TERUGBLIK OP EEN BEWOGEN JAAR Interview met Johan van VelthovenEen terugblik op het afgelopen normalisatie jaar

Snelle afspraken als oplossing

04 / 2020

Industrie & Veiligheid Dit magazine is een uitgave van NEN | December 2020

2

AGENDA

2021

Agenda

Training: Risicobeoordeling machines

Een veilige en betaalbare machine ontwerpen die voldoet aan

de Machinerichtlijn? In de training Risicobeoordeling machines

leert u hoe dit moet. Schrijf u snel in!

nen.nl/trainingrisicobeoordeling

Training: Zelf CE-markeren

Na afloop weet u aan welke wettelijke eisen een nieuwe,

omgebouwde of samengebouwde machine moet voldoen en

kunt u zelf aan de hand van een Europees stappenplan de

CE-markering aanbrengen.

nen.nl/trsamengebouwd

Training: Introductie in de Safety Culture Ladder

(Veiligheidsladder)

Maak kennis met de Veiligheidsladder met deze korte intro-

ductie. De Veiligheidsladder is een certificatieschema om de

veiligheidscultuur, het veiligheidsbewustzijn en bewust veilig

handelen in bedrijven te kunnen beoordelen.

nen.nl/trveiligheidsladderintro

Training: Wet- en regelgeving Machines

Ben je machinebouwer, veiligheidskundige of inkoper?

Je hebt allemaal te maken met de (Europese) eisen. In deze

basistraining leert u waar een veilige machine aan moet

voldoen. Bekijk mogelijkheden.

nen.nl/trmachines

Training: ATEX-Compliance voor verantwoordelijke in

de organisatie

Als manager, hoofd technische dienst of kwaliteitsmanager

bent u verantwoordelijk voor compliance met ATEX. Wat nu?

Compliance? Hoe voorkomt u dat u strafrechtelijk aansprakelijk

gesteld kunt worden? Wat betekent dat? Deze training geeft

inzicht in de organisatie van ATEX.

nen.nl/trainingatexcompliance

Beleid NEN Trainingen rondom corona

Wij nemen uw gezondheid en die van onze docenten zeer serieus.

Dat betekent dat op onze trainingslocaties er passende maat-

regelen zijn genomen om op een verantwoorde wijze trainingen

te houden met in acht neming van de richtlijnen van het RIVM.

Kijk op nen.nl/trainingen voor meer trainingen en data.

Informatie en aanmelden: nen.nl/trainingen

18 maart

11 maart

10 februari

09 februari

26 januari

https://www.nen.nl/trainingrisicobeoordelinghttp://www.nen.nl/trsamengebouwdhttp://www.nen.nl/trveiligheidsladderintrohttp://www.nen.nl/trmachineshttp://www.nen.nl/trainingatexcompliancehttps://www.nen.nl/trainingenhttps://www.nen.nl/trainingen

3Industrie & Veiligheid 4 / 2020

REDACTIE

Redactie & inhoud

Het afgelopen jaar is een ander jaar geworden dan we

hadden gedacht. In deze editie van NEN Industrie en

Veiligheid blikken we terug op een zeer bewogen jaar.

Voor velen is thuiswerken de norm geworden. Maar hoe

zorg je voor een gezonde werkplek thuis? Twee leden van

de normcommissie “Kantoormeubelen” leggen dit uit.

Verder blikken we terug op de (digitale) bijeenkomst van

het Platform Industrie & Veiligheid. Hier zijn de laatste

ontwikkelingen op het gebied van de Machinerichtlijn

en de wettelijke wijzigingen op gebied van explosieveilig-

heid en drukapparatuur besproken.

Wij wensen jullie heel veel leesplezier en fijne feestdagen!

En blijf vooral gezond.

Namens de hele redactie,

Titia Gerritsma, Saskia Ham, Jeannette Leenders

en Robby Veders

Uw aanspreekpunt 4

Nieuwste onderwerpen voor normontwikkeling 5

Overzicht nieuwe normen 12, 13

VERDER IN DIT NUMMER Publicatie normontwerp voor veiligheidskleuren en -tekens in de werkomgeving 9Snelle afspraken als oplossing 16Column 2020, terugblik op de ‘spec’ 17Voor iedereen een gezonde werkplek thuis 18Hoe 2020 ons perspectief op gezond werken verandert 20Ontwikkelingen PGS Nieuwe Stijl 2020 22Webinar Normalisatie inzetten voor een gezonde en veilige werkomgeving 23

1406

INHOUD

Een terugblik op het afgelopen normalisatiejaar Interview met Johan van Velthoven

Ontwikkeling norm gezond- en veiligheidsperformance van organisaties

10Highlights uit de bijeenkomst Platform Industrie en Veiligheid

Als manager moet ik altijd halverwege het jaar een werkplan inleveren voor het komende jaar. Meestal kan ik vrij goed voorzien wat we het komende jaar kunnen verwachten. Hierbij zijn er altijd wel wat meevallers en tegenvallers. Uiteraard had ik vorig jaar nog geen idee wat ons 2020 boven het hoofd zou hangen. Inmiddels weten we dat dat heel veel Coronavirusdeeltjes zijn.

Ons leven, werk en privé is daardoor aardig overhoop gehaald, en we hebben geleerd

met deze nieuwe omstandigheden om te gaan. In een sneltreinvaart zijn we met virtu-

ele technieken aan de slag gegaan, een blijvertje als ik denk aan vele milieuvervuilende

kilometers die niet meer hoeven te worden afgelegd.

En er zijn meer veranderingen op komst. Denk bijvoorbeeld aan de herziening van de

machinerichtlijn. Nieuwe, digitale technologie heeft zijn intrede gedaan en de regelge-

ving gaat hier op aangepast worden. Het ultieme doel: de veiligheid te waarborgen ook

bij machines met kunstmatige intelligentie, en ook hier mogen virussen straks de boel

niet gaan verzieken. Computervirussen wel te verstaan.

Verandering biedt kansen, maar het zorgt ook voor onzekere tijden. Laten we hopen

dat zowel de vaccins als ook de nieuwe machinerichtlijn die nu worden ontwikkeld, hun

werk goed gaan doen, zodat we volgend jaar samen met u er een mooi jaar van kunnen

gaan maken.

Mocht u naar aanleiding van dit vakblad meer informatie willen, of u heeft andere

interessante ideeën die u met mij wilt delen, neem gerust contact met mij op.

Ik bied u graag een luisterend oor.

4

Uw aanspreekpunt

UW AANSPREEKPUNT

Meer informatieJohan van Velthoven

Clustermanager Industrie & Veiligheid

E-mail johan.vanvelthoven@nen.nl

Telefoon 015 2690 337 of 06 33333 882

WAT EEN JAAR!

Gezond en veilig werken - Titia GerritsmaMachines en procesinstallaties - Wiene Fokkinga Mobiliteit, transport en logistiek - Arthur Carlebur Telefoon 015 2 690 180 of e-mail iv@nen.nl

Industrie & Veiligheid 4 / 2020 5

Overzicht nieuwste onderwerpen

DE NIEUWSTE ONDERWERPEN VOOR NORMONTWIKKELING

In de periode 1 oktober 2020 tot en met 1 december.

Gezond en veilig werkenNWIP 00053199

Temporary works equipment -

Basic requirements

Normcommissie: Rol- en kamersteigers

Consultant: Titia Gerritsma

NWIP 00070053

Portable fire extinguishers – Maintenance

Normcommissie Draagbare en

verrijdbare blusmiddelen

Consultant: Annet van der Horn

Machines en procesinstallatiesprEN 593 rev

Industrial valves - Metallic butterfly valves

for general purposes

Normcommissie Drukapparatuur

Consultant: Wiene Fokkinga

prEN 378-1 rev

Refrigerating systems and heat pumps -

Safety and environmental requirements -

Part 1: Basic requirements, definitions,

classification and selection criteria

prEN 378-3 rev

Refrigerating systems and heat pumps -

Safety and environmental requirements -

Part 3: Installation site and personal protection

Normcommissie: Koelinstallaties

en warmtepompen

Consultant: J. von Morgen

Mobiliteit, transport en logistiekprEN 15273-1 rev

Railway applications - Gauges -

Part 1: General - Common rules for infrastructure

and rolling stock

prEN 15273-2 rev

Railway applications - Gauges -

Part 2: Rolling stock gauge

prEN 15273-3 rev

Railway applications - Gauges -

Part 3: Structure gauges

Normcommissie: Spoorwegen

Consultant: Arthur Carlebur

ISO/PWI 23629-9

UAS traffic management (UTM) -

Part 9: Interface between UTM service providers

and clients

Normcommissie: Lucht- en ruimtevaart

Consultant: Arthur Carlebur

Ook u kunt ontwikkelingen rechtstreeks volgen en actief beïnvloeden door lid te worden van een NEN-normcommissie. Daardoor bent u als de eerste op de hoogte en krijgt u toegang tot een groot netwerk. Hieronder vindt u geselecteerde items van de nieuwste onderwerpen waarvoor normontwikkeling gestart gaat worden:

MEEDOEN AAN NORMONTWIKKELING?

INTERESSE IN ONDERSTAANDE ONDERWERPEN OF EEN ORIËNTEREND GESPREK OVER DEELNAME IN EEN NORMCOMMISSIE? NEEM CONTACT OP MET:

Meer informatie over deelname aan normontwikkeling en onderstaande normcommissies kunt u vinden op onze website nen.nl/normontwikkeling

mailto:Meer%20informatie?subject=https://www.nen.nl/normontwikkeling

EEN TERUGBLIK OP HET AFGELOPEN NORMALISATIEJAAR MET CLUSTERMANAGER INDUSTRIE EN VEILIGHEID, JOHAN VAN VELTHOVEN

Introductie Johan van Velthoven Na een studie elektrotechniek aan de TU-Eindhoven heeft Johan

geruime tijd (25 jaar) in wisselende functies gewerkt bij Philips Elec-

tronics. Hij werkte hier onder andere aan productiemachines voor de

verlichtingsindustrie en aan CD- en audiosystemen. In 2009 maakte

hij de overstap naar NEN. Als consultant elektrische installaties was hij

onder andere verantwoordelijk voor de herziening van de NEN1010 (Dé

norm voor laagspanningsinstallaties). Sinds 2016 werkt Johan als ma-

nager van het cluster Industrie & Veiligheid. Dit cluster is verantwoor-

delijk voor normontwikkeling op het gebied van industriële installaties,

transport en logistiek en aan arbeid gerelateerde veiligheid.

‘Binnen het cluster Industrie en Veiligheid staan de eerdergenoemde

afdelingen nauw in verbinding met elkaar. Actuele maatschappelijke

ontwikkelingen zoals circulaire economie, CO2-reductie, digitalisering/

automatisering maar ook risicobeheersing en publieke veiligheid staan

hoog op de normalisatieagenda. Binnen het normalisatiewerk komen

vaktechnische kennis, juridische kaderstelling en werken met mensen

samen. Deze onderdelen maken het werk bij NEN zeer interessant.’

Welke belangrijke thema’s voorzag je voor de normalisatieagenda begin 2020?‘Binnen industriële installaties stond de herziening van de machi-

nerichtlijn hoog op de agenda. Een thema dat volgend jaar vervolg

zal gaan krijgen. Ook stonden en staan nog steeds robotica en de

samenwerking tussen mens en robot steeds meer in de belangstel-

ling. Daarbij komen normalisatievragen naar voren als: ‘hoe past de

samenwerking tussen mens en machine binnen de richtlijnen en waar

moet de robot in dat geval aan voldoen?’.

‘Bij transport en mobiliteit zijn duurzame energiedragers een belangrijk

thema. We willen in Nederland zorgeloos kunnen reizen. Veilig, betaal-

baar, comfortabel én gezond. Daar passen de welbekende eindeloze

files niet bij. De Hyperloop is een veilig en energiezuinig transportsys-

teem voor het vervoeren van groot aantal mensen en goederen tussen

steden en landen. Er is een Europese samenwerking gestart voor de

Hyperloop. NEN heeft een leidende rol in de begeleiding van afspraken

6

Interview

Het coronavirus zorgt ervoor dat we zoveel mogelijk op afstand werken en leven. Fysiek staan we op afstand, maar online werken we door. We kijken daarom terug op een veelbewogen normalisatiejaar. Hoewel het coronavirus voor veel onrust heeft gezorgd, heeft het ons ook lessen geleerd en zelfs stroomversnellingen veroorzaakt. Met Johan van Velthoven, clustermanager bij de afdeling Industrie en Veiligheid blikken we terug op het afgelopen normalisatiejaar. Welke ontwikkelingen binnen normalisatie op het gebied van industrie en veiligheid voorzag Johan begin 2020 en hoe kijkt hij nu terug op het afgelopen normalisatiejaar?

Een terugblik op het afgelopen normalisatiejaar

voor internationale afstemming en hier zijn we in 2020 mee van

start gegaan’.

‘Op het gebied van arbeidsveiligheid waren de ogen binnen de norma-

lisatiegemeenschap gericht op verdere ontwikkeling van de discussie

rondom de EU-verordening 216/425. Deze verordening is afgestemd

op het nieuwe wetgevende kaderbeleid. Onderdeel van het kaderbeleid

is de conformiteitsbeoordeling van nieuwe normen op het gebied van

persoonlijke beschermingsmiddelen. De strenge kaderstelling heeft het

harmoniseren van normen bemoeilijkt. Veel normen staan daarom nog

in de ‘wachtrij’ om geharmoniseerd te worden. Dit staat de toepassing

van normen in de weg. ‘

Welke thema’s markeren volgens jou achteraf het jaar 2020? ‘De snelle verspreiding van het coronavirus heeft wereldwijd om

uitzonderlijke maatregelen gevraagd en is ook van invloed geweest

op de normalisatieagenda 2020. Automatisering van de landbouw is

bijvoorbeeld een belangrijk onderwerp van gesprek geweest. Arbeids-

immigranten waren afgelopen jaar moeilijk richting de Nederlandse

tuinbouw te bewegen. De Nederlandse economie is mede afhankelijk

van de inzet van deze arbeidsmigranten. Hun afwezigheid heeft dan

ook voor een stroomversnelling gezorgd binnen de automatisering van

de landbouw. Robots nemen momenteel een deel van het werk over

(zoals: zaaien, stekken en verpakken). Het oogstwerk vereist echter wel

nog veel oog-hand coördinatie die alleen de mens beheerst. Daarom

kan dit werk niet gemakkelijk door robots worden overgenomen.’

‘Daarnaast heeft de coronasituatie gevraagd om meer aandacht

voor richtlijnen op het gebied van thuiswerkplekken. Want waar veel

kantoren zijn voorzien van ergonomisch verantwoorde werkplekken met

verstelbare bureaus en goede bureaustoelen, is dit thuis lang niet altijd

het geval. Ook hebben we in 2020 de NEN-spec geïntroduceerd. In

een NEN-spec kunnen snel extra of nieuwe maatregelen en richtlijnen

vastgelegd worden om de risico’s die COVID-19 op het werk, in het OV,

op scholen, in restaurants, theaters, cafés, bioscopen of in de openbare

ruimte met zich meebrengt, zoveel mogelijk te beperken.’

‘Daarnaast was 2020 ook het jaar waarin we meer duidelijkheid hoop-

ten te krijgen over de invloed van de Brexit op normalisatie. Duidelijk

werd in ieder geval dat normen voorlopig niet zullen veranderen bij

uitvoer naar het Verenigd Koninkrijk. Naar verwachting zal 2021 een

overgangsjaar worden waarin we de impact van Brexit op normalisatie

en normontwikkeling zullen gaan merken. Wel is duidelijk dat ook in

2021 de Brexit in principe nog geen impact zal hebben op de rol van

normen en normalisatie in relatie tot het ‘conformity assesment’ en

CE- markering. Wat wel al opgemerkt kan worden is dat meer Britse

Notified Bodies op dit moment bezig zijn om een vestiging in een

Europese lidstaat op te zetten.’

Industrie & Veiligheid 4 / 2020 7

• OmgevingswetO i

Veiligheid: wettelijke kaders en

richtlijnen

Samenhang normcommissiesJohan van Velthoven;

Productiemiddelen

Transport & Logistiek

Grondstoffen en halffabrikaten ProductenArbeid

• Machinerichtlijn• Richtlijnen drukapparatuur &

eenvoudige drukvaten• Liftenrichtlijn• ATEX richtlijn

Machinerichtlijn

Veiligheid: wettelijke kaders en

richtlijnen

uur & • Machines• Proces-

installaties• ...

• PBM-richtlijn• ARBO-richtlijnen

(24)

Veiligheid: wettelijke kaders en

richtlijnen

• Kaderrichtlijn wegvoertuigen• Interoperabiliteit Spoorwegen• IMO• ICAO (IATA)

Veiligheid: wettelijke kaders en

richtlijnen

Publieke veiligheid

(24)

• Fysieke veiligheid

• PBM’s• Management

systemen

Veiligheid:

• Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen

Logistiek veiligheid

• Wegtransport• Spoorwegen• Scheepvaart• Lucht- & ruimtevaart• Systemen en verpakken• Opslag• Vertikaal transport

8

Hoe heeft corona invloed gehad op de normalisatiegemeenschap en hoe heeft NEN zich weten aan te passen?‘De manier van samenwerken en vergaderen is in korte tijd flink ver-

anderd, ook binnen de normalisatiegemeenschap. Juist in coronatijd

is effectief samenwerken en vergaderen noodzakelijk om de continu-

iteit binnen de normalisatieprocessen te waarborgen. Waar vergade-

ringen voorheen op locatie plaatsvonden, gaan we nu van de ene call

de andere zoom-meeting in. Toch is ons beeld tweeledig. Want waar

we enerzijds helaas genoodzaakt zijn om thuis te werken, heeft deze

grote verandering anderzijds ook tot gevolg gehad dat digitalisering in

een stroomversnelling terecht is gekomen. Digitale adoptie is onder

de loep komen te liggen.’

‘Dankzij de crisis zijn de meeste organisaties overgestapt op digitaal

vergaderen. Het digitaal samenkomen vervult een behoefte. Wat je

wel mist bij het digitale vergaderen is het sociale contact. Dit is in

normalisatieprocessen van groot belang en komt bijvoorbeeld ook het

creëren van draagvlak ten goede. De vraag is natuurlijk of na deze

crisis het digitale vergaderen zoals we dit nu doorvoeren, zal beklijven

in de toekomst. Ik ga voor de toekomst binnen normalisatie uit van

een mix.’

Welke strategische thema’s voorzie je voor volgend jaar?‘De herziening van de machinerichtlijn zal aankomend jaar verder

worden uitgewerkt. De machinerichtlijn is de basis voor wetgeving in

alle Europese lidstaten. De impact van een nieuwe richtlijn is groot

omdat Europa er de komende (tientallen) jaren mee vooruit moet kun-

nen. Ook verwacht ik dat er aankomend jaar verder gediscussieerd

zal gaan worden over de betekenis van aangescherpte wetgevende

kaders op normalisatieprocessen, zoals we dit bijvoorbeeld op het

gebied van persoonlijke beschermingsmiddelen zien. Voorheen

werd de invulling van dit normalisatie proces meer aan de

industrie overgelaten.’

Ook verwacht ik dat aankomend jaar de discussie rondom het eerdergenoemde PPE-mandaat loskomt.’‘Daarnaast zal er naar mijn verwachting aankomend haar veel

aandacht uit blijven gaan naar arbeidsveiligheid. Daarbij zullen zowel

fysieke belasting als psychosociale arbeidsbelasting op de agenda

staan. Bij psychosociale arbeidsbelasting zal dit voornamelijk gaan

over het beperken van blootstelling aan ongewenste omgangsvor-

men, werkdruk en agressie. Medewerkers die te maken krijgen met

psychosociale arbeidsbelasting zijn vaak minder inzetbaar en als zij

uitvallen kan de stap terug naar werk moeilijk zijn. Ik verwacht dat dit

thema binnen normalisatie aankomend jaar meer aandacht zal

gaan krijgen.’

‘Bij NEN intern zijn verschillende initiatieven ontstaan rondom het ‘all

parties concerned’ principe. Dit principe houdt in dat NEN streeft naar

werkmethodes waarbij alle belangengroepen (leverancier, organisatie

en klant) de mogelijkheid hebben om mee te werken aan nieuwe

normen, ook als zij bijvoorbeeld financieel minder draagkrachtig zijn.

Een belangrijk uitgangspunt om kwalitatief de best mogelijke norm op

te kunnen stellen.’

‘Ten slotte verwacht ik dat wegens de versnellende omslag binnen

organisaties naar een digitale wereld NEN aankomend jaar zal gaan

inzetten op digitalisering van de dienstverlening ter bevoordeling van

een wendbare en toekomstbestendige organisatie. Verder zullen we

zien wat het jaar 2021 ons zal gaan brengen!’

Interview

‘ Juist in coronatijd is effectief samenwerken en vergaderen noodzakelijk om de continuïteit binnen de normalisatieprocessen te waarborgen.’

Industrie & Veiligheid 4 / 2020 9

Normontwikkeling

NEN 3011 richt zich op de praktische opmaak- en ontwerprichtlijnen, met

waar van toepassing voorbeelden van de veiligheidskleuren en -tekens. Het

normontwerp is opgesteld door de normcommissie ‘Grafische symbolen’.

WijzigingenTen opzichte van de NEN 3011:2015 zijn vluchtwegaanduidingen toe-

gevoegd voor personen met een mobiliteitsbeperking. Verder zijn enkele

kleine redactionele aanpassingen gedaan als gevolg van ontwikkelingen van

ISO-normen.

In normontwerp NEN 3011 zijn de voor Nederland van toepassing zijnde

veiligheidstekens opgenomen die (nog) niet in NEN-EN-ISO 7010 staan en

wordt voor de overige veiligheidstekens verwezen naar NEN-EN-ISO 7010.

Meer informatieVoor informatie: neem contact op met NEN Klantenservice,

telefoon 015 2 690 391 of e-mail klantenservice@nen.nl.

Voor informatie over deze norm(en) of over het normalisatieproces:

Titia Gerritsma, Consultant, telefoon 015 2 690 180 of e-mail iv@nen.nl

Meepraten over de inhoud van normenWilt u als belanghebbende partij meepraten over de ontwikkeling van normen

op dit gebied? De normcommissie ‘Grafische symbolen’ houdt zich bezig met

normalisatie op het gebied van het ontwerpen en toepassen van grafische

symbolen en andere visuele coderingen in de werkomgeving en in de openbare

ruimte met het oog op de informatie en veiligheid. Stuur voor deelname aan of

meer informatie over deze commissie een mail naar iv@nen.nl.

Het normontwerp voor veiligheidskleuren en -tekens in de werkomgeving, NEN 3011, is gepubliceerd ter commentaar. Tot 1 maart 2021 is het mogelijk commentaar in te dienen voor belanghebbenden. Dit normontwerp vervangt de huidige norm NEN 3011:2015. Het leveren van commentaar is mogelijk tot 1 maart 2021.

PUBLICATIE NORMONTWERP VOOR VEILIGHEIDSKLEUREN EN -TEKENS IN DE WERKOMGEVING TER COMMENTAAR

10

Platform Industrie & Veligheid

HIGHLIGHTS UIT DE BIJEENKOMST PLATFORM INDUSTRIE EN VEILIGHEID

Het platform is een initiatief van het ministerie van SZW en NEN en wordt

twee keer per jaar georganiseerd. Tijdens de bijeenkomsten worden alle

belangstellenden bijgepraat over de ontwikkelingen rondom wetgevend en

normatief kader op het gebied van industrie en veiligheid. Er wordt vooral

gesproken over ontwikkelingen op het gebied van de Machinerichtlijn, de

Liftenrichtlijn, Enkelvoudige drukvaten, Drukapparatuur en de ATEX Richtlijn.

Op deze manier kan het ministerie betrokkenen in vroeg stadium informeren

over aanpassingen in de wet. Maar vooral ook met hen in gesprek gaan en

luisteren naar wat er leeft in de Nederlandse markt. Ook worden er regel-

matig onderwerpen behandeld waarvan bleek dat er in de markt vragen

over zijn. De sprekers geven dan verduidelijking en uitleg.

VerbindingOmdat NEN een groot netwerk heeft binnen de doelgroep en zich in de jaren

bewezen heeft als neutrale partij die verbinding legt tussen verschillende

groepen, is het platform een gezamenlijke activiteit van NEN en het ministerie.

Dit keer was er geen ‘echte’ bijeenkomst in een zaal met mensen, maar kon

iedereen deelnemen via de virtuele vergadertool Zoom. Dat bleek geen enkel

probleem, want er waren dubbel zoveel deelnemers als bij een fysieke bijeen-

komst. De mogelijkheid tot het stellen van vragen via de Q&A-faciliteit van

Zoom, een facilitator van NEN die een deel van de vragen ter plekke inbracht

en een viertal presentatoren, zorgden voor een glad verlopende sessie.

En antwoorden op de vragen die niet ter plekke beantwoord konden worden,

worden gepubliceerd op de website www.nen.nl/platformiv

Verschillende belangrijke onderwerpen kregen de aandacht tijdens de dik

twee uur durende bijeenkomst.

DrukapparatuurAllereerst vertelde Simone Wiers van het ministerie over de wijzigingen in de

wetgeving die gaan over verantwoordelijkheden voor fabrikanten en gebruikers

op het gebied van drukapparatuur. Meer in het bijzonder betreft het hier het

Warenwetbesluit drukapparatuur uit 2016. De aanpassingen betreffen o.a. de

definitie van “fabrikant” omdat er 2 soorten gebruikers zijn: zij die zelf geen

fabrikant zijn, en gebruikers die zelf ook fabrikant zijn. Om de veiligheid van

werknemers in alle situaties te beschermen, waren deze aanpassingen nodig.

Onder bepaalde omstandigheden kan de situatie namelijk veranderen, zoals

bij verkoop of overname van een bedrijf. Op dat moment wordt drukapparatuur

die in eerste instantie gemaakt was voor eigen gebruik, alsnog op de markt

gebracht. De aanpassingen en toevoegingen waartoe afgelopen jaar besloten

is, zorgen ervoor dat de wetgeving op dit punt weer een sluitend geheel is.

ExplosiegevaarEen tweede onderwerp was explosiegevaar. Met de aanpassing van slechts

één enkel woord in het Arbobesluit worden enkele mogelijkheden tot inter-

pretatieverschillen opgelost. Basis is dat in omgevingen met explosiegevaar

alleen apparaten en beveiligingsmiddelen die passen bij de vastgestelde

gevarenzone-indeling. In bepaalde omstandigheden, bijvoorbeeld als betref-

fend materieel echt niet bestaat voor de gevarenzone waarin gewerkt moet

worden, kan uit de risicobeoordeling blijken dat er nog extra maatregelen

nodig zijn. Dit stond beschreven als dat er “andere maatregelen” genomen

moeten worden, en werd in de praktijk nog al eens uitgelegd dat er ook ge-

werkt kon worden met “minder stringente” maatregelen. Dat kon natuurlijk

niet de bedoeling zijn, en de term “andere maatregelen” is nu vervangen

door de term “aanvullende maatregelen” zodat er geen mis-interpretatie

meer mogelijk is.

Los hiervan blijft het natuurlijk allereerst een vereiste om het juiste explosie-

veilige materieel te gebruiken dat passend is bij de gevarenzone, en dat deze

zone teruggedrongen moet zijn naar een zone 2 of 22.

NPR 7910Gerdian Jansen, lid van de normcommissie Explosieveiligheid, legde

vervolgens uit welke aanpassingen er zijn gedaan in de gevarenzone

indeling (NPR 7910). Ook deze praktijkrichtlijnen (het zijn er 2: deel 1 voor

explosieve gas-atmosferen, deel 2 voor explosieve stof-atmosferen) zijn in

overeenstemming gebracht met de geldende Europese (“ATEX”-)wetgeving

en de Nederlandse Arbeidsomstandigheden-wetgeving. Zo zijn internationale

definities nu beter op elkaar afgestemd, zijn de nieuwste inzichten vanuit de

Het belangrijkste onderwerp van de bijeenkomst van het Platform Industrie en Veiligheid van deze keer was de komende herziening van de Machinerichtlijn. Maar ook over andere onderwerpen werden de ruim 160 deelnemers aan deze - dit keer virtuele - bijeenkomst bijgepraat door diverse verantwoordelijken van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en van NEN.

11Industrie & Veiligheid 4 / 2020

Highlights uit de bijeenkomst Platform Industrie en Veiligheid

herziene internationale (IEC-)normen betreffende zonering verwerkt en wordt

de veiligheidsprincipes en de “arbeid hygiënische strategie” met meer nadruk

toegelicht. Daarnaast zijn nog een tal van andere onderwerpen toegevoegd

en/of aangepast, zoals de beoordeling van explosierisico’s, UN-verpakkingen,

kwalificatie van personeel, het begrip “inert gebied”, de presentatie en

rapportage van de zone-indeling en tenslotte zijn ook het aantal voorbeeld-

situaties sterk verbeterd en uitgebreid. Het heeft even geduurd, maar rond de

jaarwisseling hebben we weer 2 geheel “up-to-date” praktijkrichtlijnen voor

de gevarenzone-indeling.

MachinerichtlijnEen belangrijk onderwerp van de dag was de herziening van de Machine-

richtlijn. Deze richtlijn, in Nederland geïmplementeerd in het Warenwetbesluit

Machines, stamt alweer uit 2006. Dus was het hoog tijd voor een modernise-

ring. Hoewel er nog geen conceptwetsvoorstel van de Europese Unie

beschikbaar is, zijn de contouren van de voorgenomen regelgeving wel

bekend. Diverse elementen in de machineregelgeving worden, zo is de

verwachting, aangepast en geactualiseerd.

Van richtlijn naar verordeningEen andere verandering is de aanpassing van richtlijn naar verordening.

Dit betekent dat de Europese regelgeving niet meer door alle lidstaten zelf

hoeft te worden omgezet in nationale wetgeving. In plaats daarvan is de

Verordening straks rechtstreeks werkend waardoor dit in alle landen precies

hetzelfde uitwerkt. De Machineverordening wordt dan voor iedereen binnen

de Europese Unie gelijk.

Een van de grote potentiële veranderingen is dat er rekening gehouden zal

worden met nieuwe technologieën. Zo verwachten we dat er eisen geformu-

leerd worden aan besturingssystemen die gebruikmaken van kunstmatige

intelligentie. Daarnaast is het de bedoeling dat de richtlijn voortaan onder het

New Legislative Framework zal vallen. Dit is een algemeen Europees principe

die voor het vrije handelsverkeer van goederen geldt. Dit heeft vooral gevol-

gen voor inspecties en instanties die moeten toetsen of de machines veilig

zijn en aan de wet voldoen, de notified bodies.

In de eerste helft van 2021 verwachten we de conceptversie voor de

nieuwe wetgeving van wat dan (waarschijnlijk) de Machineverordening

zal gaan heten. De Europese Commissie heeft gemeld dat dit tegelijk zal

verschijnen met voorstellen om kunstmatige intelligentie te gaan regelen.

Omdat veel nieuwe machines gebruik maken nieuwe digitale technologieën

wordt hier binnen Europa een koppeling gemaakt. Rond die tijd zullen alle

belangstellenden uitgenodigd worden om hun reacties op het voorstel te

delen. De bedoeling is om dat door middel van een extra bijeenkomst van

het Platform Industrie en Veiligheid te organiseren. Omdat het Ministerie

van SZW de inbreng uit die bijeenkomst wil betrekken bij de reactie op

het voorstel voor Verordening, zal de bijeenkomst kort na publicatie van

het voorstel plaats moeten vinden. Dit heeft te maken met de vastgestelde

procedure waarbij het Ministerie binnen zes weken na verschijnen van het

voorstel voor Verordening de Tweede Kamer moet informeren en moet aan-

geven in hoeverre het voorstel gesteund kan worden. Vervolgens begint

het Europese proces van onderhandelen. En als alle Europese lidstaten in-

stemmen dan kan iedereen aan de slag met de nieuwe verordening. Omdat

niet iedereen meteen al zijn machines kan aanpassen, is de verwachting

dat er een ruime overgangstermijn wordt ingebouwd.

Help bij normontwikkelingDe nieuwe Machineverordening heeft nog meer gevolgen. Aan de basis van

de oude Machinerichtlijn hangen zo’n 800 geharmoniseerde normen. De aan-

passingen bieden dus legio mogelijkheden voor nieuwe normen en voor het

actualiseren van bestaande normen. Houd daarom onze oproepen in de gaten.

NEN maakt heel graag gebruik van uw kennis en expertise om de normen

weer zo actueel mogelijk te maken. En de wereld weer een beetje veiliger.

Wilt u lid worden van het platform Industrie en Veiligheid, of deelnemen aan

een van de normcommissies? Neem dan contact op met een van de collega’s

van NEN. Telefoon: 015 2 690 180 of email: iv@nen.nl

Meer lezen over de afgelopen bijeenkomst van het platform? Bekijk dan de presentaties op www.nen.nl/platformiv

12

Normen die onder de Machine-richtlijn (2006/42/EG) vallen

Normen op het gebied van technische veiligheids-

aspecten en -voorzieningen voor alle machines

waarop die aspecten van toepassing zijn.

Type C normenNormen op het gebied van veiligheids specificaties

voor bepaalde (groepen) machines.

Bouwindustrie (machines voor de -)

NEN-EN 15571:2020 en

Machines en installaties voor de winning en

bewerking van natuursteen - Veiligheid -

Oppervlakte-eisen en voor afwerkmachines

Hefmachines

NEN-EN 1493:2020 Ontw. En

Hefbruggen voor voertuigen

NEN-EN 1570-1:2020 Ontw. En

Veiligheidseisen voor heftafels - Deel 1: Heftafels

die maximaal twee vaste stopplaatsen bedienen

Hijsmachines (Kranen)

NEN-EN 12999:2020 en

Hijskranen - Laadkranen

Liften en roltrappen

NEN-EN 81-40:2020 en

Veiligheidsregels voor het vervaardigen en het

aanbrengen van liften - Bijzondere liften voor

het vervoer van personen en goederen - Deel 40:

Trapliften en hefplateaus met hellende baan be-

doeld voor personen met verminderde mobiliteit

NEN-EN 12158-1:2020 Ontw. En

Bouwliften voor goederenvervoer - Deel 1: Liften

met betreedbaar platform

Luchtvracht- en grondafhandelingsapparatuur

NEN-EN 12312-7:2020 en

Grondafhandelingsapparatuur voor vliegtuigen

- Bijzondere eisen - Deel 7: Apparatuur voor het

verplaatsen van vliegtuigen

Metaalbewerkingsmachines

NEN-EN-ISO 16092-2:2020 en

Veiligheid van gereedschapsmachines -

Persen - Deel 2: Veiligheidseisen voor

mechanische persen

NEN-EN-ISO 16092-4:2020 en

Veiligheid van gereedschapsmachines -

Persen - Deel 4: Veiligheidseisen voor

pneumatische persen

Toegangssystemen

NEN-EN 16005:2020 Ontw. En

Automatische deuren voor voetgangers -

Gebruiksveiligheid - Eisen en beproevingsmethoden

Transportvoertuigen (industriële -)

NEN-EN 16307-1:2020 en

Gemotoriseerde transportwerktuigen - Veilig-

heidseisen en verificatie - Deel 1: Aanvullende

eisen voor gemotoriseerde transportwerktui-

gen, anders dan bestuurderloze trucks, trucks

met een variabele reikwijdte, en goederen-

transportwerktuigen

Voedselbereiding (machines voor de -)

NEN-EN 1974:2020 en

Machines voor voedselbereiding - Snijmachines

voor vlees - Veiligheids- en hygiëne-eisen

NEN-EN 12042:2014+A1:2020 en

Machines voor voedselbereiding - Automatische

deegverdeelmachines - Veiligheids- en

hygiëne-eisen

Overige normen

NEN-EN 16808:2020 en

Aardolie-, petrochemie- en aardgasindustrie -

Machineveiligheid - Handbediende hijswerktuigen

NEN-EN-ISO 19085-10:2019 (Cor. 2020-03)/

A11:2020 en

Houtbewerkingsmachines - Veiligheid-

Deel 10: Zaagtafels

Normen voor machines en procesinstallaties

NEN-EN 1974:2020

Machines voor voedselbereiding - Snijmachines

voor vlees - Veiligheids- en hygiëne-eisen

NEN-EN 12542:2020

LPG materieel en toebehoren - Niet-verplaatsbare,

gelaste cilindrische stalen tanks voor LPG met

een inhoud niet groter dan 13m3 en voor boven-

grondse installaties - Ontwerp en vervaardiging

NEN-EN 14427:2020

LPG uitrusting en toebehoren - Verplaatsbare,

hervulbare volledig omwikkelde gasflessen

van composietmaterialen voor LPG - Ontwerp

en constructie

NEN-EN-ISO 11553-1:2020/A11:2020

Veiligheid van machines - Machines die gebruik

maken van lasers - Deel 1: Veiligheidseisen

OVERZICHT NIEUWE NORMEN EN NORMONTWERPENSelectie gepubliceerde normen en normontwerpen, periode 1 oktober t/m 30 november 2020

12

Overzicht nieuwe Normen

13Industrie & Veiligheid 4 / 2020

Overzicht nieuwe Normen

Normen voor gezond en veilig werken

NEN 3011:2020 (ontw)

Veiligheidskleuren en -tekens in de werkom-

geving en in de openbare ruimte

NEN-ISO 20560-1:2020

Veiligheidsinformatie voor de inhoud van pijp-

leidingen en tanks - Deel 1: Pijpleidingen

NEN-EN 13819-1:2020

Gehoorbeschermers - Beproeving -

Deel 1: Fysische beproevingsmethoden

NEN-EN 13819-2:2020

Gehoorbeschermers - Beproeving -

Deel 2: Akoestische beproevingsmethoden

NEN-EN 352-1:2020

Gehoorbeschermers - Algemene eisen -

Deel 1: Gehoorkappen

NEN-EN 352-2:2020

Gehoorbeschermers - Algemene eisen -

Deel 2: Oordoppen

NEN-EN 352-3:2020

Gehoorbeschermers - Algemene eisen -

Deel 3: Aan industriële veiligheidshelmen

bevestigde gehoorkappen

NEN-EN 352-10:2020

Gehoorbeschermers - Veiligheidseisen -

Deel 10: Oorproppen met entertainment

audio input

NEN-EN 1004-1:2020

Rolsteigers opgebouwd uit geprefabriceerde

onderdelen - Materialen, afmetingen,

belastingen, veiligheid en prestatie-eisen

Normen voor mobiliteit, transport en logistiek

NEN-EN 12999:2020

Hijskranen – Laadkranen

NEN-EN 81-40:2020

Veiligheidsregels voor het vervaardigen en het

aanbrengen van liften - Bijzondere liften voor het

vervoer van personen en goederen - Deel 40:

Trapliften en hefplateaus met hellende baan be-

doeld voor personen met verminderde mobiliteit

NVN-CEN/TS 115-4:2020

Veiligheid van roltrappen en rolpaden - Deel 4:

Interpretaties van de EN 115 normenreeks

E U C H N E R ( B E N E L U X ) B V I P O S T B U S 119 I N L- 3 3 5 0 A C PA P E N D R E C H T I +31 ( 0 )78 615 47 6 6 I I N F O @ E U C H N E R . N L

w w w . e u c h n e r . n l

MGB2 Modular Multifunctional Gate Box

Veiligheidssysteem met vergrendeling

Modulair ontwerp, flexibel combineerbaar

Busmodule met ProfiNet / ProfiSafe

Tot 6 deuren op één busmodule

Uitbreidingsmodule MCM voor nogmeer functies

Categorie 4 / PLe conform ISO 13849-1

V e i l i g h e i d s t e c h n i e k v o o r d e M a c h i n e b o u w

E U C H N E R ( B E N E L U X ) B V I P O S T B U S 119 I N L- 3 3 5 0 A C PA P E N D R E C H T I +31 ( 0 )78 615 47 6 6 I I N F O @ E U C H N E R . N L

INFORMATIE

Bestellen van normen?

Kijk op onze website www.nen.nl

Vragen over normen?

Neem contact op met onze

afdeling Klantenservice

telefoon: (015) 2690 391

e-mail: klantenservice@nen.nl

ONTWIKKELING NORM GEZOND- EN VEILIGHEIDSPERFORMANCE VAN ORGANISATIES

Werkgevers worstelen in de praktijk hoe ze de gezond- en

veiligheidsperformance in beeld kunnen brengen en blijven

steken bij het registreren van ongevallen. Ter verbetering van

de prestaties moet echter nagedacht worden welke factoren

bepalend zijn voor de gezond- en veiligheidsperformances,

hoe dit meetbaar te maken en welke indicators hier bij

passen. Op mondiaal niveau wordt daarom gewerkt aan

de guideline ISO 45004.

Systematische aanpakHet bepalen van de eerder genoemde factoren helpen bij het

creëren van een systematische werkmethode. Het meten en

het zorgvuldig kiezen van de indicators helpen bij het bepalen

van de interventies en het inzichtelijk maken van de progres-

sie. Ook wordt op deze manier inzichtelijk gemaakt hoe de

gezond- en veiligheidsperformance zich verhoud tot andere

marktpartijen.

Performances indicatorsOnder andere bij het werken met (onder)aannemers is het

belangrijk om de gezond- en veiligheidsperformance onderling

te kunnen vergelijken. Door het gebruik van performances

indicators, die relevant en onderling vergelijkbaar zijn, ontstaat

een objectief beeld. Op basis hiervan kan een organisatie

beoordelen of (onder)aannemers voldoen aan de verwachtin-

gen en kunnen aanbiedingen onderling vergeleken worden.

Ook voor multinationals is een uniforme uitwerking van een

systematische aanpak relevant. Hiermee borgen zij dat we-

reldwijd de gezond- en veiligheidsperformance vergelijkbaar

is en een eenduidige monitoring, evaluatie en verbetering van

het gevoerde beleid mogelijk wordt gemaakt.

Managementsysteem voor gezond en veilig werken ISO 45004,

waar op dit moment door ISO aan wordt gewerkt, is een

aanvulling op het bestaande managementsysteem voor gezond

en veilig werken ISO 45001. De norm kan echter ook los van

het managementsysteem gebruikt worden. Het biedt organi-

saties, ongeacht omvang, risicoprofiel en vestigings locatie een

praktische handleiding voor het identificeren en opstellen van

relevante, consistente en vergelijkbare performances indica-

tors. Ook voorziet het in richtlijnen voor het ontwikkelen van

het proces om de performances indicators en de effectiviteit

van het gevoerde gezond en veiligheid beleid te monitoren,

te meten en te evalueren.

Nederlandse normcommissieNormcommissie “Managementsysteem gezond en veilig

werken” gaat een actieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling

van deze norm, die vanaf begin volgend jaar verder ontwik-

keld wordt. De normcommissie fungeert als platform voor

kennisdeling, het aanleveren van input voor de norm en het

uitwisselen van informatie met betrekking tot de implemen-

tatie van de norm.

Meer informatieMeer weten over de conceptversie van ISO 45004 of een

actieve bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van deze

norm en andere gerelateerde normen? Neem contact op met

Laurens Geense, consultant Industrie en Veiligheid, telefoon

015 2 690 180 of e-mail iv@nen.nl.

Werkgevers streven naar betrokken en gemotiveerde medewerkers. Hiervoor is een gezonde en veilige werkomgeving essentieel. Om dit doel te kunnen realiseren is het van belang dat de gezond- en veiligheidsperformance continue verbetert. ISO 45004 biedt hiervoor een uitstekende guideline. Belanghebbenden kunnen meepraten over de ontwikkeling van deze en andere gerelateerde normen.

Normontwikkeling

14

Industrie & Veiligheid 4 / 2020 15

Ontwikkeling norm gezond- en veiligheidsperformance van organisaties

16

Normontwikkeling

Hiermee kan in korte tijd een NEN-spec worden ontwikkeld. Deze

snel vast te leggen afspraken en richtlijnen bieden praktische op-

lossingen voor veilig leven en werken in deze uitzonderlijke periode.

Bij het ontwikkelen van een NEN-spec wordt gebruik gemaakt van

nieuwe vormen van online samenwerking en worden zoveel moge-

lijk processtappen gecomprimeerd. Zo kunnen via NEN afspraken

in korte tijd worden opgesteld. Dat wordt eenduidig en met behoud

van kwaliteit en betrouwbaarheid gedaan. Zo zijn er in zeer korte

tijd drie NEN-specs opgesteld. Dit betreft specs voor mondkapjes

voor publiek gebruik (NEN-spec 1), kantoorwerkplekken (NEN-spec

2) en medische hulpmiddelen voor eenmalig gebruik (NEN-spec 3).

Ook is er een Europees traject gestart voor het ontwikkelen van een

norm voor COVID-19 proof fitnesscentra. Voor mondkapjes heeft

NEN ook meegewerkt aan een sneltraject voor het ontwikkelen

van een Europees document (CWA 17553). Voor de Kerst is er een

NEN certificatieschema gereed dat gebruikt kan worden voor een

keurmerk. Ook dat is nooit in zo een kort tijdsbestek gedaan.

Nu hier ervaring mee is opgedaan, wordt er binnen NEN gekeken of

deze procedure voor het ontwikkelen van snelle afspraken ook voor

niet COVID-19 gerelateerde onderwerpen kan worden toegepast.

Wilt u hier meer over weten, kijk dan ook eens op

nen.nl/nen-spec of stuur uw vraag naar iv@nen.nl.

SNELLE AFSPRAKEN ALS OPLOSSINGIn maart dit jaar werd duidelijk dat er door COVID-19 nieuwe maatschappelijke uitdagingen ontstonden. Uitdagingen die opgelost konden worden met goede afspraken. Voor deze afspraken was echter grote snelheid vereist. Daarom heeft NEN een zogenaamde ‘fast track’ procedure ontwikkeld.

http://www.nen.nl/nen-specmailto:?subject=

17Industrie & Veiligheid 4 / 2020 1717

Column

2020, TERUGBLIK OP DE ‘SPEC’2020, een zwaar bewogen jaar. Ook al leek het virus ver weg,

uiteindelijk kwam het overal ter wereld en ‘overviel’ het ook

Nederland. In de eerste golf werden we ons er bewust van de

dat we door een pandemie erg kwetsbaar zijn. Noodzakelijk door

een tekort aan persoonlijke beschermingsmiddelen werd het

noodzakelijk om zelf mond- en neusmaskers te maken.

Daar ontstond wel ik noem het maar even de Nederlandse

handelsdrift (die we kennen vanuit de Gouden Eeuw, hoe

goed of slecht die ook was). Onder andere ondernemers in

matrassen schakelden snel van matrassen naar het produceren

van maskers, ook voor de medische sector. Zo waren er natuurlijk

ook andere initiatieven.

Wat ik zelf bijzonder vind in dit jaar is de ontwikkeling van de

NEN-spec. Binnen zeer korte tijd (voor normalisatie begrippen)

is er een ‘technische specificatie’ ontwikkeld voor zowel de

gebruiker als fabrikanten van mond-neusmaskers. Kanttekening

die hierbij gemaakt moet worden is dat het een beperkt specifiek

toepassingsgebied is en een maximale geldigheidsduur. Daarnaast

worden uiteraard ook niet alle iteratieslagen, reviewprocedures

zoals bij gangbaar normalisatiewerk gevolgd. Dat beperkt uiteraard

ook de doorlooptijd.

Het proces van normalisatie vergt over het algemeen engelen-

geduld. Hoe snel mensen momenteel een huis kopen en

verkopen, hoe tergend langzaam het proces van afstemming en

overeenstemming kan zijn. Denk aan de IEC 60204-1 van 2018,

de voorganger stamt uit 2005. Nu is natuurlijk die periode niet de

volledige periode van afstemming geweest, maar een periode van

10 jaar is niet vreemd. Terwijl het streven vijf jaar zou moeten zijn.

Maar het kan dus wel! Als je maar wilt, is het onderwerp dan

een stuk eenvoudiger? Of is het aantal betrokken partijen een

stuk kleiner? Natuurlijk is het zo dat het onderwerp voor een deel

qua eisen al vastligt waardoor het makkelijker is om consensus

te bereiken. Ook speelt mee dat het onderwerp binnen één land

wordt beslecht. Alhoewel dat ten dele waar is, een internationale

commissie kan ook uit een kleine groep personen bestaan. En is

de groep van betrokkenen kleiner. Dat maakt het proces zeker

eenvoudiger. Ook kan een NEN-spec deels tegen andere regels

ingaan (vanwege het tijdelijke karakter van de spec, nu juist in

deze tijd).

Er kunnen dus net zoveel voor- als nadelen worden aangehaald,

maar de essentie in deze manier van een onderwerp vast te

leggen biedt mijn inziens voor de toekomst wel kansen. Vooral

doordat technieken sneller kunnen wijzigen zullen we binnen

normalisatie daar ook sneller op in moeten spelen. Mogelijk

bieden het beschrijven van kleinere deelaspecten van onderwer-

pen daarom wel kansen. Misschien is het mogelijk om in klein

comité bepaalde gebieden uit te werken en deze in een groter

internationaal comité af te kaarten. Mogelijk kan hiermee

normalisatie een belangrijke factor zijn en blijven binnen veiligheid

van machines en is het mogelijk om in te spelen op de behoefte

van de markt. Dat dat de toekomst gaat worden, wie weet?!

Martijn Drost,

Industrial Safety Expert (TUV-Certified)

Drost Safety Consultancy

18

Op kantoor is de werkplek vaak ingericht volgens de Arborichtlijnen.

Thuis is dat vaak niet het geval. Op kantoor voldoen een bureau en

bureaustoelen aan normen en richtlijnen voor kantoormeubilair. Dit

gaat om de normen NEN-EN 1335, NPR 1813 en NEN-EN 527.

Veel werknemers werken nu, zo goed en zo kwaad als het gaat, ge-

woon aan de eettafel met bijpassende stoel. Dit brengt veel negatieve

neveneffecten met zich mee. Er ontstaan rug- en nekklachten, maar

ook vermoeide ogen is een gevolg na een dag beeldschermwerk. De

inrichting van het kantoor naar huis halen is veelal geen werkbare

oplossing. Niet iedereen heeft de ruimte voor een extra tafel en stoel.

Hoe maak je thuis toch een ergonomisch verantwoorde werkplek? En

wanneer is het wellicht toch wél verstandig om thuis wat extra ruimte

te maken voor een goede bureaustoel? Lees de gehele whitepaper.

ArborichtlijnenDe werkplek thuis moet in principe voldoen aan dezelfde richtlijnen

als een werkplek op kantoor. Volgens de Arbowet heeft de werkge-

ver namelijk een ‘zorgplicht’. Dit wil zeggen dat de werkgever moet

zorgen voor een gezonde en veilige werkplek voor de werknemer

en voor een inrichting van de werkplek die aan de persoonlijke

eigenschappen van de werknemer is aangepast. Het gaat dan om

de gezondheid van werknemers in brede zin, dus ook wat betreft de

psychosociale kant. Dat de COVID-19 crisis en de maatregel ‘zoveel

mogelijk thuiswerken’ op sociaal gebied voor veel werknemers zeer

ingrijpende gevolgen heeft, is duidelijk. ‘Wij geven nu onze visie op

de lichamelijke aspecten van het thuiswerken. Waar moet je aan

denken en hoe is de thuiswerkplek in ‘fysieke zin’ passend?’.

Een probleem voor de werkgever in deze tijd is dat de thuiswerkplek-

ken van de werknemers niet bekend zijn en dus niet weet of die

‘passend’ zijn. Passend wil zeggen of de werkplek voldoet aan de

persoonlijke eigenschappen van de werknemer en de aard van het

werk dat hij of zij doet. Heeft een werknemer klachten? Ga dan vooral

zelf na of de plek waar gewerkt wordt, past bij de werkzaamheden

die worden gedaan. Vervolgens kan er een overleg plaatsvinden

met de werkgever wat er nodig is in een thuissituatie een gezonde

werkplek te maken. Geen klachten? Controleer toch of het meubilair

goed bij het lichaam past. Want voorkómen is ten slotte altijd beter

dan genezen.

Door de COVID-19 crisis en getroffen maatregelen is thuiswerken de norm geworden. Meetings en trainingen vinden voornamelijk online plaats. Dat betekent meer en meer beeldschermuren. Deze manier van werken heeft ongetwijfeld invloed op onze toekomstige manier van werken. Dus hoe zorg je voor een arboverantwoorde plek thuis? Twee leden van de normcommissie ‘Kantoormeubelen’ en beiden ergonoom van beroep, Renate de Bruin en Bas van der Doelen, leggen het uit.

Normontwikkeling

VOOR IEDEREEN EEN GEZONDE WERKPLEK THUIS

Industrie & Veiligheid 4 / 2020 19

Voor iedereen een gezonde werkplek thuis

Wat is een gezonde werkplekinrichting?De basisgedachte achter ‘een gezonde (of ergonomische) werkple-

kinrichting’ is dat deze het lichaam voldoende ondersteuning biedt.

Dit zorgt ervoor dat de krachten die op het lichaam werken zo min

mogelijk spierspanning leveren in het lichaam en tegelijkertijd

zoveel mogelijk ruimte bieden voor beweging en afwisselen van

de lichaamshouding. Op die manier kan het lichaam zich weer

goed herstellen.

Bij het zitten en werken aan een tafel zijn er vier vlakken waar het

lichaam steun krijgt: de vloer (voeten), de stoelzitting (bovenbeen en

billen), de rugleuning (holling van de rug) en de tafel/armsteunen (de

onderarmen). De persoonlijke lichaamsafmetingen bepalen waar die

steunvlakken zich in een ideale situatie zouden moeten bevinden. Zo

bepaalt bijvoorbeeld de lengte van de onderbenen (en eventueel de

hoogte van je schoenzolen) hoe hoog de zitting van een stoel moet

zijn en bepaalt de hoogte van de elleboog hoe hoog het werkblad

van je tafel moet zijn.

Wat zijn de grootste problemen bij werken aan de keukentafel?In de thuissituatie staat vaak meubilair dat een vaste vorm heeft. De

hoogte en diepte van een zitting kunnen vaak niet aangepast worden.

Dat is anders bij bureaustoelen. Die zijn flexibeler in de zithoogte

en kunnen vaak aangepast worden. Bureaustoelen die voldoen aan

de normen (NEN-EN 1335 of de speciaal op de lange Nederlanders

aangepaste NPR 1813) kunnen zelfs op allerlei manieren passend

gemaakt worden voor verschillende lichaamsmaten. Het bereik van

de instelmogelijkheden is daarbij zo gekozen dat ze geschikt zijn voor

een groot deel van de bevolking. Dat is handig voor een werkgever,

want deze weet zo zeker dat veel werknemers – mits die hun stoel

op hun lichaam afstellen- een goed passende stoel hebben.

Werkzaam aan meubilair dat niet van vorm te veranderen is? Is dat

erg? De meeste mensen zitten tenslotte dagelijks op hun eetkamer-

stoel aan de keukentafel en hebben geen centje pijn. Wat zijn dan

naar verwachting de problemen die worden ervaren als deze plek

ook wordt gebruikt voor beeldschermwerk voor langere tijd?

Over het algemeen geldt dat in een stoel-tafel combinatie die niet

goed past bij je lichaamsafmetingen de armen meestal niet goed

ondersteund worden. Dit heeft als gevolg dat iemand na een langere

tijd werken pijn in de schouders en/of nek krijgt. Wanneer het

beeldscherm erg laag staat, iets dat bij het gebruik van laptops vaak

het geval is, zal het hoofd meer voorovergebogen moeten worden om

het scherm te zien. Deze houding geeft een grotere belasting op de

nekspieren en kan na een tijdje pijn in de nek veroorzaken. Tot slot

kan het zitten op een stoel die te laag is na een lange dag werken

leiden tot klachten in de onderrug.

Tot slotNaast de stoel, tafel en scherm zijn er natuurlijk nog een groot aantal

andere factoren die direct of indirect van invloed zijn op een gezonde

werkplek. Een slechte akoestiek van de ruimte en/of veel storende

geluiden in de werkomgeving is onprettig en kan ongemerkt een

nadelige invloed op de houding hebben.

Soms zijn zaken eenvoudig te verhelpen, bijvoorbeeld door de tafel

net even anders neer te zetten of een raam te bekleden. Soms is dat

minder eenvoudig. Zo hebben we het in dit artikel bijvoorbeeld steeds

gehad over ‘de grootste groep’ Nederlanders, verwijzend naar de

maten voor de P5 kleine vrouw of P95 lange man. De normen voor

kantoormeubilair zijn ontworpen met deze grenzen als uitgangspunt.

Heel lange of heel kleine mensen óf mensen met zwaar overwicht

vallen hier buiten. In deze gevallen kan speciaal aangepast meubilair

nodig zijn.

Maar hoe zorg je nu voor een goede en gezonde thuiswerkplek? Lees de whitepaper op de normcommissiepagina

www.nen.nl/kantoormeubilair

Informatie ontvangen over deelname in normcommissie kantoormeubilair?Neem contact op met Astrid de Haes, consultant E & ICT,

telefoon: 015 2 690 466 of email: kid@nen.nl

HOE 2020 ONS PERSPECTIEF OP GEZOND WERKEN VERANDERT

CoronaDe coronacrisis kwam voor veel Nederlanders vanuit het niets, tot de

komst van patiënt nul in februari. Toen in het voorjaar de crisis toe-

sloeg begonnen we massaal met thuiswerken. Onderzoek laat zien

dat drie maanden na de maatregelen 44 procent van de werkne-

mers thuiswerkte, voornamelijk hoogopgeleide werknemers tussen

de 25 en 54 jaar. 12% kwam na drie maanden crisis zonder baan

te zitten, hetzij door ontslag of omdat zij hun werk niet meer konden

of mochten uitvoeren. Meer thuiswerken leidde tot langere dagen

en meer tijd achter het beeldscherm in vergelijking met 2019. Daar-

naast brachten we ook onze vrije tijd meer achter het scherm door

en ging onze beweging omlaag. De privé-werk balans lag overhoop

met als gevolg dat onze psychosociale belasting steeg.

GewoontedierenAls mensen denken we dat we goed omgaan met veranderin-

gen, want de wereld verandert continu, toch? De interface van

LinkedIn, mode, nieuwe producten op de markt, alles verandert.

Deze ‘graduele’ veranderingen kunnen wij als mensen prima

aan. Zijn de veranderingen echter groter, dan veroorzaakt dit

een ander probleem. ‘Loss aversion’ is een belangrijk concept

hierin, ook wel vertaald als verliesaversie. Daniel Kahneman

– winnaar van de nobelprijs voor de economie (2002) – deed

hier uitgebreid onderzoek naar. Dit wees uit dat verlies psycho-

logisch zwaarder weegt dan een vergelijkbare winst. Mensen

hadden een 50% kans om 100 dollar te verliezen, of om 150

dollar te winnen. De angst om 100 dollar te verliezen werd als

groter ervaren dan de mogelijkheid om 150 dollar te winnen.

Onze emotionele reactie op verlies is vaak sterker naarmate

de inzet groter wordt. Wanneer verandering dus leidt tot verlies

van gewoontes, structuren of zekerheid kan verliesaversie een

grote negatieve rol spelen. Met corona als spelbreker in 2020

werd ons (werkende) leven op de kop gezet, met alle negatieve

(emotionele) gevolgen van dien.

BasisbehoeftenVolgens de zelfbeschikkingstheorie – ook wel zelfdeterminatiethe-

orie (ZDT) genoemd – zijn er drie basisbehoeften die ten grond-

slag liggen aan optimaal functioneren: autonomie, competentie en

verbondenheid. Wanneer deze drie basisbehoeften in balans zijn

neemt tevredenheid en prestatie toe. Tijdens de crisis kwamen

deze componenten onder druk te staan.

AutonomieAutonomie houdt in dat de werknemer zich ‘psychologisch’ vrij

voelt in hoe het werk uitgevoerd wordt. Het gaat over controle

hebben over je werk en omgeving. Autonomie neemt toe wanneer

werknemers zelf hun taken kunnen kiezen en de waarde zien van

deze taken. Invloed hebben hoort hier ook bij. Hoe meer invloed de

werknemer heeft, hoe groter de autonomie. Psychosociale (arbeids)

belasting, de ervaren werkdruk, wordt in veel gevallen gemeten

door de combinatie van autonomie en taakeisen. Een hoge werk-

druk hoeft niet per definitie te leiden tot meer stress of burn-out.

Mits de werknemer over voldoende autonomie beschikt. Kijkend

naar 2020 zien we twee grote factoren die invloed hebben op onze

autonomie. Door de beperkingen vanuit de overheid en het niet we-

ten wanneer de crisis voorbij zou zijn ging ons gevoel van controle

en autonomie omlaag. Aan de andere kant steeg ons gevoel van

autonomie juist doordat we meer thuiswerkten en minder op de

vingers werden gekeken. Daarnaast kregen we over het algemeen

meer vrijheid in het indelen van ons werk. Nu we weten dat er een

vaccin op komst is schijnt er licht aan het einde van de tunnel. Ons

gevoel van controle en autonomie neemt hierdoor sterker toe, met

een stijging van tevredenheid en prestatie als gevolg.

20

Achtergrondartikel

De psychologische impact op ons leven tijdens Corona grijpt ons aan. Thuiswerken was leuk, maar nu de pandemie voortduurt brengt het nieuwe uitdagingen met ons mee. Stress, angst en depressie legt een tol op ons als individu, maar ook op werk en relaties. Wat we leren en ervaren van deze periode is essentieel in wat we meenemen als alles weer ‘normaal’ is. Dit artikel beschrijft wat de pandemie met ons heeft gedaan in 2020, en welke lessen wij hieruit meenemen.

21Industrie & Veiligheid 4 / 2020

Hoe 2020 ons perspectief op gezond werken verandert

VerbondenheidOnze relatie met anderen op het werk is essentieel om optimaal

te kunnen presteren. Vanuit de ZDT gaat verbondenheid over het

gevoel dat mensen om je geven, en dat jij geeft om deze mensen.

Deze wederkerigheid in sociaal contact is nodig om verbonden-

heid en vertrouwen te ervaren. Tijdens de crisis raakten we meer

geïsoleerd, mede door de veelgebruikte term ‘social distancing’.

Veel mensen kwamen thuis te zitten, en ook in de privé sfeer

verminderde het contact met andere mensen. Ook voor nieuwe

werknemers is dit een moeilijke periode. Juist in tijden van crisis

hebben we sociale steun nodig om gemotiveerd te blijven en goed

in ons vel te zitten. Diverse onderzoeken tonen aan dat depressie

en angstklachten stijgen in quarantaine gebieden. Om goed op-

gewassen te zijn tegen de negatieve effecten van stress is sociale

connectie nodig.

CompetentieOntwikkeling, doen waar je goed in bent en je talenten optimaal

kunnen inzetten. Competent zijn willen we allemaal. Vanuit de

ZDT gaat competentie over van nut en van waarde zijn voor je

omgeving. De werknemer voelt zich wendbaar en kan zich aan-

passen aan veranderende omstandigheden. Het is een natuurlijke

aangeboren behoefte die leidt tot meer zelfvertrouwen en hogere

tevredenheid. Competentie lijkt hierbij erg op persoonlijke effectivi-

teit. Volgens Bandura – de grondlegger van zelfeffectiviteitstheorie

– zijn werknemers gemotiveerd wanneer zij het gevoel hebben

bekwaam genoeg te zijn. Het behalen van doelen versterkt de zelf-

effectiviteit waardoor hogere doelen worden gesteld. Doelbewuste

oefening op je sterke punten en streven naar continue verbete-

ring kan je exceptioneel maken in je vakgebied. Tijdens de crisis

denken we hier meer over na. Vragen als: doe ik wat ik leuk vind?,

krijg ik hier energie van? en waar sta ik in mijn ontwikkeling?

komen meer naar voren. Reflecteren op de crisis en je ervaringen

kan van impact zijn op je toekomst.

Licht aan het einde van de tunnelDe crisis heeft ons allemaal geraakt, maar er schijnt licht aan het

einde van de tunnel met een vaccin op komst. Hoe we terugkij-

ken op de crisis is voor ons allemaal anders. Wellicht vond je het

thuiswerken zo prettig dat je dit voor altijd één of meerdere vaste

dagen blijft doen? Of heb je ervaren dat je enorm creatief bent en

dit meer wilt benutten? Deed de rust van sociale ‘verplichtingen’ je

zo goed dat je in 2021 vaker nee durft te zeggen? Reflecteren op

ons sociale leven, werkleven en andere gebieden is belangrijk om

te kijken hoe wij ons werk in gaan richten in de toekomst.

Geschreven door Niklas van Duinen, Consultant Safety Culture bij

D&F Consulting BV – Passion for safety

Niklas van Duinen, Consultant Safety Culture

bij D&F Consulting BV – Passion for safety

StatusNa een enorme inspanning door alle betrokken partijen is afgelopen

april een hele reeks PGS Nieuwe Stijl en interim opgeleverd en samen

met de Omgevingswet verstuurd naar de Europese Commissie in

het kader van het notificatieproces. Het gaat om de volgende PGS’en

Nieuwe Stijl: PGS 7, PGS 8, PGS 9, PGS 13, PGS 16, PGS 19,

PGS 26, PGS 28, PGS 29, PGS 30, PGS 33-1 en PGS 35 en de

volgende interim PGS’en: PGS 12, PGS 15, PGS 25, PGS 31, en

PGS 33-2. De verstuurde PGS’en zijn zonder commentaar terug-

gekomen en vervolgens voorgelegd aan het Bestuurlijk Omgevings-

beraad. Het Bestuurlijk Omgevingsberaad heeft de PGS’en met

versienummer 0.2 vastgesteld. Dit is een bijzonder mooi resultaat

en veel dank gaat uit naar alle partijen die hebben meegewerkt.

Hoe toe te passen in de praktijkNu de PGS’en zijn vastgesteld kan ermee gewerkt worden ook al is

de Omgevingswet nog niet van kracht. In het kader van omgevings-

veiligheid kunnen bedrijven de PGS’en op vrijwillige basis toepassen

vooruitlopend op de inwerkingtreding van de Omgevingswet met een

beroep op het gelijkwaardigheidsprincipe. In het kader van arbeids-

veiligheid kunnen de PGS’en worden toegepast als stand van de

wetenschap en professionele dienstverlening. Het Ministerie SZW zal

maatregelen uit de PGS’en gaan aanwijzen in beleidsregels, waarmee

bedrijven meer zekerheid aan de voorkant krijgen dat een bepaalde

maatregel voldoet aan de stand van de wetenschap en professionele

dienstverlening. In dit document kunt u nadere informatie vinden

over het toepassen van de vastgestelde PGS’en vooruitlopend op

inwerkingtreding van de wettelijke kaders.

ImplementatietermijnenDe implementatietermijnen van de arbomaatregelen uit de PGS’en die

worden aangewezen in de SZW-beleidsregel gaan in op het moment

dat de SZW-beleidsregel van kracht is. De implementatietermijnen

van de maatregelen voor omgevingsveiligheid gaan in ofwel op het

moment dat de Omgevingswet van kracht is ofwel op het moment

dat een bedrijf ervoor kiest om de PGS vooruitlopend op de

inwerking treding van de Omgevingswet al toe te passen.

DigitaliseringBegin 2021 zullen de vastgestelde PGS’en Nieuwe Stijl (niet de interim

PGS’en) in een digitale vorm beschikbaar zijn op de PGS-website. In

de digitale vorm is de PGS direct vanaf de website in te zien (op zowel

pc’s als mobiele apparaten), zijn de scenario’s, doelen en maatregelen

veel overzichtelijker weergegeven (in vergelijking met een pdf-vorm)

en is de PGS makkelijker doorzoekbaar. Naast de digitale vorm zal

ook de pdf vorm beschikbaar blijven.

Meer informatie Via het PGS projectbureau:

publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl/

pgs@publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl

ONTWIKKELINGEN PGS NIEUWE STIJL 2020

PGS nieuwe stijl

22

https://publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl/mailto:?subject=

Aan de hand van verschillende voorbeelden wordt er teruggekeken

op het afgelopen normalisatiejaar en de impact hiervan op gezond

en veilig werken. Daarnaast wordt er vooruit gekeken en worden

er actuele ontwikkelingen gedeeld aan de hand van drie thema’s

gedurende interactieve sessies. Met elkaar gaan de deelnemers in

gesprek en wordt er onderzocht wat normalisatie kan betekenen

voor de volgende drie thema’s:

- Risico’s blootstelling gevaarlijke stoffen;

- Samenwerking mens en machine;

- Het nieuwe thuiswerken.

Aanmelden Het webinar Gezond & Veilig werken vindt plaats op donderdag

21 januari 2021 (10.00 – 12.00 uur) en is kosteloos.

Bent u geïnteresseerd en wilt u deelnemen aan de bijeenkomst,

meld u dan aan via NEN Evenementen (nen.nl/evenementen).

Op deze pagina is ook het volledige programma te vinden.

Meer informatieVoor meer informatie over het webinar, neem contact op met

Lieke van Slingerland of Laurens Geense, consultants Industrie &

Veiligheid, telefoon 015 2 690 180 of e-mail iv@nen.nl.

Werken aan een gezonde en veilige werkomgeving is de verantwoordelijkheid van iedereen. NEN legt hierover afspraken, eisen en protocollen vast in normen. Zo wordt ervoor gezorgd dat de werkomgeving gezonder en veiliger wordt. Wilt u impact maken door mee te werken aan (internationale) afspraken voor een gezonde en veilige werkomgeving? Meld u dan aan voor het webinar Gezond & Veilig werken op donderdag 21 januari 2021.

Webinar - Normalisatie inzetten voor een gezonde en veilige werkomgeving

Het vakblad Industrie & Veiligheid houdt u op de hoogte van marktontwikkelingen, wet- en regel-geving en normontwikkeling op het gebied van: - gezond en veilig werken; - procesinstallaties;- mobiliteit, transport en logistiek;- publicatiereeks gevaarlijke stoffen.

UitgeverStichting Koninklijk Nederlands Normalisatie InstituutVlinderweg 6, 2623 AX Delft, Postbus 5059, 2600 GB Delft, telefoon: 015 2690 180, e-mail: iv@nen.nl, website: nen.nl.

Abonneren & adverterenEen jaarabonnement kost € 50 exclusief btw voor vier nummers. Abonnementen die gedurende het jaar ingaan, worden naar rato berekend. Opzeg-ging uitsluitend schriftelijk voor 1 november. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. De digitale editie is gratis. U kunt ook adverteren in het vakblad. Ga naar: nen.nl/vakbladiv voor de abonneer- en adverteermogelijkheden.

RedactieTitia Gerritsma, Saskia Ham, Jeannette Leenders en Robby Veders, e-mail: iv@nen.nl.

Aan dit nummer werkten meePaula Bohlander, Martijn Drost, Niklas van Duinen, Laurens Geense, Astrid de Haes, Wendy Kroon, Sahida Lalmahomed, Lieke van Slingerland, Johan van Velthoven en Leonie van Wageningen

VormgevingBuro Eigen, Delfgauw, buro-eigen.nl

DrukkerijGrafia Multimedia, Pijnacker, grafia.nl

Auteursrecht en aansprakelijkheidVermenigvuldiging en/of verspreiding van het geheel of delen van de inhoud is slechts toege-staan na schriftelijk toestemming van de uitgever. © 2020, NEN.

Uitgever en redactie betrachten de grootste mogelijke zorgvuldigheid bij de samenstelling van het vakblad Industrie & Veiligheid. Zij aanvaarden echter geen aansprakelijkheid voor verstrekte technische gegevens en prijzen.

COLOFON

23Industrie & Veiligheid 4 / 2020

WEBINAR OP 21 JANUARI 2021

NORMALISATIE INZETTEN VOOR EEN GEZONDE EN VEILIGE WERKOMGEVING

http://nen.nl/evenementenmailto:?subject=http://www.nen.nlhttp://www.nen.nl/vakbladiv

AFSPRAKEN VOOR EEN BETERE WERELD.

MEEPRATEN OVER NORMEN VOOR MACHINES EN PROCESINDUSTRIE?Volg de ontwikkelingen van o.a.:- Machinerichtlijn- Drukapparatuur en PED

Ga naar nen.nl/industrie

3520_NEN_advertenties I&V_V2.indd 13520_NEN_advertenties I&V_V2.indd 1 29-06-2020 16:1229-06-2020 16:12

www.nen.nl/trainingsgidsaanvragen