Άνθρωπος και έντοµαΗ γενικότερη και η υγειονοµική σηµασία τους

Γεώργιος Σταθάς

ΑΤΕΙ ΚαλαµάταςΤµήµα Φυτικής Παραγωγής

Dermestes

(Carboniferous)Λιθανθρακοφόρος

περίοδος

312 εκατ. Έτη

Παν/µιο Μασαχουσέτης

Αριστοτέλης (384-322 π.Χ)«Περί τα ζώα ιστοριών», 1,1,7)

«Καλώ δ’ έντοµα όσα έχει κατά το σώµα εντοµάς,ή εν τοις υπτίοις ή εν τούτοις τε και τοις πρανέσιν»

Ο Μέγας Αλέξανδροςβοήθησε τον Αριστοτέλη στη µελέτη του για τα έντοµααπασχολώντας ένα µέρος των µισθοφόρων του για συλλογήζωολογικού υλικού και αποστολή του στην Ελλάδα, από τιςπεριοχές που καταλάµβανε κατά τις εκστρατείες του.

Ο Μέγας Αλέξανδροςβοήθησε τον Αριστοτέλη στη µελέτη του για τα έντοµααπασχολώντας ένα µέρος των µισθοφόρων του για συλλογήζωολογικού υλικού και αποστολή του στην Ελλάδα, από τιςπεριοχές που καταλάµβανε κατά τις εκστρατείες του.

Ο Θεόφραστοςστα έργα του «Περί φυτών ιστορίας» και «Περί φυτώναιτίων», περιγράφει τις εντοµολογικές προσβολέςκαλλιεργούµενων φυτών όπως ελαιοδένδρων, µηλοειδών, ροδιάς κ.α.

Ο Θεόφραστοςστα έργα του «Περί φυτών ιστορίας» και «Περί φυτώναιτίων», περιγράφει τις εντοµολογικές προσβολέςκαλλιεργούµενων φυτών όπως ελαιοδένδρων, µηλοειδών, ροδιάς κ.α.

Ο ∆ιοσκουρίδης,περίφηµος ιατρός - φαρµακολόγος (1ος αι. µ.Χ.), στο

πεντάτοµο έργο του «Περί ύλης ιατρικής» περιγράφει τον τρόποπαρασκευής φαρµάκων από έντοµα όπως κοριούς, κατσαρίδες, τζιτζίκιακαι αναφέρει τις αρρώστιες για τις οποίες αυτές ενδείκνυνται.

Ο ∆ιοσκουρίδης,περίφηµος ιατρός - φαρµακολόγος (1ος αι. µ.Χ.), στο

πεντάτοµο έργο του «Περί ύλης ιατρικής» περιγράφει τον τρόποπαρασκευής φαρµάκων από έντοµα όπως κοριούς, κατσαρίδες, τζιτζίκιακαι αναφέρει τις αρρώστιες για τις οποίες αυτές ενδείκνυνται.

Παλαιά ∆ιαθήκη«... και αναβήτω ακρίς επί την γην και κατέδεται πάσαν βοτάνηντης γης και πάντα τον καρπόν των ξύλων, ον υπελίπετο ηχάλαζα.» (Έξοδος Ι΄, 12).

Παλαιά ∆ιαθήκη«... και αναβήτω ακρίς επί την γην και κατέδεται πάσαν βοτάνηντης γης και πάντα τον καρπόν των ξύλων, ον υπελίπετο ηχάλαζα.» (Έξοδος Ι΄, 12).

Καινή ∆ιαθήκη«Μή θησαυρίζετε υµίν θησαυρούς επί της γης, όπου σής(σκόρος) και βρώσις αφανίζει» (Ματθ. στ΄, 19).

Καινή ∆ιαθήκη«Μή θησαυρίζετε υµίν θησαυρούς επί της γης, όπου σής(σκόρος) και βρώσις αφανίζει» (Ματθ. στ΄, 19).

ΕυχολόγιονΕυχή επί µελισσίων, Ευχή εις τα κουκούλια (µεταξοσκώληκα)

ΕυχολόγιονΕυχή επί µελισσίων, Ευχή εις τα κουκούλια (µεταξοσκώληκα)

Μέγας παρακλητικός κανών«’Εκύκλωσαν αι του βίου µε ζάλαι, ώσπερ µέλισσαι κηρίον»Μέγας παρακλητικός κανών«’Εκύκλωσαν αι του βίου µε ζάλαι, ώσπερ µέλισσαι κηρίον»

ΚΛΑ∆ΟΙ ΕΝΤΟΜΟΛΟΓΙΑΣ

• Γεωργική

• ∆ασική• Αποθηκευµένων γεωργικών προϊόντων

• Υδρόβια• Κτηνιατρική

• Ιατρική• Εγκληµατολογική

• Βιοµηχανική

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ

• Επιβλαβή (στα φυτά άµεσα ή έµµεσα) • Ωφέλιµα: παρασιτοειδή - αρπακτικά• Παραγωγικά• Σαπροφάγα• Πτωµατοφάγα• Παράσιτα – φορείς ασθενειών

Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ

• ∆ιατροφή (τα ίδια ή τα προϊόντα τους)• Παραγωγή προϊόντων (κερί, πρόπολη, µετάξι, γύρη, φάρµακα, χρωστικές)

• ∆είκτες υπολειµµάτων εντοµοκτόνων• Βιολογικές έρευνες (ευχερής εκτροφή)• Βελτιωτικά εδάφους• ∆ολώµατα• Αισθητική• Τέχνη

ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ

Discovery in Silk Technology Offers Solutions for Medicine and Electronics

Silk Technology Not Just for Textiles Anymore(Conan Milner, 2011. The Epoch Times)

Όζοι

Ταννικό οξύ

Insect plates

ΜΥΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Καλά ανεπτυγµένο:

800 µύες – και 4.000 (Cossus cossus)

(άνθρωπος ~ 600 µύες)

Κίνηση των πτερύγων:Παλινδροµική και πολύπλοκη

Ο αριθµός κινήσεων ανά δευτερόλεπτο ποικίλει:

Σφήκα (Vespa): 110Μέλισσα (Apis melifera): 190Μύγα (Musca domestica) 330Κουνούπι (Culex, Anopheles) πολλές χιλιάδες

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Τα έντοµα έχουν πολλαπλάσιες ανάγκες σε οξυγόνο απ’ότι άλλα ζώα.

Το αίµα τους δεν έχει αιµοσφαιρίνη.

Η ταχύτητα διάχυσης του CO2 είναι 25-35 φορέςταχύτερη από αυτή των άλλων ζώων.

∆ιαθέτουν Τραχειακό αναπνευστικό σύστηµα – Τραχειακήαναπνοή

Υπάρχει και η δερµική αναπνοή (Υµενόπτερα-ενδοπαρασιτοειδή: χωρίς τραχείες),

καθώς και η βραγχιακή αναπνοή που γίνεται µέσω τωντραχειακών βραγχίων.

Η αναπνοή στα έντοµαΣτα έντοµα λόγω της έντονης µυϊκής

δραστηριότητος και άµεσης και ταχείαςµεταφοράς του Ο2 στα κύτταρα, υπάρχει µιαµερική εκτροπή της αναερόβιας γλυκόλυσης απόαυτήν που ακολουθείτε στα άλλα ζώα.

Στα έντοµα παρατηρείται µια έντονη τάσηµετατροπής της αναερόβιας γλυκόλυσης σεαερόβια.

Η γλυκερίνη αυξάνει την ωσµωτική πίεση τουυγρού των ιστών και αποτελεί έτσι έναναντιψυκτικό παράγοντα και βρίσκεται σε αφθονίαστα έντοµα που βρίσκονται σε διάπαυση.

Αφίδα (µελίγκρα) της ροδακινιάς(Myzus persicae)

Χρονική περίοδος αριθµός απογόνων

30-70

2η εβδοµάδα 900 - 5.000

4η >> 27.000 - 350.000

6η >> 810.000 - 24.500.000

3ος µήνας δισεκατοµµύρια

Ωό

Ποικίλουν σε σχήµα, χρώµα, µέγεθος, υφή επιφάνειας

Αριθµός →→→→ 1 αµφιγονική φυλλοξήρα (Viteus vitifolii)~ 1,600 Lepidoptera~ 60,000 Baσίλισσα Μελισσών (Αpis melifera)~ 2,000,000 (τροπικοί τερµίτες)

Εναπόθεση →→→→ ένα-ένα (∆άκος ελιάς: Βαctrocera oleae)σε µάζες (Μύγα Μεσογείου: Ceratitis capitata)σε σειρές (Βρωµούσες : Pentatomidae)σε πλάκες (φυλλοδέτης Archips sp.)σε κύκλους (κάµπια πεύκων: Τhaumatopoea )σε µίσχο (Chrysopa)

Ωό

Ποικίλουν σε σχήµα, χρώµα, µέγεθος, υφή επιφάνειας

Αριθµός →→→→ 1 αµφιγονική φυλλοξήρα (Viteus vitifolii)~ 1,600 Lepidoptera~ 60,000 Baσίλισσα Μελισσών (Αpis melifera)~ 2,000,000 (τροπικοί τερµίτες)

Εναπόθεση →→→→ ένα-ένα (∆άκος ελιάς: Βαctrocera oleae)σε µάζες (Μύγα Μεσογείου: Ceratitis capitata)σε σειρές (Βρωµούσες : Pentatomidae)σε πλάκες (φυλλοδέτης Archips sp.)σε κύκλους (κάµπια πεύκων: Τhaumatopoea )σε µίσχο (Chrysopa)

LampyridaeLampyridae

«τα ευεργετικά αποτελέσµατα νέωνυδατοφραγµάτων, αρδευτικών έργων ή λιπαντικώνµέσων µηδενίζονται, αν οι αυξηµένες αποδόσεις τηςγεωργίας δεν προστατευτούν από τους φυσικούς

εχθρούς της παραγωγής»

Οργανισµός Βιοµηχανικής Ανάπτυξης του Οργανισµού Ηνωµένων

Εθνών, UNIDO (= United Nations Industrial DevelopmentOrganization)

• Το 1/3 της παραγωγής στις ανεπτυγµένες• Τα 2/3 στις υπό ανάπτυξιν (Gramer & Buchel,1967)

Cl Cl

ClCl

Cl

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

ΦΥΣΙΚΟΙ ΕΧΘΡΟΙ

Microterys

Lysiplebus testaceipes

Toxoptera aurantii Boyer

Lysiphlebus testaceipesLysiphlebus fabarumLysiphlebus ambiguusTrioxys angelicaePraon volucreAphidius confususAphidsius matricariaeAphidius urticaeDiaeretiella rapae

Ephedrus persicaeEphedrus plagiator

Coccinella septempunctataAdonia variegataHarmonia axyridisPropylaea quatuordecimpunctataCeratomegilla undecimnotataSynharmonia conglobataScymnus apetziScymnus subvilosusChrysoperla carnea

Verticillium lecanii on Aphis fabae

Bacillus thuringiensisBeauveria sp

Calliphoridae: Calliphora vicina

Diptera: Sarcophagidae

χρόνος, τόπος, αιτία θανάτου

µεταφορά πτώµατος, (ναρκωτικά, καύσιµα),

DNA

τροχαία ατυχήµατα

ΕΝΤΟΜΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ

• Ενοχλητικά στον άνθρωπο καιτα ζώα

• Αλλεργιογόνα (εισαγωγήαντιγόνων)

• Εκτοπαράσιτα (ψύλλοι, ψείρες, κοριοί,…)

• Ενδοπαράσιτα (µυϊάσεις), παραµορφώσεις (Tungapenetrans)

• Φορείς ασθενειών: τύφος, βουβωνική πανώλη, κίτρινοςπυρετός, ασθένεια του ύπνουτης Αφρικής, ελονοσία –(θάνατοι, αποφυγήεποικισµού, κ.α.)

ΤάξηΤάξη: : SIPHONAPTERASIPHONAPTERA((ΨύλλοιΨύλλοι) )

εκτοπαράσιταεκτοπαράσιτα ζώωνζώων & & ανθρώπωνανθρώπων~ 2.000 2.000 είδηείδη

PulicidaePulicidae TungidaeTungidae

Pulex irritansCtenocephalides felisXenospylla cheopisEchidnophaga gallinaceanTunga penetrans

Tunga penetrans

300-1.000 ωά : σε απορρίµµατα, σχισµές, φωλιές ζώων. Αποφεύγουντο φως, άλµατα 20cm κάθετα, 30 cm οριζόντια

Όχληση, αϋπνία, πανώλη, ενδηµικός τύφος, ιογενείς λοιµώξεις, παραισθησιακή παρασίτωση κ.α.

παρατήρηση των ζώων - κτένεςπυρεθροειδή, νεονικοτινοειδή, ρυθµιστές ανάπτυξης,απωθητικές ουσίες

ΤάξιςΤάξις: : PHITHIRAPTERAPHITHIRAPTERA

ΟικΟικ.: .: PediculidaePediculidae

PediculusPediculus humanushumanus capitiscapitis PhthrirusPhthrirus pubispubisP. P. humanushumanus humanushumanus

Κυρίως σε εύκρατα κλίµατα

Όχληση, κνησµό, εξανθηµατικόςτύφος, υπόστροφος πυρετός

malathion, carbaryl, lindane,permethrine, ΙR3535, λεπτή κτένα

ΤάξηΤάξη: : HEMIPTERAHEMIPTERA

CimicidaeCimicidae((ΚοριοίΚοριοί)) ReduviidaeReduviidae

CimexCimex lectulariuslectulariusC. C. hemipteroushemipterous

όχληση στον ύπνο, κνησµόηπατίτιδα Β (Αφρική)αναφυλαξία

ψυχικές διαταραχέςΑποµάκρυνση (ηλ. σκούπα)Αποκλεισµός (παλιά ρούχα)Θερµοκρασία

CO2, ατµός, πυρεθροειδή, IGR

ΤάξηΤάξη: : DICTYOPTERADICTYOPTERA

BlattidaeBlattidae PolyphagidaePolyphagidaeBlattelidaeBlattelidae

Blatta orientalisPeriplaneta americana

Blattela germanicaSupella longipalpa

Polyphaga aegyptiaca

~ 40 είδη βακτηρίων: λέπρα, βουβωνική πανώλη,

δυσεντερίες, παιδική διάρροια, τυφοειδής πυρετός,

γαστρεντερίτιδες,

Ιοί: μολυσματική ηπατίτιδα, πολιομυελίτιδα,

Μύκητες

Αλλεργίες

ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΚολλητικές παγίδες

Τροφικά δολώµατα, απωθητικά

Πυρεθρίνες, νεονικοτινοειδή, IGR,κ.α.Βιολογική καταπολέµηση

ΚλάσιςΚλάσις ARACHNIDA ARACHNIDA ΥποκλάσειςΥποκλάσεις::

AraneaAranea ScorpionesScorpionesAcariAcari

ΥποτάξειςΥποτάξεις::

MetastigmataMetastigmata((ΚρότωνεςΚρότωνες

ήή τσιµπούριατσιµπούρια))

MesostigmataMesostigmata AstigmataAstigmata ProstigmataProstigmata

Rhipicephalus sanquineusDermacentor marginatusD. andersoniIxodes ricinusHyalomma marginatusH. excavatumHaemaphysalis inermisH. punctata

Dermanyssus gallinaeOrnithonyssos bacoti

Sarcoptes scabiei Demodex folliculorumPyemotis tritici

Sarcoptes scabiei

AstigmataAstigmata

Στοές στην

κερατοειδή στιβάδα

Τρέφεται με τα υγρά

του σώματος

Ασθένεια της ψώρας

50°C, 10΄

4 ημέρες

Ασθένεια της ψώρας

Στοές στην κερατοειδή στιβάδα

Ερεθισμό, αναιμία, κροτωνική

παράλυση,ασθένεια του Lyme, κ.α.

Ατομική προστασία, απωθητικά,

πυρεθροειδή, εμβολιασμός για τις

ασθένειες, αφαίρεση

MetastigmataMetastigmataΚρότωνεςΚρότωνες ήή τσιµπούριατσιµπούρια

Dermacentor marginatus Hyalomma marginatus

ΤάξηΤάξη: : DIPTERADIPTERA

CulicidaeCulicidae

PsychodidaePsychodidae

SimuliidaeSimuliidae

CeratopogonidaeCeratopogonidae

TabanidaeTabanidae

MuscidaeMuscidae GlossinidaeGlossinidae

CalliphoridaeCalliphoridae

OestridaeOestridae

Ασθένεια surraΑσθένεια του LymeΑσθένεια του άνθρακα

Ασθένεια του ύπνου

∆ερµατική µυΐαση

Εντερική µυΐαση

Λεϊσµανίαση

Λοΐασις

Μικροβιακή δυσεντερία

Μολυσµατική αναιµία

Μπαρτονέλλωση

Ονχοκερκίαση

Oropouche virusΟυρογεννητική µυΐαση

Οφθαλµική µυΐαση

Πυρετός της σκνίπας

Ρινοφαρυγγική µυΐαση

Σαλµονελλώσεις

Τουλαραιµία

Τράχωµα

Τυφοειδής πυρετός

Χολέρα

Μερικές από τις ασθένειες που µεταδίδονται µε ∆ίπτερα

Όχληση ανθρώπου και ζώων

Μηχανικοί µεταφορείς πολλών

παθογόνων µικροοργανισµών

Phlebotomus tobbi

P. segenti

P. segenti var. alexandri

P. macedonicus

P. perfilievi

P. minutus

P. neglectus

P. simici

P. minuta

Λεϊσμανίαση (πρωτόζωα γένους Leismania)

Μπαρτονέλλωση : βακτ. Bartonella

bacilliformis

Ιώσεις: τριήμερος πυρετός

Αντιμετωπίζονται όπως τα κουνούπια

PsychodidaePsychodidae((σκνίπεςσκνίπες))

Phlebotomus papatasi

Musca domestica (Diptera: Muscidae)

Ασθένεια του άνθρακα

Μικροβιακή δυσεντερία

Μολυσµατική αναιµία

Σαλµονελλώσεις

Τράχωµα

Τυφοειδής πυρετός

Χολέρα

Περισσότερους από

100 παθογόνουςµικροοργανισµούς

(µε προβοσκίδα, πόδια, τρίχες, εκκρίσεις)

Αποµάκρυνση απορριµµάτων

Χηµική καταπολέµηση:Πυρεθροειδή, ρυθµιστές ανάπτυξης, συνεργαστικές ουσίες, σπινοσύνες

Παγίδευση ενηλίκων (κολλητικές ταινίες, κλπ)∆ολώµατα ζάχαρης

Απωθητικά

Ανεµιστήρες (κρεοπωλεία κλπ)

SARCOPHAGIDAESARCOPHAGIDAE

Μυϊάσεις:

∆ερµατική

Εντερική

Ουρογεννητική

Οφθαλµική

Ρινοφαρυγγική

CALLIPHORIDAECALLIPHORIDAE OESTRIDAEOESTRIDAE

Άµεση αντιµετώπιση λόγω γρήγορης

ανάπτυξης των προνυµφών

Χλωροφόρµιο 5-15% (µε φυτικό έλαιο) τοπικά στην πληγή

Αιθανόλη

Χειρουργική επέµβαση

Καθαριότητα χώρων απορριµµάτων

Πυρεθροειδή, νεονικοτινοειδή, ρυθµιστέςανάπτυξης, συνεργιστικές ουσίεςΧηµειοστείρωση αρρένων