-tlet TA' L-IMGĦODDImelitensiawth.com/incoming/Index/L-Imnara/L-Imnara. 09(2008)1=32... · Niftaka...

3
DRAWWIET FIL-BIRGU TA' L-IMGĦODDI Lorenzo Zahra Xtaqt niġbor ftlt taghrif fuq xi drawwiet li nlftakar jien fil-belt qadima taghna - l-Blrgu. Xtaqt nibda mill-bidu tas-sena, u nimxi, pass pass sa tmiemha. IL-BIDU TAS-SENA Dari, n h a r i l - h d a x t a ' J a n n a r fil-hdax ta' filgℏodu, l-Parroċċa kienet iddoqq mota bil-qanpiena l-kbira biex tfakkar il-ġrajja ta' terremot ti kien inhass mal-gżira kollha u li k i e n g h a m e l ℏsarat diversi. Gℏadni niftakar tajjeb ti fil-knìsja tas-sorijiet Benedittini - il-knisja ta' Santa Skolastika - kien hemm, Riat- taccata, fissura li kienet riżultat t a ' dik it-theżżiża. Hawn irrid insemmi li kutl nhar ta' Hamis fìlghaxija kienet tindaqq m o t a b i l - q a n p i e n a l-kbira msejℏa "il- Mota tal-Hamis". Kienet tindaqq biex tfakkar it-twaqqif ta' I- Ewkarìstija minn Gesù. Altura niftakar fid-djar il-ġenituri jaharqu xi fergℏa tas-siġra taż-żebbuġ u jduru b i h a m a d - d a r u jbahhru. FRAR Fil-lejl tal-Kandlora lit-tfal kienu jgℏidulhom li johroġ il-Kawkaw jew il-Gawgaw D a n m a kien hadd ghajr il-Babaw li kienu jbeżżg ℏu rt- tfal bih. Fil-Kandlora il-Kappillan kien jaghti xemgha li l-parti t'isfel taghha kienet tkun miżbug ℏa bil- porporina lewn id-deheb. Ix- xemgha li k i e n e t t i n g h a t a l i l x i whud benefatturi kienet tkun inżejna u mpittra b'disinji ta' fjuri. Ix-xemgha li jaghti l-Kappillan kienet tinżamm fid-djar, imdendla fxi rokna. Meta kien jaghmel xi maltomp tal-biża' bit-tfaqqigh tas-sajjetti, ix-xemgha k i e n e t t i n x t e g h e l u k i e n e t t i n g h a d it- talba: "Santa Barbara, l a déni u lanqas hsara." II-KARNIVAL Fil-Kamival nt -tlett ibliet kien isir ghors shih bil-kumpannijiet jiġġerrew mat-toroq. Fil-Birgu kienu jiġu wkoll x i Żabbarin, liebsin jew homor ta' xjaten, jew bojod ta' mewt lt-tfal kienu jibżghu minnhom. Il-Karnival kien okkażżjoni biex raġel j i l b e s t a ' mara u mara tilbes ta' raġel. Il-grupp Jazz tal-banda tal-Birgu kien jidhol i l - B e l t b i e x idoqq waqt iż-żfin li kien isir T\\-Main Guard. RAS IR-RANDAN F'Ras ir-Randan kulhadd kien jersaq lejn il-knisja biex il-qassis jaghmillu flit irmied fuq rasu u jfakkru li "trab kont u trab terga' ssir". Is-sawm kien aktar osservat mill-lum. Niftakar li a n k e t a l - h a l i b - dak li kien jiġi bil-moghoż jiġru fit- toroq u jhammġu kullimkien - fir- Randan ma kienx jghajjat l-ghajta tas-soltu "Hawn tal-Ħalib", imma k i e n j g h a j j a t : " H a w n t a ' l-Abjad" Fir-Randan dari ma kienx isir żwieġ. D a r i w k o l l , fwaℏda mill-ġimg ℏat tar- Randan kienet issir il-festa tal-V/a Sagra, l i fìl-Birgu, peress li kellna fratellanza apposta, kienet issir gwappa. Kienu jsiru erbatax-il priedka, mhux minn fuq il-pulptu, imma minn fuq iI-presbiterju. Xi drabi l-predikatur kien joqghod jixxenja minn-naha ghall-ohra tal- presbiterju, u bejn priedka u ohra kienu jitkantaw ir-responsorji. Dawn ir-responsorji kienu msemmija hafna, u ghal bosta nies kienu aktar ta' attrazzjoni milli ta' devozzjoni. Dan ghax ir- responsorji kienu hafna drabi solijiet kantati u ghalihom kienu jinġiebu l-aqwa tenuri u baxxi, anke dawk li jkunu ġew biex ikantaw I- o p r i f i t - t e a t r u . HADD IL-PALM Nhar Ħadd il-Palm. fil-Parroċċa ta' San Lawrenz kienu jsiru I- Kwaranturi - 40 siegha ta' adorazzjoni li kienu jibdew mill- Hadd u jwasblu sa l-Erbgha filghodu. Il-kappella kienet tintrama tassew sabih (hekk ghadu jsir, almenu dwar lt-tiżjin). L-erbghin s i e g h a k i e n u j i n t e m m u l - E r b g h a tat- Tniebri filghodu. Kif jintemmu, kienu jKniżżlu l-vari tal-Gimgha I- Kbira mill-Oratorju tal-Kurċifiss lejn il-Parroċċa. Il-vari kienu jkunu ġa lesti, mlibbsin u armati. It-tfal, li ma k i e n x i k o l l h o m s k o l a , k i e n u jinġabru jaraw dan it-trasport tal-vari lejn il- knisja. L-Erbgha t a t - t n i e b r i w a r a nofsinhar, waqt l-uffiċċjatura tal-Kanoniċi fil- kor - fejn allura kienu jîlbsu I- m u z z e t t a l - v j o l a - k i e n u j i t k a n t a w i l - lamentazzjonijiet bil-Latin, minn xi tfajjel b'vuċi tajba u b'dak is-soltu ton tradizzjonali. Nhar il-ċimgha l-Kbira mbaghad, I- Adorazzjoni tas-Salib kienet issir b'ċertu solennità". Il-Kanoniċi kienu jinżlu fil-kor, rashom mghottija b'muzzetta tas-suf abjad u b l a żarbun. Il-Purċissjoni tal-Gimgha l-Kbira kienet iddur sewwa mal-Birgu, tant li k i e n e t t i d h o l u k o l l l e j n il-Pjazzetta u terga' lura minn Strada San Lorenzo. Dan ghaliex meta I- Ammiraljat Ingliż h a x-Xatt kollu fidejh, kien bena l-kolonnat li minhabba fih din il-purċissjoni m'gℏaddietx aktar mix-XatL Sibt il-Ghid fil-Birgu kien imsejjah Sibt il-Gloria. Allura I-Banda tal- Palma fxi l-ghaxra k i e n e t t m u r lejn il-knisja tal-Madonna tal-Karmnu u m i n n h e m m k i e n e t t a k k u m p a n j a bil- marci I-vara ta' Kristu Rxoxt, li kienet tinġieb lejn il-parroċċa. Dan kien ikun il-bidu tal-festa ta' l-Ghid il-Kbir. L-ghada, Hadd il-Ghid filghodu kmieni kien joℏro ġ it-tanbur, jew ahjar - il-katuba. Maż-żemiq d i n kienet iddur mat-toroq biex thabbar il-qawmien mill-mewt ta' Gesù. It- tanbur kien jtġġerra mat-toroq kollha tal-Birgu. Xi l-ghaxra ta' filghodu mbaghad, kienet tohroġ il- proċessjoni bl-istatwa ta' Kristu Rxoxt u, kif ghadu jsir sal-lum. tinghata dik il-ġirja b attrazzjoni speċjali. Minn kull fejn tghaddi |- vara, t-tfal kienu jghollu l-figolli u 16

Transcript of -tlet TA' L-IMGĦODDImelitensiawth.com/incoming/Index/L-Imnara/L-Imnara. 09(2008)1=32... · Niftaka...

Page 1: -tlet TA' L-IMGĦODDImelitensiawth.com/incoming/Index/L-Imnara/L-Imnara. 09(2008)1=32... · Niftaka l anki e tal-halir -b dak l kiei n jiġ bil-moghoi jiġr fitżu-toroq u jhammġ

DRAWWIET

FIL-BIRGU TA'

L-IMGĦODDI

Lorenzo Zahra

Xtaqt niġbor ftlt taghrif fuq xi drawwiet li nlftakar jien fil-belt qadima taghna - l-Blrgu. Xtaqt nibda mill-bidu tas-sena, u nimxi, pass pass s a tmiemha.

IL-BIDU TAS-SENA

D a r i , n h a r i l - h d a x t a ' J a n n a r fil-hdax t a ' f i l g ℏ o d u , l - P a r r o ċ ċ a k i e n e t i d d o q q m o t a b i l - q a n p i e n a l - k b i r a b i e x t f a k k a r i l - ġ r a j j a t a ' t e r r e m o t t i k i e n i n h a s s mal-gżira k o l l h a u l i k i e n g h a m e l ℏ s a r a t d i v e r s i . G ℏ a d n i

n i f t a k a r t a j j e b t i fil-knìsja t a s - s o r i j i e t

B e n e d i t t i n i - i l - k n i s j a t a ' S a n t a

S k o l a s t i k a - k i e n h e m m , Riat-

t a c c a t a , f i s s u r a l i k i e n e t riżultat t a ' d i k it-theżżiża.

H a w n i r r i d i n s e m m i l i k u t l n h a r t a ' H a m i s fìlghaxija k i e n e t t i n d a q q

m o t a b i l - q a n p i e n a l - k b i r a m s e j ℏ a " i l -

M o t a t a l - H a m i s " . K i e n e t t i n d a q q

b i e x t f a k k a r i t - t w a q q i f t a ' I-

Ewkarìstija m i n n Gesù. A l t u r a

n i f t a k a r fid-djar i l - ġ e n i t u r i j a h a r q u x i f e r g ℏ a t a s - s i ġ r a taż-żebbuġ u j d u r u b i h a m a d - d a r u j b a h h r u .

FRAR

F i l - l e j l t a l - K a n d l o r a l i t - t f a l k i e n u j g ℏ i d u l h o m l i j o h r o ġ i l - K a w k a w j e w i l - G a w g a w D a n m a k i e n h a d d g h a j r i l - B a b a w l i k i e n u jbeżżgℏu r t -

t f a l b i h . F i l - K a n d l o r a i l - K a p p i l l a n

k i e n j a g h t i x e m g h a l i l - p a r t i t ' i s f e l

t a g h h a k i e n e t t k u n miżbugℏa b i l -

p o r p o r i n a l e w n i d - d e h e b . I x -

x e m g h a l i k i e n e t t i n g h a t a l i l x i w h u d

b e n e f a t t u r i k i e n e t t k u n inżejna u m p i t t r a b ' d i s i n j i t a ' f j u r i . I x - x e m g h a l i j a g h t i l - K a p p i l l a n k i e n e t tinżamm f i d - d j a r , i m d e n d l a f x i r o k n a . M e t a k i e n j a g h m e l x i m a l t o m p tal-biża' b i t - t f a q q i g h t a s - s a j j e t t i , i x - x e m g h a k i e n e t t i n x t e g h e l u k i e n e t t i n g h a d i t -

t a l b a : " S a n t a B a r b a r a , l a déni u l a n q a s h s a r a . "

II-KARNIVAL

F i l - K a m i v a l nt-tlett i b l i e t k i e n i s i r g h o r s s h i h b i l - k u m p a n n i j i e t j i ġ ġ e r r e w m a t - t o r o q . F i l - B i r g u k i e n u j i ġ u w k o l l x i Żabbarin, l i e b s i n j e w h o m o r t a ' x j a t e n , j e w b o j o d t a ' m e w t l t - t f a l k i e n u jibżghu m i n n h o m . I l - K a r n i v a l k i e n okkażżjoni b i e x r a ġ e l j i l b e s t a ' m a r a u m a r a t i l b e s t a ' r a ġ e l . I l - g r u p p Jazz t a l - b a n d a t a l - B i r g u k i e n j i d h o l i l - B e l t b i e x i d o q q w a q t iż-żfin l i k i e n i s i r T\\-Main Guard.

RAS IR-RANDAN

F ' R a s i r - R a n d a n k u l h a d d k i e n j e r s a q l e j n i l - k n i s j a b i e x i l - q a s s i s j a g h m i l l u f l i t i r m i e d f u q r a s u u j f a k k r u l i " t r a b k o n t u t r a b t e r g a ' s s i r " . I s - s a w m k i e n a k t a r o s s e r v a t m i l l - l u m . N i f t a k a r l i a n k e t a l - h a l i b -d a k l i k i e n j i ġ i bil-moghoż j i ġ r u f i t -t o r o q u j h a m m ġ u k u l l i m k i e n - f i r -R a n d a n m a k i e n x j g h a j j a t l - g h a j t a t a s - s o l t u " H a w n t a l - Ħ a l i b " , i m m a

k i e n j g h a j j a t : " H a w n t a ' l - A b j a d "

F i r - R a n d a n d a r i m a k i e n x i s i r

żwieġ.

D a r i w k o l l , f w a ℏ d a m i l l - ġ i m g ℏ a t t a r -

R a n d a n k i e n e t i s s i r i l - f e s t a t a l - V / a

Sagra, l i fìl-Birgu, p e r e s s l i k e l l n a

f r a t e l l a n z a a p p o s t a , k i e n e t i s s i r

g w a p p a . K i e n u j s i r u e r b a t a x - i l

p r i e d k a , m h u x m i n n f u q i l - p u l p t u ,

i m m a m i n n f u q i I - p r e s b i t e r j u . X i

d r a b i l - p r e d i k a t u r k i e n j o q g h o d

j i x x e n j a m i n n - n a h a g h a l l - o h r a t a l -

p r e s b i t e r j u , u b e j n p r i e d k a u o h r a

k i e n u j i t k a n t a w i r - r e s p o n s o r j i .

D a w n i r - r e s p o n s o r j i k i e n u

m s e m m i j a h a f n a , u g h a l b o s t a n i e s

k i e n u a k t a r t a ' a t t r a z z j o n i m i l l i t a '

d e v o z z j o n i . D a n g h a x i r -

r e s p o n s o r j i k i e n u h a f n a d r a b i

s o l i j i e t k a n t a t i u g h a l i h o m k i e n u

j i n ġ i e b u l - a q w a t e n u r i u b a x x i , a n k e d a w k l i j k u n u ġ e w b i e x i k a n t a w I -o p r i f i t - t e a t r u .

HADD IL-PALM

N h a r Ħ a d d i l - P a l m . fil-Parroċċa t a ' S a n L a w r e n z k i e n u j s i r u I -K w a r a n t u r i - 4 0 s i e g h a t a ' a d o r a z z j o n i l i k i e n u j i b d e w m i l l -

H a d d u j w a s b l u s a l - E r b g h a f i l g h o d u . I l - k a p p e l l a k i e n e t t i n t r a m a t a s s e w s a b i h ( h e k k g h a d u j s i r , a l m e n u d w a r lt-tiżjin). L - e r b g h i n s i e g h a k i e n u j i n t e m m u l - E r b g h a t a t -T n i e b r i f i l g h o d u . K i f j i n t e m m u , k i e n u jKniżżlu l - v a r i t a l - G i m g h a I -K b i r a m i l l - O r a t o r j u t a l - K u r ċ i f i s s l e j n i l - P a r r o ċ ċ a . I l - v a r i k i e n u j k u n u ġ a l e s t i , m l i b b s i n u a r m a t i . I t - t f a l , l i m a k i e n x i k o l l h o m s k o l a , k i e n u j i n ġ a b r u j a r a w d a n i t - t r a s p o r t t a l - v a r i l e j n i l -k n i s j a .

L - E r b g h a t a t - t n i e b r i w a r a n o f s i n h a r , w a q t l - u f f i ċ ċ j a t u r a t a l - K a n o n i ċ i f i l -k o r - f e j n a l l u r a k i e n u jîlbsu I -m u z z e t t a l - v j o l a - k i e n u j i t k a n t a w i l -l a m e n t a z z j o n i j i e t b i l - L a t i n , m i n n x i t f a j j e l b ' v u ċ i t a j b a u b ' d a k i s - s o l t u t o n t r a d i z z j o n a l i .

N h a r i l - ċ i m g h a l - K b i r a m b a g h a d , I -A d o r a z z j o n i t a s - S a l i b k i e n e t i s s i r b ' ċ e r t u solennità". I l - K a n o n i ċ i k i e n u jinżlu fil-kor, r a s h o m m g h o t t i j a b ' m u z z e t t a t a s - s u f a b j a d u b l a żarbun.

I l - P u r ċ i s s j o n i t a l - G i m g h a l - K b i r a k i e n e t i d d u r s e w w a m a l - B i r g u , t a n t l i k i e n e t t i d h o l u k o l l l e j n i l - P j a z z e t t a u t e r g a ' l u r a m i n n S t r a d a S a n L o r e n z o . D a n g h a l i e x m e t a I -A m m i r a l j a t Ingliż h a x - X a t t k o l l u f i d e j h , k i e n b e n a l - k o l o n n a t l i m i n h a b b a fih d i n i l - p u r ċ i s s j o n i m ' g ℏ a d d i e t x a k t a r m i x - X a t L

S i b t i l - G h i d f i l - B i r g u k i e n i m s e j j a h

S i b t i l - G l o r i a . A l l u r a I - B a n d a t a l -

P a l m a f x i l - g h a x r a k i e n e t t m u r l e j n

i l - k n i s j a t a l - M a d o n n a t a l - K a r m n u u

m i n n h e m m k i e n e t t a k k u m p a n j a b i l -

m a r c i I - v a r a t a ' K r i s t u R x o x t , l i

k i e n e t tinġieb l e j n i l - p a r r o ċ ċ a . D a n k i e n i k u n i l - b i d u t a l - f e s t a t a ' l - G h i d i l - K b i r .

L - g h a d a , H a d d i l - G h i d f i l g h o d u k m i e n i k i e n j o ℏ r o ġ i t - t a n b u r , j e w a h j a r - i l - k a t u b a . Maż-żemiq d i n k i e n e t i d d u r m a t - t o r o q b i e x t h a b b a r i l - q a w m i e n m i l l - m e w t t a ' Gesù. I t -t a n b u r k i e n j t ġ ġ e r r a m a t - t o r o q k o l l h a t a l - B i r g u . X i l - g h a x r a t a ' f i l g h o d u m b a g h a d , k i e n e t t o h r o ġ i l -p r o ċ e s s j o n i b l - i s t a t w a t a ' K r i s t u R x o x t u , k i f g h a d u j s i r s a l - l u m . t i n g h a t a d i k i l -ġ i r ja b a t t r a z z j o n i s p e ċ j a l i . M i n n k u l l f e j n t g h a d d i |-v a r a , t - t f a l k i e n u j g h o l l u l - f i g o l l i u

1 6

Page 2: -tlet TA' L-IMGĦODDImelitensiawth.com/incoming/Index/L-Imnara/L-Imnara. 09(2008)1=32... · Niftaka l anki e tal-halir -b dak l kiei n jiġ bil-moghoi jiġr fitżu-toroq u jhammġ

j g h i d u lU Ġ e s u "Berikhìeli, berikhielì". D a n k o l l u k i e n i s i r s a żmien i F P a p a P i j u X I I .

W a r a F G h i d j i b d e w i l - f e s t i . M - f e s l a t a ' S a n Ġużepp k i e n e t i s s i r m i l l -F r a t e l l a n z a G i u s e p p i n a l i d a r i k i e n e t numeruża ℏ a f n a ,

b ' m a s t r u d a x x i m u s t a ċ ċ u n i g ℏ a s -

s e n g h a . F i l - H d u d , x i w h u d m i n n

d a w n F i m g ℏ a l l m i n k i e n u j i l b s u s -

s i d r i j a b i l - p o l k a t a d - d e h e b , u b ' x i

d o m n a m d e n d l a m a g h h a , u b i t -

t o m n a , u j o q o g h d u l - p j a z z a ,

j i t k e l l m u f u q i s - s e n g h a t a g h h o m .

SANTU KRUĊ

N h a r S a n t u K r u ċ , i l - f e s t a t a s - s a l i b i m q a d d e s , k i e n e t i s s i r p r o c e s s j o n i b i s - s a l i b , b l - i s t a t w a t a ' S a n t u R o k k u u r e l i k w a t a s - s a l i b t a ' K r i s t u t a h t i l -b a l d a k k i n . D i n i l - p r o ċ e s s j o n i k i e n e t w e g h d a t a l - k l e r u u t a l - p o p l u b ' r a d d i l - ℏa j r g h a l l - h e l s i e n t a ' e p i d e m i j a . M a l l i t i d h o l i l - p r o ċ e s s j o n i , l - p o p l u k i e n i k a n t a g h a l t l i e t d a r b i e t " M i s e r i c o r d i a " f u q l - a r t a l t a l -K u r ċ i f i s s .

T u l i x - x a h a r t a ' M e j j u k i e n e t i s s i r p r i e d k a k u l j u m m i n n q a s s i s j e w p a t r i d i f f e r e n t i f i l g h a x i j a , g ℏ a x d a r i m a k i e n x i s i r q u d d i e s f i l g h a x i j a . U f d a n i x - x a h a r u k o l l k i e n e t i s s i r i l -f e s t a t a l - M a d o n n a t a l - K a r i t a ' . D i n k i e n e t i s s i r m i n n f r a t e l l a n z a a p p o s t a , u k u l l f r a t e l l k i e n i k o l l u "baċ i r " imżejjen. D a w n i l - b a ċ i r i , l e j l e t i l - f e s t a k i e n u j i n ġ i e b u m i l l -k n i s j a t a t - T r i n i t a ' fi T r i q S a n L a w r e n z a k k u m p a n j a t i m i l l - b a n d a . K u l l b a c i r k i e n i k o l l u s t a t w e t t i b ' e p i s o d j i m i l l - v a ġ e l u u k i e n i k u n imżejjen b'hobż t a ' l - i n j a m . I l - baċ i r i k i e n u j i t q i e g h d u fl-oratorju t a ' S a n Ġużepp. L - g ℏ a d a k i e n u j i n h a r ġ u fil-proċessjoni, u k u l l fratell k i e n j i n k a r i g a p e r s u n a b i e x iġġor lu I-baċ i r , u h u j a k k u m p a n j a b i x -x e m g ℏ a . O r i ġ i n a r j a m e n t i l - baċ i r i k i e n u t i l a r i bil-ℏobż l i m b a g h a d k i e n j i t q a s s a m l i l l - f o q r a , i m m a biż-żmien 9aru d e k o r a t t i v i . I F b a ċ i r i k i e n u oġġet t i p e r s o n a l i t a l - f r a t e l l i l i k i e n u a n k e jżommuhom f i d j a r h o m . B ' x o r t i t a j b a g h a d b a q a ' w i e ℏ e d l i n a r a w h fil-Mużew t a l - P a r r o ċ ċ a .

L a p s i k i e n żmien i l - b a n d l i . D a r i d -d j a r k i e n u k o l l h a b ' x i b i t h a , u t - t f a l

k i e n u j s i b u me22 k i f j o r b t u h a b e l b i e x j i t b a n d l u .

F i x - x a h a r t a ' Ġ u n j u , I - f e s t a t a l - Q a l b t a 1 óesu k i e n e t t k u n t a s s e w g w a p p a . K i e n e t s a r e t m a g h r u f a m a ' M a l t a k o l l h a g h a s - s o l e n n i t a ' t a g ℏ h a . F u q l - a r t a l m a ġ ġ u r k i e n e t t i n t r a m a r a g g i e r a k b i r a , u fil-gholi k i e n e t t i t q i e g h e d l - i s f e r a b l - O s t j a K k o n s a g r a t a f u q d i n j a , j e w g l o b u , miżmuma m i n n g r u p p t a ' a n ġ l i . I I -g w e r r a q e r d e t m h u x b i s s l i l d i n I -o p r a h e k k s a b i h a u a r t i s t i k a , i m m a w k o l l l i s - s o l e n i t a ' l i b i h a k i e n e t i ċ ċ e l e b r a t a I - f e s t a . A n k e f i l - k n i s j a t a l - L u n z j a t a , g h a l d i n i l - f e s t a k i e n j i n t r a m a p a v a l j u n k b i r , b ' ġ i l a n d r a m i l l - i s b a h .

W a r a k i e n u j i b d e w l - g h a x a r E r b g ℏ a t t a ' S a n L a w r e n z , b ' ċ e r i m o n j a k u l l f i l g h a x i j a b i t ℏ e j j i j a g ℏ a l J u m S a n L a w r e n z . I l - j u m t a ' q a b e l l - e w w e l E r b g h a k i e n m a g ℏ r u f b ℏ a l a " J u m i l - M o t a " , g h a x k i e n e t t i n d a q q m o t a b i l - q n i e p e n k o l l h a t a l -p a r r o ċ ċ a b i e x t g h a n a f l i d - d e v o t i l i I -g ℏ a d a s e j k u n l - e w w e l J u m t a ' I -E r b g ℏ a f ġ i e h i l - L e v i t a p a d n j n t a l -B i r g u .

J g h a d d u l - E r b g ℏ a t u t a s a l i l - f e s t a . D i n u k o l l t i b d a b ' m o t a g e n e r a l i b i l -q n i e p e n k o l l h a t a l - P a r r o ċ ċ a , m o t a l i t i n d a q q f i l g h a x i j a q a b e l t i b d a r i -n o v e n a - j i ġ i f i e r i d i s a t i j i e m q a b e l i l -f e s t a . I n - n o v e n a k i e n e t t i b d a b ' q u d d i e s a f i s - s i t t a t a ' filghodu u t k o m p l i b ' f u n z j o n i u p r i e d k a f u q S a n L a w r e n z w a r a n o f s i n h a r . l t - 8 t a ' A w i s s u k i e n i m s e j j a h J u m F A n t i v i g i l i a . D a n g h a l i e x g h a l b o s t a s n i n , l e j l i e t i l - f e s t a k i e n o b b l i g u t a ' s a w m . F i l - B i r g u b o s t a k i e n u j s u m u b i l l i j i e k l u b i s s i l - f r o t t , u o ℏ r a j n m a k i n u x j i e k l u i k e l i m s a j j a r b i n - n a r . F i l g h o d u fil-knisja, l - i s t a t w a t a ' S a n L a w r e n z k i e n e t t i t q i e g h e d f u q l - a r t a l u q a s s i s k i e n i b i d d e l i l - h w e j j e ġ t a ' F i s t a t w a u j l i b b i s h a l - h w e j j e ġ t a F f e s t a . B o s t a t f a l k i e n u j i n ġ a b r u j a r a w h i l i b b e s l - i s t a t w a b i l - l i b s a e l e g a n t i u s a b i h a t a l - f e s t a . I I -f u n z j o n i fiFknisja k i e n e t t k u n b i l -piena orchestra. F i t - 8 t ' A w i s s u k i e n u j i b d e w u k o l l i l - f e s t i e s t e m i b i l l i l - b a n d a k i e n e t t a k k u m p a n j a s t a t w a t a l - q a d d i s l i m b a g h a d t i t q i e g h e d f u q k o l o n n a g h o l j a f p o s t p r o m i n e n t i .

L e j l e t i l - f e s t a filghodu k i e n e t i s s i r u k o l l F a h h a r p r i e d k a t a n - n o v e n a . D i n a l t u r a k i e n e t t k u n s p e d a l i , b i l l i s - s u ġ ġ e t t t a g h h a k i e n i k u n i r - r e b h a t a F B i r g u fl-Assedju F K b i r . I l - p o p l u k i e n i s e j h i l h a " F p n e d k a t a ' F A s s e d j u " . W a r a k i e n j i t k a n t a t - 7 e Deum l i j k u n r f i s s e r l i n t e m m e t i n -n o v e n a , u m a d - d a q q t a l - q n i e p e n j i b d a I m a r c t a l - b a n d a . K i f i l - b a n d a t a s a l i l - p j a z z a k i e n i k u n h e m m b a l l u n k b i r l i j i n f e t a h b ' m u s k e t l e r i j a u m i n n u j o h o r ġ u g h a d d t a " g h a s a f a r .

W a r a n o f s i n - n h a r i s s i r t r a n s l a z z j o n i u g h a s a r b ' m o d p o n t i f i k a l i - j i ġ i f i e r i l i f u q l - a r t a l i k u n h e m m i ċ - ċ e l e b r a n t m e g ℏ j u n m i n n żewġ d j a k n i , u j k u n h e m m u k o l l e r b a ' p e r s u n i o h r a l e b s i n i l - k a p p a . N h a r i F f e s t a , F A r ċ i p r i e t t a ' S a n L a w r e n z k i e n i g a w d i p r i v i l e ġ ġ l i j q a d d e s p o n t i f i k a l i - b h a l l - i s f q i j i e t - l i j k u n i f i s s e r l i flok 2 e w ġ d j a k n i j k u n u e r b g h a l e b s i n i t -t u n i ċ e l l i . N a t u r a l m e n t d a w n F i s t i l i t a ' ċ e r i m o n j i n q a t g h u m i n n w a r a t-żjara t a l - K a r d i n a l L e p i c i e r fl-1936.

N h a r S a n L a w r e n z k i e n u h a f n a d a w k l i j s e g w u ċ -ċaq l iq t a F k w i e k e b - k w i e k e b f e ġ ġ e j j a m s e j h a ' D m u g ℏ t a ' S a n L a w r e n z " . O h r a j n k i e n u j f f t t x u fìFhamrija b i e x i s i b u f r a m m e n t i żghar t a ' ġ e b e l i m b a s k a t i m s e j j a h i F ' F a h a m t a ' S a n L a w r e n z " . B i l l i d a k iż-żmien k i e n h a w n f a q a r k o n s i d e r e v o l i , f i F f e s t a k i e n j i t q a s s a m iF'Hobż t a F F q a r . " I F f e s t a t a ' S a n L a w r e n z , fiFport, k i e n e t w a h d a m a r i t t i m a , u b h a l F I m n a r j a , k i e n e t okkażżjoni g h a l F g h a r u s l i j i e h u l - g h a r u s a g h a l d i n i F f e s t a . K i e n u j i ġ u h a f n a G h a w d x i n i i k i e n u j o r q d u b a r r a t a h t t i n e d a p p o s t a , u d a k i n - n h a r i F b i b i e n t a F B i r g u m a k e n u x j i n g h a l q u m t s -s u l d a t i .

K i e n h e m m 2 m i e n m e t a w a r a s ¬s e n a 1 8 1 3 i F f e s t a t b i d d l e t g h a l p e l l i g r i n a ġ ġ b i t - t a l b u F o r a z z j o n i u b l a e b d a mużika; u fil-proċessjoni k i e n u j o h o r g u m h u x b i s s F i s t a t w a t a ' S a n L a w r e n z , i m m a w k o l l d i k t a ' S a n t u R o k k u .

S a m i s - s e n a 1 8 9 3 , f F a h h a r j i e m t a " A w i s s u b d i e t i s s i r f e s t a o h r a e s t e m a - f e s t a f ġ i e ℏ S a n

D u m i n k u . K i e n e t i s s i r m i l F k n t s j a

t a l - L u n z j a t a D i n i F f e s t a s a b e t F

Page 3: -tlet TA' L-IMGĦODDImelitensiawth.com/incoming/Index/L-Imnara/L-Imnara. 09(2008)1=32... · Niftaka l anki e tal-halir -b dak l kiei n jiġ bil-moghoi jiġr fitżu-toroq u jhammġ

a P p o ġ ġ t a ' każin i e h o r t a l - b a n d a , u r-riżultat k i e n firda k b i r a f o s t i l -p o p o l i n żghir t a l - B i r g u . K i e n u h a f n a Fokkażjonijiet t a ' g ℏ a j b l i

n ℏ o l q u b i s s kawża t a ' d a w n iż-* e w ġ f e s t i re l iġ jużi .

S E T T E M B R U

l l - B i r g u d e j j e m k i e n h e m m n i e s t a ' s e n t i m e n t i p a t r i j o t t i ċ i . I r - r e b h a t a ' F A s s e d j u b a q g h e t s t a m p a t a fìl-qlub t a ' n i e s d i n i l - b e l t . U k i e n h a w n l i n i b t e t i l - f e s t a t a l - V i t o r j a t a l - A s s e d j u . K i e n e t i s s i r m i n n b o s t a s n i n q a b e l p r o c e s s i o n i b i k w a d r u a n t i k t a l -M a d o n n a m s e j j a h " t a l - V i t t o r j a " w a q t l i F A r ċ i p r i e t n h a r i s - 7 t a ' S e t t e m b n j m h u x b i s s k i e n i q a d d e s g h a l n i f i d a w k l i m i e t u f l - A s s e d j u , i m m a w k o l l k i e n j o h r o ġ i b i e r e k l - i n h a w i t a l - p j a z z a l i p a r t i m i n n h a k i e n i d -ċ i m i t e r j u . D a w n i ċ - ċ e l e b r a z z j o n i j i e t i n g h a q d u m a ' ċ e l e b r a z z j o n i j i e t e s t e r n i b i l - b a n e d u b i n - n a r , u h e k k f e ġ ġ e t i l - F e s t a N a z z j o n a l i fil-Pjazza, b ' d i s k o r s i m i n n p a t r i j o t t i M a l t i n . Ġ a r a p e r o l i kawża tal-fìrda l i k i e n e t t w i e l d e t b i l - f e s t i e s t e m i t a ' S a n L a w r e n z u S a n D u m i n k u , d i n i l -f e s t a N a z z j o n a l i s p i ċ ċ a t okkażjoni o ℏ r a t a ' firda u m i e t e i f u q o m m h a ,

w a q t l i n ġ a r r e t m i n n b l i e t u i r h u l a o ℏ r a f o s t n a .

l l - B i r g u g h a n d u w k o l l i n h a w i l i

t w i e l d u m i l l - ġ r a j j i e t u użanzi f o l k l o r i s t i ċ i . H e k k n g h i d u a h n a : II-P r e x x a - i F p o s t m i n n f e j n d a ℏ l u t -

T o r o k fl-Assedju m e t a g h a m l u f e t h a

fìs-sur t a ' K a s t i l j a . It-Toqba - l i

k i e n e t s a r e t a p p o s t a b i e x b i l - l e j l f l -

A s s e d j u j i n ġ a r r il-proviżjon u g h a j n u n a o ℏ r a l e j n S a n t ' l e r m u . II-

P j a z z a - k i e n e t i l - l o k f e j n j i l t a q g h u

d - d i f e n s u r i , w a q t l i F P j a z z e t t a

k i e n e t f e j n t i n ġ a b a r i l - m a ġ ġ u r a n z a t a l - p o p l u . I F B a l l e t t - f e j n , s k o n d i t -t r a d i z z j o n i , b e d a F K a m i v a l . II-Ġ e n n a - p o s t q r i b i l - k n i s j a f e j n j i n t r e f g h u i l - v a ri. I l - B a n j u tal-Paġġi, i d - D a h l a , ll-Bir tas-Skieken, ll-Palazz ta' Bettina -f e j n t w i e l e d u t r a b b a F K a r d i n a l X e b e r r a s , it-Triq ta' Lhud - f e j n i l -L h u d k e l l h o m W-ghetto t a g h h o m , id-Dar taFQalb ta' Ġesu, ll-Fortlnl, il-Hwejna - d a w n h u m a k o l l h a p o s t i j i e t m a r b u t l n m a ġ r a j j i e t f o l k l o r i s t i ċ i .

M a x t a q t x i n h a l l i b a r r a d - d a q q t a l -L a w d i j i e t fil-Birgu. D a n k i e n s i n j a l b i d - d a q q t a ' q a n p i e n a żgℏi ra k u l l

m e t a t i t w i e l e d t a r b i j a . J i n d a q q u I-

L a w d i j i e t b ' s i n j a l t a ' t i f h i r l i) A l l a

g h a t - t w e l i d t a ' p e r s u n a ġ d i d a .

B ' h e k k d o m a d a w r a m a s - s e n a u t a j n a t a g h r i f f u q x i d r a w w i e t q o d m a fil-Birgu.

Kelma ta' Fahhar: Xi ftìt snin flu F Gvern kien qataghha li fil-Palazz ta' Flnkwiżitur Isir mużew tal-Folklor. L-Ghaqda tal-Folklor hadmet hafna ghal dan il-ghan u nġabru hafna oġġetti li kellhom x'jaqsmu mal-Folklor. Sar xoghol mill-Pub//c Works D e p a r t m e n t biex il-Palazz jissewwa. Jiddispjeċini II I-aperturi kollha, minflok issewwew, saru ġodda, u Fhltan li f bosta minnhom kien hemm il-grafiti tbajdu bil-ġir. Intant il-Palazz infetah bhala Mużew tal-Folklor u nlftakar li fsa la tal-p i a n o n o b i l e tqieghdu l-karrljiet tal-mejtin. Il-Mużew Infetah nhar il-5 ta' Dicembri!, 1981 - sebat ijiem biss qabel l-elezzjoni.

Żmien wara dahlet l-idea ta' Mużew tal-Etnoloġija, li jsir fìl-Berġa ta' Franza l-Birgu stess. Xi oġġetti fil-mużew tal-folklor ntbaghtu Ghawdex u ohrajn ghebu fl-inventarji. Maghhom gheb ukoll ll-Muiew tal-Folklor. Jinghad li l-Palazz tal-lnkwiżitur hu wkoll mużew etnoloġiku u tal-ġrajja inkwiżitorjali. IFBerġa ta' Franza saret Mużew ta' Fllsien Malti...iżda baqghet BLA LSIEN

© Lorenzo Zahra

APPREZZAMENT

ĠORĠ MIFSUD-CHIRCOP N h a r F E r b g h a , d - 1 9 t a ' D i d e m b r u , 2 0 0 7 , t ℏ a b b r e t i F m e w t t a ' Ġ o r g M i f s u d - C h i r c o p , l i f h a j t u h a d e m b l a h e d a b'riżq F i l s i e n u F f o l k k x M a l t i , b ' m o d p a r t i k o l a r i l - G h a n a . M i e t f i l - g h o m o r t a ' 5 6 s e n a . S a m i n n x h u r q a b e l , d i g a ' k e l l u h j i e l t a l - m a r d a k i e f r a l i h a k m r t u , g h a l k e m m d a n m a żammux m i l l i j i b q a ' g h a d d e j b i F h i d m a t i e g h u s a F a h h a r .

D r . M i f s u d - C h i r c o p k i e n u k o l l a n t r o p o l o g u , e t n o g r a f u , u l e c t u r e r i l - J u n i o r C o l l e g e u F U n i v e r s i t a ' . G h a l l e m u k o l l fiFKulleġġ t a ' S a n A l w i ġ i . I r - r i ċ e r k a t i e g h u w e t t a q h a m h u x b i s s f M a l t a , i m m a w k o l l f G o t t i n g e n , P a l e r m o , u S h e f f i e l d . S a mìll-1998 h a h s i e b i F F e s t i v a l N a z z j o n a l i t a ' F G h a n a . K i e n a t t r v f F G h a q d a t a ' F G h a l l i e m a t a F M a l t i , u g h a l s e n t e j n k i e n ( [ - P r e s i d e n t t a g h h a . B e j n i s - s e n a 2 0 0 3 u 2 0 0 5 s e r v a w k o l l b h a l a m e m b r u f i F k u m i t a t t a ' F G h a q d a M a l t i j a t a l -F o l k l o r . K e l l u d i v e r s i p r o g r a m m i f u q i r - r a d j u u k i e n a w t u r t a ' b o s t a s t u d j i u p u b b l i k a z z j o n i j i e t b i F M a l t i , bFlngliż u b i t - T a l j a n .

P r o b a b l i l i G o r g M i f s u d - C h i r c o p j i b q a ' F a k t a r m a g h r u f g h a l l - i n t e r e s s l i k e l l u f l - g h a n a , u g h a l k e m m h a d e m g h a l i h a b i e x t i m x i ' I q u d d i e m . Tìsta' t g h i d l i k u l l g h a n n e j k i e n j a f u . B e d a j o r g a n i z z a F F e s t i v a l N a z z j o n a l i t a ' F G h a n a f F 1 9 9 8 , u s i e f e r H I F g h a n n e j j a M a l t i n b i e x j g h a n n u b a r r a m i n n M a l t a .

I l - f u n e r a l s a r i s - S i b t 2 2 t a ' D i d e m b r u , 2 0 0 7 , fîFknisja p a r r o k k j a l i t a F M o s t a , u g h a l i h a t t e n d e w b o s t a q r a b a , h b i e b , s t u d e n t i , u rappreżentanti m i n n k u l l q a s a m t a F h a j j a k u l t u r a l i u s o r g a l i ; f o s t h o m d i v e r s i m e m b r i t a F K u m i t a t t a ' F G h a q d a M a l t i j a t a F F o l k i o r . I d -d e s t i n n k e l l u j t s i r q i l n a , q a s i r i F g h o m o r , f o l k l o r i s t a l i t a bórra m o d e r n a l i l l - f o l k k y M a l t i .

ĠUŻI GATT