Οικοτριβές #9

Oικοτριβέςμεγάλα έργα... του κεφαλαίου Νοέμβριος 2013, τ. 9

Ο ποταμός Vistula, που διατρέχει τη Βαρ-σοβία, δεν κατάφερε να «διακρίνει» μεταξύ της όχθης των Φιλιππίνων και των χιλιά-δων θυμάτων του τυφώνα Χαϊγιάν - αλλά και των εκατομμυρίων, πρωτίστως φτωχών του παγκόσμιου Νότου, που βιώνουν τις συ-νέπειες της κλιματικής αλλαγής - και της όχθης των εταιρικών συμφερόντων κολοσ-σιαίων ομίλων που συνδέονται με τα ορυ-κτά καύσιμα. Arcelor Mittal, PGE, Lotos Group και πλήθος άλλων, ήταν ονόματα που πάγια παρέχουν απλόχερη την χορη-γία τους για την προώθηση της κλιματικής αλλαγής. H 19η Παγκόσμια Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή δεν ήταν «απέναντι» αλλά μάλλον «δίπλα» στη διεθνή σύνοδο: «Άνθρακας και Κλίμα», υπό την

δύο όχθες..., όχι του ποταμού Vistulaμέλλοντος, μετατρέποντάς το σε ένα μονο-διάστατο επιχειρηματικό περιβάλλον πραγ-ματοποίησης της ανάπτυξης… των κερδών. Μιας ανάπτυξης που μετατρέπει τα φυσικά διαθέσιμα και την κοινωνική εργασία σε κρί-ση υπερσυσσώρευσης στον έναν πόλο και σε εξαθλίωση της κοινωνικής πλειοψηφίας και οικολογική κρίση στον άλλο.

Η σισύφεια ανάβαση της ανάπτυξης, που επιχειρείται να επιβληθεί για ακόμη μια φο-ρά, έχει ως μοναδικό προορισμό την επα-νάληψή της, επί των νέων κοινωνικών και περιβαλλοντικών ερειπίων που θα αφήσει μια ακόμα φρενήρης αύξηση του ΑΕΠ και των ρυθμών εκμετάλλευσης των φυσικών διαθεσίμων. Ανεπαρκής και πάλι για την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών.

Στην άλλη όχθη υπάρχει ένα συλλογικό «εμείς» του οποίου οι ανάγκες δεν ικανο-ποιούνται, το παρόν αποσυντίθεται, αλλά το μέλλον διεκδικείται. Υπάρχει ένα μωσα-ϊκό αγώνων και αντιστάσεων, που πατάνε στο παρόν, στο άμεσο, στο επιτακτικό, αλλά πλάθονται με τα υλικά του μέλλοντος, των ιδεών και των οραμάτων της κοινωνικής χειραφέτησης. Ορίζουν αυτό το συλλογικό «εμείς» από τις ανάγκες του παρόντος μέ-χρι τις δυνατότητες ενός μέλλοντος, όπου η κοινωνική παραγωγή και οι μεταβολι-κές σχέσεις με τη φύση θα συμφύονται με τις κοινωνικές ανάγκες και την οικολογι-κή ισορροπία.

αιγίδα της World Coal Association (WCA) και του Πολωνικού Υπουργείου Οικονο-μικών, που συγκέντρωσε αντιπροσωπείες των μεγαλύτερων ομίλων παραγωγής και κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων.

Η άλλη όχθη όμως είναι εδώ, παντού και είναι διακριτή. Είναι απέναντι στις χορη-γίες της Eldorado Gold, απέναντι στη δια-χρονική αιμοδότηση της Αλουμίνιον Α.Ε. με γη, ύδωρ, υποδομές και επιδοτήσεις. Είναι απέναντι στην εκχώρηση των δασών, των θαλασσών, της γεωργικής γης και του αστι-κού χώρου, σε κοινοπραξίες, πολυεθνικές, εταιρίες real estate, που θα «αναπλάσουν» το μόνο υπαρκτό περιβάλλον στο οποίο ανα-πτύσσεται όλη η ποικιλομορφία της ζωής, αλλά και οι δυνατότητες διεκδίκησης του συνέχεια στη σελ. 2

Oικοτριβές

Νοέμβριος 2013 - τ. 9

Συντακτική ομάδα:

Φερενίκη Βαταβάλη, Γιώργος Βελεγράκης, Παναγιώτης Δήμας, Κώ-

στας Ζαχαριάδης, Ιωάννα Θεοδοσίου, Ορέστης Κολοκούρης, Χάρης

Κωνσταντάτος, Γιάννης Μάργαρης, Πέτρος Μαρκόπουλος, Ινώ Σιώ-

ζιου, Δήμητρα Σπαθαρίδου, Δημήτρης Τσούχλης, Αλέξης Χαρίτσης,

Τάσος Χοβαρδάς, Μαίρη Χριστιανού, Πέτρος Ψαρρέας

Σχεδιασμός, σελιδοποίηση: Μυρτώ Μπολώτα

3 μητροπολιτικός σχεδιασμός Αθήνας 4-5 νέο ρυθμιστικό σχέδιο Θεσσαλονίκης 6-7 συνέντευξη για την εξό-

ρυξη χρυσού στη Rosia Montana 8 Αλουμίνιον και ΡΑΕ 9 υδρογονάνθρακες στο Ιόνιο 10 επαναδημοτικοποίηση

δικτύου ενέργειας στο Βερολίνο 11-14 ΑΦΙΕΡΩΜΑ: μεγάλα έργα... του κεφαλαίου: στρατηγικές υποδομές στην

ΕΕ, φαραωνικά έργα στην Τουρκία, αγώνας εναντία στα «μέγκα πρότζεκτ» 15 διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα 16-17 κλιματική αλλαγή και Mεσόγειος 18-19 αστική γεωργία, βιώσιμη πόλη, κινήματα 20 έκτροπη του Αώου 21

διάλογοι για τους νέους αυτοκινητόδρομους στον Υμηττό 22-23 ιδέες και θεωρία: Derek Wall: οικονομίες των

κοινών - Jeff Shantz 24 είδαμε...

περιεχόμεναμηνιαίο ένθετο στην «Αυγή» της Κυριακής

email: [email protected]

oikotrives.wordpress.com

Μηχανικοί και ανάπτυξη. Συχνά -και στη διάρκεια της πρόσφατης προεκλογικής πε-ριόδου στο ΤΕΕ- όταν συζητείται η έννοια της ανάπτυξης, ένας ιδιαίτερος, κεντρικός ρόλος για το σχεδιασμό και υλοποίησή της αποδίδεται στους επιστήμονες μηχανικούς και τον τεχνικό κόσμο.

Πρόκειται για μια συσχέτιση που έχει βα-θιές ιστορικές ρίζες και πολλαπλές αναφο-ρές: Στο ιδεώδες της προόδου που νοείται ως επέκταση του ανθρώπινου υλικού πο-λιτισμού πάνω στη φύση, με οδηγούς την επιστήμη και την τεχνική. Στη φορντιστική οργάνωση της καπιταλιστικής παραγωγής που δημιούργησε το πρότυπο του μηχανι-κού-διανοούμενου, οργανωτή της συλλο-γικής ευημερίας μέσα από το εργοστάσιο ή το εργοτάξιο. Ή σε άλλα πλαίσια, όπως σε χώρες του ευρωπαϊκοί νότου, όπου συ-γκεκριμένοι επαγγελματικοί κλάδοι και συντεχνιακά (όχι με την καλή έννοια) συμ-φέροντα λειτούργησαν ως οι κατεξοχήν «ενδιάμεσοι» και ευνοημένοι στο κυρίαρ-χο πελατειακό πολιτικό μοντέλο, δρώντας αντικειμενικά για τη ευρεία νομιμοποίηση και αναπαραγωγή του.

Πως όμως έχει λειτουργήσει ο κόσμος των μηχανικών μέσα από τους φορείς του στη χώρα μας σε σχέση με την ανάπτυξη; Στο απώτερο και πιο πρόσφατο παρελθόν έχουν υπάρξει σημαντικές συμβολές από ενεργούς μηχανικούς στο σχετικό δημόσιο διάλογο, μέσα από παρεμβάσεις, μελέτες ή συνέδρια. Όμως η εικόνα που υπάρχει σή-μερα συνολικά στην κοινωνία είναι διαφο-ρετική. Η επίσημη θεσμική εκπροσώπηση των μηχανικών μοιάζει ταυτισμένη με μια προηγούμενη περίοδο στρεβλής ανάπτυξης,

τα μεγάλα έργα της Ολυμπιάδας, τους «επί-σημους» εργολάβους σε κάθε κλίμακα και τομέα που το κράτος έδινε δουλειές. Προ-φανώς, αυτή η εικόνα είναι αποκρουστική για όσους δεν συμμετείχαν στο κερδοσκο-πικό πάρτι της «προ κρίσης» περιόδου και εξηγεί σε ένα βαθμό την μεγάλη αποστα-σιοποίηση των μηχανικών από τους επαγ-γελματικούς φορείς τους.

Ποιους περιορισμούς και δυνατότητες θέ-τει η παραπάνω ανάγνωση για το πολιτικό σχέδιο της αριστεράς σήμερα; Αναμφίβολα, βασική προτεραιότητα για μια μετα-νεοφι-λελεύθερη πολιτική είναι να αξιοποιηθεί το σημαντικό δημιουργικό απόθεμα και η εμπειρία του τεχνικού κόσμου από την εκπαίδευση και το πεδίο. Είναι σημαντικό επίσης, τα δυναμικά στρώματα των νέων επιστημόνων χρειάζεται να βρουν τον ιδιαί-τερο ρόλο τους στο πρωτοφανές εγχείρημα πολιτικής ανατροπής και κοινωνικής ανόρ-θωσης της χώρας που προτείνουμε.

Όμως ενώ ένα νέο υπόδειγμα για την παραγωγή οφείλει να λάβει μεροληπτικά υπόψη του τις ανάγκες όσων έχουν πλη-

γεί δυσανάλογα από την κρίση, πρέπει να συνυπολογίσει το ότι οι θεσμοί που ταυτί-στηκαν με μια προηγούμενη περίοδο «ευη-μερίας» έχουν απαξιωθεί σε μεγάλο βαθμό. Αναζητούνται πλέον ριζικά διαφορετικές σχέσεις μεταξύ των διαφορετικών δρώντων στον καταμερισμό εργασίας, στη «ροή ερ-γασιών» της ανάπτυξης: Από τον μηχανικό – διεκπεραιωτή των άρρητων σχεδιασμών εταιρειών και πολιτικών, να έχουμε επιστή-μονες που θα συμμετέχουν σε ανοιχτές δια-δικασίες με οργανωμένο τρόπο, στηρίζοντας τις τοπικές κοινωνίες, τις αυτοδιοικήσεις, τα κινήματα. Από τον εργολήπτη (ξάδελφο) της μελετοκατασκευής, να αποδώσουμε ρό-λους σε κοινωνικές επιχειρήσεις και συνε-ταιρισμούς επιστημόνων και χειρωνακτών που θα κάνουν συστηματικά παρεμβάσεις, σχεδιασμένες μαζί με τους κατοίκους και τους φορείς. Από τα σπάταλα και αχρεία-στα μεγάλα τεχνικά έργα προς όφελος της «ανταγωνιστικότητας», να επιδιώξουμε τη διασπορά της κατασκευαστικής δραστηρι-ότητας που θα κατανείμει κοινωνικά και γεωγραφικά δικαιότερα τα οφέλη και τις

επιβαρύνσεις, βελτιώνοντας παράλληλα την ποιότητα ζωής και την «ταπεινή» κα-θημερινότητα των πολλών.

Προφανώς, η δημόσια πολιτική για την ανάπτυξη με βάση τα παραπάνω καθίστα-ται απείρως συνθετότερη από την «ευκο-λία» που παρέχει η ανάθεση των επιλογών σε ενδιάμεσους, στην αγορά. Απαιτεί νέες πολιτικές δομές, θεσμούς συνεργασίας και αντιμετώπισης των συγκρούσεων μεταξύ επιλογών και ομάδων, σταδιακή αλλαγή νοοτροπιών, προγραμματική φαντασία για τα άμεσα και μεσοπρόθεσμα βήματα που θα επιχειρηθούν.

Η αξιακή αντιστροφή της γνώριμης πυ-ραμίδας εξουσίας στην οργάνωση της οι-κονομικής ζωής ώστε να μπουν σε κίνηση οι πολίτες που έμεναν και μένουν εκτός, οι χιλιάδες επισφαλείς επιστήμονες και οι συλλογικοί φορείς της κοινωνίας και να περιοριστεί ο ρόλος των κυρίαρχων ελίτ είναι όρος για να προχωρήσουμε στην κα-τεύθυνση της πολύπλευρης κοινωνικής και οικολογικής ανασυγκρότησης και μετασχη-ματισμού. Χ.Κ. – Α.Χ.

το σχόλιο του μήνα

02Σε αυτή την όχθη αμφισβητούμε ότι οι

πολυεθνικοί όμιλοι ορυκτών καυσίμων είναι πιονιέροι ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής, τα συσσωρευμένα λιμνάζοντα κεφάλαια στις offshore, στην Wall Street και στο City θεράποντες της κοινωνικής

εξαθλίωσης και οι ιδιωτικοί ενεργειακοί όμιλοι πολέμιοι της ενεργειακής φτώχει-ας. Αμφισβητούμε ότι πρέπει να εκχωρή-σουμε το φυσικό μας περιβάλλον ως δόση επιβίωσης με προεξόφληση θανάτου. Αμ-φισβητούμε ότι οι Φιλιππίνες και το 2100

είναι «μακριά». Γιατί αυτό το «εμείς» δεν είναι απλώς ένας πληθυντικός του «εγώ». Εκφράζει μια εντελώς άλλη διάσταση στο χώρο, στο χρόνο, αλλά και ενεργό στάση στο παρόν.

Σήμερα, στην εποχή της συνδυασμένης

οικονομικής - οικολογικής κρίσης, στην έκ-δηλη αλήθεια της παρατήρησης του Μαρξ ότι το σύνθημα κάθε κεφαλαιοκράτη είναι: «Après moi le déluge», προβάλλει η ανάγκη να ξανα-θέσουμε το σύνθημα των αρχών του 16ου αι., «omnia sunt communia».

Η συντακτική ομάδα

OικοτριβέςΝοέμβριος 2013 - τ. 9 03

Τους τελευταίους μήνες βρίσκεται σε εξέλιξη νέα προσπάθεια προώθησης της αναθεώρησης του Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας. Πρόκειται για την τρίτη δι-αδοχική απόπειρα αναθεώρησης του επί-σημου πλαισίου μητροπολιτικής πολιτικής για την Αθήνα που φτάνει στη φάση της δημοσιοποίησης ενός Σχεδίου Νόμου το οποίο τίθεται σε διαβούλευση σε διάστη-μα μόλις μερικών ετών. Οι προηγούμενες προσπάθειες του 2009 και 2011 ήδη χαρα-κτηρίζονταν από σημαντική καθυστέρηση, τουλάχιστον μιας δεκαετίας, από τη στιγμή που θα ήταν εύλογο να είχε διατυπωθεί μια νέα δήλωση πολιτικής για την Αθήνα, δη-λαδή την περίοδο ανάληψης της διοργά-νωσης της Ολυμπιάδας, όπου καταγράφεται σημαντική στροφή στις κατευθύνσεις της επίσημης πολιτικής για την Πρωτεύουσα και ανακύπτουν σημαντικά διακυβεύματα για το μητροπολιτικό σχεδιασμό. Τα αποτε-λέσματα της εφαρμογής πολιτικών με ση-μαντικές χωρικές επιπτώσεις χωρίς αυτές να εντάσσονται σε κάποιο πλαίσιο που να εξασφαλίζει την αποτελεσματική διαχείρι-ση των αποτελεσμάτων τους στο χώρο σε όλο αυτό το διάστημα ήταν οδυνηρά και γίνονται ακόμη πιο έκδηλα στην σημερινή συγκυρία της κρίσης.

Η Αθήνα είναι πλέον μια πόλη με εμφα-νή τα συμπτώματα μιας εντεινόμενης χω-ρικής και κοινωνικής πόλωσης, ανοιχτή σε ένα αντιοικονομικό πρότυπο οργάνωσης των δραστηριοτήτων και των μετακινήσε-ων, έχοντας να διαχειριστεί τα απομεινά-ρια ημιτελών δημόσιων επενδύσεων που δεν απέδωσαν όπως αναμένονταν, και ένα διευρυνόμενο φάσμα κοινωνικών προβλη-μάτων που αφορούν ολοένα και μεγαλύ-τερο μέρος του πληθυσμού. Τα τελευταία βιώνονται άνισα, ιδιαίτερα στο κέντρο της πόλης, όπου τα σημάδια της αστικής κρί-σης μαρτυρούν με ξεκάθαρο τρόπο το έλ-λειμμα χωρικής πολιτικής των τελευταίων δύο δεκαετιών.

Παράλληλα σε όλο αυτό το διάστημα η δυνατότητα του να υπάρξει ξανά μια γραμ-μή πολιτικής η οποία να εκφράζει την επι-

ζητούμενη συσπείρωση των κοινωνικών ομάδων γύρω από ένα κοινό στόχο, μοιά-ζει ολοένα και πιο δύσκολο εγχείρημα, είτε εξαιτίας του ότι η συνθετότητα των προ-βλημάτων που καλείται να αντιμετωπίσει ο μητροπολιτικός σχεδιασμός έχει αυξηθεί σημαντικά, είτε επειδή οι δυνατότητες της κρατικής παρέμβασης στο να κατευθύνει τη μελλοντική πορεία ανάπτυξης περιορί-ζονται για αντικειμενικούς ή ιδεολογικούς λόγους, είτε γιατί η διατύπωση συνθετικών οραματικών συλλήψεων για το χώρο που υποτίθεται ότι εκφράζουν μια συνισταμέ-νη αντίληψη περί «κοινού καλού» γίνεται όλο και δυσκολότερα αποδεκτή ως βάση αφετηρίας συζήτησης.

Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι οι συνθήκες υπό τις οποίες κατατίθεται σή-μερα το σχέδιο αναθεώρησης του ΡΣΑ εί-ναι αρκετά πιο δυσμενείς από αυτές του 1985 και γίνονται ακόμη δυσμενέστερες με τη συγκυρία της κρίσης και το ειδικό καθεστώς διακυβέρνησης που επιβάλλει το Μνημόνιο. Αυτοί οι παράγοντες επιτρέ-πουν λίγα περιθώρια αισιοδοξίας απέναντι στους αφηρημένα θετικούς στόχους και τις επιδιώξεις του Σχεδίου, πχ σχετικά με την προώθηση του διεθνούς ρόλου της πόλης, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής κτλ.

Εύλογα ερωτήματα

Παράλληλα προκύπτουν εύλογα ερωτή-ματα όπως, τι νόημα έχει αυτή τη στιγμή ο μακροπρόθεσμος στρατηγικός σχεδια-σμός/προγραμματισμός σε μια κοινωνία και σε μια πόλη που βιώνει ένα καθεστώς πλήρους αβεβαιότητας και ασάφειας για το μέλλον της; Πώς μπορούν να αντιμετωπι-στούν ζητήματα παραγωγικής και κοινωνι-κής ανασυγκρότησης που ανακύπτουν από την οικονομική συρρίκνωση με εργαλείο τη χωροταξική και πολεοδομική πολιτική όταν ποτέ έως σήμερα αυτή δεν έπαιξε τέτοιο ρόλο ακόμα και κάτω από υγιείς οικονο-μικές συνθήκες; Σε ποια βάση τοποθετείται η πολιτική καθορισμού ρυθμίσεων για τις χρήσεις γης σε καθεστώς ουσιαστικής κα-

τάρρευσης της αγοράς ακινήτων και συν-θηκών μηδενικής ζήτησης; Τι περιθώρια επιλογών έχει άραγε μια κοινωνία να προσ-διορίσει το μέλλον της μέσω ενός στρατη-γικού σχεδίου, ενώ τελεί υπό το καθεστώς ανελαστικών περιορισμών που επιβάλλο-νται από ένα εξωτερικό πλαίσιο πολιτικής; Και, καταλήγοντας ίσως στο πιο κεντρικό ζήτημα, με ποιο τρόπο το ΡΣΑ θα μας βο-ηθήσει στο να αντιμετωπίσουμε την κρίση και τα συμπτώματα της;

Αυτό είναι το βασικό πρίσμα μέσα από το οποίο θα πρέπει να αξιολογηθούν οι προ-τάσεις της μητροπολιτικής πολιτικής και η μεταξύ τους εσωτερική συνάφεια. Μια τέτοια επιχειρηματολογία άλλωστε θα περίμενε κανείς υποθετικά να παρατίθεται εξαρχής στην «εισηγητική έκθεση» που θα έπρεπε να συνοδεύει το Σχέδιο Νόμου δηλαδή τη συνθετική αναγνώριση των προβλημάτων της υφιστάμενης κατάστασης και την αι-τιολόγηση του πως το ΡΣΑ ανταποκρίνε-ται σε αυτά. Θα μπορούσε δε να αφορά σε διαφορετικής κλίμακας και εστίασης ζη-τήματα, ξεκινώντας από το κατά πόσον το Σχέδιο προάγει ένα διαφορετικό πρότυπο ανάπτυξης που να διαφοροποιείται από το καταναλωτικό πρότυπο των τελευταίων δε-καετιών το οποίο στηρίχτηκε στην προώ-θηση της οικοδομικής δραστηριότητας ως κινητήριου μοχλού οικονομικής ανάπτυξης, μέχρι και την υιοθέτηση πιο ριζοσπαστικών μέτρων πολιτικής για την αναζωογόνηση του κέντρου της πόλης. Ενδεικτικά έρχεται στο μυαλό μια αμφιλεγόμενη πολιτική που ακολουθήθηκε στην πόλη του Μεξικού, όχι απαραίτητα καταλληλη για να εφαρμοστεί στην περίπτωση της Αθήνας αλλά εξαι-ρετικά αποτελεσματική, που περιλάμβανε πάγωμα των αδειών για την κατασκευή νέων κατοικιών για 5 χρόνια σε όλη την μητροπολιτική περιοχή πλην του κεντρι-κού τμήματος της με σκοπό να ανατραπεί η τάση εξόδου πληθυσμού και δραστηριο-τήτων προς τα προάστια.

Ένα δεύτερο πρίσμα μέσα από το οποίο θα πρέπει να εξετάσουμε το νέο πλαίσιο μη-τροπολιτικής πολιτικής για την Αθήνα είναι

υπό το πρίσμα της κρίσης και της προωθούμενης θεσμικής μεταρρύθμισης του χωρικού σχεδιασμού

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

ως προς την αξιολόγηση των αποτελεσμά-των της μέχρι σήμερα πορείας εφαρμογής του και την ενσωμάτωση των αναγκαίων προσαρμογών. Αυτό το ερώτημα περιλαμ-βάνει μια σειρά επιμέρους ζητημάτων που σχετίζονται με το είδος του προωθούμενου σχεδιασμού, τη μορφή του σχεδίου αλλά και τη φιλοσοφία των προωθούμενων ρυθμί-σεων. Άραγε το σχέδιο που χρειαζόμαστε πρέπει να έχει την ίδια μορφή με το ΡΣΑ του 85; Θα πρέπει να είναι μεγαλύτερο σε έκταση ή μικρότερο, περισσότερο ή λιγότερο δεσμευτικό; Τέτοια ζητήματα δεν μπορούν να απαντηθούν έξω από την θεώρηση της θέσης του ΡΣΑ εντός του ευρύτερου πλαισί-ου ρυθμιστικού σχεδιασμού. Από αυτή την άποψη παρουσιάζει ενδιαφέρον το γεγονός ότι η προωθούμενη αναθεώρηση των ΡΣ Αθήνας και Θεσσαλονίκης συμπίπτει με την πρόταση μεταρρύθμισης του θεσμικού πλαισίου του χωρικού σχεδιασμού που ανα-μένεται να δημοσιοποιηθεί σύντομα.

Έτσι λοιπόν, 30 χρόνια μετά την ψήφιση του ιστορικού νόμου 1337/1983 που προσ-διόρισε τα επίπεδα του εγχώριου συστήμα-τος του χωρικού σχεδιασμού και τα βασικά εργαλεία εφαρμογής του, μέρος του οποίου αποτελούν και τα ΡΣ Αθήνας και Θεσσα-λονίκης, βρισκόμαστε ίσως μπροστά σε μια ανάλογη ιστορική στιγμή που θα πρέπει να προβληματιστούμε ξανά ως προς το τι είδους σχεδιασμό χρειαζόμαστε ως κοινωνία και τι θέλουμε από αυτόν. Μια τέτοια συζήτηση απαιτεί ζυμώσεις που δεν θα πρέπει περιο-ριστούν «εντός των τειχών» του επιστημο-νικού κόσμου αλλά να είναι ανοιχτές προς την κοινωνία και τις ανάγκες της. Μπορεί οι σημερινές συνθήκες να μην επιτρέπουν την αισιοδοξία και τον ενθουσιασμό της δεκαετίας του ‘80 με τις μεγάλες υποσχέ-σεις και τις προσμονές αλλά θα μπορούσε να οικοδομηθεί με πιο προσεκτικά και με-τριοπαθή βήματα προς την δύσκολη αρχή ενός νέου ξεκινήματος.

ΘΑΝΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣΛέκτορας, Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας,

Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

Oικοτριβές


Σύντομο ιστορικό για το ΡΣΘ

Το «Ρυθμιστικό Σχέδιο και Πρόγραμμα Προστασίας Περιβάλλοντος της Ευρύτερης Περιοχής Θεσσαλονίκης» θεσμοθετήθηκε με το Νόμο 1561/1985 και με τον ίδιο νό-μο συστάθηκε ο Οργανισμός Θεσσαλονίκης (ΟΡΘΕ), ο οποίος εποπτεύεται από το ΥΠΕ-ΧΩΔΕ, για την παρακολούθηση και εφαρ-μογή του Ρ.Σ.Θ.

Ο Νόμος 1561/1985 υπήρξε για την επο-χή του προωθημένος, θέτοντας στον πυρή-να των επιδιώξεων του το περιβάλλον και την κοινωνική συνοχή.

Αρκετά χρόνια μετά από τη θεσμοθέτη-ση του ΡΣΘ, η δυναμική της μητροπολιτι-κής Θεσσαλονίκης έχε υπερβεί κατά πολύ τα όρια του ΡΣΘ τα δεδομένα έχουν δια-φοροποιηθεί στο διεθνές περιβάλλον και στην άμεση γεωγραφική περιοχή. Ο ρόλος της πόλης στην Κ. Μακεδονία – ενδοχώρα διαφοροποιείται, παρατηρείται εξάντληση δυνατοτήτων νέων χρήσεων στην κεντρι-κή περιοχή και επέκταση λειτουργιών της πόλης στην περιφέρειά της ενώ συγχρόνως προκύπτει η αναγκαιότητα αντιμετώπισης των αποδεκτών ως σύνολο.

Κατά συνέπεια η επικαιροποίηση και δι-εύρυνση των ορίων της περιοχής εφαρμο-γής του ΡΣΘ κρίνεται αναγκαία.

Έτσι το 2003 αποφασίζεται (απόφαση ΥΠΕΧΩΔΕ) η ένταξη και χρηματοδότηση της μελέτης «Επικαιροποίηση του Ρυθμιστι-κού Σχεδίου και Προγράμματος Προστασίας Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης» .

Η μελέτη ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε στον ΟΡΘΕ τον Οκτώβρη του 2009.

Τελικά μετά από Διαβούλευση (για την οποία δεν δόθηκε ο απαραίτητος χρόνος αλλά ούτε η απαραίτητη τεκμηρίωση, με παροχή στοιχείων της μελέτης, για την ανάπτυξη ενός ουσιαστικού διαλόγου) προκρίθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ ένα σενάριο για τα νέα γεωγραφικά όρια του επικαιροποιημένου Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης (ΡΣΘ), που να είναι ολόκληροι οι Νομοί Θεσσα-λονίκης – Χαλκιδικής - Κιλκίς και όμοροι δήμοι των Νομών Πέλλας (Δήμος Πέλλας), Ημαθίας (Δήμος Αλεξάνδρειας) και Πιερίας (Δήμοι Κολινδρού και Πύδνας).

Αποτίμηση λειτουργίας ΟΡΘΕ

Πριν από την εκπόνηση οποιουδήπο-τε προγράμματος-σχεδιασμού για την πό-

λη και την Ε.Π.Θ., θα έπρεπε να έχει γίνει αποτίμηση του έργου του ΟΡΘΕ, προκειμέ-νου να εντοπισθούν τα αίτια της αστοχίας στην επίτευξη των στόχων του Ρυθμιστι-κού και να τεθούν νέες βάσεις. Μόνο ένας ανοιχτός διάλογος επ΄ αυτής της αστοχίας, θα μπορούσε να εγγυηθεί την παραμικρή θετική συμβολή, στην επίλυση των χωρο-ταξικών, πολεοδομικών και περιβαλλοντι-κών προβλημάτων, του νέου υπό επικαι-ροποίηση Ρ.Σ.

Ο ΟΡΘΕ έχει να επιδείξει πολύ σοβαρό μελετητικό και ερευνητικό έργο, το οποίο εν τούτοις είναι μικρό μόνο μέρος του ρό-λου που είχε προδιαγράψει ο ιδρυτικός του νόμος.

Με βασική αιτία την έλλειψη πολιτικής βούλησης διαπιστώνουμε ότι: α) ο εκάστοτε σχεδιασμός ουδέποτε θεσμοθετήθηκε, β) ο συντονιστικός ρόλος του δεν υλοποιήθηκε, γ) ο αποφασιστικός του ρόλος υπονομεύθη-κε, με υποβάθμισή του στην έκφραση απλής – αντί σύμφωνης – γνώμης, δ) η συμμετοχή των φορέων και των πολιτών ουσιαστικά αναιρέθηκε, αφ’ ενός με την κατάργηση του Συμβουλίου και αφ’ ετέρου με την απονεύ-ρωση ή και αναίρεση των διαδικασιών που προέβλεπε ο Ν. 1650/8 με τις Κ.Υ.Α. – αλλά και τον Ν. 3010/2000 – που ακολούθησαν π.χ. στο θεσμό της περιβαλλοντικής αδει-οδότησης κ.ά.,ε) ως εκ των παραπάνω, οι στόχοι που έθετε ο νόμος κατά βάση δεν υλοποιήθηκαν, πλην αποσπασματικών πα-ρεμβάσεων σε εθελοντική βάση ή βάσει ευ-ρύτερου εθνικού σχεδιασμού.

Καθοριστικοί παράγοντες για την υστέρηση υλοποίησης των στόχων του Ρ.Σ. είναι:• Η έλλειψη πολιτικής βούλησης από όλες

τις κυβερνήσεις για συνολικό σχεδιασμό αλλά και για την υλοποίηση έργων και δράσεων που προέκυπταν από το μελετη-τικό έργο του ΟΡΘΕ. Είναι προφανές ότι για τη μορφή που είχε η ανάπτυξη στη χώρα μας μέχρι σήμερα- ο σχεδιασμός που σημαίνει διαδικασία λήψης απο-φάσεων για να επιτευχθούν επιθυμητοί στόχοι και αφορά πολιτικές θέσεις, οικο-νομικό προγραμματισμό και χωροταξική θεώρηση- δεν ήταν επιθυμητός.

• Η μη ύπαρξη κατάλληλων δομών και δι-αδικασιών (θεσμικό και διοικητικό πλαί-σιο), αυτοδιοικούμενα και ισχυρά περιφε-ρειακά όργανα, διάθεση των απαιτούμε-νων πόρων και βελτίωση του διοικητικού σχήματος. Επίσης η έλλειψη προβλέψεων

προσαρμογής του εθνικού νομοθετικού πλαισίου και η εναρμόνισή του με την περιοχή ευθύνης του ΟΡΘΕ.

• H κατάργηση του Συμβούλιο Ρυθμιστικού που είχε την αρμοδιότητα να συντονίζει το πρόγραμμα υπηρεσιών και φορέων, αφαιρεί την πολιτική-κοινωνική νομι-μοποίηση για τον ουσιαστικό ρόλο του συντονιστή από τον ΟΡΘΕ, ο οποίος προ-έκυπτε από το μοντέλο λειτουργίας του Συμβουλίου Ρυθμιστικού. Στο Διοικητι-κό αυτό μοντέλο όλες οι υπηρεσίες και φορείς εκπροσωπούνταν με συμμετοχική διαδικασία (25μελές). Είχε θεσμοθετηθεί να κάνει 5ετες πρόγραμμα και σχεδιασμό σε όλα τα επίπεδα και από όλους τους φορείς. Αν λειτουργούσε το Σ. Ρ. και δεν είχε καταργηθεί, πιθανότατα η πόλη θα ήταν αλλιώς.

• Η διορισμένη από τον Υπουργό Διοίκηση, η οποία όχι μόνο δεν είναι βέβαιο κάθε φορά ότι πληρεί τις προϋποθέσεις για να ασκήσει το ρόλο της, αλλά έχει και τις σχετικές εξαρτήσεις.

• H αντιπαλότητα των φορέων της πόλης, η οποία συστηματικά καλλιεργήθηκε και τροφοδοτήθηκε από μικροπολιτικές σκο-πιμότητες αλλά και την ανεπάρκεια και ανικανότητα τους και είχε σαν αποτέλε-σμα την αδράνεια και τη μη διεκδίκηση (στην Διοίκηση-ΕΕ του ΟΡΘΕ συμμετεί-χαν εκπρόσωποι του Δήμου Θεσσαλο-νίκης, της ΤΕΔΚ και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης)

Παρατηρήσεις επί του ΡΣΘ

Το προς διαβούλευση κείμενο για το επι-καιροποιημένο Ρ.Σ.Θ., δεν είναι τεχνικό αλ-λά πολιτικό κείμενο. Αντιλαμβανόμαστε ότι, λόγω του επιπέδου σχεδιασμού, ένα Ρυθ-μιστικό Σχέδιο είναι ένα κείμενο γενικών αρχών και κατευθύνσεων και οι όποιες δράσεις απαιτούν εξειδίκευση με συγκε-κριμένες μελέτες, παρόλα αυτά θα έπρεπε να υπάρχει η πολιτική θέση-δέσμευση του ΥΠΕΚΑ, ώστε να εξασφαλίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις (χρονοδιαγράμματα, χρηματοδότηση) καθώς και τα εργαλεία βάσει των οποίων θα επιτευχθούν οι στό-χοι του Ρ.Σ.

Σημειωτέον ότι ενώ το Ρ.Σ. αφορά, σύμ-φωνα με τα όρια που προέκυψαν από τη διαβούλευση, έξη νομούς υπάρχει ελάχιστη αναφορά σε αυτούς και καμία συνάρθρωσή

τους με τη Θεσσαλονίκη.Απαιτείται σαφής τοποθέτηση από το

ΥΠΕΚΑ και την κυβέρνηση για το ποιος ακριβώς είναι ο σχεδιασμός για τη πόλη και την ευρύτερη περιοχή.

Επικαιροποίηση στόχων και πολιτικών

Η μελέτη εκπονήθηκε το διάστημα πριν το 2009 και άρα δεν έχει ενσωματώσει τα νέα δεδομένα που έχουν προκύψει έκτοτε σε όλα τα επίπεδα δηλ. Οικονομικό, Κοινωνι-κό και Αναπτυξιακό – Περιβαλλοντικό. Δεν έχει ενσωματώσει το νέο διοικητικό χάρτη με βάση τον Καλλικράτη και άρα τα όρια της περιοχής ευθύνης του ν. ΡΣΘ δεν συμ-βαδίζουν με τη νέα διοικητική δομή.

Εκτός αυτού από την ημέρα παράδοσης της μελέτης έχει διαφοροποιηθεί σε πολ-λά σημεία το θεσμικό πλαίσιο για διάφορα θέματα με νομοθετικές παρεμβάσεις στην Βουλή ή στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Αυτό ισχύει σε μεγάλο βαθμό για τα θέματα του περιβάλλοντος π.χ. έχει προκύψει νέο θεσμι-κό πλαίσιο για τα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής, των πλημμυρών, της βιοποικιλό-τητας, των εδαφών κ.α. Αυτά τα θέματα δεν έχουν αξιολογηθεί κατά πόσο και τι επηρε-άζουν από τις κατευθύνσεις, τους στόχους και τις πολιτικές του νέου ΡΣΘ.

Το τελικό κείμενο της διαβούλευσης, που αποτελεί πρόταση σχεδίου νόμου θα έπρεπε να τύχει της ανάλογης επικαιροποίησης.

Οριστικοποίηση – θεσμοθέτηση μοντέλου ΟΡΘΕ

Θέση μας είναι ότι είναι αδήριτη ανάγκη να υπάρχει αιρετή διοικητική βαθμίδα από την οποία λαμβάνονται οι αποφάσεις για ολόκληρο το αστικό συγκρότημα μιας μη-τροπολιτικής περιοχής καθόσον απαιτείται μια ενιαία και σφαιρική αντιμετώπιση ιδι-αίτερα στους τομείς:

• Οικονομικής Ανάπτυξης• Χωρικού Σχεδιασμού• Κοινωνικής Πολιτικής• Περιβάλλοντος• Μεταφορών • Πολιτικής Προστασίας και Ασφάλειας Ο Οργανισμός Ρυθμιστικού αποτελεί

εποπτευόμενο φορέα του ΥΠΕΚΑ και άρα της Κεντρικής Διοίκησης. Υπάρχει ζήτη-μα επικάλυψης ή άλλως ξεκαθαρίσματος

04

ΝΕΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣσε συνθΗκεσ μνΗμονΙου

OικοτριβέςΝοέμβριος 2013 - τ. 9

αρμοδιοτήτων σε σχέση με τη νέα διοικη-τική δομή της χώρας. Για παράδειγμα τι κάνει η ΠΚΜ, τι κάνει η Αποκεντρωμένη, τι κάνει η Μητροπολιτική Ενότητα και τι κάνει ο ΟΡΘΕ.

Επίσης ενώ περιγράφονται στο υφιστά-μενο μετά Καλλικράτη θεσμικό πλαίσιο κάποιες αρμοδιότητες ανάλογες για υπη-ρεσίες της Αιρετής και Κρατικής Περιφέ-ρειας αλλά και της Γεν. Γραμματείας Μα-κεδονίας –Θράκης του Υπ. Περιφερειακής Ανάπτυξης δεν είναι γνωστός ο ρόλος του ΟΡΘΕ και η σχέση του με τους άλλους φο-ρείς-επίπεδα Διοίκησης.

Ένα άλλο θέμα που δεν διευκρινίζεται είναι το εύρος, η ένταση και η γεωγραφι-κή διάσταση των αρμοδιοτήτων του ΟΡΘΕ δηλ. ποιες αρμοδιότητες και που τις ασκεί, δηλ. σε όλη την περιοχή εφαρμογής του νέου ΡΣΘ ασκεί με τον ίδιο τρόπο τις ίδι-ες αρμοδιότητες ή θα υπάρξουν διαφορο-ποιήσεις στην άσκηση αυτή θεματικές ή γεωγραφικές.

Με βάση και τα όσα επισημάναμε στην αποτίμηση λειτουργίας του ΟΡΘΕ, εκτιμούμε ότι χωρίς τις απαραίτητες δομικές αλλαγές στο θεσμικό και διοικητικό πλαίσιο, δε φαί-νεται ρεαλιστικό ότι ο Οργανισμός θα είναι σε θέση να λειτουργεί αποτελεσματικά. Πό-σο μάλλον να αξιοποιήσει την πρόταση για διεύρυνση των ορίων ευθύνης του.

Οριστικοποίηση ορίων περιοχής ευθύνης

Επειδή τα όρια, η δομή και οι αρμοδιό-

τητες του Ρ.Σ. αποτελούν ένα αλληλοεξαρ-τώμενο σύνολο, παρόλο που η διαβούλευση για τα όρια ολοκληρώθηκε στο α΄ στάδιο της μελέτης, θα πρέπει σαφώς να επανε-ξετασθούν, προκειμένου να μην επαναλη-φθούν οι στρεβλώσεις των προηγούμενων χρόνων και να υπάρξει εγγύηση για την ανάπτυξη της περιοχής σύμφωνη με τις σύγχρονες αρχές της αειφορίας.

Θεωρούμε ότι οποιαδήποτε συζήτηση για τα όρια ευθύνης του Ρ.Σ. θα πρέπει να συ-σχετισθεί με ένα νέο θεσμικό πλαίσιο που να προάγει την ουσιαστική αποκέντρωση, τον σχεδιασμό όχι σαν τεχνοκρατική-γρα-φειοκρατική διαδικασία αλλά με κοινωνική συμμετοχή, διαφάνεια και έλεγχο για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών.

Το Ρυθμιστικό σχέδιο στην εποχή του μνημονίου

Τα παραπάνω αποτελούν το σημαντι-κότερο τμήμα της πρότασης που κατέθε-σε ο ΣΥΡΙΖΑ στη διαβούλευση για το νέο ΡΣΘ, το Μάϊο του 2011 και εξακολουθούν να ισχύουν και σήμερα .Να σημειώσουμε ότι ήταν η μοναδική συμβολή κόμματος σε μια αισθητά περιορισμένη συμμετοχή όπου απουσίαζαν χαρακτηριστικά οι εκτός Θεσ-σαλονίκης φορείς. Έκτοτε η λαίλαπα του μνημονίου δεν επέτρεψε τη διεύρυνση και τη συνέχιση της διαβούλευσης, ενώ η τε-λική μορφή του σχεδίου νόμου κατετέθη το Σεπτέμβρη του 2013 με αρκετές αλλα-γές από το αρχικό. Επισημαίνεται ακόμη,

ότι δεν φαίνεται καμία συσχέτιση του υπό αναθεώρηση Περιφερειακού ΠΧΣΚεντρ.Μακ. με το ΡΣΘ.

Δυόμιση χρόνια μετά οι ολέθριες επι-πτώσεις του μνημονίου ήταν καταλυτικές για την αλλαγή του σκηνικού σε όλα τα επίπεδα. Η επίθεση στο δημόσιο χώρο, οι fast track διαδικασίες που καταλύουν τις θεσμικές κατακτήσεις του χωρικού και πε-ριβαλλοντικού σχεδιασμού, η διάλυση της δημόσιας διοίκησης και ο στραγγαλισμός της τοπικής αυτοδιοίκησης με την εφαρμο-γή του Καλλικράτη, η αποβιομηχάνιση, η οικονομική κατάρρευση και η ανθρωπιστική κρίση. Το ζήτημα λοιπόν του ΡΣΘ συνδέε-ται άρρηκτα με τον φορέα υλοποίησής του και τη συνάρθρωση του με τα άλλα επίπεδα σχεδιασμού και διοίκησης Τα συγκεκριμέ-να σενάρια, όπως τίθενται από διάφορες πλευρές είναι: κατάργηση του ΟΡΘΕ και αντικατάστασή του από ένα γραφείο, ενός τμήματος μιας υποδιεύθυνσης του ΥΠΕΚΑ. ή ένταξή του στην Αποκεντρωμένη διοίκη-ση ή στην αιρετή Περιφέρεια.

Σε μια άλλη πολιτική συγκυρία, που είναι υπό διαμόρφωση, και θα αποτυπώνει άλλους συσχετισμούς πολιτικής δύναμης στο κρά-τος αλλά και μεταξύ κεντρικού κράτους και περιφέρειας, απαιτείται ριζική διοικητική αναδιάρθρωση (κατάργηση Αποκεντρωμέ-νης διοίκησης και μεταφορά των αρμοδιο-τήτων της στην αιρετή Περιφέρεια, κατάρ-γηση Καλλικράτη και αναδιαμόρφωση της αυτοδιοίκησης, κατάργηση Υπ.Μακεδονίας –Θράκης, αποσαφήνιση θεσμικών, διοικη-

τικών, χωρικών αρμοδιοτήτων, οριζόντιος και κάθετος συντονισμός κρατικών δομών και κοινωνίας) που να διασφαλίζει την υλο-ποίηση του οποιουδήποτε σχεδιασμού και να δίνει δυνατότητες ουσιαστικής κοινω-νικής συμμετοχής και ελέγχου.

Όσο αφορά το περιεχόμενο των μέτρων, προγραμμάτων και παρεμβάσεων του Ρ.Σ.Θ. είναι προφανής η ανάγκη για αλλαγή προ-τεραιοτήτων στις διαφορετικές σημερινές συνθήκες, αφού πρώτα καταγραφεί η ση-μερινή κατάσταση και αρθούν τα πρόσφατα νομοτεχνικά εργαλεία ταχείας χωροθέτησης και οι περιβαλλοντοκτόνοι νόμοι.

Όλα αυτά μόνο μια κυβέρνηση της αρι-στεράς με κορμό το ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να τα υλοποιήσει γιατί δεν δεσμεύεται από πε-λατειακές εξαρτήσεις, έχει μια διαφορετική αντίληψη για το μετασχηματισμό του Κρά-τους και μπορεί να εκφράσει τις κοινωνικές ανάγκες μέσα από ένα στρατηγικό χωρικό και περιβαλλοντικό σχεδιασμό δημοκρατι-κό, διαφανή και αποτελεσματικό.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣΜέλος γραμματείας τμήματος

Οικολογίας-Περιβάλλοντος ΣΥΡΙΖΑ

05

Oικοτριβές


Στην περιοχή της Rosia Montana στη Ρουμανία εδώ και 14 χρόνια οι κάτοικοι δί-νουν μια σκληρή μάχη ενάντια στις εξορύξεις χρυσού που σχεδιάζει η (επίσης) κα-ναδική εταιρεία Gabriel Resources. Τους τελευταίους τρεις μήνες μάλιστα υπήρξαν οι σημαντικότερες κινητοποιήσεις στη μετα-κομμουνιστική Ρουμανία με χιλιάδες πολίτες στους δρόμους των μεγάλων πόλεων να υποστηρίζουν τον αγώνα των κα-τοίκων της Rosia Montana. Μετά την ισχυρή πίεση του κινήματος η αρμόδια επι-τροπή της ρουμανικής βουλής αρχικά (Νοέμβριος 2013) απέρριψε το νομοσχέδιο για τη δημιουργία του ορυχείου χρυσού. Το θέμα φυσικά δεν έχει κλείσει καθώς η εταιρεία πιέζει για να επανέλθει το ζήτημα στην ολομέλεια της βουλής.

Για το θέμα αλλά και για τα κοινά ερωτήματα με τα αντι-εξορυκτικά κινήματα ανά τον κόσμο (και στη Χαλκιδική) συνομιλήσαμε με την ρουμάνα ακτιβίστρια, ακαδη-μαϊκό και ερευνήτρια πολιτικής οικολογίας στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρ-κελώνης Irina Velicu που μελετά το θέμα τα τελευταία έξι χρόνια.

Τη συνέντευξη πήρε ο Γιώργος Βελεγράκης

Γιώργος Βελεγράκης (Γ.Β.): Από τον προηγούμενο Σεπτέμβρη και μετά παρατηρούμε πολύ σημαντικές κι-νητοποιήσεις στη Ρουμανία ενάντια στα έργα εξορύξεων στην περιοχή της Rosia Montana. Μπορείς να μας περιγράψεις την κατάσταση; Ποια τα σχέδια και τι απαιτεί ο κόσμος που αντιδρά;

Irina Velicu (I.V.): Σε αυτές τις κινητο-ποιήσεις συμμετείχαν πάνω από 20000 κόσμου, νούμερα πρωτοφανή για τη μετα-κομμουνιστική Ρουμανία. Ποτέ δεν είχαμε τόσο κόσμο στο δρόμο για οποιοδήποτε θέ-μα μετά το 1989. Πολλά έχουν γραφτεί για τα σχέδια της καναδικής εταιρείας Gabriel Resources: εξορύξεις 300 τόνων χρυσού και άλλων μεταλλευμάτων, ανοικτή εξό-ρυξη (open pit) με χρήση κυανίου για 15

βουλία υποστηρίχθηκε από ένα μεγάλο δίκτυο ακτιβιστών και φορέων σε όλο τον κόσμο: από την Greenpeace και το Mining Watch μέχρι το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και τη Παγκόσμια Τράπεζα.

Οι τωρινές κινητοποιήσεις σε όλη τη Ρουμανία είναι αποτέλεσμα ενός συνεχούς αγώνα των κατοίκων της Rosia Montana τα τελευταία 14 χρόνια. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι χωρίς την επίμονη δουλειά αυτών των ανθρώπων, οι κινητο-ποιήσεις σήμερα δεν θα ήταν δυνατές. Οι κάτοικοι της Rosia Montana είχαν το θάρ-ρος να βγουν μπροστά και να δείξουν ότι το έργο αυτό αντικατοπτρίζει μια ολόκληρη σειρά διεφθαρμένων πρακτικών που συμ-βαίνουν όχι μόνο στη Ρουμανία, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο, ως μέρος των πρακτι-κών της καπιταλιστικής οικονομίας. Είναι πολύ σημαντικό να υπογραμμίζουμε αυτό το δομικό συστατικό του προβλήματος, διότι σήμερα στη Ρουμανία κάποιοι επιμένουν να υποστηρίζουν ότι η διαμαρτυρία δεν είναι για την οικολογία, την τοπική ανάπτυξη ή τις διαρθρωτικές ανισότητες, αλλά απλώς ενάντια σε μια διεφθαρμένη κυβέρνηση. Δεν μπορούμε όμως να κατανοήσουμε τις κινητοποιήσεις αν δεν δούμε τη μεγάλη εικόνα. Το πρόβλημα στη Rosia Montana δεν αφορά μόνο το ζήτημα της διαφθοράς που μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με τη διενέργεια εκλογών και την αλλαγή της κυ-βέρνησης. Το ζήτημα είναι βαθύτερο.

Φυσικά, τα μεγάλα ΜΜΕ εξακολουθούν να αναφέρουν ότι αυτές οι διαμαρτυρίες αφορούν μερικούς εκατοντάδες χίπηδες και οικοτρομοκράτες. Σε συμφωνία με την εταιρεία παρουσιάζουν τους ακτιβιστές ως μεμονωμένες φωνές σε μια προσπάθεια να “απονομιμοποιήσουν” το ισχυρά αντι-συστημικό τους μήνυμα. Όμως το μήνυμα της Alburnus Maior είναι σαφές: “το κίνη-μα όχι μόνο δεν θέλει να διαπραγματευτεί με διεφθαρμένους πολιτικούς αλλά δεν δι-απραγματεύεται τη ζωή των κατοίκων. Οι εξορύξεις δεν πρέπει να γίνουν!”.

Γ.Β.: Ποια είναι η απάντηση σας στις υποσχέσεις της εταιρείας για θέσεις εργασίας;

Ι.V.: Οι κάτοικοι της περιοχής σταδια-κά κατάλαβαν ότι ο υποσχόμενος αριθμός θέσεων εργασίας ήταν απλά ψεύτικος. Οι πραγματικές θέσεις εργασίας είναι πολύ λί-γες και σε μόνιμο καθεστώς τρομοκρατίας. Την ίδια στιγμή, βέβαια, η πλειοψηφία των κατοίκων έχει ήδη εγκαταλείψει την περι-οχή πουλώντας τη γη τους. Από τις 800 οι-κογένειες της Rosia Montana, σήμερα μέ-νουν στη περιοχή μόλις 100. Όπως όμως εύστοχα αναφέρει ο Eugen David από την Alburnus Maior “η Rosia Montana σταδι-ακά κατοικείται από νέους ανθρώπους που αγαπούν την περιοχή και θέλουν να την προστατεύσουν. Χιλιάδες κόσμου από όλη

06

συνέντευξη με την ερευνήτρια Irina Velicu για την εξόρυξη χρυσού

στη Rosia Montana, Ρουμανία

χρόνια, μερικές εκατοντάδες θέσεις εργα-σίας ή ίσως και χιλιάδες... Αυτοί οι αριθ-μοί αλλάζουν συνεχώς και έτσι δεν υπάρ-χει αξιοπιστία, εκτός από τις φανταχτερές διαφημίσεις χιλιάδων ευρώ της εταιρείας για το τι έχει κάνει, για την αγορά «χώρου και χρόνου» και την πώληση ονείρων για “πρόοδο”. Τώρα, η εταιρεία απειλεί την κυ-βέρνηση με προσφυγή στη δικαιοσύνη. Αν το σχέδιο τους δεν εγκριθεί από τη βουλή απαιτούν αποζημίωση για τις οικονομικές ζημιές τους. Πρόκειται για αστείο: έβγαλαν πολλά χρήματα μόνο από τα κερδοσκοπι-κά παιχνίδια για την ποσότητα χρυσού της περιοχής, δωροδόκησαν πολιτικούς και άλλους επαγγελματίες για την προώθηση των έργων και τώρα ζητούν και αποζημί-ωση. Την ίδια στιγμή που για την περιοχή έχει αποφασιστεί η “μονοκαλλιέργεια των εξορύξεων” ως η μόνο αναπτυξιακή προ-

οπτική για τα επόμενα δέκα χρόνια. Συνε-πώς είναι εύλογη η απαίτηση του κόσμου: “Δείξτε μας τα έσοδα και τα οφέλη από τις εξορύξεις για την τοπική κοινωνία. Δείξτε μας κάτι πέρα από τις δωροδοκίες!”

Γ.Β.: Μπορείς να μας περιγράψεις λίγο περισσότερο τις πρακτικές του κράτους για τη στήριξη του εξορυ-κτικού πλάνου; Πως έκτισε τις κοι-νωνικές συμμαχίες του και ποιές οι σχέσεις με τους ιδιώτες επενδυτές της καναδικής Gabriel Resources;

I.V.: Πριν απ’ όλα να σημειώσουμε ότι στην κορυφή της πολυεθνικής Gabriel Resources βρίσκεται ο Ρουμάνος Trabk Timis o οποίος ήδη από τη δεκαετία του ’90 είχε θέσει ως στόχο την εξόρυξη χρυ-σού στη Rosia Montana. Όταν στο τέλος της δεκαετίας του ‘90 λοιπόν, η εταιρεία ανακοίνωσε το σχέδιο της για εξορύξεις στην περιοχή, πολύς κόσμος είδε θετικά την επένδυση κυρίως λόγω των υποσχόμε-νων θέσεων εργασίας. Παράλληλα την ίδια περίοδο, η περιοχή κηρύχθηκε επισήμως βιομηχανική αποκλείοντας οποιαδήποτε άλλη αναπτυξιακή προοπτική και παραγω-γική δραστηριότητα. Οι κάτοικοι όταν ακό-μα προσπάθησαν να φτιάξουν επιχειρήσεις στην περιοχή (π.χ. αγροτικές, τουριστικές) η εταιρεία τους μπλόκαρε ενισχύοντας τη φτωχοποίηση του πληθυσμού. Αυτά ήταν τα πρώτα βήματα και τότε η κυβέρνηση (και μέσω της σιωπής της) αρνήθηκε να αντιμετωπίσει το θέμα.

Οι κάτοικοι είναι σήμερα όμως, ακόμα πιο θυμωμένοι. Οι διαμαρτυρίες του 2012, μπορεί να έφεραν στην εξουσία το σοσιαλ-δημοκρατικό κόμμα, το ίδιο όμως δεν τή-ρησε τις προεκλογικές υποσχέσεις του και επανα-προώθησε το έργο. Η αλλαγή που η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση υποσχέθη-κε, δεν ήρθε ποτέ. Ο πρωθυπουργός Ponta ζήτησε από το κοινοβούλιο να ψηφίσει υπέρ του ειδικού νόμου για τις εξορύξεις λόγω “εθνικού συμφέροντος”. Και εδώ είναι που έχουμε “κολλήσει” με αυτή τη ψευδεπίγρα-φη αντιπροσωπευτική δημοκρατία: Το κοι-νοβούλιο θα ψηφίσει ενάντια στη θέληση της πλειονότητας των πολιτών!

Γ.Β.: Βέβαια το κίνημα έχει χτίσει τις δικές του κοινωνικές συμμαχίες. Πώς καταφέρατε να οικοδομήσετε έναν πανεθνικό αγώνα υποστήριξης στη Rosia Montana που κατέληξε στις κινητοποιήσεις σε όλη τη Ρουμανία τον προηγούμενο Σεπτέμβρη;

Ι.V.: Το 2002 μόλις 300 οικογένειες στη Rosia Montana δημιούργησαν την πρω-τοβουλία Alburnus Maior. Ο αγώνας στη-ρίχθηκε στην αρχή στη “στόμα με στόμα” ενημέρωση και σε καμπάνιες στο διαδίκτυο. Σταδιακά και με πολλή δουλειά η πρωτο-

OικοτριβέςΝοέμβριος 2013 - τ. 9 07τη Ρουμανία επισκέπτονται ή και μένουν πλέον στην περιοχή και προσπαθούν να αναδείξουν όλο τον πολιτισμικό και φυσικό της πλούτο”. Είναι συμβολικά εκπληκτικό, διότι το 2007, όταν για πρώτη φορά επι-σκέφθηκα την περιοχή, το αίσθημα των κα-τοίκων της κοινότητας ήταν ότι παρέμεναν μόνοι, χωρίς συμμαχίες και με έναν πολύ δυνατό αντίπαλο. Αλλά τώρα, όλο και πε-ρισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι αυτή η εταιρεία δεν είναι ένας πανίσχυρος αντίπαλος, αλλά μια παρωδία που χρησιμο-ποιεί τα χρήματα της μόνο για εξαγορά των πολιτικών και καμία πραγματική επένδυση στον τόπο. Οι διαδηλωτές σήμερα στους δρό-μους φωνάζουν «Η εταιρεία δεν θα πρέπει να υποκαταστήσει τη νομοθεσία!” ή “Δεν θέλουμε να είμαστε σκλάβοι!”, συνθήματα που δείχνουν την αντίληψη που έχει ο κό-σμος για τα έργα, για τις υποσχόμενες θέ-σεις εργασίας αλλά και για το διεφθαρμένο σύστημα ευρύτερα. Υπάρχει σαφής στροφή προς ριζοσπαστικές ιδέες, νέες πρακτικές και εναλλακτικά μοντέλα που θέτουν τον κόσμο σε κίνηση και τον απεγκλωβίζουν από τα δεσμά μιας διεφθαρμένης αντιπρο-σωπευτικής δημοκρατίας.

Γ.Β.: Και όσον αφορά το ζήτημα της τοπικής ανάπτυξης;

Ι.V.: Η Rosia Montana όπως και πολλά άλλα μέρη στη Ρουμανία έχει σημαντικές τουριστικές δυνατότητες. Το ζητούμενο όμως δεν είναι η ανάπτυξη της τουριστι-κής βιομηχανίας στον αντίποδα των εξο-ρύξεων. Πρόκειται για ένα πιο βαθύ ζήτη-μα που καταλήγει στο σημαντικό ερώτημα για τη κυβέρνηση: τί είδους οικονομία και ανάπτυξη θέλει για τη χώρα; Τις τελευταί-ες ημέρες ο πρωθυπουργός Ponta βγαίνει στα ΜΜΕ και υποστηρίζει ότι η Ρουμανία θέλει τις εξορυκτικές βιομηχανίες για την ανάπτυξη της. Αλλά ξέχασε ότι οι Ρουμά-νοι δεν θέλουν απαραίτητα αυτή τη μορ-φή ανάπτυξης. Και πολύ περισσότερο ο πρωθυπουργός φαίνεται να αγνοεί ποια είναι τα πραγματικά οφέλη στην τοπική αλλά και εθνική οικονομία από αυτές τις επενδύσεις.

Ας κοιτάξουμε τη Λατινική Αμερική των προηγούμενων δεκαετιών. Η μεγάλη πλει-ονότητα του κόσμου καταστρέφεται από αυτές τις «αναπτυξιακές» πολιτικές την ώρα που οι ελίτ κερδίζουν όλο και περισ-σότερο χρήμα και εξουσία. Υπάρχει μια όλο και μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ των ελίτ και του τοπικού πληθυσμού και στη Rosia Montana. Ένα περιστατικό είναι χαρακτη-ριστικό: Κάποιοι πολιτικοί επισκέφτηκαν την περιοχή της Rosia Montana για να μάθουν γιατί αντιδρούν οι κάτοικοι. Όταν συνάντησαν τη πρωτοβουλία, τους προσέ-βαλαν λέγοντας τους ότι δεν ήταν κατάλ-ληλα ενδεδυμένοι για αυτή τη συνάντηση! Ξεκάθαρη αλαζονεία και μια αδυναμία να

καταλάβουν τη ζωή αυτών των κατοίκων που παλεύουν καθημερινά σε δύσκολες συνθήκες, από την αγροτική εργασία μέχρι το κίνημα και τις κινητοποιήσεις.

Γ.Β.: Τέλος, γνωρίζεις φαντάζομαι ότι οι κάτοικοι της Χαλκιδικής στην Ελ-λάδα δίνουν έναν παρόμοιο αγώνα ενάντια στην εξόρυξη χρυσού στην περιοχή τους. Πιστεύεις ότι υπάρχει ανάγκη για αλληλεγγύη και υποστή-ριξη μεταξύ των αντι-εξορυκτικών κινημάτων σε όλο τον κόσμο; Πώς μπορούν να επιτευχθούν;

I.V.: Απολύτως. Νομίζω ότι αυτό συμβαί-νει ήδη σε κάποιο βαθμό, αλλά δεν αρκεί να μείνει μεταξύ ακτιβιστών. Το πρώτο πράγ-μα που πρέπει να κάνουμε παγκόσμια είναι να κοινοποιήσουμε τα αιτήματα μας και να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα του κόσμου. Θαυμάζω την προσπάθεια των ακτιβιστών στη Rosia Montana επειδή πάντα προσπα-θούν να μεταφράσει στην αγγλική γλώσσα όλα τα δελτία τύπου τους, τα άρθρα τους κλπ. προκειμένου να ενημερώσουν όλο τον κόσμο για το κίνημα τους. Όπου αυτό δεν γίνεται, π.χ. στη Βουλγαρία, ο αγώνας στερείται παγκόσμιας απήχησης. Νομί-ζω ότι μια ισχυρή εκστρατεία παγκόσμιας πληροφόρησης πρέπει να είναι το βασικό μας καθήκον και να περιλαμβάνει πολλές και διαφορετικές κοινωνικές ομάδες: ακτι-βιστές/ερευνητές/καλλιτέχνες/διανοούμε-νες/ πολιτικούς κλπ. Πρέπει εκατοντάδες κόσμου να παράγουν και να διαδίδουν την

πληροφόρηση για το τι συμβαίνει.Θυμάμαι μια πολύ σημαντική διαμαρ-

τυρία που έγινε όταν κάτοικοι της Rosia Montana επισκέφτηκαν τα κεντρικά γρα-φεία της Alianz στη Γερμάνια, διαδήλωσαν ντυμένοι ως “μελλοντικοί νεκροί”, απαίτη-

Νίκη του κινήματος ενάντια στην εξόρυξη χρυσού στη Γαλικία της Ισπανίας!

Στα μέσα Οκτωβρίου η περιφερειακή κυβέρνηση της Γαλικίας στην Ισπανία ανακοίνωσε ότι ακυρώνει την άδεια για δημιουργία μεταλλείου χρυσού στο Corcoesto. Αυτή η απόφαση είναι αποτέλεσμα μιας σημαντική κινητοποίησης των κατοίκων της περιο-χής τον τελευταίο τουλάχιστον χρόνο που δυνάμω-νε συνεχώς και κινητοποίησε το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου.

Τα μεταλλεία Corcoesto θα κάλυπταν μια περιοχή 774 στρεμμάτων στα βορειοδυτικά της Ισπανίας, περίπου 35 χλμ από την πόλη της Λα Κο-ρούνια στην αυτόνομη κοινότητα της Γαλικίας. Το έργο περιλάμβανε επιφανειακή εξόρυξη (open pit) με στόχο τη λειτουργία για 13 χρόνια και την εξόρυξη συνολικά 1 095 000 ουγκιών χρύσου και τη δημιουργία 271 άμεσων θέσεων εργασίας.

Η εταιρεία πίσω από το είναι η καναδική (όπως πάντα) Edgewater Exploration η οποία κατέχει εκτός των άλλων το σημαντικό ορυχείο Tapia στην Αστούρια της Ισπανία και το μεγάλο ορυχείο Enchi στη Γκάνα. Η εταιρεία ήδη από το 2010 είχε θέσει ως στόχο την περιοχή της Γαλι-κίας ερχόμενη σε απευθείας συμφωνίες με την κεντρική κυβέρνηση της Ισπανίας και την περιφερειακή της Γαλικίας. Η τελευταία μόλις πριν ένα χρόνο θεώρησε την επένδυση στρατηγικής σημασίας και συμφώνησε με τα επιχειρήματα της εταιρείας για ανάπτυξη και θέσεις εργασίας (όπως πάντα).

Από τη πλευρά του το κίνημα καθ’ όλο το 2013 κινητοποίησε το μεγαλύτερο κομμάτι του κόσμου, διάφορων επιστημόνων και πολλών περι-βαλλοντικών οργανώσεων ενάντια στα έργα. Συγκεντρώθηκαν 230 000 υπογραφές κατοίκων, 200 υπογραφές επιστημονικών φορέων ενώ παράλληλα στην περιοχή πραγματοποιήθηκαν πολύμορφες δράσεις από διαμαρτυρίες μέχρι πολιτιστικά και μουσικά φεστιβάλ.

Τελικά η περιφερειακή κυβέρνηση της Γαλικίας αναγκάστηκε να αναδιπλωθεί τον προηγούμενο Οκτώβρη και να ακυρώσει προσωρινά την αδειοδότηση του έργου. Η εταιρεία σίγουρα ετοιμάζει δεύτερο γύρο (δικαστικών) μαχών αλλά απέναντι της έχει πλέον ένα οργανωμένο κοι-νωνικό κίνημα. Γ.Β.

σαν από την εταιρεία να μην υποστηρίξει τα έργα της Gabriel Resources και το πέ-τυχαν! Η διεθνής αλληλεγγύη και κοινή δράση είναι αναγκαία καθώς η απειλή και η πρακτική των αντιπάλων είναι πραγμα-τικά διεθνής.

Oικοτριβές


Όταν πριν από μερικά χρόνια ξεκι-νήσαμε ένα αγώνα για τη ρύπανση του Κορινθιακού από τις επιχειρηματικές δραστηριότητες του Μυτιληναίου, αρ-χίσαμε να καταγράφουμε με πόσους διαφορετικούς τρόπους πριμοδοτού-νταν από όλους εμάς. Εντωμεταξύ μπήκαμε στην κρίση και τα μνημόνια, αλλά ποτέ δεν σταματήσαμε να επιδο-τούμε αδρά τον όμιλο, που χρόνο με το χρόνο ανακοινώνει ολοένα και με-γαλύτερα κέρδη. Τελευταίο επεισόδιο επί Στουρνάρα: η απόφαση της Ρυθ-μιστικής Αρχής Ενέργειας που ορίζει ότι ο Μυτιληναίος αγοράζει ρεύμα σε τιμή που αντιστοιχεί πε-ρίπου στο 50% του κόστους που το παράγει η ΔΕΗ και μάλι-στα αναδρομικά. Τα ποσά είναι ιλιγγιώδη, αφού η κατανάλωση του Αλουμινίου ΑΕ αντιστοιχεί σε πάνω από 5% της συνολικής κατανάλωσης της χώρας. Αλλά ας δούμε την ιστορία από την αρχή, για να διαπιστώσουμε πόσο εύκολο είναι να πλουτίζεις, όταν όλα συνωμοτούν για το καταφέρεις.

- Το 2008, έληξε η «αποικιακή» σύμβαση που είχε εξασφα-λίσει η ΠΕΣΙΝΕ το 1967, με την οποία το Αλουμίνιο πλήρωνε το ρεύμα κάτω του κόστους. Λίγα χρόνια πριν, επί Τσοχατζό-πουλου, ο νέος ιδιοκτήτης πήρε δημόσια χρηματοδότηση για την κατασκευή μονάδας ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο από την οποία υποτίθεται ότι θα έπαιρνε ρεύμα το Αλουνίνιο. Και όχι μόνο: με 100% δημόσια χρηματοδότηση κατασκευά-στηκε από την ίδια την Πολιτεία, ο αγωγός φυσικού αερίου μήκους πολλών χλμ, που ως σήμερα τροφοδοτεί αποκλειστικά τον Μυτιληναίο. Παράλληλα ο όμιλος απέκτησε το δικαίωμα να χρησιμοποιεί τις εγκαταστάσεις στη Ρεβυθούσα οι οποίες (τι παράξενο) έχουν γίνει με δημόσια χρηματοδότηση.

- Ωστόσο όταν η μονάδα ηλεκτροπαραγωγής φτιάχτηκε, ο Υπ. Ανάπτυξης Φώλιας το 2008 μετέτρεψε την άδεια της ώστε το ρεύμα που παράγει αντί να το δίνει στο Αλουμίνιο να ….το πουλάει στη ΔΕΗ. Ως και 2,5 φορές ακριβότερα από την τιμή που συνέχιζε να το αγοράζει από τη ΔΕΗ για το Αλουμίνιο. Και επειδή η «αποικιακή» σύμβαση έληξε, η ΔΕΗ ζήτησε να ανα-προσαρμόσει τα δικά της τιμολόγια.

- Συνέπεια της ….παράλογης αυτής αξίωσης της ΔΕΗ ήταν ότι το μεν Αλουμίνιο συνέχισε να καταναλώνει, ο δε Μυτιληναίος σταμάτησε να πληρώνει. Ομοίως η μονάδα ηλεκτροπαραγωγής συνέχισε να καταναλώνει φυσικό αέριο, αλλά δεν πλήρωνε τη Δημόσια Επιχείρηση Αερίου (ΔΕΠΑ). Οι μόνοι που δεν σταμά-τησαν να πληρώνουν ξέρουμε ποιοι είναι.

Τον Αύγουστο του 2010 κουρεύτηκε το χρέος του Αλουμι-νίου με ζημία της ΔΕΗ. Το Αλουμίνιο συνέχισε να μην πλη-ρώνει. Και καλά έκανε, αφού με την πρόσφατη απόφαση της ΡΑΕ και την αναδρομική της ισχύ, σβήστηκε όλο το χρέος και ησυχάσαμε.

Το 2011 η χώρα καταδικάσθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για παράνομη κρατική ενίσχυση υπέρ της ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΑΕ,

Το 2011, με ρύθμιση Παπακωνσταντίνου, η μονάδα ηλε-κτροπαραγωγής που καίει φυσικό αέριο, βαφτίστηκε παραγω-γός …. ΑΠΕ ώστε να μπορεί να πουλάει το ρεύμα που παράγει σε τιμή πλέον (υπερ)τριπλάσια από αυτή που το αγοράζει. Σε 170 εκατ. το χρόνο υπολογίζονται οι επιδοτήσεις Μυτιληναί-

ου μόνο από την παραγωγή ηλεκτρι-κής ενέργειας. Όσοι αναρωτιέστε με ποιο τρόπο η κερδοφόρα μέχρι πριν από λίγα χρόνια ΔΕΗ, έγινε παθητι-κή παρά την αλματώδη αύξηση των τιμολογίων που πληρώνουμε, έχετε ένα μέρος της απάντησης. Όπως και για τις δημόσιες επιχειρήσεις αερίου ( ΔΕΠΑ/ΔΕΣΦΑ).

Παράλληλα στο ευνοϊκό πλαίσιο της ιδιωτικοποίησης του τομέα της ενέρ-γειας και της διάλυσης της ΔΕΗ, ο Μυ-τιληναίος κατασκεύασε μια δεύτερη μο-νάδα με φυσικό αέριο και ζήτησε μια

τρίτη με καύσιμο λιθάνθρακα που ανεστάλη λόγω και των τοπι-κών αντιδράσεων που αγκάλιασαν ολόκληρο τον Κορινθιακό.

Ψιλά γράμματα: η έκταση που χρησιμοποιείται για όλα τα παραπάνω έχει απαλλοτριωθεί από το ελληνικό δημόσιο απο-κλειστικά για το εργοστάσιο του Αλουμινίου. Και άλλα ψιλά γράμματα: για την πρώτη ύλη, τον βωξίτη, που εξορύσσουν κα-ταστρέφοντας τα γύρω βουνά, το δημόσιο δεν παίρνει τίποτε.

Στα παραπάνω χατίρια, να προσθέσουμε ότι στο Αλουμίνιο (ένα από τους μεγαλύτερους παραγωγούς αέριων ρύπων και αποβλήτων) έχει παραχωρηθεί ως δωρεάν χαβούζα η …θάλασ-σα. Επί 40 και πλέον χρόνια έριχναν ανενόχλητοι και χωρίς άδεια, εκατομμύρια τόνους κόκκινης λάσπης που απλώθηκαν στο βυθό του Κορινθιακού και έφθασαν μέχρι την Πελοπόν-νησο. Τα τελευταία χρόνια λόγω των αγώνων που δόθηκαν με συνέπεια από λίγους ανθρώπους αλλά που κατάφεραν να έχουν σημαντική απήχηση στην ευρύτερη της περιοχής κοινή γνώμη, ο επιχειρηματίας άρχισε να εναποθέτει την κόκκινη λάσπη πίσω από το εργοστάσιο. Δεν έχει αποσυρθεί βεβαίως ο αγωγός που την έριχνε στη θάλασσα, παρά τα αιτήματά μας. Στη θάλασσα επίσης συνεχίζει να απορρίπτει το υγρό απόβλη-το από την αφυδάτωση της κόκκινης λάσπης (!).

Φυσικά, παρά τα μεγάλα κέρδη, το Αλουμίνιο ΑΕ βρίσκεται σε διαμάχη με τους εργαζόμενους στους οποίους επιβάλλει συ-νεχείς περικοπές, με βάση τους νόμους του μνημονίου. Κατά τα λοιπά, το σωματείο ξιφουλκεί υπέρ του εργοδότη όποτε υπάρ-χουν αντιδράσεις είτε για τις σκανδαλώδεις ρυθμίσεις, είτε για τα περιβαλλοντικά θέματα. Ο επιχειρηματίας επηρεάζει μέσω των θέσεων εργασίας, των συνδικαλιστών, των εξωτερικών ερ-γολαβιών, των χορηγιών, ολόκληρο το κοινωνικό και πολιτικό φάσμα: σε άμεση ή έμμεση επιρροή βρίσκονται σύλλογοι, δήμαρ-χοι και περιφερειάρχες, βουλευτές και ΜΜΕ. Όσο και αν ψάξετε στις δεκάδες κοινοβουλευτικές ερωτήσεις που έχουν υποβληθεί κατά καιρούς για τις δραστηριότητες Μυτιληναίου και τοπικών συνεργατών του, δεν θα βρείτε ούτε μια που να υπογράφεται από τοπικό βουλευτή. Σε όλα αυτά τα χρόνια ελάχιστες φωνές αμφισβήτησαν έμπρακτα την παντοκρατορία, βρήκαν ελάχιστους τοπικούς συμμάχους και πλήθος εχθρούς.

Συνοψίζοντας: σχεδόν δωρεάν πρώτες ύλες και ρεύμα, αθρόες επιδοτήσεις, δωρεάν υποδομές, χαμηλότερο εργατικό κόστος, διαρκείς ευνοϊκές ρυθμίσεις, πολιτική και κοινωνική συναίνε-ση. Όλα αυτά από μια μόνο από τις δραστηριότητες, ενός μόνο επιχειρηματικού ομίλου. Δεν θέλει κόπο, θέλει τρόπο.

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΠΑΝΟΥΔΗΛΟΥΚΑΣ ΣΑΜΟΥΗΛ

η τέχνη του «επιχειρείν» χθες, σήμερα, αύριοΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ: δεν θέλει κόπο, θέλει τρόπο ΡΑΕ με…«αλουμίνιο»

Κατά τις πρώτες ημέρες του Νοεμβρίου με έκ-πληξη πληροφορηθήκαμε την απόφαση της μόνιμης επιτροπής διαιτησίας της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας υπέρ της Αλουμίνιον της Ελ-λάδας (Όμιλος Μυτιληναίου) και κατά της ΔΕΗ, με αποτέλεσμα η τελευταία να ζημιώνεται κατά 109 εκ. ευρώ!Την τελευταία πενταετία η προσωρινή τιμή στην οποία διέθετε η ΔΕΗ το ρεύμα στην «Αλουμί-νιον» ήταν περίπου 43 ευρώ/MWh, ενώ η μέ-ση τιμή του ρεύματος για τις βιομηχανίες που είναι συνδεδεμένες στην υψηλή τάση υπολο-γίζεται γύρω στα 70 ευρώ/MWh. Την ίδια ώρα η ΔΕΗ αναγκάζεται να αγοράζει από τις μονά-δες παραγωγής ρεύματος που κατέχει ο Μυ-τιληναίος, κοντά στα 70 ευρώ τη MWh από τη μονάδα συνδυασμένου κύκλου και πάνω από 90 ευρώ από τη μονάδα συμπαραγωγής. Αυτή η πρώτη απόφαση της ΡΑΕ όπως ήταν φυσι-κό έφερε αναπόφευκτα τη ΔΕΗ στη θέση να ζητήσει τη διαιτησία η οποία και αποφάνθηκε στις αρχές Νοέμβρη.Η ΔΕΗ το 2010 είχε κέρδη 558 εκατ. ευρώ, αλλά χάρη σε αυτά τα υποχρεωτικά «δώρα» και ενώ τα τελευταία χρόνια, με τη μείωση προσωπικού, οι δαπάνες μισθοδοσίας μειώ-θηκαν κατά 693 εκατ. ευρώ, οδηγήθηκε το 2011 σε ζημίες ύψους 149 εκατ. ευρώ και το πρώτο τρίμηνο του 2012 σε ζημίες ύψους 1,4 εκατ. ευρώ.Όλη αυτή η ζημιά όπως είναι φυσικό μετακυλί-εται στον καταναλωτή μέσω των τιμολογίων, σε μια εποχή όπου οι λογαριασμοί της ΔΕΗ έχουν αυξηθεί πάνω από 10 φορές τα τελευταία δύο χρόνια, επιπροσθέτως αυξήθηκε τρεις φορές ο ΦΠΑ, επιβλήθηκε το γνωστό σε όλους “χαρά-τσι”, με αποτέλεσμα το σύνολο των οφειλών των πελατών Χαμηλής Τάσης με συμβόλαια σε ισχύ ανέρχονταν σε 530,5 εκατομμύρια ευ-ρώ και τα χρέη των πελατών Χαμηλής Τάσης όπου έχει διακοπεί το ρεύμα σε 169,9 εκα-τομμύρια ευρώ.Τη στιγμή που εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά βρίσκονται χωρίς ρεύμα και θέρμανση λόγω αδυναμίας πληρωμών, η ΡΑΕ με την απαρά-δεκτη απόφασή της να δώσει ασυλία στον κ. Μυτιληναίο και την Αλουμίνιον της Ελλάδας, χαρίζοντας ουσιαστικά όλα τα χρέη τους προς τη ΔΕΗ, αντί να διορθώσει την αδικία καθόρι-σε ακόμη χαμηλότερη τιμή για την ΑΤΕ κι από το σκανδαλώδες 43 ευρώ/MWh μειώθηκε στα 40,7 ευρώ/MWh!Η απόφαση αυτή πρέπει να καταγγελθεί με θό-ρυβο και να ανακληθεί άμεσα, θα πρέπει μάλι-στα να αποδοθούν ευθύνες στους υπεύθυνους. Δεν είναι δυνατόν τέτοιες αποφάσεις που στην ουσία στρέφονται ενάντια σε έναν ολόκληρο λαό, να μένουν στο απυρόβλητο.

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣΜέλος Ένωσης Τεχνικών ΔΕΗ,

Αντιπρόσωπος ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ


αδιαφορία- για το πραγματικό τίμημα της εκμετάλλευσης αυτής, το γεγονός οτι παρά τις τοπικές αντιδράσεις και τις παρατηρή-σεις του “φιλοκυβερνητικού” Περιφερεια-κού Συμβουλίου Ιονίων Νήσων, τελικώς με ημερομηνία 8/8/2013 και σε ανύποπτο χρόνο, δημοσιεύτηκαν και οι δύο αποφά-σεις για τις ΣΜΠΕ υπογεγραμμένες από τους Υπουργούς ΥΠΕΚΑ κ. Ι. Μανιάτη και Ναυτιλίας κ. Μ. Βαρβιτσιώτη. Η πρώτη με τίτλο «Έγκριση Στρατηγικής Μελέτης Πε-ριβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για το πρόγραμμα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στην περιοχή του δυτι-κού Πατραϊκού κόλπου» και η δεύτερη με τίτλο « Έγκριση Στρατηγικής Μελέτης Πε-ριβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για το πρόγραμμα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στην περιοχή του δυτι-κού Πατραϊκού κόλπου».

Οι δύο αυτές αποφάσεις των συναρμόδιων υπουργών, ή μάλλον ενός αρμόδιου κι ενός αναρμόδιου υπουργού (αυτόν του υπουργεί-ου Ναυτιλίας και Αιγαίου!!!) που εξεδόθησαν με την ΚΥΑ υπ. αριθμ.169896/8/8/2013, εγκρίνουν τελικά την ΣΜΠΕ για την έρευ-να και εκμετάλλευση των υδρογονανθρά-κων στο νοτιοανατολικό Ιόνιο που εξίσου περιέργως συνεχίζει να ονομάζεται Δυτι-κός Πατραικός, ερήμην ακόμη και αρμόδι-ων τοπικών φορέων και αγνοώντας ακόμη και την σχετική απόφαση-γνωμοδότηση του ΠΣ Ιονίων που ελήφθη στην συνεδρί-αση της 1/7/2012 στο Αργοστόλι, η οποία ήταν αρνητική στην ΣΜΠΕ. Όταν μόλιστα το ίδιο επισημαίνει μετά και την αποκάλυψη του καθηγητή Βαρώτση, ότι οι δύο ΣΜΠΕ είναι αντιγραφή της αντίστοιχης μελέτης από την ΑΟΖ της Κύπρου , κάτι που απο-τελεί νομική και επιστημονική παγκόσμια πρωτοτυπία και φυσικά εγχώρια πολιτική εξαπάτησης.

Οι συγκεκριμένες αυτές μεθοδεύσεις, ο τρόπος και η πολιτική ηθική με την οποία εκπονούνται και υλοποιούνται, ουσιαστι-

κά υπογραμμίζουν το μέγεθος του προ-βλήματος και τις πραγματικές συνέπειες αυτής της μορφής εκμετάλλευσης, σε ένα περιβάλλον που μόνο ως εχθρική μπορεί να δεχτεί μια τέτοια εξέλιξη. Με αυτό τον τρόπο αποκρύπτουν την υψηλή επικινδυ-νότητα στο Ιόνιο λόγω της μεγαλύτερης στην Ευρώπη σεισμικότητας, αδιαφορούν για περιπτώσεις ατυχημάτων κατά τη διάρ-κεια των γεωτρήσεων, αλλά και για τα από-βλητα της συνήθους δραστηριότητας που μπορεί να οδηγήσουν σε καταστροφή του θαλασσίου και παράκτιου περιβάλλοντος, αρχικά απο τα γειτονικά θαλάσσια πάρ-κα, δεν αξιολογούνται οι επιπτώσεις στον γενικό πληθυσμό, στην ανθρώπινη υγεία και στις παραγωγικές εκείνες ομάδες των τοπικών κοινωνιών, εκείνες δηλαδή που βιοπορίζονται με τις υφιστάμενες μορφές οικονομικής δραστηριότητας, όπως ο του-ρισμός, η κτηνοτροφία και η τυροκομία, η αλιεία κοκ.

Το όποιο δε υποκριτικό ενδιαφέρον πε-ριορίζεται στην λύση του αρμόδιου φορέα, δηλαδή η ολοκληρωμένη μέριμνα για την πρόληψη, τον περιορισμό και την αντι-μετώπιση των επιπτώσεων, παραδίδεται στην αποκλειστική ευθύνη του φορέα στον οποίο θα έχει παραχωρηθεί το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογοναν-θράκων στην περιοχή, δηλαδή στον ενερ-γειακό κολοσσό!!!

Η αλήθεια είναι ότι το ζήτημα των εξο-ρύξεων είναι πολύ σοβαρό για να δικαιο-λογεί την επιπολαιότητα με την οποία προ-σεγγίζεται, όπως και την επίσπευση των διαδικασιών. Επίσπευση που ουσιαστικά δεν ακολουθείται κι από την επιβεβλημέ-νη ανάγκη για πλήρη και συνολική ενημέ-ρωση των τοπικών κοινωνιών και μάλιστα άμεσα. Αν και ο αντίλογος θα μπορούσε να είναι αφοπλιστικός και μάλιστα ηχηρός στις κυβερνητικές αυτές μεθοδεύσεις, παραμένει ηχηρή και ζωντανή η Οδύσσεια αγωνία για τους κινδύνους από μια τόσο σοβαρή και

Σε πρόσφατο ενεργειακό συνέδριο, μόλις προ λίγων ημερών, ανακοινώθηκε από τον αρμόδιο υπουργό που σχεδόν “εργολαβικά” έχει αναλάβει την διαφημιστική εκστρατεία για τους υδρογονάνθρακες, οτι οι πρώτες αναλύσεις των δεδομένων από τις σεισμι-κές έρευνες που έγιναν στο Ιόνιο αλλά και τη θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης, αναδεικνύουν την αισιόδοξη προοπτική, οτι οι στόχοι που είχαν εξ αρχής τεθεί , θα υλοποιηθούν. Μάλιστα ανακοίνωσε οτι αμέσως μετά την ερμηνεία των δεδομένων που πραγματοποιείται στο Χιούστον και η οποία θα ολοκληρωθεί τον Ιανουάριο του 2014, θα ακολουθήσει η “πολυπόθητη” προκήρυξη διαγωνισμού για την παραχώ-ρηση περιοχών σε πετρελαϊκές εταιρείες για έρευνες υδρογονανθράκων.

Ενώ λοιπόν η φερόμενη πλέον για λόγους πολιτικού αντισταθμισμού “εθνική υπόθεση” των υδρογονανθράκων, με τις αυτονόητες γεωπολιτικές της προεκτάσεις, έχει πάρει για τα καλά τον δρόμο της εγχώρησης κυ-ριαρχικών δικαιωμάτων μέσω της παραχώ-ρησης των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης , παραμένει περιέργως ανύπαρκτη, ακόμη και η παραμικρή πρωτοβουλία για ενημέ-ρωση του ελληνικού λαού και κυρίως των τοπικών κοινωνιών, σχετικά με τις επιπτώ-σεις, τα προβλήματα και τις συνέπειες, αυ-τής της μορφής εκμετάλλευσης.

Παράλληλα, ανεξήγητη φαντάζει ακόμη και με όρους κοινής λογικής, η ταχύτητα με την οποία η κυβέρνηση δια του αρμο-δίου υπουργού προωθεί την “αξιοποίηση” των κοιτασμάτων στο Ιόνιο, αναμένοντας τη στιγμή εκείνη που θα υπογραφούν οι συμβάσεις εγχώρησης, όταν μάλιστα η τα-χύτητα αυτή, υπαγορεύει μεθοδεύσεις και “αποκρύψεις” που μόνο σκόπιμες μπορούν να χαρακτηρισθούν.

Έτσι, ειδικά για το Ιόνιο, έκπληξη αλλά και έκδηλη αγωνία προκαλεί στις τοπικές κοινωνίες που όλο και περισσότερο ευαι-σθητοποιούνται -παρά την αρχική τους

μακροχρόνια δραστηριότητα στην περιοχή, που θα οδηγήσει το Ιόνιο ανιστόρητα στη μετατροπή του σε ενεργειακή χαβούζα της Ευρώπης, με σπόνσορα την ελληνική κυ-βέρνηση και ιδιοκτήτες τα μεγάλα ενεργει-ακά μονοπώλια.

Οι τοπικές κοινωνίες των νησιών του Ιο-νίου, παρά την αρχική άγνοια τους πάνω στα επιμέρους ζητήματα του ενεργειακού αυτού εγχειρήματος, ξεπερνούν σιγά-σιγά το αρχικό μούδιασμα και αναζητούν τρό-πους αντίδρασης , στις επιθετικές αυτές πολιτικές. Ειδικότερα στη Κεφαλονιά, που βιώνει εδώ και καιρό πρακτικές περιθωριο-ποίηση της, αναγνωρίζουν οι κάτοικοι της πως στόχος είναι να καταστεί μια ευάλω-τη κοινωνία, ώστε να αποδεχτεί ως σανίδα σωτηρίας, την κατάτμηση των θαλασσίων οικοπέδων της και την εγχώρησή τους σε ενεργειακά τρυπάνια πολυεθνικών. Μέ-σα σε ένα διάστημα ενός χρόνου, από τότε δηλαδή που η Ριζοσπαστική Πρωτοβουλία για τους Υδρογονάνθρακες, έθεσε το θέμα στη τοπική κοινωνία ως πρώτης πρωτεραι-ότητας και αντιμετωπίστηκε γι αυτό σχεδόν γραφικά, όλο και περισσότεροι φορείς, πο-λίτες, ομάδες, κινήματα, πολιτικά στελέχη και αιρετοί, αναδεικνύουν τις σκοπιμότη-τες και τις προοπτικές αυτής της θανάσι-μης μορφής εκμετάλλευσης.

Ο αγώνας για να μην γίνει η Κεφαλονιά και συνολικά το Ιόνιο, “πλυντήριο” απο-βλήτων και (κατα)μαυρου χρήματος, για να μην γίνει η ευρωπαϊκή ενεργειακή χαβού-ζα, είναι πλέον μονόδρομος. Στα μεταξωτά φύκια της υποσχόμενης αντισταθμιστικής ανάπτυξης, οφείλουμε όλοι μας να απαντή-σουμε καθαρά και δυναμικά σαν τα βαθειά γαλαζοπράσινα νερά μας. Η μόνη εγχώρηση που αναγνωρίζουμε γι αυτά, είναι η εγχώ-ρηση στα παιδιά μας.

ΣΤΑΥΡΟΣ ΑΝΤΥΠΑΣ Ριζοσπαστική Πρωτοβουλία Κεφαλονιάς για τους

υδρογονάνθρακες

ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ

οι εξελίξεις, οι αντιδράσεις, οι μεθοδεύσεις

και τα «μεταξωτά φύκια» της συγκυβέρνησης

Oικοτριβές


Μετά την επέλαση του νεοφιλελευθερι-σμού στη Γερμανία σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90, ανέπαφος δε μπόρεσε φυσικά να μείνει ούτε ο τομέας της ενέρ-γειας. Παρά τις υποσχέσεις της ελεύθερης αγοράς προς τους καταναλωτές ,οι οποίες προέτασσαν την αυξημένη αποτελεσματι-κότητα στη λειτουργία των ιδιωτικοποιη-μένων φορέων σε συνδυασμό με τη μείωση στις τιμές και την αύξηση της ποιότητας που απολαμβάνουν οι χρήστες, το αποτέλε-σμα ήταν απογοητευτικό: Η ιδιωτικοποίηση των δικτύων και της διανομής της ενέρ-γειας οδήγησε σε αύξηση των τιμολογίων με παράλληλη υποβάθμιση της ποιότητας στην παραγόμενη ενέργεια. Το κλασικό σχήμα κάθε ιδιωτικοποίησης υιοθετήθηκε για ακόμη μία φορά, αφού ο νέος φορέας διαχείρισης λειτούργησε με γνώμονα την αύξηση του κέρδους, μέσω του περιορισμού στις δαπάνες συντήρησης του δικτύου και της σταδιακής υποβάθμισης όλου του μη-χανισμού παραγωγής.

Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση του Βερολίνου το δίκτυο είχε περιέλθει στην κυ-ριότητα των συμφερόντων της Σουηδικής Vattenfall. Ο κολοσσός αυτός εκφράζει τη συστηματική του άρνηση στο ενδεχόμενο μιας ενεργειακής στροφής προς τις ΑΠΕ (παρ’ ότι δίκτυο είναι αρκετά αξιόπιστο, μόλις το 1,4% του μείγματος ενέργειας που καλύπτει την αστική ζήτηση προέρχεται από τις ΑΠΕ). Παράλληλα, η ίδια εταιρία δεν είναι απλώς υπεύθυνη για τη διαχεί-ριση της διανομής ενέργειας αλλά συμμε-τέχει και στην παραγωγή της, καθώς της ανήκουν κάποια ορυχεία εξόρυξης άνθρα-κα στην περιοχή του Lausitz στην ανατο-λική Γερμανία. Επιλέγεται δηλαδή ένα μο-ντέλο ηλεκτροπαραγωγής βασισμένο στην καύση άνθρακα (με ό,τι αυτό συνεπάγεται ως προς το ζήτημα της εκπομπής ρύπων) με κύριο επιχείρημα το μικρό κόστος της παραγόμενης ενέργειας, αλλά με σοβαρές προβληματικές ως προς το δημοκρατικό έλεγχο, την κοινωνική πολιτική και το πε-ριβαλλοντικό αποτύπωμα.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, στο Βερολίνο ξεκίνησε μια καμπάνια με στό-χο την επαναδημοτικοποίηση του δικτύου και της διανομής ακολουθώντας το επιτυ-χές εγχείρημα του Αμβούργου. Η καμπάνια διοργανώθηκε από μια πλατιά κοινωνική συμμαχία (με πολλούς τοπικούς φορείς, κι-νήσεις πολιτών και οργανώσεις) την Στρογ-γυλή Τράπεζα Ενέργειας του Βερολίνου (Berliner Energietisch). Στην προώθηση και το σχεδιασμό της καμπάνιας συμμετείχαν

ισότιμα όλες οι οικολογικές, δημοκρατικές και κοινωνικές συλλογικότητες της πόλης συγκροτώντας ένα σχέδιο με τέσσερις βα-σικούς άξονες:

Τη δημοτικοποίηση του δικτύου ηλε-κτρισμού.

Την προώθηση των ΑΠΕ, με στόχο την αποκεντρωμένη παραγωγή και την πλήρη αυτονομία μέσω της παράλληλης απαγό-ρευσης νέων ή επεκτεινόμενων μονάδων πυρηνικών σταθμών ή σταθμών καύσης άνθρακα.

Αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχι-ας μέσω προγραμμάτων εξοικονόμησης σε επίπεδο κατοικιών, που θα εμποδίζουν τις εξώσεις και τους εκτοπισμούς των κα-τοίκων διαμέσου επιδότησης συνεταιριστι-κών τραπεζών.

Ανάπτυξη πλαισίου δημοκρατικού ελέγ-χου του τομέα της ενέργειας: Το διοικητικό

συμβούλιο της δημοτικής εταιρίας προτά-θηκε να συγκροτείται μέσω εκλογών από τις τοπικές κοινότητες, ενώ κάθε κοινότητα θα μπορούσε να έχει δικαίωμα στη συνδια-μόρφωση οργανώνοντας συνελεύσεις βά-σης σε επίπεδο γειτονιάς και καταθέτοντας υπομνήματα στο συμβούλιο.

Στα πλαίσια αυτής της καμπάνιας διενερ-γήθηκε δημοψήφισμα με στόχο την επανα-δημοτικοποίηση των υποδομών ενέργειας στην πόλη. Για να ψηφιστεί, όμως, ως νό-μος η πρόταση της πρωτοβουλίας δεν αρ-κεί η θετική ψήφος της πλειοψηφίας, αλλά απαιτείται η υπερψήφισή της από το 25% των δημοτών που έχουν το δικαίωμα του εκλέγεσθαι. Παρά την ισχυρή πλειοψηφία των δημοτών που ψήφισαν υπέρ της δη-μοτικοποίησης (κοντά στο 83%), υπολεί-πονταν 21000 «ναι» από το δεύτερο σώμα που αναφέρθηκε παραπάνω. Χάθηκε έτσι

μια μεγάλη ευκαιρία για τη θεσμοποίηση ενός πλαισίου που επανανοηματοδοτεί τον όρο «δημόσια επιχείρηση», ενώ παράλλη-λα προτείνει και έναν οδικό χάρτη μετά-βασης σε μια μετα-εξορυκτική ενεργειακή οικονομία.

Ωστόσο, η αποτυχία αυτή δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με το ποια μπορεί να είναι η στρατηγική της αριστεράς ώστε τέ-τοια κινήματα να μπορούν να πετυχαίνουν νίκες και να προκαλούν υλικούς μετασχη-ματισμούς της ενεργειακής οικονομίας. Στα πλαίσια της εμπειρίας του Βερολίνου, φαίνεται πως η διοργάνωση μιας καμπά-νιας με στόχο την εγκαθίδρυση θεσμικών πρωτοβουλιών στο μέλλον από μόνη της δεν αρκεί. Παρά το ολοκληρωμένο πλαίσιο της καμπάνιας, αυτό που φαίνεται να έλει-ψε είναι η ανάληψη πρωτοβουλιών για ένα εναλλακτικό μοντέλο ενέργειας στο σήμε-ρα, μέσω εγχειρημάτων σε τοπικό επίπεδο. Με άλλα λόγια, παράλληλα με τις θεσμικές διεκδικήσεις (που στοχεύουν σε μια μακρο-πρόθεσμη κατάσταση) η αριστερά οφείλει να συγκροτεί αντιπαραδείγματα ήδη από τώρα εκμεταλλευόμενη την αυτενέργεια των πολιτών.

Τα παραδείγματα αυτά μπορούν να συ-γκροτούνται στη βάση διαφορετικών αφε-τηριών:

Συμμετοχικοί προϋπολογισμοί και συνε-λεύσεις γειτονιάς, όπως στο μοντέλο τοπι-κής αυτοδιοίκησης της Βραζιλίας.

Ενίσχυση της έννοιας της συλλογικότη-τας και της συνεργατικής ηθικής.

Μείωση ή και εξάλειψη των περιβαλλοντι-κών επιβαρύνσεων, όπως στην περίπτωση της Δανίας (απομάκρυνση από το πρότυπο των πυρηνικών).

Μείωση του κόστους και της τιμολόγησης της ενέργειας για τα φτωχά στρώματα και τις υποτελείς τάξεις, μέσω επιστροφών των αρχικών επενδύσεων και μορφών κοινωνι-κής επιχειρηματικότητας (συνεταιριστικές τράπεζες, δίκτυα αλληλεγγύης).

Στα πλαίσια όλων των παραπάνω αφε-τηριών όμως, η αριστερά πρέπει μέσα από το συνδυασμό της κινηματικής δράσης και των θεσμικών πρωτοβουλιών (όπου αυτές είναι δυνατές) να συγκροτεί συλλογικότη-τες που θα μετατοπίζουν την πλάστιγγα υπέρ των αναγκών των «από κάτω», ενώ θα ανοίγουν και την προοπτική του κοινω-νικού μετασχηματισμού. Να κάνει δηλαδή όχι μια φιλοσοφία των μελλοντικών σχεδί-ων, αλλά μια «φιλοσοφία της πράξης» που θα έλεγε κι ο Γκράμσι.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΔΗΜΑΣ

αποτυχία, σκέψεις και προβληματισμοί

επαναδημοτικοποίηση του δικτύου ενέργειας στο ΒΕΡΟΛΙΝΟ

OικοτριβέςΝοέμβριος 2013 - τ. 9

Μεγαλεπήβολα έργα για να βγούμε από την κρίση. Αυτή είναι η συνταγή που η Κο-μισιόν και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύ-σεων (EIB) προωθούν με τους νέους χρη-ματοοικονομικούς οργανισμούς, η οποία θα τους επιτρέψει να συγκεντρώσουν τα δύο δισεκατομμύρια ευρώ, αναγκαία για να κα-τασκευάσουν τις μεγάλες στρατηγικές υπο-δομές της Ευρώπης στους τομείς της ενέρ-γειας, των μεταφορών και της μεταφοράς δεδομένων. Ο κατάλογος των ενεργειακών σχεδίων «κοινού ενδιαφέροντος», δημοσιεύ-τηκε στις 14 Οκτωβρίου από την Κομισιόν, μοιάζει περισσότερο όμως με μια λίστα για ψώνια παρά με ένα ντοκουμέντο όπου τονί-ζονται ρητά και κατηγορηματικά οι στρατη-γικές προτεραιότητες της ΕΕ. Ο κατάλογος περιέχει 248 σχέδια, όπου περιλαμβάνονται αγωγοί φυσικού αερίου και γραμμές μετά-δοσης μήκους χιλιάδων χιλιομέτρων, όλα προσανατολισμένα στην «ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου» και στη «διαφοροποίηση» των πηγών εφοδια-σμού, ώστε να σταματήσει η εξάρτηση από τη Ρωσία· μόνο που σε πολλές περιπτώσεις αλληλοσυγκρούονται.

Πέρα όμως από τις δυσκολίες για τον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων, η Κο-μισιόν δεν εξετάζει καν τη δυνατότητα να μειώσει την κατανάλωση φυσικού αερίου και, κατά συνέπεια, την εξάρτηση της ΕΕ από μία πηγή που βρίσκεται κατά κύριο λόγο έξω από τα εδάφη της. Αντιθέτως, στοχεύει να εξασφαλίσει το αζερικό φυσικό αέριο και κυρίως εκείνο από το Τουρκμενι-στάν, με το οποίο η Κομισιόν έχει ξεκινήσει διαπραγματεύσεις από τον Σεπτέμβρη του 2011, οι οποίες θα καθορίσουν τις βάσεις της συμφωνίας για τον Αγωγό της Κασπί-ας, δίχως καμία επιφύλαξη για τις συνεχείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στις δύο χώρες.

Το φυσικό αέριο του Τουρκμενιστάν εί-ναι εκείνο που θα έδινε νόημα στον Νότιο Διάδρομο. Ένα τεράστιο ενεργειακό έργο, ανάμεσα στα μεγαλύτερα στον κόσμο, που περιλαμβάνει διάφορα σχέδια: από την ανά-πτυξη του δευτέρου σταδίου του Σχεδίου Σαχ Ντενίζ στο Αζερμπαϊτζάν, τον διπλασιασμό του Αγωγού Νοτίου Καυκάσου, μέχρι την κατασκευή δύο τεράστιων έργων χιλιάδων χιλιομέτρων: τον Αγωγό Trans Anatolian (TANAP) και τον Αδριατικό Αγωγό (TAP),

με τον τελευταίο να περνάει από την Ελ-λάδα, την Αλβανία και την Ιταλία. Σχέδια για τα οποία δεν δημοσιεύτηκε το συνο-λικό κόστος, αλλά οι επενδυτές πρέπει να πάρουν οριστική απόφαση μέχρι το τέλος του 2013. Εξάλλου, στην περίπτωση του TAP η διεθνής συμφωνία αναφέρεται στη Host Government Agreement που η Ελ-λάδα και η Αλβανία θα πρέπει να υπογρά-ψουν με τους επενδυτές. Με άλλα λόγια, συμφωνίες για τις επενδύσεις που μπορεί να αποδειχθούν ότι αντιστοιχούν με απώ-λεια εθνικής κυριαρχίας όσον αφορά τους όρους-παγίδα που θα επιβληθούν, ώστε να αποφευχθούν τυχόν νομοθετικές τροποποι-ήσεις που ενδέχεται να αποδειχθούν επιζή-μιες για τους επενδυτές. Εκ των πραγμάτων πρέπει να επικυρωθούν, καθώς απουσιάζει ο δημόσιος διεξοδικός διάλογος, που θα επέτρεπε στις χώρες αυτές να εκτιμήσουν επακριβώς το κόστος και τα οφέλη που θα επιφέρει ετούτο το σχέδιο.

Τα «ομόλογα έργου»

Η πρωτοβουλία που θα διευθύνει αυτό το μεγαλεπήβολο σχέδιο επενδύσεων είναι η Connecting Europe Facility (CEF) διαμέ-σου του νέου χρηματοοικονομικού μηχα-νισμού Europe 2020 Project Bond (PBI) και του Project Bond Credit Enhancement (PBCE). Η Κομισιόν, διαμέσου της Ευρωπα-ϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, θέτει στη διά-θεση της CEF 29,3 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 5,1 δισεκατομμύρια στον τομέα της ενέργειας.

Υποδομές που εμφανίζονται σαν «χρη-ματοδοτούμενες από ιδιωτικά κεφάλαια», στην πραγματικότητα στοχεύουν να επω-φεληθούν από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό των ομολόγων έργου και, συνεπώς, από τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων που θα στοχεύει στη βελτίω-ση της αποτίμησης των ομολόγων τα οποία πουλήθηκαν στις χρηματοπιστωτικές αγο-ρές και θα προσφέρει υψηλά κέρδη στους θεσμικούς επενδυτές, σ’ ένα πλαίσιο που θα διευκολύνει τη «χρηματιστικοποίηση» των υποδομών μέχρι την κατασκευή.

Μια επιχείρηση που αγορές και πολυε-θνικές (που ήδη εξαρτώνται από τις αγορές) προσπαθούν να μας πουλήσουν σαν κάτι το οποίο θα έχει σχέση με την εξασφάλιση

ενέργειας και δεν δημιουργεί χρέη… είμα-στε βέβαιοι όμως; Αρκεί να κοιτάξουμε το Σχέδιο Castor στην Ισπανία για να αντι-ληφθούμε ότι μάλλον δεν είναι έτσι. Εδώ, η κυβέρνηση της Μαδρίτης ζήτησε τη βο-ήθεια της Κομισιόν για να προωθήσει την κατασκευή ενός σταθμού αποθήκευσης φυσικού αερίου στα ανοιχτά των ακτών της Βαλένθια. Ένα σχέδιο που ήδη χρημα-τοδοτούσε η ισπανική τράπεζα Σανταντέρ με δάνεια ύψους 1,2 δισεκατομμύρια ευ-ρώ. Το κόστος αυξήθηκε και με την κρίση η κοινοπραξία Escal UGS δεν κατάφερε να εξασφαλίσει κι άλλη χρηματοδότηση. Χάρη στην BEI και στον μηχανισμό Project Bond Credit Enhancement, τον Ιούλιο το χρέος ξαναπουλήθηκε στις χρηματοπιστωτικές αγορές, ανεβάζοντάς το σε λίγες μέρες σε 1,7 δισεκατομμύρια ευρώ. Η πίστωση 200 εκατομμυρίων ευρώ που χορήγησε η BEI επέτρεψε στα ομολογιακά δάνεια να ανα-βαθμίσουν την αποτίμηση αξίας σε ΒΒΒ+ και να πουληθούν σε λίγες μέρες σε ασφά-λειες, σε αποθεματικά ασφαλιστικών ταμεί-ων, σε δημόσιες τράπεζες όπως η BEI που αγόρασε ομόλογα 300 εκατομμυρίων ευρώ. Οι εργασίες κατασκευής συνεχίστηκαν μέ-χρι τις 26 Σεπτεμβρίου, όταν η κυβέρνηση αναγκάστηκε να σταματήσει τις εργασίες ύστερα από μια εκατοστή σεισμικών δονή-σεων ύψους μέχρι 4,2 της κλίμακας Ρίχτερ. Λίγα χιλιόμετρα από τον σταθμό αποθή-κευσης βρίσκονται τρεις σταθμοί παραγω-γής πυρηνικής ενέργειας —Ascó Ι, ΙΙ και ο Vandellòs ΙΙ— και μια διαρροή φυσικού αερίου θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες για την περιοχή.

Με το κλείσιμο του συγκεκριμένου σταθ-

για να βγούμε από την κρίση;μεγάλες στρατηγικές υποδομές στην ΕΕ

μού, μαθεύτηκαν οι οικονομικοί όροι της συμφωνίας που είχε υπογράψει η ισπανι-κή κυβέρνηση ήδη από το 2008, αλλά και η νέα συμφωνία για την έκδοση των ομο-λόγων έργου. Αποκαλύφθηκε ότι η ευρω-παϊκή παρέμβαση στόχευε εξολοκλήρου να διαφυλάξει τα αποθεματικά των ασφαλιστι-κών ταμείων, τις ασφάλειες και τις τράπε-ζες που αγόρασαν τα ομόλογα, κι αυτή που θα πλήρωνε είναι η ισπανική κυβέρνηση, η οποία θα δει να αυξάνεται δραματικά το δημόσιο χρέος της. Κάτι που οι νομικοί της Μαδρίτης προσπαθούν να αποφύγουν, ζη-τώντας την ακύρωση του άρθρου 14 της συμφωνίας, που επιτρέπει στις εταιρείες να παρατήσουν το σχέδιο στην περίπτωση που μεσολαβήσουν «εξωτερικά συμβάντα» και υποχρεώνει την ισπανική κυβέρνηση να επαναγοράσει όλα τα ποσοστά της επέν-δυσης και να εγγυηθεί στους κατέχοντες το χρέος, δηλαδή τα ομόλογα που πουλήθη-καν τον Ιούλιο.

Ένα ζήτημα που κατήγγειλαν εκατοντά-δες ισπανικές οργανώσεις, οι οποίες έστει-λαν επιστολές στην BEI και στην Κομισιόν ζητώντας τον επανέλεγχο του μηχανισμού Europe 2020 Project Bond: είμαστε βέβαιοι ότι δεν θα δημιουργήσει χρέη; Και η επί-σπευση αυτών των χρηματοδοτούμενων σχεδίων είναι όντως καλή ιδέα;

Ερωτήσεις καθ’ όλα δίκαιες, τις οποίες οφείλουμε να συλλογιστούμε, προτού κα-ταπιούμε το αγκίστρι των αγορών…

ElEna GEREbIzzaRe:Common, Ιταλία

http://www.recommon.org/eng/

Μετάφραση: Γιώργος Κασαπίδης

11

μεγάλα έργα... του κεφαλαίου

Oικοτριβές


ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΑ ΦΑΡΑΩΝΙΚΑ ΕΡΓΑ διεθνές συνέδριο στην κωνσταντινούπολη

Το διήμερο 26 και 27 Οκτωβρίου 2013, διεξήχθη στην πλατεία Ταξίμ στην Κων-σταντινούπολη ένα διεθνές συνέδριο οι-κολογικού - και όχι μόνο - περιεχομένου. Το συνέδριο πραγματεύτηκε τα σχεδιαζό-μενα μεγαλεπήβολα έργα από την τουρκι-κή κυβέρνηση. Ανάμεσα στα σχέδια αυτά συμπεριλαμβάνονται νέα διώρυγα στον Βό-σπορο, νέα γέφυρα σύνδεσης ασιατικής κι ευρωπαϊκής Τουρκίας, καθώς και μια σειρά έργων που εντάσσονταν στην υποψηφιό-τητα της Τουρκίας για ανάληψη των Ολυ-μπιακών αγώνων, όπως ολυμπιακό χωριό στον χώρο του νυν αεροδρομίου Κεμάλ Ατατούρκ, κατασκευή νέου αεροδρομίου, με συνέπεια την επέκταση της μητροπολι-τικής Κωνσταντινούπολης, που με τη σειρά της θα προσθέσει μερικά ακόμα εκατομμύ-ρια κατοίκους.

Το συνέδριο σχεδιάστηκε, συγχρηματοδο-τήθηκε και συν-διοργανώθηκε από το Πρά-σινο Ινστιτούτο και το Ινστιτούτο Πράσινης Σκέψης, πολιτικά ιδρύματα των Οικολόγων Πράσινων και του κόμματος Πράσινοι και Αριστερό Κόμμα, της Ελλάδας και της Τουρ-κίας αντίστοιχα. Το συνέδριο παρακολούθη-σαν εκατοντάδες συμμετέχοντες γεγονός το οποίο πιστοποιεί αναδεικνύει τη σπουδαι-ότητά του και πιστοποιεί το διογκούμενο ενδιαφέρον στη χώρα, ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη εξέγερση με αφορμή τα σχεδια-ζόμενα έργα στο πάρκο Γκεζί.

Στόχος του συνεδρίου ήταν η ανταλλα-γή εμπειριών και η απαραίτητη δικτύωση ανάμεσα σε ακτιβιστές, εκπροσώπους ΜΚΟ, πανεπιστημιακούς, ερευνητές αλλά εκπρο-σώπους διαφόρων οργανώσεων και συλλο-γικοτήτων από την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, που πλήττεται από αντίστοιχα «αναπτυξιακά» σχέδια. Οι παρουσιάσεις κατά τη διάρκεια του διεθνούς συνεδρίου μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες. Η πρώτη αφορά εισηγήσεις από ομιλητές που προέρχονται από άλλες χώρες εκτός Τουρκίας με θέμα μεγάλα έργα στις αντί-στοιχες χώρες τους και τους εκεί κοινωνι-κούς αγώνες ακύρωσής τους. Στη δεύτερη εξετάστηκαν τα φαραωνικού τύπου σχέδια για την Τουρκία. Στην τρίτη κατηγορία ανή-κουν εισηγήσεις-παρεμβάσεις με κύριο θέ-μα την αντιμετώπιση αυτών των σχεδίων και τις εναλλακτικές προτάσεις.

Ο ομιλητής από την Ιταλία Πάολο Πρι-έρι ο οποίος, εκπροσωπώντας το κίνημα εναντίον των «γρήγορων τρένων» που

συνδέουν την Ιταλία με τη Γαλλία, χαρα-κτήρισε τα μεγάλα σχέδια «όχι αναγκαία», «σχέδια που γίνονται για να επιβληθούν», ενώ σημείωσε ότι η πλειονότητα αυτών των έργων είναι αντιδημοφιλή και ουσι-αστικά πρόκειται για κατασπατάληση δη-μόσιων πόρων με στόχο πάντα τα ιδιωτικά υπερκέρδη. Επιβάλλονται δε στις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες δε συμμετέχουν στη συζήτηση και ανάλυση του ζητήματος των μεταφορών ή κάποιου άλλου δημοκρατικού τρόπου διαβούλευσης. Σύμφωνα πάντα με τον Πριέρι, αυτά τα έργα είναι έτσι φτιαγ-μένα ώστε να εξασφαλίζουν τεράστια κέρδη σε συμμετέχοντες βιομηχανικούς και χρη-ματοπιστωτικούς ομίλους. Η εξασφάλιση αυτή γίνεται μέσω των κρατικών ταμείων και οδηγούν σε μεγαλύτερο δημόσιο χρέ-ος. Παράλληλα, τα έργα αυτά συμβάλλουν στην καταστροφή των μικρομεσαίων επι-χειρήσεων και των ‘τοπικών οικονομικών συστημάτων’. Τα τελευταία δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας κι επιτρέ-πουν την τοπική ανάπτυξη που βασίζεται περισσότερο στην ισότητα. Κατέληξε επι-σημαίνοντας ότι καθίσταται απαραίτητη η ανάγκη ενός συστήματος διακυβέρνησης που δεν καθιστά παράνομη τη διαμαρτυ-ρία και που ουσιαστικά ριζοσπαστικοποιεί τους κατοίκους των περιοχών που ζουν εκεί όπου σχεδιάζονται τα έργα αυτά.

Στη συνέχεια έγιναν αναφορές σε άλλα μεγάλα έργα. Η Πινάρ Ακιαζί της Ομάδας

Εργασίας Πολιτικής Οικολογίας της Κων-σταντινούπολης παρουσίασε τα ευρήματα ενός πρότζεκτ που χρηματοδοτείται από την ΕΕ κι έχει σα στόχο την ψηφιακή κα-ταγραφή των περιβαλλοντικών συγκρού-σεων. Η Λίσα Αριέμα, από το κίνημα κα-τά των γρήγορων τρένων Νο-TAV, έκανε μια ιστορική αναφορά του κινήματος στη βόρειο Ιταλία. Η Κοντρούτα Νεντέλτσου, από τη Ρουμανία, μίλησε για τους αγώνες κατά της εξόρυξης χρυσού στη χώρα της και ιδιαίτερα στη Ρόσια Μοντάνα, σημει-ώνοντας τη ρητορική και τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται υπέρ τέτοιων αντι-δημοφιλών σχεδιασμών.

Ομιλητές από την Τουρκία στάθηκαν στις δικές τους εμπειρίες. Ο πανεπιστημιακός καθηγητής, ωκεανολόγος Τζεμάλ Σαϊντάμ παρουσίασε τα επιστημονική δεδομένα που επεξηγούν γιατί η υπό συζήτηση νέα διώ-ρυγα με το όνομα «Κανάλι Ιστανμπούλ», ουσιαστικά ένας νέος Βόσπορος, δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει. Σημείωσε ότι εάν γινόταν η διάνοιξη αυτή τα οικοσυστήματα της Μαύρης Θάλασσας και της Θάλασσας του Μαρμαρά θα καταστρέφονταν ανεπι-στρεπτί σε λίγες δεκαετίες.

Η Τζιχάν Ουζουντσαρσιλί άσκησε σφο-δρή κριτική στα σχέδια αστικής ανάπλασης, τα οποία δεν είναι ούτε δημοκρατικά ούτε απαραίτητα, καθώς υπηρετούν τα συμφέ-ροντα μεγάλων κατασκευαστικών εταιριών. Σημείωσε ακόμα ότι η ‘αστική αλλαγή’ δε

θα ‘πρεπε να οδηγεί σε αναγκαστική εκκέ-νωση φτωχότερων κατοίκων στα περίχωρα της πόλης και απαίτησε δημόσια εμπλοκή στη διαδικασία λήψης των σχετικών απο-φάσεων.

Ο Τσαρέ Ονγκούν Τσαλισκάν, εκπρόσω-πος της Πλατφόρμας Υπεράσπισης Βορείων Δασών, μιας πλατφόρμας που δημιουργή-θηκε μετά από τις διαδηλώσεις με αφορ-μή το πάρκο Γκεζί, το καλοκαίρι του 2013 και η οποία σκοπεύει να σταματήσει την καταστροφή των τελευταίων δασών της Ιστανμπούλ, μίλησε κατά της δημιουργίας τρίτης γέφυρας ασιατικής και ευρωπαϊκής Τουρκίας καθώς και τρίτου αεροδρομίου της Πόλης. Υποστήριξε ότι αυτά τα σχέδια δεν πρόκειται να λύσουν τα κυκλοφοριακά προβλήματα των κατοίκων, όπως διατείνο-νται οι σχεδιαστές τους. Για τον Τσαλισκάν, η τοποθεσία που επελέγη για κατασκευή τρίτου αεροδρομίου είναι λάθος προσθέ-τοντας ότι η υπολογιζόμενη αύξηση των επιβατών θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί με επέκταση των δυνατοτήτων των υπαρ-χόντων αεροδρομίων.

Το συνέδριο έδωσε την ευκαιρία για συ-ζήτηση για εναλλακτικές λύσεις. Η Μπενγκί Ακμπουλούτ και ο Φικρέτ Ανταμάν παρου-σίασαν την ‘αναπτυξιακή ατζέντα’ στην ιστορία της Τουρκικής Δημοκρατίας. Είπαν ότι οι αρχές της χώρας πάντοτε έβλεπαν τα μεγαλεπήβολα σχέδια ως βήματα «εκσυγ-χρονισμού» της χώρας, μιας άποψης που συχνά αξιοποιείται για να σιγάσει κάθε αντίρρηση που βασίζεται σε περιβαλλοντι-κές ή κοινωνικές ανησυχίες.

Ο Αχμέτ Ατίλ Ασιτζί, από το Πράσινο Κόμ-μα της Τουρκίας που πέρυσι προσχώρησε σε συμμαχία με ένα από τα αριστερά κόμματα και μετονομάστηκε σε «Πράσινοι και Αρι-στερό Κόμμα», στηριζόμενος σε πρόσφατες ερευνητικές μελέτες, έδειξε ότι μια πράσινη μεταστροφή της Τουρκίας μπορεί να αυξή-σει το ΑΕΠ, τις θέσεις εργασίας και να εξα-σφαλίσει λιγότερη μόλυνση σε σύγκριση με τους στόχους που συμβατικά προβάλλουν τα κυβερνητικά κόμματα.

Η δεύτερη μέρα ξεκίνησε με την εισήγηση της Όλγας Κήκου, συν-συντονίστριας του Πράσινου Βαλκανικού Δικτύου και μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου του Πράσινου Ινστιτούτου. Η Όλγα Κήκου αναφέρθηκε στη συμμετοχή του Ινστιτούτου στην προ-σπάθεια ανάδειξης των σοβαρών κοινωνι-κών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων των

Η πρόφαση της οικονομικής ανάπτυξης και ευμάρειας μέσω γιγάντιων έργων έχει αποδειχθεί

εντελώς παραπλανητική. Εξακολουθεί να χρησιμοποιείται

όμως σε πολλές περιπτώσεις καθώς μόνο με αναληθείς

ισχυρισμούς και ψευδή επιχειρήματα είναι δυνατόν

να υπάρξει έστω μια σχετική προσωρινή αποδοχή από την

πλευρά της κοινωνίας.


προτεινόμενων έργων καθώς διαπιστώθη-κε η άμεση ανάγκη συνεργασίας πολλών συλλογικοτήτων της ευρύτερης περιοχής, για να αποτραπούν τα σχέδια αλλά και να ενισχυθεί η μεταξύ τους συνεργασία. Ανα-φέρθηκε στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών και ανέπτυξε τα κύρια σημεία αυ-τού του συμμετοχικού κι αμεσοδημοκρατι-κού εργαλείου που κάνει τα πρώτα βήματά του στην ΕΕ, ως μια θεσμική προσέγγιση που δίνει τη δυνατότητα για κινητοποίη-ση μεγάλου αριθμού πολιτών, κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Ο Κώστας Λουκέρης, πρόεδρος του Πράσινου Ινστι-τούτου, μίλησε για τη «δικιά μας πράσινη αλληλεγγύη», όπως αυτή αντιπαρατίθεται στην αλληλεγγύη απέναντι στις τράπεζες και τους τραπεζίτες. Η τελευταία ονομάζεται ‘αλληλεγγύη’ αλλά ουσιαστικά μεταφέρει τα βάρη στις πλάτες των πολιτών. Ο ομιλητής πρόσθεσε ότι όσοι έδειχναν ανησυχία για τη συνεργασία μεταξύ των δύο πολιτικών ιδρυμάτων μας μπορούν να αναρωτηθούν γιατί τέτοιες ανησυχίες δεν περνούν από το μυαλό των ανθρώπων στις χώρες μας, όταν Έλληνες και Τούρκοι στρατηγοί εκ-πονούν κι εφαρμόζουν κοινά στρατιωτικά σχέδια στα πλαίσια του ΝΑΤΟ ή όταν Τούρ-κοι κι Έλληνες επιχειρηματίες εργάζονται από κοινού με στόχο το κέρδος.

Το επόμενο πάνελ ομιλητών είχε σαν θέ-μα τη μάχη κατά των φαραωνικών σχεδί-ων στο νομικό και στο χρηματοπιστωτικό μέτωπο. Η Χαντέ Ατάι και ο Γιακούπ Σεκίπ Οκουμούογλου, μέλη της ομάδας Δικηγόροι για το Περιβάλλον, άσκησαν δριμεία κρι-τική στην προσπάθεια της κυβέρνησης να πραγματοποιηθούν τα μεγάλα αυτά έργα χωρίς ακριβείς μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Πρότειναν η Τουρκία να υπο-γράψει τη Σύμβαση του Άαρχους αμέσως και να εκπονήσει τέτοιες μελέτες πριν ξε-κινήσουν τα έργα. Η Φιντερίκα Μπάτσε-βα-Μακ Γκραθ από το Δίκτυο Bankwatch, υπογράμμισε τη στενή σύνδεση μεταξύ των μεγαλεπήβολων έργων και των χρηματοπι-στωτικών ιδρυμάτων που χρηματοδοτούν αυτά τα έργα. Πρότεινε κάποια εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε να σταματήσουν αυτά τα έργα, γελιοποιώ-ντας τα τραπεζικά και πιστωτικά ιδρύματα που τα χρηματοδοτούν.

Το συνέδριο έκλεισε με ένα πάνελ δημο-σιογράφων που καλύπτουν περιβαλλοντικά ζητήματα στην Τουρκία. Μια σειρά δημοσι-ογράφων εξέφρασαν την αυξανόμενη δυ-σκολία που αντιμετωπίζουν καλύπτοντας δημοσιογραφικά ζητήματα περιβαλλοντι-κού ενδιαφέροντος στα τουρκικά Μ.Μ.Ε., τα οποία επιχειρεί να θέσει υπό τον έλεγ-

χό της η κυβέρνηση. Σημείωσαν επίσης τις περίεργες σχέσεις σε επιχειρηματικούς το-μείς της Τουρκίας. Η Γιοντζά Ποϊράζ Ντο-γάν παρουσίασε εν περιλήψει μια αναφορά γραμμένη πάνω σε θέματα ιδιοκτησιακής δομής κάποιων Μ.Μ.Ε., κατασκευαστικών εταιριών, καθώς και εταιριών ενέργειας. Μια τυπική μεγάλη εταιρία στην Τουρκία κατέχει μια εταιρεία Μ.Μ.Ε. καθώς εταιρί-ες που λειτουργούν στον ενεργειακό και κατασκευαστικό τομέα. Υποστήριξε ότι τα αφεντικά των ιδιωτικών συμφερόντων στις κατασκευές και στην ενέργεια μπορούν να αναπτυχθούν μόνο μέσω ιδιοκτησίας μιας εταιρείας Μ.Μ.Ε., η οποία χρησιμοποιείται για να φιλτράρει ειδήσεις που αντανακλούν ενδιαφέρον για το περιβάλλον.

Αυτό το διεθνές συνέδριο έδωσε βήμα σε ανθρώπους από διαφορετικά περιβάλλοντα για μια κοινή ανησυχία για το αύριο. Στην περίπτωση της Τουρκίας τα προτεινόμενα έργα είναι τεραστίου μεγέθους και οι επι-πτώσεις τους καταστροφικές όχι μόνο για την ίδια τη χώρα αλλά δύναται να επηρε-άσουν αρνητικά και την ευρύτερη περιο-χή. Η πρόφαση της οικονομικής ανάπτυξης και ευμάρειας μέσω γιγάντιων έργων έχει αποδειχθεί εντελώς παραπλανητική. Εξα-κολουθεί να χρησιμοποιείται όμως σε πολ-λές περιπτώσεις καθώς μόνο με αναληθείς

ισχυρισμούς και ψευδή επιχειρήματα είναι δυνατόν να υπάρξει έστω μια σχετική προ-σωρινή αποδοχή από την πλευρά της κοι-νωνίας. Η μεγαλομανία των κυβερνήσεων, που κι εμείς βιώσαμε με τους σχετικά πρό-σφατους Ολυμπιακούς αγώνες, δεν μπορεί να υποθηκεύει το μέλλον. Η ‘αναπτυξιακή’ λογική που είναι υπαίτια για την σημερι-νή κατάσταση εξακολουθεί να καθοδηγεί αρκετές κοινωνίες. Οι φωνές όμως όσων ζητούν μια συνολική επαναδιαπραγμάτευ-ση και νέα συμφωνία μεγαλώνουν. Η ώρα που ο άνθρωπος θα συμφιλιωθεί με τον εαυτό του και το περιβάλλον οφείλει πά-ντα να πλησιάζει.

ΚΩΣΤΑΣ ΛΟΥΚΕΡΗΣεκπαιδευτικός – πολιτικός επιστήμονας,

πρόεδρος του Πράσινου Ινστιτούτου

ΑΧΜΕΤ ΑΤΙΛ ΑΣΙΤζΙπανεπιστημιακός, διεθνής εκπρόσωπος του κόμματος

Πράσινοι και Αριστερό Κόμμα της Τουρκίας

Oικοτριβές


Ο ΑΓΩΝΑΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΑ «ΜΕΓΚΑ ΠΡΟΤζΕΚΤ»στη νότια ευρώπη και τα Βαλκάνια

Μια τρίτη γέφυρα στο Βόσπορο, ένα πυρηνικό εργοστάσιο στη Βουλγαρία, ένα τρένο υψηλής ταχύτητας στην Ιταλία, ένα ορυχείο χρυσού στη Ρουμανία… Τι κοινό μπορεί να έχουν όλοι αυτοί οι σχεδιασμοί; Η απάντηση δόθηκε στο Συνέδριο για τα Φαραωνικά Έργα που οργανώθηκε στην Ιστανμπούλ στις 26-27 Οκτώβρη: Είναι όλα «αχρείαστα επιβαλλόμενα μέγκα πρότζεκτ» (Unnecessary Imposed Mega Projects).

Το συνέδριο συγκέντρωσε ακτιβιστές, ακαδημαϊκούς, ει-δικούς και πολιτικούς που αγωνίζονται ενάντια στα απο-καλούμενα «φαραωνικά» μεγάλα έργα. Αντιμέτωπες με την οικονομική κρίση από το 2008, οι κυβερνήσεις στη Νότια Ευρώπη και την Τουρκία υιοθετούν μια παρόμοια στρατηγική: Για να αναζωογονήσουν τη μεγέθυνση, επι-χειρούν να επιβάλλουν, χωρίς ουσιαστική συμμετοχή του κοινού, τα «δικά τους» μεγάλα σχέδια στους πολίτες τους και όσους κατοικούν σε γειτονικές χώρες. Οι κοντόθω-ρες πολιτικές για την οικονομική μεγέθυνση δεν αποτε-λούν μόνο κίνδυνο για την ευημερία των πολιτών, αλλά αποτελούν και ένα καθαρό σημάδι μιας τεχνοκρατικής «αναπτυξιακής» ατζέντας, που υποκρύπτει την αντίληψη για μια «οικονομική μεγέθυνση με κάθε κόστος» και την απουσία δημοκρατίας. Χωρίς αμφιβολία επίσης, παρόμοια πρότζεκτ προσθέτουν τεράστια πίεση σε ήδη πολύ ευαί-σθητα οικοσυστήματα.

Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη λόγοι να ελπίζει κανείς. Σε πολλές περιπτώσεις, οι πολίτες οργανώθηκαν για να αντι-σταθούν: Τα πιο γνωστά παραδείγματα περιλαμβάνουν το κίνημα No-TAV στην κοιλάδα Susa στην Ιταλία, την αντί-σταση ενάντια στις εξορύξεις χρυσού στη Rosia Montana στη Ρουμανία, τους λαϊκούς αγώνες ενάντια στο πυρηνι-κό εργοστάσιο στο Belene της Βουλγαρίας, και το κίνημα «Υπερασπιστές των βορείων δασών» στην Κωνσταντινού-πολη. Σε αυτό το πλαίσιο, το συνέδριο ανέδειξε τα ζητή-ματα της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων συμμετοχής στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και συνέβαλε στην ανταλλαγή ιδεών και στρατηγικών μεταξύ διαφορετικών περιβαλλοντικών κινημάτων. Εκτός από τα «μέγκα-πρό-τζεκτ», οι συζητήσεις στο συνέδριο έδειξαν ξεκάθαρα τις συνδέσεις με άλλα κινήματα αντίστασης ενάντια σε αστι-κές αναπλάσεις και σχεδιασμούς για υδροηλεκτρικά και θερμικά εργοστάσια ενέργειας.

Κεντρικός ομιλητής στο συνέδριο ήταν ο Paolo Prieri από το «Φόρουμ ενάντια στα αχρείαστα επιβαλλόμενα μέ-γκα πρότζεκτ» – ένα διεθνές δίκτυο κινήσεων από Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, ΗΒ, Γερμανία, Ρουμανία, Μαρόκο κ.α. Εξή-γησε ότι το Φόρουμ αντιτίθεται σφοδρά στην επιβολή σχε-διασμών για υποδομές τεράστιας κλίμακας όπως το σχέδιο για τους σιδηρόδρομους HS2 στην Αγγλία, το αεροδρόμιο Notre-Dame-des-Landes, τον σταθμό τρένου «Στουτγάρ-δη 21», το τρένο υψηλής ταχύτητας μεταξύ Μπορντώ και Ισπανίας, το υπόγειο τούνελ στην παλιά Φλωρεντία κ.α. Οι συγκεκριμένοι σχεδιασμοί εκτιμώνται ως αχρείαστοι, καθώς δεν απαντούν σε πραγματικές ανάγκες του πλη-θυσμού, αλλά αντίθετα κατευθύνουν ζωτικούς δημόσιους πόρους σε έργα που βασικά στοχεύουν να δημιουργήσουν ιδιωτικά κέρδη. Είναι επίσης σχεδιασμοί που επιβάλλο-νται άνωθεν, καθώς οι πολίτες αποκλείονται από την

οποιαδήποτε ουσιαστική παρέμβαση στις διαδικασίες ανά-λυσης των προβλημάτων και αναγκών και δημοκρατικής αντιμετώπισής τους

Ο P. Prieri έδωσε επίσης έμφαση στο γεγονός ότι παρό-μοια πρότζεκτ μεγάλων έργων βασίζονται σε «λαθεμένες αναλύσεις κόστους-οφέλους, ωραιοποιημένα στοιχεία για τη ζήτηση και τις δυνατότητες εξυπηρέτησης και μυθικές υποσχέσεις για θέσεις εργασίας» που χρησιμοποιούνται για να εξαπατήσουν τους κατοίκους των περιοχών υλοποίησης. Με το να εγγυούνται υπερκέρδη για μεγάλους βιομηχανι-κούς και χρηματιστικούς ομίλους, οδηγούν στην αύξηση του δημόσιου χρέους, καταστρέφουν τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τοπικές οικονομίες και ποινικοποιούν τις αντιδράσεις των κατοίκων που πλήττονται και αντιδρούν. Επισήμανε επίσης ότι τα «μέγκα πρότζεκτ» δεν απαντώ-νται μόνο στις «αναπτυσσόμενες» χώρες, αλλά είναι ένα γνώρισμα σε όλο τον πλανήτη, που προωθείται μέσα από τη ρητορική περί «προόδου» και «εκσυγχρονισμού». Όμως, προκαλούν μη-αντιστρέψιμες ζημιές στη χρήση του αέρα, του νερού, της γης, των αποβλήτων, ενέργειας και πρώ-των υλών. Οι αγώνες των πολιτών ενάντια σε επιβαλλό-μενους σχεδιασμούς πρέπει να διασυνδέονται με άλλους, γεωγραφικά απομακρυσμένους παρόμοιους αγώνες, για να προωθείται η παγκόσμια αλληλεγγύη και να αυξάνο-νται οι πιθανότητες επιτυχίας.

Στο συνέδριο παρουσιάστηκε επίσης ο «Χάρτης των Περιβαλλοντικών Αδικιών στην Τουρκία», που δημιουρ-γήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ερευνητικού προ-γράμματος EJOLT (Environmental Justice Organisations, Liabilities and Trade)

Ο χάρτης αποτελείται από περίπου 80 γνωστές περιπτώσεις περιβαλλοντικών αντιστάσεων στην Τουρκία, όπως παρου-σιάζονται από ακτιβιστές και μελετητές. Δείχνει, ότι εκτός από τα «μέγκα πρότζεκτ», πολλές από τις περιπτώσεις που

αναφέρονται στο χάρτη σχετίζονται με συγκρούσεις γύρω από το νερό (πρόσβαση, κατασκευή φραγμάτων, προστασία υγροτόπων), αρκετές αναφέρονται σε συγκρούσεις γύρω από εξορυκτικές δραστηριότητες, ενώ άλλες αφορούν βι-ομηχανικές δραστηριότητες και έργα υποδομών ή ενέρ-γειας (πχ. άνθρακας, πυρηνικά). Οι κύριες πηγές έντασης στην Τουρκία σχετίζονται με την ύπαρξη μιας εξαιρετικά εκσυγχρονιστικής κρατικής ιδεολογίας και μια μη-επερω-τίσιμη πρόσδεση στη ταχεία οικονομική μεγέθυνση που βασίζεται στο εξορυκτισμό και την απουσία διαδικασιών διαβούλευσης στο σχεδιασμό, μιας δημοκρατικής επιστημο-νικής κουλτούρας και ελευθερίας του τύπου. Σημειώθηκε ότι αυτή η νοοτροπία αποκρυσταλλώνεται στο διοικητικό και νομικό πεδίο μέσα από πολυάριθμές αλλαγές στην πε-ριβαλλοντική νομοθεσία που έχουν γίνει χωρίς δημόσια δι-αβούλευση – ακόμη και μεταξύ των ειδικών. Η δημιουργία του Χάρτη ελπίζει να συμβάλλει στο να γίνουν πιο ορατοί οι περιβαλλοντικοί αγώνες, στη δημιουργία δικτύων με-ταξύ ακτιβιστών, στην ανταλλαγή τεχνογνωσίας και την πρόσβαση σε σχετική επιστημονική γνώση που μπορεί να υποστηρίξει τα επιχειρήματα των κινημάτων. (…)

Το μήνυμα των περιβαλλοντικών αγώνων –και του συνε-δρίου στην Κωνσταντινούπολη- είναι σαφές: Η αντίσταση χρειάζεται να βασίζεται στην αλληλεγγύη μεταξύ πολιτι-στικά, πολιτικά και γεωγραφικά διακριτών -αλλά συσχε-τιζόμενων- τόπων, ώστε να αντιμετωπίσει τον κυρίαρχο λόγο που δεν επερωτά στην οικονομική μεγέθυνση, άλλα και για να αναδείξει τον «αχρείαστο» και «επιβαλλόμενο» χαρακτήρα των μέγκα πρότζεκτ, όπως επίσης και τις το-πικές, μικρής κλίμακας, εναλλακτικές προτάσεις.

IRMaK ERTÖRΟμάδα έργου EJOLT στην Τουρκία,

Διδακτορική ερευνήτρια Πολιτικής Οικολογίας

Μετάφραση: Χ.Κ.


Υπό τη βαριά σκιά των χιλιάδων θυμάτων και των κατα-στροφών που άφησε πίσω του ο τυφώνας Χαϊγιάν, η πιο πρόσφατη από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής που έπληξε τις Φιλιππίνες, πραγματοποιήθηκε 11-22 Νοεμ-βρίου στη Βαρσοβία η Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιμα-τική Αλλαγή COP19/CMP9, με τη συμμετοχή τουλάχιστον 190 χωρών.

Η εναρκτήρια ομιλία του εκπροσώπου των Φιλιππίνων Ναντέρεφ ‘‘Γιέμπ’’ Σάνο υπήρξε συγκινητική, αφού μίλη-σε όπως είπε, «για λογαριασμό των αμέτρητων ανθρώπων που δεν μπορούν πλέον να μιλήσουν για λογαριασμό τους», δηλαδή τα θύματα και τους κατοίκους των χωρών που υφί-στανται τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη και ιδιαίτερα εκείνων που χωρίς να «απολαμβάνουν» τα οφέλη της βιομηχανικής ανάπτυξης και χωρίς να συμβάλουν με εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2), υφίστανται κατα-στροφές και απώλειες. Ο ίδιος δήλωσε οτι θα απέχει από τροφή στη διάρκεια της Διάσκεψης ως ένδειξη συμπαράστα-σης στους συμπατριώτες του και μέχρι την εξαγωγή ουσια-στικού αποτελέσματος από τις συζητήσεις, ενώ χαρακτήρισε «παράνοια» την υπόθεση της κλιματικής κρίσης «την οποία πρέπει να σταματήσουμε εδώ, στη Βαρσοβία».

Τραγική ειρωνεία αποτελεί οτι ο Σάνο στην περσινή Δι-άσκεψη της Ντόχα, Κατάρ, όταν η πατρίδα του πάλι θρη-νούσε θύματα από τον τυφώνα Μπόφα, είχε εκφράσει την ελπίδα οι αποφάσεις «να υπακούν στις απαιτήσεις των επτά δισεκατομμυρίων κατοίκων της γης».

Η διοργανώτρια Πολωνία, που υπέστη καταστροφές τον περασμένο χειμώνα από τις πλημμύρες εξαιτίας των καταρ-ρακτωδών βροχών στην βόρεια Ευρώπη, μόνο με την φιλο-ξενία της συμβάλλει θετικά στην υπόθεση της κλιματικής αλλαγής. Στην διόλου τιμητική 19η θέση στις εκπομπές CO2 και ένατη στην παραγωγή άνθρακα παγκοσμίως, με αποθέ-ματα λιγνίτη και φυσικού αερίου τα οποία εκμεταλλεύεται και με δηλωμένη την πρόθεση να αναπτύξει μονάδες πυ-ρηνικής ενέργειας, έχει αιτηθεί από την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004, να της παρασχεθεί μεγαλύτε-ρος χρόνος συμμόρφωσης με τους στόχους του 20/20/20, ενώ έχει τοποθετηθεί αρνητικά για τον Οδικό Χάρτη Μει-ώσεων των Εκπομπών μετά το 2020.

Η Εκτελεστική Γραμματέας της Συνθήκης Πλαισίου του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), Κριστιάνα Φι-γκέρες, επικρίθηκε για την ομιλία της την περασμένη Δευ-τέρα στην αμφιλεγόμενη Διεθνή Σύνοδο Κορυφής για τον Άνθρακα, που διεξαγόταν παράλληλα με τις κλιματικές συ-νομιλίες στην Βαρσοβία. Η Γραμματέας κάλεσε τις βιομηχα-νίες άνθρακα «να αλλάξουν άμεσα και δραστικά», αναφέ-ροντας το μάλλον οξύμωρο: «Ως τώρα έχει γίνει απολύτως σαφές οτι περαιτέρω επενδύσεις στον τομέα του άνθρακα μπορούν να προχωρήσουν μόνο εάν είναι συμβατές με το όριο των δύο βαθμών κελσίου [ανόδου της παγκόσμιας μέ-σης θερμοκρασίας]».

Την ίδια ώρα, ακτιβιστές της Greenpeace σκαρφάλωσαν στην πρόσοψη του κτηρίου του Υπουργείου Οικονομικών όπου γινόταν η Σύνοδος και ανάρτησαν πανώ που έγρα-φε: «Ποιος κυβερνά την Πολωνία; Η βιομηχανία άνθρακα ή ο λαός;»

Διαδηλωτές και από περιβαλλοντικές οργανώσεις της Γερ-μανίας και χωρών της Αφρικής, πήραν μέρος σε πορεία που οργάνωσε το Κόμμα Πρασίνων της Πολωνίας, αντιδρώντας στην ταυτόχρονη διοργάνωση συνομιλιών για τον άνθρα-κα και για την κλιματική αλλαγή αλλά και στην αρνητική στάση κρατών για τις εκπομπές CO2, με συνθήματα όπως: «Δεν υπάρχει πλανήτης Β» και «Αφήστε το κάρβουνο μέ-σα στο έδαφος».

Εύλογα γεννιέται το ερώτημα, τί θετικό μπορεί να προ-κύψει από την Διάσκεψη σε καθεστώς οικονομικής ύφε-σης, προσπάθειας ανάκαμψης από πολλές χώρες, έξαρσης της βιομηχανικής παραγωγής σε άλλες, διαρκούς -στα όρια της εμμονής- ενεργειακής ανασφάλειας των βιομηχανικών χωρών, μετάθεσης των περιβαλλοντικών ευθυνών στους «άλλους» και χωρίς αποσαφηνισμένο καθεστώς για μεγά-λους ρυπαντές (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία και όχι μόνο) οι οποίοι «απολαμβάνουν» τον χαρακτηρισμό των αναπτυσσομένων χωρών και απαλλάσσονται από τις δεσμεύσεις για μειώσεις των εκπομπών τους και από τα συνεπαγόμενα κόστη.

Οι ΗΠΑ, δεύτερες μετά την Κίνα στις εκπομπές CO2, σύμ-φωνα με τον απεσταλμένο τους, αντί περαιτέρω δεσμεύσεων «έχουν επικεντρωθεί» και «βρίσκονται στον σωστό δρόμο» για την επίτευξη της μείωσης των εκπομπών τους κατά 17% από το 2005, μέχρι το 2020, η Ιαπωνία υπαναχώρησε από τους στόχους της για την περικοπή των εκπομπών της, ενώ ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση απέρριψαν την πρόταση ανα-πτυσσόμενων χωρών να μετρηθεί η διαχρονική συμβολή κάθε χώρας στην υπερθέρμανση του πλανήτη.

Η έκθεση της IPCC

Με δεδομένο τον μάλλον προπαρασκευαστικό ρόλο της φετεινής Διάσκεψης για τις συμφωνίες που προσδοκώνται στην διάσκεψη του Παρισιού το 2015 και με πρόσφατη ακόμα την 5η Έκθεση Αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτρο-πής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) που ανακοινώθηκε τον Σεπτέμβριο και η συνοπτική έκδοσή της δημοσιεύτηκε την ημέρα της έναρξης της Διάσκεψης, «μεγάλο στοίχημα» παραμένουν οι χρηματοδοτήσεις.

Κυρίαρχα οικονομικά θέματα αποτελούν: Η από το 2009 στην Κοπεγχάγη δέσμευση των ανεπτυγμένων χωρών να καταβάλουν 10 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μέχρι το 2012, που θα αυξηθούν σταδιακά στα 100 δισ. δολάρια μέ-χρι το 2020, προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, προκειμένου να αναπτύξουν «καθαρές» τεχνολογίες, η ενεργοποίηση του Πράσινου Κλιματικού Ταμείου (Green Climate Fund), στό-χος του οποίου είναι «να υποστηρίξει έργα, προγράμματα, πολιτικές και άλλες δραστηριότητες στις αναπτυσσόμενες χώρες Μέλη με την χρήση θεματικών πλαισίων χρημα-τοδοτήσεων», σύμφωνα με το προταθέν προσχέδιο και ο μηχανισμός «απωλειών και ζημιών» ο οποίος θα παρέχει αποζημιώσεις στις χώρες που πλήττονται από αναπόφευ-κτα κλιματικά φαινόμενα.

Οικονομικής θεματολογίας αναμενόταν και η τετραήμε-ρη συνάντηση υψηλόβαθμων κυβερνητικών στελεχών με την παρουσία του Γ.Γ. του ΟΗΕ Μπαν Κι-μουν, από την περασμένη Τρίτη. Οι πρώτες ανακοινώσεις δικαίωσαν τον Μπράντον Γου, ανώτερο αναλυτή της Action Aid, ο οποί-

ος είχε χαρακτηρίσει «εκκωφαντική» την σιωπή των πλού-σιων χωρών όταν τους ζητείται να δώσουν συγκεκριμένες πληροφορίες για το ύψος και τον χρόνο των χρηματοδο-τήσεων, παρότι «η κλιματική χρηματοδότηση και η μετα-φορά τεχνογνωσίας είναι κρίσιμες για τις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδιαίτερα για τις πιο ευάλωτες όπως οι Φιλιππίνες, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την παγκόσμια κλιματική κρίση», όπως είπε.

Οι πλούσιες χώρες, κατά τον Γου, «υποδεικνύουν τον ιδι-ωτικό τομέα, παρότι παραδέχονται οτι οι επενδύσεις του δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των πλέον φτω-χών και ευάλωτων. Πρόκειται για απαράδεκτη αποφυγή της ηθικής και νομικής ευθύνης», κάτι που επιβεβαιώνει η ατζέντα των συνομιλιών κορυφής.

Ωστόσο, το «δια ταύτα» για τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της γης, παραμένει η μείωση των εκπομπών CO2 και άλλων αερίων θερμοκηπίου (GHG), στον αντίποδα του πλουτισμού εκείνων που εκμεταλλεύονται τα ορυκτά καύσιμα. Απώτερος στόχος οφείλει να είναι ο περιορισμός της ανόδου της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας κάτω από τους 2°C σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή, δεδομένου οτι, όπως υπενθύμισε η Φιγκέρες στην εισαγωγική ομιλία της, η συγκέντρωση CO2 στην ατμόσφαιρα έχει πλησιάσει (και τον περασμένο Μάιο έφθασε) τα 400 σωματίδια ανά εκατομμύριο (ppm), την υψηλότερη από το 1958.

Η IPCC στην έκθεσή της χαρακτηρίζει την υπερθέρμανση αδιαμφισβήτητη με βάση τις κλιματικές μεταβολές που έχουν μελετηθεί, θεωρεί ως «εξαιρετικά πιθανή» αιτία της την αν-θρώπινη επέμβαση και χαρακτηρίζει «σαφή» και αυξημένη από την προηγούμενη έκθεση την ανθρώπινη επίδραση στο κλιματικό σύστημα και στον κύκλο υδάτων.

Ως αποτέλεσμα: «Η ατμόσφαιρα και οι ωκεανοί έχουν θερ-μανθεί, οι ποσότητες χιονιού και πάγων έχουν ελαττωθεί, η στάθμη της θάλασσας έχει ανέλθει και οι συγκεντρώσεις αερίων θερμοκηπίου έχουν αυξηθεί».

Για τον άνθρακα και τα βιοχημικά αέρια σημειώνει: «Οι ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα, μεθα-νίου και υποξειδίου του αζώτου έχουν αυξηθεί σε πρωτοφα-νή επίπεδα στα τελευταία 800.000 χρόνια. Οι συγκεντρώσεις CO2 έχουν αυξηθεί κατά 40% από την προβιομηχανική επο-χή, πρωτίστως από τις εκπομπές των ορυκτών καυσίμων και δευτερευόντως από τις εκπομπές χρήσης της γης. Οι ωκεανοί έχουν απορροφήσει το 30% των ανθρωπογενών εκπομπών CO2, με αποτέλεσμα την οξίνιση των υδάτων τους».

Για την αναστρεψιμότητα των φαινομένων καταλήγει στο δυσοίωνο συμπέρασμα οτι οι σωρευτικές εκπομπές θα κα-θορίσουν την μέση παγκόσμια θέρμανση μέχρι ή και μετά το τέλος του 21ου αιώνα, ενώ η διατήρηση των εκδηλώ-σεών της ακόμα και αν οι εκπομπές μηδενιστούν σημαίνει «αισθητή μακραίωνη δέσμευση στην κλιματική αλλαγή που δημιουργήθηκε από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον των εκπομπών CO2». ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΠΕΤΡΙΔΟΥ

ΔΙΑΣΚΕΨΗ του ΟΗΕ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ στη ΒΑΡΣΟΒΙΑκυριαρχία του ανθρακικού λόμπι και αντιδράσεις

Oικοτριβές


ΜΕΣΟΓΕΙΟΣένα κλίμα που αλλάζει, ένας κόσμος που προσαρμόζεται;

Αυτή ήταν η κεντρική ιδέα του Ευρωπα-ϊκού προγράμματος CIRCE, τα αποτελέσμα-τα του οποίου δημοσιεύτηκαν πρόσφατα1. Το ερωτηματικό δικό μας.

Λαμβάνοντας ως δεδομένη την κλιμα-τική αλλαγή, τόσο σήμερα όσο και στο μέλλον, τα ερωτηματικά στρέφονται γύρω από το ποιες είναι οι επιπτώσεις της και πώς μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε με δεδομένο ότι πρωτίστως επιδιώκουμε την ανάσχεσή της. Για να μάθουμε, όμως, τι θα συμβεί την επόμενη μέρα, πρέπει να προσεγγίσουμε την κλιματική αλλαγή με έναν σύνθετο και πολύπλευρο τρόπο, δη-λαδή εξετάζοντάς την σε συνάρτηση με την κοινωνική δυναμική (όπως οικονομικές και πολιτικές κρίσεις, πόλεμοι, εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση), τα οικονομικά ζητήματα, τις επιπτώσεις στην υγεία, στη γεωργία, στα δάση, στο νερό. Αυτό προ-σπάθησαν να κάνουν και οι ερευνητές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα CIRCE, εστιά-ζοντας στη Μεσόγειο, μία περιοχή από τις πιο πολύπλοκες στον κόσμο, όχι μόνο γε-ωγραφικά, αλλά κυρίως κοινωνικοπολιτι-κά. Τα κλιματικά μοντέλα νέας γενιάς που εφαρμόστηκαν, παρείχαν ρεαλιστικότερες και λεπτομερέστερες προσομοιώσεις αυτής της ιδιαίτερης περιοχής για την πρόβλεψη και ποσοτικοποίηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και ταυτόχρονα για την εκτίμηση των σημαντικότερων συνεπειών στους πληθυσμούς της περιοχής.

Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν την τάση των αλλαγών που υποδείκνυαν και οι προ-ηγούμενες εκθέσεις του IPCC για τη Μεσό-γειο και τα οποία θα συμπεριληφθούν στην επόμενη έκθεση2 που θα ανακοινωθεί μέσα στο 2014. Επιγραμματικά και λαμβάνοντας πάντα υπόψη τις αβεβαιότητες στις εκτιμή-σεις των κλιματικών μοντέλων, ιδιαίτερα για τη λεκάνη της Μεσογείου, το σενάριο που προκύπτει είναι, κατά μέσο όρο, α)αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα κατά 2°C περί-που και της θάλασσας από 0,8 έως 1,8°C, β) αύξηση της στάθμης της θάλασσας από 6 έως 12 εκατοστά, γ) μείωση της ποσότη-τας βροχής κατά 5 με 10% και δ) αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης ακραίων φαινο-μένων. Και αυτά μέχρι το 2050.

Προχωρώντας ένα βήμα πιο πέρα, πραγ-ματοποιήθηκε μία ολοκληρωμένη αποτίμη-ση σε τοπική κλίμακα των βιογεωφυσικών και κοινωνικών επιπτώσεων στις χώρες της Μεσογείου από την υφιστάμενη και τη

μελλοντική κλιματική αλλαγή, με την επι-λογή έντεκα περιοχών που αντιστοιχούν σε τρία διαφορετικά χαρακτηριστικά περι-βάλλοντα της Μεσογείου (αστικό, αγροτικό και παράκτιο). Η Αθήνα βρίσκεται ανάμεσα στις περιοχές που μελετήθηκαν, αντιπρο-σωπεύοντας ένα χαρακτηριστικό αστικό περιβάλλον.

Στη συνέχεια, περιγράφονται τα αποτε-λέσματα για μερικούς από τους πιο ευάλω-τους στην κλιματική αλλαγή τομείς, εστιά-ζοντας κυρίως στην ευρύτερη περιοχή του λεκανοπεδίου της Αθήνας.

Οι περιαστικές δασικές πυρκαγιές. Η κα-ταστροφή των δασών οδηγεί σε πλημμύρες, διάβρωση και υποβάθμιση της γονιμότητας των εδαφών. Επιπρόσθετα, οι περιαστικές πυρκαγιές παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση της θερμοκρασίας και της κυκλο-φορίας του αέρα στο παρακείμενο αστικό περιβάλλον, συμβάλλοντας στην αύξηση της θερμοκρασίας στην πόλη κατά τους θερι-νούς μήνες και στην ενίσχυση της αστικής θερμικής νησίδας3. Παράλληλα, η εκδήλω-ση των πυρκαγιών επηρεάζεται σημαντικά από την κλιματική αλλαγή, καθώς η υγρα-σία της καυσίμου ύλης καθορίζεται από την βροχή, τη θερμοκρασία, την υγρασία του ατμοσφαιρικού αέρα και τον άνεμο.

Η εκτίμηση του κινδύνου πυρκαγιάς, σχε-τιζόμενου με τις μετεωρολογικές συνθήκες, γίνεται με τη βοήθεια του δείκτη FWI (Fire Weather Index), ο οποίος έχει αποδειχτεί αποτελεσματικός για τα ελληνικά δάση. Για την περιοχή της Αττικής, τιμές του δείκτη μεγαλύτερες από 30 συνεπάγονται συνθή-κες υψηλού κινδύνου για την έναρξη πυρ-καγιάς4. Ο αριθμός των κρίσιμων ημερών για την περιοχή αυτή υπολογίστηκε από 40 έως 60. Από την εκτίμηση του μελλο-ντικού κινδύνου πυρκαγιάς βρέθηκε ότι ο μέσος αριθμός των κρίσιμων ημερών ανά έτος για το προσεχές μέλλον (2021-2050) μπορεί να είναι αυξημένος κατά 10-15

μέρες το χρόνο σε σχέση με το παρελθόν (1961-1990).

Αν θέλουμε να έχουμε μία εικόνα για το μέλλον των δασικών πυρκαγιών και όχι μόνο, όπως αυτό προβάλλεται από τα κλι-ματικά μοντέλα, μπορούμε να κοιτάξουμε πίσω στο καλοκαίρι του 2007, το οποίο ήταν εξαιρετικά θερμό για πολλές περιοχές της νοτιοανατολικής Ευρώπης με αποκλί-σεις από τη μέση τιμή θερμοκρασίας, που έφτασαν έως τους 4°C. Για την Ελλάδα ήταν πιθανότατα το θερμότερο καλοκαίρι, με θερμοκρασίες ρεκόρ σε ένα μεγάλο αριθ-μό περιοχών, κατά τη διάρκεια του οποίου οι δασικές πυρκαγιές κατέστρεψαν περίπου το 2% της συνολικής επιφάνειας της χώ-ρας. Από τη σύγκριση των θερμοκρασιών του 2007 και των εκτιμήσεων των μοντέ-λων για το μέλλον, προκύπτει ότι οι τιμές που καταγράφησαν το 2007 για την Αθή-να βρίσκονται πολύ κοντά σε αυτές που προβλέπονται για τη μελλοντική περίοδο 2071-2100. Έτσι, ένα γεγονός που σήμερα θεωρείται εξαίρεση, μπορεί να είναι τυπικό για τέλος του αιώνα5.

Η δημόσια υγεία. Έχει υπολογιστεί ότι η αύξηση της θερμοκρασίας οδηγεί σε πε-ρισσότερους θανάτους, έως και 8% αύξηση για κάθε επιπλέον βαθμό. Ακόμα δραματι-κότερα είναι τα αποτελέσματα των κυμάτων καύσωνα, με αύξηση της θνησιμότητας κα-τά 14% και των καρδιοαγγειακών και ανα-πνευστικών ασθενειών κατά 22 και 32%,

αντίστοιχα. Μία ακόμα επίπτωση της αύξη-σης της θερμοκρασίας είναι ότι η θέρμανση ξηράς και θάλασσας συνεπάγεται την ανα-κατανομή των μολυσματικών ασθενειών. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι 33 μολυσματικές ασθένειες, οφειλόμενες σε παράσιτα, που επηρεάζονται από το κλίμα, όπως ο ιός του Δυτικού Νείλου, σταδιακά εκτείνονται προς τα βόρεια.

Τα αστικά περιβάλλοντα αναμένεται να γίνουν πιο ευάλωτα, καθώς οι περισσότε-ρες μέρες καύσωνα ή ακραίες τιμές ρύπων επηρεάζουν ήδη τη δημόσια υγεία στις με-γάλες πόλεις. Συγκεκριμένα για την Αθήνα, με βάση στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας και τη χρήση ενός εμπειρικού στατιστικού μοντέλου, υπολογίστηκε ότι οι σχετιζόμενοι με τις υψηλές θερμοκρασίες θάνατοι προκαλούνται σε θερμοκρασίες με-γαλύτερες από 34°C και μάλιστα αυξάνονται εκθετικά με την αύξηση της θερμοκρασίας. Κατά συνέπεια, μία μελλοντική αύξηση της θερμοκρασίας θα οδηγήσει και σε αντίστοι-χη αύξηση των θανάτων που σχετίζονται με το θερμοκρασιακό στρες, ενώ οι θάνατοι θα αφορούν, ως επί το πλείστον, ηλικιωμένους, ανθρώπους με προβλήματα υγείας και τις χαμηλές εισοδηματικές ομάδες.

Η ποιότητα του αέρα. Γνωρίζουμε ότι οι μετεωρολογικές συνθήκες επιδρούν τόσο στην δριμύτητα όσο και στη διάρκεια των επεισοδίων ρύπανσης. Ταχύτερες χημικές αντιδράσεις, αυξημένες βιογενείς εκπο-

Στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα CIRCE συμ-μετείχε η ερευνητική ομάδα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών με επικεφαλής τον Δρ. Χρήστο Γιαννακόπουλο, αποτε-λούμενη από τους Δρ. Μ. Χατζάκη, Δρ Ε. Κωστοπούλου, Ά. Καράλη, Κ. Βαρώτσο, Δρ. Δ. Φουντά, Δρ. Β. Ψυλόγλου

1. Χρονική εξέλιξη της ετήσιας μέσης θερμοκρασίας πάνω από την ξηρά για τη Μεσόγειο. Οι τιμές που απεικονί-ζονται είναι οι αποκλίσεις από τα επίπεδα της περιόδου 1961-1990. Η κόκκινη γραμμή αφορά σε δεδομένα από παρατηρήσεις (1900-2000) και οι μαύρες σε προσομοιώσεις μοντέλων μέχρι το 2050.

OικοτριβέςΝοέμβριος 2013 - τ. 9 17μπές και συνθήκες ατμοσφαιρικής ευστά-θειας (που ευνοούν τη συσσώρευση ρύπων) μπορούν να οδηγήσουν στην αύξηση των επεισοδίων ρύπανσης όζοντος (μέση συ-γκέντρωση 8ώρου μεγαλύτερη από 60ppb). Τα επεισόδια αυτά σχετίζονται στενά με την ανθρώπινη υγεία, τη βλάστηση και τα οι-κοσυστήματα, ενώ υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν τη σχέση μεταξύ επεισοδί-ων όζοντος και αυξημένων περιστατικών νοσηλείας. Στην Αθήνα συμβαίνουν κατά μέσο όρο 85 επεισόδια όζοντος κάθε χρόνο, ενώ οι μελλοντικές προβολές (2021-2050) δείχνουν μία επιπρόσθετη αύξηση περίπου κατά μέρες, ενώ για το τέλος του αιώνα προβλέπεται ότι η αύξηση των ημερών με επεισόδια όζοντος θα προσεγγίζει τον ένα μήνα το χρόνο.

Ο τουρισμός. Για την ποσοτικοποίηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στον τομέα του τουρισμού, χρησιμοποιείται ο δείκτης TCI (Tourism Climatic Index), που βασίζεται κυρίως στην έννοια της «αν-θρώπινης άνεσης» και λαμβάνει υπόψη τις μετεωρολογικές συνθήκες, ενώ οι τιμές του κυμαίνονται από 0 για τις χειρότερες συνθήκες έως 100 για τις βέλτιστες. Σή-μερα, τις υψηλότερες τιμές του δείκτη (80 με 90) τις συναντάμε σχεδόν σε όλη τη βό-ρεια Μεσόγειο και σε κάποια παράλια της Βόρειας Αφρικής. Μέχρι το 2050, για τις θερινές περιόδους, θα έχουν υποχωρήσει οι τιμές του δείκτη κατά 5% περίπου για όλη τη λεκάνη της Μεσογείου, ενώ βελτί-ωση 5-10% των τουριστικών συνθηκών αρχίζει να διαφαίνεται για τις βορειότερες περιοχές της Ευρώπης. Αντίθετα, κατά τις χειμερινές περιόδους αναμένεται βελτίω-ση (5-10%) των τιμών για όλη τη λεκάνη της Μεσογείου και κυρίως για τη Βόρεια Αφρική, γεγονός που θα την καταστήσει ελκυστικότερη για τους πληθυσμούς των βορειότερων περιοχών.

Στην Ελλάδα, οι κλιματικές μεταβολές θα μπορούσαν να αποτελούν όφελος για τον τουρισμό, λόγω της προβλεπόμενης βελτίωσης των κλιματικών συνθηκών κα-τά τη φθινοπωρινή και τη χειμερινή πε-ρίοδο. Καθώς, όμως, η τουριστική κίνηση κορυφώνεται τους καλοκαιρινούς μήνες, οι παρατεταμένες περίοδοι καύσωνα που προβλέπονται στο μέλλον θα καταστήσουν την Ελλάδα λιγότερο ελκυστικό προορισμό. Κατά συνέπεια, η επίπτωση στον τουρισμό θα είναι αρνητική ιδιαίτερα για την Κρήτη και τα Δωδεκάνησα.

Το νερό. Η ξηρασία και η ερημοποίηση είναι λέξεις με τις οποίες θα ερχόμαστε δι-αρκώς αντιμέτωποι στο μέλλον. Λιγότερη βροχή και περισσότερη εξάτμιση θα οδη-γήσουν στην εξάντληση των επιφανειακών (-36% από τα ποτάμια προς τη θάλασσα) και των υπόγειων υδάτων και στην υφαλ-μύρωση των παράκτιων υδροφορέων. Ήδη σήμερα 30 εκατομμύρια άνθρωποι στα νότια και ανατολικά τμήματα της Μεσογείου δεν

έχουν πρόσβαση σε ασφαλές νερό. Για παράδειγμα, η Βηρυτός αντιμετωπίζει

ήδη τον κίνδυνο υφαλμύρωσης των υδρο-φορέων γλυκού νερού, καθώς οι μετρήσεις δείχνουν μία διαρκή αύξηση της αλατότητας από 340 το 1970 σε 5000mg/L σε κάποιες περιοχές το 2004. Παράλληλα, η ρύπανση του πόσιμου νερού από τις βιομηχανίες και η υφαλμύρωση είναι από τα σημαντικότερα ζητήματα και για την Αλεξάνδρεια και τις περιοχές γύρω από το Δέλτα του Νείλου. Στην Ελλάδα, η υπερεκμετάλλευση των παράκτιων υδροφόρων στρωμάτων έχει προκαλέσει οξύτατο πρόβλημα υφαλμύρω-σης σχεδόν σε όλες τις παράκτιες περιοχές. Ακόμα και οι λίμνες στην Ευρώπη θα υπο-στούν θέρμανση και σταδιακό ευτροφισμό, π.χ. σήμερα στη λίμνη του Κόμο παρουσι-άζεται μία αύξηση θερμοκρασίας κατά 1.2 °C στα πρώτα 20 μέτρα βάθος.

Το νερό θα γίνει μία αυξανόμενα πολύ-τιμη πηγή για οικιακή (ύδρευση), βιομηχα-νική χρήση και άρδευση. Κατά συνέπεια, η ανάπτυξη μοντέλων πρόγνωσης ισοζυγίου νερού είναι σημαντική για την εφαρμογή νέων πολιτικών προσαρμογής στην έλλει-ψή του. Τέτοιες είναι η ανακύκλωση και οι καινοτόμες προσεγγίσεις παγκόσμιας δια-χείρισης του νερού6, έστω κι αν οι έως τώ-ρα πρακτικές είναι συχνά βαθιά ριζωμένες στις τοπικές παραδόσεις και κουλτούρες, καθιστώντας τις έτσι δύσκολα τροποποιή-σιμες. Η έλλειψη νερού, η οποία έχει ξε-κινήσει να αντιμετωπίζεται στην Ευρώπη, αλλά αποτελεί ακόμα άλυτο ζήτημα για τη Βόρεια Αφρική, είναι ένα σαφέστατο παρά-δειγμα του πώς η κλιματική αλλαγή μπορεί να εντείνει τις περιοχικές ανισότητες.

Η γεωργία και τα δάση. Το παζλ των οι-κοσυστημάτων στη Μεσόγειο επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή, αλλά και από μεταβολές παραμέτρων όπως το δημογρα-φικό και οι χρήσεις γης. Η μειωμένη διαθε-σιμότητα νερού και η αυξημένη συχνότητα και ένταση των κυμάτων καύσωνα καθι-στούν τα οικοσυστήματα πιο ευάλωτα, ενώ τα εδάφη μετατρέπονται από καταβόθρες σε πηγές εκπεμπόμενου άνθρακα.

Η κλιματική αλλαγή είναι πολύ γρήγο-ρη για να επιτρέψει στα οικοσυστήματα να προσαρμοστούν. Μέχρι το τέλος του προη-γούμενου αιώνα υπήρχε αύξηση της πρωτο-γενούς παραγωγής, αλλά τα πρώτα χρόνια αυτού του αιώνα παρατηρείται μείωση κυρί-ως λόγω της αυξημένης ξηρασίας. Ιδιαίτερα φαίνεται να επηρεάζονται οι παραδοσιακές καλλιέργειες της Μεσογείου (σιτάρι, ελιές, αμπέλια), εξ αιτίας των υψηλότερων θερμο-κρασιών και της λειψυδρίας. Η γεωγραφική κατανομή του σιταριού προβλέπεται ότι θα μειωθεί, κυρίως στην νοτιοανατολική Με-σόγειο και μέχρι το τέλος του αιώνα, ενώ οι ελιές θα καλλιεργούνται περισσότερο σε βόρεια γεωγραφικά πλάτη.

Τις τελευταίες δεκαετίες η δασώδης έκταση της Ευρώπης είχε αυξηθεί κυρίως εξ αιτίας

της εγκατάλειψης της γεωργί-ας. Η θέρμανση και η μείωση της βροχής, όμως, οδηγούν σε μείωση της ανάπτυξης των δέ-ντρων και ταυτόχρονα σε αυξη-μένη θνησιμότητά τους εξαιτίας πυρκαγιών και ασθενειών.

Τα θαλάσσια και παράκτια οικοσυστήματα. Οι μεσογειακές παράκτιες ζώνες περιλαμβάνουν τις μεγαλύτερες πληθυσμιακές πυκνότητες της περιοχής και υποστηρίζουν ένα τεράστιο αριθ-μό υποδομών. Είναι, επίσης, ζω-τικής σημασίας για την μεγάλη βιολογική τους παραγωγικότητα και τη σύνδεση που παρέχουν μεταξύ χερσαίων και υδρόβιων οικοσυστημάτων.

Μία αποτίμηση των μελλο-ντικών προβολών για τον Κόλ-πο του Γκαμπές στην Αλγερία δείχνει ότι οι ατμοσφαιρικές και θαλάσσιες μεταβολές ανα-μένεται να οδηγήσουν σε ένα εύρος βιογεωφυσικών και κοι-νωνικοοικονομικών επιπτώσε-ων. Για παράδειγμα, για το θα-λάσσιο οικοσύστημα, η αύξηση του αριθμού των μη ενδημικών ειδών προσδιορίστηκε στο 43% για κάθε 1°C αύξησης της θερ-μοκρασίας, γεγονός που θα οδη-γήσει σε περίπου 106 νέα είδη το 2050 σε σχέση με το 2007. Μία τέτοια αύξηση μπορεί να έχει αλυσι-δωτές επιπτώσεις στη θαλάσσια βιοποικι-λότητα της περιοχής και στην οικονομικά σημαντική για την περιοχή αλιεία.

Ο τρόπος με τον οποίο οι κοινωνίες σή-μερα διαχειρίζονται τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, παρέχει και τη βάση στους επιστήμονες για την αποτίμηση των μελλοντικών κλιματικών κινδύνων. Μέ-ρος αυτής της διαδικασίας, βέβαια, αποτε-λεί και η αναγνώριση των πηγών και των επιπέδων αβεβαιότητας που εμπλέκονται στη λήψη αποφάσεων σε τοπική και περι-οχική κλίμακα.

Η πρόκληση της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεων της, θέτει στην ημερησία διάταξη την επιτακτική ανάγκη κοινωνικού, οικολογικού και δημοκρατικού μετασχημα-τισμού με επίκεντρο την αλληλεγγύη, την περιβαλλοντική προστασία, την εργασία και την ταχεία άμβλυνση των ανισοτήτων στη λεκάνη της Μεσογείου. Αυτές είναι και οι απαραίτητες προϋποθέσεις, τόσο για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών των πληθυσμών της, όσο και για την προ-στασία των οικοσυστημάτων της, που ορ-γανικά συνδέονται με τις ζωτικές συνθή-κες διαβίωσης της παρούσας, αλλά και των μελλοντικών γενεών.

Δρ. Μ. ΧΑΤζΑΚΗεπιστημονική συνεργάτης

Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών

2. α) ο μέσος αριθμός κρίσιμων ημερών για την έναρξη πυρκαγιάς στο παρόνκαι β) διαφορά του μέσου αριθμού ανά έτος των κρίσιμων ημερών για έναρξη πυρκαγιάς, στο μέλλον σε σχέση με το πρόσφατο παρόν.

[1]Regional Assessment of Climate Change in the Mediterranean, Vol 1, 2 and 3, Series Advances in Global Change Research, Vol 53. ISBN 978-94-007-5792-9

[2] Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability, Working Group II Contribution to the IPCC Fifth Assessment Report

[3]Το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησί-δας αναφέρεται στην ύπαρξη υψηλότερων θερμοκρασιών στα αστικά κέντρα σε σχέση με τις γύρω περιαστικές περιοχές.

[4]Karali, A.,Hatzaki, M., Giannakopoulos, C., Roussos, A., Xanthopoulos, G., and Tenentes, V.,2013.Sensitivity and evaluation of current fire risk and future projections due to climate change: the case study of Greece. Nat. Hazards Earth Syst. Sci. Discuss., 1, 4777-4800

[5]Founda, D. and Giannakopoulos, C., 2009. The exceptionally hot summer of 2007 in Athens, Greece - A typical summer in the future climate? Glob.Planet.Chang.,67, 227–236.

[6] Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί πως το ζήτημα της διαχείρισης του νερού πρέ-πει να είναι οργανικά συνδεδεμένο με την απόλυτη θεώρηση του ως ζωτικού «κοι-νού αγαθού» σε αντιδιαστολή με τη νεο-φιλελεύθερη θεώρησή του ως εμπόρευμα και τις αντίστοιχες προωθούμενες ιδιωτι-κοποιήσεις.

Oικοτριβές


και βιώσιμη πόληΑΣΤΙΚΉ ΓΕΩΡΓΙΑ Ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο «Αστική Γεωργία. Κοινωνική ένταξη και βιώσιμη πό-λη. Μελέτη δύο αστικών δημοτικών αγρο-κηπίων (Θέρμη και Αλεξανδρούπολη)», Πάντειο Πανεπιστήμιο, Κέντρο Κοινωνικής Μορφολογίας και Κοινωνικής Πολιτικής (ΚΕΚΜΟΚΟΠ) - Τμήμα Κοινωνικής Πο-λιτικής, Αθήνα 2012. Χρηματοδοτήθηκε από το Πράσινο Ταμείο-Υ.Π.Ε.Κ.Α. Βασι-κή ομάδα έρευνας Θ.Ανθοπούλου (επιστ.υπεύθ.), Μ.Παρταλίδου, Α.Μωυσίδης, Σ.Νικολαΐδου, Ο.Κολοκούρης.

Η αστική γεωργία μπορεί σύντομα να ορισθεί ως η καλλιέργεια φυτών ή/και η εκτροφή ζώων μέσα στον αστικό ιστό ή στις παρυφές της πόλης. Αυτό που τη διαφορο-ποιεί από τη γεωργία της υπαίθρου ή του περιαστικού χώρου είναι ότι ασκείται από τους κατοίκους του άστεως και αφορά σε γεωργική παραγωγή σε πολύ μικρή έκτα-ση, ενώ είναι ενσωματωμένη και αλληλε-πιδρά με το αστικό οικολογικό σύστημα και την αστική οικονομία. Οι στοχεύσεις της ενασχόλησης αυτής αφορούν, συνή-θως, στην παραγωγή μικρού όγκου προ-ϊόντων για αυτοκατανάλωση, σπάνια για εμπορία, στην κάλυψη ελεύθερου χρόνου σε συνδυασμό με σωματική και δημιουργι-κή ενασχόληση, στη νοσταλγική επιστροφή σε βιώματα του χωριού, σε ψυχαγωγικούς σκοπούς ή σε κινηματικές στοχεύσεις για εναλλακτικούς τρόπους ζωής, παραγωγής και κατανάλωσης ή περιβαλλοντική προ-στασία. Η οικονομική κρίση ή άλλες μορ-φές κρίσης (π.χ. εμπόλεμες συνθήκες) σε μια κοινωνία προκρίνουν, όπως δείχνει και η ιστορία, την πρώτη επιλογή. Άλλωστε, σε μια αναδίφηση του παρελθόντος, θα δια-πιστωθεί ότι τα πρώτα γνωστά μορφώμα-τα αστικής γεωργίας στις αρχές του 19ου αιώνα αποσκοπούσαν στην προστασία των βιομηχανικών εργατών από την απόλυτη εξαθλίωση (Armengaerten-κήποι φτωχών ή Arbeitergaerten-κήποι εργατών). Αλ-λά και μέχρι σήμερα, η πλειονότητα των ασχολούμενων με αστικά μικροκήπια, π.χ. στη Γερμανία, προέρχονται από τα χαμη-λά στρώματα του πληθυσμού. Επιπλέον, η πρόσφατη ρευστή και αβέβαιη κοινωνικο-οικονομική κατάσταση παγκοσμίως (χρη-ματοπιστωτική κρίση, κερδοσκοπικές ανα-τιμήσεις και διακυμάνσεις τιμών σε βασικά είδη διατροφής) αναδεικνύει τη συμβολή της αστικής γεωργίας στη μείωση της αστι-κής φτώχειας και των επισιτιστικών κινδύ-νων. Ωστόσο, οι κινηματικές στοχεύσεις για εναλλακτικές μορφές κοινωνικής οργάνω-σης ή οι περιπτώσεις ανάπτυξης αστικής γεωργίας σε χώρες με μεγάλη οικονομική κρίση προσθέτουν νέες πτυχές στα παρα-δοσιακά παραδείγματα αστικής γεωργίας, αναδεικνύοντας τον πολλαπλό ρόλο που μπορεί να παίξει.

Η όψιμη ανακάλυψη της αστικής γεωργίας στην Ελλάδα της κρίσης

Η αστική γεωργία δεν είχε ποτέ ιδιαίτερη

παράδοση στην Ελλάδα, ενώ μέχρι το πολύ πρόσφατο παρελθόν, ο όρος ήταν εντελώς άγνωστος, ακόμη και ανάμεσα στους ειδι-κούς και στην πράξη αφορούσε κυρίως κι-νηματικές πρωτοβουλίες ακτιβίστικου χαρα-κτήρα με μη μόνιμα χαρακτηριστικά. Κατά την τελευταία διετία, η αστική γεωργία στη χώρα μας διαδίδεται σε ευρύτερα στρώμα-τα του πληθυσμού και απασχολεί ολοένα και περισσότερο αξιόλογα κινήματα πολι-τών και τοπικές κοινότητες, προβάλλοντας τον παράγοντα βιοπορισμού, τον χαρακτή-ρα της κοινωνικής αλληλεγγύης και τους στόχους της επισιτιστικής ασφάλειας των πόλεων, και δη σε περίοδο κοινωνικής και οικονομικής κρίσης. Παρατηρούνται δυνα-μικές πρωτοβουλίες δημιουργίας αστικών αγροκηπίων τόσο από την Τοπική Αυτοδι-οίκηση (δημοτικοί λαχανόκηποι και βιοα-γροί) όσο και από ομάδες πολιτών (αστικοί αυτοδιαχειριζόμενοι λαχανόκηποι) και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (εκπαιδευτικοί, θεραπευτικοί και άλλου σκοπού λαχανόκη-ποι). Ειδικότερα, οι πρόσφατες προσπάθει-ες για τη δημιουργία αστικών αγροκηπίων, κυρίως μέσα από πρωτοβουλίες θεσμικών φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, γνω-ρίζουν γρήγορη ανάπτυξη μετά το 2011, δί-νοντας σε πολίτες τη δυνατότητα να αντι-μετωπίσουν τις οικονομικές αντιξοότητες που έχει επιφέρει η πρόσφατη κρίση. Στις πολιτικές τους προβάλλονται η ανακούφιση των δημοτών μέσω της ιδίας παραγωγής τροφίμων και η κοινωνική ένταξη ευάλω-των ομάδων του πληθυσμού (άνεργοι, συ-νταξιούχοι, μονογονεϊκές οικογένειες, κ.ά.), χωρίς να υποστέλλονται βέβαια οι στόχοι του εξωραϊσμού και της περιβαλλοντικής διαχείρισης.

Μία πρώτη συστηματική έρευνα για την αστική γεωργία και τους δημοτικούς λα-χανόκηπους πραγματοποιήθηκε από την ερευνητική ομάδα του Παντείου Πανεπι-στημίου (2012). Η έρευνα εστίασε στη συμ-βολή της αστικής γεωργίας στην κοινωνική ένταξη ευπαθών κοινωνικών ομάδων και στις πολιτικές βιώσιμης πόλης μέσω επι-λεγμένων πεδίων επιτόπιας έρευνας στους δημοτικούς λαχανόκηπους της Θέρμης και της Αλεξανδρούπολης Τα αποτελέσματα της επιτόπιας έρευνας, και στις δύο περιπτώ-σεις δημοτικών αγροκηπίων, έδειξαν ότι για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού το πρώτο κίνητρο εκδήλωσης ενδιαφέρο-ντος συμμετοχής στον λαχανόκηπο ήταν η έντονη επιθυμία ιδίας παραγωγής φρέσκων,

βιολογικών, υγιεινών και σχετικά χαμηλού κόστους λαχανικών, καθώς και η ελάφρυν-ση του οικογενειακού προϋπολογισμού στις δαπάνες για τρόφιμα, ιδιαίτερα κατά τη σημερινή περίοδο οικονομικής κρίσης. Η απάντηση αυτή επιβεβαιώνει τη γενικευμέ-νη ανησυχία των καταναλωτών σχετικά με την ποιότητα και ασφάλεια των τροφίμων, τους τρόπους παραγωγής και επεξεργασί-ας τους, καθώς και τον τόπο προέλευσής τους, δεδομένου ότι τα τρόφιμα διανύουν συχνά μεγάλες αποστάσεις μέχρι το πιάτο μας χωρίς να γνωρίζουμε την προέλευσή τους και ενώ έχουν προστεθεί κατά την πο-ρεία αυτής της μετακίνησης μια σειρά «με-σαζόντων». Δευτερευόντως, πέρα από την εξασφάλιση τροφίμων, η έρευνα επιβεβαι-ώνει τη δυναμική του κοινωνικού αιτήμα-τος για (επαν)οικειοποίηση του δημόσιου χώρου και την ανάγκη επανασύνδεσης με τη φύση, τη γεωργική γη και τις αγροτι-κές αξίες. Τα αστικά αγροκήπια φαίνεται ότι προσφέρουν πλήθος λειτουργιών, ξα-ναζωντανεύοντας τις γειτονιές και δημι-ουργώντας χώρους πρασίνου, αναψυχής, ψυχικής υγείας, κοινωνικής συνεύρεσης και κοινωνικής ευθύνης.

Από την πλευρά της Τοπικής Αυτοδιοίκη-σης, η τάση που διαφαίνεται είναι ότι, μέχρι στιγμής, η αστική γεωργία χρησιμοποιείται περισσότερο ως ένα βραχυπρόθεσμο μέσο ανακούφισης προκειμένου να ξεπεραστούν μερικές από τις επιπτώσεις των οικονομικών δυσχερειών σε τοπικό επίπεδο, παρά ως ένα εργαλείο που θα μπορούσε μακροπρόθεσμα να συμβάλλει θετικά στη διαμόρφωση βιώ-σιμης αστικής ανάπτυξης και την αναβάθ-μιση της ποιότητας ζωής. Κύριος στόχος εί-ναι η κάλυψη βιοποριστικών αναγκών για φρούτα και λαχανικά, δίνοντας προτεραιό-τητα σε δημότες χαμηλού εισοδήματος και ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες πληθυσμού ή διαθέτοντας επιπλέον μέρος της παραγω-γής στο Κοινωνικό Παντοπωλείο του Δή-μου (όπως π.χ. στον Δ. Αλεξανδρούπολης, όπου προβλέπεται υποχρεωτική διάθεση του 10% της παραγωγής). Ωστόσο, και στις δυο περιπτώσεις, τα εγχειρήματα αστικής γεωργίας συμβάλλουν στην ισορροπημέ-νη διαχείριση του αστικού περιβάλλοντος, καθώς στηρίζονται στη λογική των ορθών πρακτικών γεωργικής παραγωγής και πε-ριβαλλοντικής διαχείρισης, που πέρα από την ποιότητα των παραγόμενων τροφίμων εξασφαλίζει και τη δημόσια υγεία, κυρίως μέσα από την προώθηση, κατ’ αποκλειστι-

κότητα, των βιολογικών καλλιεργειών και της κομποστοποίησης (π.χ. στον Δ. Θέρμης η πρωτοβουλία εντάσσεται περισσότερο σε ένα ευρύτερο πλαίσιο υλοποίησης δημοτικών δράσεων με περιβαλλοντικό χαρακτήρα και προσπαθειών για πράσινη ανάπτυξη, πα-ρά σε πολιτικές για την ένταξη κοινωνικά ευπαθών ομάδων). Προς το παρόν, τίθεται υπό αμφισβήτηση το ζήτημα της διάρκειας των εγχειρημάτων και της επάρκειας του σχεδιασμού, δεδομένων των πολλαπλών προβλημάτων που προκύπτουν σχετικά με πολεοδομικές και ιδιοκτησιακές εμπλο-κές, πολυνομία και χρονοβόρες διαδικασί-ες οργανωτικού, γραφειοκρατικού και δι-αδικαστικού τύπου, συγκρούσεις χρήσεων γης κοκ, που αποθαρρύνουν, δυσαρεστούν και λειτουργούν αποτρεπτικά για τους δι-καιούχους.

Εντάσσοντας το αγρο-διατροφικό σύστημα στην αστική ατζέντα

Η σταδιακή αναγνώριση των νέων πολ-λαπλών λειτουργιών που επιτελεί η γεωρ-γία και της συμβολής της στην ισόρροπη οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη των αστικών περιοχών, έχει οδη-γήσει διεθνώς σε νέες πολιτικές στήριξης και ενσωμάτωσής της στον αστικό σχεδια-σμό. Στην Ελλάδα, λόγω έλλειψης θεσμικού πλαισίου νομιμοποίησης, προστασίας και οργάνωσης της αστικής γεωργίας και όσο η κρίση έχει ατονήσει το επενδυτικό ενδια-φέρον στον κατασκευαστικό κλάδο και την κτηματομεσιτική αγορά, οι πρωτοβουλίες αστικής γεωργίας εντάσσονται, κατά κύριο λόγο, στο πλαίσιο της κοινωνικής μέριμνας των Δήμων. Υπό αυτήν την οπτική, αποτε-λούν μεν ένα αποδοτικό μέτρο σε συνθήκες κρίσης, ωστόσο δε, κρίσιμο θέμα συνιστά η μακροπρόθεσμη και συνεχής υποστήριξη αντίστοιχων πρωτοβουλιών, με γνώμονα μία ολοκληρωμένη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης. Εντούτοις, το νεοεμφανιζόμε-νο κύμα πρωτοβουλιών αστικής γεωργίας αποτελεί αδιαμφισβήτητα μια καινοτόμο μορφή ενεργοποίησης της Τοπικής Αυτο-διοίκησης και της κοινωνίας σε ζητήματα


Αστική γεωργία και κινήματα πόλης

Η ανάπτυξη της μαζικής παραγωγής και της κοινωνίας της κατανάλωσης δημιούργησε σταδιακά νέους προβληματισμούς γύρω από την ποιότητα ζωής. Αυτό σε συνάρτηση με τις ανα-ζητήσεις των νέων κοινωνικών κινημάτων και τον προβλη-ματισμό γύρω από την περιβαλλοντική βιωσιμότητα δημιούρ-γησε μια νέα τάση στην Αστική Γεωργία από τη δεκαετία του 1970 στον αναπτυγμένο κυρίως κόσμο. Στο επίκεντρο αυτής της καινούργιας αστικής γεωργίας δεν βρίσκεται η ανάγκη για αυτοκατανάλωση για βιοποριστικούς/ κοινωνικούς λόγους η αναζήτηση ποιότητας ζωής και ο επαναπροσδιορισμός της κοινωνικής ζωής στην πόλη. Το κίνημα που υποστηρίζει αυτή τη νέα τάση αναφέρεται μεταξύ άλλων στη δημιουργία οικο-λογικής συνείδησης και σε μια νέα σχέση πολιτισμού και φύ-σης: Αφορά επίσης την οικειοποίηση του δημόσιου χώρου από τους κατοίκους, την επανακοινωνικοποίηση των ανθρώπων, νέες μορφές συλλογικής δράσης, συνθήκες γειτονιάς, αυτοορ-γάνωση και αίσθηση ευθύνης του κατοίκου για την ποιότητα του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζει αλλά και σε ένα σύνολο πλεονεκτημάτων που έχει σε οικονομικό, κοινωνικό, εκπαι-δευτικό/ πολιτιστικό, περιβαλλοντικό και ψυχικό επίπεδο. Οι εκφράσεις της είναι ποικίλες (τοπικά δίκτυα παραγωγών κα-ταναλωτών, αυτοδιαχειριζόμενοι αγροί, αντάρτες κηπουροί, εκπαίδευση στην κηπουρική). Η αστική γεωργία που γνώρισε ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε τέτοιες πρωτοβουλίες πολιτών.

Στην Ελλάδα η αστική γεωργία ουσιαστικά δεν υπήρχε μέ-χρι πολύ πρόσφατα. Η διάδοσή της συμπίπτει χρονικά με την ραγδαία υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου που γνωρίζει η κοινωνία μας τα τελευταία χρόνια από την είσοδο στο μηχα-νισμό στήριξης. Όμως τα πρώτα βήματα γίνονται λίγα χρόνια πριν την κρίση σε πολύ περιορισμένους ελευθεριακούς/ εναλ-λακτικούς και οικολογικούς κύκλους και εμπνέονται από τις ίδιες μεταυλιστικές αξίες που περιγράψαμε πιο πάνω. Είναι εν-δεικτικό ότι τα πρώτα καταγεγραμμένα εγχειρήματα αφορούν στην περίοδο που ακολούθησε τις πυρκαγιές του 2007 – περί-οδο που γνώρισε ανάπτυξη ένας νέος οικολογικός ακτιβισμός, όπως οι αντάρτες κηπουροί αλλά και οι πρώτες πιο μόνιμες δραστηριότητες αστικές γεωργικές δραστηριότητες (πχ. Βοτα-νικός κήπος, Πετρούπολη). Βέβαια οι πιο γνωστές περιπτώσεις

κινηματικών αστικών αγρών (πχ. Αυτοδιαχειριζόμενος Αγρός Ελληνικού, ΠΕΡ.ΚΑ- Περιαστικές Καλλιέργειες Θεσσαλονίκης) εμφανίζονται πολύ αργότερα εν μέσω της κρίσης (2011). Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η κρίση διέδωσε τέτοιου εί-δους πρωτοβουλίες από μειοψηφικές avant-garde του οικο-λογικού και αναρχικού χώρου που βρισκόταν στα πιο δυναμι-κά τμήματα της πόλης (πχ. Εξάρχεια) σε μεγαλύτερα τμήματα ενεργών πολιτών, σχετιζόμενα κυρίως με την αριστερά αλλά όχι μόνο, και σε όλες τις γειτονίες των πόλεων.

Οι αυτοδιαχειριζόμενες αστικές καλλιέργειες στη συντριπτι-κή τους πλειοψηφία είναι μικρές σε έκταση και λειτουργούν με συλλογική διαχείριση που δεν αρκεί για βιοπορισμό ούτε αυτός αποτελεί ακόμα τον πρωταρχικό του ρόλο παρόλο που το στοιχείο της αυτοκατανάλωσης έχει ενισχυθεί και στις κι-νηματικές πρωτοβουλίες υπερισχύει ακόμα το εκπαιδευτικό στοιχείο, το στοιχείο της κοινωνικής διεκδίκησης και του εναλ-λακτικού τρόπου ζωής μέσα σε μια συλλογικότητα και σχεδόν πάντα συνδυάζεται με μια σειρά άλλες ‘εναλλακτικές’ δραστη-ριότητες (σεμινάρια, ανταλλακτικά δίκτυα, θεατρικές ομάδες). Η μοναδική γνωστή περίπτωση κινηματικής πρωτοβουλίας που διένειμε κλήρους είναι αυτή των ΠΕΡ.ΚΑ που φαίνεται ότι εί-ναι και η ταχύτερα αναπτυσσόμενη ενώ συνήθως οι συλλογικές προσπάθειες βασίζονται στην αυταπάρνηση ορισμένων, λίγων συνήθως ατόμων ενώ διαμορφώνουν ευκολότερα χαρακτηρι-στικά αγροκηπίου για αυτοκατανάλωση. Τέλος θα πρέπει να σημειωθεί ότι το κόστος διαμόρφωσης των ‘κινηματικών’ αστι-κών καλλιεργειών είναι ασύγκριτα χαμηλότερο από τους αντί-στοιχους δημοτικούς γιατί βασίζονται στον εθελοντισμό, στην ανταλλαγή υλικών και εργαλείων και στη βελτιστοποίηση της διαχείρισης σε μικρή κλίμακα για να μειωθεί το κόστος.

Τα παραπάνω κάνουν φανερό ότι αυτός ο τρόπος καλλιέργει-ας αφορά ένα περιορισμένο κοινό που όμως διευρύνεται συνέ-χεια. Ακόμη και σήμερα χρειάζεται μια κρίσιμη μάζα ενεργών πολιτών (συνήθως μεσαία στρώματα, νέοι, αριστεροί, διανοού-μενοι κ.λπ.) η οποία επιτυγχάνεται κατά κύριο λόγο στις κοι-νωνικά ενεργές περιοχές, στις ζωντανές πολιτικά, πολιτιστικά κλπ. περιοχές. Στα μητροπολιτικά ή υπέρ τοπικά κέντρα. Σε κάθε περίπτωση όσο πλήθος κι αν μαζέψει μια πρωτοβουλία η καλλιέργεια απαιτεί εγγύτητα- καθημερινή/ συχνή επαφή με το χώρο η οποία επιτυγχάνεται ευκολότερα σε περιοχές με ιδιαίτερη ταυτότητα και συνοχή.

ΟΡΕΣΤΗΣ ΚΟΛΟΚΟΥΡΗΣ

οικονομικής και κοινωνικής αλληλεγγύ-ης. Ταυτόχρονα, αναδεικνύεται η σημασία της γεωργίας ως πηγή μη-εμπορευματικών εκροών μέσα από την παροχή ασφαλών και ποιοτικών τροφίμων και δημόσιων αγαθών, συμβάλλοντας καθοριστικά στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, του τοπίου και του φυσικού περιβάλλοντος στον σύγχρο-νο αστικό ιστό των πόλεων, εξομαλύνοντας τις δυσμενείς οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες διαβίωσης. Σε αυτήν τη βάση, η συμβολή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα μπορούσε να είναι ιδι-αίτερα σημαντική, θέτοντας ένα ρεαλιστικό μακρόπνοο όραμα με επίκεντρο την πολιτι-κή ενθάρρυνσης και θέσπισης της αστικής γεωργίας και στόχο την ενδυνάμωση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και της τοπι-κής παραγωγής τροφίμων. Εν ολίγοις, ως μέσο εξασφάλισης μακροπρόθεσμης διατρο-φικής αυτάρκειας και ποιοτικής εναλλακτι-κής πηγής φρέσκων τροφίμων στις πόλεις, κοινωνικής δικαιοσύνης και μείωσης των περιβαλλοντικών πιέσεων.

Η χάραξη πολιτικών αστικής γεωργί-ας προϋποθέτει τη συμπλήρωση και τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου σε εθνικό και τοπικό επίπεδο μέσα από την επανεξέταση της πολιτικής τροφίμων και, εν προκειμένω, μέσα από την ενσωμάτω-ση της αστικής γεωργίας στον χωροταξικό σχεδιασμό μικρής κλίμακας. Καθώς όμως το πλαίσιο των πολιτικών μεταβάλλεται δι-αρκώς, εδικά στις παρούσες συνθήκες συ-νεχούς «απορρύθμισης», η υιοθέτηση της αστικής γεωργίας ως νέου παραδείγματος βιώσιμης ανάπτυξης του αστικού χώρου και εναλλακτικό εργαλείο ρύθμισης κοινω-νικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων του σχεδιασμού, πέρα από τη θεσμική κα-τοχύρωσή της, προϋποθέτει τη δημιουρ-γία νέων δομών στην Τοπική Αυτοδιοίκη-ση που θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της βιωσιμότητάς της και θα ανταποκρίνονται στις αντίστοιχες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες και στις τοπικές ιδιαιτερότητες. Καίριο όμως και κρίσιμο ζήτημα για την επιτυχία και θεμελίωση των πρωτοβουλι-ών αστικής γεωργίας συνιστά η εδραίωσή τους ως κοινωνικού κινήματος/αιτήμα-τος-παρακαταθήκης για το μέλλον και η μακροπρόθεσμη και συνεχής υποστήριξη αντίστοιχων πρωτοβουλιών στον τομέα της αστικής γεωργίας, με γνώμονα μία ολοκλη-ρωμένη πολιτική βιώσιμης αστικής ανάπτυ-ξης. Η προώθηση της αστικής καλλιέργει-ας ως μια στρατηγική προτεραιότητα στις σύγχρονες πόλεις, και όχι ως συγκυριακή «συνταγή σωτηρίας» στη δίνη της οικονο-μικής κρίσης, είναι δυνατόν να αποτελέσει μια σταθερή δομή κοινωνικής αλληλεγγύ-ης και περιβαλλοντικής ανάπτυξης που θα συμπεριλαμβάνεται στην ατζέντα βιώσιμης αστικής ανάπτυξης.

ΣΟΦΙΑ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥΑΝΤΩΝΗΣ ΜΩΥΣΙΔΗΣ

Oικοτριβές


εκτροπή της λογικής;

20ΕΚΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΑΩΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ:

Το ζήτημα της εκτροπής του Αώου ποτα-μού απασχολεί ήδη από τις αρχές της δε-καετίας του ‘80 την τοπική κοινωνία του νομού Ιωαννίνων και όχι μόνον, όταν στα σχέδια της ΔΕΗ για την «αξιοποίηση» του υδατικού δυναμικού της περιοχής προς παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, συμπε-ριλαμβανόταν η κατασκευή φράγματος και ταμιευτήρα νερού στον πυρήνα του Εθνι-κού Δρυμού Β. Πίνδου («Βάλια Κάλντα»), για την δέσμευση των υδάτων του Αρκου-δορέματος, παραπόταμου του Αώου. Καθώς από την εποχή εκείνη οι αντιδράσεις για την κατασκευή του φράγματος λόγω του υψηλού περιβαλλοντικού του κόστους ήταν πολύ έντονες, το σχέδιο ακυρώθηκε.

Κατά καιρούς, η ιδέα της κατασκευής φράγματος στην καρδιά του Εθνικού δρυμού Β. Πίνδου, αναζωπυρωνόταν, ενώ πρόσφα-τα το έργο έχει συμπεριληφθεί στο «Σχέδιο διαχείρισης της περιοχής λεκάνης απορ-ροής ποταμού του υδατικού διαμερίσμα-τος Ηπείρου», το οποίο έχει ολοκληρωθεί αλλά δεν έχει ακόμα εγκριθεί.

Στο έργο της εκτροπής του Αώου ποτα-μού είχε αποδοθεί αρχικά ο χαρακτήρας του «πολυδύναμου» έργου, προβλέποντας με τη λειτουργία του να εμπλουτίσει τα νερά της λίμνης Παμβώτιδας αλλά και την παραγω-γή ενέργειας με την δημιουργία 3 υδροη-λεκτρικών έργων ονομαστικής συνολικά ισχύος 13 ΜW, ενώ στο παρόν σχέδιο δι-αχείρισης διατηρεί κυρίως τον χαρακτήρα «προγραμματιζόμενου έργου» παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας.

Αν και το έργο δεν έχει περιγραφεί ακόμα πλήρως, καθώς δεν έχει εκπονηθεί Προμε-λέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, προ-βλέπονται, γενικά, τα εξής:

Κατασκευή φράγματος στην περιοχή «Σμι-ξώματα» εντός της προστατευόμενης πε-ριοχής του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίν-δου, στη συμβολή του Αώου με τον παρα-πόταμο «Αρκουδόρεμα» και το ρέμα «Βα-θύλακκος».

Εκτροπή 70 εκατομμυρίων κυβικών μέ-τρων νερού ετησίως, μέσω σήραγγας εκτρο-πής με μήκος περίπου 10 χιλιόμετρα, από τον ταμιευτήρα προς την τεχνητή λίμνη «Πηγών Αώου». Μετά την ολοκλήρωση του φράγματος στις πηγές Αώου (1990) κατα-κρατούνται ήδη από το Αώο 100 εκατομ-μύρια κυβικά μέτρα νερού ετησίως, για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον ΥΗΣ πηγών Αώου, ενώ μέρος των υδάτων παροχετεύονται στον ποταμό Άραχθο για

την ενίσχυση της ηλεκτροπαραγωγής των ΥΗΣ Πουρναρίου Ι & ΙΙ.

Από τα 70 εκ. κυβικά μέτρα νερού τα 20 εκ. θα χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση των ήδη υπαρχόντων φραγμάτων και του μελλοντικού ΥΗΣ του Μετσοβίτικου ποτα-μού, ενώ τα 50 εκ. σχεδιάζεται να παρο-χετευθούν προς την λίμνη Παμβώτιδα και τον ποταμό Καλαμά, για τον «καθαρισμό και εμπλουτισμό» της λίμνης αλλά και την λει-τουργία 3 νέων ΥΗΣ (Γρεβενιτίου-3.5 MW, Παμβώτιδας-5,3 MW και Καλαμά-4,4 MW μέσω εμπλουτισμού).

Ως φορέας υλοποίησης του έργου φέ-ρεται η κοινοπραξία ΔΕΗ-«ΤΕΡΝΑ Ενερ-γειακή Α.Ε».

Για το έργο της εκτροπής του Αώου υπάρ-χουν σοβαρότατες αντιδράσεις και έχει ήδη συγκροτηθεί επιτροπή ενάντια στην κατα-

σκευή του έργου. Ενάντια στην κατασκευή του έργου συντάσσονται ο φορέας διαχείρι-σης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, οι δήμοι Κόνιτσας και Ζαγορίου, το Πανε-πιστήμιο Ιωαννίνων, η τοπικές κοινωνίες και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή συμπε-ριλαμβανομένης και της ΚΑΛΛΙΣΤΩΣ. Πρό-σφατα, μάλιστα, κατατέθηκε προσφυγή στο ΣτΕ από το WWF Ελλάς, την ΚΑΛΛΙΣΤΩ, το Δήμο Κόνιτσας, τον Φορέα Διαχείρισης Εθνικών Δρυμών Βίκου - Αώου και Πίνδου, καθώς και το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (Med-INA).

Τα επιχειρήματα ενάντια στο έργο της εκτροπής του Αώου, συνοψίζονται στα εξής βασικά σημεία:

Ο ποταμός Αώος ήδη συμμετέχει στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας, την άρδευ-

ση και ύδρευση, με κατακράτηση μιας πο-λύ μεγάλης ποσότητας νερού (100 εκ. κυβ μέτρα/ετησίως) μέσω του φράγματος πη-γών Αώου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ση-μαντική μείωση της υδατοπαροχής του, η οποία σε περίπτωση που κατακρατηθούν μεγαλύτερες ποσότητες νερού (70 εκ. κ.μ/ετησίως όπως προβλέπεται), θα επιφέρει δυσμενείς σωρευτικές επιπτώσεις στο πο-τάμιο οικοσύστημα.

Η θέση κατασκευής των έργων εκτροπής βρίσκεται εντός προστατευόμενης περιοχής (Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου), με εξαιρε-τικά υψηλή οικολογική και αισθητική αξία, όπου τα τελευταία χρόνια υπάρχει σαφής προσανατολισμός της τοπικής οικονομίας προς εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Εί-ναι προφανές ότι τέτοιας κλίμακας έργα σε μια αμιγώς ορεινή περιοχή, όπου μέχρι πρόσφατα οι επεμβάσεις ήταν ανύπαρκτες, θα επιφέρουν σοβαρή αλλοίωση του τοπίου και θα πλήξουν τη βιωσιμότητα των οικο-νομικών αυτών δραστηριοτήτων.

Η προφασιζόμενη ωφέλεια της εκτροπής μέρους των νερών του Αώου προς την λίμνη Παμβώτιδα για τον εμπλουτισμό-καθαρισμό της δεν ευσταθεί, καθώς το πρόβλημα της ποιότητας των υδάτων της λίμνης δεν εί-ναι η έλλειψη εισροών πηγών καθαρού νε-ρού, η οποία είναι άφθονη, αλλά η απουσία συστήματος καθαρισμού και η ανεπαρκής διαχείριση των υδατικών αποθεμάτων της. Επιπλέον ήδη υπάρχουν τεκμηριωμένες και φτηνές λύσεις για την βελτίωση της ποιό-τητας των υδάτων της λίμνης.

Η παραγόμενη ενέργεια από την προ-τεινόμενη εκτροπή του Αώου ποταμού θα είναι ίση με μόλις 13 MW, η οποία θεω-ρείται πολύ μικρή ως ενεργειακό ανταπο-δοτικό όφελος και ανάξια του υψηλού πε-ριβαλλοντικού κόστους που θα επιφέρει η κατασκευή των έργων δέσμευσης των νε-ρών του Αώου, της εκτροπής-μεταφοράς και των πλείστων άλλων συνοδών έργων (διανοίξεις δρόμων, εργοτάξια κ.α).

Συνεπώς, το έργο αυτό απειλεί συνολικά την περιοχή, καθώς θα επηρεάσει αρνητικά δεκάδες είδη χλωρίδας και πανίδας, που εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από την ποι-οτική και ποσοτική κατάσταση των νερών του Αώου ποταμού, θα πλήξει προστατευ-όμενες περιοχές και οικοτόπους που απο-τελούν καταφύγιο για πολλά απειλούμενα είδη χλωρίδας και πανίδας και, γενικότερα, θα επηρεάσει αρνητικά τον χαρακτήρα του τοπίου της περιοχής, υποβαθμίζοντας τα στοιχεία αυτά που την καθιστούν σήμερα κύριο πόλο έλξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού.

ΣΠΥΡΟΣ ΨΑΡΟΥΔΑΣΓενικός Διευθυντής - Συντονιστής

περιβαλλοντιικής οργάνωσης «Καλλιστώ»


Οι αγώνες για την αποτροπή της κατα-σκευής νέων αυτοκινητόδρομων στον δα-σικό χώρο του Υμηττού ξεκινούν από την δεκαετία του 1980. Στα αρχικά σχέδια προ-βλέπονταν η δημιουργία μιας επιφανειακής Δυτικής Περιφερειακής Λεωφόρου στον Υμηττό (Δ.Π.Λ.Υ) από την Αγία Παρασκευή έως την Γλυφάδα. Με το Ρυθμιστικό Σχέ-διο Αθήνας (Ρ.Σ.Α) του 1985 εγκρίθηκε το βόρειο τμήμα αυτής της Λεωφόρου (Αγία Παρασκευή-Χολαργός-Παπάγου), το οποίο υλοποιήθηκε εν μέσω σκληρών αντιπαρα-θέσεων την δεκαετία του ’90 με κάποιες μικρές σήραγγες, ως επέκταση της Αττικής Οδού, μέχρι την Καισαριανή.

Στην συνέχεια, εγκρίθηκε η επιφανει-ακή κατασκευή του νότιου τμήματος της Δ.Π.Λ.Υ, πάνω από Καισαριανή-Βύρωνα-Ηλιούπολη-Αργυρούπολη και η οδική σύν-δεση του νέου αεροδρομίου με το πρώην αεροδρόμιο Ελληνικού μέσω σήραγγας στον Υμηττό. Τα σχέδια αυτά συνάντησαν την σθεναρή αντίσταση κάποιων δημάρχων και συλλογικοτήτων, όπως η «Πρωτοβουλία πολιτών για την προ-στασία του Υμηττού» (που ιδρύθηκε το 1989 στην Ηλιούπολη), παρέμειναν «εν υπνώσει» και επανεμφανίστηκαν αναβαθμισμένα μετά από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Ο τότε υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Κ. Σουφλιάς, προώθησε την δη-μοπράτηση «Νέων Οδικών Αξόνων Αττικής» συνολικού μήκους71,6 χιλιομέ-τρων, εκ των οποίων τα μισά περίπου χωροθετήθηκαν στον ορεινό όγκο του Υμηττού και στις παρυφές του.

Κατά των νέων σχεδίων του κ. Σουφλιά προσέφυγαν στο ΣτΕ η «Διαδημοτική Επιτροπή για την Διάσωση του Υμηττού», οι Δήμοι Ελληνικού, Αργυρούπολης, Αλίμου και Καισαριανής, καθώς και άλλοι κοινωνικοί φορείς.

Με την άνοδο της νέας κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ το 2009, ανεστάλη η δημο-πράτηση των «Νέων Οδικών Αξόνων Αττικής», ακυρώθηκαν τα σχέδια του Κ. Σουφλιά και δικαιώθηκαν προσωρινά οι αγώνες που αναπτύχθηκαν τα προ-ηγούμενα χρόνια ενάντια στους νέους αυτοκινητόδρομους στον Υμηττό. Ειδι-κότερα για την Δ.Π.Λ.Υ, το κυρίαρχο ζήτημα που τέθηκε, ήταν η σκοπιμότητα ενός τέτοιου «φαραωνικού» οδικού έργου: Ένας αυτοκινητόδρομος 14 περίπου χιλιομέτρων, σχεδόν εξ ολοκλήρου υπόγειος, κόστους άνω των 4 δις ευρώ, απο-δείκνυε τον παραλογισμό της «αναπτυξιακής» αντίληψης όσων μας κυβερνούν και την διαπλοκή τους με κάποια εργολαβικά συμφέροντα…

Η «Πρωτοβουλία πολιτών για την προστασία του Υμηττού» έχει υποστηρίξει ότι στο νέο Ρ.Σ.Α πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ενίσχυση των δημόσιων μεταφορικών μέσων και κυρίως των μέσων σταθερής τροχιάς, στην επέκταση των λεωφορειολωρίδων, των ποδηλατόδρομων, των πεζόδρομων. Έχει κατα-θέσει γραπτές προτάσεις να καταργηθεί η νότια επέκταση της Αττικής Οδού (Δ.Π.Λ.Υ), να ολοκληρωθεί ο ενδιάμεσος δακτύλιος με την υπόγεια σύνδεση της υφιστάμενης Περιφερειακής Υμηττού από τον Καρέα μέχρι την Λ. Βουλι-αγμένης και να αναβαθμιστεί η Λ. Βουλιαγμένης από το ρέμα της Πικροδάφ-νης μέχρι το Ελληνικό, καθώς και η Λ. Αλίμου μέχρι την παραλιακή Λ. Πο-σειδώνος. Επίσης, θεωρεί αναγκαία την κατάργηση του υπερτοπικού οδικού άξονα που διέρχεται μέσα από την Ηλιούπολη και την Αργυρούπολη, και την μετατροπή του σε τοπικής σημασίας. Ακόμη, έχει προτείνει την σύνδεση του Ελληνικού με το αεροδρόμιο στα Σπάτα, με μέσο σταθερής τροχιάς και όχι με έναν νέο αυτοκινητόδρομο στον Υμηττό.

Αυτές οι προτάσεις, για μια σειρά λόγους που σχετίζονται με την γενικότερη οικονομική συγκυρία, φαίνονται να γίνονται δεκτές στο νέο Ρ.Σ.Α που προώθη-σε το ΥΠΕΚΑ για διαβούλευση. Αν τελικά θεσμοθετηθούν, αυτό θα αποτελέσει μια πραγματική δικαίωση του μακροχρόνιου αγώνα των πολιτών.

ΠΑΝΟΣ ΤΟΤΣΙΚΑΣΠρωτοβουλία πολιτών για την προστασία του Υμηττού

δ ιάλογοι για τους νέους αυτοκινητόδρομους στον Υμηττό

Στο πλαίσιο της ραγδαίας μεταπολεμικής ανάπτυξης της Αθήνας, ο ορεινός όγκος του Υμηττού έχει βρεθεί στο επίκεντρο σφοδρών πιέσεων από εγκαταστάσεις και έργα υποδομής που σταδιακά «τρώνε» το βουνό, υποβαθμίζουν το ορεινό οικοσύ-στημα και καθιστούν όλο και πιο δύσκολη τη σύνδεσή του με την πόλη. Με το πρό-σφατο ΠΔ για την προστασία του Υμηττού βελτιώθηκε σημαντικά το καθεστώς προ-στασίας του ορεινού όγκου, χωρίς ωστό-σο να αντιμετωπίζονται υφιστάμενα προ-βλήματα και κυρίως χωρίς να εκλείπουν οι δυνατότητες για μεγάλα έργα, όπως η επέκταση του ΚΥΤ Αργυρούπολης που βρί-σκεται σε εξέλιξη, τα μεγάλα οδικά έργα, η κατασκευή μεγάλων ιδιωτικών εκπαι-δευτικών συγκροτημάτων ή η χωροθέτη-ση φωτοβολταϊκών συστημάτων.

Το τελευταίο διάστημα και στο πλαίσιο της συζήτησης για το νέο Ρυθμιστικό Σχέ-

διο της Αθήνας, έχει αναθερμανθεί ανάμεσα σε άλλα και το θέμα της επέκτασης των αυτο-κινητοδρόμων στον Υμηττό. Ένα θέμα, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους μεγάλους εγχώρι-ους κατασκευαστικούς ομίλους, που έχει ζυμωθεί από προηγούμενες κυβερνήσεις και που έχει προκαλέσει πολλές αντιδράσεις στην τοπική κοινωνία και σε μέρος της τοπικής αυτο-διοίκησης. Το σχέδιο νόμου για το Ρυθμιστικό Σχέδιο που έχει ανακοινωθεί από το ΥΠΕ-ΚΑ προβλέπει την ολοκλήρωση της Δυτικής Περιφερειακής Λεωφόρου Υμηττού (μέχρι τη λεωφόρο Βουλιαγμένης) και την οδική σύνδεση του καταστροφικού έργου που προωθείται από το ΤΑΙΠΕΔ στο Ελληνικό με το αεροδρόμιο Ελ.Βενιζέλος.

Ο σχεδιασμός μεγάλων οδικών έργων στην Αττική πρέπει να βασίζεται στη συγκρότηση ενός ορθολογικά ιεραρχημένου και λειτουργικού οδικού συστήματος που θα βασίζεται στη μακροπρόθεσμη ζήτηση μετακινήσεων με βάση πραγματικά δεδομένα και τάσεις σε μητρο-πολιτικό επίπεδο. Ο σχεδιασμός αυτού του συστήματος οφείλει επίσης να δίνει απαντήσεις σε τοπικά προβλήματα κυκλοφοριακής επιβάρυνσης, όχλησης και έλλειψης οδικής ασφά-λειας που αντιμετωπίζουν περιοχές όπως π.χ. η Ηλιούπολη και η Αργυρούπολη, εξαιτίας της διαμπερούς υπερτοπικής κίνησης οχημάτων, με ρεαλιστικές λύσεις, που δε θα επιφορ-τίζουν άλλες συνοικίες.

Βασική και αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση για την αποδοχή οδικών έργων από την τοπι-κή κοινωνία και την τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να είναι:

- η ένταξή τους σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα αστικών μεταφορών, που θα δίνει ουσια-στική προτεραιότητα στα μέσα σταθερής τροχιάς, ως το κύριο και βασικό σύστημα μετακίνη-σης των λαϊκών μαζών, τόσο σε επίπεδο σχεδιασμού αλλά κυρίως σε επίπεδο εκτέλεσης.

- η προστασία του ορεινού όγκου του Υμηττού, ως ανυπολόγιστης αξίας κοινό πόρο για τους σημερινούς κατοίκους της Αττικής και τις μελλοντικές γενιές, από παρεμβάσεις που τραυματίζουν το φυσικό τοπίο και απειλούν το ορεινό οικοσύστημα.

- ο σχεδιασμός και υλοποίηση δημόσιων οδικών έργων που να έχουν ως άξονα τις ανά-γκες μετακίνησης των κατοίκων της Αττικής και όχι μελετητικές φαντασιώσεις και εργολα-βικά συμφέροντα σύμφωνα με τη μεγάλη παράδοση των τελευταίων δεκαετιών.

- η δημιουργία στο σύνολο της έκτασης του Ελληνικού δημόσιου μητροπολιτικού πάρκου πρασίνου που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες των κατοίκων της Αθήνας για ήπια ανα-ψυχή, άθληση και πολιτισμό και το οποίο θα εξυπηρετείται επαρκώς από το υφιστάμενο οδικό δίκτυο και τα μέσα σταθερής τροχιάς. Στην περίπτωση που προχωρήσει η ιδιωτικο-ποίηση του πρώην αεροδρομίου και της παραλίας του Αγ.Κοσμά, τα οδικά έργα που συναρ-τώνται με αυτό αναμένεται να πολλαπλασιάσουν την επιβάρυνση που θα προκύψει για τη Νότια Αθήνα από την πολεοδόμηση του Ελληνικού δημιουργώντας ασφυκτικές συνθήκες για τους κατοίκους.

Η τοπική κοινωνία και η τοπική αυτοδιοίκηση, αντιμετωπίζοντας καθημερινά βίαιη επί-θεση των κεντρικών πολιτικών, βρίσκονται σε διαρκή εγρήγορση και σε σχέση με τους σχε-διασμούς για τον Υμηττό και τα οδικά έργα.

ΡΟΔΗ ΓΕΩΡΓΑΚΑΚΗΑντιδήμαρχος Ελληνικού-Αργυρούπολης

Oικοτριβές

Νοέμβριος 2013 - τ. 922ιδέες & θεωρία

H οικονομία των κοινών αγαθών μας πάει πέρα από την εμπορευ-ματοποίηση. Τα αγαθά παράγονται επειδή είναι χρήσιμα και/ή ωραία και όχι απλά για να παράγουν χρή-μα. Η ελεύθερη οικονομία μπο-ρεί να εξελιχθεί, ο καπιταλισμός δημιουργεί τεχνητές ελλείψεις, κρατώντας μας επισφαλείς για να μας κάνει να δουλεύουμε και να καταναλώνουμε.

Οι οικονομίες των κοινών βα-σίζονται στην αρχή της επικαρπί-ας. Σύμφωνα με αυτό το πλαίσιο, μπορούμε να χρησιμοποιήσου-με κάτι για όσο διάστημα θέλου-με αρκεί να το αφήσουμε σε κα-λή ή βελτιωμένη κατάσταση για τους υπόλοιπους χρήστες. Είναι για μένα η βασική αρχή για μια αποτελεσματική πράσινη και σο-σιαλιστική πολιτική. Πράγματι, ο Μαρξ παρατήρησε στον 3ο τόμο του “Κεφαλαίου”:

«Ακόμη και μια ολόκληρη κοινω-νία, ένα έθνος ή όλες ταυτόχρονα οι υπάρχουσες κοινωνίες στο σύ-νολό τους, δεν είναι οι ιδιοκτήτες της γης. Είναι απλά οι κάτοχοί της, οι δικαιούχοι της, και πρέπει να την κληροδοτήσουν σε μια βελτι-ωμένη κατάσταση στις επόμενες γενιές, όπως “τα καλά κεφάλια του νοικοκυριού”.»

Δεν νομίζω ότι ουτοπίες ή σχεδι-αγράμματα είναι χρήσιμα και δεν πρέπει να απαντάμε σε κάθε ερώ-τηση σχετικά με τα πρακτικά ζητή-ματα. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο καπιταλισμός έχει αποτύχει και να αγωνιστούμε πρακτικά και πνευματικά για μια εναλλακτική πρόταση. Δεν είναι θέμα επιβολής μιας κοινωνικής ανταλλακτικής οικονομίας, αλλά καταπολέμη-σης της εμπορευματοποίησης. Ο εταιρικός κόσμος είναι πρόθυμος να περιφράξει τα κοινά στον κυ-βερνοχώρο, η αντίσταση στη νο-

μοθεσία, όπως το ACTA και το SOPA είναι απαραίτητη. Η μάχη για να επανανομιμοποίηση των καταλήψεων είναι ένα άλλο πα-ράδειγμα. Η στέγαση στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι αισχρά εμπορευμα-τοποιημένη, στις ΗΠΑ υπάρχουν περισσότερες κενές κατοικίες από τους άστεγους. To να αφήνεις κτί-ρια άδεια όπως κάνουν οι όμιλοι επενδύσεων θα έπρεπε να είναι ένα έγκλημα, οι άστεγοι άνθρωποι που εκφράζουν τη δημιουργικότη-τα μέσω της χρήσης του χώρου θα πρέπει να ενθαρρύνονται.

Για μένα η κρίσιμη στιγμή της ταξικής πάλης είναι ο αγώνας για τα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Όσοι θέλουν μια οικονομία που λειτουρ-γεί θα πρέπει να επικεντρωθούν στα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Η κατάρρευση των τραπεζών έχει οδηγήσει στο χρέος και αυτό με τη σειρά του στη λιτότητα. Η ημερήσια διάταξη είναι να χρησιμοποιήσει το χρέος ώστε να ιδιωτικοποιή-σει περαιτέρω την οικονομία, έτσι ώστε η εκπαίδευση, η υγειονομι-κή περίθαλψη, η παροχή νερού να ανήκουν σε μακρινούς ιδιοκτήτες και να αξιοποιούνται για την δη-μιουργία κέρδους. Μια οικονομία των κοινών που περνάει αυτούς αλλά και άλλους πόρους στα χέ-ρια των κατοίκων της περιοχής με στόχο να τους διαχειριστούν όχι για τη βραχυπρόθεσμη απληστία τους με βάση και τις ιδιοτροπίες των αγορών ομολόγων, αλλά για τις μακροχρόνιες ανάγκες τους Η πολιτική είναι απαραίτητη για τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και οι συχνά αόρατες μάχες πρέπει να γίνουν ορατές και να τις κερδί-σουμε.

Υπάρχει μια πνευματική εργασία , ίσως ονομαστεί κομμουνισμός, ή δημοκρατική συμμετοχή της κοι-νωνίας μέσω των κοινοτήτων, για

Derek WallΟικονομίες των κοινών: εναλλακτική απέναντι στις αγορές και τις κρατικοποιήσεις

Ο Derek Wall είναι

πρώην κύριος ομι-

λητής του Κόμματος

των Πρασίνων της

Αγγλίας και της Ου-

αλίας. Είναι ιδρυτικό

μέλος της Πράσινης

Αριστεράς και της

Οικοσοσιαλιστικής

Διεθνούς.

Στα βιβλία του συ-

μπεριλαμβάνετα ι

και το “No Nosense

Guide to Green

Politics”.

Πηγή: Πηγή: http://stirtoaction.com/commons-alternatives-to-market-

and-state/

Ο καπιταλισμός έχει αποτύχει. Αφήνοντας τη φροντίδα της κοι-νωνίας στις αγορές οδηγηθήκαμε σε τεράστιες ανισότητες, κλιματικό χάος και οικονομική κρίση. Πρό-κειται για ένα νεκροζώντανο σύ-στημα, το δόγμα είναι νεκρό αλλά το κτήνος ακόμα περπατά ανάμε-σα μας. Μου θυμίζει τα καρτούν όπου ο Μπαγκς Μπάνι τρέχει πέρα από το χείλος του γκρεμού χωρίς να το αντιληφθεί και συνεχίζει να βαδίζει στον αέρα ώσπου συνει-δητοποιεί την πραγματικότητα και αρχίζει η πτώση.

Ωστόσο όσο ο καπιταλισμός βρί-σκεται σε κρίση, οι εναλλακτικές δεν είναι προφανείς σε όλους. Το δίλημμα ως τώρα ήταν αγορά ενα-ντίον κράτους. Όσο περισσότερη αγορά τόσο λιγότερο κράτος και αντίστροφα. Η κρατική παροχή αγαθών και υπηρεσιών φαίνεται εγγενώς προβληματική. Ο κεντρι-κός σχεδιασμός μειώνει τις επιλο-γές, αποτυγχάνει να προωθήσει τη δημιουργικότητα και μπορεί να αποδειχθεί τρομερά αναποτε-λεσματικός. Όταν οι αγορές απο-τυγχάνουν, οι νεοφιλελεύθεροι υπενθυμίζουν τις αποτυχίες της σοβιετικού τύπου οικονομίας για να δικαιολογήσουν τη συνέχιση του συστήματος προσφοράς και ζήτησης.

Στο δίλημμα αυτό υπάρχουν αρ-κετές ενστάσεις. Σύμφωνα με τον Friedrich Hayek, οι σχεδιαστές δεν έχουν τις απαραίτητες πληροφορί-ες για αποτελεσματικό σχεδιασμό. Ωστόσο και οι αγορές εκπέμπουν αντιφατικά μηνύματα και διαδί-δουν λανθασμένες πληροφορίες. Σκεφτείτε τον τρόπο με τον οποίο η απελευθέρωση των αγορών οδή-γησε σε εμπορευματοποίηση υπη-ρεσιών όπως η εκπαίδευση και η στέγαση. Οι αγορές οδηγούν στην κερδοσκοπία και η κερδοσκοπία

στην καταστροφή. Ο κεντρικός σχεδιασμός είναι προβληματικός και ελλιπής αλλά η απελευθέρω-ση των αγορών σταδιακά μολύνει μια οικονομία με χάος.

Ο κεντρικός σχεδιασμός μπορεί να είναι δημοκρατικός με μέτρα όπως ο συμμετοχικός προϋπολο-γισμός. Η εθνική υπηρεσία υγείας είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα κρατικά σχεδιασμένης οικονομι-κής δραστηριότητας που δουλεύ-ει παρόλο που για να δουλέψει καλύτερα πρέπει να αντιμετωπι-στούν οι φαρμακευτικές εταιρίες που πράγουν τόσο ακριβά φάρμα-κα και οι εταιρίες που ξοδεύουν εκατομμύρια για να διαφημίζουν junk food.

Όμως αναπτύσσεται ταχύτατα και η εναλλακτική μιας οικονο-μίας βασισμένης στα κοινά αγα-θά (commons). Ομότιμη παραγω-γή, κοινωνική κατανομή (social share), συνεργατική κατανάλω-ση, οικονομική δημοκρατία είναι όροι που καλύπτουν την οικονο-μική δραστηριότητα που πάει πέ-ρα από την αγορά και το κράτος, βασισμένη στη συνεργασία και την αξιοποίηση της ανθρώπινης δημιουργικότητας.

Η οικονομία της κατανομής (economics of sharing) είναι ανα-γκαία για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή και άλλα περι-βαλλοντικά δεινά. Αν μπορούμε να μοιραστούμε αγαθά, μπορούμε να μειώσουμε την επίδρασή μας στο περιβάλλον ενώ αποκτάμε πρόσβα-ση σε πράγματα που χρειαζόμαστε. Το car pooling μπορεί να είναι ένα καλό παράδειγμα και υπάρχει χώρος για παροχή από το κράτος κοινών πόρων – ένα παράδειγμα είναι οι ποιοτικές δημόσιες συγκοι-νωνίες. Μια εφαρμογή αποτελεί ο δανεισμός δημοτικών ποδηλάτων στην πόλη του Λονδίνου.

OικοτριβέςΝοέμβριος 2013 - τ. 9 23να αποδειχθεί ότι η δημοκρατία των κοινών λειτουργεί. Οι δύο εξέχουσες φυσιογνωμίες εδώ είναι ο Μαρξ και η Elinor Ostrom. Από πολλές απόψεις είναι διαμετρικά αντίθετοι. Η αείμνηστη Elinor Ostrom κέρδισε ένα βραβείο Νό-μπελ για το έργο της που δείχνει πως η κοινή ιδιοκτησία μέσω συ-νεταιρισμών ήταν ένας αποτελε-σματικός τρόπος για τη διαχείριση των φυσικών πόρων. Προέρχεται από φιλελεύθερο υπόβαθρο και το έργο της είναι σχετικό με τα μικροοικονομικά. Η δουλειά της βασίζεται σε λεπτομερείς μελέτες που δείχνουν πώς μια οικονομία που βασίζεται στη συνεργασία μπο-ρεί να δημιουργηθεί. Θα πρότει-να τα βιβλία της “Governing the

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗJeff Shantz*, Commonist Tendencies: Mutual Aid Beyond Communism

πηγή: http://punctumbooks.com/titles/commonist-tendencies/

Καθώς οι καπιταλιστικές κοινωνίες στον εικοστό πρώ-το αιώνα κινούνται από κρίση σε κρίση, οι κινήσεις αντί-στασης στον παγκόσμιο Βορρά έχουν κατά κάποιο τρό-πο εμποδιστεί (παρά τις εφήμερες εκδηλώσεις όπως το Occupy), αντιμέτωπες με την πιεστική ανάγκη να ανα-πτύξουν τις οργανωτικές υποδομές που θα μπορούσαν να προετοιμάσουν το έδαφος για μια πραγματική, και ανθεκτική, εναλλακτική λύση. Όλο και περισσότερο, η ανάγκη ανάπτυξης κοινών υποδομών πόρων - τις οποί-ες ο Shantz ονομάζει “υποδομές της αντίστασης” - γί-νεται εμφανής. Η οικολογική καταστροφή (μέσα από τις κρίσεις του κεφαλαίου), η οικονομική κρίση, η πολιτική λιτότητας και μαζικής παραγωγής φόβου απαιτούν ορ-γανωτική προετοιμασία: την κοινή οικοδόμηση εναλλα-κτικών λύσεων στον πραγματικό κόσμο.

Υπάρχει, τόσο απαραίτητη όσο ποτέ, η ανάγκη να σκεφτούμε, ως μη-ελίτ, ως εκμε-ταλλευόμενοι και καταπιεσμένοι, τι θέλουμε και πώς να το πάρουμε. Υπάρχει επεί-γουσα ανάγκη να συνεχίσουμε τις εποικοδομητικές προσεγγίσεις για να καλυφθούν οι κοινές ανάγκες. Για πολλούς, ένα εποικοδομητικό όραμα και η πρακτική για την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών (ατομικών και συλλογικών) εκφράζονται μέσω του όρου “commonism” (οικονομία των κοινών): μια προσδοκία της αμοιβαίας βοήθειας, ανταλλαγής, και του κοινού πλούτου ο οποίος προσδιορίζεται και κατακτάται συλ-λογικά. Ο όρος “commonism” είναι ένας χρήσιμος τρόπος για να συζητήσουμε τους στόχους και τις φιλοδοξίες των αντίθετων κινήσεων, το κίνημα των κινημάτων, γιατί επαναφέρει πίσω στους κοινωνικούς αγώνες την συζήτηση γύρω από τα κοινά - τον κοινό πλούτο - που έχει χαθεί στην ιστορία των προηγούμενων κινημάτων που ενέ-τασσαν τα κοινά στα πλαίσια μηχανισμών ελέγχου (ρύθμισης και λογιστικής) από το κράτος (με άλλα λόγια στην ιστορία των κομμουνιστικών κινημάτων).

Στο σημερινό πλαίσιο, ο όρος “commonism”, η επιθυμία για τα κοινά, μιλά για τις συλλογικές εκφράσεις ενάντια στις περιφράξεις, όπως εκφράζονται μέσω των ιδιωτι-κοποιήσεων, σε διάφορες σφαίρες. Ενώ το κεντρικό χαρακτηριστικό του καπιταλισμού είναι το εμπόρευμα - ένα συλλογικά παραγόμενο αγαθό, η πώληση και η ιδιοκτησία του οποίου ελέγχονται από ιδιωτικά συμφέροντα- το κεντρικό χαρακτηριστικό στις με-τα-καπιταλιστικές κοινωνίες είναι τα κοινά αγαθά. Αυτές οι αντίθετες δυνάμεις ήταν πάντοτε σε σύγκρουση σε όλη την ιστορία της επιβολής του καπιταλισμού. Και αυτή

η σύγκρουση έχει εμπλακεί σε διάφορες σφαίρες της ανθρώπινης ζωής, όπως ανα-φέρθηκε παραπάνω. Οι αγώνες για τα κοινά εκφράζονται σε κομβικές διασταυρώ-σεις των τόπων της ανθρώπινης δραστηριότητας και αναπαραγωγής: το οικολογικό, το κοινωνικό, το ιδεατό. Παραδείγματα οικολογικών διεκδικήσεων σχετιζόμενων με τα κοινά περιλαμβάνουν προσπάθειες διατήρησης και διεκδίκησης της γης από τους αυτόχθονες, την εκ νέου οικειοποίησή τους, τη διαμόρφωση κοινοτικών κήπων, κ.ά. Τα κοινωνικά κοινά περιλαμβάνουν δίκτυα φροντίδας των παιδιών, δικαίωμα στην τροφή και τη στέγαση, καταλήψεις εργοστασίων και οικονομίες αλληλεγγύης (που πε-ριλαμβάνουν τους κοινοτικούς συνεταιρισμούς αλλά δεν περιορίζονται μόνο σ’ αυτούς). Τα Ιδεατά κοινά περιλαμβάνουν τα creative commons, το ανοιχτό λογισμικό, και την απελευθέρωση των δεδομένων (όπως κάνουν οι Anonymous και το Wikileaks). Αυ-τές οι διαδικασίες πραγματώνονται παραγωγικά και δημιουργικά. Παρέχουν μια βά-ση για τη διάδοση της οικολογικο-κοινωνικής ανάπτυξης πέραν του κρατικού καπι-ταλιστικού ελέγχου. Κινητοποιούν, επίσης, τα κινήματα σε μια κατεύθυνση πέρα από την απλή αντίδραση και αντίσταση. Επιβεβαιώνουν και υποστηρίζουν διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης του τρόπου που ζούμε και αλληλεπιδρούμε.

Αυτό το βιβλίο ασχολείται με διάφορες τάσεις της οικονομίας των κοινών. Εξετά-ζει τον κομμουνισμό, συμπεριλαμβανομένων τάσεων που έχουν ξεχασθεί ή αγνοηθεί. Παρέχει μια εξερεύνηση της πρωταρχικής συσσώρευσης και της αμοιβαίας βοήθει-ας, ως στοιχείων κοινωνικής πάλης. Προσοχή δίνεται στις εποικοδομητικές πτυχές της πολιτικής των κοινών: από την αυτοαξιοποίηση ενάντια στο κεφάλαιο, μέχρι τις οικονομίες ανταλλαγής ενάντια στην αγορά. Απαντάει τελικά στην ανάγκη των κι-νημάτων για την κατασκευή των σχετικών υποδομών της αντίστασης που στηρίζουν τους αγώνες για τα κοινά. Γραμμένο από έναν ακτιβιστή / μελετητή, θα προκαλέσει το ενδιαφέρον στους οργανωτές των κοινοτήτων και στους ακτιβιστές, καθώς και στους μελετητές των κοινωνικών κινημάτων, των κοινωνικών αλλαγών και της ριζοσπα-στικής πολιτικής. Αποτελεί βοηθητικό εργαλείο για τους ανθρώπους που εμπλέκονται άμεσα σε συγκεκριμένες κινήματα , καθώς και για τους φοιτητές σε μια σειρά από κλάδους (συμπεριλαμβανομένης της κοινωνιολογίας, της πολιτικής, τη γεωγραφίας, της ανθρωπολογίας, των πολιτισμικών σπουδών και της κοινωνικής πολιτικής). Δεν υπάρχει αντίστοιχο βιβλίο που να προσφέρει μια τέτοια συνοπτική, κατανοητή συζή-τηση των θεμάτων στο τρέχον πλαίσιο, με ιδιαίτερη έμφαση στις διασταυρώσεις της αναρχίας με τον κομμουνισμό.

(*): Ο Jeff Shantz είναι αναρχικός ακτιβιστής, ποιητής και κοινωνιολόγος, που σήμερα διδάσκει κριτική εγκληματολογίας στο Kwantlen Polytechnic. Τα βιβλία του “Active Anarchy: Political Practice in Contemporary Movements” (Lexington, 2011) και “Constructive Anarchy: Building Infrastructures of Resistance”(Ashgate, 2010) προσφέρουν αυτοεθνογραφικές αναλύσεις της αναρχικής συμμετοχής εντός των σύγχρονων κοινωνικών κινημάτων. Είναι επίσης ο αρχισυντά-κτης του περιοδικού “Radical Criminology”.

Commons” και το τελευταίο της βιβλίο που δουλέυει μαζί με τους Amy Potteete και Marco Janssen “Working Together”.

Ο Μαρξ ήταν –λοιπόν- απλά ο Μαρξ! Σε ένα από τα πρώτα έργα του ασχολήθηκε με την κατάργηση των δικαιωμάτων στα κοινά των γερμανών αγροτών - έγινε παρά-νομο για αυτούς να μαζεύουν πε-σμένα ξύλα από τα δάση. Στο κε-φάλαιο 27 του πρώτου τόμου του “Κεφαλαίου” έδειξε πως τα αγγλικά κοινά κλάπηκαν και περιφράχθη-καν από τις ελίτ. Τα εθνογραφικά σημειωματάριά του, όπου ασχολή-θηκε με τα κοινά των αυτοχθόνων, ήταν εκπληκτικά. Για τον Μαρξ η ορθολογική δημιουργική κοι-νωνία είναι αυτό-ιδιόκτητη και

βασίζεται στο δημοκρατικό έλεγ-χο, όπως στην αναπαραγωγή των κοινών. Η εργατική τάξη μπορεί μέσα από την επαναστατική δρά-ση να ξεπεράσει τον καπιταλισμό και να δημιουργήσει μια κομμου-νιστική κοινωνία. Ο Μαρξ κινεί-ται γύρω από τα κοινά και όχι τη γραφειοκρατία που εγκαθιδρύεται από τα πάνω.

Τόσο ο Μαρξ όσο και η Ostrom ήταν πραγματικοί πολιτικοί οικο-λόγοι, πρόθυμοι να δείξουν πώς το λάθος είδος των ανθρώπινων θε-σμών και πρακτικών κατέστρεψαν το περιβάλλον. Το έργο της Ostrom είναι προσεκτικό, πλουραλιστικό και απορρίπτει τις συνταγές, και παρ’ότι αναδεικνύει τη σημασία της οικονομίας των κοινών, δεν

απορρίπτει την αγορά σε άλλες μορφές κρατικής δράσης. Ωστό-σο, το έργο της έχει διερευνήσει τα μικρο-θεμέλια μιας μη νομι-σματικής οικονομίας, κάτι που οι περισσότεροι οικονομολόγοι θα θεωρήσουν αδιανόητο! Παρ’ ότι απέχει από τις εύκολες αναγνώσεις, το έργο της «Working Together», έχει εκπληκτικές επιπτώσεις. Πέ-ρασε δεκαετίες οικοδομώντας έναν περισσότερο διαφοροποιημένο και δημιουργικό τρόπο σκέψης σχετι-κά με την ανθρώπινη οικονομική συμπεριφορά, με πραγματικά και-νοτόμο τρόπο.

Ο αγώνας πρακτικά και πνευματι-κά πρέπει να αφορά την ανάσχεση της εμπορευματοποίησης και την επαναθεμελίωση μίας ανταλλακτι-

κής οικονομίας. Οι οικονομίες των κοινών δεν καταργούν αυτόματα την αδικία ούτε εγγυώνται τη βι-ωσιμότητα, αλλά από την άλλη δε μπορούμε να μείνουμε δεμένοι στο άρμα των αγορών. Ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, το έργο των οικοσο-σιαλιστών, τα πειράματα εργατι-κού ελέγχου και των οικονομιών αλληλεγγύης στη Λατινική Αμε-ρική ή χίλιες άλλες εναλλακτικές λύσεις συγκροτούν αντιπαραδείγ-ματα ενάντια σε ένα κόσμο αγο-ραπωλησιών.

μετάφραση-επιμέλεια: Πέτρος Μαρκόπουλος,

Παναγιώτης Δήμας

Oικοτριβές


ΟΧΙ στο σαρίν, ΝΑΙ στο οξυγόνο, αφήστε μας να αναπνεύσουμε!

Αυτό το σύνθημα κυριάρχησε στις πολλές και μαζικότατες διαδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Αλβανία ενάντια στα σχέδια της κυβέρνησης και του ΝΑΤΟ για καταστροφή του συριακού χημικού οπλοστασίου σε αλ-βανικό έδαφος. Χιλιάδες δρόμους στο δρόμο, κλειστά σχολεία στα Τίρα-να και πορείες σε μια σειρά ευρωπαϊκές πόλεις από αλβανούς μετανάστες έδωσαν το στίγμα μιας κοινωνίας που κινητοποιήθηκε ενάντια στην υποβάθ-μιση της ζωής και του περιβάλλοντος παρότι δεν έχει παράδοση κοινωνι-κών κινημάτων και μεγάλων διαδηλώσεων για οικολογικά ζητήματα. Εκτός των άλλων οι πολίτες της χώρας δεν θέλουν να ξαναζήσουν το 2008 όταν η καταστροφή χημικών όπλων που κατείχε η ίδια η Αλβανία προκάλεσε το θάνατο 28 ανθρώπων, ενώ δεν έχει γνωστοποιηθεί με ακρίβεια το εύρος των συνεπειών για το περιβάλλον. Φαίνεται πως το σχέδια του ΝΑΤΟ για «εύκολη αλβανική λύση» για τη καταστροφή των χημικών της Συρίας προ-σέκρουσε σε ύφαλο.

Ε.Ε.: Καθυστέρηση στην επίτευξη των στόχων ενεργειακής εξοικονόμησης

Σύμφωνα με μελέτη του Ευρωπαϊκού Γραφείου Περιβάλλοντος που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα, ενώ οι δύο από τους τρεις βασικούς ενεργειακούς στόχους για το 2020 (το γνωστό 20/20/20) φαίνεται να εκπληρώνονται (20% μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπί-ου και συμμετοχή των ΑΠΕ κατά 20% στην κατανάλωση ενέργειας), μόνο τέσσερις χώρες της Ε.Ε. προβλέπεται να πιάσουν τους στόχους για το 2020 σχετικά με την ενεργειακή αποδοτικότητα.

Βασικοί λόγοι της μέχρι σήμερα αποτυχίας επίτευξης του στόχου για ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας είναι οι περιορισμένες σχετικές παρεμβάσεις των χωρών-με-λών σε θεσμικό επίπεδο και η οικονομική κρίση.

Ειδικά για τον τομέα της ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων ο οποίος σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμάται ότι μπορεί να δημιουργήσει 2 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας τα επόμενα χρόνια, το οικονομικό πλάνο της Ε.Ε. για την περίοδο 2014-2020 προβλέπει διπλασιασμό των σχετικών κονδυλίων τα οποία θα φτάσουν τα 23 δισ. ευρώ.

Αθηναίοι, οι πιο δυσαρεστημένοι πανευρωπαϊκά με την πόλη τους

Τον Οκτώβριο δημοσιεύτηκε το Ευρωβαρόμετρο για την «Ποιότητα ζωής στις Ευρωπαϊκές πόλεις». Η έρευνα-δημοσκόπηση αφορά βασι-κά στα 28 κράτη-μέλη της ΕΕ και έγινε το διάστημα Νοέμβριος-Δεκέμ-βριος του 2012.

Εστιάζοντας στην Ελλάδα, εντυπωσιάζει πραγματικά η αρνητική άπο-ψη των κατοίκων της Αθήνας για την πόλη τους, την ώρα που η έρευνα αναφέρει ως γενικό συμπέρασμα ότι παρατηρείται υψηλό επίπεδο ικα-νοποίησης των κατοίκων των ευρωπαϊκών πόλεων. Χαρακτηριστικό είναι ότι «ικανοποιημένοι από την πόλη που ζουν» δηλώνουν μόλις το 52% των κατοίκων της Αθήνας, κατατάσσοντάς την έτσι όχι απλά τελευταία ανάμεσα στις 28 ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αλλά και με πολύ μεγάλη διαφορά, αν σκεφτεί κανείς ότι για όλες τις άλλες το αντίστοιχο ποσοστό είναι τουλάχιστον 80% . Σημειώνεται ότι η Αθήνα «πάτωνε» στο αντί-στοιχο ερώτημα και το 2007, αλλά με ποσοστό 62%. Το προτελευταίο

τότε Βουκουρέστι είχε 77% περίπου, ενώ το 2012 έφτασε το 82%.Πιο συγκεκριμένα, στην έρευνα του 2012 η Αθήνα έρχεται τελευταία ή προτελευταία σε πολλά ερωτήματα

για την «ικανοποίηση» όσον αφορά σε: υπηρεσίες υγείας (27%), αθλητικές εγκαταστάσεις (30%), πολιτιστι-κές υποδομές (55%), σχολεία και άλλες εκπαιδευτικές υποδομές (39%), κατάσταση κτιρίων και δρόμων στη γειτονιά (27%), δημόσιους χώρους (32%), ποιότητα αέρα (21%), καθαριότητα (23%), πράσινο (23%).

ε ίδαμε . . .

Κοινότητες απέναντι στην κυριαρχία των ορυκτών καυσίμων

Στις 16 και 17 Νοεμβρίου διοργανώθηκαν στον Καναδά και την Αυστραλία δράσεις σε εκατοντάδες κοινότητες, όπου δεκάδες χιλιάδες πολίτες διαδή-λωσαν ενάντια στα σχέδια και τις πολιτικές των κυβερνήσεών τους υπέρ των ορυκτών καυσίμων: τους αγωγούς πετρελαίου, την εκμετάλλευση της πισ-σώδους άμμου (tar sands), νέες εξορύξεις άνθρακα, πετρελαίου και αερίου. Οι πολίτες στις δυο χώρες που συσπειρώθηκαν στις ταυτόχρονες δράσεις ζήτησαν να σταματήσουν οι τοξικές επενδύσεις στα ορυκτά καύσιμα και να προωθηθεί η ταχεία μετάβαση σε καθαρές και δίκαιες πηγές ενέργειας.

Περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφίες: http://www.defendourclimate.ca/

Συμφωνία Μ. Βρετανίας-EDF για την κατασκευή νέου πυρηνικού εργοστασίου

Η κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας και κοινο-πραξία της οποίας ηγείται ο γαλλικός ενεργειακός κολοσσός EDF και περιλαμβάνει επίσης κινέζικες εταιρείες κατέληξαν σε συμφωνία για την κατα-σκευή πυρηνικού εργοστασίου με δύο αντιδρα-στήρες τελευταίας γενιάς. Πρόκειται για την πρώτη κατασκευή πυρηνικού σταθμού στη Μεγ. Βρετανία από το 1995. Υπενθυμίζεται ότι η Μεγ. Βρετανία ήταν η πρώτη χώρα που έθεσε σε λειτουργία πυ-ρηνικό σταθμό το 1956.

Το έργο αναμένεται να κοστίσει 16 δισ. λίρες και η ολοκλήρωσή του προσδιορίζεται για το 2023. Η συμφωνία, η οποία δεν έχει αποκτήσει ακόμα δεσμευτικό χαρακτήρα, προβλέπει τιμή πώλησης για την πα-ραγόμενη ενέργεια 92,5 λίρες/μεγαβατώρα, τιμή που είναι διπλάσια της τρέχουσας τιμής χονδρικής στη Βρετανική ηλεκτρική αγορά.

Η συμφωνία έχει συναντήσει ποικίλες αντιδράσεις από πολιτικούς φορείς, ειδικούς του ενεργειακού κλά-δου και περιβαλλοντικές οργανώσεις που επισημαίνουν τους περιβαλλοντικούς κινδύνους που εγκυμονεί το έργο αλλά και το υψηλό κόστος του, τη στιγμή μάλιστα που προεκλογικά η κυβέρνηση είχε δεσμευτεί να μην επιδοτήσει με κρατικό χρήμα επενδύσεις στην πυρηνική ενέργεια.

Οικοτριβές #9

Documents

Transcript of Οικοτριβές #9