บทท 1

บทน ำ

ภมหลง พฒนาการของครามมความเปนมาอยางนาสนใจ เรมตนจากคณคาในระดบสงซงมใชเฉพาะกษตรย จนถงการใชในวถชวตของคนทกชนชน ความหลากหลายของคณประโยชนของคราม ทยอมรบในทางวทยาศาสตร ตลอดจนคณคาทางเศรษฐกจและสงคม ครามจงเปนมรดกภมปญญาทควรคาแกการศกษา เพอพฒนาใหกาวหนาเตบโตตอไปอยางยงยน จากผายอมครามทมความเปนมาอยางยาวนานรวม 6,000 ป ในแถบรอน เสนศนยสตร เชน อเมรกาใต แอฟรกา ยโรปตอนใต ตะวนออกกลาง เอเชยใต และเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยแตละแหงจะสกดสคราม (Indigo Blue) จากพชตางชนดกน เชน ยโรป สกดสครามจากตนโหวด (Woad : Isatistinctroria) ญปนและเกาหล สกดสครามจาก Polygonumtinctoria ชาวจนและเวยดนาม สกดสครามจาก Strobilanthesflaccidifolius สวนคนไทยและลาว สกดสครามจากตนคราม (Indigoferatinctoria) เปก (Marsdeniatinctoria R.) และตนฮอม (Prosea Bogor, 1992, p. 82) ครามไดรบสมญานามวาเปนราชาแหงสยอม “The King of dyes” ในสมยโบราณ กษตรยเทานนทมสทธไดใสผายอมคราม (Zollinger, 1991, p. 191) จากการศกษาในทางวทยาศาสตร สครามจากธรรมชาตนเกดจาก สารไรสทไมละลายนา ชอวา Indicant ซงทาปฏกรยากบไฮโดรเจนไดกลโคส และสาร IndoxyI ซงสารชนดน จะเปลยนไปเปนสารครามโดยทาปฏกรยาอยางออนกบออกซเจน เชน การสมผสกบอากาศ สารครามสามารถเปลยนไปเปนสารประกอบไดหลายชนด แตปฏกรยาทางเคมทสาคญในการปฏบตกคอการเปลยนสภาพเปนสารละลายสเหลอง เรยกวา Leucoindigo ซงใชในการยอมเสนใยผา และทาปฏกรยากบออกซเจนกลายเปนสคราม (กรมสงเสรมอตสาหกรรม, 2541) จากความคงทนของสนาเงนเขม และคณลกษณะเฉพาะตวของคราม จงเปนสสาคญทถกใชอยางกวางขวางของชาวอนเดย อยปต และโรมนในสมยโบราณ ทงยงเปนทรจกในองกฤษ และเปรโบราณ สครามยงเคยถกนามาใชในสหรฐอเมรกาสาหรบการยอมผาฝายในการทางานหรอกางเกงยนส และยงใชยอมสกรมทาสาหรบ ผาขนสตว (ประไพ ทองเชญ, 2552, หนา 6) ราวศตวรรษท 16 เมอยโรปพบดนแดนชมพทวป สครามจากอนเดยซงสกดจาก Indigoferaarrecta มการตงโรงงานผลตสครามธรรมชาตในอนเดย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

2

เปนสนคาออกสยอมชนเยยมทองกฤษ ฝรงเศส และเยอรมนตองการ แยงชงตลาดจนสงผลเสยหายตอธรกจสยอมจากโหวด แตเมอเยอรมนสงเคราะหสครามไดและผลตเปนการคาในป 1890 ความนยมในสครามธรรมชาตจงลดลงอยางรวดเรว โดยเหลออยราวรอยละ 4 ทวโลก ในป 1914 (Prosea Bogor, 1992, p. 82) ผคนหนไปนยมใชสครามสงเคราะหและสยอมสงเคราะหอน ๆ ทยอมงาย สเขม สมาเสมอ และราคาถก จนเรมเขาสศตวรรษท 20 ผลการใชสารสงเคราะหทงสยอม กอผลเสยตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพผคนมรายงานวาสยอมสงเคราะหกอมะเรงในสตวทดลอง พชและสตวตาง ๆ ทวโลกมสารเคมตกคางในรางกาย ผคนจงหนกลบมาสธรรมชาตอกครง (Marjo Moeyes, 1993) ตนครามมปลกกระจายอยในอนเดย แอฟรกา และอเมรกากลาง และยงมอยมากในชนบทของชวา สาหรบเอเชยมหลกฐานและรองรอยการทาสครามอยในทกประเทศ เชน อหราน อนเดย พมา ไทย ลาว อนโดนเซย กมพชา ญปน ฟลปปนส และเกาหล ฯลฯ (Prosea Bogor, 1992, p.82) กระบวนการยอมมความซบซอนควบคมยาก มการพยายามศกษากระบวนการหมกเนอครามและอตราเรวการเกดปฏกรยาเคมของการหมก (ไพศาล คงคาฉยฉาย, 2543, บทคดยอ) มการศกษาอายของตนครามทใหปรมาณสมากทสด (บญญา อนสรณรชดา, 2540, บทคดยอ) และศกษาการทา สครามและผายอมครามจากตนครามตางพนธ ซงพบวาพนธฝกงอใหสครามรอยละ 0.104 และพนธฝกตรงรอยละ 0.094 ของใบสด (อยเยน รงโคตร และชยากร พอชมพ, 2546, บทคดยอ) มการ ศกษาการทาสครามและผายอมครามจากภมปญญาทองถนสกลนคร และนครพนม จนสามารถอธบายการเปลยนแปลงทางเคมของสครามได สามารถยนเวลาการเตรยมนายอมลดความยงยากของกระบวนการเตรยมเนอคราม ดวยการประดษฐเครองกวนนาคราม (อนรตน สายทอง, 2545, บทคดยอ) สาหรบคณประโยชนของคราม เชอวาครามมคณสมบตทางยาชนดครอบจกรวาล ในอนเดยเชอกนวาครามมความเปนอนนตะ ชาวอาหรบเชอวาเปนสแหงความโชคด เดก และหญง มทองใหสวมเสอสครามปกปองอนตราย เชนเดยวกนชาวเปอรเซย ทใชผาโพกหวสครามบรรเทาความรอนจากแสงแดดในทะเลทรายสะฮาราเปนเสมอนของขลงปองกนอนตรายทกอยาง และใชทามอ ทาหนาเปนสญลกษณของความงาม (Jenny, Balfour-Paul, 1998) เนอครามเปนยาเยนใชประคบแกฟกชาดาเขยว หรอใชพอกแผลทเกดจากการตอนหม วว ควายไดอยางด ซงเปนภมปญญาทยงใชกนอยในวถพนบานอสานปจจบน (ประไพ ทองเชญ และคณะ, 2552, หนา 30) ใชเนอคราม ทาบรรเทาอาการปวดแสบปวดรอนจากนารอน หรอไฟลวกไดชะงด ผาครามนาไปทาลกประคบบรรเทาอาการฟกชาหรอปวดเมอย ใชผาครามชวยรกษากลากเกลอน ครามเปนยาปฏชวนะ ชาวอสานใชเนอครามปายแผลสดในการตอนววตอนควาย นอกจากนคณสมบตผาฝายทยอมครามธรรมชาตสามารถปองกนรงสยวไดและยงพบอกวาประสทธภาพการปองกนรงสยวของผาครามธรรมชาตเพมขน เมอการทดสอบฝายยอมครามธรรมชาตภายหลงการซก (ออยทพย ผพฒน, 2552, บทคดยอ) ประเทศไทยมหลกฐานเชอวาการทาสครามกระจายตวอยเกอบทกภาคของประเทศ โดยเฉพาะมการทาสครามในภาคเหนอ และภาคอสานทมมาตงแตบรรพบรษทงหลกฐานการกลาวถงกลมชาตพนธตาง ๆ เชน ผไทขาว ผไทดา และผไทแดง ตงชอตามสของเสอผาทนงหม (พระยา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

3

อนมานราชธน, ม.ป.ป.อางถงใน บญแถว บตราช, 2523, หนา 24) นอกจากน ภมปญญาการทาครามยงมมาตงแตเดมในวฒนธรรมผาพนบานภาคใต แตภมปญญาครามและการยอมสธรรมชาตภาคใต ไดขาดตอนไปจากวถชมชนชาวไตทเปลยนแปลงและพฒนาไปอยางรวดเรวกวาภาคอน ๆ (ประไพ ทองเชญ และคณะ, 2552, หนา 86) คณคาทางเศรษฐกจในมตเศรษฐศาสตร บทสรปสนคาสงออกผานเสนทางสายไหม (The Silk Road) ไดบนทกไววา คราม Indigo เปนสนคาใหสอนดบตน ๆ จากหลายพนทในเอเชยสตะวนตกเพอใชในการยอมผาและเครองสาอาง (Jonathan Tucker, 2003, p. 30) นอกจากนคณคาทางสงคมและสงแวดลอม สครามและผายอมครามยงเปนผลตภณฑธรรมชาตอยางหนงทเกดไดในชมชน กระบวนการทาครามไมทาลายสขภาพและสงแวดลอม อกทงสรางรายไดแกครอบครวและชมชน (อนรตน สายทอง และอมรา เขยวรกษา, 2553, หนา 10) กระแสผลตภณฑธรรมชาตจงทาใหทงอาหาร ยา และเครองนงหม โดยวธธรรมชาต ไดรบความนยมอกครงหนง รวมถงการใชสยอมธรรมชาตเกอบทกส การสกดสจากธรรมชาตเกอบทกชนดใชวธตมเคยวใหไดนาสเขมขน และยอมขณะนาสรอน มเพยงสจากผลมะเกลอ และใบครามทใชวธการหมกและการยอมเยนซาหลาย ๆ ครง ปญหาใหญของผาสธรรมชาตคอตกสจากการซกลาง และสซดเนองจากอากาศและแสงแดด มเพยง สครามเขม และสดาจากมะเกลอทตดทนนาน สครามและสมะเกลอจงเปนทนาสนใจ แตขาดการสบทอดวธยอม การยอมสครามเคยมอยในชนบทอสานทกจงหวด เตรยมนายอมดวยวธเดยวกนคอหมกเนอครามกบนาขเถา และมการเตมวตถดบทเปนแหลงของกรด เชน พชทใหรสเปรยว ไดแก มะขาม มะเฟอง ใบโมง ใบสมอ หรอแมแตความเปรยวจากมดแดง (Marjo Moeyes, 1993)

ในการสนบสนนจากภาคสวนทเกยวของ องคกรหตถกรรมโลก (World Craft Council) WCC UNESCO มนโยบายทชดเจนในการรกษาศลปหตถกรรมพนบาน และฟนฟการยอมคราม ทวโลก ไดมการจดสมมนาเชงปฏบตการในประเทศไทย ภายใตโครงการ Revival of Natural Dye Indigo ทเชยงใหมเมอป 2541 และมผเชยวชาญการทาครามจาก 12 ประเทศในภมภาคเอเชยมารวมกนแลกเปลยนประสบการณดวย (กรมสงเสรมอตสาหกรรม, 2551, หนา 2) ปจจบนภมปญญาสามารถฟนฟได แตจาเปนตองมองคประกอบของภาคจากสวนของชมชนและเครอขายกลมทอผาพนบานสธรรมชาตในภาคและเครอขายขามภมภาค สถาบนการศกษาในทองถน นกวชาการดานสงแวดลอม ผบรโภคทตระหนกในเรองสขภาพสงแวดลอม และนกวจยทมความรและประสบการณตรงดานผาสธรรมชาต โดยใชเวทกลยาณมตรเพอการฟนฟภมปญญาครามใหคงอยตอไป (ประไพ ทองเชญ และคณะ, 2552, หนา 86) การขยายผลเรองครามจงมทศทางการปลกครามใหเปนพช เชงเศรษฐกจจะเปนการสรางฐานอาชพทมทงคณคาและมลคา (ประไพ ทองเชญ และคณะ, 2552, หนา 3)

จงหวดสกลนครเปนแหงแรกในประเทศไทยทมการฟนฟและบารงผายอมครามจากตนตอของภมปญญาทถกกลบไวดวยวฒนธรรมชนบทสมยใหม (อนรตน สายทอง และคณะ, 2549, หนา 9) ผายอมครามเปนผาทมชอเสยงและเปนเอกลกษณเฉพาะทองถนของจงหวดสกลนคร (เหมะรตน เหมะธลน, 2553, หนา 1) มการสนบสนนการทาผาครามจากทกภาคสวน ทงในและตางประเทศ จะเหนไดจากการตระหนกของหนวยงานวชาการ คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลย- ราชภฏสกลนคร (2554) จดสมมนาเรอง “การพฒนาชดความร ของภมปญญาชาวไทญอ ดานสงทอ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

4

เมอวนท 22 มถนายน 2554 สรปวา ดวยกระแสของโลกในเรองการอนรกษและการกลบคนสธรรมชาต ทาใหผาครามสธรรมชาตกลบมาไดรบความสนใจ เปนทตองการของตลาดในประเทศและตางประเทศ โดยเฉพาะญปน และกลมประเทศยโรป ครามธรรมชาตนบเปนทางออกอาชพทางเลอกหนงและชวยลดปญหามลพษจากสสงเคราะห (ประไพ ทองเชญ และคณะ, 2552, หนา 6) การสนบสนนจากองคกรหลกในการขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจจากฐานทรพยากรชวภาพอยางยงยน สานกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพองคการมหาชน (BEDO) สนบสนนใหมหาวทยาลยราชภฏสกลนคร (2558) จดสมมนาวชาการ “คณคราม : มลคา คณคา เลอคา กบการพฒนา ทยงยน” เมอ 26 พฤศจกายน 2558 สรปไดวา จากกระแสของผบรโภค นกวชาการ นกธรกจในปจจบนทมองเหนความสาคญของการอนรกษ สบสานภมปญญาทเปนมตร ไมทาลายสงแวดลอม ทรและใชกนอยทวโลก ทาใหผายอมคราม สธรรมชาตกลบมาไดรบความสนใจและเปนทตองการของตลาดในประเทศและตางประเทศ โดยเฉพาะในกลมผบรโภคทรกษธรรมชาตและใสใจสงแวดลอม เชน ญปน ยโรป ครามจงเปนอกทางเลอกหนงใหแกผบรโภค และชวยลดปญหามลพษดานสงแวดลอมไดอกดวย (ประไพ ทองเชญ และคณะ, 2552, หนา 6) ประเทศไทยกาหนดแนวทางการบรหารประเทศดวยการนาแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมาใชเปนกรอบการพฒนาประเทศ โดยเรมบรหารประเทศตามแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 1 ตงแตป พ.ศ. 2504 - 2509 ภายใตการบรหารโดยการนาของจอมพลสฤษด ธนะรชต มงเนนการสรางความเจรญเตบโตและเสถยรภาพทางเศรษฐกจเปนเปาหมายในการพฒนาประเทศ สงเสรมการคาเสร ขยายการผลต สงเสรมกจกรรมการลงทนของภาคเอกชน สงเสรมการผลตดานการเกษตรทงปรมาณและคณภาพ จากการปฏบตตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ตงแตฉบบท 1 - 7 เปนการยกมาตรฐานการครองชพดวยการใชทรพยากรเศรษฐกจใหขยายการผลตเพมพนรายไดประชาชาตของประเทศ แตพบวาผลการดาเนนงานตามแผนฯ ขาดความยงยน (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตสานกนายกรฐมนตร, 2559) หลงจากนนในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 - 10 ไดนาหลก “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” มาประยกตใชตงแตระดบบคคล ครอบครว ชมชน สงคม และระดบประเทศเพอใหทนตอกระแสการเปลยนแปลงของโลก และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 ใหความสาคญกบการพฒนาคนและสงคมไทยใหมคณภาพ มโอกาสเขาถงทรพยากร การไดรบประโยชนจากการพฒนาเศรษฐกจและสงคมอยางเปนธรรม เปนการสรางโอกาสทางเศรษฐกจดวยฐานความร เทคโนโลย นวตกรรม และความคดสรางสรรค บนพนฐานการผลตและการบรโภคทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยหลกการพฒนาพนทสการพฒนาเพอประโยชนสขทยงยนของสงคมไทยตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2560) สอดคลองกบพระบรมราโชวาทเกยวกบเศรษฐกจพอเพยง “….ในการพฒนาประเทศนนจาเปนตองทาตามลาดบชน เรมดวยการสรางพนฐาน คอ ความมกนมใชของประชาชนกอนดวยวธการทประหยดระมดระวงแตถกตองตามหลกวชา เมอพนฐานเกดขนมนคงพอควรแลว จงคอยสรางเสรม ความเจรญขนสงตามลาดบตอไป…(มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2517, หนา 1) …ดวยความรอบคอบระมดระวงและประหยดนน กเพอปองกนความผดพลาดลมเหลว และเพอใหบรรลผลสาเรจไดแนนอนบรบรณ” พระบรมราโชวาท พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

5

ภมพลอดลยเดช มหตลาธเบศรรามาธบด จกรนฤบดนทรสยามนทราธราช บรมนาถบพตร ในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร 19 กรกฏาคม 2517 (มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2517, หนา 1) การกาหนดยทธศาสตรชาตเปนกรอบในการจดทานโยบายและการจดสรรงบประมาณของรฐบาล ภายใตรฐธรรมนญ ป 2559 กบยทธศาสตรชาต (จากผลประชามตเมอวนท 7 สงหาคม 2559 (ผออกมาใชสทธรอยละ 59.4 หรอ 29.7 ลานคน จากผมสทธประมาณ 50 ลานคน โดยจานวน 16.8 ลานคน รอยละ 61.35 เหนชอบรางรฐธรรมนญ) ตามมาตรา 65 รฐพงจดใหมยทธศาสตรชาตเปนเปาหมายการพฒนาประเทศอยางยงยนตามหลกธรรมาภบาลเพอใชเปนกรอบในการจดทาแผนตาง ๆ ใหสอดคลองและบรณาการกนเพอใหเกดเปนพลงผลกดนรวมกนไปสเปาหมายใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกฎหมายบงคบไว (ปรเมธ วมลศร, 2559, หนา 2) ในการกาหนดยทธศาสตรชาตในระยะยาว เพอถายทอดแนวทางการพฒนาสการปฏบตในแตละชวงเวลาอยางตอเนองมการ บรณาการ และสรางความเขาใจถงอนาคตของประเทศไทยรวมกน รวมพลงของทกภาคสวน ทงประชาชน เอกชน ประชาสงคม ขบเคลอนการพฒนา สราง และรกษาผลประโยชนชาต ใหบรรลวสยทศน “ประเทศไทยมความมนคง มงคง ยงยน เปนประเทศพฒนาแลว ดวยการพฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” คตพจนประจาชาต “มนคง มงคง ยงยน” มความสามารถในการแขงขน รายไดสงอยในกลมประเทศพฒนาแลว คนไทยมความสข อยด กนด สงคมมความมนคง เสมอภาคและเปนธรรม ซงยทธศาสตรชาตทจะใชเปนกรอบแนวทางการพฒนาในระยะ 20 ป ตอจากนไป ประกอบดวย 6 ยทธศาสตร ไดแก 1. ยทธศาสตรดานความมนคง 2. ยทธศาสตรดานการสรางความสามารถในการแขงขน 3. ยทธศาสตรการพฒนาและเสรมสรางศกยภาพคน 4. ยทธศาสตรดานการสรางโอกาสความเสมอภาคและเทาเทยมกนทางสงคม 5. ยทธศาสตรดานการสรางการเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม และ 6. ยทธศาสตรดานการปรบสมดลและพฒนาระบบการบรหารจดการภาครฐ (กลมงานยทธศาสตรและขอมลเพอการพฒนาจงหวด สานกงานจงหวดปราจนบร, 2559, หนา 25) การกาหนดยทธศาสตรในระยะยาวของประเทศกอใหเกดผลหลายประการ รวมถงเศรษฐกจของประเทศ ในป 2560 มการขยายตวรอยละ 3.2 โดยเฉพาะจากการสงออกสนคาทมแนวโนมขยายตวดและกระจายในหลายหมวดสนคามากขน แนวโนมรายไดเกษตรกรทปรบตวดขนตามราคาสนคาโภคภณฑในตลาดโลกทเพมขนเปนแรงสนบสนนใหการบรโภคภาคเอกชนขยายตว และเสถยรภาพเศรษฐกจของไทยอยในเกณฑด (กฤษฎา จนะวจารณะ, 2560) วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม ถอเปนกลไกหลกในการสงเสรมความกาวหนาทางเศรษฐกจ โดยสรางรายไดการจางงาน และยงเปนเครองมอในการแกไขปญหาความยากจน ในป 2553 ประเทศไทยมจานวนวสาหกจรวมทงสน 2,924,912 ราย โดยรอยละ 99.60 เปนวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมการจางงาน คดเปนรอยละ 77.86 ของการจางงานรวมของประเทศ มลคาผลตภณฑรวมในประเทศ (GDP) ของวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมคดเปนรอยละ 42.35 ของผลตภณฑมวลรวมทงประเทศ และมลคาการสงออกของวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมคดเปนรอยละ 28.40 ของมลคาการสงออกรวมของประเทศ (สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม, 2554)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

6

นอกจากนแผนยทธศาสตรกรมการพฒนาชมชน พ.ศ. 2555 – 2559 มเปาหมายสงสดภายใตวสยทศน “ชมชนเขมแขงเศรษฐกจฐานรากมนคง” (กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย, 2555, หนา 6) มการกาหนดกจกรรมการสรางความเขมแขงของชมชน เพอยกระดบรายไดของประชาชนโดยเฉพาะในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คอ การสรางอตลกษณของชมชนในอดตทมการเขนฝายและการทอผาใชเอง แตอยางไรกตามในยคปจจบน พบวา วฒนธรรมการทอผาดวยมอไดเปลยนจาก “ลกษณะการผลตแบบพอยงชพ” เพอใชเองในครวเรอนไปสการผลตเพอตอบสนองธรกจชมชนตามยคสมยทเปลยนไป (ฉตรทพย นาถสภา, 2553, หนา 154) จากการกาหนดกจกรรมการสรางความเขมแขงของชมชนไดนาไปสการพฒนา OTOP ซงสามารถทารายไดใหประเทศไทยจานวนประมาณ 80,000 ลานบาทในป 2560 โดยเฉพาะจากสนคายอดฮตในตางประเทศ ประกอบดวย กลมอาหารแปรรปและเครองดม กลมของใช ของตกแตง ของทระลก และ กลมผา เครองแตงกายและเครองประดบ (สานกงานบรหารและพฒนาองคความร (สบร.) OKMD, 2560) อยางไรกตาม รายไดครวเรอนไทยจากกลม OTOP ยงเหนโอกาสทจะเตบโตตอไปได หากมการวางตาแหนงของสนคาทชดเจน เพอทาตลาดสนองกลมลกคาทตองการ โดยทในป 2560 ตลาดอปโภคบรโภคในตางประเทศ โดยเฉพาะประเทศในอาเซยนหลายประเทศมแนวโนมเตบโตสงขน เชน ฟลปปนส เตบโตรอยละ 7 เวยดนาม เตบโตรอยละ 6 และอนโดนเซย เตบโตรอยละ 5 ดงนนผผลต OTOP ควรมองหาโอกาสขยายตลาดในกลมประเทศดงกลาวเชนเดยวกนกลมนกทองเทยวตางชาต นกทองเทยวจนถอเปนตลาดทมกาลงซอสาคญ ในป 2559 มนกทองเทยวตางชาต 32 ลานคน และป 2560 มแนวโนมจะเพมเปน 35 ลานคน นกทองเทยวจนป 2559 จานวน 8.8 ลานคน ในป 2560 แนวโนมเพมเปน 10 ลานคน ทง 2 กลม ถอเปนกลมลกคาทมความสาคญ ทผผลตควรหนมาทาตลาดเพอสรางโอกาสเตบโตใหสนคาอปโภคบรโภค โดยเฉพาะนกทองเทยวจน ทชนชอบสนคาไทย (สมวล ลมปรชตามร, 2560) ในการกาหนดนโยบายของรฐยงเปนการสรางโอกาสในการเตบโตของครามในอนาคต โดย รฐบาลไดนอมนาพระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชในการพฒนาสมนไพรใหเกดประโยชนตอประชาชน จงไดกาหนดนโยบายการพฒนาเมองสมนไพรนารอง 4 จงหวด “เชยงราย สกลนคร ปราจนบร สราษฎรธาน” โดยจดทาแผนแมบทการพฒนาสมนไพรไทยฉบบแรกของประเทศพรอมเปดโครงการพฒนาเมองสมนไพร (Herbal City) ตงเปาเพมขดความ สามารถทางการแขงขนทางเศรษฐกจของประเทศในภมภาค ASEAN และสรางมลคาเพมขน อยางนอย 1 เทาตว ภายใตวสยทศน “สมนไพรไทยเพอความมนคงทางสขภาพและความยงยนของเศรษฐกจไทย” พลเรอเอกณรงคพพฒนาศย กลาววา “รฐบาลไดนอมราลกถงพระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ในดานการสาธารณสขรวมถงสมนไพรไทย โดยทรงตระหนกถงการสงเสรมการใชและการพฒนาสมนไพรใหเกดประโยชนตอประชาชน และสรางมลคาเพมใหแกผลตภณฑแปรรปจากสมนไพรไทย ซงในอดตนนสมนไพรไทยนบวาเปนสวนหนงในวถชวตและสงคมไทย โดยภมปญญาไทยเหลานไดรบการสงสม สบทอด และพฒนาตอเนองยาวนาน เนองจากประเทศไทยเปนเขตรอนชน มพนธพชไมนอยกวา 20,000 ชนดซงสามารถนามาใชเปนสมนไพรกวา 1,800 ชนด สมนไพรจงหมายรวมถงครามดวย เนองจากคณสมบตทางยาครอบจกรวาลและเปนยาเยนใชประคบบรรเทาอาการบวม รกษากลากเกลอนเปนยาปฏชวนะ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

7

ลดอาการปวดแสบปวดรอนจากนารอนลวก (ณรงค พพฒนาศย, 2560) นอกจากน ในการกาหนดยททธศาสตรกระทรวงมหาดไทย พ.ศ. 2556 - 2561 ไดมการกาหนดแนวทางการพฒนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ใหเปนฐานการผลตขาวหอมมะลคณภาพสง มาตรฐานปลอดภยและอนทรย และเปนศนยกลางอตสาหกรรมแปรรปอาหารและเอทานอลของประเทศ รวมทงเปนแหลงทองเทยวทางโบราณคดยคกอนประวตศาสตร อารยธรรมขอม วฒนธรรมประเพณ แหลงทองเทยวธรรมชาต และแหลงทองเทยวเชงกฬาระดบนานาชาต โดยกาหนดแนวทางการพฒนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอไว 5 แนวทาง และสกลนครไดใชแนวทางการพฒนาอตสาหกรรมเกษตรแปรรปไปสผลตภณฑทมมลคาเพมสง ดวยการยกระดบมาตรฐานสนคากลมผาฝายยอมครามในพนทสกลนครสการเปนศนยกลางแฟชนระดบภมภาค โดยสงเสรมการพฒนาคณภาพสนคา การออกแบบ และตราสญลกษณ พฒนาเทคโนโลยและงานศกษาวจยสรางนวตกรรม เพมคณคา พรอมทงพฒนาและยกระดบผลตภณฑชมชนอน ๆ โดยยกระดบผประกอบการและสรางความเชอมโยงระหวางวสาหกจชมชนและวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมกบภาคอตสาหกรรม และสงเสรมจบคธรกจเพอสรางโอกาสทางธรกจ (สานกงานจงหวดสกลนคร กลมงานยทธศาสตรและขอมลเพอการพฒนาจงหวด, 2559, หนา 205) จากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนยทธศาสตรกระทรวงมหาดไทยจนถงแผนพฒนาจงหวดสกลนคร 4 ป (พ.ศ. 2558 - 2561) จงหวดสกลนครไดกาหนดตาแหนงของจงหวดวาเปนเมองเกษตรและอตสาหกรรมการเกษตร สนบสนนการคาการลงทน พฒนาการทองเทยว วสยทศนของจงหวดสกลนครวา “เปนแหลงเกษตรปลอดภย กาวไกลการคา พฒนาการทองเทยว” เปาประสงครวมคอ “เพมมลคาการเกษตร และรายไดของประชาชน” (สานกงานจงหวดสกลนคร กลมงานยทธศาสตรและขอมลเพอการพฒนาจงหวด, 2559, หนา 237) ประเดนยทธศาสตร (Strategic Issue) 5 ประเดนสาคญ ประกอบดวย 1. การพฒนาการเกษตรและอตสาหกรรมการเกษตรตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 2. การพฒนาการคา การลงทน และการทองเทยว 3. การพฒนาทรพยากรมนษยเพอสรางศกยภาพในการแขงขน 4. การพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมแบบบรณาการอยางสมดลและยงยน 5. การบรหารกจการบานเมองทดตามหลก- ธรรมาภบาลและความมนคง และกาหนดแนวทางพฒนาจงหวดสกลนคร 3 แนวทาง ประกอบดวย 1. ยกระดบมาตรฐานการทองเทยวจงหวดสกลนครใหมชอเสยง 2. สงเสรมอตสาหกรรมเกษตร วสาหกจชมชนสนคา OTOP และ 3. สงเสรมสนบสนนการคาการลงทน โอกาสการเตบโตของครามสกลนคร จากวฒนธรรมการยอมฝายดวยสธรรมชาต จากภมปญญาของการยอมผาดวยคราม ทมมาอยางยาวนาน สามารถทาการผลตผาฝายยอมครามไดตลอดทงปเพอการคามการปลกครามอยางนอยปละ 5 - 6 ไรตอกลมผผลตผาฝาย (กรมหมอนไหม, 2553) พนทจงหวดสกลนครเปนแหลงผลตครามมากทสดแหงหนงของประเทศ พนทปลกคราม 396 ไร ผลผลตเฉลย 644 กโลกรมตอไร ผลผลตรวม 255 ตน มลคาการจาหนายคราม 25 ลานบาท (ยทธศาสตรการพฒนาจงหวดสกลนคร, 2555) ปจจบนตลาดมความตองการเนอครามจากจงหวดสกลนครมากขน เนองจากไดรบการยอมรบวาสามารถผลตเนอครามทมคณภาพสง โดยเฉพาะในจงหวดทตองการเนอครามไปใชยอมผาและจาหนายเปนสนคาทมชอเสยง เชน จงหวดแพร พษณโลก เชยงใหม สโขทย อดรธาน และประเทศลาว เปนตน (ขอมลจดทาแผนพฒนาจงหวดประจาปจงหวด

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

8

สกลนคร, 2553, หนา 5) ผาครามถกประกาศใหเปนผาประจาจงหวดสกลนคร และไดรบการประกาศรบขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย เลมท 21 เลขทประกาศ 74 ในวนท 1 ธนวาคม 2557 สงบงชทางภมศาสตร ผาครามธรรมชาตสกลนคร ผขอขนทะเบยน จงหวดสกลนคร (กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย, 2557) ตงแตป 2559 จงหวดสกลนคร จะพฒนาใหเปนเมองสมนไพร (Herbal Valley) ภายใตยทธศาสตร “สกลนคร มหาเวชนครแหงพฤกษเวช” (สานกงานจงหวดสกลนครกลมงานยทธศาสตรและขอมลเพอการพฒนาจงหวด, 2559, หนา 43) และมการนายทธศาสตรการพฒนาไปสการปฏบตดวยการกาหนดยทธศาสตรการพฒนาชมชนภายในจงหวดสกลนคร ยกระดบภมปญญาสกลนครใหสกลนครเปนเมองแหงผายอมคราม “เมองแหงผายอมครามธรรมชาต (City of indigo dye)” และพฒนาใหเปนเมองสมนไพร (Herbal valley) เพอสรางงาน สรางอาชพ สรางรายไดใหคนในชมชน ใหเขมแขงดวยการสงเสรมการทองเทยว "ยานเมองเกาสกล ถนนผาคราม” เปนจดทองเทยวแหงใหมของสกลนคร โดยทนกทองเทยวจะเขานมสการองคพระธาตเชงชมแลวเดนชมยานเมองเกาซอสนคาผายอมคราม ผลตภณฑโอทอปทกวนเสารและวนอาทตยของทกสปดาห ในชวงเวลา 13.00 - 20.00 น. เปนการเพมชองทางการตลาดใหสนคาผายอมคราม เชอมโยงกบการสงเสรมการทองเทยวยานเมองเกาจงหวดสกลนคร บรเวณถนนเรองสวสด หนาวดพระธาตเชงชมวรวหาร ทาใหเกดผประกอบการธรกจครามเพมจานวนมากขนอยางรวดเรว และหนวยงานรฐยงไดทาการสงเสรมและสนบสนนการนายทธศาสตรสการพฒนาดวยการบรหารจดการยทธศาสตรอยางครบวงจร ตงแตตนนาสงเสรมผประกอบการ กลางนาจดชองทางการจาหนายสนคาทงภายในจงหวด ภายนอกจงหวด และ ในตางประเทศ เปนการประชาสมพนธ โฆษณาใหเมองสกลนครเปนทรจกกบผบรโภควาเปนเมองยอมและจาหนายครามทใหญทสดของโลก สรางการตระหนกรใหเกดขนกบผบรโภคทงในและตางประเทศ จดกจกรรมคาราวานสนคาครามสญจรทวประเทศ และในประเทศทมความนยมผาคราม เพอสรางชอเสยงและภาพลกษณใหเกดขนพรอมกบนาภมปญญาถายทอดสสงคมโลกเพอเผยแพร ภมปญญา จดกจกรรมคคาระหวางผซอและผขายทมความสนใจและมศกยภาพในการจาหนาย รวมไปถงปลายนาการจดสงสนคาครามสผบรโภคดวยการสรางประสบการณทนาประทบใจกบภาพลกษณผลตภณฑและบรการจดสงทสะดวก รวดเรวและรกษาคณภาพสนคาทไดมาตรฐานใหผบรโภคเกดความพงพอใจ จากการทภาครฐกาหนดนโยบายระดบประเทศ จนถงการกาหนดยทธศาสตรระดบจงหวด ถอไดวาเปนการใหการสนบสนนการพฒนาผลตภณฑชมชนจากภมปญญาทองถนอยางตอเนอง จะเหนไดจากจงหวดสกลนครไดรบการเสนอใหเปนเมองแหงผายอมครามธรรมชาต “City of Natural Indigo Dye” จากสภาหตถกรรมโลกภาคพนเอเชยแปซฟก (สรยะ วรยะสวสด, 2560) พรอมทงหนวยงานภาครฐใหการสนบสนนการจดกจกรรมเพอพฒนาผประกอบการคราม ดวยการจดกจกรรมและโครงการตาง ๆ เพอพฒนาผประกอบการและผผลตครามสกลนครใหเปนทยอมรบไดมาตรฐาน ตรงกบความตองการของผบรโภคทงในประเทศและตางประเทศ ทาใหเกดการรวมกลมผผลตและจาหนายผลตภณฑครามอยางกวางขวาง ทงผผลตผารายยอย และทมการจดทะเบยน เปนกลมวสาหกจชมชน ผลตภณฑหนงตาบลหนงผลตภณฑ จนถงการจดทะเบยนเปน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

9

ผประกอบการ หางหนสวน หรอบรษท ซงมทงทประสบความสาเรจเปนทยอมรบของตลาดในและตางประเทศ จงหวดสกลนครมผายอมครามทเปนผลตภณฑทมาจากภมปญญาทองถนซงปลอดจากสารเคมและไมมผลกระทบตอสงแวดลอม สรางคณคาทางจตใจทงผผลตและผบรโภค เปน OTOP ทมมลคาทางตลาดสงสามารถนาไปตดชดแฟชนรวมสมย จงหวดสกลนครไดกาหนดตาแหนงดานผลตภณฑใหเปน “เมองแหงผายอมครามธรรมชาต (City Of Indigo Dye)” สกลนครม 18 อาเภอ มการผลตผายอมคราม 15 อาเภอ คดเปนรอยละ 83.34 (สานกงานจงหวดสกลนครกลมงานยทธศาสตรและขอมลเพอการพฒนาจงหวด, 2559, หนา 226) จนปจจบนจงหวดสกลนครถกขนานนามวาเปน “เมองแหงผาคราม” (พส โลหารชน, 2560) และเพอเพมมลคาใหกบสนคาผาครามสกลนคร จงไดกาหนดมาตรฐาน GI (Geographical Indicator) ผาคราม เมอป พ.ศ. 2559 เปนการเพมมลคา (Value Added) สรางเครองมอเพอเพมโอกาสทางการตลาด ทาใหผบรโภคมความมนใจมากขน และเปนการสรางเอกลกษณหนงเดยว (Uniqueness) ใหกบสนคาเพอการทาการตลาดทดขนไดจากแนวนโยบายภาครฐและศกยภาพของจงหวดสกลนคร (สานกงานจงหวดสกลนครกลมงานยทธศาสตรและขอมลเพอการพฒนาจงหวด, 2559, หนา 227) จากขอมลดงกลาวทาใหเหนจดแขง จดออน โอกาสและอปสรรคของครามสกลนคร และสามารถสรปไดวาสภาพการณครามสกลนครมศกยภาพในการยกฐานะสสากลได แตกมอกจานวนไมนอยทไมสามารถเขาสระบบแขงขนในตลาดได เนองจากเหตผลหลายประการ เชน วตถดบขาดแคลน การผลตทไมไดมาตรฐาน ปญหามาตรฐานการผลต การออกแบบ การพฒนารปแบบผลตภณฑ ระบบ กระบวนการบรหารการจดการและปญหาทางการตลาด (จนตนา หนณะ, 2546, หนา 107) สาหรบสถานการณผประกอบการครามในจงหวดสกลนครมประเดนปญหาทนาสนใจหลายประการ เชน จานวนคแขงทมมากขนจากการสงเสรมและรณรงคการใชผาครามทกวนองคารและวนศกรเปนนโยบายทกระตนใหเกดกาลงซอภายในจงหวด สงผลใหกลมผประกอบการทดาเนนธรกจคราม ในจงหวดสกลนครมมากขนตามไปดวย ปญหาดานการกระจายสนคา ผบรโภคหนไปคนหาขอมลและตดสนใจซอดวยสอโซเชยลมากขน ทาใหเกดอปสรรคดานการขยายชองทางการจดจาหนาย ทหลากหลายใหเขาถงลกคาเฉพาะกลม พรอมกบการเกดปญหาดานภาษา ทใชในการทาธรกจกบลกคาตางประเทศ ปญหาดานนวตกรรม พบวา การลงทนดานเทคโนโลยเพอเพมศกยภาพในการแขงขนอยางตอเนอง การผลตสนคาใหมออกสตลาดอยเสมอ กลายเปนปญหาของผประกอบการ รนเกาทยงคงผลตสนคาเดม ๆ ออกสตลาด สงผลทาใหผบรโภคมการเปรยบเทยบรปแบบ คณภาพ และราคามากขน ปญหาจานวนผสบทอดการเลยงครามในจงหวดสกลนครลดนอยลง ปญหาทางดานตนทนการผลตทสงขนอยางตอเนอง และปญหาการปฏบตตามแผนยทธศาสตรของจงหวดเพอใหสกลนครมเอกลกษณและมจดขายดานการทองเทยว กระตนและสงเสรมเกษตรกรใหมอาชพจากการกาหนดนโยบาย สรางแหลงดงดดจดสนใจ ใหมเปาหมายการทองเทยว และจดทเปนเอกลกษณของสกลนคร กระตนเศรษฐกจภายใน และภายนอกจงหวดดวยการสงเสรมการผลต การพฒนารปแบบผลตภณฑผาครามทเปนเอกลกษณ GI มการสนบสนนและพฒนาจากตนนา กลางนา ปลายนา จะเหนไดจากงบประมาณทไดรบจดสรรเพอกระตนเศรษฐกจและพฒนาผลตภณฑครามตงแตกระบวนการผลต การแปรรป การสงเสรมชองทางการจดจาหนายอยางตอเนอง แตถงอยางไรกตาม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

10

จากผลการดาเนนงาน พบวา มกลมผประกอบการผาครามในจงหวดสกลนคร ทมศกยภาพและ มความพรอมในการนาเสนอผลตภณฑในตลาดตางประเทศจานวนนอย ทาใหเหนวาจากนโยบายและยทธศาสตรของภาครฐยงสงผลตอการพฒนาผลตภณฑครามใหสามารถนาเสนอตอผบรโภค ในตางประเทศยงมอยอยางจากด ดงนน การรกษาภมปญญาทองถนใหคงอยเกดการตระหนกรถงคณคาของวถชวต การใชประโยชนจากทรพยากรสงแวดลอมอยางรคณคาอยางเปนมตร ไมทาลายสงแวดลอม สามารถนาไปสการประกอบอาชพของชมชน สรางสานกรกบานเกดแกคนรนใหมในการสรางอาชพ สรางรายไดจากรากเหงาวฒนธรรมภมปญญาทมมาแตโบราณ ใหอยคคนสกลนคร และสงคมโลกกอนทจะปลอยใหเปนเพยงตานานเลาขาน และสญหายไปกบกาลเวลา การชวยเหลอเกอกลกนในกจกรรมการพงพาอาศยธรรมชาตดวยความรก การเอาใจใสในการสรางสรรคผลตภณฑ สรางเครอขายความเขมแขงใหแกเศรษฐกจในระดบชมชน สงคม และเกดความเขมแขงในระดบประเทศ ทงยงเปนการสบสานตอยอดภมปญญาดวยการนาขอเสนอเชงยทธศาสตรทเหมาะสมและเปนไปไดสาหรบครามสกลนครไปสผบรโภคใหสามารถเขาสตลาดสากล เปนการขยายตลาดไปในตางประเทศใหมากขน เพอใหผลตภณฑครามอยคเมองสกลนคร คคนไทย และคประชากรโลกกอนการสญสนไปอยางไมมวนหวนกลบ ถงแมในปจจบนจะไดมผศกษาเรองครามสกลนครในมตดานการเพมศกยภาพการผลต การใหส การจาหนาย การแปรรป แตมจดทยงไมพบการศกษาในมตการบรหารการพฒนาเพอแกไขปญหาทางดานยทธศาสตรการพฒนาใหครามสกลนครกาวไปสระดบนานาชาตทเปนสากลไดจงเปนเหตผลสาคญททาใหเกดการวจยยทธศาสตรการพฒนาผลตภณฑครามสสากลในครงน ค ำถำมของกำรวจย

1. การพฒนาและปญหาของผลตภณฑครามสกลนคร ตงแตอดตจนถงปจจบนเปนอยางไร 2. ขอเสนอเชงยทธศาสตรการพฒนาผลตภณฑครามสกลนครใหสามารถแขงขนได ในตลาดระดบสากลควรเปนอยางไร ควำมมงหมำยของกำรวจย

1. เพอวเคราะหสภาพและปญหาการพฒนาผลตภณฑครามสกลนคร 2. เพอจดทาและยนยนขอเสนอเชงยทธศาสตรการพฒนาผลตภณฑครามสกลนคร

สสากล ควำมส ำคญของกำรวจย

1. ทราบสภาพการพฒนาและปญหาของผลตภณฑครามสกลนคร 2. เปนแนวทางในการพฒนาผลตภณฑครามสกลนคร ใหไดรบการสงเสรมเปนทยอมรบของผบรโภคในระดบสากล

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

11

ขอบเขตของกำรวจย

ขอบเขตระเบยบวธวจย การวจยครงนใชกระบวนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เปนหลกการ

ดาเนนการวจยแบบพหวธ (Multi Methods) หรอแบบวธผสม (Mixed Methods Research) เครองมอทใชในการวจย แบงออกเปน 3 ระยะ ดงน ระยะท 1 การศกษาขอมลเพอวเคราะหสภาพและปญหาการพฒนาผลตภณฑครามสกลนคร ศกษาสภาพและปญหาการพฒนาผลตภณฑครามสกลนคร ดวยกระบวนการวจย เชงปรมาณ (Quantitative Method) ดวยการออกแบบเครองมอ (Questionnaire) เพอการศกษาสภาพการบรหารการพฒนาและปญหาของการดาเนนธรกจผลตภณฑครามในจงหวดสกลนครในงาน “วนซนโลก มหกรรมมนมนอสาน เพอพฒนาบานสสากล สบสานผาพนบาน สายงานประณตศลปรณรงคนงซนรวมงานมนมงอสาน” ระหวางวนท 26 - 28 กมภาพนธ 2559 ณ ลานวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏสกลนคร ใชการสงเกต การสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) และทาการการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interviews) ลกษณะคาถามแบบมโครงสราง (Structured Interview) เปนคาถามเพอศกษาถงสภาพและปญหา ศกษาสภาพประวตการใชครามสกลนคร โดยผวจยไดแบงออกเปน 4 ยค ประกอบดวย ยคดงเดม ยคถดถอย ยคฟนฟ และยคปจจบน

ศกษาปญหาการพฒนาผลตภณฑครามสกลนคร ดานนโยบายและกลยทธของรฐ ทกษะของทรพยากรมนษย ผลตภณฑ ทกษะการผลต กลยทธการกาหนดราคา ชองทางการจดจาหนาย และการสงเสรมการตลาด ระยะท 2 จดทาขอเสนอเชงยทธศาสตรการพฒนาผลตภณฑครามสกลนครสสากล ใชการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interviews) การสมภาษณกลม (Group Interview) แบบสอบถามแบบมโครงสราง (Structured Interview) ดวยการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) สมภาษณผมสวนไดเสยเพอจดทาเปนยทธศาสตร จากผมสวนไดเสย 4 กลม ซงประกอบดวย 1. กลมผผลต 2. กลมผขาย 3. กลมผซอ 4. กลมภาครฐ การวเคราะห SWOT Analysis การวเคราะห TOWS Matrix วเคราะหเชงเนอหา เพอจดทารางยทธศาสตรการพฒนาผลตภณฑครามสกลนครสสากล โดยผวจยไดคนขอมลใหชมชนและใหขอเสนอแนะในการพฒนารางยทธศาสตรฯ เพอใหรางยทธศาสตรฯ เกดความสมบรณมากยงขน และทาการคนขอมลใหชมชน เพอใหไดขอมลทมความสมบรณ และถกตองตามความคดเหนของชมชนมากทสด

ระยะท 3 ยนยนขอเสนอเชงยทธศาสตรดวยแบบประเมนความเหมาะสมและ ความเปนไปไดของยทธศาสตร

ใชการยนยนขอเสนอเชงยทธศาสตรฯ ดวยแบบสอบถามเพอประเมนความสอดคลอง ของยทธศาสตร วสยทศน พนธกจ เปาประสงครวม ตวชวด กลยทธ โครงการ โดยใชมาตราวดนามบญญต (Nominal Scale) สถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแก การหาคาความถ (Frequency) คารอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

12

การวเคราะหเชงเนอหา ดวยการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จากผมสวนเกยวของในการผลตภณฑคราม

ขนตอนการดาเนนการวจยยทธศาสตรการพฒนาผลตภณฑครามสกลนครสสากล ตามภาพประกอบ 1

ขอบเขตพนทเปำหมำย ขอบเขตพนทเปาหมายในการจดทาขอเสนอเชงยทธศาสตร หมายถง กลมผมสวนไดเสย

ผเกยวของกบผกาหนดและผใชนโยบายการทาธรกจครามตามยทธศาสตรประเทศ ในจงหวดสกลนคร ขอบเขตของกลมเปำหมำย กลมเปาหมายในการวจยขอเสนอเชงยทธศาสตรการพฒนาผลตภณฑครามสกลนคร

สสากล ดงน

ขนตอนท 1. วเครำะหสภำพและปญหำกำรพฒนำผลตภณฑครำมสกลนคร ดาเนนการวจยแบบพหวธ (Multi Methods) หรอแบบวธผสม (Mixed Methods) ดวยการวจยเชงปรมาณแบบสอบถาม (Questionnaire) และการวจยเชงคณภาพดวยแบบสอบถามแบบมโครงสราง (Structured Interview) และการสมภาษณเชงลก (In - depth Interview)เครองมอทใชในการวจย คอ ใชการสงเกต การสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation)

ขนตอนท 2. จดท ำขอเสนอเชงยทธศำสตร ดวยการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) แบบสอบถามแบบมโครงสราง (Structured

Interview) การสมภาษณกลม (Group Interview) ผมสวนไดเสย (Stakeholders) ประกอบดวย 1) ผผลต 2) ผจาหนาย 3) ผซอ 4) ภาครฐ และการคนขอมลใหชมชน

ขนตอนท 3. ยนยนขอเสนอเชงยทธศำสตร แบบฟอรมยนยนยทธศาสตร (Questionnaire) ประกอบดวย 1. กลมนกวชาการผเชยวชาญ

ในสถาบนอดมศกษา 2. หวหนาสวนราชการ 3. หอการคา 4. ผประกอบการ จานวน 10 คน

ภาพประกอบ 1 ขนตอนการดาเนนการวจย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

13

ระยะท 1 วเคราะหสภาพและปญหาการพฒนาผลตภณฑครามสกลนคร ประกอบดวยผประกอบการ 60 ราย เกบขอมลเชงปรมาณจานวน 50 ราย และการสมภาษณแบบเจาะลก (In - depth Interviews) จานวน 10 ราย รวมทงสน 60 คน ระยะท 2 จดทาขอเสนอเชงยทธศาสตร ใชการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interviews) การสมภาษณกลม (Group Interview) แบบสอบถามแบบมโครงสราง (Structured Interview) ดวยการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) สมภาษณผมสวนไดเสยเพอจดทาเปนยทธศาสตร จานวนทงสน 15 คน จากผมสวนไดเสย 4 กลม ซงประกอบดวย 1. กลมผผลต 2. กลมผขาย 3. กลมผซอ 4. กลมภาครฐ ดงน 1.1 ผผลต 1.1.1 ผผลตทสงออกจาหนายในตลาดสากล

1.1.1.1 กลมผผลตแมฑตา 1.1.1.2 กลมทอผาบานนาขาม 1.1.1.3 กลมทอผาบานหนองคลอง

1.1.2 ผผลตทมศกยภาพในการแขงขน 1.1.2.1 กลมทอผาบานคาขา 1.1.2.2 กลมใตตาหนก 1.1.2.3 กลมทอผาบานดอนกอย

2.2 ผขาย 2.1.1 รานครามสกล

2.2.2 รานแมฑตา 2.2.3 รานครามทอง 2.2.4 รานเจด 2.2.5 รานวภาพรผาไทย 2.2.6 กลมทอผาบานคาเจรญ

2.3 ผซอจากกลมทสงออกในตลาดสากล จานวน 2 ราย 2.4 ภาครฐ 2.4.1 กลมงานยทธศาสตรการพฒนาจงหวดสกลนคร 2.4.2 พฒนาการจงหวดสกลนคร ระยะท 3 ยนยนขอเสนอเชงยทธศาสตร

ยนยนขอเสนอเชงยทธศาสตรดวยแบบประเมนความเหมาะสมและความเปนไปไดของยทธศาสตร ผใหขอมลหลกในการยนยนขอเสนอเชงยทธศาสตรฯ ประกอบไปดวย ผยนยนขอมลในการยนยนขอเสนอเชงยทธศาสตรทเปนผเกยวของกบการกาหนดและผใชนโยบายการจานวน 10 คน ดงน 1. กลมนกวชาการ และหวหนาสวนราชการ 1.1 นกวชาการผเชยวชาญในสถาบนอดมศกษา 1.2 หวหนาสวนราชการ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

14

1.3 หอการคา 1.4 ผประกอบการ

ขอบเขตดำนระยะเวลำ การวจยขอเสนอเชงยทธศาสตรการพฒนาผลตภณฑครามสกลนครสสากลดาเนนการ

วจยในระหวางเดอน มนาคม 2561 – มกราคม 2562 รวมระยะเวลา 10 เดอน กรอบแนวคดกำรวจย

การวจยครงน ผวจยมงศกษาขอเสนอเชงยทธศาสตรการพฒนาผลตภณฑครามสกลนครสสากล โดยผวจยไดนาแนวคด ทฤษฎทเกยวกบการวเคราะหสภาพของหนวยงานจากจดออนจดแขง โอกาส อปสรรค ดวย SWOT Analysis โดยใชแนวคดของแมคคนซย (McKinsey 7S’s Frame work ของปาสเกลและเอธอส (Pascale and Athos) (อานาจ ธระวนช, 2553, หนา 98) สาหรบการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและ PEST Analysis สาหรบการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอก ในการวเคราะหสภาวการณครามสกลนครในปจจบน และนาไปสการกาหนดเปนวสยทศน (Vision) พนธกจ (Mission) และวตถประสงค (Objective) เพอกาหนดเปนแนวทางในการจดทาแผนยทธศาสตร ดวย TOWS Matrix เพอกาหนดเปนกลยทธทเหมาะสมในการพฒนาผลตภณฑครามสกลนครสสากล โดยใชแนวคดการวเคราะหสนคาดวยลกษณะโอกาสทางการตลาด (new intensive growth opportunities การตรวจสอบหาโอกาสใหม เพอเพมการเจรญเตบโต เรยกวา “product -market expensive grid” (นนทสาร สขโต และคณะ, 2559, หนา 26) และแนวคดการตลาดระหวางประเทศ และไดนามาสรางเปนกรอบแนวคดของการวจยในครงน ดงภาพประกอบ 2

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

15

กรอบแนวคดของกำรวจย

ภาพประกอบ 2 กรอบแนวคดของการวจย

ระยะท3 ยนยนขอเสนอเชงยทธศำสตร

- ยนยนขอเสนอเชงยทธศาสตร โดยผเชยวชาญ จากสวนราชการผมสวนเกยวของกบการกาหนดและผปฏบตนโยบายจานวน 10 คน ประกอบดวย 1. นกวชาการในสถาบนอดมศกษา 2. หวหนาสวนราชการ 3. หอการคา 4. ผประกอบการ

ระยะท1

กำรบรหำรพฒนำ

- นโยบายรฐ

- ทรพยากรมนษย สวนประผสมทำงกำรตลำด

- ผลตภณฑ

- ราคา

- ชองทางการจดจาหนาย - การสงเสรมการตลาด

การนาเขา

กระบวนการ

นาออก

สภำพ

และ

ปญหำ

ระยะท2

จดแขง

จดออน

สภาพ แวดลอมภายใน

โอกาส

อปสรรค

สภาพ แวดลอมภายนอก

ผ ประกอบ

การคราม

- วสยทศน - พนธกจ

- วตถประสงค

ขอเสนอเชงยทธศำสตร - แนวคดการตลาด TOWS Matrix SO :กลยทธเชงรก ST : กลยทธเชงปองกน WO :กลยทธเชงแกไข WT : กลยทธเชงรบ - แนวคดการวเคราะหสนคาดวยลกษณะโอกาสทางการตลาด

Market Penetration : เจาะตลาด Market Development : การพฒนาตลาด Product Development : พฒนาผลตภณฑใหม Diversification : เขาสธรกจใหม - แนวคดการตลาดระหวางประเทศ

การสงออก การรวมทน การลงทนทางตรง

15

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

16

นยำมศพทเฉพำะ

ขอเสนอเชงยทธศาสตร หมายถง แนวทางการกาหนดรปแบบของกระบวนการวางแผน ในอนาคตดวยยทธศาสตรอนชาญฉลาดเพอนาไปสการบรหารทรพยากรทสรางความไดเปรยบเหนอคแขงขนดวยศาสตรและศลปใหบรรลเปาหมายขององคการ ภายใตการบญชาการใหการปฏบตงานเปนไปตามขนตอน อยางมประสทธภาพและประสทธผล ผลตภณฑครามสกลนคร หมายถง สนคา ทบคคล หรอกลมบคคล นาวตถดบจากครามมาจาหนาย ไมวาจะปรบปรง ดดแปลง พฒนา เพม ตด ตอ หรอเพยงเพอนาเสนอแกผบรโภค

สากล หมายถง การนาผลตภณฑจากครามมานาเสนอใหแกลกคาตลาดตางประเทศ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร