1990 YILINDA TÜRKİYE’DEVE DÜNYADA GAZETELER

1990 DÖNEMİNE GENEL BAKIŞ 1990 ve 2000 yılları arasında gazetecilikten bahsedecek olursak ilk

olarak şu ayrım karşımıza çıkıyor; “geleneksel medya” ve internetin yükselişi ile ortaya çıkan yeni döneme verilen ad ‘’yeni medya’’ kavramları.

Geleneksel Medya ; Günümüzde basın teknolojisine dayalı ürünler olan gazete ve

derginin ve ayrıca radyo ve televizyonun bulunduğu bir medya sistemi.

Yeni Medya ise; İnternetin ortaya çıkmasıyla birlikte oluşan yeni bir mecra olan

interneti ve içerik, erişim vb. açılardan farklılaşmayı ortaya koyan sistemdir.

1990lı yılların sonunda hayatımıza giren internet ve internet siteleri ilk başlarda şirketler açısından modernlik ve prestij kaynağı olarak görülmüş , gazeteler içinse ‘’son dakika haberi’’ yayınlama mecrası olarak kullanılmıştır.

İnternetin yaygın kullanımıyla birlikte gazete, dergi ve televizyonlar sundukları içerikleri kendi oluşturdukları siteler aracılığıyla yayınlamaya başlamışlardır. Bu gelişme, yerel gazetelerin yalnızca yayımlandıkları bölgeye değil tüm dünyaya seslenebilmelerine katkıda bulunmuştur.

Online ortamda sunulan içeriğin; üretim, baskı ve dağıtım aşamalarında karşılaşılan maliyetleri ortadan kaldırması, bu devrim niteliğindeki gelişmenin en önemli sonuçlarından birini oluşturmaktadır.

1990 YILINDA TÜRKİYE MEDYASI 1990 yılı, yeni dünya düzeninin ve bütünleşik pazarlama iletişimi

olgusunun önem kazanmaya başladığı bir yıldır. Türk medyasında yaşanan “magazinleşme” olgusunun ortaya çıktığı

bir dönemdir. 1990’a kadar ülkede yayıncılık yaşamında TRT tekelinin bulunması,

1990’lı yılların hemen başında ani biçimde ortaya çıkan özel radyo ve televizyon yayıncılığı sürecinin de olgunlaşmamış bir ortamda başlamasına yol açmıştır.

Nitekim 1990 ile 1994 yılları arasında ülkemizde radyo ve televizyon yayıncılığının yasal çerçevesi oluşturulmaksızın yayıncılık faaliyetleri sürdürülmüştür.

20 Nisan 1994’de 3948 Sayılı ‘’Radyo Ve Televizyonların Kuruluş Ve Yayınları Hakkında Kanun’’ çıkarılarak yayınlar yasal mevzuata bağlanmaya çalışılmıştır.

1990’lı yılları Türk basınının “medyalaşma” yılları olarak da adlandırılır.

Bunun sebebi ise, artık gazetelerin yanında onlarla birlikte hareket eden ve aynı kuruluş çatısında bulunan radyo, televizyon ve internet servis sağlayıcıları ile dağıtım şirketlerinin yer almaya başlamış olmasıdır.

1980 yasaklarından, sansüründen ve birçok filtre uygulamasından sonra 1990’larda Türkiye de farklı bir döneme girilmiştir.

TRT ’nin bir devlet kuruluşu olması nedeniyle herhangi bir “muhalif” fikir ya da söyleme yer vermesi o dönemde mümkün olamamıştır. 1990 da özel sektörün medyaya girişiyle birlikte medyada canlılık ve çok seslilik sağlanmıştır.

GAZETELERİN DEĞİŞİM SÜREÇLERİ

1993 2013

Gördüğümüz gibi gazetelerin kapaklarında da yıllar içerisinde içerikle birlikte değişim yaşandığı görülmektedir.

1993 yılına ait Hürriyet Gazetesi’nde gazetenin verdiği kuponlar ,

2013 yılında ise yerini daha çok magazin haberlerini kapak sayfasına taşımaya bırakmıştır.

1990’LI YILLARDA GAZETE KUPONLARI 1990’lı yıllar gazetelerin tirajlarını arttırmak için sürekli

promosyonlar yaptığı ve özellikle ev hanımlarının çılgınca kupon biriktirdiği bir dönem olmuştur. Öyle ki 90’lı yıllarda gazete kuponuyla telefon almanız bile mümkündü.

Gazetelerin verdikleri ürünlere örnek olarak; ansiklopediler, yemek takımları, müzik setleri, televizyonlar vb. ürünleri gösterebiliriz. Tabi bu ürünlere sahip olmak o kadar kolay değildi, kuponların her birini biriktirip, ürünü alacağınız yay-sat bayilerine gitmeniz gerekiyordu.

GAZETE KUPONLARINA ÖRNEKLER

1990 YILINDA GAZETELER

1980’e kadar Türk basınındaki gazeteler aile işletmeleri konumunda olup, belli gazetelerin adları belirli aile adlarını çağrıştırır durumdaydı. Basın dışından gelen isimler tarafından gazetelerin satın alınması bu yılarda başlamıştır. Bu, aynı zamanda, basın dışı sermayenin basın alanına girişinin simgesi olması dolayısıyla da önemli bir dönüm noktası olmuştur.

1979’da Aydın Doğan’ın Milliyet gazetesini satın almasıyla başlayan ve 1988’de Asil Nadir’in Türkiye’de bazı basın ve yayım kuruluşlarını almasıyla ivme kazanan basın dışı sermayenin Türk basınında yer alması ile ilgili oluşum ve aile tipi basın işletmesinden, finans-kapitali dışarıdan sağlanan basın kuruluşlarına geçiş modeli, döneme damgasını vuran en önemli olaylardandır.

1990’lı yıllarda artık basın kuruluşları “tüketici” ya da “müşteri” odaklı çalışmaya başlamışlardır.

‘’Kitle gazeteciliği’’ anlayışı ön plana çıkmış ve gazetelerde haber merkezlerinin yanı sıra reklam ve pazarlama departmanları da önemli ölçüde yönetimde ağırlıklarını hissettirir hale gelmişlerdi.

Haber ajansı gibi daha çok mesleki yan kuruluşlara doğru yayılma eğilimi gösteren, basın kurumları, 1990’larden itibaren ticari nitelikli yapıların yan kuruluşları haline dönüşmüşlerdir.

1990 SONRASI TÜRKİYE’DE MEDYANIN GELİŞİMİ VE TİCARİ YAYIN FAALİYETİNİN BAŞLAMASI

Türk basınında, 1990’ların özellikle ilk yarısı, gazetelerin promosyon savaşlarıyla geçmiştir.

Dönemin başında özellikle ansiklopedi promosyonlarıyla önemli satış rakamlarına ulaşan ulusal medya, dönemin ortasından itibaren girdiği ithal promosyon ürünleriyle önemli miktarda tiraj kazanmıştır.

1990 döneminde gazeteler, portföylerinde bulundurdukları tüketici kitleyi çeşitli promosyonlarla elde tutma çabaları içine giren ticari kuruluşlar halini almış ve bu da, içerik bakımından belirgin bir yozlaşmanın ortaya çıkışına ve bilinçli okur kitlesinin basından uzaklaşmasına neden olmuştur.

1990’lı yıllarda artık gazetelerin içerikleri ve haberlerinden çok, satış sırasında verdikleri hediyeler ön plana çıkmıştır.

Basında kendi sorunlarına yabancılaşmış, basında yozlaşma magazinleşme ortaya çıkmaya başlamıştır.

Bu dönemde okur tarafından basına güvensizlik baş göstermiştir. 1990 öncesi okurun güvenine sahip olmayı kendine hedef edinen

basın kuruluşları, artık ticari olarak kar marjının arttırılması ve daha çok tiraja ulaşmanın yollarını aramaya başlamıştır.

Bu açıdan bakıldığında içerik önemli değildi. Önemli olan okurun ya da daha doğru bir deyişle müşterinin malı

alması ve tüketmesiydi. Bu durumda gazete çalışanlarının kalifiye elemanlardan oluşması da gerekmiyordu.

Bu dönemde genel olarak , ortaya çıkan Aydın Doğan grubu ve Dinç Bilgin medya da söz sahibiydiler.

Gazetelerin ücretli olması 1990 yılında devlet tekelinin kırılarak , televizyon ve radyo sektörünün canlı hale gelmesiyle gazetenin tiraj kaybına uğramasına yol açmıştır.

Bu döneme özel yayıncılığın en önemli gücü olarak giren yazılı medya bu yıllarla birlikte kısmen önemini, etkisini ve tirajını kaybetmiş ayrıca reklam pastasını televizyon ve radyo ile paylaşmak zorunda kalmıştır. Televizyon ve radyonun artan gücünü gören yazılı medyanın güçlü patronları yasal engeller kalktıktan sonra televizyon ve radyo yayıncılığı işine girişerek medya sektöründeki hakimiyetlerini sürdürmek istemişler ve bunda da başarılı olmuşlardır.

Bu dönemde dikkat çeken bir diğer nokta; nüfusun artması ile birlikte gazetelerin tirajlarında büyük bir değişiklik olmaması ve okur-yazar oranının artmasıyla birlikte gazete okur sayılarında bir artış gözlemlenmemesidir.

Ayrıca 1990’lı yıllar araştırmacı gazetecilik kavramının hayatımıza girdiği yıllar olarak adlandırılabilir.

90’lı yıllara kadar üstünlüğünü sürdüren gazete yani basılı yayın 90’lı yıllardan sonra gelirlerini tv ve radyoyla paylaşmak zorunda kalmış ve tiraj kaybına uğramıştır.

Gazeteler tiraj açıklarını verdikleri promosyonlarla kapamaya çalışmışlardır.

Fakat günümüze bakacak olursak internetin de ortaya çıkmasıyla birlikte yazılı basının büyük bir düşüş yaşadığı açıktır.

Medya sahipliklerinin değişmesi medyada yozlaşmanın ve medyanın ticarileşmesinin sonuçlarını doğurmuştur ve medyanın günümüze uzanan ticari kaygısının ortaya çıkmasının temelleri atılmıştır.

1990’LARDA BASIN VE REKLAM İLİŞKİSİ Bu dönemde reklamcılık alanında da önemli gelişmeler yaşanmıştır.

Radyo ve televizyon yayıncılığına özel sektörün girmesiyle dönemin başında tek yayıncı olan TRT’nin reklam almadaki katılığı ve seçiciliği tarihe karışmış. Özel radyo ve televizyonlarda artık hemen her şeyin reklamı yapılabilir hale gelmiştir.

Böylece radyo ve televizyon reklamcılığı gelişmiş ve sektör büyük atılımlar yapmıştır.

Ayrıca reklamlarda bir çok ünlü isim (star stratejisi) kullanılmıştır. Açık hava reklamcılığında otobüs ve tramvay gibi toplu ulaşım

araçlarına, reklamı yapılan ürüne ait resimlerin yapıştırılmasıyla bu araçlar çok daha cazip ve renkli hale gelmiştir.

İnternet etkili bir reklam aracı haline gelmiş ve yıllar geçtikçe reklamdan aldığı payı artırmıştır.

KAYNAKÇA 1990’lı yılların ortasında İnternet’in Yerel Basında Yeni Medya ve

Sosyal Paylaşım Sitelerinin Kullanımı: Kocaeli’de Yayımlanan Yerel Gazetelerin İnternet Siteleri Üzerine Bir İnceleme – G. DEĞİRMENCİOĞLU

1980 Sonrası Türk Medyasında Gelişmeler ve Magazinleşme Olgusu - Murat Özgen, İstanbul Üniversitesi

Türkiye’de 1990-2000 Yılları Arasında Sosyo -Ekonomik Ortamın Ve Kültürel Hayatın Reklamlar Üzerinden Temsili - İbrahim Toruk

http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/arsiv/