼ

اٵای یبٵز. 1322ٶ ى ٵيىیه و 14500ث 1321وٶ ى 1600اسلبىی ثى، ث ولی ٽ ا

#. 275-277$مبن:

ىاان ا آوؼب ٽ ٽبهبو :1322تیر 19ی یرش کارفرهایاى ت کارگراى هافقتاه -

ی ٽبځان اٶبن ىز ث هوز وىي، یپی وشاوشىي ډٺبډبر ډلچی ا ډشٺب٭ي ٽىىي سب ٭چی اسلبىی

، 1322ىيى ثآډي ذبی ا آن هى سپیڄ ىي. ى ايایڄ سی ا آوبن د ا ډر ثب بییه

ی ثى، ثای ډ٭ة ٽىن اسلبىیی ا ٽ ډیىيا ٭مي« و»ی الله ى بكت اچی ٽبهبو ٵ٢ڄ

هی ا ځى آيى. ایه يشبییبن ا ث بی ٽبځان اٶبن مب ٭٪یمی ا ډىان یپی ا يشب

اوي ث ډیيان آيى. ى ى ي ٭ىان ا٭٢بی و٢ز ډچی ٽ ا كة سى، ث هڈ آډي٥ وبډٮٺڅی ث

هىی ٽ ډیبن يشبییبن ي ٽبځان ىځٵز ؿىي وٶ ډؼيف يوي. ٵياٽب ي ٭جبٺچی ى د

الله ى وی ځلايی ځىیيوي. ٵ٢ڄ

ٵډبیبن یب سجبوی ډسؼٮیه، ی يی ٵشبى ٽ ٽب ٵياٽب سچڂاٵی ا٭شا١ی ث ٭چی یچی ووز

بی سىب ىش دىاوي. و ث آا ٽبځان ډی« و٢ز ډچی»د یټ كة یبی بهشڂی ث وبڇ

ب وی ٽبځان ا ثای وي، ثچپ ى ىاهڄ ٽبهبو ي ډی ايثب ی څای كة ث ٽبځان كمچ

ٵياٽب ا٭لاڇ ه٦ ٽى ٽ اځ ىيڅز وشاوي ا٭٢بی آيوي. ش ډی دیٵشه ٭٢یز كة ډث ث

ی ٽبځان اٶبن ثای ىدی كاز ٽىي، اسلبىی دیبی ی اي ا ى ثاث هوز ي ی اسلبىی

ی ځڅز، ٽىڃ ٭مڄ هاي آيى. ثب ایه وبډ ي ډياهچ كاز ا هی اٹياډبر ١يی ث

ياى ى ايا٤ سی ډب ى ي ٵوي ي ىٽش اكميی، ج سبالله ثاډی، اشبويا اوڂچشبن، ٵع

ډلچی كة و٢ز ډچی ا ا اٶبن اهاع ٽى.

ث اٶبن آډي ثىوي، ا ميشی ثب 1320الله ثاډی ډبوىي سمبڇ اشبوياان دییه ٽ د ا ٵع

16بی ا ث اػای ډاٵٺشىبډ ىاان ثب ى. يی ا ایه ڈ ٵاس ٵز ي ٽیي سب آوبن ٽبهبو

ثب ی ا يا ىاى. اي د ا سسیت ىاىن ػچ 1322اىیجز 7ي 1321ثمه 25ی ي

ىب اٶبن بی ی ٹبػب ي ا ؿ ىاان ى ډىڃ بڇ اڅييڅ $اٽج ډٮى# ٽ باى ٽبهبو

ب ایه سجٮیي ا ثىي٭جب ث ىډبيوي سٲیی یبٵز# سه ا ایبن ا ث ثىي٭جب سجٮیي ٽى $ٽ ث 6ثى،

44

ىي ث 30ډٮٹ ا ث ٽبځان ثذىاوي ي بی ىوڀ سمبډی ىشمى ي ث ثٺی سی ٽى ٽ ثی

ىشمى آوبن ثیٶایىي ي وبن ایڂبن ى اهشیببن ثڂاوي.

ی ی ايع ٹير اسلبىی ٽ وبوث اډ٢بء یي 1322سی 19ى ی ا ى دی ایه ػچ ډاٵٺشىبډ

ی ایه چچ ډجبار ډٵٸ #. ٵياٽب ى وشیؼ278-281ٽبځان اٶبن ي وٶ ٵياٽب ثى $مبن:

أی# ياى 30499ی ايڃ اٶبن ى ػیبن اوشوبثبر ډؼچ ؿبىڈ $ثب ى سب ث ٭ىان ومبیىي ډی

#.284ډؼچ ى $مبن:

ىاان، اوؼبڇ ا٭٢بی كة سى ث ایه وبدیی ٽبهبو اډب ث جت بثب سمبډی ایه اكالار

وشیؼ یيوي ٽ ى اسجب٣ ثب اٶبن ثبیي ث پچی ډشٺیڈ ياى لى وي. ث ایه سسیت كة

ی ایبڅشی كة ى اٶبن ثځا ځىیي، ی ٽمیش ، ٽ ووشیه ػچ1322سى ى ايایڄ ٵيىیه

ی ایبڅشی كة بیی ثىاز. ثب آوپ ٵياٽب ث ٭٢یز ٽمیش ىن ػبی دبیی ى اٶبن ځبڇثای ثب ٽ

ی س، یٮىی یبز ٽمیش اڅٮبى ىاز، ډٺبڇ ٭بڅی دیٵش ي ثى ي ى ثیه ٽبځان ډلجثیشی ٵٷ

#.282ایبڅشی، ث ډلمى ثٺا٥ی ذى ي $مبن:

ت 1323ر آررتایجاى در تاتستاى ی کارگری د ی ضرای هتحذ تطکیل ضاخ -

ی ٽبځی يی، ا ثب دبیبن ٽب هچیڄ اوٺلاة ي اسلبىیهحریت حسب تد سرضت آى:

س ي. ؿىي ي د ا یبثی ٽبځان ى سجی ځشى ٵٮبڅیز كة سى ثای سپڄ 1323سبثشبن

٭چیاى یبز ١ب يشب، اثایڈ ی ډٽی ث آهیه اهاع هچیڄ اوٺلاة ا سجی، ای ډشلي

ی ډٽی ي ثى، ث سجی وبډی، یپی ا جان دییه یأر ډٽی ا ٽ ٥ٵيا ای ډشلي

ٵشبى سب ای ایبڅشی ثهىا ا كمبیز ك ة سى ي ځي ی یأر ډٽی ا ٽ ٥ٵيا

٭چیاى، ثب آوپ ئی ثبوی ډٹشب ا ٵٮبڅیز اي ػچځیی اٵشوبی ثى ی ٭چڈ كة سى ثیبيى.

ی ایبڅشی ډىاى ځىڈ آيى ي ای ډشلي 8ی ٹیت ا ى ی ىي اسلبىی ومبیىي 129ٽى، ساوز

ی ٽبځان ي كمشپبن ا سپیڄ ىي. اسلبىی

ثبیؼبن ثځیي ي. ی آ یب، ب٭ ي ٽمویز ث مز ئی ای ډشلي ى دی آن ډلمي ثی

ډ٦چت ٽبځ ډبػ آثبیؼبن يی، ي ډيیبی ځىؼی یپی ا ٽمویز كیه آهوياى

ی ث يی سب كيی ثى ٽ آثبیؼبوی، ث مز ډٮبيوبن ئی ثځیي يوي. ياثشڂی اسلبىی

ما ى ډٮیز يی ثىوي.ٽى، ىي ثب اس م یب ى ٵز ي آډي ډی ىڂبډی ٽ ډلمي ثی

5ا آٱب ٽى. ى ی ا بثٺ یب ي دشیجبوی يی، ډجبار ثی ی آثبیؼبن، ث جی ثی ای ډشلي

سيیي ٽىوي ا ث اٲبڃ هى ىآيى بی ایان ٽبهبو ی ٽجیز ٽبځان ٽبهبو 1323ډىاى

ډث٣ ث ىشڂیی هچیڄ اوٺلاة ث جت ٽى ي ٽ ى آٶشڂی-سڅیي ا١بٵی آوبن ؿىبوـ دبىا

45

٭لاي، ٽبځان دىاهز وى، ډيی ٽبهبو ا هاىي ٽز. ث -سٹٴ سڅیي، كبڄ وي ثى

هاشب دىاهز ىشمى ث یپي ٽبځی يوي ٽ ثای ٽز ى س٪بار ٽب هى ویبډي

و ځٶش ثى ٽ ا ثبوی اوش٪ب ٽمټ وياش ثبي، يی ثىوي. ا آوؼبیی ٽ اشبويا ث بكت ٽبهب

ٽىوي. ب وی ٽبځان ث میه سسیت ٵشب ډی ٽبځان ا دیٵز. ى بی ٽبهبوی ا وبځی هاش

ی آثبیؼبن، ٽبځان ا ث اكمي اٶبوی، ٭٢ی كة سى ي یپی ا ډي٭یبن جی ای ډشلي

ٽى. سیٸ ډی« ډپىي ٽ هن ٽبځان ا ډی»ب هبوٽشه بكجبن ٽب

ي يوي ي ثاى ٽؿټ یی آثبیؼبن كمچ ی ون ىا ٽبهبو ٽبځان ث هاو 1323ى ايا٤ ډىاى

بی ایان ا وياوی ٽىوي. ٽىڃ اوڂچشبن سىیيی وياز ٽ ډجبان ی ٽجیز بكت ٽبهبو

يی ثهىاوي. اشبويا ٽ ىیبٵش ثى « سیٸ ي كمبیز» ىاوي ي ا ثب ٽىڅڂی يی سمب

ی يی ٽبی ا اي بهش ویز، ٽبٵډبیبن ا سیٸ ث پیجبیی ٽى ي ا ى ثاث ډياهچ

ٽىڃ يی هاز ٽ ػچی ٽبځان ا ثڂیى. ا یټ ٥ٳ ئی اسبٷ ىبی٬ سٺب١بی

يی، ٽى ي ا ٥ٳ ىیڂ ٽبٵډبیبن ٥ی سچڂاډی ا ب٭ي، ووز يی ډیډبثی ا ډٺبډبر

هى ٽىوي. ٽبٵډبیبن پبیز ٽىوي ٽ ى ډاٽ ثب بی اشمياى هاش ي سيیي ث سٮ٦یڄ ٽبهبو

ساوىي ډپلار هى ا ډ٦ف ٽىىي. ٽبځان ا س ػبن هی كشی ومی

45ی آثبیؼبن ځىیي ٽ ث كت آن ث ٽبځان ای ډشليسى٪یڈ ی ا ىڂبډی ٽ ډاٵٺشىبډ

ځیی ی ىشمى ٭لاي ث آوـ ى اىیجز مبن بڃ ىیبٵز ٽى ثىوي ىاى ى ثبع ىي ا١بٵ

ىاى سب ا یب اػب ډی ی ډث ایه ثى ٽ ث ثی س ډاٵٺشىبډ ی ډڈ ي ييی ث دبیبن یي. هی

آوپ ډ٩ٴ ثبي وبن ىي ٽ يػ ډث ث ؿ ډٵی یبڃ ىیبٵز ٽىي ثی 10ډببو ٽبځی

ی آثبیؼبن ا ػمچ ای ډشليبی م، ٽبٵډبیبن ى ثاث بی هاش یي از. ثب ایه

اشوياڇ اولبی ا٭٢بی اسلبىی ي ٽ كٸ ٭٢یز اسلبىی ا ىشمى ٽبځان ي دىاهز آن ث

يٵڄ اهشلاٵبر ٽبځی ی اسبٷ ىبی٬ ى كڄ ی ٽبځی ي ػچځیی ا ځو ډياهچ اسلبىی

ایشبىځی ٽىوي. ٽبٵډبیبن ډ٭ة ي ثىوي يڅی ى ٽبډلا ډٮچة وي ثىوي.

ثب جی كة سى ى 1323ى ایه ډیبن ث ډیبوؼی س٪بار ث وٶ٬ اډشیب وٶز مبڃ ا ايایڄ آثبن

ی ډىډی ڈ ىاز ؿاٽ و٪ ث اكشیبػبر يی كیه ػىڀ ػبوی ىيڇ، آثبیؼبن $ٽ دشاو

ډىڇ آن وبكی ا ډات يوٸ اٹشبىی ثیبی ثهىا يوي اډب ثب دبیبن ػىڀ اط ایه يوٸ اشٲبڃ

آثبیؼبن ا دىياشىي ٽ ثب ا٭٦بی اډشیب وٶز مبڃ ث يی، ى كبڃ دبیبن ثى ي څا ډىڇ ډی

ای ٽ ى ثبوی ډیبن ډىڇ ي ډأډان ىځٵز، ډیجز اٹشبىی ډن هاي ډبوي# ي ىځیی

ی ډٺبډبر يی ایه دیبډي ا ىشبيیی ثای هچ٬ لاف ثبوی ي اس ډلچی بهشىي ي اىا

46

بډبر يی كشی ا٭٢بی ی آثبیؼبن ي كة سى ذىوي. ى اىاډ ډٺ آثبیؼبن ا ث ای ډشلي

یأر اٹشبىی آډیپب ا ڈ ا سجی ثیين ٽىوي.

ا سجی ځىیي؛ ٽبٵډبیبن وڂان ایمىی ػبن هى ثىوي. ا « ا٭یبن»ػمٮی ایه ي٬١ ث ډبػر ىش

ځٶشىي ٽىوي. ډی ب، ډيسی ثى ٽ هى ا وىیټ ث يپشڂی ا٭لاڇ ډی ایه ځش، بكجبن ٽبهبو

ساوىي ا يپشڂی ٽبډڄ اػشىبة ٽىىي. اډب ای ډشلي سىب ثب ٽب يیي ىشمى ٽبځان ډی ٽ

ی ػىڀ ػبوی ب ىيبی ساوىي ا ٹجڄ ى دیٵز ي ډٮشٺي ثى ٽ آوبن ډی ایه اشيلاڃ ا ومی

ډى ډ٦بڅج ا ثذىاوي.بی ىيڇ ىشمى

آثبیؼبن وٶ هى ا ځش ىاى ي ث مب ا٭٢بی هى اٵيى. ی ى مبن ىڂبڇ، ای ډشلي

ٽبځاوی ٽ ځ ډشپڄ وي ثىوي، ا ٹجیڄ ثبثان، ث اسلبىی ٽبوي يوي؛ ىشمىب ى ٦ف

ٽبان ی ٽبځی ث ثبا وی ٽ ىڂ ډلبٵ٪ ثبلا سظجیز ځىیي، اشوياڇ اولبی ا٭٢بی اسلبىی

ډٺ ځىیي ٽ سمبڇ ثبثان ٭٢ اسلبىی ثبىي ي ثبځبوبوی 1323یڄ ي. ا ثمه ی ثى، سلم

ٽىوي ډ٩ٴ ثىوي ٽ ا ٥یٸ سى٪یڈ ٹاىاى ثب ىٵش ډٽی اسلبىی آوبن ا ث ٽ آوبن ا اشوياڇ ډی

ز ٽ ٽی ي. ٽبٵډب كٸ ىا ب وی اػا ډی هيډز ځیوي. میه ثوبډ ى ډى ٽبځان ٽبهبو

ٽى ي ٽبٵډب سٮییه ډی م، ػبویه اي ا ىٵش ډٽی اسلبىی ا یټ ثب ا ٽب ثٽىب ٽىي. ثب ایه

، 1324ساوز ثيين ١بیز ىٵش ډٽی اسلبىی ػبوىیه ډث ا اهاع ٽىي. سب اىیجز ومی

ویی ٽىي. ا وبڇاسلبىی ډي٭ی ثى ٽ ډٵٸ ي از ثی ا ا ٽبځ ثیپب

ا٭شىبیی ٽى ٽ سجی هىاى يی ين ډله ي، ىيڅز اي ؿىيان ث اشبن آثبیؼبن ثی ثب ووز

آيى. ى وشیؼ ٽبځان ثیپب ٽ دی ا آن ډب ا ثيين ٵډبويا ي آثبیؼبن ٹی ثيين اشبويا ث

هاشىي ي پبیز ٽىوي ٽ « وبن ي ٽب»وش ي ب ی ٽىوي ث هیبثبن ی دمیى ٽب ډی ى ٽبهبو

«.ډاى ډٮيوی ى ی ډیه از ىكبڅی ٽ ډب ثیپب شیڈ»

آډي، س٪باسی ا ثب ٽز ی آثبیؼبن ٽ ٽب ؿىياوی ا ىشبن ثومی كة سى ي ای ډشلي

ٽىبی ډله ي ا سی بډبن ىاىوي ي هابن ث 14هىاى ي 16 ا ٽبځ ثیپب ى -دىغ

يیی يوي. ووز

بیی ث یي ثى ٽ كشی بكجبن ډإبر ثبځبوی ٽؿټ ډلچی وی سچڂاڇی ا ثیپبی ث ىػ

ٽىوي. ا سیٴ ډیبی ٵشبىوي ي ي٬١ ىڅڂيا ثیپبان ځىان ى هیبثبن ډؼچ ډی

ی آثبیؼبن ثای اٹشبىی ىٽب وجى، ای ډشليثای ایؼبى سلٻ ی ا ا آوؼب ٽ یؾ ٭بډڄ سب

ی ، ای ډشلي1324سی 27ي ثیش ث ي ډشڄ ځىیي. ى ػچځیی ا اىیبى ثیپبی يث

هيػی ا سجی بی هيػی اچی سجی ځمبز. سمبڇ ٽبډینبی آثبیؼبن ډأډاوی ا ث ا

47

یب اػب ىیبٵز ومبیي. ایه ی آن ا ثی ی كٽز وياز ډڂ آوپ اوىي بیټ اػ ي ي یؾ ډشٹٴ ډی

ی ي ٽ بكت ٽبډین ثای ثبځز ٽبډین ث سجی سٮي ثذبى ي اوىي اػب سىب ډبوی ا٭٦ب ډی

ىيډی ا ا ډیبن اوىيځبن ثیپب اشوياڇ ٽىي.

سی یبٵز. ىي ٮز ا اهاع ٽبځان ثیپب اثٮبى يی٬ی آثبیؼبن ډجىی ث ډمبو یبز ای ډشلي

ځش یؾ سڅیيی وياز، مـىبن ىشمى بی سجی ثب آوپ ى ډببی ٽبهبو ا ډمشیه ٽبهبو

ی ٹير اسلبىی ثى. ثب ٽى. ایه ػیبن ٱی٭بىی وشیؼ ي ډایبی سمبڇ ٽبځان هى ا دىاهز ډی

ي ي ث ب ای ډشلي ی آثبیؼبن ثب ه٦ ثیپبی ځشى يثي ډی م، ځ ځب ٽ ایه

دیٵز. ىاى ي اهاع ٽبځان ایي ا ډی ىډی سه

يی ى ی ىډٽار آثبیؼبن، ث جی ډیػٮٶ دی ثب ا٭لاڇ هىډوشبی آثبیؼبن ا ی ٵٹ

مجشڂی هى ا ثب ٵٹ ا٭لاڇ ٽى ثى $و٪ی س ث اولبء ډوشچٴ ، ای ډشلي ٽ دی1324آ

بیی ٽ ث ثبن ٵبی ث یأر ٵشبى وي#، ٭ملا ث ثبيی ٽبځی ػىج وبىیي ځٵشه وبډ

یب ث مز يی ٵىڀ ډٮٵی ځیی ىيڅز هىډوشب، ثی هىډوشبی آثبیؼبن سجيیڄ ي. ثب پڄ

اڅ٦چى پڄ ځٵز، ډب يىس ا يار ٽب ىيڅز ٹاڇی يار ٽب ا ٽ ي. مـىیه اىا

يی ث٭ي ځٵز. هى دی

ث سیت 1325اىیجز 22آثبیؼبن ثى، ى بی ٹبون ٽب آثبیؼبن ٽ اثشپب ىیڂ ىډٽار

وپ ی ٽب ى ا ٽ ا سیت ٽىي. ثب آ ي دی ا آوپ یأر ىيڅز ٹاڇ لایل-یي

ىبهز، میز ډی ب ا ث ٽبځان ي كٸ ا٭شبة آنبی ی ٽب ا ٽ اسلبىی لایل

يٵڄ ى. ثبیز ثب ومیڈ يار ٽب كڄ آډي ډی اهشلاٵی ٽ ډیبن ٽبځ ي ٽبٵډب دی ډی

ىا ٽب هبوىاز ٽ ى سمبڇ سٮ٦یلار می ي يبیی ٽ ث ىش ٽب ٹبون ٽب آثبیؼبن ډٺ ډی

ث جت اي١ب٭ی ٽ ا ٽىشڃ ی ا ى، ىشمى ٽبځان دىاهز ځىى. ځب ٽبهبو ډشٹٴ ډی

ىا ثیين از سٮ٦یڄ ى، ٽبځان وٴ ىشمى ا ىیبٵز هاىي ٽى. ډهی بلاو ا ٽبهبو

ځىیي. اڄ كياٹڄ ىشمى ى، وی ثبیي ډٺ دبوى ي سب یټ ډب ثكت و٫ ٽبی ٽ اوؼبڇ ډی

ٽى. ٹبون ٽب، ٽب ياو ا میز ىبهش ي، اځؿ ډٺيا آن ا ثبیي ٹبوىن ى آیىي سٮییه ډی ث

ٽب دىؼب ىي ىشمى ز ب٭ز ي ى ٶش ؿڄ ي ز ب٭ز ډٮیه ٽى ثى. دىاهز ا١بٵ

بی ٭ز يىس ٽب هى ا سٻ ٽىىي سب ى ٽلاب اى اػب ىاشىي ویڈ سٮییه ي ثى. ٽبځان ثی

ٽبځی دییه بی ي ك٢ یبثىي. سمبڇ ٹاىاى اىی ٽ ياو یټ ب٭ز سپیڄ ډی ډجب ثب ثی

اچی ٹبون ٽب آثبیؼبن ثى، يڅی يه ویز ٽ ٹبون ډث سب ؿ بی ب يیځی څٲ ځىیي. ایه

اويا ٭ملا ث اػا ىآډي.

48

دبیبن ، ىز یټ بڃ د ا سپیڄ آن، ث1325آ 21ی ىډٽار آثبیؼبن ى ٽب ىيڅز ٵٹ

ی ىډٽار ا ث ډىي ٹير وبوي ثى، ډچق يی ٵٹبی یي. ا آوؼب ٽ دشیجبوی ویي

ی اشبن آثبیؼبن ا سوچی ٽىوي كپډز ٵٹ 1325اىیجز 16ٽ، آن ویيب ى میه

#. 183-198ىډٽار وڂن ځىیي $مبن:

اداه دارد...

هاتع:

#، ایان ثیه ىي اوٺلاة ا ډي٥ سب اوٺلاة الاډی، سػم: ٽب٩ڈ 1377آثابډیبن، یياوي. $ -

ی ىیڂی ا ؿی، سان: و ډٽ. ي ای٢ب سػم آيی ي ډله ډيیبو ٵیيډىي، كه م

.ډلميی ي ډلمي اثایڈ ٵشبكی، سان: و وی اكمي ځڄایه اط س٤

بی ثٿ ي ٹیبڇ ٽبځان اٶبن، آثبىان: و د. #، وجى ٹير1393آثبیؼبوی، اٽج. $ -

ای ىیڂ: ى ثى ي »بی ٵيایی، ا ٽشبة #، ٽبځان ى ځٶشب ي ٽىا ؿیټ1396اسبثپی، سع. $ -

اڅمچچی سبین اػشمب٭ی. ، و وٺ٦ ي اوشیشی ثیه«ن $ػچي ايڃ#بی ٵيایی هچٸ ایا ثب ؿیټ

بی ای ى ثاث سؼيى آډاو: وڂبی ث سلا #، سؼيى ایوبو، ځیى1397اسبثپی، سع. $ -

ی ډيوی ىيان دبډي٥، سان: ٵچىبډ وڂب ٽىڂان ٽبځی ایان ى ساومىيبی ػبډٮ

.123-126: 120 و، بڃ ثیز ي شڈ، مب

#، ٽبڅجيپبٵی اوٺلاة: وٺ ٽبځان ىٮشی ى اوٺلاة ایان، ٽبوبىا: ٵچىبډ 1390اٳ، اكمي. $ -

.4ي 3، مب 26وبډ، بڃ ایان

ب یټ ٵٮبڃ ٽبځی، ٹبثڄ ىشی ى:ثا٭شبة ٽبځان دشيیمی ډب ى ځٶشڂ -

http://b-

pak.org/2012/11/18/%D8"A7"D8"B9"D8"AA%D8"B5"D8"A7"D8"A8-

%DA%A9"D8"A7"D8"B1"DA%AF%D8"B1"D8"A7"D9"86-

%D9"BE%D8"AA%D8"B1"D9"88"D8"B4"DB"8C%D9"85"DB"8C-

%D9"85"D8"A7"D9"87"D8"B4"D9"87"D8"B1-%D8"AF%D8"B1-

%D9"85"D8"B5"D8"A7/

49

ان ذی ي $هب٥ار ي اىبى یٴ اٵشوبی #، هب٥ار ىي1370ثیبر، ٽبي ي سٶی، ډؼیي. $ -

#، سان: اوشبار ٵىي.1329سب 1299

سب#، ٽبځان ي اوٺلاة ى ایان: ثبوڂی سؼثیبر ٽىشڃ ٽبځی ى ایان، ثیبر، آٴ. $ثی -

Workers and$سػم ٵڄ ٶشڈ ٽشبة PDFسػم: ىای اٵب، وو

Revolution in Iran: A Third World Experience of

Workers’ Control (London, 1987).#

يوي، ٹبثڄ $ډبكج#، اډی ٭جب آڇ« ډىاى 28ػىج ٽبځی ي ٽىسبی #. »1392ثبثبیی، ديی. $ -

:ىشی ى

http://kanoonmodafean1.blogspot.com/2013/08/blog-

post_25.html

ا، وياوی ځما، ى ػشؼی ا#، ایان $ډشڅي ثی دبیيا، وب. $ثی سب#، سبین ػىج ٽبځی -

.ػب ثی

#، سبین ػىج ٽبځی ایان، ٹبثڄ ىشی ى:2019دبیيا، وب. $ -

http://www.ofros.com/maghale/paydar_tjk.htm

ي ٵبى ی، سػم: كه ٵبٽ«ډٮب یىا ی٥جٺ ى ډب#. »1390$ پیدلاوا، و -

و هياى و. د، یډؼچ

:95آ 21سىیڈ، -

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/09/21/1264210

ی ٭ياڅز ایان: ا ػىة ٹٶٺب سب مبڃ #، ٵٹ1388ثبز، اڅی. $هيدىب، ډلميكیه ي -

.#، سان: اوشبار دىی ىاو ي ٽز و ي دي یا1920-1917هابن $

ی اوشبار ثىیبى #، سبین ٶبی ای ٽبځان وٶز، ٽمیش1392هيبی، یيالله. $ -

آډی ٽبځان $دبٻ#.-ديی

، ٹبثڄ ىشی ى:«ی ډش٤اٵبو ي اٵن ٥جٺ»ڃ. هيی، ٽمب -

51

D9"86"D7"A8"D3"B8"D9"81"D7"A8"/%D2018/07/16https://naghd.com/

-9"86D9"88"D3"B8"D9"81"D7"A8"%D-9"88%D-9"87

-C"8C%DB2"80"8E9"87"D9"82"D8"A8"D7"B8"%D

/7B8"D3"B8"D9"88"AA%D8"D9"85"%D

اػشمب٭ی ػىج ډي٥یز ي اوپبٳ یبڃ-بی اٹشبىی #، دییى1384بٽی، هي. $ -

.ٽای، سان: اوشبار اهشانىډ

بی ٽبځی ي هىٽبډڂی ى ایان، سػم: ١یبء يٹی، #، اسلبىی1377لاػىی، كجیت. $ -

.سان: و و

بی ٽبځی ى #، ٷ یټ هی ثچىي: ووشیه اسلبىی1381ډلمىی، ػچیڄ ي ٮیيی، وب. $ -

.#، سان: اوشبار ٹ1320٦-1285ایان $

#، اػشمب٭ین ٭بډین، سان: و وی.1391ی، اة. $یىاو -

وی ٽبځان ى ایان د ا اوٺلاة#، ٥جٺ $سان ؿبو #، ٽبځان ثی1397هیاڅچی، ٭چی١ب. $ -

سان: اوشبار آځب.

.4، وی دیؾ، مب «ساىی ٹډبن#. »1387ىااڅٶبء، یبب $ -

بی آیىي، ٹبثڄ ىشی بی ځش ي ا ی ٽبځ: ى ٥جٺ #، بډبويی2016ىمب، ٮیي. $ -

ى:

https://pecritique.com/2016/05/01/%D8"B3"D8"A7"D8"B2"D9"85"D

8"A7"D9"86"E2"80"8C%D8"AF%D9"87"DB"8C-

%D8"B7"D8"A8"D9"82"D9"87"E2"80"8C%DB"8C-

%DA%A9"D8"A7"D8"B1"DA%AF%D8"B1-

%D8"AF%D8"B1"D8"B3"E2"80"8C%D9"87"D8"A7"DB"8C-

%DA%AF%D8"B0"D8"B4/

#، ٹبثڄ 1394$ثی ا٭شا١بر ٽبځی بڃ « سذي ډی ی دز ت، ػىجی ى ا٭مبٷ» -

ىشی ى:

http://etehadbinalmelali.com/ak/karegaran-94-2

51

، #«1342-57ی ځش $ : ډكچىای ى ایان ي ياث٤ ډبی»#، 1369ىاځ، ډلمي١ب. $ -

ان: اوشبار ٮچ اويی.س

، ٹبثڄ ىشی ى:«سبیوـ ٹبون ٽب ى ایان»ٶاى، بڅ، -

http://www.ofros.com/gozaresh/safarzade_tghkar.htm

ځیی ي ٵٮبڅیز اسلبىی ىٮشڂ ى ىىيع پڄ ، #2017٭یی، یيی ي ٵلاكی، ډ٪ٶ. $ -

ٹبثڄ ىشی ى:ی دی ىی اٳ #، ثبووو$1367-1365

https://www.gozaar.net/a/8815

، ٹبثڄ ىشی ى: 1395ځای ا ډجب ي ا٭شا١بر ٽبځی ى بڃ -

http://etehadbinalmelali.com/ak/10-02-96-2

، ٹبثڄ ىشی ى:1396ځا ډجبار ي ا٭شا١بر ٽبځان ي كمشپبن ایان ى بڃ -

http://etehadbinalmelali.com/ak/kargaran-96

:ىشی ى، ٹبثڄ «ی ٽبځان ډٮين مټ سبیوـ اسلبىی»واى، ډبیب. ځیلاوی -

https://rahekargarnews.wordpress.com/2014/12/25/gile-286

، ٹبثڄ ىشی ى:«بی ی ی ٽبځان ؿیز سبیوـ اسلبىی»واى، ډبیب. ځیلاوی -

https://mejalehhafteh.com/2015/10/01/93320/

ډجب ٽبځان دشيیمی ي الاكی ٹبون ٽب ى ځٶشڂ ثب ثي هجب، ٹبثڄ ىشی ى: -

-9"87D2"B8"D1"B8"D7"A8"D8"A8"D9"85"/%D2012/12/01/pak.org-http://b

-9"86D7"A8"D1"B8"DA%AF%D1"B8"D7"A8"D9"%DA%A

-9"88%D-C"8DB9"85"C%D"8DB4"B8"D9"88"D1"B8"AA%D8"BE%D9"%D

9"86D7"A8"D9"82"%D-9"87C%D"8AD%DB8"D7"A8"D9"84"D5"B8"D7"A8"%D

و ،یسػم: كه ډس٢ ،«یىا یى ثاث ډب یىډٽا#. »1386اڅه $ ىييى،ی ټیډ -

ثبسبة وڂب.

52

، ٹبثڄ ىشی ى:1397وڂبی ث ػىج ٽبځی ایان ى بڃ -

http://etehadbinalmelali.com/ak/jonbeshe-karegari-97