10-сынып қоғамдық – гуманитарлық бағыты...2 Әдістемелік...

«Биология» пәнінен

жиынтық бағалауға арналған әдістемелік ұсыныстар

10-сынып (қоғамдық – гуманитарлық бағыты)

Нұр-Сұлтан, 2019

2

Әдістемелік ұсыныстар мұғалімге 10 -сынып оқушыларына "Биология" пәні бойынша

жиынтық бағалауды жоспарлау, ұйымдастыру және өткізуге көмек құралы ретінде

құрастырылған. Әдістемелік ұсыныстар (қазақ тілінде білім беретін) 10 - сыныптың

"Биология" пәні бойынша оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының негізінде дайындалған.

Бөлім/ ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалаудың тапсырмалары мұғалімге

оқушылардың тоқсан бойынша жоспарланған Оқу мақсатына жету деңгейін анықтауға

мүмкіндік береді.

Әдістемелік ұсыныстарда бөлім/ ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалауды өткізуге

арналған бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар ұсынылған. Сондай-ақ,

жинақта оқушылардың оқу жетістіктерінің мүмкін деңгейлері (рубрикалар) сипатталған.

Дескрипторлары мен балдары бар тапсырмалар ұсыныс түрінде берілген.

Әдістемелік ұсыныс негізгі мектеп мұғалімдеріне, мектеп әкімшілігіне, білім беру

бөлімінің әдіскерлеріне, критериалды бағалау бойынша мектеп, өңірлік үйлестірушілеріне

және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.

Әдістемелік ұсыныстарды дайындау барысында ресми интернет - сайттағы қолжетімді

ресурстар (суреттер, фотосуреттер, мәтіндер, аудио және бейнематериалдар) қолданылды.

3

МАЗМҰНЫ

1 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ .............................................. 4

Молекулалық биология және биохимия тарауына жиынтық бағалау ....................................................... 4

Жасушалық биология бөлімі бойынша жиынтық бағалау ...................................................................... 10

2 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ ............................................ 14

Заттардың тасымалдануы тарауына жиынтық бағалау ............................................................................ 14

Тыныс алу тарауына жиынтық бағалау ...................................................................................................... 19

Бөліп шығару бөлімі бойынша жиынтық бағалау .............................................................................. 23


Жасушалық цикл тарауы бойынша жиынтық бағалау.............................................................................. 27

Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары бөлімі бойынша жиынтық бағалау ..... 30

Эволюциялық даму Селекция негіздері. Тірі ағзалардың алуантүрлілігі бөлімі бойынша жиынтық

бағалау ........................................................................................................................................................... 34


Координация және реттеу бөлімі бойынша жиынтық бағалау ................................................................ 38

Қозғалыс және Биофизика бөліміне жиынтық бағалау ............................................................................ 42

Биотехнология бөліміне жиынтық бағалау ................................................................................................ 46

4

1 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ

Молекулалық биология және биохимия тарауына жиынтық бағалау

Оқыту мақсаттары 10.4.1.1 Жердегі тіршілік үшін судың іргелі маңызын

түсіндіру

10.4.1.2 Көмірсуларды құрылымы, құрамы және

қызметтері бойынша жіктеу

10.4.1.5 Түрлі жағдайлардың нәруыздар құрылымына

әсерін зерттеу

10.4.1.7 Дезоксирибонуклеин қышқылы репликациясы

10.4.1.8 Рибонуклеин қышқылы типтерінің құрылысы мен

қызметтерін ажырату

10.4.1.9 Рибонуклеин қышқылы және дезоксирибонуклеин

қышқылы молекулаларының құрылысын

салыстыру

Бағалау критерий Білім алушы

Судың тіршіліктегі маңызын көрсетеді

Көмірсулардың құрылымы мен құрамы және

қызметтерін сипаттайды

Нәруыздардың құрылысына температураның әсерін

зерттейді

ДНҚ репликациясы үдерісін түсіндіреді

РНҚ типтерін құрылысы мен қызметтері арқылы

ажыратады

РНҚ мен ДНҚ молекулаларының құрылысын

салыстырады

Ойлау дағдыларының

деңгейі

Қолдану

Жоғары деңгейлі дағдылар

Орындау уақыты

20 минут

Тапсырма

1. 1-суреттегі судың қасиетіне сипаттама беріңіз.

2. Кестені толтырыңыз. Әр сипаттамаға сай ұяшыққа қате болса « » және дұрыс болса

« » белгілеңіз.

глюкоза жасунық гликоген крахмал

мономер

полимер суда ерімейді суда ериді

Құрылымдық

Қор заты Энергия көзі

5

3. Оқушылар тағам құрамындағы нәруызды анықтау барысында көгілдір түсті ерітінді

пайда болды, бұл туралы қандай қорытынды жасауға болады?

4. 2-суреттегі графикте ферменттік реакцияның жылдамдағына әсер ететін оптимальды

температура көрсетілген.

(а) Графикте А әрпімен белгіленген қисық сызыққа температура қалай әсер ететінін

түсіндіріңіз.

(b) В нүктесінде нәруыз жоғары температраның әсерінен өзгеріске ұшырайды. Осы

құбылысты атаңыз.

5. ДНҚ репликациясының сызбасы 3-суретте берілген.

3-сурет

P, Q, R,S бөліктерін атаңыз.

Р _______________________________________________________________________

Q _______________________________________________________________________

R _______________________________________________________________________

S _______________________________________________________________________

Реа

кц

ия

жы

лд

ам

ды

ғы

6

6. РНҚ және ДНҚ молекулаларының құрылысын кестеде салыстырыңыз.

Салыстыру сипаты РНҚ ДНҚ

азоттық негіздер

көмірсу

құрылымы

7. РНҚ түрлерінің суреттері көрсетілген.

Суреттегі РНҚ түрлерін қызметтерімен сәйкестендіріңіз.

А. Нәруыз биосинтезі аяқталғаннан кейін ыдырап кетеді.

В. ДНҚ молекуласының көшірмесі болып табылады.

С. Нәруыз молекуласының синтезі кезінде рибосомаларға аминқышқылдарын

тасымалдайды.

7

Бағалау критерийі Тапсырма

№

Дескриптор Балл

Білім алушы

Судың тіршіліктегі

маңызын көрсетеді

1 суретке сәйкес судың қасиетін

анықтайды;

1

анықталған судың қасиетін сипаттайды; 1

Көмірсудың химиялық

құрылымы мен

қызметтері бойынша

жіктейді

2 глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың

мономерге жататынын анықтайды;

1

глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың

полимерге жататынын анықтайды;

1


физикалық қасиетін біледі;

1


қызметтерін ажыратады;

1

Биологиялық нысандарда

нәруыздардың болуын

анықтайды

3 тамақ сынақтарының нәтижесі бойынша

қолданылатын реагентті анықтайды;

1

Нәруыздардың

құрылысына

температураның әсерін

зерттейді

4

графиктегі А қисық сызығына

температураның әсерін түсіндіреді;

2

В жағдайындағы құбылысты сипаттайды; 1

ДНҚ репликациясы

үдерісін сипаттайды

5 ДНҚ репликациясына қатысатын 1, 2, 3

сандарымен берілген кезеңдерді біледі;

2

РНҚ типтерінің құрлысы

мен қызметтерін

анықтайды

6 1,2,3 суреттерге сәйкес РНҚ түрлерінің

қызметтерінің сәйкестігін анықтайды;

1

РНҚ мен ДНҚ

молекулаларының

құрылысын салыстырады

7 РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу

атауын/құрылымын анықтайды;

2

ДНҚ ның азоттық негізін/көмірсу

атауын/құрылымын анықтайды.

Барлығы 15

8

Молекулалық биология және биохимия бөлімі бойынша

жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні __________________________________________

Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен Орташа Жоғары

Судың тіршіліктегі маңызын

көрсетеді

Суретке сәйкес судың қасиетін

анықтауда, анықталған судың

қасиетін сипаттауда қиналады


анықтауда, анықталған судың

қасиетін сипаттауда, қателіктер

жібереді


анықтайды және анықталған

судың қасиетін сипаттайды

Көмірсудың химиялық

құрылымы мен қызметтері

бойынша жіктейді

Глюкоза/ жасунық/гликоген/

крахмалдың мономерге/полимерге

жататынын анықтауда және

физикалық қасиетін анықтауда,

қызметтерін ажыратуда қиналады


крахмалдың мономерге/полимерге

жататынын анықтауда және

физикалық қасиетін анықтауда,

қызметтерін ажыратуда қателіктер

жібереді


крахмалдың

мономерге/полимерге жататынын

анықтауда және физикалық

қасиетін анықтауда, қызметтерін

дұрыс ажыратады


нәруыздардың болуын

анықтайды


нәруыздардың болуын анықтауда

қиналады

Тамақ сынақтарының нәтижесі

бойынша қолданылатын реагентті

анықтауда қателіктер жібереді


нәруыздардың болуын дұрыс

анықтайды

Нәрыздардың құрылысына


зерттейді

Графиктегі А қисық сызығына

температураның әсерін түсіндіруде,

В жағдайындағы құбылысты

сипаттауда қиналады



түсіндіруде, В жағдайындағы

құбылысты сипаттауда қателіктер

жібереді



түсіндіреді; В жағдайындағы

құбылысты сипаттайды

ДНҚ репликациясы үдерісін

сипаттайды



ДНҚ репликациясына қатысатын

1, 2, 3 сандарымен берілген

кезеңдерді атауда қателіктер

жібереді


толық сипаттайды

9

РНҚ мен ДНҚ

молекулаларының

құрылысын салыстырады

РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу

атауын/құрылымын және ДНҚ ның

азоттық негізін/көмірсу

атауын/құрылымын анықтауда

қиналады


атауын/құрылымын анықтауда,

ДНҚ ның азоттық негізін/көмірсу

атауын/құрылымын қателіктер

жібереді


атауын/құрылымын, ДНҚ ның

азоттық негізін/көмірсу

атауын/құрылымын анықтайды

РНҚ типтерінің құрлысы мен

қызметтерін анықтайды


қызметтерін анықтауда қиналады

1,2,3 суреттерге сәйкес РНҚ

түрлерінің қызметтерінің

сәйкестігін анықтауда қателіктер

жібереді


қызметтерін анықтайды

10

Жасушалық биология бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқыту мақсаттары 10.4.2.1 Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша

органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің

ерекшеліктерін түсіндіру

10.4.2.2 Жасуша мембранасының сұйық кристалды

моделін пайдаланып, жасуша мембранасының

құрылымы, қасиеттері және қызметтері

арасындағы байланысты орнату


Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша

органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің

ерекшеліктерін анықтайды

Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделін

пайдаланып, жасуша мембранасының құрылымы,

қасиеттері және қызметтерін сипаттайды


деңгейі

Білу және түсіну

Қолдану

Орындау уақыты 20 минут

Тапсырма

1. 1-суретте электронды микроскоп арқылы көрінет жасуша құрылымының сызбасы

көрсетілген.

1-сурет

(a) А, В және С, D құрылымдарының атауын атаңыз:

А.__________________________________________________________________

В.__________________________________________________________________

С.__________________________________________________________________

(b) A және C, D құрылымдарының қызметін сипаттаңыз:

11

2. Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделіндегі кейбір жасуша құрылымдары

берілген:

Өз біліміңізді және келтірілген ақпараттарды қолдана отырып, плазмалық

мембрананың құрылымын көрсетіңіз, диаграммасын салыңыз.

3.Тапсырманы орындаңыз.

(a) Өзіңіздің салған диаграммадан гликопротеиндерді және холестеролды белгілеп

көрсетіңіз.

(b) Гликопротеиннің және холестеролдың қызметтерін жазыңыз.

4. Қызылша өсімдігінің кішкене үш бөлікке бірдей етіп кесіңіз және бірінші сынаққа бір

бөлігін 2 см дистилденген су құйып бөлме темпертаурасында қалдырыңыз. Екінші

бөлігін екінші сынауыққа салып мұзы бар стаканда қалдырыңыз. Үшінші сынауыққа

кесілген бөліктің бірін салып, су құйыңыз және 100 градуста қайнаған суға сынауықты

ұстағыш арқылы ұстаңыз, үш жағдайда қандай өзгеріс болады, сипаттаңыз.

5. Нәтижелерді салыстырып, қорытынды жазыңыз. Қыздарғанда қосқабатты билипидте

қандай өзгеріс болады?

12


№



Электронды микроскоп

арқылы көрінетін жасуша

органоидтерінің

құрылысы мен

қызметтерінің

ерекшеліктерін

анықтайды

1 суретте электронды микроскоп арқылы

көрінетін а, в және с, d жасуша

орагноидтарына атау береді;

2

2

суретте келтірілген а, в және с, d

жасуша органоидтарының қызметін

сипаттайды;

1

1

Жасуша мембранасының

сұйық кристалды моделін

пайдаланып, жасуша

мембранасының

құрылымы, қасиеттері

және қызметтерін


2 жасуша мембранасының сұйық

кристалды моделіндегі кейбір жасуша

компоненттерінің диаграммасын

пайдаланып суретін салады;

1

1

3 салған диаграммадан

гликопротеиндерді және

холестеролдың орналасқан жерін

анықтайды;

1

гликопротеиннің және холестеролдың

қызметтерін сипаттайды;

1

4 жасуша мембранасына әсер ететін

факторларды түсіндіреді;

2

5 жасуша мембранасына температурамен

әсер еткенде фосфолипидті

биқабаттағы өзгірісті түсіндіреді.

3

Барлығы 15

13

Жасушалық биология бөлімі бойынша





Электронды микроскоп

арқылы көрінетін жасуша

органоидтарының құрылысы

мен қызметін анықтайды

Электронды микроскоп арқылы

көрінетін жасуша

органоидтарының құрылысы мен

қызметін анықтайды

Суретте электронды микроскоп

арқылы көрінетін А, В және С, D

жасуша орагноидтарына атау беруде,

органоидтарының қызметін

сипаттауда қателіктер жібереді

Суретте электронды микроскоп

арқылы көрінетін А, В және С,

D жасуша орагноидтарына атау

береді, қызметін дұрыс





мембранасының құрылымы,

қасиеттері және қызметтерін

сипаттайды.

Жасуша мембранасының сұйық

кристалды моделіндегі кейбір

жасуша компоненттерінің

диаграммасын пайдаланып суретін

салуда қиналады

Жасуша мембранасының сұйық

кристалды моделіндегі кейбір

жасуша компоненттерінің

диаграммасын пайдаланып суретін

салуда, салған диаграммадан

гликопротеиндерді және

холестеролдың орналасқан жерін

анықтауда, гликопротеиннің және

холестеролдың қызметтерін





мембранасының құрылымы,

қасиеттері және қызметтерін

дұрыс сипаттайды

14


Заттардың тасымалдануы тарауына жиынтық бағалау

Оқыту мақсаттары 10.1.3.1 Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының

мәнін есептеу

10.1.3.2 Пассивті және активті тасымалдау механизмдерін

салыстыру


Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының

маңызын түсіндіреді

Пассивті және активті тасымалдау механизмдерінің

ерекшеліктерін сипаттайды


деңгейі


Қолдану

Жоғары деңгей дағдылары


Тапсырма

1. Кестені толтырыңыз.

1-кесте

15

2. 1-суреттегі диаграммаға назар аударыңыз.

1-сурет

(а) Тасымалдау түрлерін сипаттаңыз.

А.__________________________________________________________________

В.__________________________________________________________________

3. 2-кестені толтырыңыз.

Тасымалдау

А В

Түрлері

Қозғалысы

Энергия

2-кесте

16

4. 3-суретте тасымалдау түрлері көрсетілген.

3-сурет

А тасымалдау түріне сипаттама беріңіз.

5. А тасымалдау түріне қарағанда С тасымалдау түрінің айырмашылығын сипаттаңыз.

17


№



Беттік аудан мөлшерінің

көлемге қатынасының

маңызын түсіндіреді

1 1, 2, 3 және 4 ағзаның беттік

ауданын/көлемін/ беттік ауданның

көлемге қатынасын табады;

1

1

1

1

Амеба /құрт /қоян /қасқырдың мөлшері

мен пішінін анықтайды және

түсіндіреді;

2

1

Пассивті және активті

тасымалдау

механизмдерінің



2 А және В тасымалдау түрлерін


2

3

А және В тасымалдау түрлеріне

жататын типтерін атайды;

А және В тасымалдау түрлеріндегі

мембарана арқылы өтетін заттардыңы

тасымалы туралы сипаттама береді;

А және В тасымаладау түрлеріне

энергияның қажеттігін анықтайды;

2

2

2

4 3-суреттегі А тасымалдау түрін

сипаттаңыз;

1

5

А тасымалдау түріне қарағанда С

тасымалдау түрінің айырмашылығын

сипаттаңыз.

1

Барлығы 17

18

Заттардың тасымалдануы бөлімі бойынша





Беттік аудан мөлшерінің

көлемге қатынасының мәнін

есептейді

Беттік аудан мөлшерінің көлемге

қатынасының мәнін есептеуде

қиналады

1,2,3 және 4 ағзаның беттік

ауданын/көлемін/ беттік ауданның

көлемге қатынасын

табуда,амеба/құрт/қоян/қасқырдың

мөлшері мен пішінін анықтауда

және түсіндіруде қателіктер

жібереді

Беттік аудан мөлшерінің көлемге

қатынасының мәнін дұрыс

есептейді


тасымалдау механизмдерінің

ерекшеліктерін сипаттайды

Пассивті және активті тасымалдау

механизмдерінің ерекшеліктерін


А және В тасымалдау түрлерін

сипаттауда қателіктер жібереді.

А және В тасымалдау түрлеріне

жататын типтерін атауда,

мембрана арқылы өтетін

заттардың тасымалы туралы

сипаттама беруде, А және В

тасымаладау түрлеріне

энергияның қажеттігін анықтауда

қателіктер жібереді


тасымалдау механизмдерінің

ерекшеліктерін дұрыс сипаттайды

19

Тыныс алу тарауына жиынтық бағалау

Оқыту мақсаттары 10.1.4.3 Метаболизмнің түрлерін атау

10.1.4.4 Энергетикалық алмасу кезеңдерін сипаттау

10.1.4.5 Митохондрия құрылымдары мен жасушалық

тынысалу үдерістерінің өзара байланысты орнату


Метаболизмнің түрлерін анықтайды

Энергетикалық алмасу кезеңдерінің ерекшеліктерін


Митохондрияның құрылысы мен тыныс алу процесі

арасындағы байланысты түсіндіреді


деңгейі


Қолдану

Жоғары деңгейлі дағдылар


Тапсырма

1. 1- суретті пайдаланыңыз.

1-сурет

А және В үдерістеріне атау беріңіз және сипаттаңыз.

2. Қалып қойған терминдерді анықтаңыз.

Метаболизм __________________________________болып бөлінеді.Катаболизм

процесі кезінде _______________________заттар түзіледі, ал анаболизм процесі кезінде

________________________________________ синтезделеді.

20

3. Кестені толтырыңыз.

Энергетикалық

алмасу кезеңдері

Қайда өтеді? Биологиялық АТФ-

тың маңызы

Дайындық кезең

Оттексіз кезең

Оттекті кезең

4. Митохондрияның құрылысы: криста мен матрикстің қызметтерін сипаттаңыз.

5. Кілтті сөздерді пайдалана отырып: Креб цикл, пируват, глюкоза және НАДФ сызбада

көрсетіңіз және митохондрия құрылысымен байланысын түсіндіріңіз.

21


№



Метаболизмнің түрлерін

анықтайды 1

метаболизмнің түрлерінің

сипаттамасын біледі; 1

2 диаграмма арқылы метаболизм

түрлерін анықтайды;

2

А және В түрлеріне сипаттама береді; 1

Энергетикалық алмасу

кезеңдерінің



3 энергетикалық алмасудың

дайындық\оттексіз\оттекті

кезеңдерінің қайда жүретінін

анықтайды;

3

энергетикалық алмасудың дайындық

\оттексіз \оттекті кезеңдеріндегі АТФ

тың маңызын сипаттайды;

3

Митохондрияның

құрылысы мен тыныс алу

процесі арасындағы

байланысты түсіндіреді

4 митохондрияның құрылысы матрикс

пен кристаның қызметтерін


2

5

сызба арқылы митохондрияның

құрылысы мен тыныс алу үдерісі

арасындағы байланысты түсіндіреді.

3

Барлығы 15

22

Тыныс алу бөлімі бойынша






анықтайды


анықтайды

Метаболизмнің түрлерінің сипаттама

беруде, метаболизм түрлерін

анықтауда, А және В түрлеріне

сипаттама беруде қателіктер жібереді

Метаболизмнің түрлерін дұрыс

анықтайды


кезеңдерінің ерекшеліктерін





Энергетикалық алмасудың


кезеңдерінің қайда жүретінін

анықтауда, Энергетикалық

алмасудың


кезеңдеріндегі АТФ - тың маңызын





Митохондрияның құрылысы

мен тыныс алу процесі

арасындағы байланысты

түсіндіреді

Митохондрияның құрылысы мен

тыныс алу процесі арасындағы


Митохондрияның құрылысы матрикс

пен кристаның қызметтерін

сипаттауда, сызба арқылы

митохондрияның құрылысы мен

тыныс алу үдерісі арасындағы

байланысты түсіндіруде қателіктер

жібереді

Митохондрияның құрылысы

мен тыныс алу процесі

арасындағы байланысты


23

Бөліп шығару бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқыту мақсаттары 10.1.5.2 Диализ механизмін түсіндіру

10.1.5.3 Бүйрек трансплантациясы мен диализдің

артықшылықтары мен кемшіліктерін талқылау


Бүйрек ауруының пайда болу себептері мен

салдарын келтіреді

Диализ механизмін түсіндіреді

Бүйрек трансплантациясы мен диализдің

артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді


деңгейі


Қолдану



20 минут

Тапсырма

1. Бүйрек ауруының пайда болуының үш себебін келтіріңіз:

2. Бүйрек ауруының салдарын келтіріңіз (3 тен кем емес):

3. Диализ – бүйрек ауруын емдеу жолы.

1-суретте диализ құрылғысы көрсетілген.

1-сурет

Диализ құрылғысы қанды қалай тазалайтынын түсіндіріңіз.

4. Диализді сұйықтықтың құрамы диализді жіберу барысында өзгереді. 1-кестеде диализ

сұйықтығында әрбір заттың концентарциясы қалай өзгеретінін, «төмен», «жоғары»,

«сол күйінде», «жоқ» сөздерін пайдалана отырып толтырыңыз.

24

1-кесте

5. Бүйрек трансплантациясы – мүшелерді трансплантациялау үшін кеңінен қолданылады.

Бүйрек трансплантациясының диализді құрылғыға қарағанда артықшылықтарын

сипаттаңыз.

25


№



Бүйрек ауруының

пайда болу себептері

мен салдарын келтіреді

1 бүйрек ауруының пайда болуының

бірінші себебін келтіреді;

1

бүйрек ауруының пайда болуының

екінші себебін келтіреді;

1

бүйрек ауруының пайда болуының

үшінші себебін келтіреді;

1

2 бүйрек аурының бір зардабын

келтіреді;

1

бүйрек аурының екінші зардабын

келтіреді;

1

бүйрек аурының үшінші зардабын

келтіреді;

1

Диализ механизмін


3 диализ механизмін түсіндіреді; 1

Бүйрек

трансплантациясы мен

диализдің

артықшылықтары мен

кемшіліктерін

көрсетеді

4 бүйрек трансплантациясы мен

диализдің артықшылықтарын атайды;

3

5 бүйрек трансплантациясы мен

диализдің кемшіліктерін атайды.

3

Барлығы 13

26

Бөліп шығару бөлімі бойынша





Бүйрек ауруының пайда болу

себептері мен салдарын келтіреді


себептері мен салдарын

келтіруде қиналады

Бүйрек ауруының пайда

болуының бірінші/екінші/үшінші

себебін келтіруде қателіктер

жібереді


себептері мен салдарын дұрыс

анықтайды

Диализ механизмін түсіндіреді

Диализ механизмін сипаттауда

қиналады

Диализ механизмін сипаттауда


Диализ механизмін


Бүйрек трансплантациясы мен

диализдің артықшылықтары мен

кемшіліктерін көрсетеді

Бүйрек трансплантациясының


кемшіліктерін атауда қиналады



кемшіліктерін атауда қателіктер

жібереді



кемшіліктерін көрсетеді

Диализдің артықшылықтары мен

кемшіліктерін атауда қиналады

Диализдің артықшылықтары мен

кемшіліктерін атауда қателіктер

жібереді

Диализдің артықшылықтары

мен кемшіліктерін көрсетеді

27


Жасушалық цикл тарауы бойынша жиынтық бағалау

Оқыту мақсаттары 10.2.2.1 Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың

қалыптасу ерекшелігін түсіндіру

10.2.2.2 Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі

нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіру

10.2.2.3 Қартаю үдерісін түсіндіру


Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың

қалыптасуындағы ұқсастықтар мен

айырмашылықтарды көрсетеді

Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі

нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіреді

Картаю үдерісін түсіндіреді

Қартаю үдерісінің себептері мен салдарын

көрсетеді


деңгейі


Қолдану



Тапсырма

1. Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен

айырмашылықтарды Венн диаграммасына толтырыңыз.

2. Бақылауға бағынбайтын жасушалардың бөлінуінен обырдың пайда болуын


3. Қартаюдың 3 – тен кем емес себебін келтіріңіз:

4. Суретті пайдалана отырып, қартаюдың зардаптарын атаңыз.

А. В.

5. Сызбаны пайдаланып, қартаюдың үдерісін түсіндіріңіз.

28


№



Өсімдіктер мен

жануарлардағы

гаметалардың

қалыптасуындағы

ұқсастықтар мен

айырмашылықтарды

көрсетеді

1 өсімдіктер мен жануарлардағы

гаметалардың қалыптасуындағы

ұқсастықтарын сипаттайды;

3

өсімдіктер мен жануарлардағы


айырмашылықтарды сипаттайды;

2

Жасушалардың

бақылауға бағынбайтын

бөлінуі нәтижесінде

обырдың түзілуін


2 бақылауға бағынбайтын жасушалар

бөлінуінен обырдың пайда болуын


3

Қартаю үдерісінің

себептері мен

зардаптарын көрсетеді

3 қартаюдың үдерісінің 3 -тен кем емес

себебін келтіреді;

3

4 А және В сурет арқылы қартаюдың

зардаптарын атайды;

2

Қартаю үдерісін


5 қартаю үдерісін хромосома

құрылысымен байланыстыра

түсіндіреді.

2

Барлығы 15

29

Жасушалық цикл бөлімі бойынша





Өсімдіктер мен жануарлардағы

гаметалардың

қалыптасуындағы ұқсастықтар

мен айырмашылықтарды

көрсетеді




айырмашылықтарды көрсетуде

қиналады



ұқсастықтар/айырмашылықтарды





айырмашылықтарды дұрыс

көрсетеді

Жасушалардың бақылауға

бағынбайтын бөлінуі

нәтижесінде обырдың түзілуін


Жасушалардың бақылауға

бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде

обырдың түзілуін

түсіндіреді.түсіндіруде қиналады

Бақылауға бағынбайтын

жасушалар бөлінуінен обырдың

пайда болуын түсіндіруде


Бақылауға бағынбайтын

жасушалар бөлінуінен обырдың

пайда болуын түсіндіреді

Қартаю үдерісінің себептері

мен зардаптарын көрсетеді

Қартаю үдерісінің себептері мен

зардаптарын көрсетуде қиналады

Қартаюдың үдерісінің 3 -тен кем

емес себебін келтіруде, А және В

сурет арқылы қартаюдың

зардаптарын атауда қателіктер

жібереді

Қартаю үдерісінің себептері мен

зардаптарын дұрыс көрсетеді

Қартаю үдерісін түсіндіру Қартаю үдерісін хромосома


түсіндіруде қиналады.

Қартаю үдерісін хромосома


түсіндіруде қателіктер жібереді.

Қартаю үдерісін хромосома


түсіндіреді.

30

Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары бөлімі бойынша жиынтық

бағалау

Оқыту мақсаттары 10.2.4.4 Аллельді және аллельді емес гендердің өзара

әрекеттесуін салыстыру

10.2.4.5 Мутагенез себептерін және мутация түрлерін

зерттеу

10.2.4.6 Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты

адамның хромосомдық ауруларын (аутосомдық

және жыныстық) сипаттау


Аллельді және аллельді емес гендердің өзара

әрекеттесуін салыстырады

Мутагенездің себептерін мен мутацияның типтерін


Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты

ауруларға берілген есептерді шығарады және



деңгейі


Қолдану



20 минут

Тапсырма

1. Аллельді және аллельді емес гендердің түрлерін және маңызын сызбада түсіндіріңіз.

31

2. Қалып қойған ұяшықтарды толтырыңыз.

№ Мутацияның типтері Сипаттамасы

1 Хромосоманың құрылымы

өзгереді

2 Гендік мутация

3 Хромосоманың санының өзгеруі

3. A, B, C, D cуреттерін пайдалана отырып, мутагенездің туындау себептерін атаңыз және


А. B. C. D.

_____________________________________________________________________________

4. Дені сау ерлі зайыптылардың отбасында дальтонизмнің белгісі бар бір бала мен дені сау

қыз бала дүниеге келген. Осы аталған адамдардың барлығының генотиптерін анықтаңыз.

5. Гемофилиямен ауыратын ер адам әкесі гемофилик дені сау әйелге үйленген. Осы

отбасында сау балалардың дүниеге келуі мүмкін бе?

32


№



Аллельді және аллельді

емес гендердің өзара

әрекеттесуінің

айырмашылықтарын


1 аллельді және аллельді емес гендердің

өзара әрекеттесуінің түрлерін атайды;

2

аллельді және аллельді емес гендердің

өзара әрекеттесуінің түрлерінің

маңызын түсіндіреді;

2

Мутагенездің себептерін

мен мутацияның

типтерін түсіндіреді

2 мутация түрлерін анықтайды; 1

сипаттамасын жазады; 1

3 мутагенездің туындау себептерін атайды; 1

мутагенездің туындау себептерін


1

Хромосомалар санының

ауытқуымен байланысты

ауруларға берілген

есептерді шығарады

және түсіндіреді

4 хромосомалар санының ауытқуымен

байланысты ауруларға берілген

есептерді ығарады;

1

хромосомалар санының ауытқуымен

байланысты ауруларды түсіндіреді;

1

5 хромосомалар санының ауытқуымен

байланысты ауруларға берілген

есептің шартын жазады;

1

есепті шығарады. 1

Барлығы 12

33

Тұқымқуалушылық пен өзгергіштік заңыдылықтары бөлімі бойынша





Аллельді және аллельді емес

гендердің өзара әрекеттесуінің

айырмашылықтарын




түрлерін атауда қиналады



түрлерін атауда қателіктер

жібереді



түрлерін атайды

Мутагенездің себептерін мен

мутацияның типтерін



мутацияның типтерін түсіндіруде

қиналады

Мутация түрлері мен

сипаттамасын анықтауда, мутагенездің туындау себептерін

А, В, С, D атауда және

түсіндіруде қателіктер жібереді


мутацияның типтерін дұрыс




ауруларға берілген есептерді

шығарады және түсіндіреді


ауытқуымен байланысты ауруларға

берілген есептерді шығарады және

түсіндіруде қиналады




шартын жазуда, шығаруда





шығарады және түсіндіреді

34

Эволюциялық даму Селекция негіздері. Тірі ағзалардың алуантүрлілігі бөлімі

бойынша жиынтық бағалау

Оқыту мақсаттары 10.2.6.1 Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция

арасындағы өзара байланысты түсіндіру

10.2.6.2 Эволюцияның дәлелдемелерін талдау

10.2.6.4 Антропогенездің кезеңдерін атау

10.2.5.1 Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық

өсімдіктері мен жануарлардың қолтұқымдарын

жақсарту тәсілдердің зерттеу


Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция

арасындағы өзара байланысты түсіндіреді

Эволюция дәлеледемелерін сипаттайды

Антропогенездің негізгі кезеңдерін сипаттайды

Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық

өсімдіктері мен жануарлардың қолтұқымдарын

жақсарту тәсілдерін сипаттайды


деңгейі


Қолдану



20 минут

Тапсырма

1. Кілтті сөздерді пайдаланып: мутация, ген дрейфі, популяциялық толқындар,

бейімделушілік, қоршаған орта, тіршілік үшін күрес және табиғи сұрыпталу тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіріңіз.

2. 1 және 2 суретті пайдаланып эволюцияның дәлелдемелерін атаңыз және сипаттаңыз.

1-сурет 2-сурет

Жауабын кестеге толтырыңыз:

Атауы Сипаттамасы

1

2

35

3. Суретте эволюция дәлелдемелері келтірілген.

А. В.

А және В атау беріңіз және сипаттаңыз.

А В

4. 3.1 – суретті пайдалана отырып антропогенездің 1, 3 және 5 кезеңдеріне атау беріңіз

және дамуындағы ерекшеліктерді түсіндіріңіз.

3.1 - сурет

Жауабын кестеге толтырыңыз.

1

3

5

5. Өсімдіктер селекциясын жақсартудың екі жолын ұсыныңыз:

_____________________________________________________________________________

6. Жануарлар селекциясын жақсартудың екі жолын ұсыныңыз:

_____________________________________________________________________________

36


№



Тұқымқуалайтын

өзгергіштік пен эволюция

арасындағы өзара


1 тұқымқуалайтын өзгергіштік пен

эволюция арасындағы байланысты


1

Эволюция

дәлеледемелерін


2 1 және 2 суретті пайдаланып

эволюцияның дәлелдемелерін атайды

және сипаттайды;

2

3 сурет арқылы эволюциялық

дәлелдемелерді анықтайды;

1

сурет арқылы эволюциялық

дәлелдемелерді сипаттайды;

1

Антропогенездің негізгі

кезеңдерін сипаттайды

4 антропогенездің 1, 3 және 5 кезеңдерін

атайды;

1

антропогенездің 1, 3 және 5 кезеңдерін

атайды;

1

дамуындағы ерекшеліктерді


1

Селекция әдістері арқылы

ауыл шаруашылық

өсімдіктері мен

жануарлардың

қолтұқымдарын жақсарту

тәсілдерін сипаттайды

5 өсімдіктер селекциясын жақсартудың

екі жолын ұсынады;

2

6 жануарлар селекциясын жақсартудың

екі жолын ұсынады.

2

Барлығы 12

37

Эволюциялық даму Селекция негіздері. Тірі ағзалардың алуантүрлілігі бөлімі бойынша





Тұқымқуалайтын өзгергіштік

пен эволюция арасындағы

өзара байланысты


Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен

эволюция арасындағы байланысты

түсіндіруде қиналады



байланысты түсіндіруде





Эволюция дәлеледемелерін

анықтайды және сипаттайды

1 және 2 суретті пайдаланып

эволюцияның дәлелдемелерін атауда

және сипаттауда қиналады


эволюцияның дәлелдемелерін

атауда және сипаттауда



эволюцияның дәлелдемелерін

атайды және сипаттайды;

Антропогенездің негізгі

кезеңдерін сипаттайды

Антропогенездің негізгі кезеңдерін


Антропогенездің 1, 3 және 5

кезеңдерін атауда және


түсіндіруде қателіктер жібереді

Антропогенездің 1, 3 және 5

кезеңдерін атайды және



Селекция әдістері арқылы

ауыл шаруашылық

өсімдіктері мен

жануарлардың

қолтұқымдарын жақсарту

тәсілдерін сипаттайды

Селекция әдістері арқылы ауыл

шаруашылық өсімдіктері мен

жануарлардың қолтұқымдарын

жақсарту тәсілдерін сипаттауда

қиналады

Өсімдіктер селекциясын

жақсартудың екі жолын

ұсынуда, жануарлар

селекциясын жақсартудың екі

жолын ұсынуда қателіктер

жібереді

Өсімдіктер селекциясын

жақсартудың екі жолын

ұсынады. Жануарлар

селекциясын жақсартудың екі

жолын ұсынады

е е е

е е е

е е е

е е е

38


Координация және реттеу бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқыту мақсаттары 10.1.7.3 Жұлын мен мидың құрылысы мен қызметтерін

оқып білу

10.1.7.4 Синапстың құрылысы мен қызметі арасындағы

байланысты орнату

10.1.7.5 Механорецепторлардың тітіркендіргіштің

өзгерісіне жауап беруін сипаттау


Жұлын мен мидың құрылысы мен қызметтерін


Синапстың құрылысына сай қызметін анықтайды

Механорецепторлардың түрлері және тітіргендіргішке

жауап беруін сипаттайды


деңгейі

Білу және түсіну,

Қолдану


Тапсырма

1. 1-суреттегі А, В, С әріптерімен берілген мидың құрылысына атау беріңіз және олардың

қызметін сипаттаңыз.

1 -сурет

A._______________________________________________________________________

В._______________________________________________________________________

С._______________________________________________________________________

2. Жұлынның құрылысына сәйкес қызметін кестеге толтырыңыз.

Құрылымдық компоненттері Қызметі

Сұр зат

Ақ зат

Жұлынның артқы тамыршалары

Жұлынның алдыңғы тамыршалары

39

3. Синастың құрылысы 2- суретте көрсетілген.

2-сурет

(a) № 2,4,6 және 8 сандарымен берілген құрылысын атаңыз.

2.___________________________________________________________________

4.___________________________________________________________________

6.___________________________________________________________________

8.___________________________________________________________________

(b) 2 және 8 санымен берілген құрылымның қызметін сипаттаңыз.

4. 3 - суретте берілген механорецепторларды атаңыз және сипаттаңыз.

3- сурет

Жауабын кестеге толтырыңыз.

1

2

3

5. Пачини денешігінің құрылысын анықтаңыз және қызметін сипаттаңыз.

1. _______________________________________________________________________

2. _______________________________________________________________________

3. _______________________________________________________________________

40


№



Жұлын мен мидың

құрылысы мен

қызметтерін сипаттайды

1 сурет а, в, с әріптерімен берілген мидың

құрылымына атау береді;

1

олардың қызметін сипаттайды; 1

2 жұлынның құрылысы мен қызметін


2

Синапстың құрылысына

сай қызметін анықтайды

3 синапстың 2,4,6 және 8 сандарымен

берілген құрылысын атайды;

1

1

1

1

2 және 8 санымен берілген

құрылымның қызметін сипаттайды;

2

Механорецепторлардың

түрлері және

тітіргендіргішке жауап

беруін сипаттайды

4 механорецепторларды 1/2/3 атайды

және сипаттайды;

1

1

1

5 пачини денешігінің құрылысы мен

қызметін сипаттаңыз.

2

Барлығы 15

41

Координация және реттеу бөлімі бойынша





Жұлын мен мидың

құрылысы мен қызметтерін


Жұлын мен мидың құрылысы мен

қызметтерін сипаттауда қиналады

Сурет А, В, С әріптерімен

берілген мидың құрылымына

атау беруде және олардың

қызметін сипаттауда қателіктер

жібереді

Жұлын мен мидың құрылысы

мен қызметтерін дұрыс


Синапстың құрылысына сай

қызметін анықтайды

Синапстың құрылысына сай қызметін

анықтауда қиналады

Синапстың 2, 4, 6 және 8

сандарымен берілген

құрылысын атауда қателіктер

жібереді

Синапстың 2, 4, 6 және 8

сандарымен берілген құрылысын

атайды

Механорецепторлардың

түрлері және

тітіргендіргішке жауап


Механорецепторлардың түрлері және

тітіргендіргішке жауап беруін


Механорецепторларды 1/2/3

атауда және Пачини

денешігінің құрылысы мен

қызметін сипаттауда қиналады

Механорецепторлардың түрлері

және тітіргендіргішке жауап


е е е

е е е

е е е

42

Қозғалыс және Биофизика бөліміне жиынтық бағалау

Оқыту мақсаттары 10.1.6.1 Көлденең жолақты бұлшықеттердің құрылымы мен

бұлшықеттің жиырылу механизмінің өзара

байланысын түсіндіру

10.1.6.2 Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет

талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен

құрылысының байланысын орналастыру

10.4.4.1 Биомеханиканы робототехникада қолданылуын

зерттеу


Бұлшықеттің жиырылу механизмін түсіндіріңіз

Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет

талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен

құрылысының байланысын көрсетеді

Биомеханиканы робототехникада қолданылуын



деңгейі

Қолдану



Тапсырма

1. Бұлшықеттің жиырылу механизмін суретті пайдалана отырып түсіндіріңіз.

2. Суретте жылдам және жай жиырылатын бұлшықеттердің жұмысының сызбасы

көрсетілген.

https://www.google.kz/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwj_zdfdvaTeAhXIlSwKHdwSDIYQjRx6BAgBEAU&url=https://www.youtube.com/watch?v=RQANDpu9o_Q&psig=AOvVaw2LFFoFohYU1RbzfWS6N5Re&ust=1540656102759652

43

Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының құрылысының байланысын

ескере отырып түсіндіріңіз.

1

2А.

2В.

3. Салыстырмалы кестені толтырыңыз.Орналасуы мен ортақ қасиеттерін сипаттаңыз

Жылдам жиырылатын бұлшықет

талшықтары

Баяу жиырылатын бұлшықет талшықтары

Ұқсастығы

4. Еспелі машина – фитнес - орталықтарында қолданылатын аппарат. Суретте еспелі

машинада отырған адам қол бұлшықетін жаттықтыруы көрсетілген.

Суретте жаттығушы еспелі жүріс кезінде қол бүлшықетін жаттықтыруды биомеханика

ғылымымен байланыстыра түсіндіріңіз.

5. Биомеханиканың робототехникада қолданылуына 2 мысал келтіріңіз.

44


№



Бұлшықеттің жиырылу

механизмін түсіндіреді

1 бұлшықеттің жиырылу мехнизмін


2

Жылдам және баяу

жиырылатын бұлшықет

талшықтарының ортақ

қасиеттерін, орналасуы

мен құрылысының

байланысын көрсетеді

2 жылдам және баяу жиырылатын

бұлшықет талшықтарының

құрылысын түсіндіреді;

1

3 жылдам және баяу жиырылатын

бұлшықет талшықтарының орналасуы

мен құрлысының байланысын


1

1

Биомеханиканы

робототехникада

қолданылуын


4 қол бұлшықетін жаттықтыруды

биомеханика ғылымымен

байланыстыра түсіндіреді;

2

5 биомеханиканың робототехникада

қолданылуына 2 мысал келтіреді.

2

Барлығы 9

45

Қозғалыс және Биофизика бөлімі бойынша






механизмін түсіндіреді

Бұлшықеттің жиырылу мехнизмін



мехнизмін сипаттауда



мехнизмін сипаттайды



талшықтарының ортақ

қасиеттерін, орналасуы мен

құрылысының байланысын

көрсетеді

Жылдам және баяу жиырылатын


орналасуы мен құрлысының

байланысын түсіндіруде қиналады



талшықтарының орналасуы мен

құрлысының байланысын


Жылдам және баяу жиырылатын


ортақ қасиеттерін, орналасуы

мен құрылысының байланысын

көрсетеді


робототехникада

қолданылуын түсіндіреді

Биомеханиканы робототехникада

қолданылуын түсіндіруде

қиналады

Еспелі жүріс кезінде қол

бұлшықетін жаттықтыруды

биомеханика ғылымымен

байланыстыра түсіндіруде,

биомеханиканың

робототехникада қолданылуына

2 мысал келтіруде қателіктер

жібереді


робототехникада қолданылуын


е

р

і

а

у

р

у

л

а

р

ы

:

е

р

і

а

у

р

у

л

а

р

ы

:

е

р

і

а

у

р

у

л

а

р

ы

:

46

Биотехнология бөліміне жиынтық бағалау

Оқыту мақсаты 10.4.3.1 Биотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың

артықшылықтары мен кемшіліктерін талқылау

10.4.3.3 Гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың

этикалық сұрақтарын талқылау


Биотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың

артықшылықтары мен кемшіліктерін түсіндіреді

Гендік модификацияланған ағзаларды қолдануда

этикалық түрғыда түсіндіреді


деңгейі


Қолдану



Тапсырма

1. 1-суретте картоптың әртүрлі пішіндері мен мөлшері көрсетілген. Кейбір түрі аязға

төзімді, кейбірі дәрумендерге бай және құрамында антиоксидант кездеседі.

1-сурет

Картоптың жаңа түрін алудағы биотехнологиялық әдістің артықшылығын сипаттаңыз.

1.

2.

2. Биотехнологияда қолданылған тірі ағзалардың үш кемшілігін ұсыныңыз.

3. «Гендік модификацияланған ағза» ұғымына сипаттама беріңіз.

4. «Гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәні» тақырыбында эссе

жазыңыз.

47


№



Биотехнологияда

қолданылатын тірі

ағзалардың


кемшіліктерін түсіндіреді

1

картоптың жаңа түрін алудағы

биотехнологиялық әдістің

артықшылығын сипаттайды;

1

биотехнологияда қолданылған тірі

ағзалардың бір кемшілігін ұсынады;

1


ағзалардың екі кемшілігін ұсынады;

1


ағзалардың үш кемшілігін ұсынады;

1

Гендік

модификацияланған

ағзаларды қолдануда

этикалық түрғыда


2 «Гендік модификацияланған ағза»

ұғымын сипаттайды;

1

гендік модификацияланған

ағзаларды қолданудың этикалық

мәнін толық түсіндіреді;

2



мәнін түсіндіреуде нақты

дәлелдемелер келтіреді.

2

Барлығы 9

48

Биотехнология бөлімі бойынша





Биотехнологияда

қолданылатын тірі

ағзалардың



Биотехнологияда қолданылатын тірі

ағзалардың артықшылықтары мен

кемшіліктерін түсіндіруде қиналады

Картоптың жаңа түрін алудағы

биотехнологиялық әдістің

артықшылығын сипаттауда,

биотехнологияда қолданылған

тірі ағзалардың үш кемшілігін

ұсынуда қателіктер жібереді

Биотехнологияда қолданылатын

тірі ағзалардың



Гендік модификацияланған

ағзаларды қолдануда

этикалық түрғыда



ағзаларды қолдануда этикалық

түрғыда түсіндіруде қиналады

«Гендік модификацияланған

ағза» ұғымын сипаттауда,


ағзаларды қолданудың

этикалық мәнін толық

түсіндіруде, гендік

модификацияланған ағзаларды

қолданудың этикалық мәнін

түсіндіреуде нақты

дәлелдемелер келтіруде қателік

жібереді



мәнін түсіндіреуде нақты

дәлелдемелер келтіреді

10-сынып қоғамдық – гуманитарлық бағыты...2 Әдістемелік...

Documents

Transcript of 10-сынып қоғамдық – гуманитарлық бағыты...2 Әдістемелік...