Οικοτριβές #4

Οι πολιτικές εξελίξεις και κυβερνητικές αποφάσεις του τελευταίου διαστήματος σχε-τικά με τα ζητήματα οικολογίας και περι-βάλλοντος είναι ραγδαίες: Στο πολεοδομικό - χωροταξικό πεδίο, προωθούνται πολιτικές που οδηγούν στην πλήρη αποσάθρωση του δημόσιου σχεδιασμού, στη διαιώνιση της κυριαρχίας του κατασκευαστικού και κτη-ματομεσιτικού κεφαλαίου, στην αναπαρα-γωγή μιας νέας γενιάς οικοδομικών αυθαι-ρεσιών. Στον ενεργειακό τομέα –και ενώ η ΔΕΗ τεμαχίζεται μέσω ΤΑΙΠΕΔ σύμφωνα με τις ορέξεις των δυνάμει «επενδυτών»– οι νέες ρυθμίσεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πετάνε εκτός τους μικρομεσαίους

Oικοτριβέςδυο κόσμοι συγκρούονται

ανανεώσιμες πηγές: Απρίλιος 2013, τ. 4

νισμού που «τα δίνει όλα» στους επενδυτές και τους θιασώτες του δόγματος «νόμος και τάξη», μήπως και κερδίσει λίγο περισσότε-ρο πολιτικό χρόνο…

Στη Χαλκιδική βιώνουμε την ακραία εκδοχή αυτής της κυβερνητικής επιλογής όξυνσης, με επιδρομές, συλλήψεις και ποινικοποί-ηση του κινήματος ενάντια στις εξορύξεις χρυσού. Και σε άλλες περιπτώσεις, στην Κέρκυρα, τη Θεσσαλονίκη ή την Κρήτη, οι πολίτες που αγωνίζονται αντιμετωπίζουν τη συκοφάντηση, ισχυρούς μηχανισμούς προπαγάνδας, δικαστικές διώξεις. Το Συμ-βούλιο της Επικρατείας, που στο παρελθόν προάσπιζε με τις αποφάσεις του το περι-

βαλλοντικό και χωροταξικό δίκαιο, μοιάζει να έχει, άρρητα αλλά οριστικά, παραιτηθεί του ρόλου του, απορρίπτοντας ή αγνοώντας τεκμηριωμένες προσφυγές πολιτών και φο-ρέων ενάντια σε καταστροφικά έργα και αποφάσεις. Είναι φανερό πως στους κυρί-αρχους κύκλους, έχει ληφθεί η στρατηγική επιλογή να περιοριστούν τα όποια θεσμικά περιθώρια παρέμβασης των πολιτών στις αναπτυξιακές επιλογές.

Υπάρχει όμως και ένα «άλλος κόσμος»: Που μέσα στην κρίση και τα εκβιαστικά διλλήματα επιμένει να προτάσσει ριζοσπα-

«παίκτες» της αγοράς των ανανεώσιμων και πριμοδοτούν εξόφθαλμα τα συμφέροντα των μεγάλων ιδιωτών παραγωγών. Το θεσμικό πλαίσιο και οι υπηρεσίες προστασίας των δασών και των άλλων φυσικών πόρων κα-ταργούνται ή υποβαθμίζονται. Η κυβέρνη-ση περιφρονεί τις κοινωνικές ανάγκες και στις αποφάσεις της για τον τουρισμό ή τη διαχείριση απορριμμάτων και των υδάτων, τη γεωργία και την αλιεία εκφράζει τις θέ-σεις των ισχυρών λόμπι.

Έτσι, οι πολίτες που αγωνίζονται ενάντια σε καταστροφικά για τους τόπους και τις κοινωνίες σχέδια βρίσκουν μπροστά τους την άγρια καταστολή ενός κρατικού μηχα- συνέχεια στη σελ. 2

ενεργειακή μετάβαση με δημοκρατία

Oικοτριβές

Απρίλιος 2013 – τ. 4

Συντακτική ομάδα: Γιώργος Βελεγράκης, Κώστας Ζαχαριάδης,

Ιωάννα Θεοδοσίου, Χάρης Κωνσταντάτος, Γιάννης Μάργαρης, Σίσ-

συ Πετράκου, Ινώ Σιώζιου, Δήμητρα Σπαθαρίδου, Γιώργος Τσου-

ράκης, Δημήτρης Τσούχλης, Αλέξης Χαρίτσης, Τάσος Χοβαρδάς,

Πέτρος Ψαρρέας

Σχεδιασμός, σελιδοποίηση: Μυρτώ Μπολώτα

3 κατασκευή αυτοκινητόδρομων 4 τουριστική ανάπτυξη, χώρος και σχεδιασμός 5 δημόσια διαχείριση και προστα-

σία των δασών 6 αναθεώρηση ΚΑλΠ: τελευταία ευκαιρία για το μέλλον της αλιείας 7 η αλιεία την εποχή των μνη-

μονίων 8 διεθνείς ειδήσεις 9 ενεργειακή φτώχεια: συνέπεια της ιδιωτικοποίησης 9 ETS και backloading 1Ο-15

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ: ενεργειακή μετάβαση με δημοκρατία – ιστορία της αιολικής ενέργειας – τα αιολικά πάρκα,

το ΝΙΜΒΥ και η πραγματικότητα – ΑΠΕ: στόχοι και προϋποθέσεις για μια ριζοσπαστική πολιτική – βιομηχανικές

ΑΠΕ και κοινότητες στην περιφέρεια – ποιες διασυνδέσεις και για ποιους; – τοπικά κινήματα σε σχέση με ΑΠΕ στην

Ελλάδα 16 στην Γκιώνα, η καταστροφή είναι σε εξέλιξη 17 Φράγματα στον Αώο 18 το πολιτικό παιχνίδι γύρω

από τους παραδοσιακούς σπόρους 18 Μπ. Τόκαρ 20 γεωργική βιοποικιλότητα: αναζητώντας νέες πολιτικές 22

διάλογοι γnν εκτροφή ζώων και το γουνεμπόριο 23 θα ήταν ο Μάρξ θιασώτης του εξορυκτισμού; 24 είδαμε...

περιεχόμενα

στικές αξίες και θέσεις και να αγωνίζεται για ό,τι μπορεί να σταθεί όρθιο στην κα-ταιγίδα. Με την πολύμορφη δράση τους τα κινήματα και οι οργανώσεις πολιτών

επαναφέρουν διαρκώς στο προσκήνιο τα –πιο επίκαιρα από ποτέ– αιτήματα για οι-κολογική ισορροπία, κοινωνική και χωρι-κή δικαιοσύνη, δημοκρατία και έλεγχο στις αποφάσεις, αναδιανομή των ωφελειών της όποιας ανάπτυξης.

μηνιαίο ένθετο στην «Αυγή» της Κυριακής

Αυτός είναι ο κόσμος, αυτές είναι οι ιδέ-ες και η προβληματική που επιδιώκουμε και σε αυτό το τεύχος των «Οικοτριβών» να αναδείξουμε. Πέρα από τη νοσταλγική αναπόληση των προ κρίσης συνθηκών, πέ-ρα από τη δογματική προσήλωση σε «δο-

κιμασμένες» λύσεις, η αριστερά θα πρέπει να βρεθεί (επί ποινή αυτο-ακύρωσής της) με όλους όσοι επιμένουν ακόμη να οραμα-τίζονται ριζικά διαφορετικές πορείες για τον τόπο μας.

Η συντακτική ομάδα

συνέχεια από τη σελ. 1

«Πρέπει να προφυλαχθεί η Ευρώπη από τους κινδύνους που βρίσκονται στα νό-τιά της, και από εκεί προέρχονται κύματα μεταναστών, στην απέναντι ακτή βρίσκο-νται πλουτοπαραγωγικοί πόροι που έχει ανάγκη η Ευρώπη, αλλά και στον ίδιο το βυθό της Μεσογείου. […] Η ΕΕ πρέπει να κάνει αισθητή την παρουσία της στη γει-τονιά της, η Μεσόγειος παίζει και θα παί-ξει καθοριστικό ρόλο για την ασφάλεια και τη διεθνή ακτινοβολία της Ευρώπης, για τον ενεργειακό εφοδιασμό της» δήλω-σε προ ημερών ο κ. Σαμαράς αναζητώντας τη στήριξη της ΕΕ για την ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ και την εξόρυξη πετρελαί-ου από τη Μεσόγειο.

Θα ξεπεράσουμε το μεγαλοϊδεατισμό του ανδρός που φαντάζεται την Ελλάδα ως ενερ-γειακό κόμβο για την Ευρώπη. Θα ξεπερά-σουμε ακόμα και την αποικιοκρατική λογική του, που βλέπει την Αφρική ως χώρο από τον οποίο η Ευρώπη πρέπει να αντλήσει φυσικούς πόρους και στον οποίο πρέπει να εγκλωβίσει πιθανούς μετανάστες.

Θα μείνουμε όμως στη θέση που έρχε-ται και επανέρχεται στο δημόσιο λόγο και λέει ότι η ανάπτυξη για την Ελλάδα εξυ-πηρετείται από τις εξορύξεις υδρογοναν-θράκων. Την ίδια ακριβώς θέση εξέφρασε ο κύπριος πρόεδρος κ. Αναστασιάδης όταν τις πρώτες μέρες της κυπριακής κρίσης δή-λωσε ότι οι μικροκαταθέτες που πιθανώς να χάσουν τις αποταμιεύσεις τους από τις τράπεζες θα αποζημιωθούν παίρνοντας με-τοχές από την εταιρεία εξόρυξης φυσικού αερίου της Κύπρου.

Δημιουργείται ένα πλαίσιο όπου οι δύο χώρες παρουσιάζονται ως υπερχρεωμένες μεν, πλούσιες σε πλουτοπαραγωγικούς πό-ρους δε. Πόρους που πρέπει να εκμεταλ-

λευτούν άμεσα αν θέλουν «να βγουν από την κρίση». Παρότι πρέπει να αποφύγουμε τις εύκολες αντιστοιχίσεις, ο τρόπος που τί-θεται το ζήτημα θυμίζει την εκμετάλλευση χωρών της Αφρικής και της Λ. Αμερικής από τις μεγάλες εταιρίες πετρελαίου τις προηγούμενες δεκαετίες. Ενισχύεται ένα πλέγμα πολύ συγκεκριμένων και ίδιων ιδεολογημάτων ενώ απονομιμοποιείται ο αντίλογος ως αναχρονιστικός.

Καταρχήν οι εξορύξεις υδρογονανθρά-κων παρουσιάζονται ως αδιαμφισβήτητα αναγκαίες σήμερα. Για τον κυρίαρχο λόγο είναι, αν όχι η μόνη, σίγουρα η πιο κατάλ-ληλη οδός για να ξεπεραστεί η ύφεση και να επέλθει ανάπτυξη. Συνεπώς οποιοδήποτε μοντέλο «επανεκκίνησης της οικονομίας» πρέπει να τις περιλαμβάνει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Υπάρχει μόνο μια δυ-νατότητα ανάπτυξης –με κέντρο τις εξορύ-ξεις– και οι κοινωνίες καλούνται απλά να την αποδεχτούν.

Αν ξεφύγουμε όμως από τα προφανή και μελετήσουμε λίγο βαθύτερα ένα μοντέλο ανάπτυξης που βασίζεται στις εξορύξεις θα δούμε ότι, προκειμένου οι όποιες εξορύξεις

να είναι επικερδείς στην παγκόσμια αγο-ρά σήμερα, προϋποθέτουν ένα κράτος σε «διαρκή κρίση». Ένα κράτος που μπορεί να προσφέρει στις πετρελαϊκές εταιρείες φθη-νή γη, χαμηλό εργατικό κόστος και άμεση καταστολή των όποιων κοινωνικών αντι-στάσεων. Αυτή η καταστατική δυνατότητα είναι που κάνει ελκυστικές τις επενδύσεις τέτοιου είδους σήμερα σε Ελλάδα και Κύ-προ και κάνει «εμφανή» κοιτάσματα, που μέχρι τώρα δεν ενδιέφεραν το παγκόσμιο κεφάλαιο.

Κατά δεύτερον, τα οφέλη από τις εξορύ-ξεις παρουσιάζονται ως δεδομένα και τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά κόστη ως πάντα μετρήσιμα και διαχειρίσιμα. Ερω-τήματα και κριτικές σε σχέση με την επι-κινδυνότητα εξορυκτικών δραστηριοτήτων σε μια κλειστή θάλασσα όπως το Αιγαίο ή η Μεσόγειος παρουσιάζονται ως αβάσιμα. Τόσο όμως η εμπειρία του Μεξικού πριν λίγα χρόνια, όσο και οι καθημερινές διαρ-ροές πετρελαίου σε περιοχές της Νιγηρίας σήμερα, δεν μας επιτρέπουν να τα προσπερ-νάμε. Το κόστος σε οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο, όχι από ένα

ατύχημα κλίμακας αλλά από μια απλή δι-αρροή στο Αιγαίο, είναι τεράστιο και κα-μία εταιρεία δεν μπορεί να διασφαλίσει την αποφυγή ενός τέτοιου ενδεχόμενου.

Τέλος, τα οφέλη από τις εξορυκτικές δραστηριότητες παρουσιάζονται σαν να διαχέονται ενιαία στην κοινωνία και να τα απολαμβάνουν όλοι. Οι ταξικές διαφο-ροποιήσεις και οι τοπικές ιδιαιτερότητες φαίνονται ως μη παρούσες «καθώς όλοι έχουν κερδίζειν» από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. «Αυτόματα» θα ανοίξουν χιλιάδες θέσεις εργασίας, θα αυ-ξηθεί η παραγωγική δραστηριότητα της χώρας και θα «αναπτυχθούμε».

Όμως και πάλι η πρόσφατη ιστορία δια-ψεύδει αυτές τις εύκολες γενικεύσεις. Χώ-ρες της Λ. Αμερικής που τα μεταπολεμικά χρυσά χρόνια του καπιταλισμού «αναπτύ-χθηκαν» μέσω αυτού του μοντέλου, πέτυ-χαν να αυξήσουν τις ταξικές διαφορές στο εσωτερικό τους, να οδηγήσουν μεγάλα με-ρίδια του πληθυσμού σε φτωχοποίηση και να υποβαθμίσουν την ποιότητα ζωής και περιβάλλοντος σε τεράστιες περιοχές.

Γ.Β.

το σχόλιο του μήνα

Αναμένουμε σχόλια, προτάσεις και άρθρα

στο email: [email protected]

Πηγές, σχολιασμός και επιπλέον κείμενα στο blog

oikotrives.wordpress.com

02

OικοτριβέςΑπρίλιος 2013 – τ. 4 03

Βρισκόμαστε για άλλη μια φορά μπροστά στην ανακοίνωση ενός «πακέτου» οδικών έργων στην Αττική, στο πλαίσιο των εξαγ-γελιών περί του νέου Ρυθμιστικού Σχεδί-ου. Στο σχέδιο αυτό, ακολουθώντας μια μακρόχρονη σχετική παράδοση με ελάχι-στες εξαιρέσεις, τα οδικά έργα «κλέβουν την παράσταση». Καθόλου πρωτότυπο. Οι «αυτοκινητόδρομοι» είναι αυτό που ανα-γνωρίζουμε ως το βασικότερο συντελεστή και μοχλό γεωγραφικής και χωροταξικής ανάπτυξης της πρωτεύουσας Αθήνας, ιδι-αίτερα δε κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Πριν και έξω από κάθε άλλη προτεραιότητα οικονομική, συγκοινωνιακή, πολεοδομική ή και κοινωνική στο σχεδιασμό.

Θεωρία και πρακτική στα οδικά έργα τα τελευταία 50 χρόνια

Αρχής γενομένης από τη δεκαετία του 1960 και την πρώτη συγκοινωνιακή με-λέτη για την Αθήνα που πρότεινε με ορί-ζοντα 15ετίας περίπου 100 χλμ. νέων λε-ωφόρων μέσω διαπλατύνσεων, επεκτάσε-ων, διανοίξεων και νέων χαράξεων, κυρίως εντός Λεκανοπεδίου, έχουμε μια αλληλου-χία μελετών είτε κυκλοφοριακών είτε στα πλαίσια διατύπωσης ρυθμιστικού σχεδίου για την πρωτεύουσα, καθώς και μια αλλη-λουχία «α-μελέτητων» εξαγγελιών που εν πολλοίς αντλούν ιδέες και «προτεραιότη-τες» από μια δεξαμενή έργων που έχουν περιγραφεί πριν από 30-50 χρόνια. Τα πιο σημαντικά απ’ αυτά όπως η Αττική Οδός και η Δυτ. Περιφερειακή Υμηττού μέχρι την Κατεχάκη ή η Λεωφόρος Σχιστού εί-χαν ηλικία περίπου 40 ετών όταν τελικά δρομολογήθηκαν.

Στο βαθμό που οι προβλέψεις εκείνων των μελετών των δεκαετιών ΄60 και ΄70 ως προς τη ζήτηση μετακινήσεων ή τον πληθυσμό δεν επιβεβαιώθηκαν, κάτι που άρχισε να γίνεται φανερό ήδη από τη δε-καετία του ΄80, επιστρατεύτηκε ο ορθολο-γισμός των «δακτυλίων». Πρώτο παράδειγ-μα δακτυλίου ήταν ο γνωστός «εσωτερικός» δακτύλιος, ένα σχήμα εκ των ενόντων περί μια περιοχή που ορίστηκε ad hoc ως προ-στατευτέο «κέντρο». Το πιο ηχηρό αποτέ-λεσμα του δακτυλίου (που εφαρμόστηκε το 1982) ήταν ο διπλασιασμός των ΙΧ σε μια δεκαετία και η περαιτέρω εντατικοποίηση του «κυκλοφοριακού». Στη δεκαετία του ΄90 άρχισαν να σχεδιάζονται δακτύλιοι μεγαλύτερης ακτίνας κι από όλα τα έργα που τεκμηριώνονταν στη βάση αυτών των δακτυλίων, πραγματοποιήθηκαν 15 χρό-νια αργότερα η Αττική Οδός και η Δ. Πε-ριφ. Υμηττού. Η προώθησή τους στην ου-

σία οφείλεται στην απόφαση για δημιουρ-γία του νέου αεροδρομίου στα Σπάτα. Μια επιλογή, εκτός του νομοθετημένου ΡΣΑ του 1985, που, σε συνδυασμό με την Ατ-τική Οδό, άλλαξε το τοπίο, το χαρακτήρα και την πολεοδομική οργάνωση των Με-σογείων, μιας περιοχής με συνεκτικούς οι-κισμούς, παραλιακή ανάπτυξη β’ κατοικίας και μεγάλες εκτάσεις αγροτικής γης. Στην υλοποίησή τους «βοήθησαν» το Β’ και Γ’ ΚΠΣ και η πίεση των απαιτήσεων και του «κατεπείγοντος» για την διεκπεραίωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.

Ξεπάγωμα – πάγωμα – ξεπάγωμα εργολαβιών σε οδικά έργα

Μετά το 2004, ο συγκοινωνιακός χάρτης της Αττικής περιλαμβάνει, εκτός από τους νέους άξονες, δύο νέες προαστιακές συν-δέσεις με απογοητευτική συχνότητα, επε-κτάσεις μετρό και ένα «δείγμα», όχι δίκτυο, τραμ. Στην ευφορία του κατορθώματος δια-χείρισης των Αγώνων με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, οφείλεται ίσως η τότε στόχευ-ση «σύντομα» οι μετακινήσεις στην Αθήνα να αναλαμβάνονται κατά 50% από αυτά, να περιοριστεί η χρήση του ΙΧ, να ενισχυθεί η βιώσιμη κινητικότητα κ.ο.κ. Εντούτοις, ελά-χιστα χρόνια αργότερα, το 2009, και μέσω της προώθησης προς θεσμοθέτηση νέου ΡΣΑ για την Αττική, προωθούνται παράλληλα από το ΥΠΕΧΩΔΕ, πριν ακόμα εγκριθεί το ΡΣΑ και ερήμην των προηγούμενων ή και άλλων βαρύγδουπων στόχων – κλισέ όπως η «συμπαγής πόλη», 106 χλμ νέων αυτοκι-νητοδρόμων (με πολλά υπόγεια, πανάκριβα τμήματα) αποκλειστικά σχεδόν προσανατο-λισμένων στα Μεσόγεια και στην Ανατολική Αττική. Είναι προφανές ότι η τεχνογνωσία και ο κύκλος εργασιών των κατασκευαστι-κών εταιρειών που «θέριεψαν» με τα έργα για του Αγώνες του 2004 και ο ανενεργός εξοπλισμός (μετροπόντικες κ.λπ.) κάπου, κάπως, έπρεπε να αξιοποιηθεί.

Ακολουθούν εκλογές, η δημοπράτηση ματαιώνεται και αποφασίζεται η συνολική

επανεξέταση του ΡΣΑ και συνολικά της πο-λιτικής μεταφορών για την Αττική, σε μια κατεύθυνση ενιαίας αντιμετώπισης και τεκ-μηρίωσης των πολεοδομικών και κυκλοφο-ριακών – συγκοινωνιακών στόχων.

Όμως, στο νέο ΡΣΑ που παρουσιάστηκε το 2011 (γνωστό ως ΡΣΑ 2021, λόγω του ορίζοντα δεκαετίας που υιοθέτησε), τα οδι-κά έργα ήταν σημαντικά περιορισμένα και αφορούσαν κυρίως ολοκλήρωση ή αναβάθ-μιση υφιστάμενων αξόνων. Πιο σημαντικό από τα λίγα νέα οδικά έργα που συμπερι-έλαβε το ΡΣΑ 2021 ήταν ο νέος άξονας Ελευσίνα – Υλίκη για την παράκαμψη του Λεκανοπεδίου από τις υπεραστικές ροές, που από την ίδια τη ΓΓΔΕ προβαλλόταν τότε ως «ώριμο έργο».

Η μετριοπάθεια του ΡΣΑ 2021 σε οδικά έργα φέρεται να είναι και ο ουσιαστικό-τερος λόγος που «σκάλωσε» εδώ και 1,5 χρόνο. Τους τελευταίους μήνες δημοσι-εύονται ανακοινώσεις για νέο ΡΣΑ στις οποίες φιγουράρουν εκ νέου τα οδικά έρ-γα. «Αυτοκινητόδρομος – γίγας» λένε, 130 χλμ., από τα Μέγαρα με διπλή υποθαλάσ-σια ζεύξη μέσω Σαλαμίνας προς Πειραιά – Ελληνικό – Αεροδρόμιο κι από εκεί μέχρι τις Αφίδνες ώστε να ενωθεί με την Εθνική Οδό. Φαραωνικών διαστάσεων έργο που, ιδιαίτερα στα ανατολικά, προϋποθέτει μια σήμερα ανύπαρκτη ζήτηση και δραματική περαιτέρω αστικοποίηση των Μεσογείων και της Β. και Αν. Αττικής. Οσον αφορά ειδικότερα στο παραλιακό μέτωπο του Σα-ρωνικού, η κήρυξή του ως «αναπτυξιακού πόλου» από τον υπουργό Ανάπτυξης και η μετατροπή του σε Εθνική Οδό από την Πελοπόννησο προς το Αεροδρόμιο, μοιάζει να είναι πραγματικά «ταφόπλακα» για την πολυθρύλητη προοπτική του «ανοίγματος της πόλης προς τη θάλασσα».

Είναι οι αυτοκινητόδρομοι νομοτέλεια;

Ένα πράγμα είναι η μεθόδευση προώθη-σης των οδικών έργων στην Ελλάδα. Τα

λόμπι κάνουν τη δουλειά στο παρασκήνιο και στο προσκήνιο έχουμε τα δημοσιεύματα που δημιουργούν το αναγκαίο «κλίμα». Ου-δέποτε συνοδεύονται από ενιαίο σκεπτικό αξιολόγησης προτεραιοτήτων έναντι άλλων πιθανόν πιο αναγκαίων συγκοινωνιακών έργων ή επενδύσεων σε άλλους τομείς.

Κι ένα άλλο πράγμα είναι η ουσία. Είναι κατανοητό σε όλους μας ότι η πριμοδότηση οδικών έργων και οι μεγάλοι άξονες ειδικά στον εξωαστικό χώρο υπονομεύουν εξόφθαλ-μα στην πράξη τους «κορέκτ» στόχους για «βιώσιμη κινητικότητα», «συνεκτική πόλη», «ενίσχυση της κεντρικότητας» κ.λπ. Γνωρί-ζουμε επίσης πως έργα υποδομής που δεν ανταποκρίνονται σ’ αυτούς ακριβώς τους «καλολογικούς» στόχους, θα προκαλέσουν περαιτέρω αστική διάχυση, κατανάλωση δη-λαδή χώρου και πολύτιμων φυσικών πόρων όπως η αγροτική γη, αλλοίωση του τοπίου, αύξηση των μετακινήσεων με εύλογο οικο-νομικό και κοινωνικό αντίκρυσμα, περαιτέ-ρω αποδυνάμωση των κεντρικών περιοχών, ανάγκες για υποδομές στις νέες περιοχές κατοικίας, νέα φούσκα ακινήτων στις νεο-αναπτυσσόμενες περιοχές (μην ξεχνάμε το ήδη σημαντικό νεόδμητο, πλην «αζήτητο» κτιριακό απόθεμα) και, φυσικά, συνολική περιβαλλοντική υποβάθμιση. Οι συνέπειες μεσο-μακροπρόθεσμα στο περιβάλλον, στην αναπτυξιακή δυναμική μιας σειράς κλάδων και στην κοινωνική συνοχή, είναι ανυπο-λόγιστες. Η επιστράτευση του κατασκευα-στικού δυναμικού αλλά και οικονομικών πόρων για άλλη μια φορά μονοσήμαντα στα οδικά έργα, θα στερήσει την πόλη από αναγκαία για την αναζωογόνησή της έργα στη δημόσια συγκοινωνία, σε μια συγκυρία μάλιστα που και μεγαλύτερη ζήτηση θα εί-χε και απολύτως αναγκαία είναι.

Σε καιρούς «ρύθμισης» αλλά και σε και-ρούς «απορρύθμισης» όπως είναι η παρού-σα συγκυρία, ο σχεδιασμός οδικών έργων παραμένει ακλόνητα ο μόνος που λειτουρ-γεί και ακολουθείται με συνέπεια. Ερήμην των συνθηκών. Σήμερα, πράγματι, ο κα-τασκευαστικός τομέας απειλείται σχεδόν υπαρξιακά. Χρειάζονται έργα. Μένοντας στα έργα μεταφορών αξίζει να δούμε πως οι ευρωπαίοι εταίροι μας εδώ και δύο δε-καετίες περίπου επενδύουν, όχι σε δρόμους πια, αλλά σε τραίνα, τραμ και μετρό. Είναι επίσης παλαιόθεν γνωστό ότι ως κοινωνία παρουσιάζουμε χαρακτηριστική διαφορά φάσης στη μίμηση των αγαπημένων μας «δυτικών» προτύπων. Με τόσες δεκαετίες εμπειρίας (συχνά μετά της αναγκαίας δι-απλοκής) σε οδικά έργα, υποθέτουμε βά-σιμα ότι αυτή η «υστέρηση» ισχύει και για το προφίλ των μεγάλων κατασκευαστικών μας εταιρειών. Μήπως όμως αυτή ειδικά η «υστέρηση» παραείναι μεγάλη; Θαρρώ πως εμείς και η πόλη μας δεν έχουμε πια την πολυτέλεια να περιμένουμε τους εθνικούς μας εργολάβους να «ωριμάσουν». Φτάνει.

ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΥσυγκοινωνιολόγος, πολεοδόμος

κατασκευή αυτοκινητόδρομων:

εργολαβική παράδοση... δεκαετιών

Oικοτριβές


τουριστική ανάπτυξηΣτις 12 Απριλίου πραγματοποιήθηκε ανοι-χτή διαβούλευση του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ με θέ-μα «Χωρικός Σχεδιασμός και Αναπτυξιακή Στρατηγική στον Τουρισμό». Στη συζήτηση ερευνητές και εκπρόσωποι του κλάδου ανέ-λυσαν πρόσφατες εξελίξεις και κατέθεσαν προτάσεις για μια νέα στρατηγική τουριστι-κής ανάπτυξης. Στις εισηγήσεις, ξεχωρίσαμε κοινές διαπιστώσεις και ιδιαίτερες εμφάσεις για τις κατευθύνσεις στον τουρισμό σε σχέ-ση με τη χωροταξική και περιβαλλοντική πολιτική της αριστεράς.

Τουρισμός… από το παρελθόν

Βασική διαχρονική αδυναμία του τουρι-στικού τομέα στην Ελλάδα αποτελεί η ανε-πάρκεια του δημόσιου συστήματος χωρο-ταξικού σχεδιασμού. Οι πραγματικές επι-λογές αφέθηκαν στις δυνάμεις της αγοράς – και ιδιαίτερα στους πολυεθνικούς tour operators οι οποίοι, ελέγχοντας το 80% του κλάδου, διαμόρφωσαν όρους ζήτησης και προσφοράς «στα μέτρα τους»: Τουρισμός επικεντρωμένος σε λίγους προορισμούς, με «ομαδικό» χαρακτήρα και συρρικνωμένος χρονικά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Το κυρίαρχο μοντέλο τουρισμού που εμπε-δώθηκε με έναν ιδιαίτερο τρόπο και στην Ελλάδα –και σε άλλες χώρες της Μεσογεί-ου– έχει σημαντικές επιπτώσεις: Οδήγησε σε πολώσεις μεταξύ υπερ-ανεπτυγμένων και «υπανάπτυκτων» τουριστικά περιο-χών – αν και ακόμα και στους δημοφιλείς προορισμούς η τουριστική δραστηριότητα περιορίζεται «στα 300 μ. από την ακτή»… Σε αυτό το μοντέλο, ο τουρίστας δεν είναι πια «περιηγητής»: μένει καθηλωμένος στα στενά χωρικά και χρονικά όρια που θέτουν τα «πακέτα» και οι μαζικές μονάδες. Κυρι-αρχεί, δεν φιλοξενείται στο χώρο.

Ο μαζικός τουρισμός καταναλώνει υπέρ-μετρα πόρους και επιβαρύνει το φυσικό περιβάλλον δημιουργώντας ιδιαίτερα δια-χειριστικά προβλήματα, σε συγκεκριμένες περιοχές και περιόδους: άναρχη οικιστική επέκταση, συγκρούσεις χρήσεων γης, σπα-τάλη και ελλείψεις νερού και ενέργειας, ειδικές ανάγκες διαχείρισης αποβλήτων. Έχει οδηγήσει συγκεκριμένες περιοχές σε παραγωγική εξάρτηση από την τουριστική «μονοκαλλιέργεια».

Οψεις μνημονιακής απορρύθμισης

Από το 2010 έχουν υπάρξει πολλές κυβερ-νητικές αποφάσεις με στόχο την προώθηση μεγάλης κλίμακας τουριστικών επενδύσεων. Πρόκειται για μέτρα κατάργησης κάθε περι-βαλλοντικού και χωροταξικού περιορισμού και δημόσιας διαδικασίας ελέγχου: Δημό-σια ακίνητα αποδίδονται για αξιοποίηση με ειδικό πολεοδομικό καθεστώς. Νομιμοποι-ούνται πολεοδομικές αυθαιρεσίες σε τουρι-στικές εγκαταστάσεις. Ενισχύονται μεγάλης κλίμακας «οργανωμένες» επενδύσεις (σύν-θετα τουριστικά καταλύματα, παραθεριστι-κά τουριστικά χωριά, ιδιωτικές πολεοδομή-σεις, οργανωμένοι υποδοχείς, ΠΟΤΑ κ.λπ.). Δίνονται προνομιακοί όροι πρόσβασης των επενδυτών στις δασικές εκτάσεις και τον αιγιαλό. Επιβάλλεται ένα απορρυθμισμένο πλαίσιο για τον καθορισμό όρων χρήσης γης, πολεοδόμησης και λειτουργίας των επιχειρήσεων. Παράλληλα, δρομολογείται η παγίωση στο νέο ειδικό χωροταξικό του τουρισμού (που αναθεωρεί το, παρόμοιας κατεύθυνσης, ισχύον από το 2009), των αντιπεριβαλλοντικών και αντικοινωνικών μνημονιακών κατευθύνσεων.

Πρόκειται για μια βίαιη (ανα)παραγωγή ενός μοντέλου συγκεντρωτικά ελεγχόμε-νου τουρισμού, που οξύνει τις χωρικές και κοινωνικές πολώσεις και (συνεχίζει να) κα-ταστρέφει πολύτιμα φυσικά αποθέματα και τόπους. Επιπλέον, δημιουργεί κτηματομε-σιτικές «φούσκες», εξαρτάται απόλυτα από μη προβλέψιμες τάσεις και επιλογές της πολυεθνικής τουριστικής βιομηχανίας και προσφέρει επισφαλείς θέσεις εργασίας.

Η κυβερνητική/τροϊκανή πολιτική για τον τουριστικό κλάδο είναι αλληλένδετη με την αποσάθρωση συνολικά του συστή-ματος (νομοθεσίας, υπηρεσιών) δημόσιου σχεδιασμού και περιβαλλοντικής αδειοδό-τησης. Ιδιαίτερα στη χωροταξία, οι νεοφι-λελεύθερες στρατηγικές αποτυπώνονται και στην υποβάθμιση του τοπικού – εθνικού χωροταξικού επιπέδου προς όφελος των ειδικών χωροταξικών πλαισίων, τα οποία αντανακλούν τα κυρίαρχα συμφέροντα συ-γκεκριμένων οικονομικών τομέων (τουρι-σμός, υδατοκαλλιέργειες, ΑΠΕ, εξορύξεις). Η χωροθέτηση των διάφορων –συχνά αλ-ληλοσυγκρουόμενων– δραστηριοτήτων θα εναπόκειται στη «διακριτική ευχέρεια» των

επενδυτών και των πολιτικών τους διαμε-σολαβήσεων, με τις τοπικές κοινωνίες να παρακολουθούν παραγκωνισμένες.

Τουρισμός με/ για την κοινωνίαΣτις ιδιαίτερες συνθήκες που διαμορ-

φώνει η πολύπλευρη κρίση, χρειάζεται να επανεξετάσουμε βασικές παραμέτρους της συζήτησης για την τουριστική ανάπτυξη. Μεταξύ ερευνητών και επαγγελματιών του τουρισμού υπάρχει σχετική συμφωνία στις γενικές διαπιστώσεις και αρχές ενός «βιώ-σιμου» μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης.

Ωστόσο, δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται το σύνθετο πλέγμα των διαστρωματώσεων στην ελληνική κοινωνία, αλλά και στον κλά-δο του τουρισμού. Είναι αναγκαίο οι θέσεις να εξειδικευτούν και να ανοίξουν μέτωπα σε συγκεκριμένα συμφέροντα που σήμερα κυριαρχούν στην τουριστική οικονομία.

Στον αντίποδα των σημερινών αδιεξόδων, μια «νέα κουλτούρα» (στρατηγική/ πρότυπο) για τον τουρισμό θα επιδίωκε πρωτίστως να εμπεδώσει διαδικασίες δημοκρατίας, αναδιανομής και περιβαλλοντικής-χωρι-κής δικαιοσύνης στις λειτουργίες του το-μέα. Κοινά διαπιστωμένα προβλήματα και ζητούμενα, όπως η άμβλυνση της εποχι-κότητας, η αναβάθμιση της ποιότητας των τόπων-προορισμών, η ανάπτυξη υπηρεσιών τουρισμού υψηλής προστιθέμενης αξίας, η μετεξέλιξη των σημερινών δομών «ομαδι-κού» τύπου, αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερο τρόπο από μια αριστερή προοπτική.

Μια νέα κουλτούρα για τον τουρισμό θα επιδίωκε, στοχεύοντας στην περιφερεια-κή κοινωνική συνοχή, τη μεγαλύτερη δι-άχυση των αποτελεσμάτων –θετικών και αρνητικών– του τουρισμού και θα πρότει-νε μηχανισμούς για την αναδιανομή των ωφελειών και το δικαιότερο επιμερισμό των ζημιών των τουριστικών επενδύσε-ων, τόσο σε υπερ-τοπικό επίπεδο, όσο και στο εσωτερικό των τοπικών κοινωνιών. Σε συνδυασμό με μια αντίστοιχη πολιτική με-ταφορών, στόχος επίσης θα ήταν η διεύρυν-ση των «προορισμών» και η συμπερίληψη μεγαλύτερων γεωγραφικών περιοχών ως «τόπων τουρισμού» (και όχι στενά «τουρι-στικών τόπων»).

Στο επίκεντρο τίθενται επίσης η προστα-σία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλ-λοντος, η εξοικονόμηση πόρων, η ανάδει-

ξη της ποιότητας (και όχι της ποσότητας), η βελτίωση των συνθηκών ζωής των το-πικών κοινωνιών και των εργαζομένων. Προωθούνται συνεργασίες που αξιοποιούν το τοπικό παραγωγικό δυναμικό, μορφές κοινωνικής οικονομίας όπως οι συνεται-ρισμοί και η σύνδεση του τουρισμού με καινοτόμες δραστηριότητες της αγροτικής παραγωγής και μεταποίησης. Πρόκειται για μια προσέγγιση που συνδέει την τουριστική προσφορά με την εγχώρια παραγωγή και δημιουργεί συνθήκες ώστε οι τουριστικές υπηρεσίες να διαμορφώνουν, και όχι απλά να αντανακλούν τη ζήτηση.

Σχεδιασμός ως συνθήκη ανάπτυξηςΈνα αριστερό πολιτικό σχέδιο για τον

τουρισμό σχετίζεται με την εφαρμογή συ-νολικότερης περιφερειακής αναπτυξιακής πολιτικής και αρχών δημόσιου σχεδιασμού. Θα δίνει έμφαση στην «από τα κάτω» λήψη αποφάσεων των τοπικών κοινωνιών λ.χ. για τα είδη των επενδύσεων, για το βαθμό κορεσμού (τη «φέρουσα ικανότητα») των περιοχών, για το «μείγμα» οικονομικών δραστηριοτήτων που μπορεί να ανεχθεί και να υποστηρίξει ένας τόπος, για τα σημεία μη-περαιτέρω «αποδεκτής αλλαγής».

Δεν μπορούμε να συλλάβουμε με όρους γενικούς, φαινόμενα που έχουν εξαιρετικές επιλεκτικότητες και εξειδικεύσεις σε κάθε επίπεδο του χώρου. Η τοπικές συμμετο-χικές και αντιπροσωπευτικές διαδικασίες και η θεσμική αναβάθμιση των περιφερει-ακών σχεδιασμών αποτελούν μηχανισμούς τροφοδότησης των χωροταξικών σχεδίων στρατηγικού επιπέδου (εθνικό, ειδικά), ώστε αυτά να αντιστοιχηθούν στις συγκεκριμέ-νες προτεραιότητες και δυνατότητες των κοινωνικοοικονομικών δρώντων.

Σήμερα ο δημοκρατικός χωροταξικός σχε-διασμός βάλλεται, βρισκόμενος ταυτόχρονα στο επίκεντρο της μνημονιακής λαίλαπας, αλλά στο παρασκήνιο του δημόσιου ενδι-αφέροντος. Έχει ίσως μεγαλύτερη σημασία για τη μορφή που θα πάρει η παραγωγική ανασυγκρότηση, η εκ νέου επινόηση διαδι-κασιών επικοινωνίας και συνεργασίας με-ταξύ του επιστημονικού κόσμου, των φορέ-ων πολιτών, των πολιτικών θεσμών και η κοινωνική αξιοποίηση της κριτικής και της συσσωρευμένης γνώσης και εμπειρίας.

ΧΑΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΤΟΣ

χώρος και σχεδιασμός


Η αειφορική διαχείριση των δασι-κών οικοσυστημάτων, ως πρωταρ-χικό μέσο για την αντιμετώπιση της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, αποτελεί εδώ και χρόνια διακη-ρυγμένο στόχο της διεθνούς κοι-νότητας. Αναντίρρητα η ανάπτυξη της ανθρώπινης δραστηριότητας προϋποθέτει τη χρήση, ακόμα και την ιδιοποίηση εκ μέρους του αν-θρώπου, των φυσικών πόρων και αντίστοιχα περιορίζεται εξαιτίας της έλλειψής τους. Ο άνθρωπος και η κοινωνική-οικονομική του δράση αποτελούν διαχρονικά μέρος του οικοσυστήματος και βρίσκονται δι-αρκώς σε σχέση αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης με τους υπό-λοιπους βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες. Από την εποχή που ο άνθρωπος εξημέρωσε το σιτάρι, ο ανθρώπινος πολιτισμός πάντα παρήγαγε μεταβολές στη φύση, εκμεταλλευόμενος τις δυνατότη-τες που του προσέφερε, και πάντα εξελισσόταν εντός των περιοριστι-κών πλαισίων αυτής.

Ωστόσο τα οικολογικά προβλή-ματα είναι συμπτώματα των σύγ-χρονων κοινωνιών και του κα-πιταλιστικού τρόπου παραγωγής και οργάνωσής τους. Η κλιματική αλλαγή, η ερημοποίηση, η εξά-ντληση φυσικών πόρων, η εξα-φάνιση ειδών και η μόλυνση του αέρα και των υδάτων, αποτελούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενός κοινωνικού-οικονομικού μο-ντέλου που θέτει ως πρώτο στόχο το κέρδος και για το σκοπό αυτό εκμεταλλεύεται μέχρι εξάντλησης ανθρώπους και φυσικό περιβάλ-λον. Τα οικολογικά προβλήματα του περασμένου αιώνα, στη νεο-φιλελεύθερη εκδοχή του καπιτα-λισμού που βιώνουμε είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν τελικά και σε περιβαλλοντική κρίση.

Με αυτά τα δεδομένα, τα δάση, ως τα σημαντικότερα και πλέον εκτεταμένα χερσαία φυσικά οι-κοσυστήματα αποτελούν ύψιστο δημόσιο αγαθό, υπερεθνικού μάλι-στα χαρακτήρα. Η προσφορά τους στον πρωτογενή τομέα παραγω-γής και κυρίως στην ποιότητα της ανθρώπινης ζωής, σε παγκόσμια κλίμακα, είναι αναμφισβήτητη. Η ανθρωπότητα θα κληθεί σύντομα

να προστατέψει τα δασικά οικοσυ-στήματα παγκοσμίως και να αντι-μετωπίσει το περιβαλλοντικό ζή-τημα αναλαμβάνοντας δράση αντί να περιορίζεται σε συνδιασκέψεις, διακηρύξεις και ευχολόγια.

Στη χώρα μας, όπως και στις φτω-χές «αναπτυσσόμενες» χώρες, τα δάση και το φυσικό περιβάλλον αντί να αντιμετωπίζονται ως πολύτιμο δημόσιο αγαθό, βρίσκονται πάντα σε σχέση υποτέλειας ως προς τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Οι ασκούμενες πολιτικές έχουν αποτέλεσμα το σταδιακά μειούμε-νο βαθμό προστασίας των δασικών οικοσυστημάτων προκειμένου να διευκολυνθεί η, προβαλλόμενη ως επιτακτική, οικονομική μεγέθυνση αντί μιας ανάπτυξης βιώσιμης με σεβασμό στο περιβάλλον και στις ανάγκες του ανθρώπου. Ο κίνδυ-νος αφενός της εξάντλησης των φυσικών πόρων και αφετέρου της πρόκλησης μη αναστρέψιμων βλα-βών στο περιβάλλον διαβίωσης του πληθυσμού, είναι περισσότε-ρο από ορατός.

Παρά τη συνταγματικά κατοχυ-ρωμένη υποχρέωση του κράτους να προστατεύει το δασικό μας πλούτο, εδώ και τριάντα χρόνια οι εφαρ-μοζόμενες πολιτικές υποκρύπτουν μια εντελώς αντίθετη στόχευση με νομοθετήματα και πρακτικές που κινούνται στα όρια της συ-νταγματικότητας, πολλές φορές δε και εκτός αυτών. Είναι εξάλλου

απέναντι στην υποτέλεια προς τα συμφέροντα δημόσια διαχείριση και προστασία των δασών

αμέτρητες οι περί αντισυνταγμα-τικότητας αποφάσεις του ΣτΕ, τε-λευταία αυτή για τον ορισμό του δάσους που εισήγαγε ο ν. 3208/03 μέσω του οποίου αποχαρακτηρί-στηκαν ανυπολόγιστα στρέμματα δασικής γης.

Τα κροκοδείλια δάκρυα της πο-λιτικής ηγεσίας μετά από κάθε μεγάλη καταστροφική πυρκαγιά και οι δήθεν πρωτοβουλίες για τα εκτεταμένα φαινόμενα λαθροϋλο-τομίας που προκάλεσε η φτώχεια που επέβαλαν οι ελληνικές κυβερ-νήσεις και η τρόικα στον ελληνικό λαό, δεν πείθουν κανέναν.

Η πολιτική στον τομέα των δα-σών τις τελευταίες δεκαετίες ήταν καταστροφική αλλά στα χρόνια των μνημονίων, γίνεται πλέον εγκληματική.

• Η Δασική Υπηρεσία, κάπο-τε πρότυπο οργάνωσης δημόσιας υπηρεσίας, που στο παρελθόν προ-σέφερε τα μέγιστα στην ανάπτυ-ξη της υπαίθρου, από τη σταδια-κή εγκατάλειψη οδηγείται πλέον στην πλήρη διάλυση. Οι διάφοροι διοικητικοί πειραματισμοί τις τε-λευταίες δεκαετίες, η αποξένωση της Δασικής Υπηρεσίας από τον τομέα των δασικών πυρκαγιών, η εκχώρηση αρμοδιοτήτων σε ιδιω-τικούς φορείς, αποδιοργάνωσαν την άλλοτε αξιόμαχη υπηρεσία. Τα αποτελέσματα αυτής της πο-λιτικής μετριούνται μόνο με τα εκατομμύρια στρέμματα καμένων

δασών και καλλιεργειών, με την καταστροφή περιουσιών και εγκα-ταστάσεων και δυστυχώς με την απώλεια ανθρώπινων ζωών.

• Η διαχείριση των δασών μας για την παραγωγή ποιοτικών δα-σικών προϊόντων σε συνδυασμό με την προστασία τους από τις πυρ-καγιές και τις ασθένειες και την εν γένει ενίσχυση του προστατευτι-κού τους ρόλους στην οικολογική ισορροπία, μετά την υποβάθμιση της Κρατικής Εκμετάλλευσης Δα-σών, έχει εγκαταλειφθεί. Το ανα-ξιοποίητο εθνικό μας κεφάλαιο, υποβαθμίζεται διαρκώς με μόνο στόχο της πλήρη απαξίωση και την παράδοσή του στα ιδιωτικά συμφέροντα.

• Σημαντικά αναπτυξιακά ερ-γαλεία, όπως είναι τα ειδικά δα-σοτεχνικά έργα γίνονται σε περι-ορισμένη κλίμακα αφενός λόγω της χαμηλής χρηματοδότησης και αφετέρου λόγω του αποπροσανα-τολισμού της Δασικής Υπηρεσίας από τον κύριο σκοπό της. Οι ανα-δασώσεις ειδικότερα, μια αμιγώς επιστημονική και τεχνική εργα-σία, από τις σημαντικότερες για την ανάπτυξη και την αναβάθμιση των διαρκώς πληττόμενων δασι-κών μας οικοσυστημάτων, αντιμε-τωπίζεται με ελαφρότητα.

• Το προστατευτικό νομοθετικό πλαίσιο για τα δάση ξηλώνεται μέρα με τη μέρα ώστε κάθε επέμ-βαση, ανεξαρτήτως περιβαλλοντι-

κού κόστους, να επιτρέπεται και να αδειοδοτείται. Η προστασία του περιβάλλοντος υποκλίνεται και υποτάσσεται στο υπέρτερο «δημό-σιο» συμφέρον που δεν είναι άλλο από το όφελος της εγχώριας και διεθνούς οικονομικής ελίτ.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι σχετικές διατάξεις του Συντάγ-ματος (άρ. 24 & 117) θα μπουν εκ νέου στο στόχαστρο και θα επιδι-ωχθεί η αναθεώρησή τους, όπως το 2001 και το 2008. Στόχος μι-ας τέτοιας αναθεώρησης δεν είναι άλλος από το να υπερπηδηθεί και το τελευταίο εμπόδιο για την πα-ράδοση των δασικών μας οικοσυ-στημάτων στα αδηφάγα επιχειρη-ματικά συμφέροντα που βυσσοδο-μούν απροκάλυπτα πλέον και με πρόσχημα την κρίση, εις βάρος του λαού και του περιβάλλοντος.

Για την Αριστερά, για το λαό, ο αγώνας ενάντια στην ολέθρια για τον άνθρωπο και τη φύση πολιτι-κή, είναι μονόδρομος. Η ανάγκη χάραξης μιας νέας δασικής πολι-τικής, με κορμό μια αναβαθμισμέ-νη και ανασυγκροτημένη, δημό-σια Δασική Υπηρεσία και με στό-χο την αειφορική διαχείριση, την προστασία και την ανάπτυξη των δασικών και εν γένει των φυσικών οικοσυστημάτων ως κοινωνικών πόρων και δημόσιων αγαθών, κα-θοριστικών παραγόντων για την ανάπτυξης και ευημερίας της κοι-νωνίας, είναι επιβεβλημένη.

ΝΑΤΑΣΑ ΒΑΡΟΥΧΑΚΗΔασολόγος, Πρόεδρος της Ομοσπονδίας

Συλλόγων Εργαζομένων Αποκεντρωμένων Διοικήσεων (ΟΣΕΑΔΕ)

Οι διάφοροι διοικητικοί πει-ραματισμοί τις τελευταίες δεκαετίες, η αποξένωση της Δασικής Υπηρεσίας από τον τομέα των δασικών πυρ-καγιών, η εκχώρηση αρ-μοδιοτήτων σε ιδιωτικούς φορείς, αποδιοργάνωσαν την άλλοτε αξιόμαχη υπη-ρεσία.

Oικοτριβές


Οι κρίσιμες αποφάσεις για την τελική μορφή που θα πάρει η ανα-θεωρημένη Κοινή Αλιευτική Πολι-τική (ΚΑλΠ) θα ληφθούν στα τέλη Ιουνίου από τα μέλη του Συμβου-λίου των Ευρωπαίων Υπουργών Αλιείας. Από τις αποφάσεις αυτές θα κριθεί το μέλλον του αλιευτικού τομέα ο οποίος είναι ζωτικής σημα-σίας καθώς εξασφαλίζει σημαντικό μέρος των προϊόντων διατροφής των ευρωπαίων πολιτών, αλλά και το μέλλον εκατοντάδων χιλιάδων οικογενειών στις παράκτιες περι-οχές της Ευρώπης οι οποίες βιο-πορίζονται από την αλιεία.

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επι-τροπής Αλιείας και της Επιτρόπου κ. Δαμανάκη κινήθηκε προς τη σωστή κατεύθυνση, όπως επίσης και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο υπερψήφισε στις 6 Φεβρου-αρίου με συντριπτική πλειοψηφία τον τερματισμό της υπεραλίευσης μέχρι το 2015 και τη σταδιακή απο-κατάσταση των ιχθυαποθεμάτων έως το 2020 σε επίπεδα άνω της «μέγιστης βιώσιμης απόδοσης». Αντιθέτως τα μέλη του Συμβουλίου των Ευρωπαίων Υπουργών Αλιεί-ας (συμπεριλαμβανομένου και του Έλληνα υπουργού) απέρριψαν τις προτάσεις και συμφώνησαν μόνο στον τερματισμό της υπεραλίευσης μέχρι το 2020 χωρίς να θέσουν στόχους για την αποκατάσταση των ιχθυαποθεμάτων.

Η στάση των ευρωπαίων Υπουρ-γών, η οποία δεν έχει καμία ου-σιαστική τεκμηρίωση, δημιουργεί πολλά ερωτήματα για το πώς ακόμα και σήμερα οι ευρωπαίοι υπουργοί Αλιείας συνεχίζουν την... παρά-δοση δεκαετιών, εξυπηρετώντας συμφέροντα του ισχυρού λόμπυ της βιομηχανικής αλιείας, χωρίς να υπολογίζουν την καταστροφή που έχει προκλήθει από τις πολι-τικές τους. Εάν η στάση τους δεν

αλλάξει στην επικείμενη ψηφοφο-ρία του Ιουνίου, θα σημάνει την έναρξη της αντίστροφης μέτρησης για τα αποθέματα των ψαριών στις θάλασσες της Ευρώπης αλλά θα οδηγήσει στην ανεργία και όλους όσους για χρόνια στήριζαν την επιβίωση των οικογενειών τους στην αλιεία.

Καταστροφικές οι συνέπειες για την Ελλάδα

Οι συνέπειες για την Ελλάδα, μία χώρα με μακρά αλιευτική ιστορία οι κάτοικοι της οποίας παραδοσι-ακά βάσιζαν μεγάλο μέρος του ει-σοδήματός τους στη θάλασσα θα είναι καταστρεπτικές. Η χώρα μας διαθέτει το μεγαλύτερο αλιευτι-κό στόλο στην Ευρώπη, περίπου 16.000 επαγγελματικά αλιευτικά σκάφη, και σύμφωνα με τις πιο μετριοπαθείς εκτιμήσεις περίπου 35.000 οικογένειες βιοπορίζονται από την ενασχόληση με την αλιεία. Με βάση έρευνα που υλοποιεί σε διάφορες περιοχές των ελληνικών θαλασσών τα τελευταία χρόνια το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασί-ας «Αρχιπέλαγος», η υποβάθμιση των ιχθυαποθεμάτων στις θάλασ-σές μας είναι δραματική και συ-νεχώς επιδεινώνεται, με μείωση παραγωγικότητας που σε ορισμένς περιοχές φτάνει το 50-80% σε δι-άστημα μόλις δύο ετών.

Ελληνική παράδοση στις αυτοκαταστροφικές αλιευτικές πολιτικές

Είναι γεγονός ότι όχι μόνο η στάση του Έλληνα υπουργού σή-μερα δεν στηρίζει τους στόχους μίας αειφόρου αναθεώρησης της ΚΑλΠ, αλλά παράλληλα, τα διά-φορα υπουργεία, αρμόδια για θέ-ματα αλιείας κατά τις τελευταίες δεκαετίες, στηρίζουν επανειλημ-μένα αποφάσεις και πολιτικές που αναπόφευκτα οδηγούν στην κα-τάρρευση των ιχθυαποθεμάτων και του αλιευτικού κλάδου. Αξι-οσημείωτο είναι ότι σήμερα δεν εφαρμόζονται σε μεγάλο βαθμό οι υποχρεώσεις της Ελλάδας που απορρέουν από την ευρωπαϊκή νομοθεσία για αειφόρο διαχείρι-ση των ιχθυαποθεμάτων και τον έλεγχο της παράνομης και κατα-στροφικής αλιείας. Παράλληλα λόγω… γραφειοκρατικών κωλυμά-των, κάθε χρόνο η Ελλάδα χάνει πολλά εκατομμύρια ευρώ, καθώς δεν αξιοποιούμε τους σχετικούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς της ΕΕ για την αλιεία.

Χάνονται 100.000 θέσεις εργασίας

Αποκαλυπτικά για τα όσα προοι-ωνίζει μία πιθανή δυσάρεστη εξέ-λιξη στην αναθεώρηση της ΚΑλΠ είναι τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τα οποία δείχνουν ότι

αναθεώρηση ΚΑλΠ: τελευταία ευκαιρία για το μέλλον της αλιείας

το 80% των αποθεμάτων της Με-σογείου, το 47% των αποθεμάτων του Ατλαντικού, καθώς και πέντε από τα εφτά κύρια είδη ιχθυαποθε-μάτων της Βαλτικής έχουν υποστεί υπεραλίευση. Ακόμη, σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής, εάν φέτος η ευρωπαϊκή αγορά θαλασσινών στηριζόταν μόνο στα αλιεύματα από τις ευρωπαϊκές θάλασσες (και όχι σε ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας ή εισαγωγής), εκτιμάται ότι τα θα-λασσινά θα εξαντλούνταν από την αγορά μέχρι τις 6 Ιουλίου. Οδυνη-ρές θα είναι οι συνέπειες και για τους εργαζόμενους καθώς η υπε-ραλίευση των ευρωπαϊκών ιχθυα-ποθεμάτων οδηγεί στην απώλεια εκφορτώσεων εκτιμώμενης αξίας πάνω από τρία δισ. ευρώ που θα μπορούσαν να στηρίξουν περισ-σότερες από 100.000 επιπλέον θέσεις εργασίας.

Τι πρέπει να γίνει;Αν θέλουμε να ελπίζουμε σε ανά-

καμψη της παραγωγικότητας των θαλασσών μας, η αναθεώρηση της νέας ΚαλΠ θα πρέπει να έχει σαφείς και μη-διαπραγματεύσιμους στόχους: Τερματισμό της υπεραλίευσης μέχρι το 2015, σταδιακή αποκατάσταση των ιχθυαποθεμάτων έως το 2020 σε επίπεδα άνω της «μέγιστης βιώ-σιμης απόδοσης», ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων των αλιευτικών δραστηριοτήτων στα

θαλάσσια οικοσυστήματα, καθώς και παύση της παράνομης και κα-ταστροφικής αλιείας. Όπως αναφέ-ρεται από το πανευρωπαικό δίκτυο Ocean2012, αντίστοιχα μέτρα και πολιτικές εφαρμόστηκαν τεράστια επιτυχία τόσο στην Αυστραλία όσο και στη Β. Αμερική, όπου πέτυχαν την ανάκαμψη των υποβαθμισμέ-νων ιχθυαποθεμάτων τους, διασφα-λίζοντας την υγεία των θαλασσών τους, εκατομμύρια θέσεις εργασίας και μία βιώσιμη αλιεία.

Αν η Ευρώπη ακολουθήσει αυ-τά τα επιτυχή παραδείγματα, τα ιχθυαποθέματα θα μπορέσουν να επανέλθουν σε βιώσιμα επίπεδα και μακροπρόθεσμα θα εξασφα-λισθεί για τους πολίτες της ΕΕ μια σταθερή, ασφαλής και υγιει-νή πηγή τροφίμων. Θα δοθεί νέα οικονομική ώθηση στον αλιευτικό κλάδο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η αποκατάσταση των ιχθυαποθεμά-των θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιπλέον 3,53 εκατομμύρια τόνους εκφορτώσεων, αριθμός που κρίνε-ται επαρκέστατος για την κάλυψη των ετήσιων αναγκών σε ψάρια για 155 εκ. ευρωπαίους πολίτες. Αυτές οι επιπλέον ψαριές θα άξι-ζαν 3.188 δισ. ευρώ ετησίως, πο-σό το οποίο είναι πέντε φορές με-γαλύτερο από τις ετήσιες επιδο-τήσεις που δίνονται στα μέλη της ΕΕ. Η επιπλέον αξία θα μπορούσε να στηρίζει 32.000 θέσεις εργασί-ας πλήρους απασχόλησης και να δημιουργήσει 69.000 νέες θέσεις κάθε χρόνο.

Τελευταία ευκαιρίαΑυτή τη στιγμή οι διαπραγμα-

τεύσεις για την αναθεώρηση της ΚΑλΠ της ΕΕ είναι στο τελικό και πιο κρίσιμο στάδιο. Είναι σημαντικό μέχρι τα τέλη Ιουνίου να γίνουν αποδεκτές από το Συμβούλιο των Υπουργών Αλιείας, οι προτάσεις που διατυπώθηκαν με σαφήνεια στο Ευρωκοινοβούλιο και την Επι-τροπή Αλιείας, οι οποίες θα επι-τρέψουν την ανάκαμψη των ιχθυ-αποθεμάτων και θα δώσουν την ευκαιρία στον κλάδο της αλιείας να γίνει ξανά βιώσιμος. Το Ινστι-τούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρ-χιπέλαγος» τονίζει: πρόκειται για μια ιστορική ευκαιρία, αλλά πάνω απ΄όλα πρόκειται για την τελευ-ταία ευκαιρία, καθώς η επόμενη αναθεώρηση της ΚΑλΠ θα γίνει μετά από δέκα χρόνια όταν πλέον θα είναι ήδη πολύ αργά...

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΗΛΙΟΥΥδροβιολόγος, Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασί-

ας «Αρχιπέλαγος», Δίκτυο Ocean2012

Μια για πάντα κινδυνεύει να χαθεί η ιστορική ευκαιρία

της ΕΕ να διορθώσει τις λαθεμένες κοινές αλιευτικές πολιτικές

των τελευταίων τριάντα ετών, εξασφαλίζοντας

ταυτόχρονα τη βιωσιμότητα των

ευρωπαϊκών θαλασσών.


νται σε δεύτερη μοίρα, μια και οι «μεγάλες επενδύσεις» που προωθούνται αφορούν τις υδατοκαλλιέργειες, τις μεγάλες μεταποιητι-κές μονάδες και τις λίγες εταιρείες κολοσ-σούς του χώρου αυτού.

Τα άμεσα μέτρα που θα πρέπει να είναι προτεραιότητα του ΥΠΑΑΤ ενόψει της μεταρ-ρύθμισης της ΚΑλΠ είναι συγκεκριμένα:

• Η χρηματοδότηση για αλλαγή εργα-λείων σε μικρούς και μεσαίους ψαράδες, προκειμένου να μπορέσει να διασωθεί το επάγγελμα του αλιέα με ταυτόχρονη προ-στασία του θαλάσσιου πλούτου και περιο-ρισμού της υπεραλίευσης. Αυτό θα μπορέ-σει να επιτευχθεί μόνο μέσω ενός θεσμικού πλαισίου πολυδραστηριότητας στις παρά-κτιες κοινότητες (πχ ο «αλιευτικός τουρι-σμός» που έχει μείνει στα συρτάρια ή προ-γράμματα εκπαίδευσης αλιέων), ώστε να προσαρμοστεί η αλιευτική ικανότητα στους διαθέσιμους βιολογικούς πόρους.

• Η αναθεώρηση όρων και προϋποθέσε-ων για υδατοκαλλιέργειες, ιδίως σε περι-οχές όπου δραστηριοποιούνται για πολλά χρόνια και εντατικά.

• Η ενίσχυση υποδομών σε λιμάνια, υπη-ρεσίες, των ελεγκτικών μηχανισμών, αλλά και τη συλλογή δεδομένων και ουσιαστική χρήση τους στη διαμόρφωση των πολιτικών για τη διαχείριση των αποθεμάτων, μέσω των υπηρεσιών και φορέων του ΥΠΑΑΤ.

• Η δημιουργία διαχειριστικών θαλάσσι-ων πάρκων για την ανάκαμψη των απο-θεμάτων, με προσεκτικά σχέδια και προ-γραμματισμό, καθώς και πλήρη συνεργα-σία τοπικών φορέων και κοινωνιών, με αυστηρή αστυνόμευση ακόμη και με ποι-νικές κυρώσεις.

• Η αναθεώρηση της νομοθεσίας για την «παρεμπίπτουσα» αλιεία-η μη επιλεκτική αλιεία- που έχει ως αποτέλεσμα την αλί-ευση ειδών που δεν αποτελούν στόχο και καταλήγουν στην απόρριψη, για να οδη-γηθούν στην παραγωγή ιχθυάλευρου για τις ιχθυοκαλλιέργειες.

• Επαναδιαπραγμάτευση συμφωνιών με τρίτες χώρες και συγκεκριμένα τις γειτο-νικές όπως η Τουρκία, όπου τα θαλάσσια αποθέματα είναι κοινά.

Όλες οι μορφές αλιείας, η μέση, η πα-ράκτια, η ερασιτεχνική, αλλά ακόμη και οι υδατοκαλλιέργειες μπορούν να συνυπάρ-ξουν στη θάλασσα, με σαφείς όμως όρους και κανόνες που θα καθορίζονται από τις ανάγκες του ίδιου του φυσικού πόρου και των κοινωνιών και όχι από τους κανόνες των αγορών.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΖΑΝΝεΣαλιέας, Πρόεδρος Ομοσπονδίας

Παράκτιων Αλιέων Νοτίου Αιγαίου

ΣΤεΡΓΙΑΝΗ ΣΑΠΑΡΔΑΝΗΔιεθνολόγος – Περιβαλλοντολόγος, Μέλος της Γραμ-

ματείας του Τμήματος Αγροτικής Πολιτικής ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ

Η αλιεία αποτελεί ίσως την πιο ιδιαίτερη οικονομική δραστηριότητα των παράλιων περιοχών της Ευρώπης, αλλά και όλου του κόσμου. Πέρα από τη σημαντικότητα του επαγγέλματος για την οικονομική επιβίω-ση των τοπικών κοινωνιών αποτελεί και αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας, του πολιτισμού, αλλά και της αισθητικής των περιοχών αυτών. Ιδιαίτερα για την Ελλά-δα, η αλιεία αποτελεί αναπόσπαστο κομ-μάτι του πολιτισμού και ισχυρό στοιχείο διατήρησης του κοινωνικού ιστού και της ζωής στην πληθώρα των νησιών και των παράκτιων περιοχών της χώρας.

Μετά από τριάντα χρόνια εφαρμογής μι-ας αλιευτικής πολιτικής από την ΕΕ, από το 1983, που δεν κατάφερε να εναρμονίσει την ιδιαίτερη αυτή οικονομική δραστηριό-τητα με τη σημαντικότητα της προστασίας τόσο των θαλάσσιων οικοσυστημάτων όσο και των αποθεμάτων της, αποφασίστηκε η μεταρρύθμιση της Κοινής Αλιευτικής Πολι-τικής. Η υπεραλίευση έχει φτάσει στο 80% περίπου στην Μεσόγειο και στο 47% στον Ατλαντικό, ενώ η πρώτη σε κατανάλωση ψαριού Ευρώπη πλέον δεν μπορεί να καλύ-

ψει τις ανάγκες της. Η κατάσταση αυτή σε συνδυασμό με τη συνεχή υποβάθμιση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων από ρυπογό-νους παράγοντες, αλλά και τη μη βιώσιμη διαχείριση συνολικά του θαλάσσιου πλού-του, ολοκληρώνουν την εικόνα της κατα-στροφής για τον αλιευτικό κλάδο συνολικά στην Ευρώπη και ειδικά στην Ελλάδα.

Στην Ελλάδα η μεγάλη πλειοψηφία των αλιέων είναι μικρής κλίμακας, η λεγόμε-νη παράκτια αλιεία και αριθμεί περίπου 25.000 αλιείς. Ενώ υπάρχει και η μέσης κλίμακας αλιεία που αριθμεί περίπου 700 αλιείς. Η μέση αλιεία είναι και αυτή που κατηγορείται περισσότερο για σημαντικό μέρος της καταστροφής που έχει σημειω-θεί τα τελευταία χρόνια λόγω κυρίως της χρήσης εργαλείων όπως η μηχανότρατα βυ-θού και τα γρι-γρι, που μπορούν να έχουν καταστρεπτικές επιπτώσεις σε σημαντικά οικοσυστήματα του βυθού.

Η νέα ΚΑλΠ, βάσει των τροποποιήσεων που υπερψηφίστηκαν θέτει ως κύριους στό-χους, μεταξύ άλλων, την ανάκαμψη μέσω διαχειριστικών σχεδίων των υπεραλιευμένων ιχθυαποθεμάτων, την εξάλειψη των απορρί-

ψεων και τη συνδιαχείριση με τη συμμετο-χή όλων των εμπλεκομένων στο σχεδιασμό μέτρων προστασίας. Βέβαια η τόσο έντονη πλέον επιθυμία της ΕΕ να προστατευτεί η μικρής κλίμακας αλιεία θέτει και ερωτήματα, τα οποία θα πρέπει προσεκτικά να απαντη-θούν. Το βασικό ζήτημα είναι ότι οι ανισό-τητες και οι διαφοροποιήσεις μεταξύ των αλιέων και των αλιευμάτων της Ευρώπης καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη την χάραξη μίας Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής.

Όταν λοιπόν οι ανάγκες σε κατανάλωση ψαριού στην Ευρώπη ήδη δεν καλύπτονται και γίνεται εισαγωγή περίπου των 2/3 των ψαριών (νωπών και κατεψυγμένων) που καταναλώνονται, αναγκαστικά η αγορά προσανατολίζεται στις υδατοκαλλιέργειες. Ένας ισχυρός κλάδος παγκοσμίως που τεί-νει ν΄ αντικαταστήσει τελείως την αλιεία. Η εύνοια της ΕΕ προς τον κλάδο της ιχθυ-οκαλλιέργειας είναι ολοφάνερη κι φυσικά έρχεται σε συνεχή σύγκρουση με την «φι-λοπεριβαλλοντική» και «πράσινη» εικόνα που θέλει να καλλιεργεί. Τα προγράμματα χρηματοδότησης του κλάδου συνεχίζουν να υπάρχουν μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αλιείας (ΕΤΑ), το οποίο συστάθηκε το 2007 για ν’ αντικαταστήσει το Χρηματοδοτικό Μέ-σο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ) της περιόδου 1994-2006. Μέχρι στιγμής η χρηματοδότηση που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα μέσω του ΕΠΑΛ ήταν κυρί-ως για την απόσυρση παλαιών αλιευτικών σκαφών που ουσιαστικά διέλυσε κομμάτι του αλιευτικού στόλου και πέταξε εκτός επαγγέλματος πολλούς αλιείς. Η μελλοντι-κή χρηματοδότηση θα εξαρτηθεί και από το κατά πόσο θα μπορέσουν οι ελληνικές αρχές και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυ-ξης και Τροφίμων να εφαρμόσουν την νέα Κοινή Αλιευτική Πολιτική. Η μέχρι τώρα στάση του Υπουργού της συγκυβέρνησης κ. Τσαυτάρη, είναι ξεκάθαρη. Όσον αφο-ρά τις εξελίξεις για τη μεταρρύθμιση της ΚΑλΠ ο κ. Υπουργός τηρεί «σιγή ιχθύος» και προκλητικά απέχει από οποιαδήποτε ουσιώδη δημόσια τοποθέτηση, παρά μόνο προβαίνει σε εξαγγελίες αόριστες και γενι-κές, ενώ ταυτόχρονα υποβαθμίζει τη Διεύ-θυνση Αλιείας, κάτι που θα έχει καταστρο-φικές συνέπειες για την αλιεία, καθώς και στην απορρόφηση των όποιων μελλοντικών χρηματοδοτήσεων από το ΕΤΑ.

Στην εποχή λοιπόν των Μνημονίων και της Ελλάδας με το κατακρεουργημένο Δη-μόσιο τομέα, την οικονομική εξουθένωση και την παντελή έλλειψη χρηματοδότησης, το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) αποτελεί το μακροπρόθεσμο πλαίσιο προ-ϋπολογισμού της ΕΕ και είναι φυσικό και επόμενο τομείς και κλάδοι της οικονομίας όπως η παράκτια και μέση αλιεία, να έρχο-

Η ΑΛΙεΙΑ την εποχή των μνημονίων

To «Arctic Sunrise» στις Κυκλάδες

Το πλοίο της Greenpeace βρέθηκε στις αρχές Απριλί-ου στη χώρα μας στο πλαί-σιο της πανευρωπαϊκής πε-ριοδείας του για τη βιώσιμη αλιεία, την προστασία των παράκτιων ψαράδων και της θάλασσας. Στα λιμάνια που έδεσε πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις παρουσίασης των επιβλαβών αποτελεσμάτων της βιομηχανικής αλιείας, συ-ζητήσεις ανάμεσα σε ψαρά-δες και μέλη του ελληνικού γραφείου της οργάνωσης και ξεναγήσεις σχολείων στο ιστορικό πλοίο.Σε συνέντευξη τύπου που πραγματοποιήθηκε στις 8 Απρίλη στο αγκυροβολημένο στη μαρί-να του Φλοίσβου καράβι, με προσκεκλημένους εκπροσώπους της πολιτείας και κομμάτων, παραβρέθηκε ο βουλευτής Κυκλάδων του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Συρμαλένιος. Στην παρέμβασή του, μεταξύ άλλων, ανέφερε:«Ο πρωτογενής τομέας και συγκεκριμένα η αλιεία πρέπει να είναι βασικός πυλώνας της αει-φόρου ανάπτυξης. Προϋπόθεση γι’ αυτό είναι η προστασία της αλιείας, κάτι που πρέπει να απαιτήσουν οι ίδιοι οι ψαράδες ως διαχειριστές της θάλασσας. Ως ΣΥΡΙΖΑ παρακολουθούμε και στηρίζουμε την προσπάθεια για βιώσιμη αειφόρο αλιεία. Είμαστε σαφώς υπέρ της δη-μιουργίας θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, ως μία από τις εναλλακτικές λύσεις για τον εμπλουτισμό των αλιευτικών αποθεμάτων αλλά και της θαλάσσιας ζωής. Όπως επίσης είμαστε υπέρ της κατάργησης όσων εργαλείων καταστρέφουν το γόνο, την αναπαραγωγή και τελικά τον αλιευτικό πλούτο. Όμως είναι φανερό και άλλωστε η ίδια η ζωή και η εμπειρία, μας έχουν αποδείξει ότι, τίποτα δεν μπορεί να προχωρήσει και να υλοποιηθεί χωρίς τη συ-ναίνεση των τοπικών κοινωνιών και των άμεσα ενδιαφερομένων, που στην περίπτωση μας είναι οι ψαράδες. Η λογική της εκ των άνω επιβολής αποφάσεων, δεν οδηγεί πουθενά, ούτε βεβαίως και η άρνηση του διαλόγου».

Oικοτριβές


Το Εκουαδόρ σχεδιάζει να θέσει σε πλει-στηριασμό πάνω από τρεις χιλιάδες εκτάρια παρθένου τροπικού δάσους σε κινέζικες πε-τρελαϊκές εταιρίες, εξοργίζοντας τους ιθαγε-νείς πληθυσμούς. Είναι το βαρύ τίμημα που πληρώνει απέναντι στην ακόρεστη ενεργει-ακή δίψα της Κίνας.

Μέσα στο Μάρτιο, ομάδα πολιτικών της χώρας υπέβαλε προσφορές σε αντιπροσώ-πους κινεζικών πετρελαϊκών εταιρειών στο Πεκίνο. Ήταν η τέταρτη κατά σειρά συνάντη-ση διαπραγματεύσεων μετά τις αντίστοιχες στο Κίτο, το Χιούστον και το Παρίσι, οι οποί-ες ξεσήκωσαν διαμαρτυρίες από τις τοπικές κοινότητες του Εκουαδόρ.

Σύμφωνα με το «Παρατηρητήριο του Αμα-ζονίου», επτά πληθυσμιακές ομάδες που κα-τοικούν στην εν λόγω περιοχή δηλώνουν την αντίθεσή τους στα πετρελαϊκά project, τα οποία καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον της περιοχής και απειλούν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής των ντόπιων. O Andres Donoso Fabara, από την κρατική Γραμματεία του Εκουαδόρ για τους υδρογονάνθρακες, δήλωσε ότι η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να μη διαθέσει κάποιες περιοχές λόγω της αντίδρα-σης των τοπικών κοινωνιών.

Το ενδιαφέρον των κινέζικων πετρελαϊκών για το Εκουαδόρ αποτελεί τμήμα των σχεδιασμών της Κίνας για τους φυσικούς πόρους της Λατ. Αμερικής. Από την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης του 2008, η Κίνα είναι ο βασικός δανειστής των χωρών της Λατ. Αμερικής. Μόνο το 2010, διέθεσε 37 δισ. δολάρια στους τέσσερις βασικούς εξαγωγείς πρώτων υλών (Βενεζουέλα, Βραζιλία, Αργεντινή και Εκουαδόρ), για υποδομές μεταφορών και εξορύξεων.

Η Βενεζουέλα και το Εκουαδόρ που δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στην παγκόσμια αγορά κεφαλαίου λόγω αθέ-τησης υποχρεώσεων αποπληρωμής παλαιότερων δανείων, έχουν λάβει υπέρογκα δάνεια από την Κίνα. Αυτό έχει ως συνέπεια την εξάρτηση αυτών των χωρών από τα κινεζικά συμφέροντα. Η αποπληρωμή της Κίνας θεωρείται εξασφα-λισμένη εξαιτίας της δέσμευσής τους να συνεχίστει η εκμετάλλευση των φυσικών τους πόρων ακόμη και αν αυτή συ-νεπάγεται ολέθριες επιπτώσεις για το φυσικό περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες.

Κινέζικα δάνεια με υποθήκη πρώτες ύλες

Δημοσιεύτηκε το «πράσινο βιβλίο» της ΕΕ για την ενεργειακή πολιτική με ορίζοντα το 2030

Δεκάδες ακτιβιστές από την Κολομβία, τη Μογγο-λία, τη Νότια Αφρική και τις ΗΠΑ συγκεντρώθηκαν στο Λονδίνο στις 19 και 20 Απρίλη για να διαδηλώ-σουν για τις παραβιάσεις που διαπράττονται στις χώ-ρες τους από τις εταιρείες Anglo American και Rio Tinto, με έδρα την Αγγλία.

Μετά από πρόσκληση του Δικτύου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων Λονδίνου (London Mining Network), οι ακτιβιστές παρευρέθηκαν στην Ετήσια Γενική Συ-νέλευση των δύο εταιριών κολοσσών στις εξορύξεις, με σκοπό να ανακρίνουν δημόσια τα μεγαλοστελέχη τους για την καταπάτηση των ανθρωπινών δικαιω-μάτων και της προστασίας του περιβάλλοντος στην κάθε χώρα.

Η εταιρεία Anglo American, συνιδιοκτήτρια του επιφανειακού ανθρακωρυχείου Cerrejón στη βόρεια Κολομβία και πολλών ορυχείων χρυσού στη Νότια Αφρική, δέχτηκε σε ακρόαση τους ακτιβιστές, οι οποί-οι και παρέθεσαν εκθέσεις και στοιχεία για τις επι-πτώσεις των εξορύξεων στις κοινότητές τους και στο περιβάλλον.

Για περίπου 30 χρόνια, η δραστηριότητα της εται-ρείας στην Κολομβία, η οποία εφοδιάζει με άνθρακα τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη, έχει επιφέρει σε εκτοπισμό κοινότητες ιθαγε-νών χωρίς αποζημίωση, ενώ έχει καταστρέψει τερά-στιες εκτάσεις τροπικού δάσους. Στην Νότια Αφρική, η εταιρεία εξορύσσει χρυσό εδώ και πολλές δεκαετίες με σχεδόν πλήρη ατιμωρησία και αντιμετωπίζει σήμε-ρα προσφυγές από ανθρακωρύχους που πάσχουν από ασθένειες των πνευμόνων.

Όσον αφορά την εταιρεία Rio Tinto, ιθαγενείς από τη Μογγολία επιτέθηκαν λεκτικά στην υποτιθέμενη πολιτική της εταιρείας για προστασία του περιβάλλο-ντος και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη συ-νάντησή τους με τους μετόχους. Τα ορυχεία χαλκού και χρυσού στις ερημικές εκτάσεις στη χώρα απειλούν την παροχή νερού για χιλιάδες νομάδες καθώς και τα ευαίσθητα οικοσυστήματα της περιοχής. Παρόμοια επι-χειρήματα άκουσαν οι μέτοχοι και από κοινότητες από την Αλάσκα, οι οποίες κατά πλειοψηφία απορρίπτουν τα σχεδιαζόμενα ορυχεία χαλκού, παρά την προώθησή τους από την κεντρική κυβέρνηση.

Μετά τις ακροάσεις, ακολούθησε συλλαλητήριο έξω από τα γραφεία των δύο εταιρειών, οι οποίες, αν και έδωσαν το βήμα στους ακτιβιστές να παρουσιάσουν τα επιχειρήματα τους, αρνήθηκαν να σχολιάσουν και αρ-κέστηκαν στη συνηθισμένη ρητορική περί τήρησης αυ-στηρών περιβαλλοντικών, κοινωνικών και εργασιακών κανονισμών και προτύπων υγείας και ασφάλειας.

Συνάντηση κοινοτήτων στο Λονδίνο ενάντια στις εξορύξεις

των πολυεθνικώνΗ Ευρωπαϊκή Ένωση δημοσίευσε στις 27 Μαρτίου ένα Green Paper για την πολιτική της για την ένεργεια και την

κλιματική αλλαγή έως το 20301. Υπενθυμίζεται ότι σήμερα η ΕΕ βρίσκεται καθ’ οδόν για επίτευξη των στόχων που έχει θέσει για το 2020 για 20% μείωση στις εκπομπές CO2 και 20% ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα (που είναι νομικά δε-σμευτικοί), όχι όμως και για τον μη δεσμευτικό στόχο της εξοικόνομησης ενέργειας κατά 20%. Τώρα όμως προτείνεται να τεθεί δεσμευτικός στόχος για το 2030 μόνο για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (κατά 40%), χωρίς δηλαδή δεσμευτικούς στόχους που θα εξασφαλίζουν ότι αυτό θα επιτευχθεί μέσω αύξησης της εξοικονόμησης ενέρ-γειας και των εφαρμογών ΑΠΕ.

Το έγγραφο αναφέρει επίσης ότι η δράση για μείωση των εκπομπών πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα. Περιβαλλοντικές οργανώσεις αντιτείνουν σε αυτό μελέτες και στοιχεία που δείχνουν θετικά απο-τελέσματα στην οικονομία από τις φιλοπεριβαλλοντικές πολιτικές, όπως ότι το καθαρό όφελος από μία μείωση κατά 35% της κατανάλωσης ενέργειας έως το 2030 υπολογίζεται στα 250 εκατ. ευρώ το χρόνο (ποσό αντίστοιχο με το ΑΕΠ της Δανίας)2. Άλλοι όμως υπερθεματίζουν στην αντίθετη κατεύθυνση: η ευρωπαϊκή βιομηχανία χάλυβα για παράδειγ-μα, προτείνει, αντί για το στόχο μείωσης των εκπομπών CO2 κατά 40% (που θα ανεβάσει λένε τα κόστη), να τεθούν στόχοι και μέτρα για να μειωθεί η απόσταση των μέσων τιμών ενέργειας μεταξύ της ΕΕ και των βασικών ανταγωνι-στών της.

Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις είναι ιδιαίτερα ανήσυχες με τις εξελίξεις αυτές και υποστηρίζουν ότι η Ευρώπη πρέ-πει αφενός να αυξήσει το στόχο για μείωση των εκπομπών (ώστε να συμβαδίζει με τα πορίσματα του IPCC για την κλι-ματική αλλαγή) και αφετέρου να καθορίσει με δεσμευτικούς στόχους πώς θα επιτευχθεί η μείωση των εκπομπών. Αλλιώς η πόρτα θα είναι ανοιχτή για ψευδολύσεις όπως η πυρηνι-κή ενέργεια, η κατακράτηση και αποθήκευση άνθρακα ή η αντικατάσταση κάρβουνου με φυσικό αέριο.

1. http://ec.europa.eu/energy/consultations/doc/com_2013_0169_green_paper_2030_en.pdf 2. Ecofys, ‘Saving Energy: bringing down Europe’s energy prices for 2020 and beyond’, February 2013.


Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον όρο «ενεργει-ακή φτώχεια»» για να περιγράψουμε την κατάστα-ση σε συγκεκριμένες περιοχές της Ευρώπης;

Θα έλεγα ότι είναι απολύτως απαραίτητο να αυξήσουμε την ευαισθητοποίηση για την ύπαρξη ενεργειακής φτώ-χειας στην Ευρώπη. Η κατάσταση μπορεί να παρομοια-στεί με ένα νοικοκυριό που αδυνατεί να έχει πρόσβαση σε επαρκείς υπηρεσίες ενέργειας στο σπίτι (ειδικότερα θέρ-μανση και ψύξη χώρου, φωτισμός και οικιακές συσκευές). Η ενεργειακή φτώχεια είναι σε μεγάλο βαθό ένα κρυμμέ-νο αλλά εξαιρετικά διαδεδομένο πρόβλημα στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στην Ανατολή και στο Νότο, αλλά και στo «Ατλαντικό τόξο» (Μ. Βρετανία, Ιρλανδία, Βέλγιο ακό-μη και Γαλλία). Τα στατιστικά δεδομένα δείχνουν ότι σε μερικές χώρες, περισσότερο από το 30% του πληθυσμού μπορεί να ζει σε μη επαρκώς θερμαινόμενα σπίτια. Ο δεί-κτης αυτός έχει την υψηλότερη τιμή στη Βουλγαρία, γε-γονός που εξηγεί σε ένα βαθμό τα αίτια για τα πρόσφατα γεγονότα. Πρέπει να επισημανθεί ότι οι υψηλές τιμές δεν αποτελούν τη μοναδική αιτία της ενεργειακής φτώχειας, η οποία επίσης οφείλεται στα χαμηλά εισοδήματα, στη χαμηλή ενεργειακή αποδοτικότητα του κτιριακού αποθέ-ματος και των συστημάτων θέρμανσης, όπως επίσης και στον τρόπο καθορισμού των ενεργειακών αναγκών των νοικοκυριών.

Υπάρχει κάποια σύνδεση ανάμεσα στη βίαιη μετά-βαση προς μια νεοφιλελεύθερη οικονομία αγοράς και στην αύξηση της ενεργειακής φτώχειας στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης;

Η προσέγγιση της νεοφιλελεύθερης μεταρρύθμισης που αναφέρετε, συχνά αποδόθηκε ως «θεραπεία σοκ» και όχι αναίτια. Εφαρμόστηκε πολύ γρήγορα χωρίς να ληφθούν υπόψη οι σύνθετες κοινωνικές και στεγαστικές πολιτικές

Συνέντευξη με τον Καθ. Στέφαν Μπουζαρόφσκι (Stefan Bouzarovski)

που θα απαιτούνταν να συνοδεύουν την απελευθέρωση του ενεργειακού τομέα. Υπάρχουν αρκετά στοιχεία που απο-δεικνύουν ότι οι μετα-σοσιαλιστικές μεταρρυθμίσεις και η αύξηση της ενεργειακής φτώχειας αλληλοσυνδέονται.

Πώς εντάσσονται οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης στα λεγόμενα «Νέα Ενεργειακά Τοπία” της ΕΕ;

Μια συνέπεια της μετα-σοσιαλιστικής ιδιωτικοποίησης του ενεργειακού τομέα στην Ανατολική Ευρώπη είναι η είσοδος των εταιρειών της Δυτικής Ευρώπης στον έλεγ-χο των επιχειρήσεων διανομής ενέργειας (συγκεκριμένα ηλεκτρισμού) σε όλη την περιοχή. Αυτή η διαδικασία συ-νέβη σε όλες σχεδόν τις χώρες όπου η αγορά άνοιξε σε εξωτερικούς παίκτες.

Ποια είναι η σχέση μεταξύ των πολιτικών που προ-ωθούν την οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα και των μεγεθών της ενεργειακής φτώχειας;

Η σύνδεση ανάμεσα στην ενεργειακή φτώχεια και την απεξάρτηση από τον άνθρακα είναι σύνθετη. Για παρά-δειγμα, επενδύσεις σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών

ενεργειακή φτώχεια:συνέπεια της ιδιωτικοποίησης

Σε πρόσφατη έκθεσή του, το διεθνές δίκτυο τεκμηρίωσης Transnational Institute (ΤΝΙ) απο-δομεί τους μύθους γύρω από τον ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων ρύπων (ETS). Όπως επισημαίνει το TNI, η εφαρμογή του ETS έχει οδηγήσει σε αύξηση των εκπομπών ρύπων, των τιμολογίων ρεύματος αλλά και των κερδών πολλών ρυπογόνων βιομηχανιών.Λίγες μέρες μετά τη δημοσιοποίηση της έκθεσης, συζητήθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αναβολή δι-απραγμάτευσης 900 εκατομμυρίων μονάδων δικαιωμάτων ρύπων από το ETS, με στόχο η μείωση του αριθμού των προς διαπραγμάτευ-ση δικαιωμάτων να οδηγήσει τις καταρρέουσες

μπορεί να απαιτούν αύξηση των τιμών ενέργειας, γεγο-νός που αυξάνει την ενεργειακή φτώχεια. Πολιτικές όπως τα «δελτία» ενέργειας που διακηρυκτικά στοχεύουν στον προγραμματισμένο περιορισμό της κατανάλωσης, ενδέχεται να πλήξουν σε μεγαλύτερο βαθμό ευάλωτους πληθυσμούς. Εν τούτοις, η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας τόσο στην παραγωγή όσο και στη ζήτηση ενέργειας που απαιτεί από τα νοικοκυριά να χρησιμοποιούν λιγότερη ενέργεια για το ίδιο ποσό ενεργειακής υπηρεσίας, μπορεί να σημαντικά αποτελέσματα στη μείωση της ενεργειακής φτώχειας. Οι τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών μπορούν επίσης να συμβάλλουν στη μείωση του κόστους ενέργει-ας μακροπρόθεσμα.

Μπορούν συγκεκριμένες τεχνολογίες ανανεώσι-μων πηγών ενέργειας να συμβάλλουν στον εκδη-μοκρατισμό του ενεργειακού τομέα και υπό ποιες συνθήκες;

Δεν πιστεύω ότι η τεχνολογία μπορεί από μόνη της να είναι φορέας δημοκρατίας. Αυτό που έχει σημασία είναι οι πολιτικές, κοινωνικές και θεσμικές συνθήκες που κα-θορίζουν την πρακτική και την κατανομή της εξουσίας. Πολλές από τις τεχνολογίες που έχουμε χρησιμοποιήσει έως τώρα έχουν συνδεθεί με την αποδυνάμωση του πο-λίτη, ο οποίος έχει μετατραπεί σε «αιχμάλωτο καταναλω-τή». Υπάρχει μία ελπίδα ότι οι ευρύτερα κατανεμημένες ενεργειακές τεχνολογίες (όπως αποκεντρωμένα ηλιακά, αιολικά, υδροηλεκτρικά ή μονάδες συμπαραγωγής) μπο-ρούν να συμβάλλουν στο να αλλάξει αυτό, αλλά και πάλι υπάρχει ανάγκη για την καθιέρωση συγκεκριμένων πο-λιτικο-οικονομικών σχέσεων (που εμπεριέχουν αποτελε-σματικά μια ριζική αλλαγή στη φύση της παραγωγής και της κυκλοφορίας του κεφαλαίου), πολύ περισσότερο από τη δημιουργία των ίδιων των υποδομών.

Η αναποτελεσματικότητα του μηχανισμού εμπορίας ρύπων και η απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου για το backloading

σήμερα τιμές διαπραγμάτευσης σε μερική έστω ανόρθωση. Η διαδικασία αυτή έχει ονομαστεί backloading. Τελικά, η πρόταση καταψηφίστη-κε και το backloading δεν θα εφαρμοστεί. Η ευρω-ομάδα της Αριστεράς υπερψήφισε την πρόταση Επιτροπής.Παρότι δεν τρέφουμε ψευδαισθήσεις για το backloading και τη δυνατότητα αναμόρφωσης του καταρρέοντος ευρωπαϊκού μηχανισμού εμπορί-ας ρύπων με όρους αγοράς, η υπερψήφιση από την πλευρά της ευρω-Αριστεράς ήταν σωστή, ως η λιγότερο κακή, αναγκαία επιλογή.Μετά την απόφαση, η τιμή διαπραγμάτευσης δι-καιωμάτων έχει καταβαραθρωθεί στα 2,6 περί-που €/τόνο, κάτι που σημαίνει ότι οι ρυπογόνες

ευρωπαϊκές βιομηχανίες άνθρακα θα πληρώσουν πολύ λιγότερα για τις εκπομπές ρύπων διαιωνί-ζοντας έτσι ουσιαστικά το σημερινό μη βιώσιμο ενεργειακό μοντέλο. Για την Ελλάδα, αυτό ση-μαίνει ότι η ΔΕΗ θα έχει πολύ μικρότερο κόστος από το προβλεπόμενο για τις εκπομπές ρύπων (άρα θα μπορούσε θεωρητικά να μετακυλήσει την ελάφρυνση στους καταναλωτές), το ΥΠΕΚΑ όμως που υπολόγιζε να εισπράξει 300 εκατ. € από την πώληση δικαιωμάτων και μέσω αυτών να καλύψει μέρος του ελλείμματος του ΛΑΓΗΕ, θα εισπράξει τώρα πολύ λιγότερα. Είναι κι αυτό ένα παράδειγμα του παραλογισμού πάνω στον οποίο έχει δομηθεί ο μηχανισμός.Είναι προφανές ότι οι ευέλικτοι μηχανισμοί δεν

βοηθούν τη μείωση των εκπομπών αερίων ρύ-πων. Οι πολιτικές δυνάμεις της Αριστεράς και τα περιβαλλοντικά κινήματα θα πρέπει να θέσουν τη σχετική δημόσια συζήτηση στην πραγματική της διάσταση και να απαιτήσουν καθαρές εθνι-κές μειώσεις στις εκπομπές.

Α.Χ.

Η μελέτη του TNI: http://www.tni.org/briefing/eu-ets-myth-busting

Ο Στέφαν Μπουζαρόφσκι είναι καθηγητής Γεωγρα-φίας στο τμήμα Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου του Μάντσετσερ. Έχει δημοσιεύσει πλήθος ερευνών για την ενεργειακή φτώχεια στην Ανατολική Ευρώπη.Τον συναντήσαμε και μιλήσαμε μαζί του λίγες ημέρες μετά την πτώση της βουλγαρικής κυβέρνησης υπό την πίεση μεγάλων διαδηλώσεων ενάντια στις αυξημένες τι-μές ρεύματος. “Ο/τ”

Oικοτριβές


Η κεντρική τεχνολογική προσδοκία των ημερών μας είναι ότι με τον άνεμο θα σω-θεί αυτό που κατέστρεψε ο ατμός, ότι δη-λαδή η ανεμογεννήτρια θα αντιστρέψει την ιστορία που άνοιξε με την ατμομηχανή, την ιστορία που μπορεί και να οδηγήσει στο τέλος της ιστορίας εξαιτίας της πρωτοφα-νούς και απρόβλεπτης καταστροφής του περιβάλλοντος. Η αιολική ενέργεια συνδέ-εται σήμερα με μια τεχνολογική επανάστα-ση που ελπίζεται ότι θα σώσει τον πλανή-τη από την τεχνολογική επανάσταση της ατμομηχανής και των επιγόνων της (από τις διάφορες μηχανές εσωτερικής καύσης ορυκτών καυσίμων μέχρι τον πυρηνικό αντιδραστήρα). Δεν είναι, όπως θα δούμε, η πρώτη φορά στην ιστορία που η μαζική εισαγωγή και χρήση αιολικών διατάξεων συνδέεται με κάποια επανάσταση, τεχνική και κοινωνική.

Η διάδοση της χρήσης ανεμόμυλων συ-μπίπτει με τους καταληκτικούς αιώνες των μέσων χρόνων. Αν συγκριθεί με τη διάδοση του νερόμυλου στους αιώνες που προηγού-νται, στους αιώνες δηλαδή που αντιστοιχούν στο επίκεντρο του μεσαιωνικού κόσμου, προκύπτει μια εικόνα επανάστασης. Ο νε-ρόμυλος χτίστηκε μέσα στη γη του μεσαιω-νικού ηγεμόνα-φεουδάρχη, υποστηρίχθηκε από την εξουσία του και στήριξε αυτή την εξουσία. Ενώ ο ανεμόμυλος μπορούσε να χτιστεί εκτός αυτής, να δραπετεύσει από αυτήν. Να την υπονομεύσει. Δεν χρειαζό-ταν γη που διατρέχεται από ρέμα, η οποία ήταν συνήθως αυτή που είχε καταλάβει πρώτη-πρώτη αυτός που αναδείχθηκε ως φεουδάρχης. Ο συμβολικός συσχετισμός των αιολικών διατάξεων και μιας νέας (με-τα-μεσαιωνικής) τάξης πραγμάτων διακρί-νεται με μεγάλη ευκρίνεια στη ζωγραφική της εποχής που αντιστοιχεί στην ανάδυση του εμπορικού κεφαλαίου.

Στην περίπτωση της Ολλανδίας, η απο-στράγγιση που παρήγαγε νέα γη βασίστη-κε στην ανάπτυξη καινοτόμων αιολικών διατάξεων, η χρήση των οποίων συνδυ-άστηκε με έναν επαναστατικό κοινωνικό πειραματισμό προς πιο δημοκρατικές κοι-νότητες. Στην Ολλανδία βρίσκουμε αργό-τερα και ένα αντίστροφο παράδειγμα, την άρνηση υιοθέτησης μιας τεχνικής καινοτο-μίας επειδή αυτή απειλούσε τα δικαιώματα

των πολλών. Αποτυπώθηκε στην αντίσταση των εργατών στην εισαγωγή αγγλικών επα-ναστατικών μηχανισμών αυτόματης προ-σαρμογής του ανεμόμυλου στις μεταβολές του αέρα (όπως ο διάσημος «κυβερνήτης», γνωστός από τη μεταφορά της χρήσης του από τον ανεμόμυλο στην ατμομηχανή του James Watt).

Όπως οι κοινοτικές αιολικές διατάξεις, έτσι και αυτές που υποστήριζαν την αυτο-παραγωγή ενέργειας έτυχαν γενικά μαζι-κής επιδοκιμασίας. Πολύ χαρακτηριστικά, από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα μέχρι και το Μεσοπόλεμο χρησιμοποιήθηκαν στις ΗΠΑ περίπου πέντε εκατομμύρια αιολικές διατάξεις (π.χ. για άντληση νερού σε αγροι-κίες). Στον ύστερο Μεσοπόλεμο, εκατοντάδες χιλιάδες οικιακές ανεμογεννήτριες δοκιμά-στηκαν με μεγάλη επιτυχία για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, σε αγροκτήματα και αλλού. Αρκετές εταιρείες προχώρησαν και στη διάθεση ανεμογεννητριών μικρού με-γέθους, για τη φόρτιση, για παράδειγμα, της μπαταρίας ενός ραδιοφώνου.

Με τη μεταπολεμική καλλιέργεια ουτοπι-κών προσδοκιών από τη χρήση πυρηνικών αντιδραστήρων («ενέργεια τόσο φθηνή που δεν θα χρειαζόταν μετρητές της κατανάλωσής της»), παράχθηκε μια ασυνέχεια δύο-τριών δεκαετιών στον πειραματισμό με διατάξεις αιολικής ενέργειας. Όμως, η κριτική στην πυρηνική ενέργεια από τα κινήματα αμ-φισβήτησης που πρωτοεμφανίστηκαν στη δεκαετία του ΄60, η πετρελαϊκή κρίση του εβδομήντα, και η σταδιακή αποδοχή της

γενικευμένης περιβαλλοντικής κρίσης μετά τη δεκαετία του ΄80, προκάλεσαν ένα νέο ενδιαφέρον για αιολικές διατάξεις.

Στην Ελλάδα υπήρχε ένα ιδιαίτερα ισχυρό κίνητρο για ανάπτυξη της αιολικής ενέργει-ας, καθώς έπρεπε να συντηρείται ένα πλή-θος ανεξάρτητων μικρών θερμοηλεκτρικών σταθμών στα νησιά του Αιγαίου, οι οποίοι παρήγαγαν ηλεκτρικό ρεύμα με μεγάλο κό-στος. Κι αν τα πολύ πρόσφατα χρόνια υπο-βάλλονται προτάσεις για τη διασύνδεση των νησιών και σύνδεσή τους με το ηπειρωτι-κό δίκτυο, οι τεχνικές αβεβαιότητες και το ύψος των επενδύσεων που θα απαιτούσε μια τέτοια σύνδεση δεν επέτρεπε επί μα-κρόν τη διατύπωση τέτοιων προτάσεων. Για τρεις περίπου δεκαετίες (1980-2010), το Αιγαίο πρόσφερε ένα προνομιακό πεδίο για την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας στο πλαίσιο αυτόνομων δικτύων.

Μια σειρά από ακαδημαϊκές και άλλες ερευνητικές ομάδες της χώρας, όπως και ένας μικρός αλλά εμπνευσμένος πυρήνας μηχανικών της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλε-κτρισμού, είχαν αναλάβει πρωτοβουλίες για την κατασκευή και εγκατάσταση ανε-μογεννητριών σε αντιπροσωπευτικά νη-σιά του Αιγαίου. Με την ολοκλήρωση ενός πρώτου πιλοτικού κύκλου, περί τα τέλη της δεκαετίας του ΄80, καταγράφηκαν πολύτι-μα συμπεράσματα για να προετοιμασθεί η αποφασιστική διείσδυση της αιολικής ενέρ-γειας στα αυτόνομα δίκτυα των νησιών. Με εγκατάσταση περισσότερων και ακόμη πιο προσαρμοσμένων ανεμογεννητριών μικρής

κλίμακας, με αντίστοιχης κλίμακας αποθη-κευτικές διατάξεις, με πρωτοβουλίες για την ευαισθητοποίηση των κατοίκων στα συλλογικά πλεονεκτήματα αλλά και τους αυτοπεριορισμούς από τη χρήση αιολικών διατάξεων, με έναν τουρισμό (και γενικότε-ρα μια τοπική οικονομία) που θα στόχευε στην αποφυγή ακραίων εποχιακών ανισορ-ροπιών στην χρήση ηλεκτρικού.

Η προετοιμασία όμως αυτή ακυρώθηκε στη συνέχεια από πολιτικές (εθνική νομοθεσία, ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, ρυθμιστικές παρεμβάσεις) που ευνόησαν έναν αντιπα-ραθετικό τεχνολογικό προσανατολισμό, ο οποίος δεν ξεκινούσε από τοπικές ανάγκες αλλά στόχευε στην αξιοποίηση του αιολι-κού δυναμικού για την εξασφάλιση του μέ-γιστου δυνατού κέρδους από την εξαγωγή του παραγόμενου ρεύματος. Η κλίμακα, το πλήθος και το μέγεθος των ανεμογεννητρι-ών, υπερβαίνει στον προσανατολισμό αυτό κατά πολύ τις ανάγκες του νησιού. Οι ανε-μογεννήτριες δεν κατασκευάζονται και δεν τροποποιούνται στη χρήση με βάση τοπικές ιδιαιτερότητες. Την τοπική αποθήκευση αι-ολικής ενέργειας αντικαθιστά εδώ η συνέ-χιση της λειτουργίας συμβατικών σταθμών «βάσης». Αντί να μειώνει τη συνολική κα-τανάλωση ενέργειας, ο προσανατολισμός αυτός υπόσχεται απλά αύξηση στο ποσοστό συμμετοχής της αιολικής ενέργειας, κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να υπάρξει (και η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει ότι υπάρχει) αύξηση στη συνολική κατανάλωση ενέρ-γειας από συμβατικούς θερμοηλεκτρικούς σταθμούς. Αντί να συγκρατείται στον ίδιο τόπο την παραγωγή και χρήση ηλεκτρι-κού, αναπαράγεται τελικά το μοντέλο της μεταφοράς και κατανάλωσης ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις, μέσω γραμμών μετα-φοράς που αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη επένδυση σε κεφάλαιο.

Μάλλον λοιπόν φυσιολογικό το να έχει συναντήσει ο προσανατολισμός αυτός την αντίσταση κινημάτων που αναφέρονται στην προστασία του περιβάλλοντος και την κοι-νωνική δικαιοσύνη. Και καθόλου παράδοξο που αυτή η ιστορία της αιολικής ενέργει-ας έχει πρωταγωνιστή το μεγάλο κεφάλαιο της ενέργειας, αυτό που την ίδια στιγμή βασίζεται και σε κάθε είδους συμβατικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Η τεχνολο-γική επανάσταση στην αιολική ενέργεια που χρειάζεται η κοινωνία και ο πλανήτης θα πρέπει νομίζω να αναζητήσει αλλού τις ιστορίες που θα την εμπνεύσουν.

ΤεΛΗΣ ΤΥΜΠΑΣΕπικ. Καθηγητής Ιστορίας της Τεχνολογίας, ΕΚΠΑ

ανανεώσιμες πηγές: ενεργειακή μετάβαση με δημοκρατία

ιστορία της αιολικής ενέργειας σημειώσεις για τεχνολογική πολιτική

επιμέλεια αφιερώματος: ΑΛεΞΗΣ ΧΑΡΙΤΣΗΣ

OικοτριβέςΑπρίλιος 2013 – τ. 4

«Λαθρεπιβάτες» όσοι αντιδρούν στη χωροθέτηση των αιολικών;

Τον περασμένο χρόνο, η ομάδα μας συ-νέλεξε στοιχεία για δύο περιπτώσεις χω-ροθέτησης αιολικών πάρκων, ένα μικρό πάρκο δύο μόλις ανεμογεννητριών στη νότια Λακωνία και το τεράστιο project της «Αιγαίας Ζεύξης» των 300+ ανεμογεννη-τριών στη δυτική Λέσβο. Στόχος μας ήταν να δούμε σε ποιο βαθμό η αντίδραση στη χωροθέτηση των πάρκων οφείλεται σε μια νοοτροπία λαθρεπιβάτη. Έτσι, σε αντιστοι-χία με έρευνες που έχουν γίνει στο εξωτε-ρικό, την ερώτηση για το αν ο ερωτώμενος ήταν υπέρ ή κατά του πάρκου, συνόδευαν ερωτήσεις όπως οι προαναφερθείσες για το NIMBY, ερωτήσεις για τα πιθανά κόστη (π.χ. «Θα “χαλάσει” το τοπίο της περιοχής μας»), οφέλη (π.χ. «Θα δώσει επιπλέον έσοδα στο Δήμο μας») και κινδύνους («θα προκληθούν ατυχήματα») από το έργο, για το πόσο οι κάτοικοι θεωρούν ορθή και δί-καιη τη διαδικασία που ακολουθήθηκε για την επιλογή της περιοχής τους και τέλος

11

Όλο και πιο συχνά το τελευταία διάστημα ακούμε για την άρνηση των τοπικών κοι-νωνιών να δεχτούν την εγκατάσταση αιολι-κών πάρκων στην περιοχή τους. Και εξίσου συχνά αυτή η άρνηση χαρακτηρίζεται ως έκφραση του φαινομένου NIMBY (Not-In-My-Back-Yard, «όχι-στην-αυλή-μου» ή, για να το αποδώσουμε καλύτερα στα ελληνικά, «όχι-δίπλα-στην-πόρτα-μου»). Σύμφωνα με ένα κλασικό ορισμό, με τον όρο NIMBY εν-νοούνται οι προστατευτικές στάσεις και οι αντιπαραθετικές τακτικές που ακολουθούν τοπικές ομάδες όταν αντιμετωπίζουν την εγκατάσταση μιας ανεπιθύμητης δραστηρι-ότητας στην περιοχή τους. Οι κάτοικοι συ-νήθως συμφωνούν ότι αυτές οι «ενοχλητι-κές» δραστηριότητες είναι αναγκαίες, αλλά όχι δίπλα στα σπίτια τους, εξ ου και ο όρος «όχι-δίπλα-στην-πόρτα-μου». Με άλλα λό-για, το ΝΙΜΒΥ είναι μια εκδήλωση της λο-γικής του «λαθρεπιβάτη» (free-rider): είμαι υπέρ του να χρησιμοποιώ τα δημόσια μέσα μεταφοράς (γιατί είναι πιο φθηνό από το να χρησιμοποιώ ταξί και πιο ξεκούραστο από το να πηγαίνω με το ποδήλατο) αλλά δεν θέλω να πληρώσω το εισιτήριο.

Ήδη από τα παραπάνω είναι φανερό ότι το να χαρακτηρίζεται, συλλήβδην και ελα-φρά τη καρδία, η απόρριψη ενός αιολικού πάρκου ως περίπτωση NIMBY είναι λάθος, καθώς συγχέει τη συμπεριφορά με το αί-τιο εκδήλωσής της: αν δεν θέλω το κέντρο προσωρινής φιλοξενίας μεταναστών δίπλα στο σπίτι μου επειδή δεν μου αρέσει το χρώμα των προσφύγων, δεν είμαι NIMBY, είμαι ρατσιστής.

Συνεπώς, είναι σημαντικό όταν μελετάμε τις κοινωνικές αντιδράσεις σε «οχλούσες» δραστηριότητες να χρησιμοποιούμε ένα μεθοδολογικό εργαλείο το οποίο θα μετρά ακριβώς αυτή τη λογική του λαθρεπιβάτη: δηλαδή, την προδιάθεση ενός ατόμου να μεταθέσει σε άλλους το ατομικό κόστος που του αναλογεί εξαιτίας της πραγμάτωσης μι-ας δραστηριότητας που θα έχει συλλογικό όφελος. Σχετικά, ξένοι ερευνητές προτεί-νουν χρήσεις ερωτήσεων όπως «Δεν θέλω να αναλάβω το βάρος ενός προβλήματος το οποίο προκαλείται και από άλλους, με το να δεχθώ το αιολικό πάρκο (ΑΠ) στην περιοχή μου», «για μένα είναι απολύτως λογικό να εγκατασταθεί το ΑΠ σε κάποια άλλη περιο-χή», «δεν δέχομαι το ΑΠ στην περιοχή μου γιατί πιστεύω ότι και κάποιος άλλος δεν θα το δεχόταν στη δική του περιοχή» κοκ για να αποσαφηνιστεί κατά πόσο ένα άτομο έχει, ή όχι, την προδιάθεση να καρπωθεί τα οφέλη («να γίνει κάπου αλλού…») χωρίς να επωμι-σθεί το κόστος («… αλλά όχι εδώ»).

για το βαθμό της εμπιστοσύνης που έχουν απέναντι στην εταιρία που θα κατασκευά-σει το αιολικό πάρκο και τους θεσμικούς/πολιτικούς φορείς που εμπλέκονται στη διαδικασία (δημοτική αρχή της περιοχής, υπουργείο, την κυβέρνηση κ.ο.κ.).

Τα αποτελέσματα είναι άκρως ενδιαφέ-ροντα. Ο σημαντικότερος παράγοντας ερ-μηνείας της αντίθεσης στα συγκεκριμένα πάρκα είναι η αίσθηση αδικίας που έχουν οι κάτοικοι, οι οποίοι θεωρούν ότι η δι-αδικασία χωροθέτησης και έγκρισης του έργου χωλαίνει. Δεύτερος πιο σημαντικός παράγοντας είναι ότι οι κάτοικοι δεν θεω-ρούν ότι τα έργα θα έχουν όφελος για την περιοχή τους. Η επίδραση του NIMBY εί-ναι τρίτη από άποψη σημαντικότητας, σχε-δόν ίση με την επίδραση που ασκεί το ότι οι κάτοικοι θεωρούν πώς η ανάπτυξη των πάρκων εμπεριέχει κόστη για την περιο-χή τους και τους ίδιους. Τέλος, μικρότερη αλλά σημαντική επίδραση έχει και το επί-πεδο εμπιστοσύνης που έχουν οι κάτοικοι απέναντι σε όσους εμπλέκονται στην προ-ώθηση του έργου. Ουσιαστικά, αυτό που αποδεικνύουν τα αποτελέσματά μας είναι ότι οι ντόπιοι δεν αντιτίθενται στα αιολικά πάρκα επειδή οι ίδιοι επιθυμούν να φορ-τώσουν το βάρος του ΑΠ σε κάποιον άλλο (η λογική του NIMBY), αλλά επειδή θεω-ρούν ότι είναι άδικο κάποιοι άλλοι (η κε-ντρική εξουσία και οι επενδυτές τους οποί-ους δεν εμπιστεύονται) να προσπαθούν να τους φορτώσουν το βάρος!

Αυτά τα αποτελέσματα μόνο έκπληξη δεν προκαλούν. Όταν η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί απλώς να «εκφέρει γνώμη» –αλλά όχι να αποφασίσει– για το έργο, είναι άρα-γε περίεργο που η διαδικασία λήψης απο-

τα αιολικά πάρκα, το ΝΙΜΒΥκαι η πραγματικότητα

φάσεων θεωρείται άδικη; Όταν οι τοπικές κοινωνίες δεν μπορούν να διαπραγματευ-τούν απευθείας με τους ιδιώτες επενδυτές αλλά πρέπει να αρκεστούν σε συγκεκριμένα «αντισταθμιστικά οφέλη» – που είναι ένα κλάσμα των πραγματικών κερδών του ιδι-ώτη –, είναι περίεργο να θεωρούν τα όποια, προσφερόμενα, οφέλη ως ασήμαντα;

Τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα, όσοι προωθούν τέτοια έργα (είτε πρόκει-ται για αιολικά πάρκα, είτε για ΧΥΤΑ, είτε για μια σειρά άλλων, περιβαλλοντικά/κοι-νωνικά, επωφελών έργων) δε λαμβάνουν υπόψη τους τέτοιες «λεπτομέρειες». Αντί-θετα, συνεχίζουν να αποδίδουν τις τοπικές αντιδράσεις στην εγωιστική λογική του λα-θρεπιβάτη. Στην καλύτερη περίπτωση, αυ-τό φανερώνει άγνοια των επιστημονικών πορισμάτων. Στη χειρότερη περίπτωση, πρόκειται για μια συνειδητή στρατηγική που έχει ως στόχο την υποβάθμιση και την από-νομιμοποίηση των αντίθετων απόψεων. Όμως, όπως δείχνουν πλήθος ερευνών, αν επιθυμούμε πραγματικά τον μετριασμό των αντιδράσεων πρέπει να παρατήσουμε την «καραμέλα» του ΝΙΜΒΥ και του λαθρεπιβά-τη – που έχουν αισθητά μικρή ερμηνευτική αξία. Θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα αν δώσουμε στις τοπικές κοινωνίες πραγματι-κά δικαιώματα συμμετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στη διαχείριση και αν τους προσφέρουμε ουσιαστικά οφέλη, ενέργειες που θα βοηθήσουν να εμπεδω-θεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης. Τότε πραγμα-τικά «θα ανοίξει πανιά» η αιολική ενέργεια στη χώρα μας.

ΙΩΣΗφ ΜΠΟΤεΤΖΑΓΙΑΣ Επίκουρος Καθηγητής Περιβαλλοντικής Πολιτικής στο Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Δεν θέλω να γίνει εδώ

το αιολικό πάρκο

Ο σημαντικότερος παράγοντας ερμηνείας της αντ ίθεσης στα συγκεκριμένα πάρκα είναι η αίσθηση αδικίας που έχουν οι κάτοικοι, οι οποίοι θεωρούν ότι η διαδικασία χωροθέτησης και έγκρισης του έργου χωλαίνει.

Oικοτριβές


ΑΠε:

12

ριζοσπαστική πολιτική

Τους τελευταίους μήνες ο λογαριασμός του λειτουργού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ΛΑΓΗΕ), που επιδοτεί τις εγγυη-μένες τιμές πώλησης του ηλεκτρισμού από ΑΠΕ (κυρίως αιολικά πάρκα και φωτοβολ-ταϊκά) καθώς και τη λειτουργία σταθμών ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο (!), έχει καταρρεύσει. Το προβλεπόμενο χρέος του αναμένεται να ξεπεράσει το 1,5 δις € την επόμενη χρονιά, ενώ η ελληνική κυ-βέρνηση «συζητά», με «σοβαρότητα» το θέμα με την τρόικα. Η συζήτηση αυτή γίνεται εν μέσω της προετοιμασίας των σχεδίων για την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ και την ανά-γκη «να καταστεί η αγορά πιο ελκυστική σε νέους παίκτες», σε απλά ελληνικά δηλαδή, της αύξησης των τιμολογίων.

Την ίδια στιγμή, όχι βεβαίως ως αποτέ-λεσμα ολοκληρωμένων πολιτικών εξοικο-νόμησης και ενεργειακής αποδοτικότητας, αλλά εξαιτίας της πρωτοφανούς ύφεσης στην οποία έχει οδηγηθεί η χώρα από την καπιταλιστική κρίση και τις μνημονιακές πολιτικές, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέρ-γειας πέφτει συνεχώς, όντας πολύ κάτω από την προσφορά, ενισχύοντας έτσι τον ανη-λεή ανταγωνισμό μεταξύ των ηλεκτροπα-ραγωγών για την είσοδό τους στο σύστημα. Παράλληλα, μειούμενο βαίνει και το βασι-κό μέγεθος της νεοπαγούς στη χώρα μας «αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας», η Οριακή Τιμή Συστήματος (ΟΤΣ). Σε αυτό το περι-βάλλον, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) παρουσιάζονται σαν μέρος, αν όχι η κορυφή, του προβλήματος.

Την εποχή της ευφορίας που δημιουρ-γούσε η πρόσδεση της χώρας στο κλαμπ των ισχυρών του «σκληρού πυρήνα της Ευρωζώνης», η πράσινη ανάπτυξη παρου-σιάστηκε στην ελληνική κοινωνία ως η νέα Μεγάλη Ιδέα του εγχώριου καπιταλισμού. Η δυνατότητα ένταξης στο πράσινο σχέ-διο ευρύτατων στρωμάτων μικρομεσαίας προέλευσης (αγρότες, μηχανικοί, τεχνίτες,

προμηθευτές μικροεξοπλισμού) επέτρεψε την ισχυροποίηση των δεσμών με αυτά τα στρώματα, την κατασκευή δηλαδή κοινω-νικής συναίνεσης στο μεγαλόπνοο σχέδιο (νεοφιλελεύθερου) εκσυγχρονισμού της ελ-ληνικής οικονομίας. Η λογική των υψηλών κινήτρων που υιοθέτησαν οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, ώθησαν χιλιάδες μικροεπενδυτές να επενδύσουν στα φωτο-βολταϊκά, αναμένοντας μεγάλες αποδόσεις με βάση το θεσμικό πλαίσιο των, υψηλό-τερων στην Ευρώπη, εγγυημένων τιμών πώλησης (feed-in-tariffs).

Στην Ελλάδα της πρωτοφανούς μνημονι-ακής κρίσης του 2013 τέτοιες πολυτέλειες δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των καιρών. Οι συναινέσεις πλέον χτίζονται στη βάση της επικοινωνιακής χειραγώγησης, της ιδεολογικής τρομοκράτησης και της αστυνομικής καταστολής. Οι μικρομεσαίοι δεν μπορούν πλέον να διεκδικήσουν κομ-μάτι της πράσινης πίτας από τους μεγάλους ενεργειακούς ομίλους. Η αναπαραγωγή (με-γάλου) κεφαλαίου προϋποθέτει την κατα-στροφή (μικρού) κεφαλαίου…

Η καπιταλιστική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, αποτέλεσε για την ελλη-νική και ευρωπαϊκή ελίτ την ευκαιρία να ξεδιπλώσει τα πιο αρπακτικά της σχέδια. Δεν θα μπορούσε να συμβεί διαφορετικά και στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής. Δίπλα στα σχέδια για την πλήρη ιδιωτι-κοποίηση, με ή χωρίς σπάσιμο, της ΔΕΗ, δίπλα στη συνεχή αύξηση των τιμολογίων του ηλεκτρικού ρεύματος, σε εποχή ακραί-ας φτώχιας, δίπλα στο λαβύρινθο των κά-θε λογής επιδοτήσεων των ιδιωτικών συμ-βατικών σταθμών παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας, ανακοινώνονται μεγαλεπήβολα, fast track, σχέδια για έργα ηλεκτροπαρα-γωγής από αιολική ενέργεια που, είτε θα γεμίσουν απ’ άκρου εις άκρον την Κρήτη με ανεμογεννήτριες και θα τη μετατρέψουν σε εξαγωγέα ενέργειας, είτε θα γεμίσουν την

Ελλάδα με φωτοβολταϊκά πάρκα με σκοπό η εξαγώγιμη ενέργεια να «σβήσει» μέρος του δημόσιου χρέους της χώρας.

Οι διεθνείς εξελίξεις στην αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων έχουν όμως πά-ρει και έναν διαφορετικό δρόμο. Η έρευνα και αξιοποίηση νέων κοιτασμάτων φυσι-κού αερίου στην ευρύτερη περιοχή μας, η διαρκής φιλολογία για ενδεχόμενα κοιτά-σματα στον ελληνικό χώρο, η με ραγδαίο ρυθμό αναπτυσσόμενη εκμετάλλευση των «σχιστολιθικών κοιτασμάτων» από τις ΗΠΑ και τον Καναδά καθώς και το άνοιγμα αυτής της προοπτικής για τις ευρωπαϊκές χώρες, δείχνει ότι, για τον καπιταλισμό, πιθανόν να ανοίγει μία νέα εποχή ορυκτών καυσί-μων. Στην εποχή μας, οι μεγάλες ιδέες της «πράσινης ανάπτυξης» μπορούν κάλλιστα να συμβιώνουν με τη φθηνή και εθνικά υπερήφανη «μαύρη ανάπτυξη». Αν έτσι βολεύει το κεφάλαιο βέβαια.

Τι είναι οι ΑΠΕ για την αριστερά;

Αν όμως το κεφάλαιο διεκδικεί την οι-κονομική, τεχνολογική και πολιτική του

κυριαρχία με τον τρόπο που κάθε φορά το εξυπηρετεί (συμπεριλαμβανομένων η μη των «πράσινων» επιλογών όπως ορίζονται στα μέτρα του), για την Αριστερά, η ορθολο-γική χρήση ενέργειας και η εκμετάλλευση των ΑΠΕ για αποκεντρωμένη παραγωγή, αποτελούν στοιχεία του οράματός της για μια διαφορετικού τύπου ανάπτυξη που θα έχει στον πυρήνα της τον κοινωνικό και οικολογικό μετασχηματισμό της παραγω-γικής διαδικασίας. Η αποκεντρωμένη πα-ραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας με χρήση του ήλιου, του αέρα, της γεωθερμί-ας, της βιομάζας και του νερού καθώς και οι τεχνολογίες για την ορθολογική χρήση ενέργειας (ΟΧΕ) μπορούν με μεγαλύτερη ευκολία να υποστηρίξουν μια ανάπτυξη όπου η παραγωγή των ενεργειακών αγα-θών δεν είναι συγκεντρωμένη σε λίγα χέ-ρια, ενώ ταυτόχρονα η προτεραιότητα δί-νεται στην ορθολογικότερη διαχείριση των ενεργειακών αναγκών. Το μοντέλο αυτό βρίσκεται κοντά σε ένα εναλλακτικό τρόπο ανάπτυξης όπου δεν κατασπαταλούνται οι φυσικοί πόροι, την ίδια στιγμή που η απο-κεντρωμένη ιδιοκτησία δίνει στις τοπικές κοινότητες τη δυνατότητα αυτόνομης λει-τουργίας και απεξάρτησης από «μεγάλους παρόχους». Με αυτόν τον τρόπο, η χρήση των ενεργειακών αγαθών και η ανάπτυξη των ΑΠΕ συσχετίζεται με ένα συνολικότε-ρο σχέδιο για δημοκρατική κατανομή και έλεγχο των φυσικών πόρων, αλλά και συ-νολικά την αποκέντρωση ανθρώπων και δραστηριοτήτων.

Από την άλλη μεριά, στο μεγαλύτερό τους μέρος, η εκμετάλλευση των Ανανε-ώσιμων Πηγών Ενέργειας και η Ορθολο-γική Χρήση Ενέργειας, προϋποθέτουν τη συνεχή ανάπτυξη και χρήση τεχνολογί-ας. Το όραμα της αριστεράς για την εθνι-κή οικονομική ανάπτυξη και παραγωγική ανασυγκρότηση είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ανατροπή του μοντέλου της χώρας

στόχοι και προϋποθέσεις για μια

Για τον καπιταλισμό, πιθανόν να ανοίγει

μία νέα εποχή ορυκτών καυσίμων.

Στην εποχή μας, οι μεγάλες ιδέες της «πράσινης ανάπτυξης»

μπορούν κάλλιστα να συμβιώνουν

με τη φθηνή και εθνικά υπερήφανη

«μαύρη ανάπτυξη».

OικοτριβέςΑπρίλιος 2013 – τ. 4 13- καταναλωτή τεχνολογικού εξοπλισμού και ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη θέση της στον ευρωπαϊκό και διεθνή καταμερισμό. Σε αυτή την προσπάθεια, η ανάπτυξη των τεχνολογιών ΑΠΕ και ΟΧΕ παίζει έναν από τους σημαντικότερους ρόλους. Οι επιλογές για το είδος, την κλίμακα και τον τρόπο που θα διεκδικηθεί αυτή η ανάπτυξη θα πρέ-πει να περιλαμβάνουν, την προτεραιότη-τα στην ανάπτυξη τεχνολογιών που είναι κοντά στην κατανάλωση και έχουν μικρό μέγεθος έτσι ώστε να είναι δυνατή η ανά-πτυξη εγχώριας τεχνολογίας, την ανάπτυ-ξη τεχνολογιών που σχετίζονται με άλλους τομείς οικονομικής δραστηριότητας όπως ο αγροτικός τομέας ή η μικρή μεταποίηση έτσι ώστε να μεγιστοποιείται η προστιθέμε-νη αξία καθώς και η ανάπτυξη υποδομών η μεγάλων έργων εκεί που υπάρχει δυνα-τότητα τεχνολογικής αξιοποίησης.

Ποιος ο ρόλος των ΑΠΕ στο στρατηγικό σχέδιο της Αριστεράς;

Ο σημαντικότερος κίνδυνος που αντιμε-τωπίζει μια ριζοσπαστική πολιτική για την ενέργεια που επιδιώκει να αντιπαρατεθεί με την καπιταλιστική «πράσινη ανάπτυξη» είναι να πετάξει μαζί με τα νερά (κερδοσκο-πική φούσκα) και το μωρό (ΑΠΕ).

Για τις κοινωνικές ανάγκες τις οποίες φιλοδοξεί να εκφράσει η Αριστερά, η ανά-πτυξη των ΑΠΕ θα πρέπει να έχει τρεις βασικούς στόχους:• Αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης –

ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής.• ΑΠΕ ως μέρος ενός ευρύτερου κοινωνικο-

οικολογικού μετασχηματισμού.• ΑΠΕ ως επιλογή για την ασφάλεια εφο-

διασμού και την παραγωγική ανασυ-γκρότηση.Αν για τις πολιτικές του κεφαλαίου η

στήριξη της μάχης ενάντια στην κλιματική αλλαγή αποτελεί μια σημαία ευκαιρίας, την οποία κάθε μερίδα του υποστέλλει ή κυμα-τίζει ανάλογα με τα ιδιαίτερα συμφέροντά της στο διαρκή ανταγωνισμό ισχύος, για την Αριστερά η επιλογή αυτή συνδέεται με τη συνεπή προσήλωσή της σε αξίες και στό-χους που εκφράζουν τα κοινά συμφέροντα των λαών και την αλληλεγγύη τους καθώς και στη συνειδητοποίηση ότι, η οικολογική κρίση, σχετίζεται άμεσα με τον τρόπο που το υπάρχον σύστημα διαχειρίζεται τις ανά-γκες των ανθρώπων και τους φυσικούς πό-ρους. Σε αυτή τη μάχη, το όραμα για έναν ενεργειακό τομέα που αντιλαμβάνεται την ενέργεια ως ένα αγαθό για όλους και είναι απαλλαγμένος από τα ορυκτά καύσιμα και τον πυρηνικό κίνδυνο αποτελεί μια τεχνο-λογική και πολιτική πρόκληση σε μακρο-πρόθεσμο ορίζοντα.

Οι ΑΠΕ δεν μπορούν στα πλαίσια ενός ριζοσπαστικού σχεδίου να αντιμετωπίζο-νται μόνο ως απλή τεχνολογική μετάβα-ση σε πιο καθαρές λύσεις. Οι ΑΠΕ για την Αριστερά αποτελούν σημαντικό μέσο αλλα-

γής του παραγωγικού μοντέλου με όρους δημοκρατίας, συμμετοχής, διάχυσης οικο-νομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού οφέλους. Σε αυτή τη λογική, οι ΑΠΕ απο-τελούν προνομιακό πεδίο για τη σύνδεση της αναπτυξιακής προοπτικής με την οικο-νομία των αναγκών και την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας. Η προώθηση και ενίσχυση συνεργατικών και συνεταιριστι-κών σχημάτων για την υλοποίηση και την εκμετάλλευση μονάδων ΑΠΕ, αλλά και η μέγιστη δυνατή συμμετοχή των πολιτών στην επιλογή των έργων αποτελούν βασι-κούς στόχους του εγχειρήματος.

Σχετικά με την εγγύηση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού, όσον αφορά τον ηλεκτρισμό, τη θερμότητα και τις με-ταφορές, η χρήση των ανανεώσιμων ενερ-γειακών πόρων είναι απαραίτητη.

Ως «ασφάλεια εφοδιασμού» νοείται εδώ ένας γενικός όρος κάτω από το οποίο κα-λύπτονται: • Η εγγύηση παραγωγής αρκετής ηλεκτρικής

και θερμικής ενέργειας για όλες τις χρή-σεις και η ποικιλία επιλογών στην προ-σφορά (diversification of resources)

• H απεξάρτηση από «εισαγόμενα» και συ-νεχώς ακριβότερα ορυκτά καύσιμα με όλα τα τεχνικά και οικονομικά οφέλη που αυτή συνεπάγεται.

• Η βέλτιστη αξιοποίηση των εγχώριων ενεργειακών πόρων. Οι ΑΠΕ είναι πάντα «εγχώριος και απο-

κεντρωμένος» ενεργειακός πόρος και η εκ-μετάλλευσή τους εγγυάται την ικανοποίη-ση των βασικών ενεργειακών αναγκών με ταυτόχρονη μείωση της εξάρτησης από εξωτερικές πηγές (καύσιμα ή μεγάλες δι-ασυνδέσεις).

Βασικές προϋποθέσεις και οι άμεσες προτεραιότητες

Οι αδιαφανείς διαδικασίες αδειοδότησης και χωροθέτησης, η πλήρης απουσία της κοινωνίας από τις διαδικασίες λήψης απο-φάσεων και η άνευ όρων προώθηση ιδιωτι-κών συμφερόντων, με κραυγαλέα παραδείγ-ματα τις φαραωνικού μεγέθους fast-track επενδύσεις, σε βάρος των ενεργειακών, περιβαλλοντικών και παραγωγικών ανα-γκών των τοπικών κοινωνιών, αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά της κερδοσκοπικής πράσινης ανάπτυξης που συνετέλεσαν στην απαξίωση των ΑΠΕ και στη δημιουργία το-πικών κινημάτων εναντίον τους.

Η ένταξη στο αναπτυξιακό σχέδιο για τις ΑΠΕ ευρύτατων κοινωνικών και παραγω-γικών δυνάμεων, η κινητοποίηση με άλλα λόγια ανθρώπινου δυναμικού που αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε αδράνεια έχει καθορι-στική σημασία για την επιτυχία του εγχει-ρήματος. Η ουσιαστική ενεργοποίηση θε-σμών που μετά από δεκαετίες δικομματικής διαχείρισης αδυνατούν να λειτουργήσουν δημιουργικά, όπως η τοπική αυτοδιοίκη-

ση, το συνεταιριστικό κίνημα, οι ενώσεις πολιτών και οι κοινωνικές επιχειρήσεις, αποτελεί ένα εξίσου μεγάλο στοίχημα. Αυ-τοί εξάλλου είναι και οι θεσμοί πάνω στους οποίους στηρίχτηκαν πολλά υποδείγματα ανάπτυξης ΑΠΕ στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη για μεγάλο διάστημα, πριν βέβαια και εκεί περάσει η ανάπτυξη αυτή σε άλ-λη φάση.

Παράλληλα, ο ρόλος του Δημοσίου τόσο σε επίπεδο σχεδιασμού όσο και σε επίπεδο υλοποίησης είναι εξαιρετικά κρίσιμος. Με αυτή την έννοια, το στρατηγικό σχέδιο για τις ΑΠΕ συνδέεται ευθέως με τον αγώνα για αποτροπή της ιδιωτικοποίησης των μεγά-λων ενεργειακών επιχειρήσεων της χώρας. Ειδικότερα, μια δημόσια επιχείρηση ενέρ-γειας που θα λειτουργεί όχι με ιδιωτικο-οι-κονομικά κριτήρια όπως συμβαίνει σήμερα, αλλά με ουσιαστικό κοινωνικό και εργατικό έλεγχο, έχει αποφασιστικό ρόλο να παίξει όχι μόνο στην ανάπτυξη των υποδομών που σχετίζονται με τις ΑΠΕ (διασυνδέσεις, έργα ενεργειακής αποθήκευσης και ευφυή δίκτυα) αλλά και στο σχεδιασμό, την υλο-ποίηση και την ιδιοκτησία όποιων μεγά-λων έργων κριθούν απαραίτητα μέσα από τη διαδικασία εκπόνησης ολοκληρωμένου ενεργειακού σχεδιασμού.

Συνολικά για τον κλάδο των ΑΠΕ, η πα-ραγωγική ανασυγκρότηση με όρους οικο-νομίας των αναγκών προϋποθέτει την αλ-λαγή του οικονομικού υποδείγματος αλλά και μια άλλη ιεράρχηση στον τύπο, τις τε-χνολογίες και την κλίμακα των έργων. Τα έργα που πρέπει να προωθηθούν κατά προ-τεραιότητα είναι αυτά που σχετίζονται με την εξοικονόμηση ενέργειας, καθώς και με την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ για την ικανοποίηση υπαρκτών αναγκών σε ηλε-κτρισμό και θέρμανση. Με οικονομικούς όρους, η ριζική αναδιάρθρωση του κλάδου σημαίνει ότι το κίνητρο υλοποίησης μιας επένδυσης, ακόμα και για τη μικρή και με-σαία ιδιωτική επιχειρηματικότητα που θα εμπλακεί στη διαδικασία, δεν μπορεί να είναι η υψηλή απόδοση κεφαλαίου όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα.

Στα πλαίσια ενός τέτοιου ριζικά διαφορε-τικού, ριζοσπαστικού σχεδίου για τις ΑΠΕ, είναι επιβεβλημένη όχι μόνο η εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου εθνικού ενεργειακού σχεδιασμού, πράγμα δυστυχώς καθόλου αυ-τονόητο σήμερα, αλλά και η εμπλοκή των ίδιων των τοπικών κοινωνιών οι οποίες θα πρέπει να αντιληφθούν τις ΑΠΕ ως δική τους υπόθεση.

Θα απαιτηθεί ισχυρή πολιτική βούληση και μεγάλη επινοητικότητα από μια κυβέρ-νησης της Αριστεράς για να διαμορφωθεί το θεσμικό πλαίσιο καθώς και οι πολιτικοί και οικονομικοί όροι έτσι ώστε όλα αυτά να αρχίσουν να γίνονται πραγματικότητα.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΙΛΙΑΣΑΛεΞΗΣ ΧΑΡΙΤΣΗΣ

Οι ΑΠΕ για την Αριστερά αποτελούν σημαντικό μέσο αλλαγής του πα-ραγωγικού μοντέλου με όρους δημοκρατίας, συμμετοχής, διάχυσης οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού οφέλους. Αποτελούν προνομιακό πεδίο για τη σύνδεση της αναπτυξιακής προοπτικής με την οικονομία των αναγκών και την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας.

Oικοτριβές


Η ιστορία περίπου η ίδια για πολλές περιοχές της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια: αιφνιδιαστικά οι μικρές τοπικές κοινωνίες της υπαίθρου και των νησιών πληρο-φορούνται ότι έχουν εκχωρηθεί σε ιδιωτικά συμφέροντα βουνά και δάση της περιοχής τους για την εγκατάσταση βιομηχανικών ΑΠΕ. Στο δαίδαλο της δημόσιας διοίκησης και στη συνήθη τυπική διεκπεραίωση εγγράφων προθε-σμιών και εγκρίσεων χάνεται το μείζον.

Το παράδειγμα των νησιών του Β. Αιγαίου και η εκχώρηση στην πολυεθνική ibertrola τμήματός τους, είναι διδακτική για τις πολλαπλές πτυχές του θέματος των βιομηχανικών ΑΠΕ στον ορίζοντα του οποίου περικλείονται θέματα χωροθέτησης, κοινωνικού ελέγχου, διαδικασιών αδειοδότησης και ανταποδοτικών ωφελημάτων για τις τοπικές κοινωνίες. Στη Χίο, από τα μέσα της προηγούμε-νης δεκαετίας, η ibertrola πλησιάζει την τοπική αυτοδιοίκηση και με δουλειά λόμπι σε αυτοδιοι-κητικούς παράγοντες, με ισχυρές πολιτικές δια-συνδέσεις, χορηγίες σε αθλητικά σωματεία και υποσχέσεις για υψηλά ανταποδοτικά οφέλη επι-τυγχάνει την πρώτη σύμφωνη γνώμη του δημο-τικού συμβουλίου για την εκχώρηση και δέσμευ-ση περιοχών για την εγκατάσταση βιομηχανικής κλίμακας ΑΠΕ στα βουνά του νησιού.

Οι περιορισμένες αντιδράσεις της εποχής πε-ρισσότερο εγγράφονται στον παραδοσιακό λόγο και πρακτική της οριακά ικανής και ευκόλως αφομοιώσιμης κριτικής από το τοπικό πολιτικό προσωπικό, κυρίως όμως από την πολυεθνική η οποία δεν δείχνει να ανησυχεί από τα λίγα δημο-σιεύματα και τις φωνές διαφοροποίησης. Σε άλλο επίπεδο στα επόμενα πέντε χρόνια που ακολου-θούν μια σειρά από αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο χωροθέτησης των ΑΠΕ σε συνδυασμό με τη ση-μαντική ενίσχυση του γνωστού λόμπι των ενερ-γειάδων διαλύουν στην κυριολεξία το θεσμικό πλαίσιο περιβαλλοντικής προστασίας ακόμα και σε περιοχές προτεραιότητας των οικοτόπων της οδηγίας «Φύση 2000», αναδασωτέων περιοχών, περιοχών σημαντικών για την ορνιθοπανίδα.

Η κατάθεση της ΜΠΕ το 2012 από την ibertrola για το έργο «Αιγαία Ζεύξη», φέρνει ξανά στο προ-σκήνιο το θέμα με περισσότερο δυσχερείς όρους σε θεσμικό και πολιτικό επίπεδο με μια σημαντική ωστόσο διαφορά. Η κριτική στο σύνολο της προ-τεινόμενης επένδυσης και οι πολλαπλές ρητές και άρρητες διαστάσεις για τη διαφοροποίηση της ταυ-τότητας του νησιού, το περιβαλλοντικό κόστος που συνεπάγεται, τον τοπικό αναπτυξιακό σχεδιασμό, την ανυπαρξία και συνάμα την ανάγκη περιφερει-ακού ενεργειακού σχεδιασμού, κυρίως όμως την προχειρότητα τις αντιφάσεις και τις επισφαλείς τεχνολογικά πρόνοιες της «επένδυσης», ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη διασύνδεση με την ηπειρωτική ενδοχώρα, έδειξε σε σύντομο χρόνο ότι ο βασιλι-

άς είναι γυμνός.Οι αντιστάσεις οι οποίες ανα-

πτύχθηκαν μέσα από την τοπική πρωτοβουλία «Πολίτες και Ανε-μογεννήτριες» είχαν και εξακο-λουθούν να θέτουν επιτακτικά μια σειρά από ζητήματα καταρ-ρίπτοντας τα κυρίαρχα επιχει-ρήματα της πολυεθνικής και τον

ποικιλώνυμων συνοδοιπόρων της. Τα κυρίαρχα επίδικα αυτής της αντιπαράθεσης εξακολουθούν να τίθενται. Όπως: Η περιβαλλοντική διάσταση με επίκεντρο την προστασία και τη διαφύλαξη του φυσικού, πολιτιστικού, ιστορικού αποθέματος με όρους ήπιας και λελογισμένης χρήσης των πό-ρων. Η ουσιαστική διαβούλευση η οποία θέτει στο προσκήνιο της ανάγκες των τοπικών κοινω-νιών για το σχεδιασμό έργων που καθορίζουν το μέλλον τους. Το αγαθό της ενέργειας ως δημό-σιο κοινωνικό αγαθό, ο έλεγχος στην κερδοφο-ρία του εγχώριου και πολυεθνικού κεφαλαίου. Η χρήση της τεχνολογίας σε μικρή κλίμακα και η σύμπραξη από τα κάτω σε συνεργατικά σχήμα-τα επαναπροσδιορίζουν και διεκδικούν λόγο και θέση στα τοπικό και αναπτυξιακό γίγνεσθαι και το σχέδιο του τόπου. Τα διδάγματα από τη μέχρι τώρα πορεία είναι ικανά ώστε να μην υπάρχει κα-μία αμφιβολία ότι τα πενιχρά και συνήθως ψευ-δή ανταποδοτικά που υπόσχεται η πολυεθνική –ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά θέσεις εργασίας– δημι-ουργούν αδιέξοδα ακόμα και στους φανατικούς υποστηρικτές της.

Ωστόσο, μέσα από την τοπική κοινωνική κι-νητοποίηση προκύπτουν προς το παρόν δύο δι-δάγματα. Ευρύτερα για τις βιομηχανικές ΑΠΕ, φαίνεται ότι στο βήμα χρόνου της τελευταίας δε-καετίας, το ενεργειακό κεφάλαιο έχει σημαντικά ισχυροποιηθεί αποσπώντας σημαντικές νομοθε-τικές εκχωρήσεις και συμφωνίες από το πολιτικό προσωπικό της χώρας. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά της Βιομηχανικές ΑΠΕ φαίνεται εγκλωβισμένο στα αδιέξοδα των αθρόων αδειοδοτήσεων της ΡΑΕ και των εταιρικών ανταγωνισμών. Ιδιαίτερα σήμερα, που οι δεσμεύσεις που απέσπασαν πριν λίγα χρό-νια φαντάζουν προϊστορία στον πυκνό πολιτικό χρόνο και στη διαρκή ανακατάταξη οικονομικών δεδομένων και συμφερόντων.

Τοπικά, είδαμε ότι η προτεινόμενη «επένδυση» της πολυεθνικής ibertrola στη Χίο συνέδεσε διά-σπαρτες δυνάμεις από τα κάτω, έχοντας ως κοι-νό τόπο ότι μπροστά μας έχουμε μακρά πορεία με πολλούς σταθμούς. Το κίνημα έστειλε μήνυμα σε κάθε κατεύθυνση ότι ακόμα και ο καλύτερος τε-χνοκρατικός σχεδιασμός όσο μεγάλα και αν είναι τα συμφέροντα, με όσα εφόδια και εξασφαλίσεις κι αν αποσπάσει από το πολιτικό προσωπικό, απο-τυγχάνει αν η τοπική κοινωνία αγωνισθεί. Τότε όλα καταρρέουν σαν χάρτινος πύργος.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΟΥΧΛΗΣΔείτε: www.voreioaigaiosos.gr/

βιομηχανικές ΑΠΕκαι κοινότητες στην περιφέρεια

Ποιες διασυνδέσεις – και για ποιους;

Ο χάρτης αποτυπώνει συνολικά τις μελέτες και τα εναλλακτικά σενάρια δια-σύνδεσης των νησιών του Αιγαίου με το ηπειρωτικό σύστημα ηλεκτρικής ενέρ-γειας (ΔΕΣΜΗΕ, 2010). Οι προτάσεις για υποθαλάσσι-ες καλωδιακές διασυνδέ-σεις είτε περιλαμβάνονται σε προγραμματισμούς της ΔΕΗ προηγούμενων περι-όδων, είτε αποτελούν μέ-ρος σημερινών πολυεθνι-κών σχεδίων για την ανά-πτυξη μεγάλων αιολικών πάρκων στα νησιά και τη διοχέτευση της παραγόμε-νης ενέργειας στο εθνικό σύστημα μεταφοράς.Το ζήτημα των διασυνδέ-σεων βρίσκεται έτσι στο

επίκεντρο του ενδιαφέροντος της αγοράς και των αρμόδιων φορέων, αλλά ταυτόχρονα και στην προβληματική των τοπικών κινημάτων που αντιστέκο-νται στην εγκατάσταση των συγκεκριμένων έργων ΑΠΕ μεγάλης κλίμακας. Σχηματικά, κάποιες βασικές θέσεις αλλά και ερωτήματα της δημόσιας αντι-παράθεσης που υπάρχει γύρω από τη διασύνδεση των νησιών είναι:Από τους καταρχήν υποστηρικτές της προώθησης των διασυνδέσεων δίνεται προτεραιότητα στο μεγάλο σήμερα οικονομικό (εξάρτηση από εισαγωγές) και περιβαλλοντικό (εκπομπές καύσεων) κόστος της -βασισμένης στο πε-τρέλαιο- ηλεκτροδότησης των μη διασυνδεδεμένων νησιών. Επισημαίνεται επίσης ότι αλληλεξαρτήσεις των ενεργειακών συστημάτων είναι ήδη πραγ-ματικότητα σε δια-περιφερειακό και υπερεθνικό επίπεδο και συνεισφέρουν στην ασφάλεια και ευστάθεια του συστήματος.Όσοι διαφωνούν με τα επενδυτικά σχέδια διασυνδέσεων που προωθού-νται σήμερα, αναδεικνύουν ότι, με τους όρους που προωθούνται σήμερα από την αιολική βιομηχανία και την ΡΑΕ, δεν λαμβάνουν υπόψη τις πραγ-ματικές ανάγκες φορτίου και τη φέρουσα ικανότητα των περιοχών. Θα με-τατρέψουν βίαια τα νησιά σε εξαγωγικά - διαμετακομιστικά «ενεργειακά κέντρα», επιβάλλοντας ένα μοντέλο που έρχεται σε σύγκρουση με άλλες σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες και χρήσεις γης. Θα αποκλείσουν την προοπτική ενός εναλλακτικού τοπικού-περιφερειακού υποδείγματος παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας που θα βασίζεται στην εξοικονό-μηση και την αυτάρκεια.Φαίνεται ότι ως συνέπεια της απορρύθμισης, συγκεκριμένοι δημόσιοι σχε-διασμοί που είχαν εκπονηθεί σε διαφορετικά πλαίσια, με άλλες προκείμε-νες και στοχεύσεις, μπαίνουν «στο τσεπάκι» των επίδοξων επενδυτών που τις ενσωματώνουν στα fast track σχέδια τους.Ίσως τελικά το ερώτημα «ναι ή όχι» στις διασυνδέσεις (γενικώς) είναι απλουστευτικό και αποπροσανατολιστικό: Από μια αριστερή σκοπιά, σε κάθε περίπτωση γίνεται αποδεκτό ότι οι υποδομές διασύνδεσης θα πρέπει να εντάσσονται σε έναν νέο δημόσιο ενεργειακό σχεδιασμό περιφερεια-κού και εθνικού επιπέδου. Που θα τεκμηριώσει και επαναξιολογήσει κατά περίπτωση –με βάση τις κοινωνικές ανάγκες, τις τοπικές δυνατότητες, το πραγματικό, μακροχρόνιο δημοσιονομικό όφελος- την αναγκαιότητα και τα χαρακτηριστικά των προτάσεων για υποδομές διασύνδεσης. Είναι μάλλον αυτονόητο επίσης ότι ζητήματα όπως η κρατική ιδιοκτησία και ο ουσιαστι-κός κοινωνικός έλεγχος των στρατηγικών υποδομών τέτοιου τύπου, αλλά και οι μέθοδοι δημόσιας χρηματοδότησης των επενδύσεων είναι κομβικά για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τις ενεργειακές διασυνδέσεις των νη-σιών μακροπρόθεσμα.

OικοτριβέςΑπρίλιος 2013 – τ. 4 15ΑΠΕ και τοπικά κινήματα:

μια μάχη του πράσινου ενάντια στο «πράσινο»

Η... «ΑνΑζωΠΥρωΣΗ» τΗΣ βιομΑζΑΣ ΚΑι βιοΑΕριοΥ: Τους τελευταίους μήνες παρατηρείται μεγάλη αύξηση επενδυτικού ενδι-αφέροντος για την εγκατάσταση μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από βιομάζα (φυτικά (υπο)προϊόντα) και βιοαέριο (από ζυμώσιμα). Το θέμα έχει τεθεί σε πολλές περιοχές της χώρας. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις που προωθούνται αυτό το διάστημα και ήρθαν προς έγκριση στις αρμόδιες περιφερειακές και δημοτικές αυτοδιοικήσεις είναι περιπτώσεις μονάδων βιομάζας στην Αττική και βιοαερίου στα Τρίκαλα. Στο σχετικό διάλογο που σήμερα αρχίζει να μας απασχο-λεί εντονότερα, τα τοπικά κινήματα και οι εκπρόσωποι της αριστεράς θέτουν μια σειρά από ζητήματα που αφορούν:

- Την προέλευση και ισοζύγιο πρώτης ύλης. Το στοιχείο της τοπικό-τητας και εγγύτητας μεταξύ περιοχής παραγωγής πρώτης ύλης και εγκατάστασης μονάδας είναι σημαντικό.- Τις επιλεγόμενες μεθόδους διαχείρισης και διάθεσης των αποβλή-των – ιδιαίτερα της καύσης βιομάζας

- Τις επιλογές χωροθετήσεων των μονάδων και τις αλλαγές χρήσεων γης που προκαλούν οι ανάγκες τροφοδοσίας τους- Τη σπουδή της ΡΑΕ και του ΥΠΕΚΑ να νομιμοποιήσουν πα-ράτυπες πρακτικές των ενδιαφε-ρόμενων επενδυτών όπως η τε-

χνητή «σαλαμοποίηση» μονάδων για την ευκολότερη αδειοδότησή τους, η υποβολή ελλιπών μελετών επιπτώσεων κλπ.)Φαίνεται ότι και στην περίπτωση της ενεργειακής αξιοποίησης βιομά-ζας και βιοαερίου εκδηλώνονται ορισμένες μακροχρόνιες παθογέ-νειες του συστήματος: Με τη φούσκα φωτοβολταϊκών και αιολικών να έχει σκάσει, άλλες μορφές ΑΠΕ γίνονται νέο πεδίο δραστηριο-ποίησης επιχειρηματικών συμφερόντων, αναπαράγοντας ουσιαστικά το ίδιο αδιέξοδο μοντέλο «πράσινης ανάπτυξης».

ΛΑΚωνιΑ: Στο νότο της Πελοποννήσου, στο νομό Λακωνίας γίνεται τα τελευταία χρόνια μια προσπάθεια ανάπτυξης ΒΑΠΕ με κεντρικό πυλώνα τα μεγάλα αιολικά πάρκα αλλά και νέα φαραωνικού μεγέθους φωτοβολταϊκά πάρκα. Ορισμένα από τα έργα που ετοιμάζονται για την περιοχή είναι φωτοβολταϊκό πάρκο συνολικής ισχύος 70 MWp, στη Σκάλα του Δήμου Ευ-ρώτα, ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος περίπου 400 ΜW, νέο εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής, σταθμό αποθήκευσης και αεριοποίησης φυσικού αερίου καθώς και εργοστάσιο βιομά-ζας. Τα περισσότερα από τα έργα εντάσσονται στη διαδικασία fast track και όχι σε ένα πλαίσιο ολοκληρωμένου ενεργεια-κού σχεδιασμού.

Στην περιοχή οι κάτοικοι έχουν αναπτύξει ένα δυ-ναμικό κίνημα ενάντια στα σχέδια αυτά. Το Δίκτυο Περι-βαλλοντικής και Πολιτιστικής Προστασίας της Λακωνίας είναι ένα συντονιστικό όρ-γανο τοπικών φορέων και ατόμων, που συντονίζει αυτό

το κίνημα και που στόχο έχει «την ενημέρωση αναφορικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κάθε περιοχή της Λακωνίας και την ανάληψη κοινών δράσεων σχετικά με τον ενεργειακό σχεδι-ασμό στην περιοχή». Όπως οι ίδιοι οι συμμετέχοντες στο κίνημα δηλώνουν στην ιστοσελίδα τους «Θεωρούμε πως ο σχεδιασμός στη χώρα και ειδικότερα στο νομό μας, μέσω του οποίου αυθαί-ρετα βαφτίζονται ΑΠΕ διάφορες δραστηριότητες, ενώ εξαιρούνται άλλες, είναι ελλιπής και ισοπεδωτικός. Αμφισβητούμε έντονα τη χρησιμότητα και τους στόχους του σχεδιασμού αυτού. […] Ο παρών ενεργειακός σχεδιασμός έγινε ερήμην των τοπικών κοι-νωνιών. Θα αποφέρει μεγάλα κέρδη σε κάποιες εταιρείες μέσω των επιδοτήσεων, ενώ από την άλλη δεν θα μειώσει ουσιαστικά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα , δεν θα αντικαταστήσει τις υπάρχουσες συμβατικές ενεργειακές υποδομές και δεν θα έχει αντίστοιχα ανταποδοτικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες, που είναι προσανατολισμένες και δραστηριοποιούνται κυρίως σε αγροτοτουριστικές δραστηριότητες».

Δείτε: diktyolakonias.blogspot.gr

ΠΕντΕΛΗ: Πρόσφατα, η κυβέρνηση ψήφισε νέο επενδυτικό νόμο που επιτρέπει σε επεν-δυτές να κατασκευάζουν έργα με προϋπο-λογισμό άνω των 100 εκατομμυρίων ευρώ παρακάμπτοντας τη νομοθεσία, ενώ ταυτό-χρονα αφήνονται παράθυρα για επενδύσεις εντός προστατευόμενων περιοχών όπως εί-ναι και η Πεντέλη.Οι παραπάνω ρυθμίσεις επιτρέπουν στην Εκ-κλησία της Ελλάδας να επαναφέρει στο προ-σκήνιο παλαιότερο σχέδιο για τη δημιουργία φωτοβολταϊκού πάρκου έκτασης 3500 στρεμ-μάτων και ισχύος 300MW στην Πεντέλη. Αν υλοποιηθεί, το συγκεκριμένο φωτοβολταϊκό πάρκο θα είναι το μεγαλύτερο στη χώρα και θα καταλαμβάνει την ίδια έκταση με τον αστι-κό ιστό της Νέας Πεντέλης! Πρόκειται για μια από τις πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις «πράσινων επενδύσεων» που το γενικό συμ-φέρον και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα μπροστά στις επιδιώξεις του επενδυτή, που στη συ-γκεκριμένη περίπτωση μάλιστα «τυχαίνει» να είναι η Εκκλησία της Ελλάδας.Το Πεντελικό Όρος, που, αν και καμένο, σι-γά σιγά αναγεννιέται με φυσικό τρόπο, είναι ένα από τα ελάχιστα φυσικά air condition της πρωτεύουσας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και η διάσωσή του αφορά όλους τους Αθηναίους.Ένας ζωτικός χώρος για την ποιότητα ζωής όλων των πολιτών που ζουν στο λεκανο-πέδιο, αντί να αναδασωθεί θα μετατραπεί σε βιομηχανική περιοχή παραγωγής ΑΠΕ. Πυλώνες μεταφοράς ρεύματος, κτίρια και χώροι αποθήκευσής θα κάνουν την εμφάνι-σή τους εκεί που λίγα χρόνια πριν δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι «οργίαζε» η χλωρί-δα και η πανίδα.Το «πάρκο» σχεδιάζεται να γίνει εντός της ζώ-νης προστασίας, σε περιοχή που κηρύχτηκε αναδασωτέα μετά τις πυρκαγιές του 2009. Η εγκατάσταση ΑΠΕ στο χώρο του καμένου Πεντελικού δάσους είναι το πρώτο βήμα για να γίνει αλλαγή χρήσης γης.Η Πεντέλη για τους Αθηναίους είναι στοίχημα επιβίωσης και επιβάλλεται να κερδηθεί και ως τέτοια θα την υπερασπιστούμε.

ΚρΗτΗ: Στο κυριαρχούμενο (θεσμικά, χωροταξικά, οικονομικά) από την αγορά ενεργεια-κό τοπίο της Ελλά-δας, η Κρήτη έχει κε-ντρικό ρόλο. Από τη ΡΑΕ έχουν δοθεί, επί μέσου όρου κατανά-λωσης περίπου 600 MW, άδειες παραγω-γής ρεύματος της τά-ξης των 8.000 MW σε

ολόκληρο το νησί αλλά και σε βραχονησίδες γύρω από την Κρήτη, μη εξαιρουμένων των προστατευόμενων περιοχών. Τρεις από αυτές τις άδειες (αφορούν περίπου 2.500 MW) έχουν ενταχθεί σε διαδι-κασία fast track. Επιπλέον, η Κρήτη αποτελεί περιοχή-στόχο αναζή-τησης υδρογονανθράκων. Έχει τουλάχιστον τρία σχέδια καλωδιακής διασύνδεσης και «σχέδια» υποδοχής αγωγών μεταφοράς υδρογο-νανθράκων. Η παραίτηση από οποιαδήποτε μορφή κεντρικού σχε-διασμού είναι εκούσια, κατ’ επιταγή και προς όφελος των ιδιωτών επενδυτών. Ζητήματα χωροθέτησης μονάδων και διασύνδεσης με το ηπειρωτικό ενεργειακό σύστημα αφήνονται να ρυθμιστούν από τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις.Στο ζοφερό αυτό πλαίσιο δεν αποτελεί έκπληξη ότι έχουν αναπτυχθεί αντιδράσεις από φορείς, ΟΤΑ, κόμματα, κινήματα και μεμονωμένους πολίτες. Λόγω των καθολικών επιπτώσεων σε όλη την έκταση του νησιού, περίπου 100 τοπικά κινήματα και φορείς, συνέπραξαν στη δημιουργία του «Παγκρήτιου Δικτύου Αγώνα κατά των Βιομηχανικών ΑΠΕ». Παράλληλα το δίκτυο έχει αναπτύξει σχέσεις και έχει βρει υποστηρικτές στην υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό.Η πολυσυλλεκτικότητα του Δικτύου έχει επιτρέψει τη διεύρυνση των προβληματισμών και των παρεμβάσεων με ζητήματα που υπερβαί-νουν αμιγώς ενεργειακά ζητήματα να τίθενται ψηλά στην ατζέντα (συμμετοχικότητα, δημοκρατία στη λήψη αποφάσεων, παραγωγική ανασυγκρότηση). Δίνει ιδιαίτερο βάρος στη χωροταξία και τις χρή-σεις γης τονίζοντας το πρόβλημα της παράδοσης του σχεδιασμού στις μεγάλες εταιρείες, ενώ παράλληλα προασπίζεται το χαρακτή-ρα της ενέργειας ως δημόσιου αγαθού και το σχεδιασμό με βάση τις τοπικές ανάγκες.

Δείτε: sites.google.com/site/pankretiodiktyoagonakatavape

Oικοτριβές


Tα Καστέλλια είναι ένα πανέμορφο χωριό στην Γκιώνα, 35 χλμ από την Άμφισσα. Ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του Δήμου Δελφών με πλού-σια ιστορία και ευρήματα από τους προϊστορικούς χρόνους. Στην περιοχή των Καστελλίων υπάρχουν μεγάλες ποσότητες καλής ποιότητας βωξίτη. Μια νέα εξόρυξη από την εταιρεία S&B (Οδ. Κυρια-κόπουλος) προκάλεσε επεισοδιακές συνεδριάσεις στο χωριό και στο Δήμο Δελφών και ανάκληση της άδειας επέμβασης από τη Δ/νση Δασών. Η Δέ-σποινα Σπανούδη συζήτησε με τους Καστελλιώ-τες πρωτεργάτες Δημήτρη Μπάκα και Παναγιώτη Μακρή και το Γιώργο Κόλλια από την Κίνηση για τη Σωτηρία της Γκιώνας.

με επικεφαλής τον υπεύθυνο προσωπικού της εταιρείας. Οι χωριανοί, χωρίς ενδοιασμό, γράφοντας στα παλιά τους τα παπούτσια τις προσπάθειες εκφοβισμού, συγκεντρώθη-καν και άντεξαν όλες τις προκλήσεις του αντιδημάρχου. Λίγες μέρες μετά έγινε συνεδρίαση του Δημοτικού Συμ-βουλίου για το ίδιο θέμα.

Το Δασαρχείο ανακάλεσε την άδειά του αναφέρο-ντας ότι είχε παραβλέψει σημαντικά δεδομένα. Τι συνέπειες έχουν αυτές οι εξελίξεις; Τι στάση κρά-τησαν γενικά οι αρμόδιες υπηρεσίες;

Π. Μακρής: Η ανάκληση της απόφασης του Δασαρχεί-ου έγινε με την αιτιολογία ότι δόθηκε εκ παραδρομής. Εύ-λογο και το ερώτημα αν θα διεξαχθεί έρευνα για καταλο-γισμό ευθυνών σε επίορκους υπαλλήλους. Η ενασχόλησή μου με το ρόλο των Υπηρεσιών δυστυχώς έχει φέρει στο φως και το σχετικό τιμοκατάλογο παρεχομένων υπηρεσι-ών και εκδουλεύσεων. Πρωταγωνίστριες σε αυτό είναι οι κεντρικές Υπηρεσίες του ΥΠΕΚΑ. Τον έλεγχο των τοπικών υπηρεσιών (πλην ίσως του Δασαρχείου που δρα αυτόνο-μα) έχει αναλάβει η τοπική πολιτική τάξη, λαμβάνοντας άλλου είδους «αντίδωρα».

Δ. Μπάκας: Το Δασαρχείο γνώριζε πολύ καλά τι έκανε. Έχουν υπάρξει αρνητικές αποφάσεις ήδη από τη δεκαετία του ΄80, από τη Δ/νση Δασών και τον υπουργό Γεωργίας. Σήμερα εξέδωσαν την άδεια επέμβασης με τοπογραφικό που έχει μεταγενέστερη ημερομηνία, με διαφορετικές συ-ντεταγμένες και με ψευδή στοιχεία στη Μελέτη Περιβαλ-λοντικών Επιπτώσεων. Ούτε άδεια επέμβασης για τους δρόμους πρόσβασης δεν υπήρχε.

Τα Καστέλλια αντέδρασαν δυναμικά στην επιχει-ρούμενη νέα εξόρυξη της S&B. Για ποιο λόγο;

Π. Μακρής: Τα Καστέλλια τα τελευταία 50 χρόνια έχουν υποστεί τη μεγαλύτερη πίεση, από κάθε άλλο χωριό της Φωκίδας από τις μεταλλευτικές εξορύξεις του βωξίτη. Οι κάτοικοι είδαν το φυσικό πλούτο και μαγευτικές τοποθεσί-ες όπου έζησαν σαν παιδιά να καταστρέφονται η μια μετά την άλλη. Φύλλο συκής απέμειναν τα «Κεφαλάρια» του χωριού, δηλαδή οι δύο βουνοκορφές που περικλείουν τον οικισμό, η Αλεφάντω και η Τσούκα. Με δόλιο τρόπο κατα-στράφηκε η Τσούκα τον Ιούλιο του 2011. Η επιτυχημένη μεθόδευση από πλευράς της εταιρείας άνοιξε την όρεξη για την άλωση και της Αλεφάντως. Το σκηνικό στήθηκε: Υπηρεσίες διαβρωμένες, πολιτική τάξη ποδηγετημένη, τοπική κοινωνία αγόμενη και φερόμενη. Μέσα στο κοι-νωνικό τέλμα που βρίσκεται η χώρα μας, βρέθηκαν λίγοι άνθρωποι που αντιστάθηκαν και κοντά σε αυτούς πολλοί άλλοι που δεν μπορούσαν από μόνοι τους να σηκώσουν το βάρος της αντιπαράθεσης. Κάπως έτσι γλίτωσε προσω-ρινά η Αλεφάντω.

Δ. Μπάκας: Πριν ένα μήνα μάθαμε ότι έχει δοθεί έγκρι-ση στην εταιρεία του Κυριακόπουλου να πάρει επιφανεια-κά και τα κοιτάσματα που είναι ορατά και πολύ κοντά στα Καστέλλια, να καταστρέψει τα κεφαλάρια και να εκθέσει το χωριό σε τεράστιο κίνδυνο από πλημμύρες, κατολισθή-σεις και κατακρημνίσεις.

Αμέσως καλέσαμε σε συγκέντρωση. Το Τοπικό Συμβού-λιο και ο Αντιδήμαρχος έκαναν έκτακτη συνεδρίαση κα-λώντας την εταιρεία για ενημέρωση, που όμως αυτή τη φορά δεν τα κατάφερε ούτε με τις δωροδοκίες ούτε με τις απειλές. Τελικά αποφάσισαν για Συνέλευση των κατοίκων, την ίδια μέρα με την προγραμματισμένη συγκέντρωση. Για να μη διασπαστεί το χωριό συμφωνήσαμε για ενωτική συ-γκέντρωση σωτηρίας του χωριού. Η εταιρεία και οι εκφρα-στές της όμως είχαν άλλο σχεδιασμό. Για να διαλύσουν τη συγκέντρωση, έφεραν εργαζόμενους από όλη τη Φωκίδα,

στην ΓΚΙΩΝΑ, η καταστροφή είναι σε εξέλιξη με τις ευλογίες των τοπικών πολιτευτών

Ποια είναι η θέση του Δήμου Δελφών και της Πε-ριφερειακής Αρχής μέσω της επιτροπής περιβάλ-λοντος και της αντιπεριφερειάρχη Φωκίδας;

Δ. Μπάκας: Ο αρμόδιος Αντιδήμαρχος μας επισκέπτεται όταν είναι υποχρεωτικό ή όπως πρόσφατα για να βοηθήσει την εταιρεία. Οι επισκέψεις του Δημάρχου γίνονται απο-κλειστικά στα πανηγύρια και ειδικά όταν τα όργανα είναι πληρωμένα από την S&B ή συνεργάτες της. Η αρμόδια αντιπεριφερειάρχης δηλώνει αδυναμία να κάνει ελέγχους και η επιτροπή περιβάλλοντος δεν έχει ασχοληθεί.

Βασικό μέλημα του Δημάρχου, των Αντιδημάρχων και των συμβούλων της πλειοψηφείας του Δήμου στα τελευ-ταία γεγονότα ήταν να μην πραγματοποιηθεί η συγκέ-ντρωση των κατοίκων και αφού η τελευταία έγινε μαζική και δυναμική προσπάθησαν να την αποπροσανατολίσουν, να απαξιωθούν οι αποφάσεις της, έκαναν πως δεν είδαν το ψήφισμά της και τις πολλές εκατοντάδες υπογραφές που το συνόδευαν.

Π. Μακρής: Η πολιτική τάξη της Φωκίδας εκλέγεται με γνώμονα το ποιος θα εξυπηρετήσει καλύτερα τα συμ-φέροντα της εταιρείας, εξασφαλίζοντάς της υπηρεσιακή ασυλία. Στην περίπτωση των Καστελλίων, όταν ο κόμπος έφτασε στο χτένι και η κατάσταση διαμορφώθηκε αλλιώς με την κινητοποίηση των κατοίκων φόρεσαν το μανδύα του «Σωτήρα». Σήμερα παρά τις συνεχείς παραστάσεις ακόμα και επερωτήσεις στο Περιφερειακό Συμβούλιο, ο ελεγκτικός Μηχανισμός της Περιφερειακής Αυτοδιοίκη-σης αρνείται να προβεί σε οποιοδήποτε έλεγχο των μεταλ-λευτικών εξορύξεων.

Έχετε κάνει και άλλες καταγγελίες για τα Καστέλ-λια τον τελευταίο χρόνο. Τι τύχη είχαν;

Π. Μακρής: Τα τελευταία δύο χρόνια η προσοχή μας έχει εστιασθεί στην αποκατάσταση της παράνομα κατεδαφι-σθείσας κορυφής «Τσούκα» καθώς και στην αποκατάσταση των μεταλλευτικών εκμεταλλεύσεων πάνω από το χωριό Αποστόλια, για τις οποίες η εταιρεία κωλυσιεργεί και ο έλεγχος των αρμοδίων υπηρεσιών είναι ανύπαρκτος.

Δ. Μπάκας: Η αρχική μου καταγγελία έγινε πριν από ένα χρόνο (2/3/2012). Κατήγγειλα ότι η μεταλλευτική εταιρεία S&B Βιομηχανικά Ορυκτά Α.Ε. συστηματικά, εξόφθαλμα, προκλητικά και βάρβαρα καταπατά εγκεκριμένους περι-βαλλοντικούς όρους, υπουργικές αποφάσεις, νόμους και διατάξεις. Δημιουργεί μια τρομακτική και μη αναστρέψιμη υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Ότι δεν πληρώνει στο ελ-ληνικό δημόσιο ούτε ευρώ για την αξία του μεταλλεύματος. Η καταγγελία αυτή, που περιέχει πλήθος φωτογραφιών που τη στηρίζουν, κατατέθηκε μαζί με μηνυτήρια αναφορά στον εισαγγελέα πρωτοδικών Άμφισσας, που κατατέθηκε και στο συνήγορο του πολίτη, σε όλες τις υπηρεσίες, το δημοτικό συμβούλιο και στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Τέλος αναρτήθηκε στο διαδίκτυο. Μέχρι σήμερα κανείς δεν έχει αντικρούσει την καταγγελία αυτή ούτε στο ελάχιστο. Αλλά καμιά από τις αρμόδιες υπηρεσίες όπως η Επιθεώ-ρηση Μεταλλείων Νοτίου Ελλάδος και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος και Περιφέρεια (Κ.Ε.Π.ΠΕ.) Στερεάς Ελλάδας, δεν έχει κάνει ούτε το ελάχιστο.

OικοτριβέςΑπρίλιος 2013 – τ. 4 17Ποιες θα είναι οι εξελίξεις από εδώ και πέρα. Τι θέλετε για το μέλλον για την περιοχή σας;

Δ. Μπάκας: Τα Καστέλλια είναι χωριό που δεν μπορεί να αξιο-ποιήσει τις ομορφιές της φύσης του για την ανάπτυξη διαφόρων δραστηριοτήτων και οικοτουρισμού. Γιατί όπου να στρέψεις το βλέμμα σου υπάρχουν ξεκοιλιασμένα βουνά. Η κατάσταση αυτή είναι μη αναστρέψιμη και συνεχώς επιδεινώνεται. Η φύση βιάζε-ται, τα νερά στραγγίζουν και κατακρημνίζονται στις τρύπες των πολύ πυκνών και μεγάλων σε βάθος γεωτρήσεων. Νομοτελειακά αν συνεχιστεί η ίδια κατάσταση, όλη η περιοχή θα καταντήσει κρα-νίου τόπος. Τα Καστέλλια ήταν ένα χωριό με μεγάλη κτηνοτροφία με πάνω από 40.000 γιδοπρόβατα και καλλιέργειες. Σήμερα δεν υπάρχει σχεδόν τίποτε: έχουν καταστραφεί όλοι οι βοσκότοποι από την εξόρυξη βωξίτη, έχουν καταστραφεί οι πηγές που ξεδι-ψούσαν τα ζώα και έχουν κοπεί τα περάσματα επικοινωνίας. Η γεωργία είναι ανύπαρκτη χωρίς ούτε τις στοιχειώδεις υποδομές. Όλα έχουν προσαρμοστεί στα συμφέροντα του εκμεταλλευτή.

Ποιος είπε και από πού συμπεραίνεται ότι μια περιοχή που δι-αθέτει ορυκτό πλούτο δεν έχει κανένα δικαίωμα στη ζωή, πρέπει να καταστραφεί σε όφελος κάποιων μετόχων που φορολογούνται στο Λουξεμβούργο ή αλλού χωρίς να πληρώνει ούτε ένα ευρώ στο ελληνικό δημόσιο για το μετάλλευμα; Ένα τμήμα του πλού-του που παράγεται στην περιοχή πρέπει να μείνει σε αυτήν. Θέ-λουμε να εφαρμοστούν οι περιβαλλοντικοί όροι, να μην προχω-ρήσει η εξόρυξη στην Αλεφάντω και να γίνουν νέες μελέτες για τις επιπτώσεις των εξορύξεων στα νερά της περιοχής. Θέλουμε να δοθεί η δυνατότητα μέσα από τα χωροταξικά σχέδια που εκ-πονούνται για το Δήμο και για την Περιφέρεια να αποκτήσουμε δυνατότητες επιβίωσης.

Π. Μακρής: Αν δεν υπάρξει πολιτική αλλαγή ώστε να υπάρξει η βούληση ο βωξίτης να εκμεταλλεύεται προς όφελος του ελλη-νικού κράτους της τοπικής κοινωνίας και του περιβάλλοντος, οι πολύ λίγοι που κατά καιρούς αντιδρούν στη ληστρική εκμετάλ-λευση δεν θα αντέξουν για πολύ. Η εταιρεία διαβρώνει την τοπι-κή κοινωνία και το ελληνικό κράτος μεθοδευμένα και σε καθη-μερινή βάση, ώστε η επικράτησή της στο προτεκτοράτο της που ονομάζεται Φωκίδα, να είναι ολοκληρωτική. Όταν εξαντληθούν τα αποθέματα βωξίτη το μόνο ρόλο που θα μπορεί να παίξει η Φωκίδα θα είναι σκηνικό ταινιών επιστημονικής φαντασίας ως πλανήτης ΑΡΗΣ.

Γ. Κόλλιας: Δεν μπορούμε να ξέρουμε ποιες ακριβώς θα είναι οι εξελίξεις από εδώ και πέρα. Πιστεύω ότι η εταιρεία θα προ-σπαθήσει πολύ σύντομα να επανέλθει μιας και η περιοχή έχει πολύ καλής ποιότητας βωξίτη, παρότι επανειλημμένα έχει διαβε-βαιώσει ότι «θα είναι και η τελευταία επιφανειακή εκμετάλλευ-ση». Οι τελευταίες εξελίξεις από το Συμβούλιο της Επικρατείας για το θέμα των εξορύξεων χρυσού στη Χαλκιδική είναι δυστυ-χώς αρνητικές.

Θα ήθελα οι τοπικές κοινωνίες παίρνοντας οι ίδιες τις τύχες στα χέρια μας, μέσα από ένα γόνιμο διάλογο, με ενημέρωση και ανταλλαγή απόψεων, να συνθέσουμε και έτσι να διαμορφώσουμε το μέλλον μας. Πιστεύω ότι η Φωκίδα και ειδικότερα η περιοχή μας, είναι ένα μεγάλο παράδειγμα πώς η μεταλλεία τελικά δεν οδήγησε στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων των περιοχών μας, αλλά στην υποβάθμιση και στη φτώχεια. Η «μονοκαλλιέργεια» της εξόρυξης βωξίτη έχει οδηγήσει τη Φωκίδα να είναι ένας από τους φτωχότερους νόμους της χώρας (σύμφω-να με τα επίσημα στοιχεία) και ταυτόχρονα τους ιδιοκτήτες των εταιρειών εξόρυξης στους πιο πλούσιους.

Αν οι τοπικές κοινωνίες δεν αντιδράσουμε και δεν προσπαθή-σουμε να αναζητήσουμε άλλες λύσεις, να συνθέσουμε και να απαι-τήσουμε αυτά τα οποία θέλουμε για τον τόπο μας, τότε θα συνε-χίσουμε να ξεπουλάμε τον τόπο μας στις μεταλλευτικές εταιρείες, πάντα βέβαια στα πλαίσια μιας «νομιμότητας» και ενός χουντικού μεταλλευτικού κώδικα που περιέργως δεν τον αλλάζει κανείς.

Φράγματα στον Αώο: το λάθος διορθώνεται με λάθος;

Το 1988 εκκινεί τη λειτουργία του το Υδροηλεκτρικό Εργο Πηγών Αώου. Από την ημέρα εκείνη 100 εκ. κυβικά μέτρα νερού το χρόνο πάυουν να ακολουθούν μια διαδρομή χιλιάδων χρόνων. Ο Αώος καταλήγει τα επόμενα χρό-νια να είναι παραπόταμος του Ρέματος Βάλια Κάλντα (Αρκουδόρεμα), να μη συ-ναντά, τους θερινούς μήνες (τα τελευταία χρόνια) στην Κόνιτσα, το Βοϊδομάτη και το Σαραντάπορο. Οι πληθυσμοί της πέστροφας και του νημά-χειλου του ποτάμιου (μπριά-νι), φθίνουν συνεχώς. Το ογκωδέστερο ψάρι του ποτα-μού, το «συρτάρι», είδος συγγενές με τον κέφαλο, έχει εξαφανιστεί. Αντίθετα η καραβίδα, είδος μέχρι πρόσφατα όχι συχνό στον Αώο, έχει πολλαπλασιαστεί. Η πτώση της ροής ελαττώθηκε και η στασιμότητα των υδάτων αυξάνει τη θερμοκρασία του ποταμού μειώνοντας τον αερισμό και την οξυγόνωση των υδάτων. Ο πυθμένας καλύπτεται πια από λάσπη και εμφανίζει ευτροφισμό.Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων των έργων του φράγματος πηγών Αώου έγινε τυπικά, γρήγορα και εκ των υστέρων, ενώ στερείται επιστημονικής εγκυρότητας. Από την άλλη, το Ίδρυμα Γουλανδρή εκπόνησε μελέτη που ζητά μέρος του υδάτινου όγκου του φράγματος να επιστρέψει στη φυσική του ροή.Σε μια περίοδο που διαλύεται η καθημερινότητα της κοι-νωνικής πλειοψηφίας με τις εφαρμοζόμενες πολιτικές, τα αντανακλαστικά της λαϊκής αντίδρασης δεν βρίσκονται στο ύψος των περιστάσεων. Σήμερα, τίθεται και πάλι το θέμα δημιουργίας φράγματος στον Αώο, στην περιοχή άνω της Βωβούσας. Παρά τη συντριπτική άρνηση φορέων και πολιτών, το αρμόδιο υπουργείο δεν αίρει, τελεσίδικα, από τους σχεδιασμούς του ένα έργο που θα αποτελέσει τη χαρι-στική βολή στο ήδη επιβαρυμένο οικοσύστημα της Βό-ρειας Πίνδου.Οι επιπτώσεις του ανωτέρω φράγματος δεν χρειάζονται επιστημονικές μελέτες για να τεκμηριωθούν, αφού η απλή παρατήρηση του όγκου υδάτων του Αώου, ιδίως το καλοκαίρι, της υδροπανίδας, της εναπόθεσης ιλύ-ος και του φυτικού ευτροφισμού στον άλλοτε πετρώδη πυθμένα του ποταμού, τις καθιστά εύκολα αντιληπτές. Παράλληλα, οι παρεμβάσεις που απαιτούνται για την κα-τασκευή του (μεταφορά υλικών, αγωγοί, διάνοιξη δρό-μων) θα επιβαρύνουν σε μεγάλο βαθμό το δάσος και το οικοσύστημα σε απόσταση πολύ κοντά στα όρια του δρυμού Βάλια Κάλντα. Η φραγματοποίηση των εκβολών της Βάλια Κάλντα, που αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους ελληνικούς δρυμούς, θα αποτελέσει την ταφόπλακα ενός μεγάλου τμήματος του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου και δη του τμήματος Βίκου Αώου που ανακηρύχθηκε Εθνικό Πάρκο το 1973.Η τοπική κοινωνία δεν ζητά απλά να πάψει να υφίστα-ται το σχέδιο του φράγματος της Βωβούσας, αλλά να

εκτιμηθούν οι επιπτώσεις και το νομικό πλαίσιο του ήδη υπάρχοντος φράγματος των Πηγών Αώου.Για ποιο λόγο υπάρχει τέτοια εμμονή στο συγκεκριμένο έργο; Το θέμα κατασκευής του φράγματος έρχεται και παρέρχεται με αλλεπάλλη-λες αναβολές και απορρίψεις (1995 από το ΥΠΕΧΩΔΕ και το 2009 από την Τ. Μπιρμπί-λη). Ποια είναι η εικόνα που έχουν γι’ αυτό που σήμερα ονομάζουμε Αώο, όσοι επα-ναφέρουν το θέμα; Υπάρχει εμπεριστατωμένη καταγραφή

και μελέτη της ποσότητας υδάτων στο ύψος της Υδρο-ληψίας και γιατί στις προτάσεις και τους υπολογισμούς που τις συνοδεύουν λαμβάνουν υπόψη την παροχή στη σμίξη Αώου, Βοϊδομάτη και Σαραντάπορου; Μπορεί να κατασκευαστεί ένα φράγμα μέσα σε Ζώνη Διατήρησης Οικοτόπων και Ειδών (ΦΕΚ 639/2005) όπου θα δια-ταράξει κατάντη περιοχές Natura από τη Βωβούσα μέ-χρι την Κόνιτσα;Και αν τεχνικά και οικονομικά το έργο κρίνεται «εφικτό» και κερδοφόρο, βιολογικά και περιβαλλοντικά, ο Αώος αντέχει μια τέτοια επέμβαση; Έστω και ενός φράγματος που δεν θα εκτρέπει ποσότητα νερού!Η ανησυχία γίνεται ακόμη μεγαλύτερη από τη στιγμή που αναμένεται το έργο να προχωρήσει με διαδικασίες fast-track, που σημαίνει ότι θα παρακαμφθούν ακόμα και οι στοιχειώδεις περιβαλλοντικές προϋποθέσεις. Ακόμα και η υποτυπώδης δημόσια διαβούλευση με την τοπική κοι-νωνία και τους φορείς που διαφωνούν με το έργο αυτό, ήδη θυσιάζεται για την επιτάχυνση της «επένδυσης».Το έργο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ούτε υποτυπωδώς, «αναπτυξιακό» για την τοπική κοινωνία. Ούτε θέσεις ερ-γασίας δημιουργούνται, ούτε αναπτυξιακές υποδομές. Αντιθέτως καταστρέφεται το περιβάλλον που αποτελεί βασικό πόρο για τους ντόπιους που έχουν επενδύσει σε αυτό με ήπιας έντασης, αξιόλογες υποδομές. Κέρ-δη για λίγους, κέρδη για ΤΕΡΝΑ και ΔΕΗ Ανανεώσιμες και όποιους κρύβονται πίσω τους, είναι το μόνο όφελος της επένδυσης.Υπερασπιζόμαστε τον τόπο μας και το φυσικό περιβάλλον ώστε να τα παραδώσουμε στις επόμενες γενιές όπως τα παραλάβαμε. Αντιστεκόμαστε σε μια «ανάπτυξη» που στο επίκεντρο έχει μόνο τους αριθμούς, την κερδοφορία των «μεγάλων» με κάθε κόστος (περιβαλλοντικό, κοινωνικό, πολιτισμικό). Ελπίδα μας η αλληλεγγύη των κινημάτων και η ενεργοποίηση των πολιτών ώστε να κάνουμε τον αγώνα της προστασίας του Αώου υπόθεση όλων μας.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΡΟΥΓΙΑΣ, ΠΑΥΛΟΣ ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ,

ΧΡΟΝΗΣ ΔΡΟΥΓΙΑΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣΜέλη της «Κίνησης για την προστασία του Αώου»

Δείτε: www.protectaoos.blogspot.grhttp://www.gopetition.com/petitions/protect-the-waters-of-aoos/sign.html

Oικοτριβές


Είναι αυτονόητο ότι σπόροι αποτελούν τη βάση της ζωικής και ανθρώπινης διατροφής. H συγκέντρωση εξουσίας σε θέματα παρα-γωγής και διακίνησής τους, θέτει σε κίνδυ-νο τη διατροφική μας επάρκεια, ασφάλεια και ανεξαρτησία και τελικά, τη δημοκρατία. Λόγω της ισχύουσας νομοθεσίας, στη σημε-ρινή Ευρώπη έχουν δημιουργηθεί μεγάλα προβλήματα γύρω από τους σπόρους και ταυτόχρονα έχει αναπτυχθεί ένα δυναμικό ευρωπαϊκό κοινωνικό κίνημα που διασώ-ζει διαδίδει και βελτιώνει τους παραδοσια-κούς σπόρους, ενώ ζητά άμεση αλλαγή της ισχύουσας νομοθεσίας Tα ατοπήματα στον τομέα των σπόρων και του υπόλοιπου πολ-λαπλασιαστικού υλικού, δεν επικεντρώνο-νται μόνο στους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ ή «μεταλλαγμένα»), αλλά επεκτείνονται και στους σπόρους που δεν έχουν υποστεί γενετική τροποποίηση. Αυ-τή την πιο άγνωστη πλευρά, πραγματεύε-ται το παρόν άρθρο.

Αρχικά οι σπόροι παράγονταν αποκλει-στικά από αγρότες οι οποίοι έχουν προσφέ-ρει στην κοινωνία εκπληκτικές καινοτομί-ες «εξημερώνοντας» και βελτιώνοντας τα διάφορα άγρια είδη και δημιουργώντας τα σημερινά καλλιεργούμενα τρόφιμα όπως το σιτάρι, το καλαμπόκι το ρύζι κ.λπ. Αρ-γότερα, ένα μέρος της γενετικής βελτίωσης πέρασε στα χέρια δημόσιων ερευνητικών Ινστιτούτων που επίσης έκαναν εξαιρετι-κή δουλειά προσφέροντας με τη σειρά τους στην κοινωνία πολύ σημαντικές ποικιλίες αγροτικών φυτών.

Τις τελευταίες όμως δεκαετίες επειδή ενι-σχύθηκε η ιδιωτικοποίηση της σποροπα-ραγωγής, οι δημόσιοι βελτιωτές δεν χρη-ματοδοτούνται επαρκώς ενώ ουσιαστικά αυξήθηκε σε μεγάλο βαθμό η δύναμη και η συγκέντρωση της ιδιωτικής βιομηχανίας σποροπαραγωγής σε βαθμό που εξαλείφο-νται τα προσχήματα για υποτιθέμενο «υγιή ανταγωνισμό». Θα διαπραγματευθούμε λοι-

πόν πιο κάτω τη σημερινή πραγματικότη-τα δηλαδή τους «σπόρους της βιομηχανί-ας» σε αντιδιαστολή με τους «σπόρους των αγροτών».

Σπόροι της βιομηχανίας

Οι σπόροι της ιδιωτικής βιομηχανίας σπο-ροπαραγωγής αποτελούν στην πράξη ιδιω-τικό αγαθό καθώς καλύπτονται από πνευ-ματικά δικαιώματα (ή πατέντες στην περί-πτωση των ΓΤΟ). Τα υβρίδια F1 των σπόρων της βιομηχανίας διασπώνται στη δεύτερη γενιά και έτσι ο σπόρος που ενδεχόμενα να κρατήσει ο αγρότης, δεν αναπαράγεται σωστά. Επομένως, είτε για νομικούς ή για πρακτικούς λόγους ο αγρότης δεν μπορεί να κρατήσει σπόρο για την επόμενη χρο-νιά δηλαδή πρέπει να τον αγοράσει ξανά από τις εταιρίες.

Οι σπόροι αυτοί έχουν μεγάλη παραγω-γικότητα αλλά είναι ταυτόχρονα και ευπα-

θείς, δηλαδή απαιτούν σημαντικές εισροές λιπασμάτων και παρασιτοκτόνων κατά τη διάρκεια της καλλιέργειάς τους. Επομένως οι σπόροι της βιομηχανίας εντείνουν την εξάρτηση του αγρότη σε εισροές και σε αγο-ρά νέου σπόρου κάθε χρόνο. Είναι ποικιλί-ες κατάλληλες για την εντατική γεωργία. Η δημιουργία τους βασίζεται σε βελτίωση των παλιών σπόρων και των άγριων ειδών αλλά η νομοθεσία επιτρέπει στις εταιρίες να μην αποκαλύπτουν τις πηγές τους, δηλαδή να χρησιμοποιούν δωρεάν και χωρίς καταγραφή τον αρχικό φυσικό πόρο ο οποίος αποτελεί δημόσιο αγαθό. Οι σπόροι της βιομηχανίας έχουν συνήθως μια «στενή γενετική βάση» (μειωμένο αριθμό γονιδίων)

Σπόροι των αγροτών

Οι σπόροι των αγροτών (παλιοί και νέ-οι σπόροι που βελτιώνονται από αγρότες) αποτελούν δημόσιο αγαθό, δεν καλύπτονται από πνευματικά δικαιώματα, αναπαράγονται ελεύθερα και από νομική και από πρακτική άποψη από όποιον το επιθυμεί, επομένως δεν χρειάζεται αγορά σπόρου κάθε χρόνο. Έχουν αντοχές και απαιτούν μικρές εισροές σε λιπάσματα και φυτοφάρμακα. Δεν δημι-ουργούν μεγάλες εξαρτήσεις στον αγρότη για ετήσια αγορά σπόρου και εισροών.

Υπάρχουν παραδοσιακές ποικιλίες με με-γάλη παραγωγή και καλά χαρακτηριστικά για εμπορική χρήση. Υπάρχουν και άλλες με μικρότερη απόδοση από τους σπόρους της βιομηχανίας. Είναι όλες κατάλληλες για το πολύ-λειτουργικό μοντέλο γεωργίας του μικρο-μεσαίου αγρότη, για μια μορφή ήπιας γεωργίας που δεν είναι εντατική.

Σε αντίθεση με τις ποικιλίες της βιομηχα-νίας, οι παραδοσιακές ποικιλίες των αγρο-τών έχουν ευρύτατη γενετική βάση δηλαδή φέρουν μεγάλο αριθμό γονιδίων. Είναι κα-τάλληλες για εποχές κλιματικής αλλαγής γιατί το εύρος των γονιδίων προσφέρει τη δυνατότητα προσαρμογής σε νέες συνθήκες ενώ ταυτόχρονα συνεισφέρουν τα μέγιστα στη διατήρηση της πολύτιμης αγροτικής βιοποικιλότητας.

Η δύναμη της ιδιωτικής βιομηχανίας σποροπαραγωγής αντανακλάται στη νομοθεσία

Τις τελευταίες δεκαετίες η βιομηχανία σποροπαραγωγής χαρακτηρίζεται από πολύ μεγάλη συγκέντρωση δύναμης. Οι μεγάλες

18

το πολιτικό παιχνίδι γύρω από τους παραδοσιακούς σπόρους

ο μπράιαν τόκαρ μίλησε στις 25 μάρτη στην Αθήνα, στο «ευτοπικό εργαστήρι», σε εκδήλωση για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς και την εμπειρία της βόρειας Αμερικής. Ο Μπραϊαν Τόκαρ συγγραφέας και θεωρητικός στην κοινωνική οικολογία, είναι διευθυντής του Ινστι-τούτου Κοινωνικής Οικολογίας στο Βερμόντ, που είχε ιδρύσει ο Μάρεϊ Μπουκτσιν το 1974. Ο Μπού-κτσιν ονόμασε τη θεωρία του στο σύνολό της «κοινωνική οικολογία». Η επιλογή του όρου αυτού έγινε

στη λογική του ότι στην οικολογική σκέψη το σημαντικότερο στοιχείο πρέπει να είναι το κοινωνικό. Σε πολλά κείμενά του υποστήριξε τη θέση ότι «Η τάση του ανθρώπου να κυριαρχεί πάνω στη φύση, είναι επακόλουθο της τάσης του ανθρώπου να κυριαρχεί πάνω στον άνθρωπο». Kατά τον Μπούκτσιν τα οικολογικά προβλήματα είναι κοινωνικά προβλήματα, πρέπει να φροντίσουμε για την επίλυσή τους μέσω της πολιτικής αλ-λαγής. Ο Μπούκτσιν, σε πολιτικό επίπεδο, υποστηρίζει τον ελευθεριακό κοινοτισμό, δηλαδή μια πολύ διαφορετική οργάνωση της κοινωνίας με άμεση δημοκρατία και μικρές κοινότητες. Στο Ινστιτούτο Κοινωνικής Οικολογίας που ίδρυσε, για παράδειγμα, κάθε βδομάδα γινόταν γενι-κή συνέλευση στην οποία συμμετείχαν με ίση ψήφο οι φοιτητές και οι φοιτήτριες των προγραμμάτων, οι καθηγητές/τριες, ο κηπουρός, οι μά-γειρες και οι γραμματείς του Ινστιτούτου.

Ο Τόκαρ, στη συγκεκριμένη ομιλία του αναφέρθηκε σε πολλά ζητήματα που αφορούν στους γενε-τικά τροποποιημένους οργανισμούς και έκανε μεταξύ άλλων κάποιες πολύ χρήσιμες επισημάνσεις όπως: το ζήτημα της διατροφικής κυριαρχίας -ο έλεγχος δηλαδή της τροφής από τις κοινωνίες- και υπογράμμισε ότι για τους κοινωνικούς οικολόγους το πιο σημαντικό είναι ένα άλλο όραμα για το σύστημα διατροφής, για τους λαούς και όχι για το κέρδος. Στο σημείο αυτό αναφέρθηκε στο MST- το κίνημα των ακτημόνων της Βραζιλίας, στη Via Campesina την παγκόσμια οργάνωση αγροτών και εργατών γης αλλά και στα πολλά κινήματα για έλεγχο των τροφίμων που με τους αγώνες τους κα-τάφεραν να αναδείξουν το ριζοσπαστικό αίτημα της διατροφικής κυριαρχίας, το δικαίωμα δηλαδή στον έλεγχο της τροφής από τους ανθρώπους και όχι από τις εταιρείας.

Αναφέρθηκε επίσης στην προσπάθεια των εταιρειών, για παράδειγμα της Monsanto, μέσω των «πατεντών» των σπόρων που επιχειρούν σε όλο τον κόσμο, να ελέγξουν πλήρως την τροφή, τις πρώτες ύλες, τους φυσικούς πόρους και την πρόσβαση σε αυτά τα αγαθά. Στην Ινδία, όπως εί-πε, υπάρχει μεγάλο κίνημα ενάντια στα μεταλλαγμένα και στο πατεντάρισμα των σπόρων και υπογράμμισε το πόσο κρίσιμο είναι αυτό το ζήτη-μα δίνοντας ως ένα ακόμα παράδειγμα τους Ζαπατίστας, όπου ένα από τα σημαντικότερα προγράμματα που είχαν ήταν να προστατεύσουν τις παραδοσιακές τους ποικιλίες από την επιμόλυνση από γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες, και να έχουν τον έλεγχο των σπόρων και άρα και της τροφής τους. Ο Μπράϊαν Τόκαρ πραγματικά έθιξε πολύ καίρια ζητήματα τα οποία πολύ σύντομα λόγω και της επερχόμενης αλλαγής νομοθεσίας στην ευ-ρώπη για τους σπόρους και τα μεταλλαγμένα, θα μας απασχολήσουν πολύ σοβαρά. ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΛΟΚΙΤΗ


εταιρίες συνεχώς εξαγοράζουν τις μικρές και τις μεσαίες, με αποτέλεσμα δέκα μόνο πολυεθνικές να ελέγχουν το 73% της παγκό-σμιας εμπορικής διακίνησης σπόρων. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές από αυτές είναι και εταιρίες παραγωγής αγροχημικών ουσιών. Μέσω του ελέγχου της εμπορίας σπόρων προωθούν κυρίως τα χημικά τους προϊόντα από τα οποία κερδίζουν πολύ περισσότερα χρήματα σε σχέση με τους σπόρους.

Αυτές οι μεγάλες πολυεθνικές προσπα-θούν να πάρουν και το μερίδιο αγοράς που ακόμα ανήκει στον αγρότη και στη δημόσια ιδιοκτησία. Προσπαθούν δηλαδή να ιδιω-τικοποιήσουν το σύνολο της διακίνησης αγροτικών σπόρων περιορίζοντας αφενός τους παραδοσιακούς σπόρους στις Τράπε-ζες σπόρων και αφετέρου στερώντας στο σημερινό αγρότη τη δυνατότητα να προ-χωρήσει σε νέες καινοτομίες. Επιπλέον η δύναμη που έχει αποκτήσει η βιομηχανία σποροπαραγωγής επηρεάζει και το μοντέ-λο της γεωργίας που η κοινωνία επιλέγει για το μέλλον της (εντατική χημική ή ήπια πολυλειτουργική), αλλά και τα κριτήρια της γενετικής βελτίωσης (το είδος των ποικι-λιών που τρώμε).

Επιπτώσεις της νομοθεσίας στην αγροτική βιοποικιλότητα

Όλοι οι σπόροι για να κυκλοφορήσουν στο εμπόριο πρέπει να εγγραφούν σε επίσημο κατάλογο. Η εγγραφή απαιτεί διακριτότητα, ομοιομορφία και σταθερότητα, χαρακτηρι-στικά που αντιστοιχούν στη φύση των σπό-ρων της βιομηχανίας οι οποίοι έχουν ομοι-ομορφία και σταθερότητα λόγω της πολύ στενής γενετικής τους βάσης.

Αντίθετα οι «σπόροι των αγροτών» με πολύ ευρεία γενετική βάση, έχουν την ευ-εργετική δυνατότητα να προσαρμόζονται στις τοπικές συνθήκες άρα δεν είναι στα-θεροί. Ο νομοθέτης θεώρησε αυτήν την ιδι-ότητα αρνητική και μέσω του καταλόγου, εξόρισε τους παραδοσιακούς σπόρους από την αγορά αφήνοντας ως άλλοθι κάποια παράθυρα και παρεκκλίσεις. Επιπλέον, η προϋπόθεση εγγραφής στον κατάλογο, έχει κόστος και γραφειοκρατικές διαδικα-σίες, που εύκολα μπορεί να αντιμετωπίσει μια πολυεθνική αλλά είναι δυσβάστακτες για τον αγρότη.

Οι επιπτώσεις της εφαρμογής αυτής νο-μοθεσίας έχουν αποδειχθεί καταστροφικές για τη βιοποικιλότητα. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, από τότε που εφαρμόσθηκε ο κατάλογος, χάθηκε το 72% των παλιών ποι-κιλιών. Στην Ελλάδα οι μετρήσεις δεν έχουν την ίδια χρονική ακρίβεια, υπάρχουν όμως σοβαρά στοιχεία που δείχνουν σημαντική απώλεια γενετικού δυναμικού, δηλαδή μεί-ωση της αγροτικής βιοποικιλότητας.

Ο Νίκος Σταυρόπουλος, τέως διευθυντής της Τράπεζας γενετικού υλικού Θεσσαλο-νίκης, αναφέρει: «Το μέγεθος της γενετι-κής διάβρωσης στη χώρα είναι αποκαρδι-

ωτικό. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 1% των εντόπιων ποικιλιών σίτου και το 2-3% των ποικιλιών λαχανικών που υπήρχαν πριν 50 χρόνια στην Ελλάδα έχει διασωθεί υπό καλλιέργεια μέχρι τις ημέρες μας» . Όσον αφορά τους καινούριους σπό-ρους ο κ. Σταυρόπουλος γράφει: «Επικίν-δυνος περιορισμός της γενετικής βάσης παρατηρήθηκε τα τελευταία 30 χρόνια σε όλες σχεδόν τις σημαντικές καλλιέργειες. Για πολλές από αυτές δεν χρησιμοποιού-νται στη βελτίωση περισσότερο από το 5-10% της διαθέσιμης παραλλακτικότητας κάθε είδους».

Η μείωση της βιοποικιλότητας, εν μέρει οφείλεται στις αντιλήψεις της σύγχρονης γεωργίας και εν μέρει, στο στραγγαλισμό της εμπορικής κυκλοφορίας των παραδο-σιακών ποικιλιών από το υφιστάμενο νο-μικό πλαίσιο.

Τι μπορεί να κάνει ο πολίτης

- Να διεκδικήσει την αλλαγή της ευ-ρωπαϊκής νομοθεσίας ώστε να μην υπάρ-χουν πρακτικά και γραφειοκρατικά εμπό-δια στην εμπορική διακίνηση των «σπόρων των αγροτών».

- Στα πλαίσια των νέων συνεταιρισμών παραγωγών-καταναλωτών ο καταναλωτής θα μπορούσε να υποστηρίξει τις «τοπικές» ποικιλίες, όπως συχνά αποκαλούνται τα φυτά που προκύπτουν από παραδοσια-κούς σπόρους, ώστε να έχουν κίνητρο οι παραγωγοί να προωθούν την καλλιέργειά τους. Ήδη το δίκκοκο παλαιό σιτάρι έχει εμπορική επιτυχία στην Ελλάδα καθώς εί-ναι γνωστό ότι περιέχει λιγότερη γλουτένη από τις ποικιλίες που διακινεί η βιομηχα-νία σπόρων.

- Θα είναι μια πολύ σημαντική πολιτική πράξη εάν σε ομαδικό και ατομικό επίπεδο, ξαναμάθουμε να παράγουμε σπόρους για την επόμενη χρονιά. Αυτή ήταν μια εξαιρε-τικά διαδεδομένη γνώση στο παρελθόν που σήμερα έχει απόλυτα συρρικνωθεί, γεγονός

19

που βολεύει τη βιομηχανία σπόρων.

Οργανώσεις πολιτών

Υπάρχουν οργανώσεις πολιτών που μπο-ρούν να μας υποστηρίξουν με γνώσεις και με σπόρους ελεύθερους δικαιωμάτων. Στην Ελλάδα, έχουμε το «Πελίτι» (www.peliti.gr, ιδρυτής Παναγιώτης Σαϊνατούδης), τον «Αιγίλοπα» που ασχολείται με τα παλιά σι-τάρια (www.aegilops.gr, ιδρυτής Κώστας Κουτής) το «Αρχιπέλαγος» που διασώζει σπόρους στα νησιά και το δίκτυο νεολαίας «Δρυάδες» που έχει δίκτυο διατηρητών κα-θαρών σπόρων σε μπαλκόνια στην Αθήνα αλλά και στην περιφέρεια (Βασίλης Φακου-ρέλης, Μαρίνα Σιγάλα) καθώς και τοπικές προσπάθειες που αυτοοργανώνονται όπως για παράδειγμα στο Βοτανικό κήπο Πετρού-πολης και στο νησί της Πάρου.

Το «Πελίτι» εργάζεται για δυο παράλλη-λους στόχους. Την ύπαρξη κάποιου βαθ-μού διατροφικής αυτονομίας μέσω της δι-άδοσης των σπόρων και των γνώσεων και τη διατήρηση της καθαρότητας των πα-λιών ποικιλιών μέσω του πειθαρχημένου δικτύου των εκπαιδευμένων διατηρητών. Το «Πελίτι» δημιουργεί τράπεζα σπόρων με 2.000 είδη ενώ ταυτόχρονα αποκεντρώνει τη δωρεάν διάδοση και διάσωση σπόρων έχοντας δημιουργήσει πολλά τοπικά πα-ραρτήματα και παράλληλα εκδίδοντας κάθε χρόνο το βιβλίο «Κατά τόπους αγροκτήμα-τα» που περιλαμβάνει ονόματα και στοιχεία επαφής καλλιεργητών σε όλη την Ελλάδα που είναι διατεθειμένοι να σας προσφέρουν δωρεάν παραδοσιακούς σπόρους και ενδε-χόμενα συμβουλές.

Και το «Πελίτι» και ο «Αιγίλωψ» έχουν σημαντική διεθνή δράση συμμετέχοντας σε ευρωπαϊκά δίκτυα που διεκδικούν την άμεση αλλαγή της νομοθεσίας και την ελεύ-θερη κυκλοφορία των παλιών και νέων αγροτικών σπόρων. Στη Γερμανία υπάρχει «Η εκστρατεία για την κυριαρχία σε σπό-ρους» (www.seedsovereignty.org) που εί-

ναι πολύ δραστήρια σχετικά με τη νομοθε-σία και τη διάδοση. Στην Αυστρία υπάρχει η εκπληκτική «Κιβωτός του Νώε» (www.arche-noah.at) που έχει τράπεζα σπόρων και ευρεία παραγωγή και διάδοση σπόρων έχοντας διασώσει 6.000 είδη. Στη Γαλλία έχουμε το μαχητικό «Κοκοπελί» που έχει διασώσει 4.000 είδη σπόρων και επειδή τους αναπαράγει και τους πουλά χωρίς να τους έχει εγγράψει στον επίσημο κατάλογο καταδικάσθηκε σε πρόστιμο από γαλλικό δι-καστήριο, ενώ σε μια δίκαιη κοινωνία αυτός που διατηρεί ένα φυσικό πόρο για να τον περάσει στις επόμενες γενιές θα έπρεπε να επιδοτείται. Στην Αγγλία έχουμε το «Seedy Sunday». Γενικά σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν ήδη δραστήριες οργανώ-σεις πολιτών που διασώζουν και διαδίδουν τους παραδοσιακούς σπόρους και τις σχετι-κές γνώσεις που είχαν σχεδόν χαθεί. Κάθε χρόνο γίνονται πολλές τοπικές και διεθνείς συναντήσεις με στόχο τη δωρεάν ανταλλα-γή γνώσεων αλλά και σπόρων.

Επίλογος

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι στα σχέδια αναθεώρησης της ισχύουσας ευρωπαϊκής νομοθεσίας (αναμένεται το τελικό σχέδιο τον Ιούνιο από τη Γενική Διεύθυνση Υγείας και Καταναλωτή της ΕΕ-DG SANCO) περιλαμ-βάνεται και η ουσιαστική απαγόρευση της δωρεάν ανταλλαγής σπόρων καθώς αυτή θα θεωρείται εμπορία(!) και θα υπόκειται στους αντίστοιχους περιορισμούς (π.χ. εγ-γραφή στον επίσημο κατάλογο). Να ένας τρόπος για να σταματήσει η νεκρανάσταση των παραδοσιακών σπόρων που επιτελείται αθόρυβα από τα κινήματα των πολιτών ώστε να μη στερηθεί η σπορο-βιομηχανία ούτε ένα μικρό κομμάτι της εμπορικής πίτας.

Ενώ λοιπόν τρέφουμε σεβασμό για το έργο της μη γενετικά τροποποιημένης επι-στημονικής βελτίωσης φυτών, είτε προέρ-χεται από το δημόσιο είτε από τον ιδιωτικό χώρο, είμαστε απόλυτα αντίθετοι στη συ-γκέντρωση δύναμης και στην επιβολή μο-ντέλου ανάπτυξης της γεωργίας το οποίο εξορίζει τις παραδοσιακές ποικιλίες από την αγορά.

Σήμερα με την κρίση οι νέοι άνδρες και γυναίκες που επιθυμούν να δοκιμάσουν την τύχη τους στη γεωργία θα έπρεπε να έχουν ανοικτές όλες τις επιλογές για τη μορφή γεωργίας και τους σπόρους που θα επιλέξουν. Γι’ αυτό διεκδικούμε την ελευ-θερία των αγροτικών παραδοσιακών σπό-ρων και τη δυνατότητα επιλογής γεωργι-κού μοντέλου για κάθε καλλιεργητή. Τέλος διεκδικούμε οριστική παύση στην απώλεια της γεωργικής βιοποικιλότητας.

ΒΑΣΩ ΚΑΝεΛΛΟΠΟΥΛΟΥμέλος εναλλακτικής κοινότητας «Πελίτι»

Oικοτριβές


Το θέμα της αγροτικής παραγωγής και της διατροφής εν γένει έχει έρθει πολύ έντονα στο προσκήνιο τα τελευταία χρό-νια όχι μόνο λόγω της ανάγκης προστασί-ας του περιβάλλοντος και της υγείας των καταναλωτών (κάτι που εμφανίστηκε σαν αίτημα τα τελευταία 30 χρόνια τουλάχι-στον) αλλά και λόγω της επαναφοράς του αιτήματος της διατροφικής ασφάλειας. Ένα αίτημα που σχετίζεται με πολλούς παράγο-ντες, μεταξύ των οποίων η λειτουργία της γεωργίας σε ένα παγκοσμοποιημένο περι-βάλλον, όπου ο προστατευτισμός μειώνε-ται και η παραγωγή γεωργικών εφοδίων συγκεντρωποιείται. Πολύ πρόσφατα στη χώρα μας η αγροτική παραγωγή προβάλ-λεται ως η λύση για το πρόβλημα ανάπτυ-ξης και ανεργίας λόγω της κρίσης. Θέματα που πριν έμπαιναν δειλά, τώρα μπαίνουν πιο έντονα και πιο επιτακτικά.

Όλα αυτά θέτουν το ζήτημα του επανα-προσδιορισμού της αγροτικής παραγωγής θέτοντας νέα ή προβάλλοντας πιο έντονα παλαιότερα αιτήματα όπως α) η βελτίωση της ποιότητας των γεωργικών προϊόντων σε επίπεδο γεύσης και οργανοληπτικών συστατικών αλλά και στη μείωση των υπο-λειμμάτων από αγροχημικά, β) η αύξηση της παραγόμενης ποσότητας και γ) η εφαρ-μογή γεωργικών πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον. Η επίτευξη των παραπάνω απαιτεί τον συνδυασμό πολλών δράσεων. Μία από τις πιο σημαντικές δράσεις, στρα-τηγικού χαρακτήρα, αποτελεί η διαφύλαξη της γεωργικής βιοποικιλότητας. Η γεωργι-κή βιοποικιλότητα συντίθεται τόσο από τα γεωργικά είδη όσο και τους άγριους συγ-γενείς τους που απαντούν στην φύση. Η ποικιλότητα των καλλιεργουμένων ειδών εντοπίζεται κυρίως στις τοπικές παραδο-σιακές ποικιλίες.

Τοπικές ποικιλίες

Οι τοπικές ποικιλίες ή εγχώριοι πληθυ-σμοί ή παραδοσιακές ποικιλίες ή ποικιλίες διατήρησης είναι δημιούργημα της επιλο-γής της φύσης και των αγροτών, τυχαίων μεταλλάξεων και διασταυρώσεων και της συνεχούς προσαρμογής τους στο περιβάλ-λον που καλλιεργήθηκαν ή καλλιεργού-νται. Βασικά χαρακτηριστικά τους είναι η ετερογένεια (σε αντίθεση με τις βελτιωμέ-νες ποικιλίες που είναι ομοιόμορφες) και η προσαρμοστικότητα στις αγροοικολογικές συνθήκες της περιοχής. Είναι πληθυσμοί

που δεν έχουν προκύψει από βελτιωτικά προγράμματα. Οι αγρότες τις καλλιεργού-σαν κυρίως μέχρι την εμφάνιση των βελτι-ωμένων ποικιλιών (στον τεχνολογικά ανε-πτυγμένο κόσμο μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα) οπότε άρχισαν να καλλιεργούν τις πιο αποδοτικές βελτιωμένες ποικιλίες και έτσι οι εγχώριοι πληθυσμοί καλλιεργού-νται σε όλο και λιγότερες εκτάσεις παγκο-σμίως. Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών αποτελούν πολύ σημαντική πηγή γονοτύ-πων βάσει των οποίων υλοποιείται η βελ-τίωση των φυτών. Το γεγονός επίσης ότι ανήκουν στο ίδιο φυτικό είδος με τις ποι-κιλίες που θέλουμε να δημιουργήσουμε διευκολύνει αφού μειώνει το χρόνο δημι-ουργίας τους.

Γενετική διάβρωση

Tον περασμένο αιώνα φωτισμένοι γε-νετιστές με πρωτοπόρο τον Ρώσο Nikolai Vavilov (1887-1943) κατέγραψαν, συνέλεξαν και διέσωσαν μεγάλο μέρος του παγκόσμιου γενετικού πλούτου στις Τράπεζες Γενετικού Υλικού. Ωστόσο, εσφαλμένες αντιλήψεις και πρακτικές στην αγροτική παραγωγή παγκοσμίως, όπως η μονοκαλλιέργεια, η καλλιέργεια περιορισμένου αριθμού βελ-τιωμένων ποικιλιών που δε διέφεραν πο-λύ μεταξύ τους, η υποτίμηση της ανάγκης συστηματικής διατήρησης των εγχώριων πληθυσμών μέσω της καλλιέργειας τους, οδήγησε στη γενετική διάβρωση δηλαδή στην απώλεια πολύτιμου γενετικού υλικού

και στο «στένεμα» της γενετικής βάσης. Φαίνεται λοιπόν από τα παραπάνω ότι οι υψηλοαποδοτικές ποικιλίες που δημιούρ-γησαν οι βελτιωτές φυτών, με πρωτοπόρο το νομπελίστα Norman Borlaug (Βραβείο Nobel Ειρήνης 1970), δεν αξιοποιήθηκαν με τον καλύτερο τρόπο. Ενώ συνέβαλαν, οι υψηλοαποδοτικές ποικιλίες, στην μείωση της πείνας (ενός φαινομένου που είναι σύν-θετο με πολιτικές και οικονομικές πλευρές και όχι μόνο παραγωγικές) σε σημαντικές περιοχές στη γη, παράλληλα η κακή χρή-ση τους οδήγησε στη γενετική διάβρωση. Έκτοτε η εντεινόμενη γενετική διάβρωση, δηλαδή η μείωση του γενετικού πλούτου που συνέβαινε και συμβαίνει ποικιλότρο-πα, όπως με την εξαφάνιση εγχώριων πλη-θυσμών και πληθυσμών αγρίων φυτικών ειδών, έκανε τους διατηρημένους εγχώρι-ους πληθυσμούς στις Τράπεζες Γενετικού Υλικού και αυτούς που διατηρήθηκαν σε καλλιέργεια από διάφορους αγρότες, πολύ-τιμο υλικό για την επιστημονική κοινότητα αλλά και για τους καταναλωτές.

Η γενετική διάβρωση εξακολουθεί να λαμ-βάνει χώρα στους εγχώριους πληθυσμούς που διατηρούνται στις Τράπεζες Γενετικού Υλικού αφού αναπαραγόμενοι εκτός του τό-που προέλευσης τους και χωρίς την αλλη-λεπίδραση με το αρχικό τους περιβάλλον, όπως θα συνέβαινε με τον γεωργό που τις καλλιεργούσε, να χάνουν την ποικιλότητα τους. Γι’ αυτό, παράλληλα δηλαδή με την φύλαξή τους στις τράπεζες γενετικού υλι-κού, οι εγχώριοι πληθυσμοί πρέπει να δια-

τηρούνται στον αγρό στον τόπο που δημι-ουργήθηκαν ή και εξεσελλίσονται. Ωστόσο, αυτή η διατήρηση πρέπει να γίνεται βάσει σχεδίου αφού η εμπειρία αλλά και μελέ-τες έχουν δείξει ότι σημαντικό μέρος της γενετικής διάβρωσης οφείλονταν και στις επιλογές των αγροτών οι οποίοι (και ορ-θά) έχουν σαν κύριο στόχο τη διασφάλιση του εισοδηματός και όχι τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Έτσι προέκυψε η ανάγκη ενός επιστημονικά τεκμηριωμένου σχεδίου συλλογής, διατήρησης αλλά και ορθολογικής διαχείρισης των εγχώριων πληθυσμών.

Διαχείριση και χρήση των εγχώριων πληθυσμών

Η ορθολογική αυτή διαχείριση θα πρέπει να εμπεριέχει ένα συνδυασμό πρακτικών που να εξασφαλίζει τη σωστή αναπαραγω-γή τους ώστε να μην υπάρξει γενετική δι-άβρωση λόγω μη αντιπροσωπευτικής ανα-παραγωγής και τη διατήρηση και αν είναι δυνατό την αύξηση του υπάρχοντος γενε-τικού πλούτου. Αυτές οι πρακτικές εξαρτώ-νται από το καθεστώς διατήρησης ενός εγ-χώριου πληθυσμού. Δηλαδή αν διατηρείται μόνο σε Τράπεζες Γενετικού Υλικού, ή σε καλλιέργεια στον αγρό σε μικρές (κήπους) ή σε μεγάλες εκτάσεις. Η προσπάθεια πρέπει να αυξάνει την έκταση καλλιέργειας ώστε να διευρύνεται η γενετική βάση. Όμως η επέκταση της καλλιέργειας τέτοιων πλη-θυσμών (που από μόνη της έχει όρια αφού πρόκειται για πληθυσμούς τοπικής κλίμα-κας που συνήθως έχουν χαμηλή απόδο-ση) θέτει ορισμένες προϋποθέσεις μεταξύ των οποίων το προϊόν να έχει ή να βρει μια θέση στην αγορά και να οργανωθεί η παραγωγή και διάθεση πολλαπλασιαστι-κού υλικού. Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) έχει ένα νομοθετικό πλαίσιο για την διαχείριση των εγχώριων πληθυσμών που προβλέπει την εγγραφή τους στον Εθνικό Κατάλογο, την σποροπαραγωγή τους και την εμπορία τους, πλαίσιο που δυστυχώς, μετά από χρόνια, δεν έχει ενεργοποιηθεί στη χώρα μας με ευθύνη του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Και αυτό όμως το νομοθετικό πλαίσιο είναι υπό συζήτηση αυτή τη στιγμή στην ΕΕ. Οι γενι-κοί προβληματισμοί σχετίζονται αφενός με το αν πράγματι το νομοθετικό αυτό πλαίσιο βοηθά στη μείωση της γενετικής διάβρω-σης ή μακροπρόθεσμα την επιτείνει,. Από την άλλη αυτή η ελεύθερη ανταλλαγή και

αναζητώντας νέες πολιτικέςγεωργική βιοποικιλότητα:

OικοτριβέςΑπρίλιος 2013 – τ. 4 21η απουσία των κατάλληλων μέτρων κα-τά την αναπαραγωγή περιέχει κινδύνους, όπως την εξάπλωση σπορομεταδιδόμενων ασθενειών, την υπονόμευση της τοπικότη-τας των παραδοσιακών ποικιλιών με συνέ-πεια την απώλεια του συγκριτικού πλεο-νεκτήματος της τοπικής κοινωνίας και την αύξηση της γενετικής διάβρωσης μέσω της επιλογής συγκεκριμένων τύπων από τους αγρότες και απόρριψη άλλων.

Είτε έτσι είτε αλλιώς η διαχείριση των εγχώριων πληθυσμών δεν μπορεί να γίνει αυτόνομα αλλά θα πρέπει να εντάσσεται σε μία συνολική στρατηγική που θα περιλαμβά-νει το τι είδους γεωργία θέλουμε, με ποιους και για ποιους. Μία τέτοια λοιπόν στρατη-γική θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τη διάσωση και διατήρηση των φυσικών πό-ρων και του γενετικού πλούτου της χώρας και θα πρέπει να είναι προσανατολισμένη σε ένα αειφορικού τύπου αναπτυξιακό μο-ντέλο όπου η γνώση θα παράγεται από το σύνολο των εμπλεκομένων φορέων.

Οι τοπικές ποικιλίες για την Ελληνική γε-ωργία αποτελούν και μπορούν να αποτελέ-σουν παράγοντα ποιοτικής διαφοροποίησης των προϊόντων της. Σε συνδυασμό με την ερευνητική υποστήριξη, τη σωστή εμπορία και σταθερές πολιτικές μπορεί να συμβά-λουν στην ανάπτυξη των τοπικών κοινωνι-ών της περιφέρειας, ιδιαίτερα της ορεινής και νησιωτικής. Αυτά δεν είναι υπερβολή αν κάποιος συνειδητοποίησει τι σημαίνουν για τις τοπικές κοινωνίες οι επιτραπέζιες ελιές, τα κρασιά, τα ξερά σύκα, τη φάβα Σαντορίνης, τα φασόλια Πρεσπών και Κα-στοριάς, τα ελαιόλαδα, τα μανταρίνια Χίου κ.ά. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι δεκάδες τοπικές ποικιλίες ακόμα και τώρα υπάρχουν και μπορούν να προσφέρουν ποιοτικά προ-ϊόντα. Μια πρόκληση τόσο για τις τοπικές κοινωνίες όσο και την κυβέρνηση.

Βελτιωμένες φυτικές ποικιλίες

Οι βελτιωμένες ποικιλίες είναι αυτές που τα τελευταία 60 χρόνια συνέβαλαν με πε-ρισσότερο από 50% στην αύξηση της γεωρ-γικής παραγωγής παγκοσμίως και αναμέ-νεται να παίξουν έναν κρίσιμο ρόλο στην Γεωργία του 21ου αιώνα. Οι βελτιωμένες φυτικές ποικιλίες είναι εκείνες οι ομάδες των φυτών που έχουν προκύψει από προ-γράμματα βελτίωσης φυτών (Ινστιτούτων ή εταιρειών) έχουν ομοιομορφία (όλα τα φυτά έχουν όμοια χαρακτηριστικά), σταθερότητα (η ποικιλία διατηρεί τα βασικά της χαρα-κτηριστικά σε διαφορετικά περιβάλλοντα) και διακριτότητα (η ποικιλία διακρίνεται από όλες τις άλλες ποικιλίες) Προκειμένου να πουληθεί θα πρέπει να εγγραφεί στον Εθνικό Κατάλογο Ποικιλιών. Αυτό απαιτεί να έχει η ποικιλία τα τρία παραπάνω χα-ρακτηριστικά αλλά και να είναι εφάμιλλη (ή καλύτερη για κάποια χαρακτηριστικά) από τις ποικιλίες που μέχρι εκείνη τη στιγ-

Συγκέντρωση και αρπαγή γης και λαϊκοί αγώνες στην Ευρώπη

Η συγκέντρωση και αρπαγή της γης δεν συνιστούν φαινόμενα μόνο των αναπτυσ-σόμενων χωρών του Νότου. Στην πραγματικότητα, και οι δύο βρίσκονται σε εξέλιξη στην Ευρώπη σήμερα. Σε νέα έκθεσή του το ευρωπαϊκό τμήμα της Via Campesina αναδεικνύει ότι η αρπαγή γης αλλά και η πρόσβαση στη γη είναι κρίσιμα ζητήματα σήμερα στην Ευρώπη, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα ότι η Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) εμπλέκεται με πολλούς τρόπους.Η έκθεση, με τη συμμετοχή 25 συγγραφέων από 11 χώρες, αποκαλύπτει ένα με-γάλο αλλά αποσιωπημένο σκάνδαλο: το 3% των ιδιοκτητών γης ελέγχουν πλέον το μισό των γεωργικών γαιών. Η συγκέντρωση γης μοιάζει πια με αυτή της Βραζιλίας, Κολομβίας και των Φιλιππίνων.Η συγκέντρωση γης σε λίγα χέρια δεν είναι κάτι καινούργιο. Ωστόσο τις τελευταί-ες δεκαετίες έχει επιταχυνθεί, ιδίως στην Ανατολική Ευρώπη. Πολλές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, καθώς και νέοι παίκτες, όπως κινέζικες εταιρείες και hedge funds της

Μέσης Ανατολής ψάχνουν να επωφεληθούν από την ολοένα και πιο κερδοφόρα επένδυση στη γη.Η έκθεση αναδεικνύει τις περιπτώσεις μεγάλων συγκεντρώσεων γης στην Ισπανία, τη Γερμανία, την Ιταλία, τη Γαλλία και την Αυστρία. Περι-γράφει επίσης τις μορφές αρπαγής γης στην Ουγγαρία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, τη Σερβία και την Ουκρανία. Και ακριβώς όπως και στην Αιθιοπία, την Καμπότζη και την Παραγουάη, πολλές από τις μεγάλες συμφωνίες διεξάγονται με μυστικότητα και αδιαφανή τρόπο.Η έκθεση αποκαλύπτει ότι μία από τις κινητήριες δυνάμεις αρπαγής γης και τη συγκέντρωση της γης υπήρξαν οι επιδοτήσεις που χορηγήθη-καν στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, η οποία ευνοεί σαφώς τις μεγάλες εκτάσεις γης, περιθωριοποιεί τις μικρές γεωργικές εκμε-ταλλεύσεις, και εμποδίζει την είσοδο νέων αγροτών. Στην Ισπανία, για παράδειγμα, το 2009, το 75% των επιδοτήσεων αποσπάστηκε από το μόλις 16% των μεγαλύτερων παραγωγών. Ενώ παράλληλα μεγάλες πιέσεις στη γη ασκούνται από την εξορυκτική βιομηχανία, την άναρχη δόμηση, το real estate, τους τουριστικούς θύλακες και άλλες εμπορικές επιχειρήσεις.Η έκθεση, ωστόσο, δείχνει ότι η συγκέντρωση της γης δεν γίνεται χωρίς αντιδράσεις, αλλά, αντίθετα, εμπνέει ένα τεράστιο κύμα αντίστασης. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της κοινότητας της Narbolia στη Σαρδηνία όπου οργανώθηκαν κινητοποιήσεις ενάντια στη μετατροπή της αγροτικής γης σε φωτοβολταϊκά πάρκα, όπως και η εναντίωση στην κατασκευή του αεροδρομίου στη Νάντη.Υπάρχουν, επίσης, περιπτώσεις κοινοτήτων που προχωρούν σε καταλήψεις αγροτικής γης. Η έκθεση επισημαίνει την περίπτωση του SOC στην Ανδαλουσία, όπου ακτήμονες αγρότες κατέλαβαν και καλλιεργούν συλλογικά τη γη χρησιμοποιώντας βιοκαλλιεργητικές τεχνικές και την SoLiLA στη Βιέννη, όπου νέοι άνθρωποι ενώθηκαν προκειμένου να «καταλάβουν» γόνιμη αστική γη για την κάλυψη των αναγκών της γειτονιάς απο-τρέποντας ταυτόχρονα την αλλαγή χρήση της γης προς όφελος μεγάλων εμπορικών έργων.Ο Jeanne Verlinden, μέλος του Ευρωπαϊκού Συντονιστικού της Via Campesina (ECVC), υποστηρίζει ότι σύμφωνα με τη μελέτη: «Η γη πρέπει να ιδωθεί και πάλι ως δημόσιο αγαθό. Πρέπει να μειωθεί η εμπορευματοποίηση της γης και να προάγουμε τη δημόσια διαχείριση αυτού του κοινού αγαθού από το οποίο όλοι εξαρτώμαστε. Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στους μικρούς παραγωγούς και όχι στα εμπορικά συμφέ-ροντα που αναζητούν γη προκειμένου να κερδοσκοπήσουν. Η πρόσβαση στη γη θα πρέπει να δοθεί σε εκείνους που τη δουλεύουν».

Δείτε: http://www.tni.org/briefing/land-concentration-land-grabbing-and-peoples-struggles-europe

μή κυκλοφορούν στην αγορά. Προκειμένου να δημιουργηθούν και να

παραχθούν σπόροι για τις ποικιλίες, υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος που εργάζεται σε ερευνητικό και παραγωγικό επίπεδο. Μπο-ρούμε να σκιαγραφήσουμε αυτό το κομμάτι της διατροφικής βιομηχανίας χωρίζοντας το στα εξής τμήματα: α) βασική έρευνα σε θέματα γενετικής και βελτίωσης φυτών, β) εφαρμοσμένη έρευνα στη βελτίωση των φυ-τών, γ) δημιουργία νέου γενετικού υλικού και αξιολόγηση και επιλογή των ποικιλι-ών με τα πιο επιθυμητά χαρακτηριστικά, δ) σποροπαραγωγή των ποικιλιών αυτών και επεξεργασία του σπόρου και ε) εμπο-ρία του σπόρου στον αγρότη. Η διαδικασία δημιουργίας μίας νέας ποικιλίας, δηλαδή το στάδιο γ) μπορεί να απαιτήσει από 7 με 10 έτη. Γενικά είναι μια πολυετής και επί-πονη διαδικασία. Το θεμέλιο σε όλο αυτό το οικοδόμημα είναι η γενετική ποικιλό-τητα που υπάρχει και η οποία περιλαμβά-νει κυρίως άγρια είδη, εγχώριους πληθυ-

σμούς και παλιές ποικιλίες. Με βάση την γενετική ποικιλότητα είναι δυνατόν μέσα από διασταυρώσεις, επιλογές και πλείστες άλλες μεθόδους να δημιουργήσουμε τις πολυπόθητες νέες ποικιλίες. Οι εμπορικές ποικιλίες συνήθως είναι πιο παραγωγικές αλλά και απαιτητικές σε εισροές (λιπάσμα-τα, φυτοφάρμακα, άρδευση).

Χαράζοντας το μέλλον για την αγροβιοποικιλότητα

Χαράζοντας λοιπόν το μέλλον όσον αφο-ρά την διατήρηση και αξιοποίηση της γε-ωργικής βιοποικιλότητας στην χώρας μας χρειάζονται ολοκληρωμένες πολιτικές που θα εκκινούν από την προστασία των άγρι-ων συγγενών στη φύση, θα προστατεύουν τις τοπικές ποικιλίες στον αγρό με στόχο την ορθολογική διαχείριση και χρήση τους. Αυτά απαιτούν την στενή συνεργασία ερευ-νητικών ιδρυμάτων με αγρότες με βάση επι-στημονικά στοιχειοθετημένα προγράμματα,

όπως ήδη συμβαίνει σε άλλες χώρες.Μια τέτοια συνεργασία θα μπορεί να

έχει συγκεκριμένη δομή και να περιλαμ-βάνει και προγράμματα βελτίωσης φυτών και σποροπαραγωγικές διαδικασίες για κάποια τουλάχιστον φυτικά είδη δίνοντας τη δυνατότητα στη χώρα μας να είναι πιο αυτάρκης σε πολλαπλασιαστικό υλικό και να διαμορφώσει μία βιομηχανία παραγω-γής γενετικού υλικού που θα προσφέρει τεχνογνωσία και μεγαλύτερο εισόδημα σε όσους εμπλέκονται (αγρότες, γεωπόνους, εταιρείας κλπ), νέες παραγωγικές δραστη-ριότητες για την υποστήριξη των κύριων δραστηριοτήτων με ποικίλα οφέλη.

Εν τέλει η πρόκληση είναι, όπως λέει ο Βορέντε, Αιθίοπας βοτανικός-γενετιστής, να γίνει εφικτό να αυξηθεί η παραγωγικότητα χωρίς να θυσιαστεί η ποικιλότητα.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ι. ΤεΡΖΟΠΟΥΛΟΣΡΟΙΚΟΣ ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΠΗΝεΛΟΠΗ Ι. ΜΠεΜΠεΛΗΔιδάκτορες, ερευνητές στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο

Oικοτριβές


Πρόσφατα, με αφορμή εκδηλώσεις διαμαρτυρίας του φιλοζωικού κινήμα-τος ενάντια σε εμπορικές εκθέσεις γούνας, αναζωπυρώθηκε ο δημόσιος δι-άλογος σχετικά με τις επιχειρηματικές δραστηριότητες που σχετίζονται με την παραγωγή και διακίνηση προϊόντων γούνας. Αυτές οι δραστηριότητες στηρίζουν σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη περιοχών της Δυτικής Μακεδο-νίας, ιδιαίτερα της Καστοριάς και της Κοζάνης.

Ποιοι είναι οι λόγοι που το ζωοφιλικό κίνημα αντιστέκεται στο εμπόριο γούνας; Γιατί ακόμη και σήμερα, στο πλαίσιο της πολύπλευρης κρίσης, δε-κάδες ομάδες και σύλλογοι αλλά και πολιτικές οργανώσεις και κόμματα ζη-τούν τη σταδιακή κατάργηση αυτής της δραστηριότητας;

Καταρχήν, τίθενται τα ζητήματα της ευζωίας των ζώων που εκτρέφονται για τη γούνα τους. Οι συνθήκες διαβίωσης των ζώων αυτών, όπως έχει επισημανθεί και σε ευρωπαϊκές εκθέσεις (πχ. http://goo.gl/zf50L) παρου-σιάζουν σημαντικότατα προβλήματα: οι ακατάλληλοι κλωβοί και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την εκτροφή γουνοφόρων έχουν ως αποτέλεσμα την υψηλή θνησιμότητα, σημαντικά προβλήματα νοσηρότητας, έντονες συμπεριφορές, δαγκώματα ή αυτοακρωτηριασμούς. Τα ζώα κακοποιούνται όσο ζουν, ενώ θα πρέπει να σταθούμε ιδιαίτερα στο «απάνθρωπο» του γεγονότος ότι τις περισσό-τερες φορές τα γδέρνουν ζωντανά!! Χωρίς αμφιβολία, οι συνθήκες στα εκτροφεία γουνοφόρων ζώ-ων δεν επιτρέπουν τη φυσιολογική συμπεριφορά των ζώων, ενώ δεν μπορεί βεβαίως να γίνεται λόγος για ευζωία.

Επιπλέον η συγκεκριμένη επιχειρηματική δραστηριότητα σε μεγάλη κλίμακα επιβαρύνει το πε-ριβάλλον, ενώ ελλοχεύουν πάντοτε σημαντικοί κίνδυνοι από την εισαγωγή ξενικών ειδών ζώων που εισάγονται από οικοσυστήματα άλλων ηπείρων – ιδιαίτερα εαν βρεθούν ελεύθερα στο φυσικό περιβάλλον. Δεν είναι όμως μόνο οι συνθήκες διαβίωσης και οι γενικότερες περιβαλλοντικές επι-βαρύνσεις και κίνδυνοι από την εκτροφή ζώων για τη γούνα τους.

Οι ενστάσεις αφορούν επίσης και συνολικότερα τη «χρήση» ζώων για να παραχθεί ένα προϊόν ένδυσης που είναι εντελώς περιττό στην εποχή μας και δε συμβολίζει παρά την ανθρώπινη μαται-οδοξία. Τα ζώα, είναι αισθανόμενα όντα με εγγενή αξία. Υπάρχουν μόνο γι’ αυτά τα ίδια και διό-λου για άλλα όντα, ούτε βέβαια για εξυπηρέτηση του ανθρώπου! Δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως προϊόντα προς εκμετάλλευση σε ένα γενικότερο σύστημα όπου απλώς αποτελούν πρώτη ύλη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για το γουνεμπόριο, αλλά και συνολικά βεβαίως για τις εντατικές κτηνοτρο-φικές εκμεταλλεύσεις μεγάλης, βιομηχανικής κλίμακας.

Σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχει η τάση για τον περιορισμό ή και την οριστική απαγόρευ-ση της εκτροφής ζώων για τη γούνα τους. Ωστόσο, στην Ελλάδα βρισκόμαστε στον αντίποδα αυτών των εξελίξεων. Βλέπουμε να συνεχίζεται και να επεκτείνεται η στήριξη του τομέα γουνοπαραγωγής από την πολιτεία, ικανοποιώντας τα αιτήματα του κλάδου των εκτροφέων και χρηματοδοτώντας τους ουσιαστικά με χρήματα φορολογούμενων πολιτών, χωρίς μάλιστα αυτοί να έχουν ερωτηθεί αν συμφωνούν να στηρίζουν μια τέτοια δραστηριότητα.

Με πρόσφατες κυβερνητικές αποφάσεις η εκτροφή των γουνοφόρων ζώων εντάσσεται στις δρα-στηριότητες του πρωτογενούς τομέα και συνεπώς οι εγκαταστάσεις, ο εξοπλισμός και το ζωικό «κεφάλαιο» μπορούν να ενταχθούν σε επενδυτικά σχέδια πρωτογενούς παραγωγής με κοινοτική ή εθνική οικονομική ενίσχυση, ενώ παράλληλα «απλοποιήθηκαν» περαιτέρω οι διαδικασίες αδειοδό-τησης των σχετικών κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων. Όλα αυτά προβάλλοντας το επιχείρημα ότι η εκτροφή γουνοφόρων ζώων αποτελεί από τους πιο «εξωστρεφείς» κλάδους της χώρας, που εξασφα-λίζει σημαντικό εισόδημα και δημιουργεί θέσεις εργασίας, εν μέσω μάλιστα οικονομικής κρίσης…

Όμως η κοινή γνώμη θέτει πλέον στο στόχαστρο αυτό το μοντέλο ανάπτυξης που βασίζεται στη μονοκαλλιέργεια και την πλήρη εξάρτηση από τις διεθνείς αγορές, υπερβαίνει τη φέρουσα ικανό-τητα των περιοχών και έχει εξαιρετικά προβληματικές ηθικές διαστάσεις. Οι ευαισθητοποιημένοι πολίτες προβάλλουν το όραμα μιας κοινωνίας και οικονομίας με σεβασμό στο περιβάλλον και τα ζώα. Υπάρχουν διαφορετικές, βιώσιμες και αποδεκτές δραστηριότητες στο πλαίσιο ενός νέου πα-ραγωγικού μοντέλου για τις περιοχές της Δυτ. Μακεδονίας, μιας περιοχής που προσφέρεται για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, βιολογικής γεωργίας, δραστηριοτήτων με επίκε-ντρο τη φυσική ομορφιά, την πολιτιστική κληρονομιά και η αξιοποίηση των ιστορικών μνημείων και παραδοσιακών οικισμών

Αποτελεί ευθύνη της πολιτείας η διερεύνηση των δυνατοτήτων και η χάραξη στρατηγικής για τη σταδιακή μετάβαση προς αυτό το στόχο, βεβαίως με την ενεργό συμμετοχή και συμπόρευση της τοπικής κοινωνίας, των επαγγελματιών και των εργαζομένων των περιοχών.

ΡΟΖΙΝΑ ΓΙΩΤΗμέλος τμήματος περιβάλλοντος και οικολογίας ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ

22διάλογοι

για τnν εκτροφή ζώων και το γουνεμπόριοΗ Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) των

Υπουργών Οικονομικών, Ανάπτυξης και Αγροτικής Ανάπτυξης (ΦΕΚ 2486Β/12-9-2012) με την οποία ρυθμίζεται η αδειοδό-τηση εγκαταστάσεων εκτροφής γουνοφό-ρων ζώων, αναζωπύρωσε μια μακρά δια-μάχη μεταξύ των εκτροφέων, των τοπικών κοινωνιών (ιδίως των περιοχών Καστοριάς και Κοζάνης) και των υπερμάχων των δι-καιωμάτων των ζώων.

Για να αποφευχθούν κατ’ αρχήν κάποι-ες λάθος εντυπώσεις, διευκρινίζεται ότι η εν λόγω ΚΥΑ δεν επέβαλε κάποιο προνο-μιακό καθεστώς ή κάποιες ευνοϊκές ρυθ-μίσεις αδειοδότησης ειδικά για τα εκτρο-φεία γουνοφόρων. Τα ενέταξε όμως στο συνολικό κανονιστικό πλαίσιο του κλάδου

της οικονομίας που αφορά στην εκτροφή και εκμετάλλευση ζώων, δη-λαδή της κτηνοτροφίας. Άρα, με δεδομένη την ύπαρξη των εκτροφείων γουνοφόρων, είναι απόλυτα απαραίτητο να ενταχθούν σε ένα σύστημα δημόσιων ελέγχων ώστε η λειτουργία τους να διασφαλίζει «την προστα-σία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, την υγιεινή και καλή δι-αβίωση των εκτρεφόμενων ζώων, τις ελάχιστες αποστάσεις μεταξύ κτη-νοτροφικών εγκαταστάσεων και χώρων ή δραστηριοτήτων που χρήζουν προστασίας, καθώς και οικισμών και πηγών ύδατος και την ικανοποίηση των ζωοτεχνικών δεδομένων της εγκατάστασης».

Στο επίκεντρο της διαμάχης είναι το ρώτημα αν είναι οικολογικά ορθή η εκτροφή ζώων για δευτερεύουσες ή και πλαστές καταναλωτικές ανά-γκες. Όμως, αν ορίσουμε ως αποκλειστικό κριτήριο επιτρεπόμενης κτη-νοτροφικής δραστηριότητας την παραγωγή τροφής και δευτερευόντως τη χρησιμοποίηση των υποπροϊόντων (μαλλί, δέρμα κ.λπ.), μήπως θα έπρεπε να απαγορευτεί και η εκτροφή π.χ. στρουθοκαμήλων, ελαφιών, κροκο-δείλων, καγκουρό κ.λπ. (τα δύο τελευταία όχι στη χώρα μας φυσικά) που προορίζονται για «γκουρμέ» ουρανίσκους και χοντρά πορτοφόλια;

Εξάλλου το τι ορίζεται ως κοινωνική ανάγκη έχει να κάνει και με τις συνθήκες ζωής. Για τους κατοίκους των βόρειων περιοχών δεν είναι βασι-κή ανάγκη η ένδυση που να τους προστατεύει από πολικές θερμοκρασίες; Ή μήπως η «οικολογική» λύση είναι η συνθετική γούνα που προωθείται και από τη βιομηχανία μόδας και τις επιχειρήσεις συνθετικών ινών, υπο-προϊόντων των ορυκτών καυσίμων;

Τελικά, υπάρχει ζήτημα «δικαιωμάτων των ζώων»; Ρητά και κατηγορη-ματικά ναι. Αλλά αφορά, δυστυχώς, σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό και είδη εκτρεφόμενων ζώων. Η εξάπλωση της εντατικής κτηνοτροφίας σε όλο τον κόσμο, οι επιπτώσεις στην ευζωία των ζώων και στην ανθρώπινη υγεία, αλλά και τα περιορισμένα φυσικά αποθέματα του πλανήτη, καθιστούν την αντιμετώπιση κατεπείγουσα. Είναι καιρός να επιτευχθεί μια παγκόσμια δεσμευτική συμφωνία για να περιοριστεί ο πόνος στα ζώα και να μετρια-στούν οι πολλές ακούσιες και ανεπιθύμητες συνέπειες από την εκτροφή τους, όσο και κατά τη μεταφορά και τη σφαγή τους.

Και με τα γουνοφόρα, τι θα γίνει; Η Ολλανδία που απαγόρευσε στις 18/12/2012 την εκτροφή των μινκ, θα εφαρμόσει την απόφαση την 1.1.2024 αναγνωρίζοντας την ανάγκη μεταβατικής περιόδου για την υλοποίησή της.

Στη χώρα μας και ιδίως σε ό,τι αφορά στη δική μας Αριστερά, ο διάλο-γος για την αλλαγή παραγωγικού μοντέλου και καταναλωτικών προτύπων που έτσι κι αλλιώς έχει ξεκινήσει, μπορεί να δώσει λύσεις και διεξόδους. Πάντα όμως με τη συμμετοχή και τη συναίνεση όλων των εμπλεκομένων μερών και των τοπικών κοινωνιών.

εΙΡΗΝΗ ΚΑΤΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥσυντονίστρια τμήματος αγροτικής πολιτικής ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ


Αναδημοσίευση άρθρου από το «Ιnternational Viewpoint». Ο Eduardo Gudynas ειδικεύεται σε θέματα αειφόρου ανάπτυξης στο CLAES με έδρα την Ουρουγουάη.

ιδέες & θεωρία

23

Στη Λατινική Αμερική η εξορυ-κτική βιομηχανία μετάλλων και υδρογονανθράκων καθώς και οι μονοκαλλιέργειες, παραμένουν στο επίκεντρο, παρά το γεγονός ότι αναπαράγουν από τη μια το μοντέλο των εξαγωγέων πρώτων υλών και από την άλλη τις αντι-στάσεις των πολιτών.

Αυτό το εξορυκτικό μοντέλο «ύπαρξης» εκφράζεται ταυτόχρο-να τόσο από συντηρητικές, όσο και από προοδευτικές κυβερνήσεις. Ο «εξορυκτισμός» ελκύει νέες επεξερ-γασίες πολιτικής δικαιολόγησης. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές είναι η επίκληση των κλασικών θεωρητικών του σοσιαλισμού, επι-χειρηματολογώντας ότι εκείνοι δεν θα αντιτίθονταν στον εξορυκτισμό τον 21ο αιώνα, αλλά αντίθετα θα τον προωθούσαν.

Αναμφισβήτητα το πιο χαρα-κτηριστικό παράδειγμα υπήρξε ο πρόεδρος του Εκουαδόρ Ραφαέλ Κορέα, ο οποίος προκειμένου να υπερασπιστεί τον εξορυκτισμό έθε-σε δύο «προκλητικές» ερωτήσεις: «Πού λέει το Κομμουνιστικό Μα-νιφέστο όχι στις εξορύξεις; Ποια σοσιαλιστική θεωρία είπε όχι στις εξορύξεις»; (Μάιος 2012).

Ο Κορέα επέκτεινε τον ισχυρισμό του, αφού πέραν των αναφορών στους Μαρξ και Ένγκελς πρόσθεσε και τη δική του συμπερασματική διαπίστωση ότι «παραδοσιακά οι σοσιαλιστικές χώρες υπήρξαν εξο-ρυκτικές». Το μήνυμα που αναπα-ράγεται είναι ότι η θεωρητική βά-ση του σοσιαλισμού εδράζεται στο λειτουργικό-χρηστικό εξορυκτισμό και πρακτικά, οι χώρες του υπαρ-κτού σοσιαλισμού τον εφάρμοσαν με επιτυχία. Εάν η θέση του Κορέα είναι σωστή, σήμερα στη Λατινι-κή Αμερική, οι Μαρξ και Ένγκελς θα ενθάρρυναν τις εξορύξεις, τις εκμεταλλεύσεις υδρογονανθρά-κων και τις μεγάλες εξαγωγικές μονοκαλλιέργειες.

Με το όνειρο ενός Μαρξ των εξορύξεων

Σταθμίζοντας την εγκυρότητα της ερώτησης του Κορέα, κανείς δεν μπορεί να προσδοκά ότι το Κομ-μουνιστικό Μανιφέστο, γραμμένο στα μέσα του 19ου αιώνα, εμπεριέ-χει όλες τις απαντήσεις για όλα τα προβλήματα του 21ου αιώνα.

Όπως τονίστηκε από δύο από τους πιο γνωστούς Μαρξιστές του 20ου αιώνα, τους Λίο Χούμπερ-μαν και Πολ Σουίζι, από κοινού οι Μαρξ και Ένγκελς θεωρούσαν ότι οι αρχές του Μανιφέστου παρέμε-ναν σωστές, αλλά ότι το κείμενο είχε κάποια «ηλικία». «Ειδικότε-ρα, αναγνώριζαν ότι τα μέσα με τα οποία ο καπιταλισμός θα επε-κτεινόταν και θα εισήγαγε νέες χώρες και περιοχές στην κυρίαρ-χη τάση της σύγχρονης ιστορίας, θα οδηγούσαν απαρέγκλιτα στην ανάδυση προβλημάτων και μορ-φών ανάπτυξης που δεν είχαν ληφθεί υπόψη στο Μανιφέστο». Χωρίς αμφιβολία αυτή είναι η περίπτωση των χωρών της Λατι-νικής Αμερικής, στο πλαίσιο των οποίων θα ήταν χρήσιμο να εντά-ξουμε τόσο τα ερωτήματα όσο και τις απαντήσεις.

Συνεπώς, είναι απαραίτητο να αποσαφηνίσουμε εάν οι σοσιαλι-στικές χώρες ήταν πράγματι εξο-ρυκτικές. Αυτό δεν είναι ολοκλη-ρωτικά αληθές, ενώ ταυτόχρονα στις τοποθεσίες όπου η εξορυκτική δραστηριότητα απέκτησε αυξημέ-νη σημασία, σήμερα γνωρίζουμε ότι το περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό ισοζύγιο ήταν πο-λύ αρνητικό.

Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι πολλές από αυ-τές τις επιχειρηματικές δραστη-ριότητες, δεδομένου του υψηλού κοινωνικού και περιβαλλοντικού τους κόστους, καθίστανται πραγ-ματοποιήσιμες μόνο όταν απου-

σιάζει επαρκής περιβαλλοντικός έλεγχος και όταν οι αντιστάσεις των πολιτών φιμώνονται με απο-λυταρχικά μέσα. Επίσης, δεν μπο-ρούμε να μην σημειώσουμε ότι ο εξορυκτισμός, σοβιετικού τύπου, αποδείχθηκε ανίκανος να παρά-ξει το οικονομικό και παραγωγικό άλμα που προέβλεπαν τα ίδια τα προγράμματα (πλάνα).

Σήμερα, οι προοδευτικοί υπέρ-μαχοι της ανάπτυξης υπερασπίζο-νται τον εξορυκτισμό, στοχεύοντας στην αξιοποίηση του οικονομικού οφέλους για τη χρηματοδότηση κοινωνικών προγραμμάτων και το μετασχηματισμό της παραγωγικής βάσης ώστε να συγκροτηθεί ένα νέο οικονομικό μοντέλο.

Το πρόβλημα που ανακύπτει εί-ναι ότι κατά αυτόν τον τρόπο ανα-πτύσσεται μια αλληλεξάρτηση με-ταξύ κοινωνικών προγραμμάτων και εξορυκτισμού. Αυτό συνεπά-γεται ότι το ίδιο το κράτος γίνε-ται «εξορυκτικό», συμμετέχοντας ως εταίρος σε ποικίλες εξορυκτι-κές επενδυτικές δραστηριότητες, προσελκύοντας επενδυτές κάθε είδους, παρέχοντας ταυτόχρονα ποικίλες διευκολύνσεις (π.χ. υπο-δομές, εγκαταστάσεις). Χωρίς αμ-φιβολία συντελούνται αλλαγές στο γενικό φάσμα των «προοδευτικών», το πρόβλημα όμως έγκειται στο ότι οι κοινωνικές και περιβαλλο-ντικές επιπτώσεις εξακολουθούν και ενισχύουν το ρόλο των εθνι-κών οικονομιών ως εξαρτημένων προμηθευτών πρώτων υλών.

Ο ισχυρισμός ότι η διέξοδος από αυτή την εξάρτηση είναι εφικτή μέσω περισσότερου εξορυκτισμού είναι απίθανο να πραγματοποιη-θεί. Δημιουργεί μια κατάσταση όπου η υπόσχεση της μετάβασης καθίσταται αδύνατη δια των ίδιων των συνεπειών του εξορυκτισμού σε μια πληθώρα επιπέδων: εκτόπι-ση της τοπικής βιομηχανίας, ανα-τίμηση του εθνικού νομίσματος

και καταστολή των κοινωνικών αντιστάσεων. Η χρήση εργαλεί-ων αναδιανομής του εισοδήματος έχει περιορισμένο πεδίο εφαρμο-γής, όπως καταδεικνύεται από τις επαναλαμβανόμενες κοινωνικές κινητοποιήσεις. Ταυτόχρονα όμως είναι και δαπανηρή, απολήγοντας στην ανάγκη των κυβερνήσεων για ακόμα περισσότερα νέα εξο-ρυκτικά σχέδια.

Το «διάγγελμα» του Κορέα, πα-ρότι «δύσκολο», στην πραγματι-κότητα δεν εδράζεται στις αρχές του Μαρξ που διατηρούν όλη την ισχύ τους στον 21ο αιώνα.

Ας ακούσουμε την προειδοποίηση του Μαρξ

Ο Μαρξ δεν απέρριπτε τις εξο-ρύξεις και τη μεταλλευτική δρα-στηριότητα. Ούτε η πλειοψηφία των κοινωνικών κινημάτων τις απορρίπτει και εάν η επιχειρημα-τολογία και οι διεκδικήσεις τους εξεταστούν με προσοχή θα διαπι-στωθεί ότι επικεντρώνονται σε ένα συγκεκριμένο τύπο επιχειρηματικής δραστηριότητας: μεγάλης κλίμα-κας, με τεράστιες εξορυσσόμενες ποσότητες, εντατικές και ανοικτού ορύγματος. Με άλλα λόγια δεν πρέ-πει να συγχέουμε τις εξορύξεις και τη μεταλλευτική δραστηριότητα με τον εξορυκτισμό.

Ο Μαρξ δεν απέρριπτε τις εξορύ-ξεις, όμως ήταν εξαιρετικά σαφής για το πού θα έπρεπε να υπάρξουν αλλαγές. Από αυτή την άποψη υπάρχουν απαντήσεις στις ερωτή-σεις του Κορέα: Ο Μαρξ διέκρινε μεταξύ «χυδαίου σοσιαλισμού» και «ουσιώδους» σοσιαλισμού και αυτή η διαφοροποίηση πρέπει να ληφθεί προσεκτικά υπόψη σήμερα.

Στην «Κριτική του Προγράμ-ματος της Γκότα» ο Μαρξ υπεν-θυμίζει ότι η διανομή των μέσων κατανάλωσης είναι, στην πραγ-ματικότητα, συνέπεια του τρόπου παραγωγής. Η παρέμβαση στην

κατανάλωση δεν μετασχηματίζει τους τρόπους παραγωγής, αλλά είναι σε αυτό ακριβώς το επίπεδο, του τρόπου παραγωγής, στο οποίο οι πραγματικές αλλαγές πρέπει να συντελούνται. Ο Μαρξ προσθέτει: «Ο χυδαίος σοσιαλισμός […] κλη-ρονόμησε από τους αστούς οικο-νομολόγους την αντίληψη να θε-ωρεί και να χειρίζεται τη διανομή ανεξάρτητα από τον τρόπο παρα-γωγής και έτσι να παρουσιάζει το σοσιαλισμό σαν να περιστρέφεται κυρίως γύρω στη διανομή».

Σε αυτό το σημείο εντοπίζεται η απάντηση στο ερώτημα του Κο-ρέα: Ο Μαρξ, σήμερα στη Λατινι-κή Αμερική, δεν θα ήταν θιασώ-της του εξορυκτισμού, διότι αυτό θα σήμαινε την εγκατάλειψη του στόχου του μετασχηματισμού των όρων παραγωγής και τη μετατροπή του σε αστό οικονομολόγο. Αντίθε-τα, θα προωθούσε εναλλακτικούς τρόπους παραγωγής και αυτό θα σήμαινε, στο παρόν πλαίσιο, την κίνηση προς την υπέρβαση του εξορυκτισμού.

Σίγουρα η διορατικότητα του Μαρξ δεν επαρκεί προκειμένου να οργανωθεί η υπέρβαση και το τέλος του εξορυκτισμού, καθώς έζησε εντός του ιστορικού περι-βάλλοντος κατίσχυσης των ιδεών της προόδου και της νεωτερικότη-τας, αναγνωρίζοντας όμως ταυτό-χρονα τη σημασία και την ανάγκη ύπαρξης εναλλακτικών. Πράγματι, καθίσταται σαφές ότι τόσο οι προ-σαρμογές όσο και η ενίσχυση μη-χανισμών αναδιανομής μπορεί να αντιπροσωπεύουν κάποια πρόοδο, παρά ταύτα παραμένει επιτακτική η ανάγκη υπέρβασης της εξάρτη-σης από τον εξορυκτισμό ως κε-ντρικού στοιχείου του σημερινού τρόπου παραγωγής. Το ζήτημα αυτό είναι απόλυτα σαφές, ο ίδιος ο Μαρξ καταλήγει: «από τη στιγ-μή που η πραγματική σχέση των πραγμάτων αποκαταστάθηκε, γι-ατί να πάμε πίσω»; Συνεπώς, για-τί συνεχίζουμε να εμμένουμε στο εξορυκτισμό;

μετάφραση-επιμέλεια: ΠεΤΡΟΣ ΨΑΡΡεΑΣ

θα ήταν ο Μάρξ θιασώτης του εξορυκτισμού;του Eduardo Gudynas, ερευνητής στο CLAES (Latin America Centre of Social Ecology)

Oικοτριβές


25 χρόνια από τη δολοφονία του Chico Mendes, οι δολοφονίες στον Αμαζόνιο αποτελούν μόνιμο «φαινόμενο»

Με αφορμή τη δίκη για τις δολοφονίες του Cláudio Ribeiro da Silva και της συζύγου του Maria do Espirito Santo που αγω-

νίζονταν για χρόνια ενάντια στους υλοτό-μους και τους κτηνοτρόφους στα τρο-

πικά δάση του Αμαζονίου, το θέμα των δολοφονιών στον Αμαζόνιο έχει αποκτήσει και πάλι διεθνή προβολή.Μόνο στην πολιτεία «Παρά» 231 άνθρωποι δολοφονήθη-καν μεταξύ 1996 -2010, ενώ 12 ακόμα φόνοι διαπράχθηκαν

το 2011.«Η δίκη αποκαλύπτει τα προβλή-

ματα και τις προκλήσεις σήμερα στον Αμαζόνιο. Η ωμή βία αποτελεί εργαλείο

του τοπικού καπιταλισμού. Είναι περήφανοι που δολοφονούν και από κά-ποιους αντιμετωπίζονται ως τοπικοί ήρωες, που υπερασπίζουν την ιδιοκτη-σία τους με το αίμα τους. Είναι τρελό, αλλά αυτό συμβαίνει εδώ», δηλώνει ο Βραζιλιάνος οικολόγος Felipe Milanez.«Ο νέος δασικός κώδικας έχει χορηγήσει αμνηστία στα περιβαλλοντικά εγκλή-ματα και θα οδηγήσει σε όξυνση των αντιπαραθέσεων για τη γη στον Αμαζό-νιο» δηλώνει ο Paulo Adario από την Greenpeace, και καταλήγει:«Αυτό σημαίνει ότι αναμένουμε, στο άμεσο μέλλον, να ενταθούν τόσο η απο-ψίλωση, όσο και οι διαμάχες στον Αμαζόνιο».

Ομόφωνη απαγόρευση του fracking στην Καντάβρια της Ισπανίας

Στις αρχές Απρίλη οι βουλευτές της αυτόνομης περιφέρειας της Καντάβριας στη Βόρεια Ισπανία αποφάσι-σαν ομόφωνα να απαγορεύσουν την εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου με τη μέθοδο του fracking. Η απόφαση μάλιστα καταρρίπτει τη βούληση της κεντρικής κυβέρνησης της χώρας που προωθούσε ένα σχέδιο άμεσης εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου της περιοχής. Το τελευταίο διάστημα έχουν ενισχυθεί οι προσπάθει-ες εξορύξεις υδρογονανθράκων στην Ισπανία καθώς εγχώριες και διεθνείς εταιρίες του κλάδου θέλουν να εκμεταλλευτούν την οικονομική κρίση στη χώρα. Μόνο στην περιοχή της Καντάβριας έχουν ανοιχτεί τους τελευταίους μήνες 202 δοκιμαστικές γεωτρήσεις για την εύρεση φυσικού αερίου.Είναι η πρώτη φορά που περιφερειακή αρχή στη χώρα νομοθετεί ενάντια στο fracking, γεγονός που ήταν συνέπεια ενός δυναμικού και μακροχρόνιου κινήματος στην περιοχή με δεκάδες συνελεύσεις, διαδηλώσεις, επιστημονικές και ενημερωτικές εκδηλώσεις.

Περισσότερες πληροφορίες για το anti-fracking κίνημα στην ισπανία: http://aturemfracking.wordpress.com, http://www.fracturahidraulicano.info/

Νόμπελ στα «μηδενικά απόβλητα»

Το Περιβαλλοντικό Βραβείο Goldman, που θεωρείται το «πράσινο νόμπελ» απονεμήθηκε φέτος στο Rossano Ercolini, ηγέτη του κινήματος για «μηδενικά απόβλητα» στην Ιταλία. Όπως ανέφερε ο ίδιος ο βραβευθείς, το βραβείο απο-τελεί για τον ίδιο μια αναγνώριση 20 ετών κοινωνικής παρέμβασης. Αρχικά στο κίνημα ενάντια στην κατασκευή αποτεφρωτήρα στην πόλη Capannori της Τοσκά-νης και αργότερα για την οικοδόμηση στην Ιταλία και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο του διεθνούς δικτύου “Zero Waste Europe” στο οποίο συμμετέχουν εκατοντάδες οργανώσεις, τοπικές κινήσεις και αυτοδιοικήσεις.

Ο δάσκαλος στο επάγγελμα Ιταλός ακτιβιστής ανέφερε: «Οι σημερινοί τρόποι ζωής που παράγουν υπερβο-λικά σκουπίδια απειλούν το μέλλον των παιδιών μας. Η πολιτική μηδενικών αποβλήτων τους δίνει ελπίδα για ένα μέλλον χωρίς τοξικά, χωματερές και αποτεφρωτήρες».

Περισσότερες πληροφορίες: http://www.zerowasteeurope.eu, http://www.goldmanprize.org/

ε ίδαμε . . .

24

25 Μαΐου: Πορείες ενάντια στη Μοσάντο... παντού!

Στις 25 Μαΐου έχουν προγραμματιστεί ταυτόχρονες δια-δηλώσεις σε πολλές πόλεις της Αμερικής κατά της μεγα-λύτερης εταιρείας παραγωγής γενετικά τροποποιημένων τροφίμων στον κόσμο, της περίφημης Monsanto. Αφορμή για τις κινητοποιήσεις αποτέλεσε η πρόσφατη ψήφιση νό-μου από το Αμερικανικό Κογκρέσο που, μεταξύ άλλων, περιορίζει τα δικαστήρια να απαγορεύσουν την πώληση γενετικά τροποποιημένων σπόρων της Monsanto.Ακτιβιστές και περιβαλλοντικές οργανώσεις κατηγορούν την κυβέρνηση ότι έχει υποκύψει στα λόμπυ της Monsanto και ότι επιδοτεί την εταιρεία με υπέρογκα ποσά τη στιγμή που καλλιεργητές οργανικών προϊόντων και μικροί αγρό-τες βιώνουν τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης.Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ζητούν την ενίσχυση των ερευνών για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις αλλά και για

τις συνέπειες των μεταλλαγμένων στην υγεία των καταναλωτών.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις κινητοποιήσεις κατά της Monsanto, δείτε εδώ: https://www.facebook.com/MarchAgainstMonstanto

Διαρροή αγωγού μέσα στην πόλη!

Στις 29 Μαρτίου έγινε έκρηξη σε αγωγό πετρελαίου της Exxon Mobil στο Αρκάνσας των ΗΠΑ. Το ακριβές μέγεθος της διαρροής και οι επιπτώσεις στην κατοικημένη περιοχή την οποία διασχίζει ο αγωγός δεν έχουν ακόμα εκτιμη-θεί. Το τελευταίο αυτό πετρελαϊκό ατύχημα έφερε και πάλι στο προσκήνιο μια σειρά ζητημάτων σχετικά με την πετρελαϊκή βιομηχανία τα οποία δεν έχουν, παρά τα αλλεπάλληλα σχετικά ατυχήματα των τελευταίων ετών, δεν έχουν ακόμα αντιμετωπιστεί. Η πλήρης έλλειψη ενημέρωσης των κατοίκων ακόμα και για την ύπαρξη του αγωγού στην περιοχή τους, η καθυστερημένη κινη-τοποίηση του κρατικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας και η αδράνεια της Exxon Mobil (της μεγαλύτερης και πιο κερδοφόρας αμερικανικής εταιρείας!) έχουν προκαλέσει την αντίδραση της τοπικής κοινωνίας. Δεκάδες περίοικοι έχουν ήδη αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, η Exxon Mobil απειλεί να συλλάβει δημοσιογράφους που καλύπτουν το συμβάν και πολλοί κάτοικοι έχουν ήδη καταθέσει αγωγές κατά του πετρελαϊκού κολοσσού.

Οικοτριβές #4

Documents

Transcript of Οικοτριβές #4