ارزيابي اقتصادي طرحهاي سرمايه ارزيابي اقتصادي طرحهاي سرمايه گذاريگذاري

اسالمي اسالمي حسين حسين

شريف عمران شريف دانشكده عمران دانشكده

13871387مهر مهر

موجب گذاري سرمايه سودمندي از اطمينان موجب حصول گذاري سرمايه سودمندي از اطمينان حصول. شود مي آن .پايداري شود مي آن پايداري

: گذاري سرمايه :سودمندي گذاري سرمايه و سودمندي درآمدها و اختالف درآمدها اختالفو انساني ، اجتماعي ارزشهاي تحصيل ها، و هزينه انساني ، اجتماعي ارزشهاي تحصيل ها، هزينه

معنويمعنوي

بخش گذاريهاي سرمايه در كه است اين بر بخش تصور گذاريهاي سرمايه در كه است اين بر تصورهاي گذاري سرمايه در و غالب اول وجه هاي خصوصي گذاري سرمايه در و غالب اول وجه خصوصي

) موثر ) سهم نيز دوم وجه دولتي عمومي ( بخش موثر ) سهم نيز دوم وجه دولتي عمومي بخش . و انسانها ارزشي نظام به مفهوم اين باشد . داشته و انسانها ارزشي نظام به مفهوم اين باشد داشته

. است مرتبط آنها گيري تصميم .جايگاه است مرتبط آنها گيري تصميم جايگاه

طرحهاي 1(1( اقتصادي ارزيابي هاي طرحهاي جنبه اقتصادي ارزيابي هاي جنبهگذاري گذاري سرمايه سرمايه

1-11-1: اساسي- :مفاهيم اساسي- مفاهيم مصرف زماني مصرف ترجيح زماني ترجيح فرصت فرصت هزينه هزينه جذاب بازده نرخ جذاب حداقل بازده نرخ حداقل طرح عمر طرح دوره عمر دوره ريزي برنامه ريزي افق برنامه افق نقدينگي نقدينگي جريان جريان سنجشسود سنجشسود معيارهاي معيارهاي

گذاري گذاري سرمايه سرمايه

1-21-2: اقتصادي- ارزيابي :روشهاي اقتصادي- ارزيابي روشهاي فعلي خالص فعلي ارزش خالص ارزش آتي خالص آتي ارزش خالص ارزش يكنواخت سري خالص يكنواخت ارزش سري خالص ارزش هزينه به سود هزينه نسبت به سود نسبت سرمايه بازگشت سرمايه نرخ بازگشت نرخ سرمايه بازگشت سرمايه دوره بازگشت دوره

نقدينگي- 1-31-3 جريان بر موثر نقدينگي- عوامل جريان بر موثر عوامل

ماليات ماليات قيمتها سطح قيمتها تغيير سطح تغيير عدم و مخاطرات با مواجه عدم روش و مخاطرات با مواجه روش

اطميناناطمينان

در- 1-41-4 آن تاثير و مالي منابع تأمين در- روشهاي آن تاثير و مالي منابع تأمين روشهايگيري گيري تصميم تصميم

سرمايه( 22 يك اقتصادي ارزيابي سرمايه( مراحل يك اقتصادي ارزيابي مراحلگذاريگذاري

مالك- 11 اهداف راستاي در طرح تعدادي مالك- شناسايي اهداف راستاي در طرح تعدادي شناسايي) گزينه) (ايجاد گزينه) ايجاد

اقتصادي- 22 تحليل براي ريزي برنامه افق اقتصادي- تعيين تحليل براي ريزي برنامه افق تعيين33 ) نقدينگي- ) جريان نيمرخ برآورد نمودن ( مشخص نقدينگي- ) جريان نيمرخ برآورد نمودن مشخص

طرح هر طرح براي هر برايگذاري- 44 سرمايه جذاب بازده نرخ حداقل گذاري- تعيين سرمايه جذاب بازده نرخ حداقل تعيينجهت- 55 گذاري سرمايه سنجش معيارهاي و جهت- مالكها گذاري سرمايه سنجش معيارهاي و مالكها

قبول قبول ها گزينه رد ها يا گزينه رد يا

احتمالي- 66 تغييرات به نسبت نتايج حساسيت احتمالي- تحليل تغييرات به نسبت نتايج حساسيت تحليلمطمئن غير فرضهاي پيش مطمئن در غير فرضهاي پيش در

آنها- 77 بندي اولويت و ها گزينه رد يا آنها- قبول بندي اولويت و ها گزينه رد يا قبول

جريان( 33 اقتصادي ارزيابي جريان( روشهاي اقتصادي ارزيابي روشهاينقدينگينقدينگي

يكنواخت - ساالنه سري و آتي و فعلي خالص يكنواخت ارزش ساالنه سري و آتي و فعلي خالص ارزش

NAV = NPV )A / P, i ,n(

NAV = NFV )A / F, i ,n(

NPV ياNFV يا NAV ≥0 قابلقبول

مالي( 44 ارزشهاي سازي همسنگ مالي( فرمولهاي ارزشهاي سازي همسنگ فرمولهاي

چنانچهچنانچه

كنوني كنوني ارزش - -PP ارزش

آتي آتي ارزش - -FFارزش

) يكنواخت ) ساالنه اي دوره سري ( ارزش يكنواخت ) ساالنه اي دوره سري - -AA ارزشگذاري سرمايه سود گذاري نرخ سرمايه سود - -ii نرخ

ريزي برنامه ريزي افق برنامه - -nnافق

باشد:باشد:

هزينه( 55 به منافع هزينه( نسبت به منافع نسبت

قبول قبول قابل قابل

به CCو و BBكه كه باتوجه شده همسنگ يا همپايه به مقادير باتوجه شده همسنگ يا همپايه مقاديرافق در گذاري سرمايه جذاب بازده نرخ افق حداقل در گذاري سرمايه جذاب بازده نرخ حداقل

هستند طرح ريزي هستند برنامه طرح ريزي برنامه

” زوجي قياس كننده محدود متقابال هاي گزينه ” در زوجي قياس كننده محدود متقابال هاي گزينه در. شود انتخاب برتر گزينه تا شود مي الزم ها .گزينه شود انتخاب برتر گزينه تا شود مي الزم ها گزينه

گذاري( 66 سرمايه بازده گذاري( نرخ سرمايه بازده RORRORنرخداخلي - بازده داخلي نزخ بازده فعلي ––نزخ خالص ارزش كه كاهشي فعلي نرخ خالص ارزش كه كاهشي نرخ

. كند مي صفر ريزي برنامه افق در را نقدينگي جريان .يك كند مي صفر ريزي برنامه افق در را نقدينگي جريان يكخارجي - بازده خارجي نرخ بازده با ––نرخ گذاري سرمايه كل روش اين با در گذاري سرمايه كل روش اين در

هاي دريافتي كل همچنين و تأمين بيروني معين نرخ هاي يك دريافتي كل همچنين و تأمين بيروني معين نرخ يكمي مجدد گذاري سرمايه بيروني معين نرخ يك با مي خالص مجدد گذاري سرمايه بيروني معين نرخ يك با خالص

شوند.شوند.

قبول قابل قبول گزينه قابل ≤ ≤MARRMARR IRRIRR گزينه MARRMARR ERR ERR≥ ≥

مورد مورد مشابه ” B/CB/Cمشابه محدود متقابال هاي گزينه شرايط ” در محدود متقابال هاي گزينه شرايط درضروري برتر گزينه يافتن جهت آنها بين زوجي قياس ، ضروري كننده برتر گزينه يافتن جهت آنها بين زوجي قياس ، كننده

. شود .مي شود مي

استرداد( 77 دوره استرداد( نرخ دوره PBPPBPنرخ

سودآوري، بجاي ديگر روشهاي از متفاوت روش سودآوري، اين بجاي ديگر روشهاي از متفاوت روش اينيك بعنوان لذا و معين را سرمايه برگشت يك سرعت بعنوان لذا و معين را سرمايه برگشت سرعت. گيرد مي قرار استفاده مورد بيشتر كمكي .روش گيرد مي قرار استفاده مورد بيشتر كمكي روش

جريان( 88 بر ماليات و استهالك جريان( تأثير بر ماليات و استهالك تأثيرنقدينگينقدينگي

مي تأثير نقدينگي جريان بر هزينه يك بعنوان مي ماليات تأثير نقدينگي جريان بر هزينه يك بعنوان مالياتهزينه. استهالك، مالياتي، ديون محاسبه در هزينه. گذارد استهالك، مالياتي، ديون محاسبه در گذارد

در اي سرمايه هاي هزينه خاطر به كه است در مجازي اي سرمايه هاي هزينه خاطر به كه است مجازيدر اين بنابر و ماليات مشمول درآمد در محاسبه اين بنابر و ماليات مشمول درآمد محاسبه

. شود مي وارد بردرآمد ماليات .محاسبه شود مي وارد بردرآمد ماليات محاسبه

استهالك محاسبه استهالك روشهاي محاسبه روشهايمستقيم - خطي مستقيم روش خطي روشنزولي - نزولي روش روشسنوات - ارقام جمع نزولي سنوات روش ارقام جمع نزولي روشكاركرد - مدت كاركرد روش مدت روش

مثال مثال

قيمتها( 99 سطح تغيير قيمتها( تأثير سطح تغيير تأثير . اقتصادي ارزيابي در انقباضي يا است تورمي يا قيمتها سطح . تغيير اقتصادي ارزيابي در انقباضي يا است تورمي يا قيمتها سطح تغيير

تغيير مناسب مالحظه جهت به را زير رويكرد دو گذاري سرمايه تغيير گزينه مناسب مالحظه جهت به را زير رويكرد دو گذاري سرمايه گزينهتوان مي قيمتها توان سطح مي قيمتها سطح

. برد كار .به برد كار به11: ثابت- :روشارزشريال ثابت- گذار روشارزشريال گذار سرمايه پس MARRMARRسرمايه را پس مشخص را مشخص

بر بايد را نقدينگي جريان نتيجه در است، خواستار تورم كسر بر از بايد را نقدينگي جريان نتيجه در است، خواستار تورم كسر از . صورت اين در كرد بيان ثابت ريال نرخ يك با پايه سال در ريال . حسب صورت اين در كرد بيان ثابت ريال نرخ يك با پايه سال در ريال حسب ) مي ) وارد محاسبات در تورم نرخ منهاي جاري نرخ واقعي بازده ( نرخ مي ) وارد محاسبات در تورم نرخ منهاي جاري نرخ واقعي بازده نرخ

شود.شود.22: جاري- :روشارزشريال جاري- در روشارزشريال را تورمي جزء يك گذار در سرمايه را تورمي جزء يك گذار سرمايه

MARRMARR حسب بر بايد را نقدينگي جريان نتيجه در و گيرد مي نظر حسب در بر بايد را نقدينگي جريان نتيجه در و گيرد مي نظر در . جاري بازده نرخ صورت اين در نمود بيان جاري يا نورمي . ريال جاري بازده نرخ صورت اين در نمود بيان جاري يا نورمي ريال

. ) شود) مي وارد محاسبات در .تورمي ) شود) مي وارد محاسبات در تورميشوند مي منجر يكساني نتايج به روند بكار درست روشها اين شوند اگر مي منجر يكساني نتايج به روند بكار درست روشها اين اگر

ثابت سود نرخ بين ثابت رابطه سود نرخ بين جاري iiرابطه سود نرخ جاري ، سود نرخ ،iiff تورم نرخ تورم و نرخ شرح ffو شرح به به . است برقرار . زير است برقرار iif f = i+f+i×f= i+f+i×fزير

ii = =

مثال( مثال( 1010

ماليات از پس گذاري سرمايه كنوني خالص ماليات ارزش از پس گذاري سرمايه كنوني خالص ارزشثابت نرخ ثابت بر نرخ جاري 88بر نرخ با و جاري درصد نرخ با و درصد درصد 4/134/13درصد

NPV = - NPV = - 227227

ماليات از قبل گذاري سرمايه كنوني خالص ماليات ارزش از قبل گذاري سرمايه كنوني خالص ارزشجاري نرخ جاري به نرخ ثابت 4/134/13به نرخ يا و ثابت درصد نرخ يا و درصد درصد 88درصد

NPV = NPV = 82958295

تورمي نرخ به توجه با اينكه تورمي نتيجه نرخ به توجه با اينكه سرمايه 55نتيجه سرمايه درصد درصدكاهش كه چرا نيست ارزشمند ماليات از بعد كاهش گذاري كه چرا نيست ارزشمند ماليات از بعد گذارينمي افزايش تورم نرخ با متناسب ماليات نمي استهالكي افزايش تورم نرخ با متناسب ماليات استهالكي

يابد.يابد.

مخاطره( 1111 و قطعيت مخاطره( عدم و قطعيت عدمناپايدار شرايط در بررسي اصلي ناپايدار متغيرهاي شرايط در بررسي اصلي متغيرهاي

فروش فروش درآمد رقابت ––درآمد و تقاضا رقابت حجم و تقاضا حجم توليد هاي توليد هزينه هاي هزينه گذاري سرمايه هاي گذاري هزينه سرمايه هاي هزينه

بودن - نامعلوم عمده بودن داليل نامعلوم عمده داليلعملياتي، ظرفيت نادرست برآورد فناوري، تغييرات عملياتي، تورم، ظرفيت نادرست برآورد فناوري، تغييرات تورم،

و درآمد برآوردهاي در دقت عدم ، اجرا دوره شدن و طوالني درآمد برآوردهاي در دقت عدم ، اجرا دوره شدن طوالنيمترقبه غير حوادث مترقبه هزينه، غير حوادث هزينه،

اطمينان - عدم تحليل اطمينان روشهاي عدم تحليل روشهايبسر - سر نقطه بسر تحليل سر نقطه تحليلحساسيت - حساسيت تحليل تحليلاحتماالت - احتماالت تحليل تحليلشده - تعديل بازده شده نرخ تعديل بازده نرخ

سربسر( 1212 نقطه سربسر( تحليل نقطه تحليل

سود ––الف الف سربسر سود نقطه سربسر نقطه

يا هزينهدرآمد

متغير هزينه

سربسر نقطه

فروش درآمد

ظرفيت

ثابت هزينه

كل هزينه

V.X+FC=P.XV.X+FC=P.X

TC= RTC= R

در - را موسسه زيرا است مناسب نا باال سر سربه نقطه در يك را موسسه زيرا است مناسب نا باال سر سربه نقطه يك. ) كند ) مي پذير آسيب فروش توليد سطح تغييرات .مقابل ) كند ) مي پذير آسيب فروش توليد سطح تغييرات مقابل

گزينه ––ب ب دو هزينه سربسر گزينه نقطه دو هزينه سربسر نقطه

1گزينه TC1

TC2

2گزينه

FC2

FC1

Q×

گزينه سربسر نقطه از كمتر ظرفيت گزينه در سربسر نقطه از كمتر ظرفيت ظرفيت 11در در ظرفيت و در وگزينه آن از گزينه بيش آن از .22بيش است .موجه است موجه

حساسيت( 1313 حساسيت( تحليل تحليل

اقتصادي ارزيابي حساسيت ، تحليل روش اين اقتصادي در ارزيابي حساسيت ، تحليل روش اين درپارامترهاي از يكي تغييرات مقابل در گذاري پارامترهاي سرمايه از يكي تغييرات مقابل در گذاري سرمايه

. شود مي سنجيده شده فرض پيش .از شود مي سنجيده شده فرض پيش از

%20- %10- 0 %10- %20- در تغييراتپارامتر

نظر مورد

A

n

SV

P

i

NPV

گزينه گزينه حساسيت كاركردي BBحساسيت ظرفيت به كاركردي نسبت ظرفيت به نسبتگزينه از گزينه كمتر از كم AAكمتر نتيجه در و كم است نتيجه در و است

. گردد مي .خطرترمحسوب گردد مي خطرترمحسوب

200 ساعت - سال در كاركرد

B

ANPV

احتماالت( 1414 احتماالت( تحليل تحليل و محتمل و بدبينانه خوشبينانه، برآورد و سه محتمل و بدبينانه خوشبينانه، برآورد سه

آنها با متناظر آنها احتماالت با متناظر احتماالت پروژه يك اقتصادي ارزيابي نتايج رياضي پروژه اميد يك اقتصادي ارزيابي نتايج رياضي اميد

از يك هر بيني پيش در نهفته احتماالت به از باتوجه يك هر بيني پيش در نهفته احتماالت به باتوجهمتغيرهامتغيرها

ممكن m m ,,1.000 = 1.000 = qqكه كه رويدادهاي ممكن معرف رويدادهاي معرف

BBt/q t/q CCt/qt/q, , دوره در ها هزينه و سودها معرف ترتيب دوره به در ها هزينه و سودها معرف ترتيب بهtt رويداد وقوع اثر در رويداد و وقوع اثر در qqو

P{q}P{q} رويداد وقوع رويداد احتمال وقوع qqاحتمال

((BBtt))EE و وE)CE)Ctt(( هزينه و سودها رياضي اميد ترتيب هزينه به و سودها رياضي اميد ترتيب بهزمان در زمان ها در ttها

زمان در انتظار مورد خالص سود اين بنابر زمان و در انتظار مورد خالص سود اين بنابر برابر برابر ttوبا با است است

E ) At ( = E ) Bt ( – E ) Ct (

ذيل : هاي دانسته به باتوجه ذيل : مثال هاي دانسته به باتوجه مثال

رونقرونق

2/02/0= = pp

50005000 ––

20002000

30003000

35003500

ثباتثبات

6/06/0= = pp

50005000 ––

20002000

20002000

20002000

ركودركود

2/02/0= = pp

50005000--

25002500

20002000

10001000

سالسال

00

11

22

33

احتماالت و احتماالت شرايط و شرايط

434 = -5000 – 4566 = NPVS

656 = -5000 – 4344 = NPVR

1309 =5000 – 6309 = NPVE

)6/0( )434-( + )2/ 0( )656-( =310 - = )2/0( )1309( + نمي برابر ظريب بازده نرخ حداقل مطلوب گزينه

گرداند

شده( 1515 تعديل بازده شده( نرخ تعديل بازده نرخ

بازده نرخ گزينه هر در نهفته مخاطرات به بازده باتوجه نرخ گزينه هر در نهفته مخاطرات به باتوجه. شود مي فرض مخاطرات ميزان با متناسب .جذاب شود مي فرض مخاطرات ميزان با متناسب جذاب

r= rr= rf f + r+ rpp

كه كه

rrff –– مخاطره بي سود مخاطره نرخ بي سود نرخ

rrpp –– مخاطره مخاطره پاداش پاداش

rr –– مي مخاطره حسب بر شده تعديل بازده مي نرخ مخاطره حسب بر شده تعديل بازده نرخباشدباشد